Milli Liderimiz mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň giňden belleniljek aýynyň ilkinji gününde talyplar we okuwçylar bilen ýurdumyzyň taryhy, ýaş nesliň mukaddes borçlary hem-de wezipeleri barada geçiren watançylyk sapagynda: «Mukaddes Garaşsyzlyk biziň ähli ösüşlerimiziň, şöhratly üstünliklerimiziň binýadydyr. Üçünji müňýyllygyň öň ýanynda — 1991-nji ýylda Türkmenistanyň döwlet Garaşsyzlygy dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edildi. Netijede, ýurdumyzyň jemgyýetçilik-syýasy durmuşynda düýpli özgertmelere badalga berildi. Elbetde, 30 ýyl taryh üçin uzak möhlet däl. Muňa garamazdan, şu döwrüň içinde ýurdumyzyň demokratik, hukuk we dünýewi döwlet gurluşynyň binýatlaryny yzygiderli berkitdik» diýip bellemek bilen, Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzyň ösüşiniň her bir tapgyrynda gazanylan üstünlikler, şol sanda barha kämilleşýän kanunçylyk ulgamy dogrusynda durup geçdi.

Garaşsyzlygyň gazanylmagy bilen, Türkmenistanyň milli kanunçylygy özbaşdak ösüş ýoluna düşdi. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyly içinde milli kanunçylygyň kemala gelmegini we onuň ösüş ýolundaky taryhy döwürlerini üç onýyllyga bölüp öwrenmek bolar.

1991-nji ýylyň güýzünde Türkmenistanda döwlet Garaşsyzlygy hakyndaky mesele boýunça ählihalk sala salşygy geçirildi. Sala salşygyň netijesinde, ýurduň ilatynyň 94,1 göteriminiň ses bermegi bilen, Türkmenistanyň Garaşsyzlygy kabul edildi. Şonuň esasynda «Türkmenistanyň Garaşsyzlygy we döwlet gurluşynyň esaslary hakynda» Türkmenistanyň Konstitusion kanuny kabul edildi. Ol Garaşsyz Türkmenistanda ilkinji kabul edilen Kanundyr. Kanunda: «Türkmenistanyň Garaşsyzlygy belent maksatlaryň hatyrasyna — türkmen halkynyň öz hakyky milli döwletini edinmeginiň hatyrasyna, milletine, jynsyna, sosial gelip çykyşyna we uýýan dinine garamazdan, her bir adam üçin Türkmenistanyň Konstitusiýasynda, Adam hukuklarynyň ählumumy jarnamasynda we halkara hukugynyň beýleki kadalarynda göz öňünde tutulan hukuklary we azatlyklary üpjün etmegiň, kanun agalyk edýän ynsanperwer demokratik jemgyýet gurmagyň hatyrasyna jar edilýär» diýlip kesgitlendi.

Birinji döwür (1991 — 2001-nji ýyllar) — milli kanunçylygy kemala getirmegiň işjeň döwri. Ol Türkmenistanda ozal hereket eden kanunlaryň ýerine täze millileşdirilen hem-de ýurduň halkara bileleşigiň doly ygtyýarly agzasy hökmünde kabul edilmeginiň netijesinde, halkara kadalary ileri tutýan kanunlaryň kabul edilmegi bilen häsiýetlenýär.

Ilki bilen, döwletiň Esasy Kanuny bolan Konstitusiýany işläp düzmek zerurlygy döredi. Türkmenistanyň Konstitusiýasy gysga wagtyň içinde işlenip taýýarlanyp, 1992-nji ýylyň 18-nji maýynda kabul edildi. Konstitusiýa 8 bölümden, 6 bapdan, 116 maddadan ybarat bolup, Türkmenistanyň täze milli kanunçylyk ulgamynyň kemala gelmegine uly ýol açdy. Türkmenistanda täze kabul ediljek ähli kanunlary Konstitusiýa laýyk getirmek baradaky kadalar berkidildi.

Konstitusiýanyň esasynda kabul edilen kanunlar aýratyn uly ähmiýete eýe bolup durýar, çünki olar demokratik ýörelgeleri, adamyň we raýatyň hukuklarynyň we azatlyklarynyň goralmagyny, döwleti we jemgyýeti ösdürmegiň hukuk esaslaryny kämilleşdirmek üçin anyk şertleriň döredilmegini ugur edinýär. Garaşsyzlyk ýyllary içinde milli kanunçylygyň kemala geliş we ösüş taryhynyň birinji onýyllygynda Türkmenistanyň Konstitusiýasyna iki gezek üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi.

Garaşsyzlygynyň ilkinji günlerinden türkmen döwleti parahatçylygy, dost-doganlygy dabaralandyrýan oňyn Bitaraplyk ýoluny saýlap aldy. 1992-nji ýylyň 2-nji martynda Türkmenistan dünýäniň iň abraýly halkara gurama bolan BMG-niň agzalygyna kabul edildi. Onuň yzysüre, şol ýylyň özünde ýurdumyz Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň hem-de Yslam konferensiýasy guramasynyň agzalygyna kabul edildi. Şeýle hem Halkara Pul Gaznasyna, Halkara durkuny täzeleýiş we ösüş (Bütindünýä) bankyna we olar bilen baglanyşykly halkara ykdysady guramalaryň düzümine girdi. Bu zatlaryň ählisi ýaş döwletiň dünýä bileleşigine, halkara hukuk resminamalaryna goşulyşmagyna we halkara hukuk kadalarynyň milli kanunçylykda orun almagyna getirdi.

Türkmenistan «Açyk gapylar» syýasatyny yglan edensoň, dünýä döwletleri bilen syýasy, ykdysady, medeni gatnaşyklar has ösdürilip başlandy. Şonuň esasynda, 1996-njy ýylyň 18-nji iýunynda «Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky konsullyk edaralary hakynda», 1996-njy ýylyň 20-nji dekabrynda bolsa «Daşary ýurt döwletleriniň Türkmenistandaky diplomatik wekilhanalary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi.

Bazar ykdysady gatnaşyklaryna geçilmegi bilen, milli kanunçylykda ilkinji gezek täze kanunlar kabul edilip başlandy. 1993-nji ýylyň 1-nji oktýabrynda «Eýeçilik hakynda», «Telekeçilik işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunlarynyň kabul edilmegi bilen, eýeçilik gatnaşyklary hem düýpli üýtgedi, ýurtda telekeçiligi ösdürmäge badalga berildi.

Mukaddes Garaşsyzlygymyza eýe bolanymyzdan soňky ikinji onýyllyk (2001 — 2011-nji ýyllar) milli kanunçylygy kämilleşdirmegiň we beýik özgertmeleri durmuşa geçirmegiň döwri boldy. Bu döwür Türkmenistanda birnäçe konstitusion özgertmeleriň geçirilmeginiň netijesinde, ähli ulgamlara degişli täze kanunlaryň kabul edilmegi we kämilleşdirilmegi bilen häsiýetlenýär.

Hormatly Prezidentimiziň döwlet baştutanlygyna saýlanmagy bilen, ähli ulgamlarda uly özgertmeler durmuşa geçirilip, şol sanda döwletimiziň hukuk binýady has-da berkidilip, uzak geljegi nazarlaýan kanunlaryň kabul edilmegi milli kanunçylykda aýratyn taryhy döwrüň başlanmagyna getirdi. 2007-nji ýylyň 28-nji noýabrynda Türkmenistanyň Prezidenti «Türkmenistanyň kanunçylygyny kämilleşdirmek boýunça çäreler hakynda» Karary kabul etdi. Şol Kararyň esasynda milli kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça döwlet topary döredildi. Şeýlelikde, Türkmenistanyň milli kanunçylygynda düýpli özgertmeleriň döwri başlandy.

Ilkinji gezek 2008-nji ýylda Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 10-njy maddasynda: «Türkmenistanyň ykdysadyýeti bazar gatnaşyklary ýörelgelerine esaslanýar. Döwlet telekeçiligi höweslendirýär we goldaýar, kiçi we orta işewürligiň ösmegine ýardam berýär» diýlip kesgitlenildi. Konstitusion düzgünnamalar ösdürilip, 2009-njy ýylyň 15-nji awgustynda «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi.

Milli kanunçylygyň ösüş taryhynyň üçünji onýyllygy (2011 — 2021-nji ýyllar) Garaşsyzlyk zamanasyndan öň hereket eden degişli kanunlaryň ählisiniň millileşdirilip, milli kanunçylygyň doly kemala gelmegi bilen häsiýetlendirilýär.

2012-nji ýylda Türkmenistan ösüşiň täze tapgyryna — Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwrüne gadam basdy. Türkmenistanda döwlet dolandyryş ulgamyny has-da döwrebaplaşdyrmak üçin mümkinçilikler toplandy we onuň jemgyýetçilik-syýasy hem-de kanunçylyk-hukuk esaslary döredildi.

Geçirilen özgertmeleriň netijesinde, 2016-njy ýylyň 14-nji sentýabrynda Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň rejelenen görnüşi kabul edildi. Konstitusiýa girizilen üýtgetmeler we goşmaçalar türkmen jemgyýetiniň hem-de döwletiniň durmuşynda, onuň ykdysadyýetinde, syýasatynda soňky ýyllardaky düýpli özgertmeleri alamatlandyrýar.

Türkmenistanda iki palataly parlamentiň döredilmegi netijesinde, ýurdumyzyň Konstitusiýasyna 2020-nji ýylyň 25-nji sentýabrynda üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi. Halk Maslahaty kanun çykaryjy häkimiýetiň wezipelerini amala aşyrýan ýokary döwlet edaralarynyň ulgamyna goşuldy. Şunuň bilen baglylykda, Esasy Kanunymyzdan 1 belgili 6-njy maddasy aýryldy. Döwlet häkimiýetiniň kanun çykaryjy wekilçilikli edarasynyň iki palataly gurluşynyň döredilmegi bilen bagly milli parlamentimiz Türkmenistanyň Milli Geňeşi, onuň palatalary bolsa Halk Maslahaty we Mejlis diýip atlandyryldy. Üýtgetmelerde we goşmaçalarda parlamentiň palatalaryny döretmegiň, maslahatlaryny geçirmegiň, kanunlary kabul etmegiň tertibi, Halk Maslahatynyň agzalygyna we Mejlisiň deputatlygyna dalaşgärlere bildirilýän talaplar hem-de olaryň ygtyýarlyklaryny kesgitleýän kadalar beýan edilýär. Konstitusion Kanunyň taslamasyna laýyklykda, Esasy Kanunymyzdan 1 madda aýryldy hem-de oňa 3 madda goşuldy, 27 madda bolsa degişli üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi. Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalarynyň netijesinde, häzirki wagtda hukuk döwletimiziň kanunçylyk ulgamynda Esasy Kanunymyzdan başga-da, Konstitusion kanunlaryň, kodeksleriň, kanunlaryň köp sanlysy hereket edýär.

Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň mizemezligi döwletiň hem halkyň jebisliginde jemlenýär. Garaşsyz döwletimiziň at-abraýyny halkara derejede täze mertebä göteren Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işleri mydama rowaçlyklara beslensin!

Göwher GELENOWA,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Taryh we arheologiýa institutynyň alym kätibi.

Türkmenistanyň «Merkezi Aziýa — Hazar sebiti» atly parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagyny döretmek başlangyjy häzirki döwrüň gereklenilýän taglymaty bolup orta çykýar.

Şeýle teklibi BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisiniň garamagyna hödürlemek barada Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 20-nji awgustynda geçirilen mejlisinde habar berildi we ol bada-bat kalplara ornady. Bu başlangyjyň dünýäniň iň uly münberinde biragyzdan goldaw tapjakdygyna ildeşlerimiz birjik-de şübhelenmeýärler.

Eýsem, şeýle bolar diýip ynamly aýtmaga nämeler esas berýär?!

Munuň delilleri örän kändir we olaryň iň esasysy bu başlangyjyň halkymyzyň ýürek töründen syzylyp gaýdýandygydyr hem-de onuň diňe Merkezi Aziýa bilen Hazar sebitiniň däl-de, eýsem, bütin dünýäniň halklarynyň iň arzyly islegini, ýagny pugta parahatçylygy üpjün etmäge diňe bir goşant goşmak bilen çäklenmän, şol parahatçylygy döretmäge ukyplylygydyr. Özüňiz pikir edip görüň! Biziň ýaşaýan sebitimiz — Aziýanyň ýüregi. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlary sebiti hemmetaraplaýyn ösdürmek, sebit üçin örän ähmiýetli bolan suw üpjünçiligi, ekologiýa abadançylygy ýaly derwaýys meseleleri bileleşip çözmek, dünýä bazaryna bilelikde çykmak, ähli ugurlarda hyzmatdaşlygy giňeltmek, ahyrky netijede bu işleriň hemmesini sebitiň halklarynyň bähbidine gönükdirmek arkaly ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmak, her halkyň milli gymmatlyklaryna hormat goýup, dost-doganlygy berkitmek ýaly işlerde bir maksada gulluk etmek babatda pikiri goldadylar. Şu ýerde Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda (2021-nji ýylyň 6-njy awgusty, Awaza, Türkmenistan) kabul edilen Bilelikdäki Beýannamany ýatlalyň! Biziň halklarymyzda aýdylýan söz bilen edilýän işiň hiç haçan aýra çykmaýandygyny göz öňünde tutup, ýakyn wagtda şol Beýannamada bellenilen wezipeleriň ýerli-ýerden durmuşa geçirilip başlanjakdygyny aýdyp bolar. Gürrüňi edilýän başlangyjy dünýä bileleşigine hödürlemäge taýýarlamak bilen, Türkmenistan eýýäm şol işleri amal etmäge girişdi diýip bolar.

Hawa, biziň sebitimiziň ajaýyp geljegi bardyr. Umuman, sebitiň ösüşi şu wagtam pes däl, ýöne «Kämilligiň çägi ýok» diýlişi ýaly, ösüş-özgertmeleriň badyny hem hiç haçan peseltmeli däldir, çünki üstünlik — hereketde. Merkezi Aziýany bilelikde, agzybirlikde düýpli galkyndyrmaga alnan ugur sebiti Aziýanyň ösen merkezine öwürmek bilen birlikde, ony dünýäniň hem baryp görmäge höwes edilýän künjegine öwrer. Bu howaýy gürrüň däl-de, hut şeýle boljak işdir. Bu aýdylanlary Türkmenistanyň mysalynda hem delillendirmek mümkin.

“Merkezi Aziýa — Hazar sebiti” atly başlangyjyň öňe sürülmegi bilen biziň doganlyk halklarymyzyň, şol sanda türkmenleriň hem beýik häsiýeti açylýar. Türkmen aga diňe maňa bolsun diýip ýaşamaýar, ol goňşy-golamlaryň, ýagny goňşy halklarynyň hemmesine edil özüne isleýşi ýaly gowulyklary isleýär, onuň şeýle bolmagy üçin elinde baryny edýär. Türkmenistanyň teklip etmekçi bolýan başlangyjy halkymyzyň bu häsiýetiniň häzirki zaman geoşertlerine laýyklykda ýüze çykmasydyr. Bu başlangyçda durmuş zerurlygy jemlenendir. Bu hakynda oýlananyňda, ilki bilen oýuňa gelýän zat Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň çuňňur oýlanyşyklydygydyr, onda uzakdan görüjilik, iň esasy-da, abadan geljegi üpjün etmek höwesi we başarnygy jemlenen. Türkmenistandan gözbaş alýan parahatçylyk ýoly, ynanyşmak ýoly, hyzmatdaşlyk ýoly, görşümiz ýaly, ilki öz sebitimize dolýar, soňra Hazar sebitine, soňlugy bilen Kawkaz ýurtlaryna, has aňyrrak gitseň, Ýewropa we beýleki yklymlara ýaýraýar.

Hazar deňzi Merkezi Aziýa ýurtlaryny dünýä bilen baglanyşdyrýar. Bu ýerde netijeli hyzmatdaşlyk üçin ýurtlara diýseň oňat mümkinçilikler açylýar, şol mümkinçilikleri doly ulanmaga Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyjy hyzmat eder. Türkmen topragynda dörän taglymat, hakykatda, diňe iki sebiti däl-de, dünýäni birleşdirmäge, hyzmatdaşlyk etmäge, parahatçylygy berkitmäge, halklary ýakynlaşdyrmaga gulluk edýär. Bu taglymatyň gymmaty, ine, şundadyr. Şu nukdaýnazardan ony ýollary ýagtyldýan Güne meňzedesiň gelýär.

Ýeri gelende aýtsak, bu başlangyjy tizara durmuşa ornaşdyrmaga, aýdylyşy ýaly, maddy şertler eýýäm döredilendir. Biz şunda, ilki bilen, Türkmenistanyň, galyberse-de, sebitiň beýleki döwletleriniň üstaşyr ulag geçelgeleriniň, aragatnaşyk we elektrik, şeýle hem gaz geçirijileriniň, beýleki infrastrukturalaryň bardygyny, olaryň hereketdedigini göz öňünde tutýarys. Bazar gatnaşyklaryny ösdürmek, ylym-bilim babatda hyzmatdaşlygy giňeltmek, täze tehnikalar we tehnologiýalar, garaz, doly bahaly durmuş şertlerini üpjün etmek babatda ägirt uly mümkinçilikleriň döreýändigini aýratyn nygtamaly.

Ministrler Kabinetiniň şol mejlisinde Türkmenistanyň täze başlangyjy BMG tarapyndan goldanylan ýagdaýynda, onuň degişli syýasy-hukuk meseleleriniň Türkmenistanda geçirilmegi göz öňünde tutulýan VI Hazar sammitinde ilik-düwme seredilip we kabul edilip bilinjekdigi hakynda aýdyldy. Görnüşi ýaly, bu başlangyja düýpli taýýarlyk görlüpdir we ol, nesip bolsa, BMG-niň Baş Assambleýasynda doly goldaw tapar diýip pikir edýäris.

Magtymguly Pyragyda:

Sözläbilseň ýagşy sözle,
Halk ýamanyň bizarydyr —

diýen setirler bar. Ine, Türkmenistanyň bu başlangyjy Magtymguly atamyzyň aýdan şol ýagşy sözlerindendir.

Ýoluň ak!

Seýitguly GELDIÝEW.

“Türkmenistan”.

Aşgabat, 10-njy sentýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda halk hojalyk toplumynyň pudaklarynda şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri jemlenildi hem-de ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň wajyp meselelerine garaldy.

Milli Liderimiz mejlisiň gün tertibine geçip, ilki bilen, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowa söz berdi. Wise-premýer 2021-nji ýylyň sekiz aýynyň makroykdysady görkezijileri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän we ykdysadyýetiň sazlaşykly ösüşiniň üpjün edilmegine gönükdirilen anyk işleriň netijesinde oňyn netijeler gazanyldy. Şu ýylyň ýanwar — awgust aýlarynda jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edildi. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, önümçiligiň mukdary 5,5 göterim ýokarlandy.

Şu ýylyň sekiz aýynda bölek satuw haryt dolanyşygy 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 17 göterim, daşary söwda dolanyşygynyň möçberi 9,6 göterim artdy.

Hasabat döwrüniň jemleri boýunça Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 114,5 göterime, çykdajy bölegi bolsa 97,5 göterime deň boldy.

Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk haky geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,5 göterim köpeldi. Aýlyk haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary doly maliýeleşdirildi. Oba milli maksatnamasynyň rejelenen görnüşini ýerine ýetirmegiň çäklerinde, durmuş maksatly desgalaryň 102-siniň, şol sanda suw arassalaýjy desgalaryň 35-siniň, meýdany 129,1 müň inedördül metr bolan ýaşaýyş jaýlarynyň, inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy dowam etdi. 1 milliard 449,1 million manat möçberinde düýpli maýa goýum serişdeleri özleşdirildi.

Şeýle hem wise-premýer Ýokary gözegçilik edarasynyň Türkmenistanyň Prezidentiniň 2021-nji ýylyň 30-njy iýulyndaky degişli Kararyna laýyklykda, ulanmaga berilmeli binalaryň we desgalaryň gurluşygynyň öz wagtynda, ýokary hilli tamamlanmagyny berk gözegçilikde saklaýandygy barada hasabat berdi. Gurluşyk işleriniň hil derejesi hemişelik üns merkezinde durýar.

Şu ýylyň 6-njy sentýabryndaky ýagdaýa görä, ýurdumyzda iri önümçilik we durmuş maksatly binalaryň 50-den gowragy ulanylmaga berildi. Şu aýyň dowamynda ýene-de 4 sany bina ulanylmaga berler. Olaryň hatarynda A.Nyýazow şaýoly bilen Hoja Ahmet Ýasawy köçesiniň demirgazyk-günbatar tarapynda döwrebap seýilgäh, ýerasty geçelgeler bar. Döwlet münberiniň toplumy, paýtagtymyzyň Tähran köçesiniň ugrunda Söwda we dynç alyş, işewürlik merkezlerinde hem-de döwrebap ýaşaýyş jaýlarynda gurluşyk-gurnama işleri tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň Döwlet býujeti boýunça teklipleri taýýarlamagy we ony Ministrler Kabinetiniň garamagyna bermegi tabşyrdy. Baş maliýe meýilnamasynyň taslamasynda geljek ýylda aýlyk haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň we talyp haklarynyň ortaça 10 göterim köpeldilmegi göz öňünde tutulmalydyr.

