Dünýäde iň uzyn asma köpri

Demirgazyk Portugaliýanyň Aroka şäherçesiniň golaýynda uzynlygy 516 metre barabar bolan pyýadalar üçin iň uzyn asma köpri guruldy. «516 Aroka» diýlip atlandyrylan köpri 175 metr çuňlukdaky dereden akýan Paiwa derýasynyň üstünden geçýär. Gurluş V şekilli beton diňlere birikdirilen polat urganlardan asylandyr. Köprini gurmak üçin iki ýyl töweregi wagt sarp edildi we oňa takmynan, 2,3 million ýewro harçlanyldy. «516 Aroka» köprüsi dört ýyldan bäri saklanyp gelýän dünýä rekordyny täzeledi. Şu wagta çenli Şweýsariýadaky pyýadalar üçin niýetlenilen Çarlz Kuonen adyndaky köpri iň uzyn diýlip hasap edilýärdi. Ol Randa obasynyň golaýyndaky Mattertal jülgesiniň gündogar böleginde ýerleşýär. Onuň uzynlygy 494 metre barabardyr.

Iň uly uçar ýene asmana galdy

Dünýäde iň uly uçar ýene-de asmana uçuryldy. Arap we pars rowaýatlaryndaky hyýalyýet äpet guşuň hormatyna «Roc» («Ruh») diýlip atlandyrylan äpet uçaryň agramy 226 tonna, ganatlarynyň uzynlygy bolsa 117 metre barabardyr. Ol ilkinji gezek 2019-njy ýylyň aprelinde asmana galypdy. Emma käbir sebäplere görä, ondan soň uçar bir gezegem uçurylmady. Awiasiýanyň bu äpediniň ykbaly şu wagta çenli näbelli bolup galypdy. Ýakynda «Stratolaunch» kompaniýasynyň bu uçary Mohawe (Kaliforniýa ştaty) çölünde ikinji gezek uçuryldy. Ol ýeňillik bilen asmana galdy we emaý bilen ýere gondy. Uçuş üç sagatlap dowam etdi. «Roc» 10 kilometr belentlikde uçmaga niýetlenilendir. Ol kosmiki enjamlary älem giňişligine uçurmak üçin peýdalanylar diýlip garaşylýar.

Aeroponika tehnologiýasy

Dünýäniň köp ýerlerinde eýýäm bu tehnologiýadan giňden peýdalanylýar. Şeýle usul arkaly topraksyz ekin ekip, ösümlik ýetişdirmek bolýar. Ylmy taýdan işlenilip taýýarlanylan we alymlar tarapyndan ykrar edilen bu usula «howada ekin ýetişdirmek» hem diýilýär. Aeroponika adamyň el zähmetini ýeňilleşdirmek bilen bir hatarda ekinleriň ösüşini çaltlandyrýan, olaryň hasyllylygyny artdyrýan öňdebaryjy tehnologiýalaryň hataryna girdi. Aeroponiki enjamlar bolsa himiki dökünleri we adamyň saglygy üçin zyýanly bolan serişdeleri ulanmazdan, ýylyň bütin dowamynda gök önümleri ösdürip ýetişdirmäge mümkinçilik berýär. Şonda kämil enjamlaryň kömegi arkaly ekinleriň kökleri kislorod bilen baýlaşdyrylyp durulýar. Ekinlere iýmit bolsa suwda eredilip, damjalaýyn usulda berilýär.

Skat ýa-da uly wagşy deňiz balygy

Deňizlerde we ummanlarda ýaşaýan bu täsin jandarlaryň 300-den gowrak görnüşi hasaba alyndy. Olar balyklar, planktonlar, mollýuskalar, leňňeçler bilen iýmitlenýärler. Skatlaryň ýasy beden gurluşy, inçe, uzyn guýruklary we arka tarapynda ýerleşen gözleri bolup, olaryň tenlerindäki teňňeleri örän dykyz ýerleşendir. Olar Arktikanyň we Antarktidanyň sowuk hem-de tropiki we ekwatorial ýyly deňizlerde we ummanlarda-da duş gelýärler. Käbirleri 1 metr çuňlukda ýüzseler, käbirleri suwuň 2,7 kilometr çuňlugynda-da özlerini gowy duýýarlar. Skatlaryň köpelişi we agramlary dürli-dürlüdir. «Manta» diýlip atlandyrylýan görnüşleri olaryň iň ululary hasaplanylýar. Manta skatlarynyň has äpetleri ýüzgüçlerini doly ýazanda, uzynlygy 9 metre çenli, agramy bolsa 3 tonna çenli ýetýär. Olaryň täze doglanlarynyň agramy 10-12 kilograma, ululygy hem 1 metre golaýdyr. Dünýäniň köp ýerlerinde bu deňiz jandarlaryny awlamak gadagan edilendir.

(Internet maglumatlary esasynda taýýarlanyldy.)

Bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary ýokary depginler bilen sanlylaşdyrylýar we innowasion ykdysadyýet kemala getirilýär. Diýarymyzda bu ugry ösdürmek boýunça onuň kanunçylyk binýady hem yzygiderli kämilleşdirilýär we maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Munuň özi ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga hem-de milli ykdysadyýetimizi durnukly ösdürmäge gönükdirilen işleriň üstünlikli durmuşa geçirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallasy netijesinde ykdysadyýetimiziň sanlylaşdyrylmagyna hem-de onuň pudaklaryna maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň we kämil innowasiýalaryň ornaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Bu babatda amala aşyrylýan özgertmeler «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şeýle resminamalaryň hatarynda «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy hem bar. Munuň özi ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmekligiň döwlet syýasatynda öňde duran durmuşa geçirilmeli möhüm wezipeleriň biridigine doly güwä geçýär.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda elektron hökümeti döretmek we sanly resminamalar dolanyşygyny ýola goýmak arkaly döwlet dolandyryşy kämilleşdirilýär. Hususan-da, sanlylaşdyrma hususy ulgamdaky edaralary we kärhanalary bir sanly ulgama birikdirýär. Bu bolsa ýokary hilli tehnologiýalara esaslanýan önümçilikde öndürilýän harytlaryň hil taýdan ýokarlanmagyna we möçberiniň artmagyna, hyzmatlar ulgamynyň has-da kämilleşmegine ýardam edýär.

