dünýä ýollarynyň altyn halkasy

Dünýä ýurtlaryny birleşdirýän ýollar ählumumy ösüşiň möhüm ugurlarynda halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmaga we ony ýokary depginlerde ösdürmäge hyzmat edýär. Bu bolsa hyzmatdaşlygyň hil taýdan täze derejä göterilmegine oňyn täsirini ýetirýär. Türkmenistandaky özgerişleriň bir ugry-da ulag-üpjünçilik ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Ýurdumyzyň halkara gaz geçirijileri, howa, awtoulag, demir we deňiz ýollary ykdysady gatnaşyklaryň ösüşinde aýratyn ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiziň döwlet Baştutanlygyna saýlanan ilkinji günlerinden ýurdumyzyň ulag-ýol ulgamynda uly özgerişliklere badalga berildi. Ýollar — ýurduň ösüşleriniň aýnasy. Islendik ýurda baranyňda, ilkinji täsirler ýollardan başlanýar. Ýoly abadan ýurduň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesi-de ýokary bolýar.

Türkmenistan ulag-ýol üpjünçilik ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge mynasyp goşant goşýar. Munuň özi ykdysady meseleleriň çözgütlerine döwletimiziň täzeçe çemeleşýändiginiň subutnamasydyr. Bu çemeleşmeler Merkezi Aziýa sebitiniň ösüşine-de oňyn täsir edýär. Hormatly Prezidentimiziň ynsanperwer içeri we daşary syýasaty dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan ykrar edilýär. Şu ýerde diňe bir demir ýa-da deňiz ýollary däl, üstaşyr awtoulag ýollarynyň we döwrebap menzilleriň gurluşygy, howa ýollarynyň mümkinçiliginiň giňeldilmegi boýunça-da Türkmenistanyň işjeň orun eýeleýändigini nygtamak artykmaçlyk etmese gerek.

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 69-njy mejlisinde «Durnukly ösüş üçin halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň orny» atly Rezolýusiýanyň biragyzdan kabul edilmegi, resminamanyň awtordaşlary hökmünde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisiniň, Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlarynyň köpüsiniň, şeýle hem Ýewropa, Latyn Amerika we Afrika ýurtlarynyň çykyş etmegi Türkmenistanyň abraýynyň yzygiderli ýokarlanýandygynyň aýdyň subutnamasy boldy. Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe we Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman ulag geçelgelerini döretmek baradaky başlangyçlaryň awtory hem Türkmenistandyr. Türkmenistan ulag-ýol ulgamynda halkara ykdysady we söwda hyzmatdaşlygyny hil taýdan täze derejä çykarmaga niýetlenilen iri halkara hem-de sebitleýin taslamalar babatda yzygiderli çykyş etmegi we olary durmuşa geçirmegi işjeň dowam etdirýär. Sebitdäki beýleki ýurtlaryň bähbitlerine laýyk gelýän möhüm taslamalary, şol sanda Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ulag geçelgesiniň taslamasyny, şeýle hem Hazarüsti halkara ulag ugrunyň çäklerindäki taslamalary berk goldaýar.

Ýurdumyzyň Ýewropa — Aziýa çatrygynda ýerleşmegi birtopar innowasion teklipleriň we başlangyçlaryň üstünlikli amala aşyrylmagyna ýardam edýär. Türkmenistanyň täze sebit we sebitara ulag-aragatnaşyk düzümini döretmekde möhüm ähmiýetli merkez bolmakda paýyna düşýän işleri abraý bilen ýerine ýetirýändigi dünýä jemgyýetçiligine-de mälimdir. Ýewropa, Aziýa — Ýuwaş umman we Günorta Aziýa ykdysady ulgamlarynyň özara gatnaşyklarynyň yklymara ykdysady köprüsi bolmak wezipesini çözüjilik mümkinçiliginiň ýokarlanmagy gürrüňsiz ykrar edilýär. Şonuň bilen baglanyşykly ýurdumyz ägirt uly üstaşyr geçiriş mümkinçiliklerine eýedir. Hormatly Prezidentimiziň halkara ulag geçelgelerini döretmek baradaky teklipleridir başlangyçlarynyň BMG tarapyndan goldanylmagynda hem biz şu ýagdaýyň ykrar edilmeginiň subutnamasyny görýäris. Täze taryhy şertlerde Gündogar bilen Günbatary birleşdirýän Beýik Ýüpek ýoluny ýaňadan döretmäge hakyky mümkinçilikler açyldy. Döwletimiz şol mümkinçilikleri yzygiderli durmuşa geçirýär. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýoly guruldy. Türkmenistan bilen Owganystany demir ýollaryň ikisi baglanyşdyrýar. Durmuşa geçirilýän işler ýurdumyzyň, gadymda hem bolşy ýaly, Beýik Ýüpek ýolunyň bütinleý täze mazmunda döremegine işjeň gatnaşmagyna getirdi. Beýik Ýüpek ýolunyň täze görnüşi peýda bolýar, ol Aziýa bilen Ýewropanyň arasynda ulaglaryň we ýollaryň ähli görnüşlerini özüne birleşdirýär. Türkmenistanyň başlangyjy esasynda gurlan we gurulýan halkara awtoulag, howa we demir ýollary geçelgesinde müňýyllyklaryň dowamynda Ýewraziýa yklymyndaky halklary baglanyşdyran Beýik Ýüpek ýoluny täzeden herekete getirdi. Biziň döwletimiziň başlangyçlary esasynda döredilen üstaşyr ulag geçelgeleri ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky gatnaşyklara kuwwatly itergi berýär.

Ýurdumyzyň gülläp ösmegi bilen türkmen ykdysadyýetiniň täsir ediş çägi giňeýär.

Türkmenistan mundan onlarça ýyl öňküsinden has özgerdi. Häzirki wagtda Garaşsyz ýurdumyz uly-uly gurluşyklary dowam etdirýändigi, aglabasynyň bolsa dünýä ähmiýetli iri taslamalardygy bilen tapawutlanýan ýurt hökmünde meşhurdyr. Içerki we daşarky maýadarlaryň goýýan maýa goýumlarynyň netijesinde sebitde ykdysady hyzmatdaşlyk ösýär, ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky gatnaşyklar berkeýär, ýürekdeş hyzmatdaşlyk ýagdaýy emele gelýär. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy, söwda we ulag geçelgesi hakyndaky Ylalaşyk, Türkmenistandan Owganystana barýan demir ýollaryň, Türkmenbaşy Halkara portunyň, howa menzilleriniň gurulmagy we beýleki başlangyçlar Türkmenistanyň halkara abraýyny has berkitdi.

Owgan halkyna kömek hökmünde iki sany täze demir ýoluň Kerki — Ymamnazar — Akina we Serhetabat — Turgundy ugurlarynda gurlup ulanylmaga berilmegi hem Türkmenistanyň ykdysady kuwwatynyň ösüşinde ynsanperwerlik syýasatynyň berk goldanylýandygynyň aýdyň beýany boldy. Häzirki hereket edýän we gurulýan awtoulag hem-de polat, şeýle hem deňiz, howa ýollary ýolagçy gatnatmagyň, şol sanda ýük daşamagyň barha artýan möçberlerine hötde gelmäge mümkinçilikdir. Ýokary tizlikli ýollaryň gurluşygyna uly üns berilýär. Bu ýollar dünýä ölçeglerine laýyk gelýär. Welaýatlaryň çäginde hem täze awtomenzilleriň gurluşygy alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda, bir gije-gündiziň dowamynda 2 müň ýolagça hyzmat etmäge niýetlenilen halkara ulag terminalynyň 2014-nji ýylyň sentýabrynda bolup geçen açylyş dabarasy ýadymyzdadyr. Ulgamda il-ýurt bähbitli, sebit, dünýä ähmiýetli iri taslamalaryň ençemesi durmuşa geçirildi. Bu taslamalaryň birnäçesi häzirki zaman ulag-aragatnaşyk düzüminiň döredilmegini, onuň giň gerimli ösüşlerini göz öňünde tutýar.

Şu nukdaýnazardan seredeniňde, Amyderýanyň üstünden gurlan köprüler hem dünýäde ykrar edilen desgalardyr. Amyderýanyň çep we sag kenarlaryny baglanyşdyran Kerki — Kerkiçi demir ýol köprüsi 2009-njy ýylyň sentýabrynda ulanylmaga berildi. Bu köpri ýurdumyzyň diňe bir günorta-gündogar böleginiň durmuş-ykdysady taýdan ösmegi üçin däl, eýsem, transmilli ulag geçelgelerini döretmekde uly ähmiýete eýe boldy. Amyderýanyň köprüleriniň ählisine-de şeýle baha berse bolar. Onçakly köp wagt geçmänkä, Kerki — Kerkiçi demir ýol köprüsiniň gapdalynda Türkmenistanyň we Ukrainanyň Prezidentleriniň gatnaşmagynda 2013-nji ýylyň 14-nji fewralynda awtoulag köprüsi hem dabaraly ýagdaýda açyldy. Aýna ýaly tekiz ýol bilen barýarkaň, köprüleriň owadan görnüşi daş-töwerek bilen sazlaşýar. Köpriniň yşyklary ýoluňa ýöne bir ýagty däl, nur saçýar. Köpriniň üstünden goşa kenaryň yşyklary dürler hazynasy ýaly görünýär. Kuwwatly ýurduň diňe bir gündizleri däl, gijeleriniň-de has gözeldigi, has nurludygy baradaky pikirler seriňe gelýär. Kenarlaryň özüne çekiji görnüşlerini synlaýarkaň, bagtyýarlygyň nämedigine has-da oňat göz ýetirýärsiň.

Ikinji köpri bilen bir wagtda, hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen derýanyň aşak akymynyň ugrunda Seýdi — Farap awtoulag köprüsi hem ulanmaga berildi. Bu kuwwatly köpri hem ulaglaryň we pyýadalaryň köp geçýän esasy geçelgesine öwrüldi.

2017-nji ýylda Türkmenabatda Amyderýanyň üstünden geçýän ýene-de iki sany — awtoulag we demir ýol köprüleri ulanylyşa girizildi. Döwrebap köprüler dünýä derejesinde alanyňda, üstaşyr ýollaryň altyn halkasyny emele getirdiler. Köpri — geçelge. Geçmişe göz aýlasaň, geçelgesizlikden kösençlik bary çekilipdir. Derýanyň saý we dar ýerlerini saýlamaly bolupdyr. Akymyň gowşamagyna garaşylypdyr. Irki döwürleriň syýahatçylary Zeminiň ýüzündäki derýalaryň arasynda juda üýtgeşik saýylýan Amyderýadan geçmegiň ýeňil bolmandygyny ýazýarlar. Diňe bir türkmende däl, eýsem, dünýä halklarynda hem köpri gurmak sogap iş hasaplanylýar. Bu köneden gelýän hakykat. Çünki köprüden ýoly düşen her bir kişi çyn ýürekden alkyş okap geçýär. Başga-da bir hakykat bellidir: köpri il-ulsuň kalplaryna barýan geçelgedir. Amyderýanyň üstünden gurlan köprüleri şol kalplara uzaýan geçelgelere meňzedesiň gelýär. Ýeri gelende bellesek, 2-nji awgustda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowa sanly ulgam arkaly BMG-niň Nýu-Ýork şäherinde ýerleşýän Baş edarasyndan gelip gowşan şatlykly habary ýetirdi. Şu ýylyň 29-njy iýulynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde milli Liderimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen «Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama Milletler Bileleşigine agza ýurtlaryň ählisiniň biragyzdan goldamagynda kabul edildi. Agzalan Kararnamanyň döredijileri bolup 48 döwlet çykyş etdi. Bu ýörite Kararnamanyň esasy wezipeleriniň dünýä ykdysadyýetinde, hususan-da, ulag ulgamynda, häzirki döwürde ýüze çykan töwekgelçilikleri peseltmek boýunça halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny güýçlendirmekden hem-de bu babatda degişli hukuk binýadyny kemala getirmekden ybaratdyr. Köpri gurmak — sogap iş. Döwletmämmet Azady hem halkyň isleg-arzuwlaryny duýup, gerekli ýerinde köpri gurduranlaryň ýalkanjakdygyny, atlarynyň äleme doljakdygyny welilik bilen aýdyp geçipdir.

Bu gün ýüreklerde mähriban Watanyň ertiriniň bu günküsindenem has gözel boljakdygyna beýik ynam bar. Ýurdumyzda toýdur baýram, ruhubelentlik höküm sürýär. Diýarymyzyň dürli künjünde möhüm desgalaryň, gözelden-gözel binalaryň gurlup ulanylmaga berilmegi bilen baglanyşykly geçirilýän dabaralar adamlaryň köňüllerine egsilmejek ynam, şatlyk getirýär.

Kuwwatly döwletiň syýasatynyň baş maksady döwletiň we jemgyýetiň iň ýokary gymmatlygy bolan adamyň has gowy ýaşamagyny üpjün etmekden ybarat. Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň täze, innowasion ugurlarynda, aýratyn-da, logistikada işlenilip düzülen döwrebap taslamalaryň biziň günlerimizde has üstünlikli durmuşa geçirilip başlanmagy guwandyryjydyr.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» durmuşa geçirmek bilen baglylykda, Kerki şäherinde gurlan Halkara howa menzili hem ýurdumyzyň gündogar sebitiniň ösüşleri, ulag-ýol ulgamynyň il-ýurda has göwnejaý hyzmat etmegi üçin birtopar amatlyklary döredýär. Ol ýurdumyzyň raýat awiasiýasynyň mümkinçiliklerini ep-esli giňeldýär hem-de howa ýollary arkaly ýük daşalmagynyň we ýolagçy gatnadylmagynyň ýokary derejede amala aşyrylmagyny üpjün edýär. Birwagtlar Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda esasy düşelgeleriň biri bolan gadymy şäherdäki Halkara howa menzili häzirki wagtda uly iliň dilinde. Buýsançly sözleriň aňyrsynda halkymyzyň çäksiz begenji duýulýar.

Ýurdumyz il-ýurt bähbitli desgalary bilen täze, sebit we sebitara ulag-aragatnaşyk düzüminde möhüm orna eýe bolýar. Şunda öňi bilen goňşuçylyk ýörelgeleriniň has çuňlaşmagy, döwletara ykdysady gatnaşyklaryň pugtalanmagy üçin amatly şertler üpjün edilýär.

Häzirki wagtda Lebap welaýatynyň çäginde ulag ulgamynyň işiniň hili düýpli ýokarlandy. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň ösüşine-de oňyn täsirini ýetirýär. Türkmenistanyň ulag-aragatnaşyk düzümini giňeltmek ugrundaky tagallalaryny bu gün bütin dünýä görýär we ykrar edýär.