Milli Liderimiz ykdysadyýetimiziň ýagdaýyny seljermegi dowam etmek hem-de emele gelýän ýagdaýlardan ugur alyp, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň garaşylýan netijelerini anyk kesgitlemek barada wise-premýere degişli tabşyryklary berdi. Şol bir wagtyň özünde, döwletimizi ösdürmek boýunça kabul edilen maksatnamalaryň ýerine ýetirilmeginiň wajypdygy bellenildi. Munuň özi dünýä ykdysadyýetinde emele gelen ýaramaz ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirýän täsirini gysga we orta möhletde azaltmaga mümkinçilik berer.

Döwlet býujetiniň girdejilerini artdyrmak üçin zerur çäreleri görmek, kabul edilen maksatnamalary maliýeleşdirmegiň goşmaça çeşmelerini gözlemek öňde durýan işleriň möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Döwlet Baştutanymyz kabul edilen maksatnamalary maliýeleşdirmek üçin köp mukdarda maliýe serişdelerini çekmegiň möhümdigi barada aýdyp, wise-premýere bu ugurda maksatnamalaýyn işleri alyp barmagy we ilkinji nobatda, döwlet serişdeleriniň möçberlerine hem-de onuň netijeli peýdalanylyşyna berk gözegçiligi ýola goýmagy tabşyrdy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabatyň çäklerinde nebiti we gaz kondensatyny çykarmagyň hem-de nebiti gaýtadan işlemegiň tehniki-ykdysady görkezijileri barada maglumat berildi. Benzin öndürmek boýunça meýilnama 107,5 göterim, polipropilen önümçiliginiň meýilnamasy 109,7 göterim, tebigy we ugurdaş gaz çykarmagyň meýilnamasy 122,1 göterim, mawy ýangyjy eksport etmegiň meýilnamasy 133,6 göterim, maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy bolsa 102,1 göterim berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, wise-premýere ýurdumyzyň nebitgaz toplumynyň pudaklaýyn edaralarynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça anyk tabşyryklary berdi. Milli Liderimiz bu ugurda öňde durýan anyk wezipeler barada aýdyp, nebitiň çykarylýan möçberlerini artdyrmagyň, nebiti gaýtadan işleýän kärhanalaryň doly güýjünde işledilmeginiň, suwuklandyrylan gazyň we beýleki önümleriň öndürilýän mukdaryny köpeltmegiň zerurdygyna ünsi çekdi.

Döwlet Baştutanymyz bu ugra degişli ylmy düzümleriň wekilleriniň gatnaşmagynda alymlar bilen bilelikde maslahat geçirip, bar bolan meseleleri ara alyp maslahatlaşmak, nebitiň baý gorlary bolan geljegi uly känleriň mümkinçiliklerini seljermek, şeýle hem “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň we “Türkmennebit” döwlet konserniniň öňünde durýan wezipeleri ýerine ýetirmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy tabşyrdy.

Milli Liderimiz nebiti gaýtadan işleýän kärhanalary döwrebaplaşdyrmaga döwlet tarapyndan goldaw berilýändigini belläp, olary doly güýjünde işletmek bilen baglanyşykly meseleleri degişli derejede çözmegi tabşyrdy.

Nebitgaz toplumyna maýa goýumlaryny çekmek boýunça işleri işjeňleşdirmegiň zerurdygy nygtaldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow wise-premýere gözegçilik edýän düzümlerinde alnyp barylýan işleri doly seljermegi we olaryň durnukly ösüşini üpjün etmek boýunça zerur çäreleri görmegi tabşyrdy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjow gözegçilik edýän söwda we dokma toplumlarynda hem-de telekeçilik ulgamynda şu ýylyň sekiz aýynda alnyp barlan işleriň jemleri barada hasabat berdi.

Ýanwar — awgust aýlarynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, söwda dolanyşygynyň ösüşi 120,8 göterime, önüm öndürmegiň ösüşi bolsa 117,6 göterime deň boldy.

Dokma senagaty ministrliginiň kärhanalarynda öndürilen nah ýüplügiň we matalaryň öndürilişi, degişlilikde, 116,8 göterim hem-de 104,4 göterim, tikin we örme önümleri boýunça 121,8 göterim, gön önümleri boýunça 104,3 göterim ýerine ýetirildi.

Ýylyň başyndan bäri “Türkmenhaly” döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 110,1 göterim berjaý edildi, şunda ösüş 155,2 göterime deň boldy.

Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça şu ýylyň sekiz aýynda birža söwdalarynyň 198-si geçirilip, şolarda 20 müň 866 şertnama bellige alyndy.

Hasabat döwründe Söwda-senagat edarasy tarapyndan amala aşyrylan işleriň ösüşi 105,7 göterime deň boldy.

Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüşi 137,4 göterime, senagat önümçiligi boýunça bolsa 107 göterime barabar boldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, kiçi we orta telekeçiligi goldamak, milli ykdysadyýetimiziň hususy böleginiň ösdürilmegine ýardam bermek, häzirki zaman işewürlik ulgamyny döretmek, daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we eksport ugurly önümçilikleriň möçberlerini artdyrmakda usulyýet goldawyny bermek, şeýle hem harytlary ýerlemegiň täze bazarlaryny we usullaryny gözlemäge ýardam bermek boýunça işleri dowam etmek barada görkezmeleri berdi.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow gözegçilik edýän gurluşyk, senagat hem-de energetika toplumlarynyň, “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň we paýtagtymyzyň häkimliginiň şu ýylyň sekiz aýynda alyp baran işleriniň jemleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe öndürilen önümleriň hem-de gurluşyk-senagat pudagynda ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 129,2 göterim berjaý edildi.

Gurluşyk we binagärlik ministrligi tarapyndan şu ýylyň ýanwar — awgust aýlarynda bellenilen işleriň meýilnamasy 110,5 göterim ýerine ýetirildi.

Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi tarapyndan önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 124,9 göterim berjaý edildi.

Ýylyň başyndan bäri Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 120,4 göterim berjaý edildi.

Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüşi 111 göterime, ony eksport etmegiň ösüşi bolsa 135,8 göterime deň boldy.

“Türkmenhimiýa” döwlet konserni önümleri öndürmegiň hem-de hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasyny 136,2 göterim berjaý etdi.

Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň hem-de hyzmatlaryň meýilnamasy 165,8 göterim derejede amal edildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, 2022-nji ýyl üçin maýa goýum maksatnamasyny taýýarlamagyň zerurdygyna ünsi çekip, geljek ýylda ýurdumyzda gurluşyk işleriniň möçberiniň düýpli artjakdygyny belledi hem-de gurluşyk senagatynyň ösdürilmegine, täze önümhanalaryň hem-de kärhanalaryň gurluşygyna aýratyn üns bermegi tabşyrdy.

Gurluşyk toplumynyň zerurlyklaryny doly derejede üpjün etmek üçin ähli önümçilik düzümleriniň sazlaşykly işlemegini gazanmak zerurdyr diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy.

Şeýle hem ýaşaýyş jaýlarynyň, döwrebap şäherçeleriň, durmuş maksatly desgalaryň, aýratyn-da, Ahal welaýatynyň täze dolandyryş merkezinde meýilleşdirilen desgalaryň gurluşygy boýunça işleriň depginini güýçlendirmegiň möhümdigine üns çekildi.

Milli Liderimiz ýurdumyzyň içinde energetika halkasyny döretmegiň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji ulgamyny gurmak işini dowam etdirmegiň zerurdygyny nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow gurluşyk we senagat pudaklaryna uly möçberde maýa goýumlarynyň çekilmeginiň möhümdigi barada aýdyp, wise-premýere bu ugurda alnyp barylýan işleri düýpli seljermegi tabşyrdy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary E.Orazgeldiýew gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň sekiz aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Obasenagat toplumy boýunça önümçiligiň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 108,3 göterime deň boldy. Şol sanda bu görkeziji Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 109,1 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 102,1 göterime, “Türkmen atlary” döwlet birleşigi boýunça 102,6 göterime barabar boldy. Maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy 130,3 göterim ýerine ýetirildi.

Wise-premýer 13-14-nji sentýabrda Daşkent şäherinde geçiriljek Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-özbek toparynyň nobatdaky 16-njy mejlisine hem-de Suw hojalyk meseleleri boýunça bilelikdäki türkmen-özbek hökümetara toparynyň nobatdaky mejlisine taýýarlyk görlüşi barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, häzir möhüm möwsümiň — pagta ýygymynyň we bugdaý ekişiniň başlanandygyny aýtdy. Bu işleri ýokary derejede we guramaçylykly geçirmek möhümdir.

Döwlet Baştutanymyz oba hojalyk önümleriniň öndürilýän möçberini köpeldip, daşary ýurtlardan getirilişini azaltmagyň, şonuň ýaly-da, içerki bazarlarymyzy özümizde öndürilen önümler bilen üpjün etmegiň zerurdygyny aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda maldarçylygy ösdürmek we mallaryň baş sanyny artdyrmak boýunça hem zerur çäreleri görmegi tabşyrdy.

Milli Liderimiz Türkmenistanyň we Özbegistanyň birek-birege hormat goýmak hem-de ynanyşmak ýörelgelerine esaslanýan döwletara gatnaşyklarynyň okgunly ösýändigini kanagatlanma bilen belläp, netijeli söwda-ykdysady we işewür gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmek üçin uly kuwwatyň bardygyny aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz bilelikdäki hökümetara toparlaryň işiniň ähmiýeti barada aýdyp, bu tejribäniň özara bähbitlilik we uzak möhletleýinlik esasda guralýan hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň netijeli guraly hökmünde özüni görkezendigini nygtady hem-de bu babatda wise-premýere anyk tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Toýlyýew bilim, ylym, saglygy goraýyş we sport ulgamlarynda şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Bilim ulgamynda amala aşyrylýan özgertmelere laýyklykda, hasabat döwründe okuw işini kämilleşdirmek, ýaş nesillerimize döwrebap bilim bermek, olary milli we umumadamzat ruhy gymmatlyklary esasynda terbiýelemek babatda degişli işler geçirildi.

Talyp ýaşlar hem-de mekdep okuwçylary halkara ders bäsleşiklerinde üstünlikli çykyş edip, altyn, kümüş, bürünç medallara, dürli derejedäki diplomlara mynasyp boldular.