Sanly ulgamy ösdürmeklik halk hojalygynyň ähli ugurlarynyň hünärmenler we innowasiýalar bilen üpjünçiligine gönüden-göni bagly bolup durýar. Munuň özi ýurtda kämil tehnologiýalardan baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleriň taýýarlanylmagyny we pudaklara innowasiýalary ornaşdyrmak babatda daşary ýurt maýa goýumlarynyň giňden çekilmegini talap edýär. Şoňa görä, häzirki wagtda ýurdumyzda «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» netijeli amala aşyrylýar, iri maýadarlar we innowasion kompaniýalar bilen hyzmatdaşlyk edilýär. Netijede, Diýarymyzda täze önümçilikler ýola goýulýar, ýurdumyzyň dünýä hojalygyndaky orny has-da pugtalandyrylyp, döwletimiziň durnukly ykdysady ösüşi üpjün edilýär. Şeýlelikde, sanly ulgamyň ösdürilmegi Türkmenistanda mundan beýläk-de durnukly ykdysady ösüşi gazanmaga we halkymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek arkaly Watanymyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürmek ugrunda taýsyz tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli beýik işleri rowaç bolsun!

Çynar AMANNEPESOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Paýtagtymyzda Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň we Bilim ministrliginiň guramagynda sanly ulgam arkaly «Innowasion tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmagyň meseleleri» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Diýarymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna hem-de «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyna bagyşlanan forumyň işi berkarar döwletimiziň okgunly innowasiýa ösüşinde ýurdumyzyň ylym-bilim ulgamynyň gazananlarynyň ähmiýetini beýan etmekden ybarat boldy.

Ylym-bilim ulgamyny ösdürmek, alymlaryň we hünärmenleriň täze işläp taýýarlamalaryny milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda netijeli peýdalanmak meseleleri hormatly Prezidentimiziň hemişe üns merkezinde saklanylýar. Ýurdumyzyň tehnologiýa binýadynyň döredilmegi, sanlylaşdyrmak, informatizasiýa, elektron tehnikasy, senagat biotehnologiýasy ýaly ugurlaryň ösdürilmegi döwlet innowasiýa syýasatynyň ileri tutulýan wezipeleriniň hatarynda durýar.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, ylym-bilim işlerini ösdürmek, häzirki zaman işläp taýýarlamalary we innowasion tehnologiýalaryny önümçilige ornaşdyrmak, giň halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmak maksady bilen, milli bilim ulgamyny kämilleşdirmek aýratyn möhümdir. Bu we beýleki meseleler şu halkara ylmy-amaly maslahata gatnaşyjylaryň ara alyp maslahatlaşmagyna hödürlenildi.

Halkara forum ylym-bilim ulgamynyň ýolbaşçylaryny, alymlary, dürli ulgamlaryň hünärmenlerini, ýokary okuw mekdepleriň mugallymlaryny we talyplaryny bir ýere jemledi. Sanly ulgam arkaly maslahata dünýäniň ýigrimi ýurdundan iri ylmy merkezleriň we ýokary okuw mekdepleriň, ylmy-barlag edaralarynyň ýolbaşçylary we wekilleri gatnaşdy. Munuň özi giň hyzmatdaşlygy ýola goýmaga hem-de öňdebaryjy ylmy işläp taýýarlamalary önümçilige ornaşdyrmagyň möhüm meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga ýardam berdi.

Maslahata gatnaşyjylar ýurdumyzda amatly içerki syýasy ýagdaýyň kemala gelmeginde hormatly Prezidentimiziň aýratyn ornuny biragyzdan bellediler, munuň özi ylmy barlaglaryň işjeňleşdirilmegine, ýokary hünärli işgärleri taýýarlamaga, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge ýardam berýär.

Ýurdumyzyň ylym ulgamy dünýä derejesinde ösüşe eýe boldy, onuň kanunçylyk we ylmy-enjamlaýyn binýady yzygiderli pugtalandyrylýar, ylmyň ileri tutulýan ugurlary boýunça barlag işlerini geçirmek, ýaş alymlary hem-de ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak üçin giň mümkinçilikler döredilýär.

Ýygnananlar hormatly Prezidentimize maslahaty guramaga döredilen mümkinçilik, ylym-bilim ulgamynyň özgerdilmegine, dünýä giňişligine üstünlikli goşulyşmagyna we bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlandyrylmagyna ägirt uly üns berýndigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdiler.

Häzirki zaman ykdysadyýetiniň innowasion ýol bilen ösüşini şertlendirýän sanly ulgam ýurdumyzyň ähli ministrliklerine, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna yzygiderli ornaşdyrylýar. Sanly ulgam köpugurly özgertmeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna, bagtyýar halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň has-da ýokarlandyrylmagyna, iri möçberli maksatnamalaryň işlenip taýýarlanmagyna aýratyn täsirini ýetirýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, häzirki döwürde Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň edaralaryna-da sanly ulgamy ornaşdyrmak, onuň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak işleri üstünlikli alnyp barylýar. Konsepsiýany durmuşa geçirmek işleri tapgyrlaýyn ýerine ýetirilip, onda köpugurly «Bir penjire» ulgamynyň maglumatlary toplaýyş, işleýiş we goraýyş milli maglumat merkeziniň döredilmegi göz öňünde tutuldy. Gulluk tarapyndan milli maglumat merkeziniň ýerine ýetirmeli wezipelerini kämilleşdirmek, gözegçilik etmek, utgaşdyrmak boýunça toplumlaýyn işler amala aşyrylýar.

Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýylyň 3-nji dekabrynda gol çeken Buýrugy esasynda baglaşylan «Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň arasyndaky «Eksport-import amallary üçin bir penjire» atly 2021 — 2023-nji ýyllara niýetlenen Taslama resminamasynda özara iş gatnaşyklaryny ýeňilleşdirmek we sazlaşdyrmak arkaly «Bir penjire» ulgamynyň netijeli işe girizilmegini üpjün etmek import we eksport amallary amala aşyrylanda, gözegçilige gatnaşýan döwlet gözegçilik edaralarynyň arasyndaky özara işleri berkitmek, gümrük taýdan resmileşdirme işleri amala aşyrylanda, pudagara töwekgelçilik dolandyrylyşyny girizmek bellenildi.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Belent Serkerdebaşymyz 2021-nji ýylyň 12-nji fewralynda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak boýunça Pudagara topary döretmek hakynda» Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, bu toparyň düzümi, Düzgünnamasy tassyklanyldy hem-de Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak boýunça ygtyýarly edara diýlip kesgitlenildi. Munuň özi milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak arkaly, ýokary tehnologiýaly we bäsdeşlige ukyply döwrebap ykdysadyýeti ösdürmekde aýratyn möhümdir.

«Bir penjire» ulgamynyň wezipeleýin artykmaçlygy gyzyklanma bildirýän ähli döwlet edaralarynyň ýerine ýetirýän eksport-import amallary bilen baglanyşykly işleriň amatly we awtomatlaşdyrylan görnüşini üpjün etmek, pudagara dolandyrylyşyň ygtybarly mümkinçiliklerinde eksportdyr import üçin elektron ygtyýarnamalary, şahadatnamalary we rugsat berýän resminamalary almak üçin elektron arzalary bermek, ýygyndylary elektron usulda tölemek, olara doly gözegçiligi amala aşyrmak, kadalaşdyryjy we habar berýän maglumatlaryňdyr elektron resminamalaryň bitewi merkezleşdirilen maglumatlar binýadyny döretmek, elektron girişiň «Bir penjire» portalyny döretmek, «ASYCUDA World» bilen «Bir penjiräniň» aýry düzüm bölekleriniň, elektron resminamalar bilen elektron gümrük deklarasiýalarynyň özara baglanyşygyny üpjün etmekden ybaratdyr.

Döwlet gümrük gullugyna «Bir penjire» ulgamynyň ornaşdyrylmagy halkara söwda, eksporty höweslendirmek, ilatyň saglygyny, şeýle hem daşky gurşawy goramak, azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly ileri tutulýan ugurlarda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamlarynyň birnäçesiniň ýola goýulmagyna ýardam berer.

Häzirki döwürde Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta geçelgelerinde ýollary birleşdirýän yklymyň möhüm ulag merkezleri döredilýär. Ýurdumyzda kämil infrastrukturaly üstaşyr ulag geçelgeleri kemala getirilýär. Üstaşyr mümkinçilikleriň netijeli peýdalanylmagynda, halkara söwdany ösdürmek üçin oňyn şertleriň döredilmeginde «Bir penjire» ulgamy möhüm ähmiýete eýedir. Ol pudagara hyzmatdaşlygyň hem-de dessin maglumat alyşmagyň döwrebap görnüşleriniň elýeterli bolmagynda amatly şertleri döredýär. Özara hyzmatdaşlygyň çäklerinde uzak aralykdan maglumatlary geçirmek, olara gözegçiligi ýola goýmak, gümrük resmileşdirmesi üçin zerur resminamalaryň sanyny azaltmak, ýerine ýetiriji ýa-da beýleki edaranyň çözgüdiniň netijelerini ylalaşmak we beýleki hyzmatlary bir ýerde jemlemek, harytlaryň eksportdyr import edilmegi bilen baglylykda, ähli tölegleri elektron görnüşde tölemek ulgamyň häsiýetli aýratynlyklarydyr.

«ASYCUDA World» utgaşdyrylan gümrük maglumatlar ulgamy «Bir penjiräniň» ýurdumyzda giňden ornaşdyrylmagynda amatly şertleri döretmek bilen, oňa binýat bolup hyzmat edýär. Mälim bolşy ýaly, 2018-nji ýylyň 25-nji iýunynda ulgamyň işini ugrukdyrmak maksadyndan ugur alnyp, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň arasynda bilelikdäki taslama resminama, şeýle hem 2019-njy ýylyň 27-nji noýabrynda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin innowasiýalary höweslendirmek we gümrük amallaryny döwrebaplaşdyrmak boýunça bilelikdäki hyzmatdaşlyk barada özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi. «ASYCUDA World» utgaşdyrylan gümrük maglumatlar ulgamy häzirki wagtda gümrük edaralarynda doly işe girizilip, onuň kömegi bilen gümrük resmileşdirme işleri elektron görnüşde amala aşyrylýar.

Döwlet gümrük gullugynyň alyp barýan işini döwrebaplaşdyrmakda bimöçber goldaw-hemaýatlary berýän hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň jany sag, ömri uzak, belent maksatlary hemişe rowaç bolsun!

Şöhrat MÜLKIÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň Aşgabat şäher gümrükhanasynyň harby gullukçysy, maýor.

Döwür ösýär, özgerýär. Adamyň durmuşy kämillige, köneden täzä, has anyk aýdylanda, ýönekeýlikden döwrebaplyga tarap barha öňe ümzük atýar. Şonuň bilen birlikde, şeýle döwürde ýaşamak üçin onuň adamyň öňünde goýýan talaplary hem artýar. Adam gündelik iş-aladalary, şahsy zerurlyklary, maşgala garamaty ýaly köp sanly hysyrdylarynyň her biri üçin aýratyn wagt tapyp, olaryň hemmesine-de ýetişmeli. Munuň üçin ol özüniň iň gymmatly baýlyklarynyň biri bolan wagtyny tygşytly we rejeli, netijeli peýdalanyp bilmegi başarmaly. Wagt häzirki zaman dünýäsiniň barha ösýän bazar ykdysadyýeti, maglumatlardyr bähbitleriň sansyz köpdürlüligi şertlerinde öz gadyr-gymmatyny has-da artdyrýar. Durmuş tejribesi bilen muňa kemsiz düşünýän adam welin, hemişe ondan ýerlikli peýdalanmagyň, täzeçilligiň, ösüşleriň gözleginde. Döreden «akyl önümleri» bolan sanly tehnologiýalar häzirki zaman dünýäsinde agzalan hysyrdylaryň ählisine-de ýetişmegi üçin adamyň iň dessin hem ygtybarly kömekçilerine öwrülýär.