Ulag-aragatnaşyk düzüminiň giňeldilmegi ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň pugtalanmagyna-da ýardam edýär. Ulag-kommunikasiýa ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy bilen hyzmatlaryň hili yzygiderli ýokarlanýar, olaryň görnüşi artýar, üstaşyr daşalýan ýükleriň möçberi köpelýär. Sanly dolandyryş ulgamlarynyň ornaşdyrylmagy ulaglaryň ähli görnüşiniň hereketiniň hakyky wagt birliginde awtomatlaşdyrylan tertipde dolandyrylmagyna giň mümkinçilikleri açýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» ýurdumyzyň ulag ulgamyny ösdürmegiň milli strategiýasyna, onda halkara hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine uly üns berilýär. Şu ýerde Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen häzirki ýagdaýlardan ugur alnyp, ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça ýörite ugruň işlenilip düzülendigini aýtmak hem artykmaçlyk etmese gerek. Üstaşyr ulag geçelgeleri sebit, şeýle hem dünýä üçin iňňän ähmiýetlidir. Halkara hyzmatdaşlygy alyp barmakda türkmen paýhasynyň tejribesi baýlaşýar. Zemin umumy öýümiz bolsa, türkmen onuň rahatlygynda, eşretinde öz asudalygynyň, eşretiniň üpjün boljakdygyny görýär. Milli Liderimiziň hut şol ýörelgäni dowam etdirmegi milletimiziň dünýäni özgertmek ýaly belent sypatynyň özboluşly bir ýüze çykmasydyr. Türkmenistanda amala aşyrylýan işler — türkmen topragyndan dünýä uzaýan ýollar şol hakykaty teswirleýär.

Ilmyrat ALLABERDIÝEW,

žurnalist.

Garagum sährasyna döwletli döwran dolanyp, onuň bereketli goýnunda taryhy özgerişler amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda durmuşa geçirilýän düýpli maksatnamalar bereketli sährany tanalmaz derejede özgerdýär. Munuň şeýledigine häzirki wagtda Garagumuň goýnunda dürli ugurlar boýunça bitirilýän ägirt uly işler doly şaýatlyk edýär. Olaryň biri hem gurluşygy güýçli depginde alnyp barylýan «Altyn asyr» Türkmen kölüdir. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi türkmen halkynyň galkynmagynyň ägirt uly maksatnamasyny amala aşyrmagyň hem-de şu günüň we geljegiň dürli durmuş we hojalyk meselelerini çözmegiň başlangyjy bolup durýar.

«Altyn asyr» Türkmen köli ýurdumyzyň welaýatlarynyň ekerançylyk meýdanlaryndaky şor suwuň Türkmenistanyň demirgazyk-günbatarynda ýerleşýän tebigy Garaşor çöketligine akdyrylmagy netijesindäki köldür.

Lebap welaýatynyň meýdanlaryndan başlanýan Baş şor suw akabasy Mary we Ahal welaýatlarynyň çäklerinden geçip, bu ýerleriň şor suwuny Türkmen kölüne eltýär. Baş şor suw akabasynyň ugrunda 700 million kub metrlik Uly şor, 300 million kub metrlik Rahman köl we 200 million kub metrlik Ýerajy kölleri ýerleşýär. Tebigy çöketligiň ulanylmagy, zeýkeş ulgamynyň, şol sanda döwletara zeý suw akabalarynyň, olaryň ugrundaky kölleriň Garagumda suw damarlaryny emele getirmegi «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitleýin ähmiýetini has-da artdyrýar.

Garaşor çöketliginde ýerleşýän Türkmen kölüniň boýy 103, ini 18,6 kilometr, çuňlugy 69 metr bolup, umumy tutýan meýdany 1915,8 inedördül kilometre barabardyr.

Uly gidrotehniki desgalar toplumynyň ýurdumyzyň ykdysadyýetini durnukly ösdürmekdäki orny öňdengörüjilik bilen kesgitlenip, onuň gurluşygyna badalga berildi we gurluşygyň ilkinji tapgyrynyň möhletinden has ir gurlup gutarylmagy gazanyldy. Netijede, 2009-njy ýylyň iýul aýynda oňa suw ýygnanyp başlandy.

Bu ägirt emeli kölüň şor suw akabalarynyň jemi uzynlygy 2 654 kilometre deňdir. Bu bolsa gysga möhletde köp wagty talap edýän iňňän uly işiň ýerine ýetirilendigine şaýatlyk edýär. Kölüň gurluşygynda dünýäniň ösen ýurtlaryndan satyn alnan dürli tehnikalaryň ýüzlerçesi işledilýär.

Gurluşygyň birinji tapgyry 2009-njy ýylda tamamlandy. Bu tapgyr tamamlanandan soň, az wagtyň içinde ýerlerde zeý suwunyň çekilip başlandygyna, Baş şor suw akabalarynyň ugrunda, onuň kölleriniň töwereginde örüleriň giňelip, täzeleriniň döredilýändigi, şor suwda ösýän dürli ösümlikleriň köpelýändigi belli boldy.

Häzir bu taryhy gurluşygyň ikinji tapgyry güýçli depginler bilen alnyp barylýar. Kölüň gurluşygynyň ikinji we üçünji tapgyrlary tamamlanandan soň, ýurdumyzyň ähli ekerançylyk meýdanlaryny öz içine alýan zeýkeş ulgamyny emele getirmek meýilleşdirilýär.

Milli Liderimiz ýeri we suwy netijeli ulanmagyň oba hojalyk özgertmeleriniň üstünlikli amala aşyrylmagyny şertlendirýändigini belleýär. Ýurdumyzda ekerançylygyň diňe suwarymly esasda alnyp barylýandygy üçin ýeriň hakyky eýesini tapyp, ýeri doly taba getirmek, suw serişdelerini rejeli ulanmak önümçiligi ösdürmegiň möhüm şerti hasaplanýar.

Türkmen kölüniň baş maksadyna laýyklykda, zeý suwunyň bir ýere jemlenmegi esasynda Türkmenistanyň çäklerinde suwarymly ýerleriň melioratiw ýagdaýynyň düýpli gowulanmagyna, ýerasty suwuň çuňluga çekilmegine, şeýlelikde, ýurdumyzyň ähli künjeklerinde oba hojalyk önümlerini öndürmegiň has artmagyna, döwletimiziň azyk garaşsyzlygynyň häzirki wagtda we geljekde yzygiderli ýokary derejede üpjün edilmegine ýardam eder. Suw üpjünçiliginiň gowulanmagy ýurtda maldarçylygy düýpli ösdürer.

Asyryň iri taslamasynyň amala aşyrylmagy zeý suwuny has rejeli peýdalanmaga, ony ägirt uly suw howdany bolan kölde jemlemegiň hasabyna, ýurdumyzyň suw serişdeleriniň möçberiniň ep-esli artmagyna we ony halk hojalygynyň hajatlary üçin ikinji gezek ulanmaga mümkinçilik berer.

Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen 2010-njy ýylyň 24-nji martynda gojaman Hazaryň kenarynda «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitiň ekologik ýagdaýyny gowulandyrmakdaky ähmiýeti» atly halkara maslahat geçirildi. Forumda «Altyn asyr» Türkmen kölüniň köptaraplaýyn ähmiýetlidigi, daşky gurşawa täsiri, hususan-da, sebitiň ekologik ýagdaýyny gowulandyrmakdaky ähmiýeti ara alnyp maslahatlaşyldy. Maslahata dünýäniň 16 döwletinden alymlaryň we bilermenleriň 180-den gowragy gatnaşdy.

Forumda daşary ýurtly hemem türkmen alymlarynyň ylmy çykyşlary diňlenilip, olarda sebit ähmiýetli bu desganyň döredilmeginiň maksatlary, onuň ugrundaky ýerleriň monitoringi, ekologik deňagramlylyk, tebigaty goramak, kölüň guşlar üçin ähmiýeti, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmagyň, onuň ugrundaky ekin meýdanlaryny döretmegiň ugurlary, Garagumuň biologik dürlüligini artdyrmakdaky, maldarçylygy ösdürmekdäki ähmiýeti, suwy arassalamagyň usullary, balyk hojalygyny ösdürmek, öri meýdanlaryny suwlulandyrmak, gorag çöl tokaýlaryny döretmek ýaly derwaýys meselelere garaldy. Şeýle-de bu halkara maslahatda esasy meseleleriň biri bolan ekologik ýagdaýy abadanlaşdyrmaga degişli nutuklara köp üns berildi.

Bu kölüň dünýäde iň iri sähralaryň biri bolan Garagum sährasynyň jümmüşinde gurulýandygy, bir tarapdan, ýer üstüniň gurluşynyň bozulmazlygyny üpjün etse, ikinji tarapdan, dürli görnüşli gyrymsy we otjumak, ekologik taýdan ähmiýetli galofil ösümlikleriň şorlaşan ýerleriň töwereginde ösüp ýetişmegine mümkinçilik berer. Guşlaryň uçup gelmegi we ýaşamagy üçin amatly şertler dörär, olaryň görnüşleri we sany köpeler. Tebigatymyz gözelleşer, Garagumuň ösümlik we haýwanat dünýäsi baýlaşar. Awçylygyň, sähra syýahatçylygynyň ösmegine getirer. Bu özgertmeler, öz gezeginde daşky gurşawa amatly täsir eder. Tomsuna jöwzaly yssyny, gyşyna aňzagy kadalaşdyrar. Türkmenistanyň umumy ekologik ýagdaýy has-da gowulanar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, daşky gurşawy goramak, tebigata aýawly çemeleşmek, geljekki nesil üçin onuň gözelligini we baýlygyny gorap saklamak, ýurdumyzyň tebigy serişdelerini netijeli we rejeli peýdalanmagyň hasabyna, ilat üçin oňaýly ýaşaýyş-durmuş we iş şertlerini döretmek hem-de «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitini özleşdirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylyň 12-nji aprelinde gol çeken Karary bilen «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitini 2019 — 2025-nji ýyllarda özleşdirmegiň Konsepsiýasy tassyklandy. Konsepsiýanyň esasy maksady kölüň suwuny adamlaryň bähbidi üçin peýdalanmakdan, Garagum sährasyny mundan beýläk-de özleşdirmek bilen, sebitde ilatyň ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmakdan, goşmaça iş orunlaryny, tokaý zolaklaryny döretmekden, öri meýdanlaryny giňeltmekden we onuň ot-iýmlik goruny artdyrmakdan, maldarçylygy ösdürmekden ybaratdyr. Bu Konsepsiýa howanyň üýtgemegi boýunça Türkmenistanyň Milli strategiýasyna laýyklykda, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşiniň howanyň üýtgemeginiň ýaramaz täsirine durnuklylygyny ýokarlandyrmakda, howanyň duýulýan we garaşylýan üýtgemelerine uýgunlaşmak boýunça bellenen wezipeleriň durmuşa geçirilmeginde uly ähmiýete eýe bolýar.

Konsepsiýanyň esasy wezipeleri hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda döwrebap suw hojalyk desgalaryny gurmak, suw baýlyklaryny rejeli peýdalanmak arkaly, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitinde ilatly ýerleri döretmekden, olary döwrebaplaşdyrmakdan hem-de suw, elektrik energiýasy we gaz bilen durnukly üpjün etmek boýunça alyp barýan syýasatyny durmuşa geçirmekden ybaratdyr. Konsepsiýany iki tapgyrda amala aşyrmak meýilleşdirilýär. Birinji tapgyrda «Altyn asyr» Türkmen kölüniň golaýynda gurulmagy meýilleşdirilýän täze, döwrebap obada Geňeşiň edara binasynyň, Polisiýanyň we ýangyna garşy göreş gullugynyň jaýynyň, 260 orunlyk umumy bilim berýän orta mekdebiň, 160 orunlyk çagalar bagynyň, medeniýet öýüniň, Saglyk merkeziniň, 80 hojalyga niýetlenen ýaşaýyş jaýlarynyň, suw süýjediji desganyň, lagym suwuny süzüji meýdançanyň, lagym sorujy bekediň, kuwwaty 10 MWt bolan Gün we ýel utgaşdyrylan elektrik bekediniň, seýilgähiň, elektrik, gaz, lagym geçirijileriniň, aragatnaşyk üpjünçiliginiň içerki eltiji inžener ulgamlarynyň, awtoulag ýollarynyň gurluşyklary meýilleşdirilen. Bulardan başga-da birnäçe gurluşyklar göz öňünde tutulan.

Türkmen kölüniň golaýynda gurulmagy göz öňünde tutulýan balykçylyk hojalygy ilatyň balyk önümlerine islegini kanagatlandyrmaga we goşmaça iş orunlarynyň döredilmegine ýardam eder.

Sebitde ösümlik we haýwanat dünýäsiniň biologik dürlüliginiň ýokarlanmagyna, ekologiýa ýagdaýynyň gowulandyrylmagyna, kölüň suwunyň arassalanmagyna hem-de netijeli peýdalanylmagyna gönükdirilen ylmy barlaglary yzygiderli geçirmek üçin tejribehanany döretmek we enjamlaşdyrmak işleri hem birinji tapgyrda amala aşyrylar.

Ikinji tapgyrda obanyň içerki ýollarynyň, elektrik, gaz, agyz suwy we lagym geçiriji ulgamlarynyň, aragatnaşyk üpjünçiliginiň içerki eltiji inžener ulgamlarynyň, 132 hojalyga niýetlenen ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklary meýilleşdirilen.

Göz öňünde tutulýan işler Döwlet býujetiniň merkezleşdirilen düýpli maýa goýumlarynyň, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň hasabyna, seýle hem ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň öz we karz serişdeleriniň hasabyna maliýeleşdiriler.

Häzirki wagtda «Altyn asyr» Türkmen kölüniň golaýynda täze, döwrebap oba barýan awtoulag ýolunyň, şeýle hem ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy güýçli depginde alnyp barylýar.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow: «Diňe bir biziň ýurdumyz üçin däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýa sebiti üçin iňňän uly ähmiýeti bolan «Altyn asyr» Türkmen kölümiz beýik işlerimiziň ajaýyp miwesidir, milletimiziň buýsanjydyr» diýip bellemek bilen, bu kölüň geljekde ýurdumyzda suw bolçulygyny döredip, Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistany gülletmäge, halk hojalygyny ösdürmäge, şeýle hem sebitiň ekologiýa ýagdaýyna amatly täsir etjek halkara ähmiýetli desgadygyny nygtaýar.

Balahmet ÝAZMÄMMEDOW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň sebitler boýunça ösüş bölüminiň baş hünärmeni.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen ýedi aýyny ýokary netijeler bilen jemlän Lebap welaýatynyň senagat kärhanalarynyň arasynda Türkmenabadyň S.A.Nyýazow adyndaky himiýa kärhanasy-da bar. Dogrusy, bu kärhana özüniň ösüş basgançaklaryny birsyhly ýokarlandyrmak bilen, indi diňe bir welaýatda däl, tutuş ýurdumyz boýunça-da öňdebaryjylaryň hataryna goşuldy. Eýsem, şeýle ösüşler nämäniň hasabyna gazanylýarka? Ine, şeýle sowal bilen gyzyklanyp, biz bu öňdebaryjy kärhanada bolup, önümçilik işi bilen tanyşdyk.