Ýylyň başyndan bäri halkara guramalar hem-de hyzmatdaş ýokary okuw mekdepleri bilen köp sanly onlaýn okuwlar we ylmy maslahatlar guraldy.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek bilen baglylykda, toplumyň garamagyndaky ministrlikleriň hem-de Ylymlar akademiýasynyň merkezi edaralarynyň düzümi kämilleşdirildi.

Ylymlar akademiýasynyň ylmy-barlag institutlarynda, ministrlikleriň garamagyndaky ylmy edaralarda hem-de ýokary okuw mekdeplerinde ylmyň we tehnologiýalaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy-barlag işleri utgaşykly alnyp baryldy.

Saglygy goraýyş ulgamynda “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň rejelenen görnüşi, Türkmenistanyň ýiti ýokanç kesele garşy taýýarlygyny we dessin çäreleriň görülmegini üpjün etmegiň meýilnamasy, Türkmenistanda ilatyň kesellere garşy göreşmek ukybyny ýokarlandyrmak boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnama hem-de “Sagdyn ene — sagdyn çaga — sagdyn geljek” atly Milli strategiýa tassyklanyldy.

Agyr atletikaçy Polina Gurýewanyň Ýaponiýanyň Tokio şäherinde geçirilen XXXII Tomusky Olimpiýa oýunlarynda üstünlikli çykyş etmegi şu ýylyň başyndan bäri ýurdumyzyň sportunyň gazanan uly üstünlikleriniň hatarynda görkezildi.

Şeýle hem ýanwar — awgust aýlarynda ýurdumyzyň içeri we daşary syýasatyna, taryhy özgertmelere bagyşlanan wagyz-nesihat işleri, halkara guramalar hem-de daşary ýurtlaryň degişli ministrlikleri bilen teleköpri arkaly maslahatlar, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy, Aşgabat şäheriniň 140 ýyllygy mynasybetli ylmy-amaly maslahatlar guraldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýaşlaryň öz mümkinçiliklerini amala aşyrmaklary, şahsyýet hökmünde başarnyklaryny görkezmekleri üçin ähli şertleri döretmegiň zerurdygyny nygtady. Milli Liderimiz bu ileri tutulýan ulgama maýa goýumlaryny gönükdirmegiň wajypdygyna ünsi çekip, munuň ýaş nesliň sebitleri hem-de tutuş ýurdumyzy dolandyrmak we ösdürmek işine mundan beýläk-de işjeň gatnaşmagyna mümkinçilik berjekdigini belledi.

Döwlet Baştutanymyz ýaşlary goldamak boýunça maksatnamalar toplumyny taýýarlamagyň, eger zerur bolsa, bu maksatnamalara kanunçylyk derejesinde Milli Geňeşiň Mejlisinde garamagyň möhümdigini aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, wise-premýere şu meseleleri seljermek hem-de zerur çäreleri görmek tabşyryldy.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa gözegçilik edýän ulgamlarynda şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe dürli medeni çäreler, şol sanda iýun aýynda Lebap welaýatynda Medeniýet hepdeligi hem-de 6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde çäreler geçirildi. Täze desgalary ulanmaga bermek mynasybetli dabaralar guraldy, şanly seneleriň hormatyna döredijilik bäsleşikleri yglan edildi.

Daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek boýunça degişli çäreler görüldi. Ýurdumyzyň köptaraplaýyn we milli hödürnamalaryny ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizmek boýunça Daşary işler ministrligi bilen bilelikde degişli işler alnyp baryldy.

Döwrüň talaplaryna laýyklykda, medeniýet ulgamynyň edaralarynyň, şol sanda muzeýleriň, kitaphanalaryň we köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça çäreler görülýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, wise-premýeriň ünsüni gözegçilik edýän ulgamlarynyň öňünde durýan wezipelere çekdi. Bu wezipeler Garaşsyz ýurdumyzda bolup geçýän wakalary köpräk döredijilikli beýan etmekden, baýramçylyklar we şanly seneler mynasybetli göz öňünde tutulan medeni çäreleri ýokary derejede guramaçylykly geçirmekden ybaratdyr.

Milli Liderimiz teleradioýaýlymlarda öwrediji we gyzykly gepleşikleri köpräk goýbermegiň wajypdygyny nygtady. Şonuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça geçirilýän işleri düşündirmek bilen düýpli meşgullanmagyň wajypdygyny belledi we bu babatda degişli görkezmeleri berdi.

Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew şu ýylyň sekiz aýynda ulag-kommunikasiýa toplumynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Ýanwar — awgust aýlarynda bu toplumda hyzmatlary ýerine ýetirmek we önüm öndürmek boýunça meýilnama 111,9 göterim berjaý edildi.

Hasabat döwründe ösüş depgini “Türkmendemirýollary” agentligi boýunça 107,3, “Türkmenawtoulaglary” agentliginde 140, “Türkmendeňizderýaýollary” agentliginde 141,1, “Türkmenaragatnaşyk” agentligi boýunça 110,6 göterime deň boldy. “Türkmenhowaýollary” agentligi boýunça hem degişli işler alnyp baryldy.

Ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça ýük daşamagyň meýilnamasy 103,1, ýük dolanyşygynyň meýilnamasy 105,2 göterim berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, geljekde hem ulag we aragatnaşyk ulgamynyň işini sazlaşykly, netijeli üpjün etmek üçin ähli tagallalary etmegiň zerurdygyny belledi hem-de bu ulgamyň ýurdumyzyň okgunly durmuş-ykdysady ösüşiniň möhüm şerti bolup durýandygyny aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz öňde durýan wezipeleri kesgitläp, bu ulgamyň işiniň düşewüntliligini ýokarlandyrmak, agentlikleriň işlerini, şol sanda öňdebaryjy sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly kämilleşdirmek üçin bar bolan mümkinçilikleri doly herekete getirmegiň zerurdygyny belledi hem-de agentligiň ýolbaşçysyna anyk tabşyryklary berdi.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow şu ýylyň sekiz aýynda Daşary işler ministrligi tarapyndan ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Ýanwar — awgust aýlarynda Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasy ugruny yzygiderli durmuşa geçirmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek hem-de öňde goýlan wezipeleri çözmek boýunça degişli işler geçirildi.

Ýokary derejedäki saparlar, duşuşyklar we gepleşikler halkara hyzmatdaşlygy ösdürmekde aýratyn orny eýeleýär. Şunuň bilen baglylykda, hasabat döwründe ýurdumyza Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň hem-de Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidentiniň gelendigi bellenildi. Şeýle hem Gyrgyz Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana resmi sapary, Täjigistan Respublikasynyň Prezidentiniň döwlet sapary boldy. 6-njy awgustda “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy boldy. Şeýle hem Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary hem-de Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň Baş sekretary, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji mejlisiniň Başlygy ýurdumyza geldiler.

Hasabat döwründe onlaýn tertipde hormatly Prezidentimiziň birnäçe ýurtlaryň Liderleri bilen duşuşyklary geçirildi. Döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly YHG-nyň XIV sammitine, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň resmi däl maslahatyna hormatly myhman hökmünde, “Durnukly ösüş üçin gazylyp alynýan senagatyň özgerişi” mowzugy bilen geçirilen ýokary derejeli ählumumy “tegelek stoluň” başyndaky maslahata, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ylym we tehnologiýalar boýunça ikinji sammitine hem gatnaşdy.

Hormatly Prezidentimiz daşary ýurtlaryň döwlet Baştutanlarynyň birnäçesi bilen telefon arkaly söhbetdeş boldy.

Sanly ulgam arkaly dürli derejedäki duşuşyklaryň 1 müň 173-si guraldy. Ýylyň dowamynda halkara resminamalaryň 109-syna gol çekildi.

DIM-niň ugry boýunça duşuşyklar we geňeşmeler yzygiderli guraldy. Şeýle hem Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we ABŞ-nyň arasyndaky köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ministrler derejesindäki nobatdaky duşuşygy, “Merkezi Aziýa — Hytaý” we “Merkezi Aziýa — Russiýa” derejesinde daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň duşuşyklary, Aziýa — Ýuwaş umman sebiti ýurtlarynyň ýokary derejeli maslahaty, “Merkezi Aziýa — Ýewropa Bileleşigi” ýokary derejeli dialogyň nobatdaky tapgyry geçirildi.

Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça yzygiderli çäreler görülýär. Hasabat döwründe ikitaraplaýyn Hökümetara toparlaryň we beýleki degişli düzümleriň çäklerinde nobatdaky duşuşyklar hem-de daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleri bilen gepleşikler geçirildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, oňyn Bitaraplyk, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de “Açyk gapylar” ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasy strategiýany durmuşa geçirmek bilen, Türkmenistanyň mundan beýläk-de sebitiň we dünýäniň ýurtlary bilen köpugurly hyzmatdaşlygy, abraýly halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ösdürjekdigini nygtady. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz Daşary işler ministrliginiň ugry boýunça netijeli döwletara gatnaşyklary pugtalandyrmaga ýardam edýän yzygiderli duşuşyklaryň ähmiýetini belledi. Döwlet Baştutanymyz özara gatnaşyklaryň möhüm ugurlary boýunça yzygiderli pikir alyşmak, şol sanda sebit we halkara ähmiýetli çäreleri geçirmegiň, olaryň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegiň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak maksady bilen, Daşary işler ministrlikleriniň arasynda syýasy maslahatlaşmalary yzygiderli geçirmegiň wajypdygyny aýdyp, wise-premýer, daşary işler ministrine anyk tabşyryklary berdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow mejlise gatnaşyjylara ýüzlenip, Ýer ýüzünde koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy we onuň dünýä ykdysadyýetine ýetirýän ýaramaz täsiri sebäpli ýüze çykýan daşarky ýagdaýlara garamazdan, ýubileý ýylynda hem Garaşsyz döwletimiziň kabul edilen maksatnamalara laýyklykda sekiz aýyň dowamynda depginli ösmegini dowam edendigini belledi.

Hasabat döwründe ýurdumyzda jemi içerki önümiň ösüşi 6,2 göterim derejede saklandy. Berkarar Watanymyzda iri senagat we durmuş desgalarynyň gurluşygy depginli dowam edýär. Bu desgalaryň hatarynda täze şäherçelerdir ýaşaýyş jaýlaryny, dynç alyş we sagaldyş merkezlerini, mekdepleridir çagalar baglaryny hem-de ençeme beýleki desgalary görkezmek bolar.

Bellenen meýilnamalara laýyklykda, şu ýylda 30 sany iri desganyň ýerine 56 sany desga işe girizildi. Ýylyň ahyryna çenli ýene-de ençeme desganyň ulanylmaga berilmegi göz öňünde tutulýar.