Eýsem-de, sanly tehnologiýalaryň bir adamyň durmuşyndaky orny, zerurlygy şeýle köptaraply bolsa, olaryň tutuş halkyň, jemgyýetiň, döwletiň durmuşyndaky ähmiýetiniň näderejede uludygy öz-özünden düşnüklidir. Adamzat indi maglumatlar jemgyýetinde, innowasiýalar eýýamynda ýaşaýar. Dessinlik, tizlik, habarlylyk, bökdençsiz, ýokary derejeli sanly aragatnaşyk ýaly görkezijiler şu eýýamyň, şu döwrüň aýratynlyklaryny, ösüşiniň hilini düzýär.

Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly, häzirki zaman dünýäsinde haýsydyr bir ýurduň ösüşine baha berilmeli bolanda, ilkinji nobatda, şol ýurtda ylymly-bilimli, kämil ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek ugrunda edilýän tagallalar, ylmyň we tehnologiýanyň soňky gazananlarynyň ornaşdyrylyşy, ykdysadyýetiň pudaklarynda olardan netijeli peýdalanylyşy göz öňünde tutulýar. Biziň ýurdumyzda milli Liderimiziň hut özüniň bu ugra içgin üns bermegi bilen, zerur bolan ähli şertler döredilip, tapgyrlaýyn hem toplumlaýyn maksatnamalar boýunça sanly ykdysadyýete geçmek babatda düýpli işler, özgertmeler durmuşa geçirildi. Häzirki döwürde «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» 2020 — 2023-nji ýyllara niýetlenilen ikinji tapgyry dowam edýär. Ozalky tapgyrda Konsepsiýany durmuşa geçirmegiň guramaçylyk meselelerini, ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemek, synag taslamalaryny saýlap almak, bu ugurda aýratyn çäreleriň meýilnamalaryny işläp taýýarlamak, sanly intellektual tehnologiýalary ornaşdyrmaga ýurdumyzyň mümkinçiliklerini we ähli pudaklaryň taýýarlygyny, sanly ykdysadyýete geçmegiň we ony ösdürmegiň kanunçylyk binýadyny seljermek hem-de kämilleşdirmek, bäsleşikleri yglan etmek, hyzmatdaşlary saýlap almak hem-de şertnamalary baglaşmak, maýa goýum gurşawyny emele getirmek, taslamalary maliýeleşdirmek üçin merkezleşdirilen we ýerli býujetleri emele getirmek ýaly wezipeler ýerine ýetirildi. Häzirki tapgyrda ýurdumyzda döwrebap maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny giňden ornaşdyrmak, olaryň sazlaşykly işlemegini ýola goýmak, maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek, maglumat üpjünçilik ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmek ýaly wezipeler yzygiderli ýerine ýetirilýär. Konsepsiýany durmuşa geçirmegiň bu tapgyrynda hyzmatlaryň dürli görnüşleri bir ýerde jemlenen, köpugurly «Bir penjire» ulgamynyň maglumatlary toplaýyş, işleýiş we goraýyş milli maglumat merkezini döretmek, ulgamyň işini döwrebap derejede ýola goýmak babatdaky işler güýçli depginde alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 12-nji fewralynda geçirilen giňişleýin mejlisinde köp sanly möhüm döwlet resminamalary bilen bir hatarda, «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek, milli ykdysadyýetiň pudaklarynda sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak arkaly ýokary tehnologiýaly we bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen, «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy hem tassyklanyldy. Ýurdumyzyň jemi içerki önüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň goşmaça ösüşini üpjün etmek hem-de sanly aragatnaşyk babatda welaýatlaryň, şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudy aradan aýyrmak esasy maksat hökmünde kesgitlenilen bu resminamada bellenilen wezipeleri, esasan, sanly üpjünçilik ulgamyny ösdürmek; ilata sanly hyzmatlary hödürlemek maksady bilen, «Elektron hökümet» ulgamyny döretmek; adam maýasynyň ösüş derejesini ýokarlandyrmak, innowasion ösüş institutlaryny döretmek, sanly ekoulgamy özgertmegiň hasabyna döwletiň ösüşiniň depginini has-da güýçlendirmek; ýurduň ykdysadyýetine sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak we ony yzygiderli kämilleşdirmek ýaly dört ugur boýunça ýerine ýetirmek meýilleşdirilýär. Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagy bilen, döwrüň talaplaryna laýyklykda, ilata edilýän hyzmatlaryň görnüşleri artdyrylar hem-de kämilleşdiriler. Saglygy goraýyş, bilim, syýahatçylyk, jemagat hojalygy, bank, ätiýaçlandyryş, aragatnaşyk, ilaty durmuş taýdan goramak, söwda we ulag hyzmatlarynyň, häkimlikleriň, döwlet statistikasynyň we beýleki edaralaryň hyzmatlarynyň sanly ulgam arkaly çalt hem kämil derejede ýerine ýetirilmeginiň netijesinde, milli ykdysadyýetiň pudaklarynyň ösüş depginleri, bäsdeşlige ukyplylygy görnetin ýokarlandyrylar.

Hormatly Prezidentimiz: «Halk hojalyk toplumynyň ähli pudaklarynyň sanly ulgama geçirilmegi Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň wezipelerini çözmäge ýardam eder» diýip belleýär. Şonuň üçin milli Liderimiz ýurdumyzda sanly bilim we sanly ykdysadyýet ulgamlaryny ösdürmäge örän uly ähmiýet berýär. Sanly ulgama çalt we netijeli geçmek, sanly tehnologiýalaryň hyzmatyndan işjeň peýdalanmak dünýäde emele gelen häzirki ýagdaýlarda has-da möhüm ähmiýete eýe bolýar.

Döwrüň talaplaryndan ugur alyp, ýurdumyzyň ykdysadyýetini innowasion ugra geçirmegi çaltlandyrmaga, işewürlik hem-de maýa goýum işjeňliginiň ösüşini artdyrmaga, ösen we öňdebaryjy maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny ähli ugurlarda ornaşdyryp, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň hilini, ilatyň abadançylyk derejesini has-da ýokarlandyrmaga aýratyn üns berilýär. Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalarynyň hem-de uzak geljegi nazarlaýan başlangyçlarynyň netijesinde, bu ugurda amala aşyrylýan giň gerimli işler, ilkinji nobatda, halkyň bähbidinden ugur alýar. Ýurdumyzda innowasiýalara esaslanýan ykdysadyýeti ösdürmek we kämilleşdirmek ugrunda alnyp barylýan işler, amala aşyrylýan özgertmeler, nesip bolsa, ýakyn geljekde has uly ösüşleri gazanmaga ýardam berjek täze, döwrebap mümkinçilikleri döreder.