Jemi 1400-den gowrak işgäri bolan bu kärhana önümhanalaryň 26-syny özüne birleşdirýär. Olarda öndürilýän önümleriň görnüşleri-de, möçberi-de ýylsaýyn artýar. Şu ýylyň ýedi aýynda kärhana 55 million 800 müň manatlyk önüm öndürip, bu baradaky tabşyrygy 106,6 göterim ýerine ýetirdi. Kärhananyň esasy önümi bolan fosforly dökünleriň 151 müň 480 tonnasy öndürilip, bu baradaky tabşyryk hem 130 göterim berjaý edildi. Şeýlelikde, ýurdumyzyň oba hojalygy üçin zerur bolan fosforly döküniň ýeterlik möçberi öndürilip, häzirki wagtda ol degişli ýerlerine yzygiderli ugradylýar. Ýurdumyzyň daýhanlary güýzde başlanýan bugdaý ekişiniň öň ýanynda topragy hut şu dökün bilen gurplandyrýarlar. Bu döküniň ekin üçin zerurlygyna gowy düşünýän hünärmenler onuň düzümini talaba görä baýlaşdyryp durýarlar. Kakajan Geldiýewiň ýolbaşçylyk edýän işçiler topary bu babatda görelde görkezýär.

Geljekde bu ýerde konsentrirlenen fosfor dökünini öndürmek hem göz öňünde tutulýar. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» girizilen täze önümhananyň gurluşygyny 2021 — 2024-nji ýyllarda amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Iň guwandyryjy ýeri-de bu döküni öndürmek üçin gerek bolan çig mal — kükürt kislotasy kärhananyň özünde öndürilýär. Mahlasy, täze önümçiligiň işe girizilmegi bilen öndüriljek önümleriň özüne düşýän gymmatynyň peselmegine, şeýle-de mineral dökünlere bolan islegiň ýokarlanmagyna şert dörär. Aýratyn-da, ammonili superfosfat, oksigumat, tehniki we lukmançylyk kislorody, oba hojalygy üçin kükürtli himiýa serişdesi ýaly önümlere bolan isleg barha artýar. Ýurdumyzyň günbatar künjeginde hereket edýän senagat kärhanalarynyň öndürýän önümleriniň kömegi bilen kärhanada täze önümçilikler yzygiderli ýola goýulýar. Kärhanada oba hojalygynda ulanylýan polietilen turbalaryň 25 millimetrlikden 110 millimetre çenli aralykdaky dürli ölçegdäkileri öndürilýär. Gyýanlydaky täze zawodda polimer çig malyny ulanmak arkaly dürli galyňlykdaky plýonkalary öndürmek hem maksat edinilýär.

Ýeri gelende aýtsak, soňky döwürde hususyýetçiler tarapyndan ýyladyşhanalaryň köp sanlysy gurulýar. Olaryň ählisinde-de polietilen plýonkalar ulanylýar. Hut şonuň üçin-de polietilen plýonkalaryň ornuny tutup biljek önümi öndürmek meselesi kärhanada üns merkezinde durýar. Döwrüň talap edýän önümini öndürmek üçin kärhananyň hünärmenleri mydama gözlegde. Olar «Kökçi», «Ussat ýardamçy» ýaly hojalyk jemgyýetleriniň hünärmenleri bilen bilelikde täze önümleri öndürmegiň üstünde işleýärler.

Kärhanada şu ýylyň ýedi aýynda zyýansyzlandyrmakda ulanylýan hlor hekiniň 307 tonnasy öndürilip, sarp edijilere ýetirildi. «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň kärhanalarynyň biri bolan bu senagat kärhanasynda baý tejribeli halypa hünärmenleriň uly topary zähmet çekýär. Olaryň birleşen tagallasy netijesinde kärhanada önümçilik barha çalt depginler bilen ösýär we giňelýär. Şunda, esasan, öňdebaryjy tejribä, ylmyň gazananlaryna daýanmak bilen işi «galyndysyz önümçilik» esasynda alyp barmaga we ekologik arassalygy saklamaga uly üns berilýär. Kärhanada täze önümçilik toplumlary yzygiderli işe girizilýär. Şolaryň biri-de «alýuminiý sulfaty» diýlip atlandyrylýan koagulýant agyz suwuny arassalamakda ulanylýan serişde öndürýän toplumdyr. Ýakyn wagta çenli onuň her ýylda 7 — 10 müň tonnasyny daşary ýurtlardan satyn alynýardy. Indi bu önüm artykmajy bilen özümizde öndürilýär. Kärhananyň her ýylda bu önümiň 15 müň tonnasyny öndürmäge mümkinçiligi bar. Kärhana bilen bilelikde iş alyp barýan «Ussat ýardamçy» hojalyk jemgyýetiniň geçiren synag işleri özüniň gowy netijesini berdi. Häzirki wagtda bu ýerde alnan täze önümiň häsiýetleri öwrenilýär. Eger-de ol özünden edilýän talaby ödäp bilen ýagdaýynda, onda bu önümi uly möçberde öndürmek göz öňünde tutulýar. Eger-de ol talapdan pes netije berse, onda synag işleri ýene-de dowam etdiriler.

Kärhanada döredijilikli işläp, bu ýerdäki işleriň ilerlemegine öz mynasyp goşandyny goşýan hünärmenleri höweslendirmek meselesi-de ünsden düşürilenok. Olara ýörite berilýän pul baýraklaryndan daşary kärhananyň Amyderýanyň kenarynda ýerleşýän «Jennet» sagaldyş-dynç alyş merkezine mugt ýollanmalar-da berilýär. Kärhanada adam hakyndaky alada, işgäriň saglygyny dikeltmek, onuň höwesli işlemegini gazanmak hem mydama üns merkezinde saklanylýar. Şeýle aladalar bolsa işgärleri döredijilikli işlemäge ruhlandyrýar.

Hudaýberen ABRAÝEW.

«Türkmenistan»

Şu ýylyň iýul aýynda ýurdumyzda hem-de daşary ýurtlarda guralan köp sanly duşuşyklar, syýasy geňeşmeler, işewürlik gepleşikleri we forumlar Türkmenistanyň halkara abraýynyň yzygiderli ýokarlanýandygynyň aýdyň subutnamasy boldy.

Türkmenistanyň ministrlikleri hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan geçirilen ikitaraplaýyn, köptaraplaýyn görnüşdäki duşuşyklaryň ählisi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen amala aşyrylýan “Açyk gapylar” we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň çäklerinde ählumumy parahatçylygyň, durnukly ösüşiň bähbidine strategik gatnaşyklaryň işjeňleşdirilmegine gönükdirilendir.

Iýul aýynyň ilkinji günlerinde ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynyň ýolbaşçysy dostlukly döwletleriň — Azerbaýjan Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň daşary işler ministrleri bilen telefon söhbetdeşligini geçirdi.

Taraplar döwletara hyzmatdaşlygyň gündelik meselelerini hem-de ýokary syýasy derejede gazanylan bilelikdäki ylalaşyklary durmuşa geçirmegiň barşyny ara alyp maslahatlaşdylar. DIM-niň ugry boýunça, ugurdaş ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň arasynda işjeň hyzmatdaşlygy dowam etdirmegiň zerurdygy nygtaldy.

1-nji iýulda Daşkent şäherinde syýasat we howpsuzlyk meseleleri boýunça sebitiň döwletleriniň daşary işler ministrleriniň orunbasarlarynyň derejesinde ýokary derejeli “Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa” dialogynyň nobatdaky tapgyry geçirildi.

Mejlisiň dowamynda häzirki zamanyň möhüm meselelerini çözmek boýunça sebit hyzmatdaşlygy meseleleriniň giň toplumy maslahatlaşyldy. Ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmegiň netijelerine garaldy, öňde boljak dürli derejeli çäreleriň, şol sanda şu ýylyň noýabrynda geçirilmegi meýilleşdirilýän “Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa” ykdysady forumynyň gün tertibi ara alnyp maslahatlaşyldy.

6-njy iýulda DIM-de Adam hukuklary boýunça “Türkmenistan — Ýewropa Bileleşigi” dialogynyň 13-nji tapgyry geçirildi. Onlaýn görnüşinde guralan duşuşygyň çäklerinde taraplar Türkmenistanyň Adam hukuklary hem-de halkara ynsanperwer hukuk ulgamynda öz üstüne alan halkara-hukuk borçnamalarynyň ýerine ýetirilişine degişli meseleleriň giň toplumy boýunça pikir alyşmalar boldy.

7-nji iýulda sanly ulgam arkaly italýan kompaniýalary üçin «Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygyň maýa goýum we işewürlik mümkinçilikleri» atly ýurt boýunça tanyşdyryş maslahaty geçirildi. Duşuşyga türkmen tarapyndan Daşary işler ministrliginiň, Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň, Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň, «Türkmengaz» hem-de «Türkmenhimiýa» döwlet konsernleriniň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, «TAPI Pipeline Company Limited» paýdarlar kompaniýasynyň ýolbaşçylary, hünärmenleri gatnaşdylar.

Maslahata italýan tarapyndan Italiýa Respublikasynyň daşary işler boýunça döwlet sekretarynyň orunbasary Manlio Di Stefano, Italiýanyň söwda agentliginiň baş direktory, Italýan senagatynyň ählumumy konfederasiýasynyň halkara işleri boýunça wise-prezidenti we Italiýanyň «SACE» döwlet eksport-karz agentliginiň prezidenti, 120-ä golaý iri kompaniýalaryň, maliýe edaralarynyň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Bu maslahat iki ýurduň döwlet we hususy pudagynyň wekilleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň täze gurallarynyň gözlenilmegi, şol sanda ikitaraplaýyn gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça pikir alyşmak üçin özboluşly çärä öwrüldi.

8-nji iýulda Aşgabatda Sankt-Peterburg şäheriniň Daşary aragatnaşyklar boýunça komitetiniň başlygy Ý.Grigorýewiň ýolbaşçylygynda Türkmenistana gelen Russiýa Federasiýasynyň wekiliýeti bilen duşuşyk geçirildi.

RF-iň aýry-aýry sebitleri hem-de iri senagat, medeni merkezleri bilen köpýyllyk netijeli hyzmatdaşlyk strategik häsiýete eýe bolan häzirki zaman türkmen-rus gatnaşyklarynyň möhüm ugurlarynyň biridir.

Wise-premýer, daşary işler ministri R.Meredowyň hem-de wise-premýer S.Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda geçirilen duşuşygyň barşynda taraplar köp ugurlary öz içine alýan ykdysady hyzmatdaşlygyň netijeliligini aýratyn bellediler. Saparyň barşynda RF-iň wekiliýeti ýurdumyzyň ugurdaş ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary bilen birnäçe duşuşyklary geçirdi.

Syn berilýän aýyň birinji ongünlüginde DIM-de wideoaragatnaşyk arkaly Türkmenistanyň we Marokkonyň Daşary işler ministrlikleriniň syýasy geňeşmeleri geçirildi, oňa Marokko Patyşalygynyň daşary işler ministri Naser Burit gatnaşdy. Syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk meseleleriniň giň toplumy ara alnyp maslahatlaşyldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Afrika yklymynyň ýurtlary bilen netijeli gatnaşyklary giňeltmegiň zerurdygy baradaky tabşyryklaryna laýyklykda, geçen ýylyň baharynda türkmen wekiliýetiniň Marokko Patyşalygyna amala aşyran saparynyň netijeli häsiýete eýe bolandygy nygtaldy. Taraplar gol çekilen ikitaraplaýyn ylalaşyklaryň möhümdigini bellediler hem-de daşary syýasy hyzmatdaşlygy, ulag, bilim, ylym we beýleki ulgamlarda goşmaça resminamalary işläp taýýarlamak üçin gepleşikleri işjeňleşdirmek barada ylalaşdylar.

Geňeşmeleriň barşynda iki ýurduň söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmäge gyzyklanmalary beýan edildi. Şunuň bilen baglylykda, ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki topary döretmegiň mümkinçiliklerine garaldy.

13-nji iýulda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-hytaý komitetiniň türkmen tarapyndan başlygy S.Berdimuhamedowyň Hytaý Halk Respublikasynyň daşary işler ministri Wan I bilen duşuşygy boldy.

Duşuşygyň barşynda döwletara hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy, soňky ýyllarda taraplaryň tagallalary netijesinde bu gatnaşyklar strategik hyzmatdaşlyk derejesine eýe boldy.

Şu ýylyň maý aýynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň hem-de HHR-iň Başlygy Si Szinpiniň arasynda bolan telefon arkaly söhbetdeşligiň barşynda gazanylan ylalaşyklaryň, şol aýda Hytaýyň Sian şäherinde geçirilen ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gepleşikleriň iri halkara hem-de sebit guramalarynyň çäklerinde üstünlikli guralýan gatnaşyklara täze itergi berendigi bellenildi.

Bu gün Pekin we Aşgabat döwletara gatnaşyklaryň has amatly görnüşini işläp düzdüler. Bu taraplaryň milli bähbitlerini, Beýik Ýüpek ýoly döwründen bäri dostlukly we ynamly gatnaşyklar bilen bagly bolan türkmen hem-de hytaý halklarynyň hoşniýetliligini nazara almak arkaly öňde durýan wezipeleri utgaşdyrmaga mümkinçilik berýär.

Iki ýurduň we olaryň Liderleriniň arasynda gazanylan özara düşünişmegiň we hormat goýmagyň ýokary derejesi yzygiderli, netijeli gatnaşyklar bilen bilelikde, birnäçe ugurlar boýunça hyzmatdaşlykda oňaýly esas döredýär.

Hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-hytaý komitetiniň üstüne uly wezipeleriň ýüklenendigi nygtaldy. Bu topar ykdysady we eksport kuwwatynyň netijeli amala aşyrylmagyny, ýakyn hyzmatdaşlykda şertleriň döredilmegini, ýola goýlan ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň has-da ösdürilmegini ugur edinýär.

Hytaýyň daşary syýasat edarasynyň ýolbaşçysy bilen DIM-de geçirilen duşuşygyň barşynda hem türkmen-hytaý syýasy gatnaşyklarynyň ýokary derejesi bellenildi. Taraplar daşary syýasat edaralarynyň derejesinde ikitaraplaýyn gatnaşyklary yzygiderli dowam etdirmäge taýýardyklaryny beýan etdiler.