Hasabat döwründe umumy meýdany ýarym million inedördül metre golaý ýaşaýyş jaýlary ulanmaga berildi.

Döwlet Baştutanymyz ylym-bilim ulgamlarynda özgertmeleriň dowam edýändigini, önümçilikleriň döwrebaplaşdyrylýandygyny, bazar ykdysadyýetiniň emele gelýändigini kanagatlanma bilen belledi. Nebitgaz ýataklary özleşdirilip, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik we aragatnaşyk ulgamlarynyň hem-de Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy alnyp barylýar. Şeýle hem beýleki halkara taslamalary amala aşyrmaga taýýarlyk görülýär.

Milli Liderimiz ýurdumyzda hususy işewürligi ösdürmek, telekeçileri ykdysadyýetimizde özgertmeleri geçirmäge giňden çekmek boýunça döwlet syýasatynyň dowam etdirilýändigini aýtdy.

Biz şu ýubileý ýyly üçin wezipelerimizi Ministrler Kabinetiniň geçen ýarym ýylyň jemlerine bagyşlanan mejlisinde hem-de ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda anyk kesgitledik. Bu wezipeler köp işleri amala aşyrmagy talap edýär diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi. Şoňa görä-de, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmegiň we beýleki döwletlere iberilýän harytlaryň möçberini artdyrmagyň Döwlet maksatnamalarynyň ýerine ýetirilişine goşmaça itergi bermelidiris. Dürli pudaklarda bar bolan uly mümkinçilikleri netijeli peýdalanyp, ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi dowam etmelidiris. Ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň sanawyny we eksport edilýän ugurlaryny giňeltmelidiris diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi.

Hormatly Prezidentimiz esasy wezipeleriň biri barada aýdyp, kabul edilen Maksatnamalara laýyklykda, bu wezipeleriň ykdysadyýetimizi bazar şertlerine geçirmekden ybaratdygyny belledi. Bütin dünýä şu usulda işleýär we ykdysadyýetimizi bazar şertlerine näçe tiz geçirsek, mähriban halkymyz şonça-da çalt gowy durmuşda ýaşar.

Eger siziň käbiriňizde aýry-aýry pudaklar bazar şertlerinde işläp bilmez diýen düşünje bar bolsa, onda bu pikir ýalňyşdyr diýip, milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi we şol pudaklar üçin ýaş, sowatly, gujur-gaýratly, häzirki döwrüň talaplaryna laýyklykda işläp we ýolbaşçylyk edip biljek başarnykly adamlary saýlap almagy tabşyrdy.

Mälim bolşy ýaly, ýylyň ahyryna çenli biziň öňümizde birnäçe möhüm çäreler bar. Sentýabr aýynda biz berkarar döwletimiziň baş baýramyny — Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyny dabaraly belläris, Halk Maslahatynyň mejlisini geçireris diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi.

Göreldeli we yhlasly zähmet çekip, ýurdumyzyň ösüşine uly goşant goşan mynasyp zähmetkeşler döwlet sylaglary bilen sylaglanar. Şeýle hem, ata Watanymyzyň ýubileýine bagyşlap, dabaraly harby ýörişi geçireris. Dekabr aýynda bolsa Garaşsyz Türkmenistanyň Bitaraplyk gününi belläris diýip, milli Liderimiz aýtdy we bu çäreleriň ählisini ýokary derejede geçirmek üçin gowy taýýarlyk görmegi tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly mejlisini jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmeginiň bähbidine alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Ýurdumyzyň energetika senagaty milli ykdysadyýetimiziň iri pudaklarynyň biri hökmünde Watanymyzyň bedew batly ösüşlerinde möhüm orna eýedir. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe bu ulgamy düýpli ösdürmäge uly üns berilýär. Munuň şeýledigine Balkan welaýatynda amala aşyrylan we dowamat tapýan ägirt uly işleriň mysalynda-da aýdyň göz ýetirmek bolýar. Mundan bary-ýogy birnäçe ýyl öň, Hazar deňziniň kenarynda dünýäniň ösen ýurtlarynyň iň kämil enjamlary bilen birkemsiz üpjün edilen täze «Awaza» Döwlet elektrik stansiýasy gurlup, hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda dabaraly ýagdaýda işe girizildi. Şonuň yzysüre bolsa welaýat merkezindäki öň hereket edýän Balkanabat Döwlet elektrik stansiýasynyň düzüminde täze gurlan energobloklaryň birbada ikisiniň herekete girizilmegi netijesinde, bu bekediň kuwwatlylygy düýpli artdyryldy. Kenarýaka Türkmenbaşy şäherindäki ýylylyk elektrik merkeziniň bölekleýin döwrebaplaşdyrylyp, täzeden enjamlaşdyrylmagy bilen bolsa tutuş welaýatda elektrik energiýasynyň öndürilýän möçberleri has-da artdyryldy.

Döwlet Baştutanymyzyň kabul eden «Balkan welaýatynyň birnäçe etraplaryny durmuş-ýaşaýyş taýdan toplumlaýyn ösdürmegiň meseleleri hakynda» Kararyna laýyklykda, welaýatda bu ulgamda il-ýurt bähbitli işleriň ýene ençemesiniň amala aşyrylmagy günbatar sebitiň ösüşlerinde möhüm ähmiýete eýe bolar.

Aslynda, elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjünçilik eşretli ýaşaýşyň möhüm şertidir. Geçen ýylyň 9-njy sentýabrynda Gahryman Arkadagymyzyň Balkan welaýatyna amala aşyran iş saparynda Türkmenbaşynyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda taslama kuwwaty 70 MWt/sagat bolan iki sany täze gazturbinaly elektrik stansiýasynyň gurluşygyna we hereket edýän elektrik bekediniň durkuny täzelemek işlerine badalga bermegi hem bu möhüm ulgamyň kuwwatynyň barha artýandygyndan nyşandyr. Dabaraly ýagdaýda düýbi tutulan täze energiýa desgalarynyň işe girizilmegi bilen, geljek ýyllarda Balkan welaýatynda toguň öndürilişi has hem artar. Çünki islendik önümçiligiň elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün edilmegi döwrüň möhüm talabydyr. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalarynyň netijesinde, diňe bir öz ýurdumyzy elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmek bilen çäklenilmän, eýsem, ony eksport etmäge gönükdirilen taslamalar hem üstünlikli amala aşyrylýar.

Balkanly energetikler «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ruhuna mynasyp zähmet çekip, tutuş ýurt derejesinde ählihalk tarapyndan toýlanýan hünär baýramlaryna hem mynasyp sowgatlary bilen geldiler. «Balkanenergo» önümçilik birleşigimiz boýunça şu ýylyň geçen sekiz aýynda 43 million 755 müň manatlyk elektrik energiýasyny üstaşyr geçirmek baradaky meýilnama artygy bilen berjaý edildi. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna ykjam taýýarlyk görülýän döwürde birleşigimiz boýunça gazanylan ýokary ykdysady görkezijiler başga-da az däl. Şu ýylyň gürrüňi edilýän ýanwar — awgust aýlarynda önümçilik birleşigimiz boýunça öndürijilerden kabul edilip, sarp edijilere üstaşyr geçirilen elektrik energiýasynyň möçberi millionlarça kilowat-sagada ýetdi. Diňe bir «Awaza» Döwlet elektrik stansiýasynda geçen sekiz aýda 705 million kilowat-sagat elektrik energiýasyny öndürmek baradaky meýilnama 110 göterime barabar amal edildi. Bu ugurda Balkanabat Döwlet elektrik stansiýasynda gazanylan üstünlikler hem öwgä mynasypdyr. Hasabat döwründe elektrik desgalaryny we geçirijilerini düýpli abatlamagyň meýilnamalaryna hem artygy bilen hötde gelindi. Gazanylýan üstünliklerde birleşigimiziň welaýatyň etrapdyr şäherlerindäki düzümlerinde yhlasly zähmet çekýän aýry-aýry işgärleriň hem mynasyp paýy bar. Olardan Balkanabat şäher elektrik ulgamlarynyň dispetçeri, «Watana bolan söýgüsi üçin» medalynyň eýesi Sapargeldi Nepesowyň, Serdar elektrik ulgamlary kärhanasynyň elektromontýory Söýün Kütiýewiň, Gumdag şäher elektrik ulgamlarynyň ussasy Aşyrguly Haladowyň, Türkmenbaşy elektrik ulgamlary kärhanasynyň dispetçeri Durdy Hojaýewiň, 35 kw we ýokary elektrik geçiriji howa ulgam gullugynyň elektromontýory Dmitriý Aksýutiniň, Esenguly etrap elektrik ulgamynyň elektromontýory Begenjaly Amanalyýewiň, transformator beketleri gullugynyň ussasy Ýegenmämmet Begjanowyň, Etrek etrap elektrik ulgamynyň elektromontýory Benni Benniýewiň we beýlekileriň atlaryny görkezmek bolar. Hünärmenlerimiziň öndürijilikli işleýişleri ýaly, olaryň medeniýetli dynç alyp, saglyklaryny berkitmekleri barada-da yzygiderli alada edilýär. Diňe bir şu ýylyň başyndan bäri önümçilik birleşigimiziň Balkanabatdaky «Energetik» şypahanasynda ýeňillikli ýollanmalar esasynda döwrebap dynç alyp, saglyklaryny dikelden işgärlerimiziň sany 350-den hem geçýär.

Gaýratly işleri bitirip, ilata nur paýlamak bagtyna eýe bolan ýurdumyzyň energetika ulgamynyň ähli işgärlerini hünär baýramlary bilen tüýs ýürekden gutlaýarys. Döwletimiziň ykdysady kuwwatyny has-da ýokarlandyrmaga hem-de bize döredijilikli zähmet çekmäge ähli mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, tutumly işleri hemişe rowaç bolsun!

Çary TAÝLYÝEW,

«Balkanenergo» önümçilik birleşiginiň kärdeşler arkalaşygynyň ilkinji guramasynyň başlygy.

Häzirki wagtda Türkmenistan bütin dünýäde ykdysady taýdan durnukly ösýän senagat döwleti hökmünde tanalýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda milli ykdysadyýetimizi ösdürmegiň strategiýasy üstünlikli durmuşa geçirilen ýurdumyzda halk hojalygynyň ähli pudaklary häzirki zaman talaplaryna laýyklykda döwrebaplaşdyrylýar. Hususan-da, milli ykdysadyýetimizi sanlylaşdyrmak we iň kämil innowasiýalar bilen üpjün etmek babatda amala aşyrylýan giň gerimli özgertmeler muňa aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasatynda ileri tutulýan ugurlaryň biridir. Bu ugurda ýurdumyzda ösen sanly giňişligi kemala getirmek, bäsdeşlige ukyply önümçiligi innowasion tehnologiýalaryň hasabyna ösdürmek üçin uly möçberli maýa goýumlar goýulýar. Daşary ýurtlarda öndürilen iň kämil innowasiýalar halk hojalygynyň pudaklaryna giňden ornaşdyrylyp, önümçiligi dolandyrmakda kompýuter tehnologiýalarynyň mümkinçiliklerinden peýdalanylýar.