Aýmyrat PIRJIKOW.

«Türkmenistan».

Ýurdumyzda ösüşiň häzirki tapgyry hormatly Prezidentimiziň ylmy taýdan esaslandyrylan, durmuşy nazarlaýan öňdengörüjilikli döwlet syýasatynyň netijesinde döwlet dolandyryşynyň we jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ulgamlarynda halkara standartlara laýyk gelýän täze innowasion tehnologiýalardyr maglumat-aragatnaşyk enjamlarynyň yzygiderli ornaşdyrylmagy sanly dolandyryş, sanly ykdysadyýet, sanly resminama dolanyşygy ýaly täze ugurlary döredýändigi bilen häsiýetlenýär.

Milli Liderimiziň 2018-nji ýylyň 30-njy noýabryndaky degişli Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylmagy sanly giňişlikde emele gelýän jemgyýetçilik gatnaşyklarynda sanly medeniýetiň döremegini şertlendirdi. Bu resminamanyň kabul edilmegi bilen, köpugurly özgertmeleri durmuşa geçirmekde halk hojalygynyň pudaklaryny hem-de döwlet dolandyryşynyň ähli ulgamlaryny tapgyrlaýyn sanlylaşdyrmak işine badalga berildi. Konsepsiýanyň durmuşa geçirilmegi önümçiligiň ösüşini ýokary sepgitlere çykarmaga mümkinçilik döredýär.

Döwlet Baştutanymyzyň sanly bilimi, sanly aragatnaşygy, sanly hyzmatlary ösdürmek barada berýän tabşyryklarynyň üstünlikli amala aşyrylmagy internet torundan peýdalanyjylar üçin täze mümkinçilikleri açýar. Häzirki wagtda internet döwrebap ösüşiň aýrylmaz bölegi, ykdysady amallaryň, aragatnaşygyň has tiz hem netijeli guraly hökmünde çykyş edýär. Internet arkaly ýola goýulýan gatnaşyklarda emele gelýän dil adaty sözleýişden gysgalygy ýa-da belli bir aňlatmalar, şekiller, suratlar arkaly beýan edilmegi bilen tapawutlanýar. Bu bolsa internet ulanyjylaryň bilim, etika derejesiniň ýokary bolmagyny, sanly gurşawda özüňi alyp baryş medeniýetiniň kadalarynyň berjaý edilmegini talap edýär.

Türkmenistanda sanly giňişlikde guralýan webinar duşuşyklaryň, onlaýn usuldaky halkara maslahatlardyr teleköpri arkaly geçirilýän okuwlaryň, elektron hatlar esasyndaky aragatnaşygyň netijeli häsiýete eýe bolmagy bu ugurdaky göz öňünde tutulan maksatlaryň üstünlikli amala aşýandygyny görkezýär. Internet ulgamynda döwlet edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, paýdarlar jemgyýetleriniň we telekeçileriň web-saýtlary, elektron gazetler, maglumat beriji web-sahypalar işjeň hereket edýär. Sanly giňişlikde ýerine ýetirilýän bu amallar elektron görnüşde bolsa-da, hereketiň bir tarapynda şahsyýetiň gatnaşygy bar. Şonuň üçin internet ulanyjylaryň sanly aragatnaşyga jemgyýetçilik gatnaşygy hökmünde seredip, sözleýiş, beýan ediş endiklerini etikanyň, aýratyn-da, milli medeniýetimiziň, edep kadalarymyzyň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmegi zerurdyr.

XXI asyrda bütindünýä internet tory arkaly maglumat tehnologiýalarynyň ösüşi we giňden ýaýramagy jemgyýetde adamlaryň aragatnaşygyny täze derejä çykardy. Işewür gatnaşyklaryň, hatda adamlaryň öz arasyndaky gündelik aragatnaşygynyň hem aglaba böleginiň wirtual giňişlikde amala aşyrylmaga başlanmagy bilen, jemgyýetde «sanly medeniýet» düşünjesi ýüze çykyp ugrady. Biz, öz gezegimizde, sanly aragatnaşygyň ähli ugurlary boýunça internet ulanyjylar hökmünde ýaş nesliň milli ýörelgelerimize, dil medeniýetimize hormat goýýan şahsyýetler bolup ýetişmegini gazanmaga çalyşmalydyrys.

Şirin ŞIRLIÝEWA,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň diňleýjisi.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda halkara ülňülere laýyk gelýän sanly tehnologiýalary, öňdebaryjy önümçilik serişdelerini, ýokary öndürijilikli tehniki enjamlary ornaşdyrmak boýunça netijeli işler alnyp barylýar.

Türkmenistan iň täze nusgadaky kompýuter hem-de telearagatnaşyk tehnologiýalaryna esaslanýan sanly ulgamy yzygiderli ösdürmekde uly mümkinçiliklere eýedir. Milli Liderimiziň başda durmagynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» kabul edilmegi bu ugurda möhüm çözgütleriň biri boldy. Konsepsiýanyň baş maksady ýurdumyzyň ykdysady taýdan durnukly ösmegine kuwwatly itergi berjek öňdebaryjy sanly ulgamlary kemala getirmekden, sanly hyzmatlaryň hilini yzygiderli ýokarlandyrmakdan, sanly maglumat gorlarynyň ýurdumyzyň islendik künjeginde elýeter bolmagyny üpjün etmekden, sanly ulgamyň düzümlerini we işleýşiniň hilini maksadalaýyk kämilleşdirmekden, ahyrky netijede, milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny düýpli pugtalandyrmakdan ybaratdyr.