Duşuşygyň jemleri boýunça Türkmenistan bilen Hytaý Halk Respublikasynyň däp bolan dostluk, deňhukuklylyk, birek-birege ynanyşmak hem-de özara bähbitlilik esasynda ýola goýulýan hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna ygrarlydygyny tassyklaýan birnäçe resminamalara gol çekildi.

13-14-nji iýulda wideoaragatnaşyk arkaly dünýäniň onlarça ýurtlarynyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda Goşulyşmazlyk hereketiniň ministrler maslahaty geçirildi.

Türkmenistanyň DIM-niň wekilleri maslahata gatnaşyjylaryň ünsüni hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2020-nji ýylyň maý aýynda geçirilen Goşulyşmazlyk hereketiniň 18-nji sammitindäki çykyşyna çekdiler. Milli Liderimiziň çykyşynda parahatçylygyň, howpsuzlygyň, durnukly ösüşiň ýolunda bu gurama gatnaşyjy ýurtlaryň hyzmatdaşlygyny ilerletmek barada türkmen tarapynyň garaýyşlary beýan edildi.

Pandemiýa garşy göreşi, howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleleri, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek işlerini maliýeleşdirmek ýaly, halkara gün tertibiniň möhüm meseleleri boýunça ýurdumyzyň başlangyçlary beýan edildi. Türkmen tarapynyň Ösüşi maliýeleşdirmek boýunça halkara maslahaty çagyrmagy maksat edinýändigi aýdyldy.

14-nji iýulda wideoaragatnaşyk görnüşinde Türkmenistan bilen BMG-niň Neşeler we jenaýatçylyk boýunça müdirliginiň arasynda 2019 — 2021-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça Çäreleriň meýilnamasy boýunça “Ýol kartasy” syn beriş duşuşygy geçirildi.

Gazanylan üstünlikleriň hem-de ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň seljermesine laýyklykda, Türkmenistanda wagyz-nesihat we düşündiriş görnüşindäki öňüni alyş çäreleri üstünlikli geçirilýär, 2020 — 2022-nji ýyllarda adam söwdasyna garşy göreş boýunça Milli meýilnama durmuşa geçirilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy geljekki döwür üçin “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamagy teklip etdi. Munda sanlylaşdyrmak işlerine hem-de hyzmatdaşlygyň ähli ugurlary boýunça işgärleriň we bilermenleriň mümkinçilikleriniň ýokarlandyrylmagyna aýratyn ähmiýet berler.

BMG-niň Neşeler we jenaýatçylyk boýunça müdirligi bilen Merkezi Aziýa sebit maglumatlar utgaşdyryjy merkeziniň çäklerinde hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugur bolup durýandygy nygtaldy. Häzirki wagtda ýurdumyzda Türkmenistanyň bu guramada başlyklygy kabul etmegi boýunça işjeň çäreler alnyp barylýar.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Buýrugyna laýyklykda, “Merkezi we Günorta Aziýa: sebit özara baglanyşygy. Şertler we mümkinçilikler” atly ýokary derejedäki halkara maslahata gatnaşmak üçin, ýurdumyzyň wekiliýeti 14 — 16-njy iýul aralygynda Özbegistan Respublikasynyň Daşkent şäherinde gulluk iş saparynda boldy.

Duşuşygyň dowamynda türkmen wekiliýeti sebitara hyzmatdaşlygyň çäklerinde ýurtlaryň arasyndaky söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmegiň hem-de giňeltmegiň bähbidine “Merkezi Aziýa — Günorta Aziýa” Işewürler geňeşini döretmek mümkinçiligine seretmegi teklip etdi.

Forumyň öňüsyrasynda türkmen tarapynyň başlangyjy boýunça Merkezi Aziýa döwletleriniň daşary işler ministrleriniň duşuşygy boldy, onuň barşynda taraplar sebitiň ýurtlarynyň arasynda dürli ugurlardaky hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri boýunça pikir alyşdylar.

15-nji iýulda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary bilen ABŞ-nyň Prezidentiniň içerki howpsuzlyk meseleleri boýunça geňeşçisi hanym Elizabet Şerwud-Rendallyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň arasynda “C5+1” dialogynyň çäklerinde gepleşikler geçirildi. Duşuşyga gatnaşyjylar sebit howpsuzlygynyň wehimlerine garşy göreşmekde hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilen diplomatik gepleşikleriň dowam etdirilmegine gyzyklanmany tassykladylar. Onuň jemleri boýunça Bilelikdäki beýannama kabul edildi.

Forumyň çäklerinde türkmen wekiliýetiniň Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa boýunça Ýörite wekili hanym Teri Hakala bilen duşuşygy boldy. Hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlary boýunça pikir alyşmagyň barşynda, söwda-ykdysady we ynsanperwer gatnaşyklaryň şu günki ýagdaýyna garaldy. Saglygy goraýyş, ekologiýa, ulag, bilim ulgamlarynda amala aşyrylýan we göz öňünde tutulýan bilelikdäki taslamalara seljerme berildi. Sebit we halkara gün tertibiniň esasy ugurlaryna aýratyn üns berildi.

Türkmen wekiliýetiniň Özbegistan Respublikasyna amala aşyran saparynyň çäklerinde Saud Arabystany Patyşalygynyň, Täjigistan Respublikasynyň we Gazagystan Respublikasynyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary bilen ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi.

16-njy iýulda Özbegistanyň paýtagtynda daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň “Merkezi Aziýa — Russiýa” görnüşindäki dördünji mejlisi boldy. Taraplar sebitiň ýurtlarynyň hem-de Russiýa Federasiýasynyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň möhüm meselelerini ara alyp maslahatlaşdylar.

Türkmenistanyň milli ýygyndy toparynyň Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherinde geçirilen XXXII tomusky Olimpiýa oýunlaryna gatnaşmagy iýul aýynyň möhüm wakalarynyň birine öwrüldi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Buýrugyna laýyklykda, XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynyň resmi açylyş dabarasyna gatnaşmak üçin Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherine iberilen Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýeti ikitaraplaýyn möhüm duşuşyklaryň birnäçesini geçirdi.

Ýurdumyzyň wekiliýetiniň ýolbaşçysy Ýapon-türkmen dostlugy parlament ligasynyň wekilleri bilen duşuşdy. Taraplar gatnaşyklaryň aýrylmaz bölegi hökmünde parlamentara gatnaşyklary pugtalandyrmagy ugur edinýän düzümiň işiniň möhümdigini belläp, kanunçykaryjylyk ulgamynda özara bähbitli tejribäni alyşmagyň hem-de ýokary derejede gazanylan ylalaşyklary üstünlikli durmuşa geçirmäge hyzmat edýän gatnaşyklary ýola goýmagyň möhümdigini nygtadylar.

Şeýle hem saparyň dowamynda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça Türkmen-ýapon hem-de Ýapon-türkmen komitetleriniň başlyklarynyň — wise-premýer S.Berdimuhamedowyň hem-de “Itochu Corporation” kompaniýasynyň dolandyryjy direktory Hiroýuki Subaýyň duşuşygy boldy. Oňa Ýaponiýanyň “Mitsubishi Corporation”, “Sumitomo Corporation”, “Sojitz Corporation”, “Marubeni Corporation”, “Komatsu Ltd”, “Kawasaki Heavy Industries” iri, dünýä belli kompaniýalarynyň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar. Munuň özi dostlukly ýurduň işewür toparlarynyň geljegi uly türkmen bazarynda öz ornuny pugtalandyrmaga gyzyklanmalarynyň uludygynyň nobatdaky subutnamasyna öwrüldi.

Ýaponiýaly hyzmatdaşlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda ýaýbaňlandyrylan düýpli özgertmeleriň, şol sanda ýurduň senagatlaşdyrylmagynda uly ähmiýeti bolan maýa goýum taslamalarynyň amala aşyrylmagyna işjeň gatnaşmaga taýýardyklaryny mälim etdiler.

Tokioda geçirilen gepleşikleriň jemleri boýunça ikitaraplaýyn wajyp resminamalaryň üçüsine gol çekildi, olar ulag ulgamy, suw hojalygy ulgamynda täzeçil usullary, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, awtomobil we demir ýol ulaglary düzümleri üçin zerur tehnikalary ibermek meselelerinde hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine gönükdirilendir.

Türkmen wekiliýetiniň ýolbaşçysy, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow Tokioda saparda bolmagynyň çäklerinde Ýaponiýanyň ykdysadyýet, söwda we senagat boýunça döwlet ministri Kiýoşi Ejima bilen duşuşdy. Taraplar iki ýurduň arasyndaky özara gatnaşyklary ösdürmegiň, hususan-da, “Infrastruktura babatda hyzmatdaşlyk boýunça “Ýol kartasynda” beýan edilen ylalaşyklara laýyklykda ösdürmegiň barşyny seljerdiler.

Şeýle hem Tokioda wise-premýer S.Berdimuhamedowyň Ýaponiýanyň Imperatory Naruhito bilen duşuşygy boldy.

Türkmen wekiliýetiniň ýolbaşçysy Ýaponiýanyň Imperatoryna Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň iberen mähirli salamyny, XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynyň başlanmagy mynasybetli gutlaglaryny, ähli ýapon halkyna bagt we abadançylyk baradaky arzuwlaryny ýetirdi.

Imperator Naruhito, öz nobatynda, Türkmenistanyň Prezidentine we tutuş türkmen halkyna parahatçylyk, rowaçlyk baradaky arzuwlaryny beýan etdi.

S.Berdimuhamedow döwletara gatnaşyklaryň netijeli, sazlaşykly hem-de däbe öwrülen dostlukly häsiýetini kanagatlanma bilen belläp, Ýaponiýanyň Türkmenistanyň ygtybarly hyzmatdaşlarynyň biri bolup galýandygyny nygtady. Dostlukly ýurt bilen gatnaşyklar ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn görnüşde, abraýly halkara we sebit guramalarynyň, “Merkezi Aziýa+Ýaponiýa” dialogynyň çäklerinde üstünlikli ösdürilýär.

Türkmen wekiliýetiniň Ýaponiýa saparynyň çäklerinde Ýaponiýanyň Premýer-ministri Ýosihide Suga bilen duşuşygy geçirildi. Şol geçirilen gepleşikleriň barşynda ýokary derejede gazanylan ylalaşyklar, olaryň ähmiýeti hem-de öňde durýan wezipeleri üstünlikli çözmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Wise-premýer S.Berdimuhamedow Ýaponiýanyň Premýer-ministrini we bu ýurduň wekilçilikli toparyny Türkmenistana gelmäge, ýurdumyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli, kuwwaty 432 MWt bolan gazturbinaly elektrik bekediniň açylyş dabarasyna gatnaşmaga çagyrdy. Bu desga dostlukly ýurduň “Sumitomo Corparation” kompaniýasy tarapyndan Lebap welaýatynda gurulýar.

Mundan başga-da, ýurdumyzyň wekiliýeti XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynyň resmi açylyş dabarasyna gatnaşdy.

26-27-nji iýulda Täjigistanda Howanyň üýtgemegi baradaky meseleler boýunça dördünji Merkezi Aziýa konferensiýasy (HMAK) geçirildi, oňa onlaýn görnüşde Türkmenistanyň wekilýeti hem gatnaşdy.

Forumyň esasy maksady bu işde raýat jemgyýetiniň ornunyň artmagy, howa töwekgelçilikleri barada habarlylygyň ýokarlanmagy, ol töwekgelçilikleri azaltmak, Pariž ylalaşygyny üstünlikli durmuşa geçirmek üçin sebitiň döwletleriniň has işjeň çekilmegine ýardam etmek arkaly howa babatda syýasaty amala aşyrmak boýunça Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gatnaşyklaryny güýçlendirmekden ybaratdyr.

Türkmenistanyň wekilleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça çäreleri işjeňleşdirmäge gönükdirilen anyk ädimler barada aýtdylar.

Iýul aýynyň ahyrynda Aşgabatda iki ýurduň energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyny we özara düşünişmegini berkitmek maksady bilen şu ýylyň 21-nji ýanwarynda gol çekilen Hazar deňzindäki “Dostluk” ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde gözlemek, işläp geçmek we özleşdirmek hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnamany durmuşa geçirmek boýunça bilelikdäki türkmen-azerbaýjan iş toparynyň iki günlük mejlisi boldy.

Taraplar şu ýylyň martynda we maý aýynda geçirilen duşuşyklaryň barşynda gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmak meselelerine seretdiler. Hökümetara resminamany üstünlikli durmuşa geçirmek üçin hyzmatdaşlary, maýadarlary çekmek boýunça bilelikdäki işleri işjeňleşdirmäge aýratyn üns berildi.

28-nji iýulda Duşenbe şäherinde Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-täjik toparynyň onunjy mejlisi geçirildi. Onuň barşynda döwletara gatnaşyklaryň ýokary derejesi bellenildi. Ýokary döwlet derejesindäki syýasy gatnaşyklar bu hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine ýardam edýär. Mejlise gatnaşyjylar toparyň 2019-njy ýylyň noýabrynda Aşgabatda geçirilen mejlisinden bäri ýerine ýetirilen işleri ara alnyp maslahatlaşdylar hem-de söwda-ykdysady, maýa goýum hyzmatdaşlygynyň şu günki ýagdaýyny seljerdiler.

Geçen aýyň wakalaryna berlen syn Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň gazanýan üstünlikleriniň aýdyň beýany bolup, ata Watanymyzyň milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Açyk gapylar” we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatyny gyşarnyksyz amala aşyrmak arkaly dünýäniň döwletleri, iri halkara guramalary, abraýly sebit düzümleri bilen dostluk, özara bähbitli hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny giňeldýändigini, pugtalandyrýandygyny aýdyň görkezýär.

(TDH).

Diýarymyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmekde bilim ulgamyna uly orun degişlidir. Muny hormatly Prezidentimiziň 2017-nji ýylyň 15-nji sentýabrynda tassyklan «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» hem aýdyňlygy bilen görkezýär.

Bilim ulgamy ýurdumyzyň döwlet syýasatynyň möhüm ugry hökmünde milli we döwrebap tejribeler bilen utgaşdyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen multimedia tehnologiýalaryny, öňdebaryjy iş tejribäni ulanmak arkaly orta, şeýle hem başlangyç, ýörite orta hünär we ýokary okuw mekdepleriniň döwrebap okuw ulgamy kemala getirilýär. Döwrebap okuw ulgamynyň özeni bolup hem sanly ulgam öňe çykarylýar. Häzirki maglumatlar jemgyýetinde bilim ulgamynyň innowasion ýol bilen ösdürilmegine, sanly bilim ulgamynyň doly özleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Çünki ýurdumyzda güýçli depginler bilen dowam edýän bilim özgertmeleri döwletimiziň berkararlygynyň, jemgyýetimizi hemmetaraplaýyn ösdürmegiň, intellektual derejesini ýokarlandyrmagyň, bagtyň we bagtyýarlygyň girewidir.