Garaşsyzlyk ýyllarynda ykdysadyýetimizi ösdürmegiň we döwrebaplaşdyrmagyň binýatlaýyn şerti bolan sanly ykdysadyýeti kemala getirmek ugrunda ägirt uly işler durmuşa geçirildi. Hormatly Prezidentimiziň döwlet başyna geçmegi bilen, degişli ugruň kanunçylyk binýadyny berkitmeklige düýpgöter täzeçe çemeleşmeler esasynda aýratyn üns berildi. Milli Liderimiziň Karary bilen «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» tassyklanyldy. Bu resminama laýyklykda, milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryna sanly tehnologiýalar giňden ornaşdyrylyp, ulgamyň maddy-enjamlaýyn binýady has-da berkidilýär. Munuň özi ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň has-da artmagyna hem-de netijeli sanlylaşdyrylmagyna doly mümkinçilik berýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmekligi has-da kämilleşdirmek babatda alnyp barylýan işler netijeli häsiýete eýe bolýar. Muňa mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy toýlanýan üstümizdäki ýylda sanly ulgamy ösdürmekligiň kanunçylyk binýadyny berkitmek babatda kabul edilen täze çözgütler, döwlet Baştutanymyzyň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy hem doly subut edýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňüne tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek maksady bilen kabul edilen bu maksatnama ençeme resminamalara laýyklykda işlenip düzüldi. Bu bolsa Gahryman Arkadagymyzyň sanly ykdysadyýeti ösdürmek babatda amala aşyrýan ykdysady özgertmeleriniň halkymyzyň bagtyýar geljeginiň hatyrasyna durmuşa geçirilýändigini görkezýär.

Perman ÝANABAÝEW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Golaýda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumyna, bu ugurda iş alyp barýan telekeçilere dünýä belli «John Deere» kompaniýasynyň oba hojalyk tehnikalarynyň nobatdaky tapgyry gelip gowuşdy.

Täze gelip gowşan tehnikalar 8-nji sentýabrda ýurdumyzda badalga berlen pagta ýygymy möwsüminde daýhanlar, bu ugurda iş alyp barýan telekeçiler üçin ajaýyp toý sowgady boldy. Milli Liderimiz tarapyndan döredilýän amatly iş şertleri, täze tehnikalaryň, olaryň tirkeg gurallarynyň hem-de beýleki zerur enjamlarynyň gelip gowuşmagy daýhanlaryň, telekeçileriň zähmete höwesini artdyryp, göwünlerini galkyndyrýar.

Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynyň Änew şäherinde täze tehnikalaryň gelip gowuşmagy mynasybetli geçirilen dabaranyň dowamynda «Gündogar akymy» hojalyk jemgyýetiniň hünärmeni Aman Myradow bilen söhbetdeş bolanymyzda, ol şeýle diýdi:

— Kuwwatlylygy ýylda 18 müň tonna çigidi gaýtadan işläp, 7 müň 200 tonna arassalanan ösümlik ýagyny hem-de günde 60 tonna un öndürmäge mümkinçilik berýän «Gündogar akymy» hojalyk jemgyýeti paýtagtymyzyň Bagtyýarlyk etrabynyň çäginde ýerleşýär. Bize geçen ýyl Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynyň çäginde oba hojalyk ekinlerini ýetişdirmek üçin 6 müň gektar ýer bölünip berildi. Bu ýerde ekin dolanyşygy esasynda 900 gektara günebakar, 2 müň 550 gektara bugdaý ekmegi, şeýle-de soýa, raps, künji ekinlerini ösdürip ýetişdirip, bol hasyl almagy maksat edinýäris.

Häzirki wagtda bölünip berlen ýere suw we beýleki üpjünçilik ulgamlaryny eltmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. Hususan-da, tygşytlaýjy tehnologiýalar esasynda suwy turbalar arkaly eltmek, suw göteriji beketleri, ýörite suw howdanlaryny gurmak meýilleşdirilýär. Mundan başga-da, ýetişdirilen hasyly saklamak we ony zawoda ugratmak üçin Tejen — Sarahs awtomobil ýolunyň hem-de Tejen — Sarahs demir ýolunyň aralygynda ammarlary, tehniki önümçilik desgalaryny gurmagy göz öňünde tutýarys.

Hormatly Prezidentimiziň goldaw-hemaýatlary bilen, hojalyk jemgyýetimize oba hojalyk tehnikalaryny satyn almak üçin 5 ýyl möhletli karz pul serişdeleri berildi. Şeýlelikde, «John Deere» kysymly traktorlaryň 40-sy, kombaýnlaryň 8-si, ekiji hem-de ideg ediji tehnikalaryň 37-si satyn alyndy. Telekeçileri ýurdumyzyň altyn gaznasyna deňäp, yhlasly hem öndürijilikli zähmet çekmegimiz üçin döwlet tarapyndan ähli mümkinçilikleri, ýeňillikleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny arzuw edýäris.

Ýeri gelende bellesek, 2019-njy ýylyň 12-nji awgustynda Hazaryň türkmen kenarynda geçirilen birinji Hazar ykdysady forumynyň çäklerinde «John Deere» kompaniýasy bilen Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň arasynda hususy we telekeçilik ulgamlarynda oba hojalygyny ösdürmegiň hem-de daşky gurşawy goramagyň meseleleri boýunça özara düşünişmek hakynda strategik Ylalaşyga gol çekildi. Şoňa laýyklykda, geçen ýylyň dowamynda bu kompaniýanyň dürli tehnikalarynyň birinji tapgyry ýurdumyza getirildi. Täze tehnikalar Watanymyzyň toprak-howa şertlerinde üstünlikli synag edildi hem-de önümçilik şertlerinde oňyn netijeleri görkezdi. «John Deere» kompaniýasynyň dünýäniň öňdebaryjy gazananlary bilen enjamlaşdyrylan kämil tehnikalarynda ähli mümkinçilikler göz öňünde tutulandyr. Olaryň içinde sowadyş-ýyladyş ulgamlary hem işledilýär. Bu döwrebap tehnikalar daýhanlaryň ekerançylyk meýdanlarynda ýetişdiren ýokary hilli we bereketli hasylyny öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almaga şert döredýär. Munuň özi möwsümleýin oba hojalyk işlerini ylmy esasda, bellenilen möhletlerde, agrotehniki kadalara laýyklykda ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary döwlet Baştutanymyzyň tagallalary netijesinde alnyp berlen täze tehnikalary uly buýsanç bilen kabul etdiler. Türkmen telekeçileri üçin dünýä ölçeglerine laýyk gelýän «John Deere» kysymly täze traktorlaryň, tirkeg gurallarynyň we derman serişdelerini sepiji enjamlaryň ýurdumyza getirilmegi oba hojalyk işlerini gysga möhletde tamamlamaga amatly şertleri döreder.

Şamyrat MUHAMMETGURBANOW.

«Türkmenistan». Surata düşüren awtor.

Hormatly Prezidentimiz öz halkyna Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüni peşgeş bermek bilen, il-günümiziň eşretli durmuşda ýaşamagy, gurmagy we döretmegi ugrunda ýadawsyz aladalanýar. Ajap eýýamymyzda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanymyzyň durnukly ösdürilmegi, ykdysady kuwwatynyň ýokarlanmagy bilen bagly tutumly işleriň bady artýar. Döwrebap tehnologiýaly önümçilik kuwwatlyklary işe girizilýär. Bagtyýarlyk zamanamyzyň beýik binalary, wajyp desgalary gurlup, ulanylmaga berilýär. Medeni-durmuş maksatly binalardyr desgalaryň gurluşygam giň gerime eýe bolýar. Şäher-obalarymyzyň gözel keşbinem bu gün synlamaga göz gerek.

Döwlet Baştutanymyzyň teklibi bilen “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip atlandyrylan ýylymyzyň ýokary zähmet üstünlikleri, taryhy wakalary her birimiziň guwanjymyzy goşalandyrýar. Şanly wakalary bilen şöhratlanýan ýylymyzyň ýene bir baýramçylygy — Gurluşyk, energetika we jemagat hojalygy işgärleriniň güni gelip ýetdi. Toýlary toýlara ulaşýan güneşli Diýarymyz bu günki günde ösüşleriň aýdyň ýoly bilen ynamly öňe barýar. Bilşimiz ýaly, energetika pudagy Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanymyzyň iri we öňdebaryjy pudaklarynyň biri. Milli Liderimiziň başlangyçlary bilen elektroenergetika pudagyny ösdürmekde ägirt uly işler bitirilýär. Soňky ýyllarda Mary DES-iniň senagat zolagynda gurlup, ulanylmaga berlen kämil tehnologiýaly täze elektrik stansiýalary ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişiniň düýpli ýokarlanmagyna mümkinçilik berdi. Sözümiz gury bolmaz ýaly, anyk mysallara salgylanalyň. Mysal üçin, 2014-nji ýylda Mary DES-iniň senagat zolagynda kuwwaty 149,2 megawat bolan täze gazturbina elektrik stansiýasy ulanylmaga berilse, 2018-nji ýylda kuwwaty 1574 megawata deň bolan ykdysady taýdan tygşytlylygy, ekologiýa taýdan arassa önümçiligi bilen tapawutlanýan kuwwatly elektrik stansiýasy ulanylmaga berildi. Milli Liderimiziň hut özüniň ak pata bermeginde işe girizilen bu döwrebap elektrik stansiýasy diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, sebitde iri elektrik stansiýalarynyň biridir. Mälim bolşy ýaly, golaýda Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda ýene bir täze elektrik stansiýasynyň gurlup, ulanylmaga berilmegi ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynyň depginli ösüşine şaýatlyk edýär. Bularyň hemmesi Garaşsyz döwletimiziň bu energiýa çeşmesini daşary ýurtlara eksport etmekde täze mümkinçilikleri döredýär.