Şunuň bilen baglylykda, “Türkmenistan” döwlet täjirçilik banky hem “Owerdraft karty” atly bank kartynyň üsti bilen, kiçi möçberli karzlary bermegiň we gaýtarmagyň şertlerini kesgitläp, gündelik sarp ediş harytlary satyn alnanda, raýatlaryň maliýe mümkinçiliklerini giňeltmek üçin her bir raýatyň ýüztutmasy esasynda, onuň aýlyk zähmet hakynyň 40 göteriminden üç essesine çenli möçberde gysga möhletli karzlary resmileşdirýär. Bu hyzmat nagt däl hasaplaşyklarda müşderiniň hasabyndaky pul serişdeleri ýeterlik bolmadyk ýagdaýynda, karz edarasy bilen baglaşylan şertnama laýyklykda, müşderiniň hasabyny kesgitlenen çäklerde karzlaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýlelikde, müşderiniň hasabyna serişde gelip gowşanda, bellenen tertipde karz gaýtarylýar. Şeýle-de degişli şertnamanyň hereket edýän döwründe karz gaýtarylandan soňra, goşmaça şertnama baglaşmazdan, karzy gaýtadan bellenilen çäk boýunça ulanmak mümkinçiligi döreýär.

“Karz almak baradaky ýüztutma” atly internet tory arkaly, bankyň internet salgylanmasynyň üsti bilen fiziki şahslara berilýän karzlara isleg bildirýän müşderilere onlaýn tertipde arzalary tabşyrmak mümkinçiligi döredilýär. Internet sahypasynda ýerleşdirilen salgylanmanyň üsti bilen karz almaga isleg bildiren fiziki şahslaryň ýüztutmalaryny kabul etmek ýola goýulýar.

Onlaýn tertipde arza tabşyrmak üçin müşderiden goşmaça programma üpjünçiligini gurnamak talap edilmeýär we bu ulgamda karz amallaryny ýerine ýetirmäge mümkinçilik berilmeýär. Bankyň internet sahypasynda ýerleşdirilen salgylanmanyň kadaly işjeňligi we onda müşderileriň karz almak baradaky ýüztutmalarydyr maglumatlarynyň dogry ýerleşdirilmeginiň üpjün edilmegi zerurdyr.

Karz edaralary tarapyndan şeýle hyzmatlaryň ornaşdyrylmagynyň netijesinde, “Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy” ýurdumyzda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň peýdalanylmagyna esaslanýan ykdysady gatnaşyklaryň ulgamyny döretmäge ýardam berip, ol wagtyň we harajatlaryň tygşytlanylmagy bilen bir hatarda, girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykarmaga hem şert döredýär.

Mergen KURTOW.

“Türkmenistan” döwlet täjirçilik bankynyň Karz amallary müdirligi.

«Akylly telefonlar», «akylly sagatlar», «akylly öý», «akylly şäher» düşünjeleri häzirki wagtda gündelik durmuşymyza giňden ornaşýar. Häzirki zaman adamyny şol «akylly» tehnologiýalarsyz göz öňüne getirmek kyn. Bu ugurdaky işläp taýýarlamalar gündelik durmuşymyzyň ähli ulgamlaryna tapgyrlaýyn ornaşyp, ýaşaýşymyzy has amatly we ýakymly ýagdaýa getirýär.

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen amala aşyrylýan sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň konsepsiýasyna laýyklykda, ähli ulgamlar we pudaklar özgerdilýär. Sanly ykdysadyýete geçmek boýunça öňde goýlan wezipelere toplumlaýyn çemeleşmek bilen, sanlylaşdyrmak işleriniň gerimi giňeldilýär.

Gurluşyk pudagynda hem-de ýaşaýyş-jemagat hojalygynda sanly özgertmeler tapgyrlaýyn esasda we dürli ugurlar boýunça amala aşyrylýar. Bu özgertmeler binalaryň hem-de desgalaryň taslamasyny düzmegiň, olary gurmagyň hem-de ulanmagyň netijeliligini artdyrmaga, ilatly ýerleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň we bu ulgamda hödürlenilýän hyzmatlaryň ösüşini üpjün etmäge gönükdirilendir.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, innowasiýalar diňe ornaşdyrylan tehnologiýalar däl-de, eýsem, olary yzygiderli täzelemek işi bolup durýar. Innowasion ykdysadyýeti ornaşdyrýan Diýarymyzyň gurluşyk pudagynda täze tehnologiýalar peýdalanylýar hem-de serişde tygşytlamagyň talaplary we ölçegleri ýurdumyzyň bazarynyň aýratynlyklaryna uýgunlaşdyrylýar.

Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabady ösdürmegiň 16-njy tapgyrynyň binalarynyň açylyş dabarasy bu işleriň durmuşa geçirilmeginiň nobatdaky subutnamasy boldy. Ýaşamak üçin ähli amatly şertler döredilen bu ajaýyp binalardaky öýlerde «akylly öý» atly intellektual ulgam ornaşdyryldy. Buýsandyrýan ýeri, bu taslama türkmen talyplary işjeň gatnaşdylar. Talyplar tarapyndan düzülen hem-de üstünlikli durmuşa geçirilen «akylly öý» taslamasynda ähli elektrik enjamlaryny uzak aralykdan, mysal üçin, smartfon ýa-da ses buýrugy arkaly dolandyrmak mümkin. Ulanyjy diňe bir ykjam telefonda ýazmak arkaly belli bir buýruklary bermek bilen çäklenmän, eýsem, onuň kömegi arkaly özüniň elektrik abzallary bilen «gürleşip» bilýär. Ýörite işlenip düzülen üpjünçilik programmasy işleriň yzygiderli amala aşyrylmagyna ýardam edýär we dolandyrylýan enjamlaryň ählisiniň häsiýetnamalary barada giňişleýin maglumat berýär. Ýaşaýyş jaýlarynyň şunuň ýaly awtomatlaşdyrylan ulgamy yşyklandyryşa, ýyladyşa, howany çalyşmaga we sowatmaga, howpsuzlyga gözegçiligi we olary dolandyrmagy özünde jemleýär.