Garaşsyz Watanymyzyň röwşen geljegi köp babatda ösüp gelýän ýaş nesliň çuňňur bilimine, zehin-yhlasyna baglydyr. Bilim ýurduň binýadynyň berk bolmagynyň esasy şertidir, sütünidir. Ylmyň iň täze gazananlaryndan, kämil tehnologiýalardan ussatlyk bilen baş çykarýan hünärmenleriň kemala gelmegi döwletiň, jemgyýetiň ösüşiniň iň ilkinji we esasy şertidir. Şu nukdaýnazardan Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli parasatly syýasaty esasynda ýurdumyzda sanly ulgamy ösdürmäge uly üns gönükdirilmek bilen, ähli pudaklarda sanly tehnologiýalar arkaly iş dolandyrylyşy ornaşdyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz: «Ýaşlar beýik maksada — ýurdumyzy bilimler mekanyna öwürmäge gönükdirilen beýik işlere gowy okamak, döredijilikli zähmet çekmek, gurmak, döretmek, ylym-bilim dünýäsine çuňňur aralaşmak bilen mynasyp goşant goşmalydyrlar» diýip, örän jaýdar belleýär.

Biz — ýaşlaryň giň dünýägaraýyşly, akyl taýdan kämil, ökde hünärmenler bolup ýetişmegimiz üçin tagalla edýän hormatly Prezidentimize köp sagbolsun aýdýarys.

Güljemal NYÝAZMYRADOWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyby.

Hormaty Prezidentimiziň 9-njy iýulda 6 aýyň jemine bagyşlap geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde sanly ykdysadyýete geçmegi çaltlandyrmak, elektron resminama dolanyşygyny ähli edara-kärhanalarda ornaşdyrmak, kanunçylyk binýadyny has-da kämilleşdirmek barada içgin nygtamagy ýurdumyzda amala aşyrylýan maksatnamalaýyn işlere ünsüň ýokarydygyny görkezýär.

Elektron ulgam arkaly sanly tehnologiýalaryň üsti bilen hyzmatlaryň dürli görnüşlerini öz öýünden ýa-da iş ýerinden ýokary tizlikli internetiň üsti bilen amala aşyrmak üçin ähli şertler we mümkinçilikler döredilýär. Şunda diňe bir hususyýetçilerimiz tarapyndan hyzmatlaryň bu görnüşleri ulanylman, eýsem, döwlet edara-kärhanalary, karz edaralary we banklar tarapyndan hem müşderilere uzak aralykdan, ýagny menzilara bank hyzmatlarynyň birnäçe görnüşleri hödürlenilýär. Olaryň hatarynda müşderilere bankyň internet saýtyna girip, «Internet bank», «Mobil bank» hyzmatyndan peýdalanyp, harytlar we hyzmatlar üçin tölegleri geçirip ýa-da zerurlyk ýüze çykan ýagdaýynda degişli resminamalarynyň elektron görnüşini ugradyp, islendik möçberde karz serişdeleri almaga, karzyň esasy we göterim töleglerini tölemäge mümkinçilik döredilen.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyndan» gelip çykýan wezipeleri durmuşa geçirmek maksady bilen ykdysadyýetimiziň pudaklarynda sanly tehnologiýalar giňden ornaşdyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň Permany bilen Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň döredilmegi we wezipeleriň kesgitlenilmegi hem bu ugurda alnyp barylýan döwletli işlerdir.

Sanly ykdysadyýetde «sanly hyzmatlar» diýen esasy düşünje ulanylýar. Bu elektron maglumat ulgamlaryndan, maglumat-telekommunikasiýa torlaryndan we elektron amallardan peýdalanmak arkaly ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň umumy jemlenýän ýeridir. Başgaça aýdylanda, ähli satyn alnan harytlaryň we ýerine ýetirilen hyzmatlaryň gymmaty üçin sanly tehnologiýalaryň üsti bilen elektron görnüşde tölegleriň amala aşyrylmagydyr.

Sanly ykdysadyýetiň durmuşymyza çuň ornaşmagy bilen kanunçylyk namalarymyzda, aýratyn-da, 2020-nji ýylyň 14-nji martynda kabul edilen «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda bellenilýän «elektron söwda», «elektron pul», «elektron salgyt», «elektron gol», «sanly haryt», «sanly satuw» ýaly düşünjeler halkyň arasynda giňden ornaşýar.

Elektron resminama dolanyşygy baradaky düşünje — bu maglumat tehnologiýalaryndan we telekommunikasiýa aragatnaşyk ulgamlaryndan peýdalanmak arkaly elektron resminamalary işläp taýýarlamak, ibermek, kabul etmek, saklamak, peýdalanmak, goramak, täzelemek, gözlemek, ýygnamak, ýaýratmak we ýok etmek babatdaky amallaryň jemidir.

Elektron söwda satyn almak-satmak, üpjün etmek, daşamak, saklamak, we telekeçilik işinde gaýry hyzmatlaryň amala aşyrylmagydyr.

Elektron pul — bu «Internet bank», «Mobil bank» hyzmatlaryndan peýdalanyp, müşderiniň hasaplaşyk hasabyndaky pul serişdeleriniň üsti bilen onlaýn tölegleriň ýerine ýetirilmegidir.

«Elektron salgyt» bolsa salgyt edaralarynyň müşderilerden (şahsy we ýuridik taraplardan) elektron görnüşde salgyt beýannamalaryny kabul edýär. Bu taglymat hususyýetçilere hasabatlary wagtynda bermäge, degişli tölegleri we salgytlary tiz we bökdençsiz Döwlet býujetine tölemäge, döwlet tarapyndan salgydyň ýygnalyşyna gözegçiligi güýçlendirmäge mümkinçilik döredýär.

Şeýlelikde, ýurdumyzda sanly ykdysadyýet sanly tehnologiýalaryň üsti bilen hyzmatlaryň dürli görnüşlerini halkymyza barha giňden hödürleýär. Olaryň hatarynda ýokary tizlikli e.gov.tm döwlet hyzmatlar portalynyň hyzmatlaryny, demir ýol, howa peteklerini satyn almak hyzmatyny, «Türkmenawtoulaglary» agentligi tarapyndan köpçülikleýin hyzmat edýän awtobuslarda, ýeňil taksi, ýük awtoulaglarynda nagt däl elektron töleg we JIPES/Glonass ulgamlarynyň ornaşdyrylýandygyny, şeýle-de hususyýetçilerimiz tarapyndan döredilen ýörite saýtlar arkaly satyn alnan harytlary müşderileriň öýüne eltip bermek hyzmatlaryny görkezmek bolar.

Elbetde, sanly ulgamyň peýdalanylmagy maglumat alyş-çalşygyny döwrebap guramaga, elektron göterijilerde maglumat akymlarynyň has netijeli usulyny saýlamaga, resminamalaryň hasaba alynmagyna, gözegçiligi amala aşyrmaga we goragly saklamaga, olaryň ýitirilmeginiň öňüni almaga, aýratyn-da, kagyz resminama dolanyşygynyň belli bir derejede peselmegine, arhiw işleriniň ýeňilleşmegine täzeden-täze şertleri döredýär.

Jumageldi SALAMOW.

«Türkmenistan»

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça maksatnamalar durmuşa geçirilip, belent sepgitlere ýetilýär. Ýurdumyzyň hemmetaraplaýyn sazlaşykly ösüşini gazanmak üçin öňe ädilýän ädimler özüniň oňyn netijesini berýär. Bazar gatnaşyklarynyň çalt depginler bilen ösýän häzirki zaman şertlerinde bu babatda alnyp barylýan beýik işler aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan möhüm ugurlarynyň biri-de telekeçilik ulgamyny hemmetaraplaýyn ösdürmekden we onuň netijeliligini ýokarlandyrmakdan ybaratdyr.

Bazar ykdysadyýeti şertlerinde işewürlik we hususy telekeçilik işi giň gerime eýe boldy. Ilata edilýän hyzmatlaryň möçberi artýar. Dünýä işewürliginde gazanylýan oňyn netijeler, tejribeler we özara bähbitli hyzmatdaşlyk ulgamyň işini kämilleşdirmekde uly ähmiýete eýedir.

Häzirki wagtda ilatyň ösen isleglerini kanagatlandyrmakda, önümleriň hilini gowulandyrmakda, ýokary hilli önümleri taýýarlamakda we alyş-çalşy ýokarlandyrmakda, hyzmatdaşlygy ösdürmekde maksada okgunly işler durmuşa geçirilýär. Kiçi we orta telekeçilik bu pudagyň kuwwatyny artdyrýar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça şu ýylyň ýanwar-iýun aýlarynda oba hojalyk we azyk önümleriniň öndürilişiniň ösüşi 136 göterimden gowraga, senagat önümleriniň ösüşi bolsa 119 göterime deň boldy. Bu ykdysady görkezijilerden çen tutsaň, onda bazar ykdysadyýeti şertlerinde önümçilik kuwwatynyň möçberiniň ep-esli artyp, önümiň öndürilişiniň, girdejiniň, peýdanyň ýokarlanmagyna alyp barandygyny bellemek bolar.

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen işlenilip taýýarlanylan elektron senagaty döretmek we ösdürmek boýunça wezipeleriň durmuşa geçirilmegine telekeçiler mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Häzirki wagtda ýurdumyzda gurulýan iri desgalarda telekeçileriň mynasyp goşandy bar. Telekeçiler önümçilik we durmuş maksatly desgalary — ýaşaýyş jaýlaryny we zawodlary, mekdepleri hem-de çagalar baglaryny, saglygy goraýyş we sport desgalaryny, ýollary gurýarlar. Ýurdumyzyň ähli ýerinde telekeçileriň tagallalary netijesinde ägirt uly gurluşyk işleri amala aşyrylýar. Türkmen telekeçileriniň gazanýan üstünlikleri örän guwandyryjydyr.

Ine, şu ýylyň alty aýynda telekeçileriň gurup ulanmaga beren iri desgalary barada aýtsak, bu ulgamda işleriň göwnejaý ýola goýlandygyny bellemek bolar. Lebap, Balkan we Daşoguz welaýatlarynda gurlan «Türkmeniň ak öýi» binalaryny, Kerkidäki Halkara howa menzilini, Farap şäherindäki «Çagalar dünýäsi» medeni-dynç alyş merkezini, ençeme ýaşaýyş toplumlaryny we beýleki desgalary ýatlap geçmek hem ýerlikli bolar.

Şonuň ýaly-da, hususy gurluşyk kompaniýalary tarapyndan uly gurluşyk işleri ýerine ýetirilýär. Bu babatda alanyňda Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň, «Aşgabat-sitiniň», şeýle hem paýtagtymyzy ösdürmegiň 17-nji tapgyrynyň desgalarynyň, Magtymguly şaýolunyň ugrundaky täze «Daşkent» seýilgähiniň taslamalarynyň taýýarlanmagyny we olaryň gurluşygyny agzamak bolar.

Şu günler mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýunyň golaýlaşmagy mynasybetli birnäçe iri desgalary açmak meýilleşdirilýär. Bu bolsa halkymyzyň baýramçylyk ruhuny belende göterýär. Bu desgalaryň ählisi mukaddes Garaşsyzlyk baýramçylygyna özboluşly sowgat bolar. Şolaryň hatarynda gözel paýtagtymyzdaky täze desgalaryň ençemesi — A.Nyýazow we Hoja Ahmet Ýasawy köçeleriniň çatrygyndaky ýerasty geçelge, döwrebap ýaşaýyş jaý toplumy hem-de Tähran köçesiniň ugrunda Söwda-dynç alyş we işewürlik merkezi, täze mekdepler, saglygy goraýyş edaralary açylyp ulanylmaga berler. Şeýle hem Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň Aşgabat — Tejen böleginiň gurluşygy-da tamamlanar.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi barha ýokarlanýar. Türkmenistany durmuş-ykdysady, taýdan ösýän kuwwatly döwlete öwürmek boýunça toplumlaýyn işler amal edilýär. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda gazanylýan üstünlikler we ýetilýän belent sepgitler halkymyzyň asuda hem parahat ýaşaýşyny üpjün edýär.

«Mugallymlar gazeti».

(«Ne­bit­çi­le­riň ara­syn­da» at­ly ma­ka­la­lar top­lu­myn­dan)

Hä­zir­ki za­man, döw­re­bap ýerýurt at­la­ry­nyň ara­syn­da geň­li­gi bi­len ýat­da ga­ly­jy Go­tur­de­pä onuň adynyň da­ky­ly­şy bi­len bag­ly ta­ny­mal dil­çi aly­m, to­po­nim­çi S.Ata­ny­ýa­zo­wyň 1980nji ýyl­da ne­şir edi­len «Türk­me­nis­ta­nyň ge­og­ra­fik at­la­ry­nyň dü­şün­di­riş­li söz­lü­gi» ki­ta­by­nyň 107nji sa­hy­pa­syn­da jaý­dar de­lil­li we gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar be­ril­ýär. Hä­zir­ki Bal­ka­na­ba­dyň çäginde, onuň dü­zü­min­dä­ki şä­her­çe­di­gi, il­ki bu adyň şol ýer­dä­ki üs­ti otçöp­süz, go­tu­ra meň­ze­ýän gum de­pe­le­ri­niň ady bo­lup, soň­ra onuň şol ýer­de gur­lan ne­bit­çi­le­riň şä­her­çe­si­ne da­ky­lan­dy­gy aý­dyl­ýar.

Ne­bit­çi­le­riň dur­mu­şyn­dan eser­ler dö­ret­mek üçin ola­ryň ara­syn­da iş­çi­lik­den bu­raw us­sa­sy de­re­je­si­ne çen­li iş­län, «Go­tur­de­pe dep­de­ri», «Ha­zy­na­lar ül­ke­si», «Çö­zü­len dü­wün» ýa­ly ki­tap­la­ry, «Alaň­la­ryň ara­syn­da» po­wes­ti­ni ýa­zan we baş­gada bir­nä­çe eser­le­ri dö­re­den meş­hur ha­ly­pa şa­hy­ry­myz Şä­her Bor­ja­kow­ bu at bi­len bag­la­ny­şyk­ly goş­gu­syn­da şeý­le ýazýar:

Men­zilmen­zil aý­lan­saňda,
Gö­züň düş­mez bir düýp çö­pe.
Bel­ki, şon­dan at alan­syň,
Go­tur­de­pe, Go­tur­de­pe!