Gurluşykçynyň zähmeti özüniň iň parahatçylykly häsiýeti bilen tapawutlanýar. Sebäbi gurluşykçy parahat, abadan geljek üçin gurýar. Bagtyýarlyk döwründe ýurt Baştutanymyzyň başda durmagynda ýurdumyz özboluşly gurluşyk meýdançasyna öwrüldi. Soňky ýyllarda Diýarymyzyň çar künjeginde dürli maksatly binalaryň we desgalaryň gurluşygy giňden ýaýbaňlandyryldy. Gurluşyk işleri biziň welaýatymyzda-da giň gerime eýe boldy. “Marygurluşyk” önümçilik birleşiginiň, “Marynebitgazgurluşyk” trestiniň we hususy eýeçilige degişli kärhanalar tarapyndan gurluşyk-gurnama işlerini durmuşa geçirmekde uly tagallalar edildi we edilýär. Zähmetsöýer gurluşykçylarymyzyň döredijilikli zähmeti bilen täze binalardyr desgalar peýda boldy. Şu günler bolsa, edermen gurluşykçylarymyz özleriniň hünär baýramçylyklaryny mynasyp garşylamak bilen şanly senä zähmet sowgatly geldiler. Zähmetsöýer gurluşykçylarymyzyň, energetiklerimiziň we jemagat hojalygynyň işgärleriniň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň öň ýanyndaky hünär baýramçylygynyň türkmen iliniň uly toýy bilen utgaşýandygy guwandyrýar.

Ýokarda ýatlaýşymyz ýaly, jemagat hojalygynyň işgärleriniň paýyna-da jogapkärli wezipe düşýär. Ajap eýýamymyzda şäherlerimiziň abadanlaşdyrylmagyna, bagy-bossana bürenmegine we arassaçylygynyň üpjün edilmegine saldamly goşantlaryny goşýan jemagat hojalygynyň gündelik yhlas-tagallalary ýerine düşýär. Bu ulgamyň işgärleriniň ýadawsyz aladalary bilen şäher-obalarymyzyň abadan keşbi ýylsaýyn gözelleşýär. Şäherimiziň tämiz köçeleriniň gülli jähekleriniň gür baglyk bilen sazlaşygyny üpjün edýän bu ulgamyň işgärlerem şanly senä sowgatly geldiler.

Türkmen ili — mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygyna barýar. Buýsançly senäniň öň ýanynda toýlanylýan şu günki baýramçylyk täze sepgitlere ruhlandyrýar. Türkmen halky uly toýuna zähmet sowgadyny taýýarlaýar.

Baýram AMANOW.

“Maru — şahu jahan”.

Ulularyň ýaşkaň aňyňa giren zadyň daşa ýazylan ýaly bolýandygy hakdaky sözleriniň yrýasy ýok. Baryp-ha, okuwçy döwrüň haçan, şonda aňyňda galan sözleri ulanyp ýöreniň haçan?! Ondan bäri kän suwlar akdy diýilýän, meger, şu bolsa gerek. Ol suw — durmuş derýasynyň suwy. Adam ogly onuň guwwasy. Eýsem näme? Nämä ýaradylan bolsaň, şonuň bilenem bolarsyň. Guwwaslygy oňarmasaň, kenara zyňar ýa gark eder.

«Suw akar, daş galar» diýen bir gürrüňem bar: onuň suwuň akyp daşyň galjakdygy hakdaky göni, ýöntem gürrüňden has çuň, agramly pikire ilteşiklidigi belli zat. Ol sözler suw ýaly akyp barýan ömürde bitirilen daş ýaly agramly işleriň galjaklygynyň ýanjalmasy ahyry! Adam şekilli adam şeýle-de bolmaly. Ondan galýan zat ýagşy işleridir. Şonuň bilen bagly ýagşy adydyr. Şol-da diňe egindeşlerine, döwürdeşlerine däl-de, soňky nesle-de görelde, mekdep bolýar.

Taryhy şahsyýetleriň döredýänligi hakdaky gürrüňem iňňän durmuşylygy bilen göwnemakul duýulýar: «Iňňän durmuşylygy» diýilmesiniň kän-kän sebäpleri bar. Ol sebäpler öý içi, oba arasy sebäplerden däl, etrap we welaýat çägi sebäplere-de sanyp bolanok, hatda ýurt çäginden-de çykyp, halkara giňişlik, dünýä derejeli sebäplerdendir. Tutuş bir ýurduň taryhynyň ýanynda deňizden damja ýaly sanlyja ýyllaryň içinde durmuş-ykdysady, medeni-ruhy jähetden ösen, şeýlelikde, bilinýän, öwrenilýän hem gatnaşasy gelinýän ýurt derejesine ýetmek diňe Garaşsyzlygyň işi, ýöne syýasy garaşsyzlyk entek bar zadyň ýerbe-ýerdigini aňladanok. Dokuzy düzüw döwletli bolmak üçin onuň dulunyň doly bolmagy gerek. Bu döwlet Garaşsyzlygynyň ilkinji we gutulgysyz şerti. Döwlet aganyň dulunyň dolulygy — öýüňde dik oturan, däneli hatar-hatar çuwallaryň boldugy, saçagyň dolulygy. Häzirki zaman jemgyýetiniň dilinde ol güberçekden agras, «Azyk howpsuzlygy» diýen söz düzüminde jemlenendir.

Oba hojalygynda eýeçiligiň görnüşlerine, sebitleriň toprak, howa şertlerine dahylly özgertmeler azyk howpsuzlygynyň ýolunda ilkinji hem aýgytly ädimler boldy. Ak ekin ussatlarynyň ata-baba daýhançylyk tejribesi ylmyň gazananlary bilen utgaşdyryldy. Bugdaýyň il-günüň saçagyna çörek bolup dolýança, geçýän uzak ýolunda işleriň köpüsi sanlylaşdyryldy. Biziňkilerde «Çörekli ýurt», «Pylany çörekli adamdyr» diýen düşünjeler bar. Eşitdigiňçe eşidesiň gelýän bu sözleriň Hywa, Tejen ýaly argyşa gidilýän ýerler ýa-da myhmansöýerlik, elaçyklyk bilen baglydygyna soň-soň düşünip galdyk.

Uzak gum içindäki obamyzda Sähetdurdy aga diýen ýaşuly bardy. Ýüňçüdi. Gapysy gelim-gidimden, myhmandan ýaňa at tezegi guramaz diýilýändi. Atarmak-düşürmek, garşylamakdyr ugratmak hysyrdylaryndan eger-eger, beçikmezdiler. Aýaly Aýnabat eje-de şeýledi. Deň-duşlary, sakaldaşlary oňa «Sähetdurdy çörekli adam» diýerdiler. Ýogsam ol «El kiri bar» diýilýän, meýdanda bulut ýaly agyp-dönüp ýören gol doly mallylardan däl-de, gol doly çagaly diýilýändi. «Kanagata — bereket» sözüne uýýan bolarly. Kanagatly eken. Könekileriň «Pylany çörekli adamdyr» diýen sözleriniň maly dünýä sygmaz, özüniňki bolsa-da, eýesi däl-de, hamala, garawul goýlan ýaly, eli açyklyg-a däl, hatda özi üçinem batyrynyp bilmän, dişiniň kirini sorup ýörenler hakda däl-de, Sähetdurdy aga ýaly, gapysy, ýüregi, göwni, eli, saçagy açyklar hakda aýdylýandygyna soň-soň, üşügiň çatyp ugranda düşünýäň.

* * *

Türkmen ýöritemi, nesibemi ýa sebäp bilenmi, duz dadan ojagyny aňsat-aňsat unutmazak. «Bir gün duza müň gün salam» diýegen, ony nobata durulýan üsti gyzyl el haryda deňäp bolmajagy belli, bärden gaýdýar. Asylly ulugyzly, soragly, idegli öýe deňäp görýäň, bolaýjak ýaly.

Şu Garaşsyz ýurtda iň arzan hem bol zat duzdur un, ýöne ata-babalaryň «Bir gün duza müň gün salam» sözi onuň bahasynyň harwar-harwar, weşeň-weşeň puldan iňňän ýokardadygyny aňladýan seda ýaly eşidildi. Dowamly seda seni hakydanyň gözýetimlerine çagyrýana meňzeş. Diňşirgenýäň. Asyrlaryň jümmüşinden bir ýerlerden üzlem-saplam eşidilýän ol seda indi seda däl-de, pähimmi, ýönekeý öwütmi, bölek-büçek bir äheňde kimdir biri tarapyndan gulaga pyşyrdalýan ýaly. «Ajyň aňy bolmaz», «Bir ajy doýurmak hajdyr, ýaranlar», «Bir doýmak — çala baýamak»... Dowamy bardygy bildirýän pähimdir öwüt-ündewden ýugrumy ýetik sözleriň many-mazmun agramy, çuňňurlygydyr ýaýynlygy hakdaky garaýyşlary her kesiň öz aň-üşügine tabşyryp, Magtymgulydan habar alynsa, niçik bolarka? Gör — bak, akyldar näme diýer:

— Ne bela sen, adamzat,
Çyplak dogduň, don gerek.
Ak süýt emdiň, ulaldyň,
Hem aglar sen, nan gerek.

Bentdäki pikir milliligiň çägine syganok, dünýäniň belli bir sebitinde-de durman, tutuş adamzat dahylly pikire öwrülýär.

Içiň saçak bilen syrylan ýalyka, bir kesemen çörek bilen pişigiň kellesi ýaly gowurdagy käsä atynyp, çaýçorba edinip bilýärkäň, bu gohly dünýäniň nirelerindedir bir ýerlerinde doýa garna iýmeg-ä däl, açlygyndan syryljap oturanlaryň bardygy ýadyňa düşmese-de düşmez.

Ömür menzillerinde durmuşyň kän-kän şatysyny, südürini görüp, sapak ediner ýalysyny sapak edinen, akyly gözünde diýilýän kişileriň «Patyşalarda kyrk kişiniň akyly bormuş» diýen sözleri bar. Gürrüň onuň hakykat bilen ilteşiginiň näderejededigi hakda däl. «Söz söze sebäp» diýleni. Bu ýerde gepiň gerdişine görä başga bir hakykaty aýtmagyň ýeri geldi. Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň sessiýalarynda, dünýä möçberlerindäki gaýry münberlerden eden çykyşlaryndaky teklipleridir başlangyçlary tutuş adamzat tarapyndan goldanylýar. Ýogsam, bu dünýä bileleşiginiň agzalarynyň arasynda san taýdan agdyk, ykdysady taýdan ösen ýurtlar bar, ýöne çyn — çyn, hakykat — hakykat bolýar. Ony ykrar etmän bolanok.

Döwlet Baştutanymyzyň BMG-niň öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkezini döretmek hakdaky başlangyjy geçdimi? Geçdi.

Energetika, ulag, ekologiýa meseleleri baradaky başlangyçlary geçdimi? Geçdi.