Häzirki döwürde gözel paýtagtymyz Aşgabat dünýäniň iň owadan hem ýaşamak üçin iň oňaýly şäherleriniň biridir. Özboluşly desgalary bilen Ginnesiň meşhur rekordlar kitabyna on bir gezek girizilen Aşgabat tehnologik ösüşiň we innowasiýalaryň milli merkezidir. Munuň özi ýurdumyzyň baş şäherinde amala aşyrylýan özgertmeleriň tutuş dünýä üçin nusga alarlykdygyny görkezýär. Häzirki döwürde Türkmenistanyň Prezidentiniň Aşgabady ösdürmek — dünýäniň iň gözel we ýaşamak üçin ähli amatlyklary bolan şäherleriniň birine öwürmek boýunça konsepsiýasynyň yzygiderli durmuşa geçirilmegi netijesinde, ýurdumyzyň paýtagtynyň çäkleri giňeldildi. Aşgabat dünýä derejesindäki iri şäherleriň birine öwrüldi. Şu ýyl, nesip bolsa, 25-nji maýda biz Aşgabadyň 140 ýyllygyny dabaraly ýagdaýda belläp geçeris.

Ogulbike MÄMIÝEWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Häzirki wagtda uzak möhletleýin ykdysady ösüşi gazanmakda we onuň durnuklylygyny üpjün etmekde innowasiýalara möhüm orun degişlidir. Muny ikinji müňýyllygyň soňky ýarymynda adamzat durmuşyny düýpli özgerden wakalaryň toplumy — senagatlaşma prosesi we ylmy-tehniki ösüş doly subut etdi. Munuň özi dünýä döwletlerinde sanly tehnologiýalara daýanýan ykdysadyýeti kemala getirmek ugrunda halk hojalygynyň sanlylaşdyrylmagyny we ylmyň soňky gazanan tehnologiýalaryny yzygiderli özleşdirmegi wajyplyga öwürdi.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň sanlylaşdyrylmagyna hem-de onuň pudaklaryna maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň we kämil innowasiýalaryň ornaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Munuň özi ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmekligiň döwlet syýasatynda durmuşa geçirilmeli möhüm wezipeleriň biridigine doly güwä geçýär.

Halk hojalygynyň pudaklaryny sanly ulgama geçirmek elektron hökümeti döretmek we sanly resminamalar dolanyşygyny ýola goýmak arkaly döwlet dolandyryşyny kämilleşdirýär. Sanlylaşdyrma hususy ulgamdaky edaralary we kärhanalary bir sanly ulgama birikdirýär. Bu bolsa ýurtda tehnologiýalara daýanýan önümçilikde öndürilýän harytlaryň hil taýdan ýokarlanmagyna we möçberiniň artmagyna, hyzmatlar ulgamynyň has-da kämilleşmegine ýardam edýär.

Sanly ulgamy ösdürmek halk hojalygynyň ähli ugurlarynyň hünärmenler we innowasiýalar bilen üpjün edilmegine gönüden-göni baglydyr. Munuň özi ýurtda kämil tehnologiýalardan baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleriň taýýarlanylmagyny we pudaklara innowasiýalary ornaşdyrmak babatda daşary ýurt maýa goýumlarynyň giňden çekilmegini talap edýär. Şoňa görä häzirki wagtda ýurdumyzda «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» netijeli amala aşyrylýar, iri maýadarlar we innowasion kompaniýalar bilen hyzmatdaşlyk edilýär.

Türkmenistanda sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi mundan beýläk-de ykdysady ösüşi üpjün etmäge we halkymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Milli ykdysadyýetimiziň sanlylaşdyrylmagy önümçiligi we dolandyryş ulgamyny ösdürmäge, täze önümçilikleri ýola goýmaga, Türkmenistanyň bütindünýä hojalygyndaky ornuny pugtalandyrmaga hem-de döwletimiziň durnukly ykdysady ösüşlerini üpjün etmäge itergi berer.

Milli Liderimiziň başda durmagynda Türkmenistan döwletimizde milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary ýokary depginler bilen sanlylaşdyrylýar we innowasion ykdysadyýet kemala getirilýär. Ýurdumyzda onuň kanunçylyk binýady hem kämilleşdirilýär we maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Munuň özi ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga we milli ykdysadyýetimizi durnukly ösdürmäge gönükdirilen işleriň üstünlikli durmuşa geçirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Begençmuhammet REMEZANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň durmuşa ornaşdyrýan sanly ulgama geçmek babatdaky strategik maksatnamalary bu ugurda kämil hünärmenleriň ýetişdirilmegini talap edýär. Şunda «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda orta hünär we ýokary okuw mekdeplerinde guralýan okuw-tejribelik, tälimçilik işi ýokary hilliligi bilen tapawutlanyp, baý many-mazmuna eýe bolýar.

Ýurdumyzyň beýleki ýokary okuw mekdepleri bilen bir hatarda, Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynda hem alnyp barylýan okuw işleri hut şu möhüm özgertmeler bilen berk baglanyşygy emele getirip, sazlaşykly ösüşe ýardam edýär. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen kabul edilen «Türkmenistanda ýaşlar baradaky döwlet syýasatynyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» orny örän ýokarydyr. Çünki bu resminama Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýaşlar baradaky döwlet syýasatyny üstünlikli amala aşyrmak, ylym-bilim, ösen tehnologiýalara erk edýän zehinli ýaşlary ýüze çykarmak, sanly ulgama çekmek ýaly aýdyň maksatlary öňde goýýar.Şu nukdaýnazardan hem häzirki wagtda institutymyzyň binýadynda ornaşdyrylan sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanmagyň gerimi has-da giňeldilýär.

Okuw binasynyň döwrebap mümkinçiliklere eýe bolan okuw otaglarynda, amaly bilimleri nazaryýetde berkitmek maksady bilen döredilen tejribehanalarda, elektron maglumatlary, internet aragatnaşygy üpjün edilen kitaphanalarda, ýaş alymlar merkezinde hem-de «Türkmenaragatnaşyk» agentligi bilen bilelikde institutymyzyň ýanynda döredilen «Sanly Çözgüt IT meýdança» Hojalyk Jemgyýetinde talyp ýaşlarymyz özleriniň bilim derejelerini artdyrýarlar.