Iň­lär si­ňek­siz ym­gyr çö­lüň için­dä­ki çä­ge­le­riň ara­syn­dan hat­da şol döw­rüň kuw­wat­ly trak­tor­la­ry­nyňda ge­çip bil­me­dik wagt­la­ry bo­lup­dyr. Mer­kez­den alys­da ýer­leş­ýän Go­tur­de­pe­de işi alyp bar­ma­gyň örän kyn­dy­gy­ny bir söh­be­diň çä­gin­de dü­şün­di­ripde bol­jak däl­di. Ýö­ne şol ma­hal­ky Çe­le­ken, hä­zir­ki Ha­zar bi­len Je­be­liň ara­sy­na suw tur­ba­la­ry çe­ki­len­den soň­ra, bu ýer­de bu­raw­la­ýyş iş­le­ri tä­ze­den baş­lan­ýar.

Aşak­da­ky se­tir­ler bol­sa döw­rü­niň bel­li žur­na­list­le­ri­niň bi­ri Pür­li We­li­ýe­wiň «Türk­me­nis­tan» ne­şir­ýa­ty ta­ra­pyn­dan 1968nji ýyl­da ne­şir edi­len «Güm­mür­di» at­ly oçerk­ler ki­ta­byn­dan alyn­dy: «Go­tur­de­pe ne­bit ýa­ta­gy­nyň ýü­ze çyk­ma­gy şol tö­we­rek­den bu­raw­la­nan 3nji skwa­ži­na bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Bu skwa­ži­na ba­ryp 1956njy ýyl­da öz­leş­di­ri­len­de, il­kin­ji bo­lup 2132 — 2136 metr ara­lyk­dan ne­bit fon­ta­ny aty­lyp­dy. Bu fon­ta­nyň ne­bit be­ri­ji­lik uky­by bir gi­jegün­diz­de 140 ton­na ýet­di. Ine, şon­dan soň bu gi­den ýol­suzýo­da­syz, suw­suz çöl­lük­de bu­raw iş­le­ri hasda giň ge­rim­de ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. Dog­ru­sy­ny aýt­sak, 5 ýyl mun­dan ozal (oçerk 1964nji ýyl­da ýa­zy­lyp­dyr) Go­tur­de­pe­de ne­bit ber­ýän skwa­ži­na­la­ry bar­mak ba­syp sa­naý­ma­ly­dy. In­di bol­sa bu ýer­de ne­bit wyş­ka­la­ry sa­nar­dan kän. Hä­zir di­ňe mer­ke­zi Go­tur­de­pe­den ne­bit alyn­man, «Gün­do­gar — Gün­ba­tar» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan gi­den meý­dan­dan hem köp «ga­ra al­tyn» çy­ka­ryl­ýar...».

Bu ne­bit kä­ni­niň açyl­ma­gy bol­sa Ha­zar bi­len Bal­ka­na­ba­dyň ara­sy­ny bir­leş­dir­di.

Bu­raw­la­ýyş iş­le­ri gün­sa­ýyn güýç­len­mek bi­len bol­dy. Tä­zetä­ze ne­bit­li skwa­ži­na­lar ýü­ze çyk­dy. 1959njy ýyl­da skwa­ži­na­nyň ne­bit­li gat­lak­la­ry bar­la­nyp gör­len­de, onuň her gün­de azyn­dan 80 ton­na «ga­ra al­tyn» ber­jek­di­gi anyk­la­nyl­dy. Onuň yzy­sü­re yz­lyyzy­na çüw­dü­rim gör­nüş­li ne­bit be­ren skwa­ži­na­lar Go­tur­de­pä­niň tu­tuş Mer­ke­zi Azi­ýa­da ne­bi­tiň baý ýeri­di­gi­ni su­but et­di.

1979njy ýyl­da rus di­lin­de ne­şir edi­len «Neft Turk­me­nis­ta­na» at­ly ki­tap­da be­ril­ýän mag­lu­mat­la­ra sal­gy­la­nyp, Go­tur­de­pä­niň ne­bi­ti­niň ta­ry­hy­nyň ters yzy­ny ça­lyp, has aňyr­rak git­sek, onuň geo­lo­gik hä­si­ýe­ti il­kin­ji ge­zek 1908nji ýyl­da K.P.Ko­lis­kiý ta­ra­pyn­dan bar­la­nyl­ýar. Soň­ra şol asy­ryň ýig­ri­min­ji ýyl­la­ry­nyň ahy­ryn­da, otu­zyn­jy ýyl­la­rynyň or­ta­la­ryn­da S.A.Ko­wa­lews­kiý, W.A.Ki­row, A.J.Gri­gor­kin da­gy ta­ra­pyn­dan jik­mejik öw­re­nil­ýär. 19371938nji ýyl­lar­da A.J.Smol­ka­nyň be­ren geo­lo­gik hä­si­ýet­na­ma­sy uly äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. Ol bu ýe­riň ta­kyk geo­lo­gik kar­ta­sy­nyň dü­zül­me­gi­ne esas bol­ýar. Seýs­mo­lo­gik bar­lag­lar hemde çuň­ňur bu­raw­la­ýyş iş­le­ri­niň ge­çi­ri­lip, şanşöh­ra­ta bes­len­me­gi­ne ge­tir­ýär.

1960njy ýy­lyň ahyrynda Go­tur­de­pä­niň ne­bit gu­ýu­la­ry­nyň bü­tin sa­ny­nyň şol ma­hal­ky «Türk­men­ne­bit» bir­le­şi­gi­niň äh­li skwa­ži­na­la­ry­nyň ba­ryýo­gy 6 gö­te­ri­mi­ne ba­ra­bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti­niň epes­li­si­ni ber­me­gi ba­şa­ryp­dyr.

Be­ril­ýän kä­bir mag­lu­mat­la­ry ýat­lap geç­sek, on ýy­lyň do­wa­myn­da, ýag­ny 1961nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ryn­dan 1971nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ry­na çen­li ol 60 mil­li­on 454 müň 172 ton­na ne­bit be­rip­dir. Onuň şu dö­wür­de be­ren ne­bi­ti Türk­me­nis­ta­nyň ön­dü­ren ne­bi­ti­niň 58,9 gö­te­ri­mi bo­lup­dyr. Baş­ga­ça aý­dyl­sa, 1872 — 1960njy ýyl­la­ryň do­wa­myn­da türk­men ül­ke­si­niň ne­bit­çi­le­ri­niň alan äh­li ne­bi­tin­dende 11 mln. 802 müň 155 ton­na köp­dür.

Go­tur­de­pe­li ne­bit­çi­ler zäh­met dep­gin­le­ri­ni soň­ky ýyl­lar­dada gow­şat­ma­ýar­lar. 1961 — 1970nji ýyl­lar­da me­ýil­na­ma­dan daş­ga­ry 833 müň ton­na ne­bit çy­ka­ryl­ýar.

Go­tur­de­pe ne­bit kä­ni, öz no­ba­tyn­da, Ha­zar­dyr Bal­ka­na­ba­dyň ara­syn­da­ky ýer­ler­dede göz­legbar­lag iş­le­ri­niň tiz­leş­di­ril­me­gi­ne ge­tir­di. Ne­ti­je­de, 1961nji ýy­lyň 14nji no­ýab­ryn­da Bar­sa­gel­me­ziň, 19651966njy ýyl­lar­dada Kom­so­molsk we Bu­run ýa­ly ne­bit­li ýa­tak­la­ryň açyl­ma­gy­na gol­daw et­di.

Go­tur­de­pä­niň heň­ňam gö­çün­de ga­dy­my Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ker­wen­le­ri­ni ýat­la­dyp du­ran gum alaň­la­ry­nyň ara­syn­da be­lent baş­la­ry­ny as­ma­na çe­kip, se­leň­le­şip gö­rün­ýän wyş­ka­la­ryň sa­ny bar­ha art­mak bi­len bol­dy. Žur­na­list­le­riň jüm­le­si­ni di­le ge­tir­sek, zäh­met gaý­nap joş­dy.

Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hem şol bu­raw wyş­ka­la­ry dö­wür­le­ri dö­wür­le­re ba­daş­dyr­ýar. Skwa­ži­na­la­ryň tä­ze ne­sil­le­ri peý­da bol­ýar. Kö­ne gu­ýu­lar hem ha­tar­dan ga­la­nok. Ka­çal­ka­lar — ne­bit so­ru­jy­lar eg­lipga­l­şyp dur­lar. Zäh­me­tiň aja­ýyp nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär­ler.

Go­tur­de­pe ba­ra­da­ky söh­be­diň wagt ba­bat­da yzy­gi­der­li­räk gel­ýän­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, gür­rü­ňiň jy­la­wy­ny bi­raz yza öwür­sek, ge­çen asy­ryň tog­sa­nyn­jy ýyl­la­ryn­da, Ga­raş­syz­lyk bi­len on­dan öň­ki döw­rüň sep­git­le­rin­de de­ňiz bö­le­gin­de göz­leg iş­le­ri ge­çi­ri­lip­di. Ýö­ne şol dö­wür­de Ha­zar deň­zi­niň de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy hemde aý­la­ga ýa­na­şyk ýer­le­ri su­wuň bas­ma­gy ne­ti­je­sin­de iş­ler kyn­la­şyp­dy. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni şol iş­le­ri 2010njy ýyl­da tä­ze­den ýo­la goý­dy. Gu­ýu­lar bu­raw­la­nan ma­ha­ly 4000 metr gow­rak çuň­luk­da ýer­le­şen tä­ze önüm­li ne­bit gat­lak­la­ry­nyň üs­ti açyl­dy. Olar «ga­ra al­ty­nyň» kuw­wat­ly aky­my­ny ber­di.

Göz­legbar­lag iş­le­ri­niň ge­çi­ril­me­gi bi­len soň­ky ýyl­lar­da al­nan mag­lu­mat­lar De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe at­lan­dy­ryl­ýan oja­gyň hem ozal ha­sap­la­ny­şy ýa­ly, Go­tur­de­pe ýa­ta­gy­nyň bir bö­le­gi bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny aýt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ýag­ny ol aý­ra­tyn ýa­tak bo­lup, bir bö­le­gi de­ňiz zo­la­gyn­da ýer­leş­ýär. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Go­tur­de­pe­dä­ki ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­ler «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan ne­bit­li we gaz­ly ýa­tak­la­ry öz­leş­dir­mek, ne­bi­ti, ga­zy göz­läp tap­mak, ýyg­na­mak, taý­ýar­la­mak, da­şal­ma­gy­ny gu­ra­mak, şo­nuň ýa­lyda ne­bi­tiň, ga­zyň çy­ka­ry­ly­şy­nyň möç­be­ri­ni dur­nuk­ly sak­la­mak, Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň mak­sat­na­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek bo­ýun­ça ama­la aşy­ryl­ýan iş­le­riň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan iş­le­riň giň top­lu­my­nyň al­nyp ba­ryl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ge­çi­ril­ýän gu­ra­ma­çy­lykteh­ni­ki çä­re­le­re la­ýyk­lyk­da, çüw­dü­rim usu­ly ta­mam­la­nan gu­ýu­la­ry me­ha­ni­ki usu­la ge­çir­mek, köp ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak mak­sa­dyn­dan ugur alyp, önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ge­çir­mek, tä­ze gu­ýu­la­ry ula­ny­şa tab­şyr­mak, tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dyr­mak ýa­ly iş­ler giň ge­rim bi­len al­nyp ba­ryl­ýar.

Şo­nuň ýa­lyda, «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan uzak ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak üçin, dür­li se­bäp­le­re gö­rä önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­lip baş­la­nyl­dy.

Anyk mag­lu­mat­la­ra esas­la­nyp aýt­sak, di­ňe 2019njy ýyl­da kon­ser­niň düýp­li abat­la­ýyş mü­dir­lik­le­ri ta­ra­pyn­dan je­mi 499 sa­ny gu­ýy­ny düýp­li abat­la­mak me­ýil­leş­di­ri­len bol­sa, 531 gu­ýu­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri ge­çi­ri­lip­dir. Mu­nuň özi me­ýil­na­ma­nyň 106,4 gö­te­rim ýe­ri­ne ýe­ti­ri­len­di­gi­ni aň­lad­ýar.

Go­tur­de­pe dog­ru­syn­da gür­rüň edi­len­de, beý­le­ki ýa­tak­lar bi­len bir­lik­de, bu ýer­de hem «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni­niň «Ne­bit­ga­zyl­my­tas­la­ma» ins­ti­tu­ty­nyň hem ne­bi­tiň, ga­zyň we kon­den­sa­tyň gor­la­ry­ny ha­sap­la­mak, ne­bit­ga­zy iş­läp geç­mek, gu­ýu­la­ryň iş­jeň­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, gaz taý­ýar­la­ýyş des­ga­la­ry­nyň, gu­ýu­la­ryň düýp­li gur­lu­şyk hemde abat­la­ýyş iş­le­ri bo­ýun­çada ne­ti­je­li çä­re­le­riň ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni, me­ýil­na­ma­la­ryň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän­di­gi­ni ýat­la­man geç­mek bol­maz. Bu ins­ti­tu­ta we onuň bar­lag­ha­na­la­ry­na ösen döw­let­le­riň tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, en­jam­la­ry sa­tyn al­nyp, alym­la­ryň, hü­när­men­le­riň dö­re­di­ji­lik­li zäh­met çek­mek­le­ri üçin oňaý­ly şert­ler dö­re­dil­ýär.

Hä­zir­ki wagt­da De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pä­ni öz­leş­dir­mek iş­le­ri bat­ly dep­gin­ler­de do­wam ed­ýär. «YugNef­te­gaz» (Sin­ga­pur) kom­pa­ni­ýa­sy­nyň iki gu­ýy­nyň 316njy we 332nji gu­ýu­la­ryň bu­raw iş­le­ri­ni ta­mam­la­dy. Ola­ryň her bi­ri­niň tas­la­ma çuň­lu­gy 5000 met­re ba­ra­bar­dyr. Ola­ry bu­raw­la­ma­gyň bar­şyn­da «ga­ra al­ty­nyň» se­na­gat möç­be­rin­dä­ki aky­my alyn­dy.

As­lyn­da, Ha­za­ryň ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ryň bi­ri­ni se­na­gat taý­dan iş­le­mä­ge gi­riz­mek bo­ýun­ça ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­na 2018nji ýyl­da ba­dal­ga be­ril­di. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­niniň hemde «YugNef­te­gaz Private Li­mi­ted» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň arasyndaky Yla­la­şy­gy­na la­ýyk­lyk­da, çuň­lu­gy 4500 metr­den 5500 met­re çen­li bo­lan dik, ke­se hemde eň­ňit ugur­ly gu­ýu­la­ryň je­mi 60sy­ny bu­raw­la­mak me­ýil­leş­di­ril­di. Des­lap­ky ha­sap­la­ma­la­ra gö­rä, ne­bi­tiň geo­lo­gi­ýa gor­la­ry­nyň ösü­şi, tak­my­nan, 38,5 mil­li­on ton­na ba­ra­bar bo­lar. Soň­ra­ky ama­la aşy­ryl­jak iş­le­riň bar­şyn­da ýa­tak­la­ryň umu­my gor­la­ry­na ba­ha be­ril­me­gi bi­len, 87,5 mil­li­on ton­na çen­li ýo­kar­la­nyp bi­ler.

Hä­zir­ki wagt­da bu tas­la­ma­nyň çäk­le­rin­de Ha­za­ryň ýal­pak­ly­gyn­da ýer­le­şen gu­ýu­la­ryň ýe­nede dör­dü­si­niň, ýag­ny 250nji, 315nji, 317nji hemde 319njy gu­ýu­la­ry gaz­mak işi dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Ola­ryň bu­raw no­kat­la­ry De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe ýa­ta­gyn­da hemde çuň­lu­gy 7 ki­lo­met­re çen­li ýa­na­şyk ýer­ler­de goş­ma­ça seýs­mi­ki iş­le­ri ge­çi­ri­len­den soň­ra saý­la­ny­lyp alyn­dy.

Şeý­le­lik­de, go­ja­man Ha­za­ryň türk­men ýal­pak­ly­gyn­da­ky hemde ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ry se­na­gat möç­be­rin­de öz­leş­dir­mek, bu ugur­da hyz­mat­daş­ly­ga da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­ny we ma­ýa­la­ry­ny çek­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ne­bit­gaz top­lu­my­nyň hü­när­men­le­ri­niň öňün­de go­ýan esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri bol­ma­gyn­da gal­ýar. Şun­da Go­tur­de­pe, onuň ta­ry­hy şu gü­ni hemde gel­je­gi bi­len bag­ly ge­ti­ri­len dür­li mag­lu­mat­lar Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ägirt uly ug­le­wo­do­rod kuw­wa­ty­nyň bar­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Bi­ler­men­le­riň ýur­du­my­zyň ýe­ras­tyn­da ne­bi­tiň we ga­zyň uly bo­lan gat­lak­la­ry­nyň bar­ly­gy ha­kyn­da­ky çak­la­ma­la­ry­ny do­ly tas­syk­la­ýar. Şeý­le hem ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­nyň tä­ze baý ýa­tak­la­ry­nyň ýe­nede açyl­jak­dy­gy­na gü­wä geç­ýär.

«Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň 2030njy ýy­la çen­li dö­wür üçin Mak­sat­na­ma­sy­na», «Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz top­lu­my­ny ös­dür­me­giň 2019 — 2025nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy­na» hemde beý­le­ki öň­de goý­lan wa­jyp­danwa­jyp we­zi­pe­le­re, mil­li Li­de­ri­mi­ziň gör­kez­me­le­ri­ne we tab­şy­ryk­la­ry­na la­ýyk­lyk­da giň möç­ber­li iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi ha­kyn­da­ky pi­kir­ler bi­len, Go­tur­de­pe­den Bal­ka­na­ba­da do­lan­ýa­ryn. Go­tur­de­pä­niň açyl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly sal­nan uly ýol ma­ňa ha­ky­dam­da ony we­la­ýa­tyň dür­li oba­la­ry­na gid­ýän beý­le­ki ýol­lar bi­len ut­gaş­dyr­ýar. Aja­ýyp gel­je­ge sa­ry alyp bar­ýar. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­ri me­ni şeý­le duý­gu­lar bi­len gur­şap al­ýar. Pi­kir­le­riň dün­ýä­si­ne atar­ýar.

Ha­wa, men Go­tur­de­pe — Bal­ka­na­bat ýo­ly bi­len bar­ýa­ryn...

Se­ýit­mäm­met HY­DY­ROW,

Esen­gu­ly et­ra­by­nyň Ga­ra­de­pe şä­her­çe­sin­dä­ki 10njy or­ta mek­de­biň mu­gal­ly­my.

Türkmenabadyň Ýüpek önümçilik birleşiginde ýüpek halylary dokamak işi indi ençeme ýyldan bäri üstünlikli alnyp barylýar. Şu ýyl bu ýerde sap ýüpekden halylaryň 56 inedördül metri dokalyp, sargytçylara ugradyldy.

Ýüpek halylar birleşigiň halkyň sarp edýän harytlary bölüminde dokalýar. Bölümiň ýolbaşçysy Aýgözel Akyýewanyň gürrüň berşi ýaly, bu işe ezber halyçylaryň 35-si çekilipdir.

― Haly sehimizde, esasan, 3-den 6 inedördül metre çenli ululykdaky ýüpek halylar dokalýar. Ýöne häzirki günlerde ussat halyçylarymyz has uly göwrümli halylar üçin sargytlary hem ýerine ýetirip başladylar ― diýip, bölüm başlygy gürrüň berýär. ― Şu günler biziň sehimiziň halyçylary umumy meýdany 50 we 80 inedördül metr bolan halylaryň ikisini dokaýarlar. Olaryň birinjisini dokamaga 8, ikinjisine 10 halyçymyz gatnaşýar.

Söhbetdeşimiziň gürrüň berşi ýaly, halylaryň ikisine hem meşhur ahal göli salynýar. Meýdany 50 inedördül metrlik halynyň esasy düşegi gyzyl reňkde bolsa, boýy 10,5, ini 7,8 metre ýetýän ikinji halynyň düşegi açyk-goňur reňkdedir.

Ýüpek halylar ýüňden dokalýan halylara seredeniňde haýal dokalýar. Ýöne olaryň ýakymy hiç haçan hakydaňdan gitmez. Şonuň üçin bu ýerde dokalan halylar taýýar bolan dessine olaryň hyrydary hem tapylyp dur. Hatda halylaryň köpüsi ýörite sargytlar esasynda dokalýar. Ýüpekden taýýarlanylan ýüplügiň birleşigiň özünden öndürilmegi bolsa işleriň bökdençsiz alnyp barylmagyny üpjün edýär. Birleşikde ýüplükleri boýamak işleri hem ýokary derejede alnyp barylýar.

Eger-de mundan telim asyr ozal ýüpegiň syry Çynma-Çyndan türkmen topragyna çenli gelip ýeten bolsa, bu gün türkmen topragynda dokalan ýüpek halylar dünýäniň ähli künjeginde hyrydaryny tapýar. Şeýle bolansoň, önümçilik birleşiginde ýüpek halylaryň önümçiliginiň gerimini mundan beýläk hem giňeltmek meýilleşdirilýär.

Gülzar BEKMÄMMEDOWA,

Türkmensitanyň Agrar partiýasynyň Türkmenabat şäher komitetiniň hünärmeni.

Geçen hepdäniň wakalarynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň esasy ugurlary — dünýäde ählumumy parahatçylygyň bähbidine strategik hyzmatdaşlygy dowam etmek, mähriban Watanymyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek, halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagy baradaky aladalar beýanyny tapdy. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň öňüsyrasynda täze gurlan möhüm desgalaryň ulanylmaga berilmegi eziz Diýarymyzyň ösüşiniň täze, nobatdaky sepgitleriniň aýdyň subutnamasy boldy.

11-nji awgustda milli Liderimiz ýurdumyzyň Harby Deňiz Güýçleriniň täze harby bölüminiň hem-de Döwlet serhet gullugynyň serhet galasynyň binalar we desgalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy.

Ata Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk derejesine esaslanan hem-de diňe goranyş häsiýetine eýe bolan Harby doktrina laýyklykda, Milli goşunymyzyň goranyş ukybyny pugtalandyrmak we maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak meseleleri döwlet Baştutanymyzyň hemişe üns merkezinde durýar.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow täze harby bölümiň düzümleri hem-de bu ýerde döredilen şertler bilen tanyşdy we dolandyryş bölümine baryp gördi. Bu ýerde täze tehnologiýalaryň we sanly ulgamyň kömegi bilen Hazar deňzindäki gämileriň hereketlerini yzarlamak mümkin. Şeýle hem milli Liderimiz dürbi arkaly HDG-niň “Sanjar” gorag gämisini gözden geçirdi hem-de harby gullukçylara täze awtoulaglaryň açarlaryny gowşurdy.

Harby Deňiz Güýçleriniň harby bölüminiň desgalary bu ulgamdaky döwrebap talaplara laýyk guruldy. Okuw bölümi iň täze tehnologiýalar bilen enjamlaşdyryldy. Okuwlar Harby deňiz institutynyň talyplary tarapyndan işlenip taýýarlanylan programma üpjünçiligi boýunça geçirilýär. Sanly ulgamyň kömegi bilen harby gämileriň dolandyrylyşy, ugurdaş enjamlaryň ulanylyşy, deňiz giňişligine gözegçiligiň alnyp barlyşy öwredilýär.

Harby bölümiň çäklerinde üsti açyk we ýapyk sport meýdançalary bar. Şolarda harby gullukçylar boş wagtlarynda sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanyp bilerler. Şeýle hem lukmançylyk bölümi, medeniýet öýi, okalga zaly bolan kitaphana, dabaraly çäreleri geçirmek üçin bina bar.

Harby gullukçylar we olaryň maşgala agzalary üçin otaglarynyň ýerleşdirilişi gowulandyrylan 3 gatly, 60 öýli iki sany döwrebap ýaşaýyş jaýy hem-de ýaş serkerdelere niýetlenen iki gatly umumyýaşaýyş jaýy guruldy.

Öňdebaryjy tehnologiýalar we ugurdaş enjamlar bilen enjamlaşdyrylan umumybilim berýän mekdep, çagalar bagy bar. Köpugurly dükanda gündelik durmuşda zerur bolan harytlaryň ähli görnüşini tapmak bolýar.

Harby gullukçylar we olaryň maşgala agzalary üçin Türkmenistanyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy mynasybetli bu ajaýyp baýramçylyk sowgady hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Döwlet adam üçindir!” diýen asylly şygarynda öz beýanyny tapýan döredijilikli syýasatynyň durmuş ulgamyny has-da kämilleşdirmegi esasy ugur edýändiginiň nobatdaky subutnamasy boldy.

Bu harby bölümde harby gämiler üçin duralga göz öňünde tutuldy. Şolaryň hatarynda Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň Gämileri abatlaýyş kärhanasynda gurlan täze “Deňizhan” atly harby gämi bar. Asylly däbe görä, söweşjeň gämide Türkmenistanyň Döwlet baýdagy hem-de ýurdumyzyň Harby Deňiz Güýçleriniň baýdagy galdyryldy.

Milli Liderimiz dolandyryş nokadyndan ýurdumyzyň Harby Howa Güýçleriniň ygtyýaryna gelip gowşan döwrebap harby uçarlaryň uçuşyna syn etdi, soňra bolsa Döwlet serhet gullugyna degişli binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy.

Täze harby bölümiň düzüminde ýaş serhetçiler üçin hemme amatly şertleri bolan ýatakhanalar bar. Ondan başga-da, naharhana, kitaphana, sport meýdançalary, alabaýlar bilen türgenleşik işlerini geçirmek üçin meýdança bar.

Bu ýerde serhetçiler we olaryň maşgalalary üçin ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary, çagalar üçin oýun meýdançasy, awtoulaglar üçin duralga we beýleki düzümleýin desgalar ýerleşýär.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysynyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçiren maslahatynda milli Liderimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan harby özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň ähli düzümleriniň harby gullukçylarynyň şöhratly pederlerimiziň gahrymançylykly ýoluny mynasyp dowam etdirmegi, belent watansöýüjilik ruhunda terbiýelenilmegi ugrunda zerur tagallalary etmegi, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli geçiriljek baýramçylyk çäreleriniň, aýratyn-da, dabaraly harby ýörişiň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilmegi babatda birnäçe tabşyryklary berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Döwlet serhet gullugy üçin täze awtoulaglaryň açarlaryny gowşurdy.

Ata-babalarymyzyň asylly ýol-ýörelgelerini mynasyp dowam etdirýän halkymyzyň özboluşly aýratynlygynyň biri-de goldawa mätäç adamlara kömek bermekden ybarat boldy we bu şeýle bolmagynda-da galýar. Bu ynsanperwer däp çaganyň kanuny bähbitlerini üpjün etmegiň we goramagyň hukuk kepilligini, şonuň ýaly-da, ýetim çagalaryň jemgyýetde öz ornuny tapmagyna, olary özbaşdak durmuşa taýýarlamaga gönükdirilen ykdysady we anyk ugurly çäreleri öz içine alýar.

Geçen hepdede hormatly Prezidentimiz paýtagtymyzdaky we welaýatlardaky lukmançylyk edaralarynda howandarlyga mätäç näsag çagalara dürli operasiýa bejergilerini geçirmek üçin Haýyr-sahawat gaznasyndan serişde bölüp bermek hakynda çözgüt kabul etdi.

Şu ýylyň mart aýynda Türkmenistanyň Mejlisiniň Karary bilen Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady dakylan Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň döredilen gününden bäri köp wagt geçmedik hem bolsa, eýýäm giň möçberli, netijeli işler durmuşa geçirilýär. Golaýda Balkan, Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň etrap hem-de şäher hassahanalarynyň çagalar bölümleri üçin täze, döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen “Tiz kömek” awtoulaglarynyň berilmegi munuň aýdyň mysalydyr. Ýörite ulaglaryň açarlaryny şu ýylyň tomsunda bu sebitlere iş sapary wagtynda döwlet Baştutanymyzyň hut özi gowşurdy.

Türkmen halkynyň gadymdan gelýän hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryna we ynsanperwerlik däplerine eýerip, Türkiýe Respublikasynda ýangyn sebäpli ejir çekenlere lukmançylyk kömegini bermek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Buýruga gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligine degişli derman we saglygy goraýyş maksatly serişdeleri ynsanperwerlik kömegi hökmünde Türkiýe Respublikasyna muzdsuz bermek tabşyryldy.

Içeri işler edaralarynyň hormatly weterany, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň mähriban kyblasy Mälikguly Berdimuhamedowyň nusgalyk ömür ýoluna bagyşlanyp, paýtagtymyzdaky Türkmenistanyň Içeri işler ministrliginiň Mälikguly Berdimuhamedow adyndaky 1001-nji harby bölüminde “Merdanalyk mekdebi” ady bilen geçirilen dabaraly çäre geçen hepdäniň möhüm wakalarynyň biri boldy. Oňa ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň harby gullukçylary we işgärleri, harby ýokary okuw mekdepleriniň talyplary, içeri işler edaralarynyň weteranlary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri, görnükli ýazyjylar hem-de ugurdaş düzümleriň döredijilik toparlary gatnaşdylar.

Dabara gatnaşyjylar çykyşlarynda Mälikguly aganyň manyly ömür ýolunyň öz halkyňa we mähriban Watanyňa päk ýürekden gulluk etmegiň, watansöýüjiligiň, ynsanperwerligiň hem-de belent adamkärçiligiň mizemez nusgasydygyny nygtadylar.