Hukuk binýady we döwlet kadalaşdyrylyşy taýdan kepillendirilen sanlylaşdyrmagyň ähmiýetine, milli bilim ulgamyna ýetirýän oňyn täsirine başarnykly akyl ýetirýän, innowasiýalary işläp düzmegi we täze taslamalary durmuşa ornaşdyrmagy başarýan hünärmenleriň alyp barýan işlerinde aýdyň görmek bolýar. Munuň özi sanly ulgamyň ornaşdyrylyşyny düýpli derejede kämilleşdirmegiň çäklerinde bilim bilen önümçiligiň sazlaşygyny emele getirip, medeni aň-bilim edaralarynyň maddy-tenhiki taýdan enjamlaşdyrylyşynyň, kämil maglumat tehnologiýalarynyň üpjünçiliginiň ýokary derejededigini alamatlandyrýar.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, ýaşlarymyza internet tory arkaly dünýäde giňden ýaýran habarlar ulgamyna bada-bat aralaşmaga we ylym-bilim boýunça dünýäniň täzelikleri, tejribesi bilen ýakyndan tanyşmaga, gazananlaryny dünýä ýaýmaga giň mümkinçilikleri döredýär.

Belent maksatlar esasynda işlenip düzülen sanly bilim portalynyň düýpli ornaşdyrylmagynyň çäklerinde ýola goýlan onlaýn arkaly sapaklara, göni widoaragatnaşykda geçirilýän umumy we amaly okuwlara talyp ýaşlaryň işjeň gatnaşmagy bolsa ýokary bilimli, döwrebap hünärmenleriň kemala gelmegine şert döredýär.

Ähli ulgamlar bilen bir hatarda, döwrebap bilimli, sagdyn ruhly, berk bedenli, giň dünýägaraýyşly we işjeň, başarnykly nesilleri ýetişdirmek we döwletli döwrümize mynasyp hünärmenleri taýýarlamak üçin zerur bolan ähli mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Meýlis GARADURDYÝEW,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly, oýlanyşykly hem öňdengörüjilikli ykdysady syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde ýurdumyzda ýokary depginli ykdysady ösüşler gazanylýar. Milli Liderimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzda döwrebap ykdysady-innowasion düzümi emele getirmek babatynda asyrlara barabar işler amala aşyrylýar. Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda Türkmenistanda ylmy esasly innowasion senagat, jemgyýetiň gülläp ösüşiniň binýady bolan bäsdeşlige ukyply innowasion ykdysadyýet kemala gelýär. Hormatly Prezidentimiziň sanly (elektron) ykdysadyýete geçmek boýunça anyk meseleleri durmuşa ornaşdyrmak barada beren tabşyryklary, şeýle hem «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» öňde goýlan wezipeler üstünlikli berjaý edilýär. Häzirki zaman dünýäni sanly tehnologiýasyz göz öňüne getirmek mümkin däldir. Ol biziň durmuşymyzyň ähli ugurlarynyň ösüşlerine uly ýardam edýär. Täze tehnologiýalar öýde, işde, bilimde, saglygy goraýyşda, umuman, ähli ugurlarda işjeň ulanylýar.

Şähergurluşyk-binagärlik keşbi barha kämil görnüşe gelýän mähriban paýtagtymyz bu gün bagtyýar halkymyzyň göz-guwanjyna, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň buýsanjyna öwrüldi. Hormatly Prezidentimiziň şähergurluşyk-binagärlik maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde Aşgabatda ençeme medeni-durmuş maksatly desgalar gurlup ulanylmaga berildi.

Paýtagtymyz Aşgabat Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe uly ösüşlere eýe bolup, jahanyň iň owadan şäherleriniň birine öwrüldi. Gahryman Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen gün-günden özgerýän paýtagtymyz ajap eýýamda bagtyýar halkymyzyň bagtyýar durmuşyna nur çaýýar. Türkmenistanyň at gazanan arhitektory mähriban ýurt Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň döredijilik ylhamyndan hem-de egsilmez zehininden kemal tapan ak şäherimiz özüniň gaýtalanmajak binagärligi, gözelligi, owadanlygy, bagy-bossanlyga bürelendigi bilen ildeşlerimiziň, daşary ýurtly myhmanlaryň müňlerçesiniň ünsüni özüne çekýär. Aşgabat üýtgeşik binagärlik gurluşy, ak mermere beslenen köpsanly täsin desgalary bilen haýrana goýýar.

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan başy başlanan we badalga berlen şähergurluşyk-binagärlik maksatnamasyna laýyklykda geçen ýylyň 10-njy noýabrynda Aşgabat şäherini ösdürmegiň 16-njy tapgyrynyň çäklerinde gurlan durmuş-medeni maksatly iri desgalar toplumynyň açylyş dabarasy boldy. Paýtagtymyzy ösdürmegiň maksatnamasynyň çäklerinde gurlup ulanmaga berlen ajaýyp binalardaky öýlerde «akylly öý» intellektual ulgam ornaşdyryldy. Ýaşaýyş jaýlarynyň şunuň ýaly awtomatlaşdyrylan ulgamy yşyklandyryşy, ýyladyşy, howany çalyşmagy we sowatmagy, howpsuzlyga gözegçiligi we olary dolandyrmagy özünde jemleýär.

Ykjam telefonlaryň we ses buýrugynyň üsti bilen uzak aralykdan dolandyrylýan gorag ulgamy jaýlaryň howpsuzlygynyň toplumlaýyn çözgüdi boldy. Ol gapylaryň we penjireleriň internet ýa-da barmak yzlary boýunça awtomatiki ýapylyşyny we açylyşyny üpjün edýär. Abzallar oturdylan penjireler ýel ýa-da ýagyş bar wagtynda, howa şertlerine görä özbaşdak ýapylýar.

«Akylly öý» ulgamy şeýle hem elektrik energiýasynyň, gazyň, suwuň sarp ediliş möçberi barada maglumatlary almaga, uzak aralykdan öýdäki howanyň derejesini kadalaşdyrmaga we beýleki amallary ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda dünýäniň ençeme ýurtlary «Akylly şäherleri» («Intellektual-sanly şäherleri») döretmeklige aýratyn ähmiýet berýärler.

Aşgabat şäheri sanly ulgamy ösdürmekde giň mümkinçiliklere eýedir. Dünýä tejribesiniň täze gazananlaryny özüne siňdirýän gözel we nurana paýtagtymyz Aşgabadyň ýakyn geljekde intellektual-sanly şäherleriň hataryna goşuljakdygy şübhesizdir.

Babamyrat TAGANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.