Mälikguly Berdimuhamedow ak ýürekden gulluk edendigi, jenaýatçylygyň garşysyna göreşmekde hem-de jemgyýetçilik düzgün-tertibini üpjün etmekde gazanan üstünlikleri üçin Hormat hatlaryna, döşe dakylýan nyşanlara we köp sanly medallara mynasyp boldy. Onuň tabşyrylan işe jogapkärli çemeleşmegi, harby kasama wepalylygy we öňde goýlan maksatlara ýetmek ugrunda görkezen erjelligi ýaş harby gullukçylar üçin nusgalyk mekdepdir.

Şeýle hem 1001-nji harby bölüminde Mälikguly Berdimuhamedowyň ýadygärligine hem-de Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň Yzgant şäherçesindäki 27-nji orta mekdepde döwlet Baştutanymyzyň atasy Berdimuhamet Annaýewiň ýadygärligine gül desseleri goýuldy.

11-nji awgustda Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň öňüsyrasynda Balkan welaýatynyň Bereket etrabynda Garagum derýasynyň suwy bilen ekerançylyk meýdanlaryny üpjün etmek üçin täze suw howdany ulanylmaga berildi.

Bu waka mynasybetli geçirilen dabaraly çärä hökümet agzalary, Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň, Suw hojalygy baradaky döwlet komitetiniň, Balkan welaýatynyň häkimliginiň ýolbaşçylary we hünärmenleri, oba zähmetkeşleri, jemgyýetçilik guramalarynyň hem-de köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri, hormatly ýaşulular we ýaşlar gatnaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Gutlagynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň merdana suw hojalyk işgärlerini we ähli oba zähmetkeşlerini bu şanly waka bilen tüýs ýürekden gutlap: “Soňky ýyllarda biz ýurdumyzyň bahasyna ýetip bolmaýan baýlyklaryny goramak, suwuň her damjasyny aýawly we rejeli peýdalanmak boýunça köp işleri amala aşyrýarys. Suw tygşytlaýjy tehnologiýalary, ylmyň gazananlaryny, suw hojalyk desgalarynyň we ulgamlarynyň gurluşyklarynda öňdebaryjy tejribeleri önümçilige ornaşdyrmak boýunça giň gerimli işleri alyp barýarys” diýip belledi.

Göwrümi 18 million kub metr bolan suw howdany Garagum derýasynyň 1096-njy kilometrliginde guruldy, bu ýerde sekuntda 30 kub metr suw geçirmäge ukyply suw desgasy ýerleşýär. Ol güýz-gyş döwründe derýanyň aşaky akymynda suw ýygnamaga, ekerançylyk meýdanlary suwarylanda, onuň berlişini sazlaşdyrmaga niýetlenendir.

Bu gidrotehniki toplumyň taslamasy “Türkmensuwylymtaslama” instituty tarapyndan taýýarlanyp, onuň gurluşygyny Suw hojalygy baradaky döwlet komitetiniň “Garagumderýagurluşyk” önümçilik birleşiginiň hünärmenleri ýerine ýetirdiler.

Howdanyň we bendiň gurluşygynda ýerli känlerden alnan gurluşyk serişdeleri ulanyldy, hususan-da, bendiň berkidilmegi üçin 167,5 müň kub metr çagyl gerek boldy. Bendiň umumy uzynlygy 7,8 kilometrden gowrakdyr. Esasy önümçilik desgalaryndan başga-da, ýol we energetika düzümleriniň desgalary guruldy.

Suw geçirijilik ukyby sekuntda 10 kub metre barabar bolan täze suw hojalyk toplumynyň işe girizilmegi Bereket etrabynyň ekerançylyk meýdanlaryny suw bilen üpjün etmegiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrar.

Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, oba hojalyk pudagynyň depginli ösüşiniň möhüm ýagdaýy hökmünde suwarymly ýerleriň netijeliligini artdyrmak, bugdaýyň, gowaçanyň we beýleki oba hojalyk ekinleriniň durnukly, ýokary hasylyny almak, ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň mümkinçiliklerini doly durmuşa geçirmek babatynda öňde goýan wezipelerini üstünlikli çözmek ugrundaky ýene bir möhüm ädim boldy.

Geçen hepdäniň wakalarynyň hatarynda 12-nji awgustda Hazarýaka döwletlerde her ýyl bellenilýän Hazar deňziniň gününe bagyşlanan “Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça hyzmatdaşlyk” atly ylmy-amaly maslahat boldy. Maslahata wideoaragatnaşyk arkaly Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň, Russiýanyň we Türkmenistanyň ugurdaş ministrlikleriniň ýolbaşçylary hem-de hünärmenleri, ýurdumyzda işleýän diplomatik wekilhanalaryň, iri halkara guramalaryň işgärleri gatnaşdylar.

Forumyň gün tertibine kenarýaka ýurtlaryň Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek işindäki hyzmatdaşlyga degişli möhüm meseleleriň giň toplumy girizildi. Maslahatda Hazar deňziniň daşky gurşawyny, onuň bioköpdürlüligini gorap saklamak, tebigy baýlyklaryndan rejeli peýdalanmak babatda milli derejede alnyp barylýan ulgamlaýyn işleriň esasy ugurlary we netijeleri beýan edildi.

Daşky gurşawy goramak hem-de tebigy serişdelerden rejeli peýdalanmak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan alnyp barylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Türkmenistan bu ugurda halkara hyzmatdaşlyga işjeň gatnaşyp, bu hyzmatdaşlygyň yzygiderli, toplumlaýyn, şol sanda BMG tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek bilen baglylykda, oňyn häsiýete eýe bolmagy ugrunda tagalla edýär. Milli Liderimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň hem-de beýleki iri forumlaryň belent münberinden öňe süren döredijilikli başlangyçlary munuň aýdyň subutnamasydyr.

Umuman, geçen hepdäniň wakalary döwletimiziň depginli ösüşiniň nobatdaky subutnamasy boldy. Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan ähli özgertmeler we ägirt uly işler mähriban halkymyzyň rowaçlygyny hem-de ýurdumyzyň abadançylygyny üpjün etmäge gönükdirilendir.

(TDH).

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» netijesinde halkara standartlaryna laýyk gelýän döwrebap enjamlary, tehnologiýalary we programma üpjünçiligini ornaşdyrmak arkaly sanly ykdysadyýetiň maglumat, görkezijiler ulgamyny hem-de usulyýetini işe girizmek üstünlikli amala aşyrylýar. Munuň özi dünýä ösüşiniň çalt özgerýän häzirki şertlerinde gönüden-göni ykdysadyýetiň netijeliligini hem-de döwlet düzümleriniň işiniň ýokarlanmagyny üpjün edýär. Ykdysady nazaryýetiň nukdaýnazaryndan teswirlenende, ozal zähmet maýa goýum we çig mal önümçilik şertlerine degişli bolan bolsa, mundan beýläk innowasion ykdysadyýet şertlerinde onuň düzümine tehnologiýalar, bilim we innowasiýalar goşulýar. Häzirki döwürde sanly görnüşdäki maglumatlaryň ähmiýeti artýar we olar täze ösüş hökmünde häsiýetlendirilýär. Biziň döwletimiz üçin kuwwatly innowasion öňegidişligi gazanmak syýasaty aýratyn özüneçekijidir. Bu ugurda üstünlikler ösüşiň innowasion ýolunyň wajyplygynyň we ýurdumyzda öndürilýän önümleriň, hyzmatlaryň we harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hasabyna gazanylýar.

Milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak, diwersifikasiýa etmek we innowasiýa ösüş ýoluna geçmek çözgüdi uzak möhletleýin ykdysadyýetiň durnukly ösüşine baglydyr. Ulag we logistika ulgamynyň innowasiýa ösüşini dolandyrmagyň esaslaryny öwrenmek ýurdumyzyň ulag we logistika ulgamy üçin goýlan ähli derwaýys meseleleri göz öňünde tutup, döredilmeli dolandyryş mehanizmini kämilleşdirmelidigi barada netijä gelmäge mümkinçilik berýär. Ulag we logistika ulgamynyň innowasion ösüşini dolandyrmakda onuň aýratynlyklary, mümkinçilikleri möhüm bolup durýar. Bu ulgamy ösdürmekde dünýä tejribesiniň görkezişi ýaly, bu ugra hususy pudagyň işjeň gatnaşmagy we gyzyklanmagy zerurdyr.

Ýurdumyzda ulag toplumynyň ösüşine uly ähmiýet berilýär. Ulag-logistika ulgamy ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolup durýar. Şonuň üçin bu ugurda milli ykdysadyýetimiziň esasy ugry ösen we täsirli ulag ulgamyny döretmek, hyzmatlaryň hilini we howpsuzlygyny ýokarlandyrmak, içerki we daşarky bazarlarda onuň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak we üstaşyr mümkinçilikleri giňeltmek esasy wezipe bolup durýar.

Ulag ulgamlarynyň öňünde durýan maksatlara ýetmek üçin tehnologiki ösüşde öňegidişlik gazanmaly. Bu ýerde innowasiýa esasy orun eýeleýär. Şeýlelik bilen, ýurdumyzyň ykdysady syýasatynda sanly ulgam öňdebaryjy orny eýeleýär. Geljekde bütindünýä sanly ykdysadyýetiň gurşawyna sazlaşykly goşulmaga ukyply milli ykdysadyýeti kemala getirmek üçin häzirki wagtda sanlylaşdyrmak hadysalaryny halkara we sebit derejelerinde bir umumy kadalara getirmeklik möhüm wezipeleriň biri bolup durýar. Onuň üçin ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň düzümini emele getirýän möhüm tehnologiýa binýady kemala getirilýär. Häzirki döwürde Türkmenistanda durnukly ösüşi we ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlanmagyny üpjün etmek maksady bilen, eksportuň kuwwatlylygyny artdyrmaklyga, eksport edilýän önümleriň görnüşlerini diwersifikasiýalaşdyrmaga, täze innowasion ulag tehnologiýalaryň esasynda logistika amallary kämilleşdirmeklige uly üns berilýär. Bu ugurda ägirt uly mümkinçilikler bar. Bu mümkinçilikleri doly ulanmak bilen öz milli harytlarymyzy dünýä ýüzüne ýaýratmaga, hilini ýokarlandyrmaga, internet-söwda hyzmatlaryny amala aşyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär.

Goý, berkarar Diýarymyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Aýlar USSAÝEWA,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň öwreniji mugallymy.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň we ilatynyň elektrik energiýasy bilen üpjünçiligi has gowulanýar. Dünýä ölçeglerine laýyk gelýän täze elektrik stansiýalarynyň işläp başlamagy netijesinde Türkmenistanda öndürilýän elektrik energiýasynyň möçberi ýene-de birnäçe million kilowatt-sagada golaý artýar. Täze döwrebap elektrik stansiýalarynyň hatarynda olaryň ýene-de biri peýda bolýar. Ol Çärjew etrabynyň çäginde ýerleşýän «Lebap» döwlet elektrik stansiýasynyň ýanyndaky gazturbinaly elektrik stansiýasydyr.

Gazturbinaly elektrik stansiýalarynyň döwrebap ulgamy elektrik energiýasyny öndürmekde we energiýa serişdelerini tygşytlamakda aýratyn uly ähmiýete eýe bolýar. Çärjew etrabynyň çäginde ýerleşýän «Lebap» döwlet elektrik stansiýasynyň ýanynda 2018-nji ýylyň noýabrynda düýbi tutulan kuwwatlylygy 432 megawat bolan gazturbinaly elektrik stansiýasy hem ulanylmaga berler. Şu günlerde «Türkmengaz» döwlet konserniniň Russiýa Federasiýasynyň «Trubnaýa Metallurgiçeskaýa Kompaniýa» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti we Şweýsariýa Konfederasiýasynyň «GAZPROM Schweiz AG» kompaniýasy bilen baglaşan şertnamasyna laýyklykda getirilýän turba we beýleki önümler desganyň gurluşygyny has çaltlandyrdy.

Häzirki wagtda desganyň gurluşyk işleri tamamlaýjy tapgyryna gadam goýdy. Ol Ýaponiýanyň «Sumitomo Corporation» we «Mitsubishi Hitachi Power Systems», şeýle hem Türkiýäniň «Rönesans Holding» kompaniýalary bilen bilelikde amala aşyrylýar. Elektrik bekediniň esasy önümçilik binasynda her biriniň kuwwaty 144 megewat bolan gazturbina gurnamalarynyň 3-si işlär. Energo bloklaryndan başga-da edara ediş binasy gurlup, onda döwlet elektrik bekediniň esasy dolandyryş bölümi, gaz paýlaýjy beket, şeýle hem ähli zerur bolan inženerçilik-tehniki ulgam ýerleşýär. Elektrik bekediniň çägi hem gözelleşdirilýär.

Milli hünärmenlerimiz hem gurluşyga işjeň gatnaşýarlar. Desga welaýatyň çäginde ozal ulanylmaga berlen ugurdaş desgalaryň arasynda has kuwwatlysy bolar. Welaýatda öňden bar bolan — Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe işe girizilen «Lebap», «Watan» ýaly kuwwatly döwrebap elektrik stansiýalary we «Kerki-500» ýaly elektrik bekedi işe girizilen gününden bäri diňe bir içerki sarp edijileriň isleglerini kanagatlandyrmak bilen çäklenmän, eýsem, eksporta iberilýän elektrik energiýasynyň artmagyna hem uly goşant goşýarlar. Hormatly Prezidentimiziň Lebap welaýatynda iş saparynda bolup, ak pata bermegi bilen Akina — Andhoý (Owganystan Yslam Respublikasy) menzilleriniň arasyndaky 30 kilometrlik demir ýolunyň ulanmaga berilmegi, Kerki (Türkmenistan) — Şibirgan (Owganystan) ugry boýunça güýjenmesi 500 kilowolt bolan 153 kilometrlik elektrik geçiriji ulgamyň, şeýle hem ýurtlaryň arasyndaky Ymamnazar — Akina hem-de Serhetabat — Turgundy optiki-süýümli halkara aragatnaşyk ulgamyň işe girizilmegi bilen baglanyşykly geçen dabaralar welaýatyň energetikleri üçin uly bir toý-baýramçylygyna öwrüldi.

Garaşsyzlyk ýyllarynda Lebap welaýatynyň elektrik desgalary dünýä ülňülerine laýyk gelýän derejede döwrebaplaşdyryldy, täze elektrik stansiýalary we beketler işe girizildi, ýene-de möhüm taslamalaryň ençemesi durmuşa geçirilýär.

Türkmenistanyň dünýäniň şeýle öňdebaryjy desgalaryny gurdurmagy ykdysady kuwwatynyň berkdigini görkezýär.

Şakir TURAÝEW,

žurnalist.