2021-nji ýyly «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakdaky başlangyjynyň ykrary tutuş dünýä parahatçylygyna goşant ahyry! Diýmek, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň pähim-paýhasy, öňdengörüjiligi milli çäkden çykyp, sebit çägine sygman, dünýä dahylly global wezipeleriň çözgüdinde beýanyny tapýar. Ösüş arkaly parahatçylyk syýasaty sebitde, hyzmatdaşlyk etmegiň, parahatçylykly ýaşaşmagyň ýol görkezijisidir. TOPH gaz geçirijisidir Türkmenistan — Owganystan — Pakistan optiki-süýümli elektrik geçirijisiniň gurluşygy, halkara demir ýollary şonuň mysalydyr.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň sahawatly golunyň hemaýaty hemaýat şekilli. Goňşy owgan halky ony 2007-nji ýyldan bäri duýýar. Il içinde «Berenje el gowy» diýen söz ýörgünli. «Ber, berekediň artar» diýen sözlerem şonuň ýaly. Milli Liderimiziň sahawatly goly mätäje mähir, goltgy, horugana hemaýat.

Sahawatlylygyň, gol sahawatynyň köki köňülde. Köňül sahawatynyň öňünde durjak güýç ýok. Çünki onuň dostlary, pikirdeşleri köpelýär. Niýeti-päli ýagşy bolanlar onuň bilen. Ugurdaş, maksatdaş, pikirdeş köpelýär. Şeýde-şeýde güýçlenýäň. Güýçliniň bolsa, aýdylyşy ýaly, gül ysy bar.

Döwlet Baştutany dünýä derejesindäki şeýle ŞAHSYÝET.

Gurbanmämmet ÝEGENMYRADOW.

«Türkmenistan». Surata düşüren Şamyrat MUHAMMETGURBANOW.

Garaşsyz Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan «Açyk gapylar» we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatyna pugta eýermek bilen, sebit hem-de ählumumy ösüşiň wajyp meselelerini çözmekde has işjeň orny eýeleýär. Awgust aýynda bolup geçen duşuşyklar, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gepleşikler, forumlar munuň aýdyň subutnamasydyr.

Awgust aýynyň başynda BMG-niň Nýu-Ýorkda ýerleşýän ştab-kwartirasyndan hoş habar gelip gowuşdy. BMG-niň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy umumy mejlisinde milli Liderimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen “Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek” atly Kararnama biragyzdan kabul edildi. Bu Kararnamanyň döredijileri bolup, dünýäniň 48 döwleti çykyş etdi. Tutuş dünýäde koronawirus pandemiýasyna garşy göreşmek işine saldamly goşant goşmaga gönükdirilen bu Kararnama ýurdumyzyň başlangyjy boýunça 2014-nji, 2015-nji hem-de 2017-nji ýyllarda BMG tarapyndan ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasynda gatnaşyklary üpjün etmek babatda kabul edilen resminamalaryň üstüni ýetirdi.

Bularyň ählisi hem-de Türkmenistanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň şu, 75-nji ýubileý mejlisiniň wise-başlyklygyna altynjy gezek saýlanylmagy Birleşen Milletler Guramasy bilen yzygiderli giňeldilýän hyzmatdaşlygyň strategik häsiýete eýedigine şaýatlyk edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, ýurdumyz uzak möhletli geljegi nazara almak bilen, mundan beýläk-de Milletler Bileleşigi bilen netijeli we giň gerimli gatnaşyklary ösdürmegi göz öňünde tutýar.

2-nji awgustda, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň Türkmenistana döwlet saparynyň öňüsyrasynda Daşary işler ministrliginde dostlukly ýurduň senagat we täze tehnologiýalar ministri Şerali Kabir bilen duşuşyk geçirildi. Taraplar köp ugurlar boýunça döwletara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge gyzyklanma bildirýändiklerini tassyklap, ýokary derejedäki gepleşikleriň türkmen-täjik syýasy-diplomatik gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga hem-de söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygy ösdürmäge täze itergi berjekdigine ynam bildirdiler.

Şol gün Özbegistan Respublikasynyň Premýer-ministriniň orunbasary, maýa goýum we daşary söwda ministri Sardor Umurzakowyň ýolbaşçylygyndaky özbek wekiliýeti Türkmenistana iş sapary bilen geldi. Gepleşikleriň barşynda ugurdaş ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleriniň yzygiderli duşuşyklaryny guramagyň hem-de iki ýurduň işewür toparlarynyň arasyndaky gatnaşyklary giňeltmegiň zerurdygy bellenildi.

Sebit boýunça goňşy döwletleriň netijeli hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak we giňeltmek Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň netijeli daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolupdy we şeýle bolmagynda galýar. Şol ýurtlaryň halklaryny türkmen halky bilen medeni we ruhy gymmatlyklaryň umumylygy, taryhyň dowamynda emele gelen dostluk gatnaşyklary we birek-birege goldaw bermek ýörelgeleri birleşdirýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde Hazaryň kenarynda, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda 6-njy awgustda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy munuň nobatdaky subutnamasyna öwrüldi. Awgust aýynyň esasy syýasy wakasyna öwrülen bu foruma gatnaşmak üçin Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew ýurdumyza geldiler.

Döwlet Baştutanymyz belent mertebeli myhmanlaryň öňünde çykyş edip, Merkezi Aziýa döwletleriniň ägirt uly we köpugurly mümkinçiliklere eýedigini belledi. Olaryň durmuşa geçirilmegi umumy abadançylygyň, rowaçlygyň hem-de öňegidişligiň bähbitlerine laýyk gelýär. Biziň ýurdumyz sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmäge yzygiderli, sazlaşykly hem-de toplumlaýyn çemeleşmek ugrunda çykyş edýär. Bu bolsa sebitiň diňe bir yklymda däl, eýsem, ählumumy derejede hem ornunyň artýandygyny göz öňünde tutmak bilen aýratyn ähmiýete eýe bolýar.

“Men biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň we hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer we adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň we däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip, çözüp bilmejek meselämiziň ýokdugyna ynanýaryn” diýip, milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy. Döwlet Baştutanymyzyň teklipleri we başlangyçlary oňyn seslenme döretdi.

Gürrüň, ilkinji nobatda, “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak, epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça sebit merkezini, Merkezi Aziýanyň medeni dialogynyň forumyny döretmek, ykdysady we telekeçilik işjeňligine goldaw bermek boýunça bäştaraplaýyn Işewür geňeşini esaslandyrmak hem-de ähli ulgamlarda sebit hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmaga we Merkezi Aziýany durnukly, ykdysady taýdan ösen, gülläp ösýän sebite öwürmäge gönükdirilen beýleki teklipler barada barýar. “Ýol kartasynda” orta möhletli geljek üçin bilelikdäki işiň ileri tutulýan ugurlary kesgitleniler.

Hormatly Prezidentimiziň teklibi boýunça Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde guralan möhüm ähmiýetli çäreleriň ýene-de bäşisi sebit gatnaşyklarynyň täze ugurlaryny açdy. Şolaryň hatarynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy, sebitiň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy, milli önümleriniň halkara sergisi, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly, medeniýet we sungat ussatlarynyň dabaraly konserti bar.

Türkmenistanyň başlangyjy boýunça “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen ýylda geçirilen bu çäreleriň ählisi köpasyrlyk taryhy-medeni, dostluk, doganlyk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary bilen birleşen sebitiň döwletleriniň halklarynyň mundan beýläk-de ýakynlaşmagyna saldamly goşant goşdy.

Sebitiň döwletleriniň bäşisiniň wekilleriniň, şeýle hem BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň hem-de BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň Ýewropa we GDA döwletleri boýunça Sebitleýin edarasynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen Zenanlaryň dialogy zenanlaryň mümkinçiliklerini has doly açmakda möhüm ähmiýete eýe boldy. Bu forum “Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” atly Ählumumy gün tertibiniň, 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatyndaky Gün tertibiniň hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda kabul edilen beýleki köptaraplaýyn halkara resminamalaryň wezipelerini çözmegiň hatyrasyna sebit gatnaşyklaryny mundan beýläk-de işjeňleşdirmegiň ýolunda netijeli ädim boldy. Ýeri gelende aýtsak, BMG-niň esasy düzümleýin edaralarynyň wekilleri milli maksatnamalary hem-de oňyn özgertmeleri amala aşyrmakda Merkezi Aziýanyň döwletlerine ýardam bermäge taýýardyklaryny nygtadylar.

Forumyň esasy maksady gender deňligini üpjün etmekde dürli ulgamlarda köpugurly hyzmatdaşlygy ilerletmäge gönükdirilen sebit gatnaşyklaryny ösdürmekde gazanylan üstünlikleri seljermekden ybarat boldy. Mälim bolşy ýaly, forumyň jemleri boýunça Jarnama kabul edildi, ol zenanlaryň döwletleriň syýasy we durmuş-ykdysady durmuşyna gatnaşmagyny giňeltmek üçin milli hem-de sebit derejelerinde amala aşyrylmagy zerur bolan çäreler babatynda maslahatlary öz içine alýar.

Şol gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň Kongresler merkezinde geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy sebitiň döwletleriniň söwda-ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge çalyşýandygyny aýdyňlyk bilen görkezdi.

Forumyň ähli döwletleriň we sebitleriň, şol sanda Merkezi Aziýanyň ykdysadyýetine gönüden-göni täsir edýän wehimleriň ýüze çykan mahalynda geçirilmegi onuň tapawutly aýratynlygy boldy. Munuň özi diňe bir çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga däl, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly derejesine çykmaga, durmuş taýdan ösüş maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleri üpjün etmäge, sebitiň ýurtlarynyň ýolbaşçylary tarapyndan gazanylan ylalaşyklara laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk ädimleri işläp taýýarlamak boýunça wezipeleriň aýratyn wajypdygyny şertlendirýär.

Forumyň çäklerinde Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hem-de olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklaryň geçirilendigi bellärliklidir, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlary we anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşdylar. Şeýle hem möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi. Olar aýry-aýry taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassyklady.

Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň çäginde ýaýbaňlandyrylan sebitiň ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetiniň okgunly ösýändigini we kuwwatynyň artýandygyny görkezdi. Sebitiň döwletleriniň ykdysadyýetleriniň pudaklarynyň üstünlikleriniň giň gerimli gözden geçirilişi täze işewür gatnaşyklary ýola goýmak, däp bolan söwda-ykdysady gatnaşyklary pugtalandyrmak hem-de iň täze tehnologik işläp taýýarlamalary ulanmak we innowasion ykdysadyýeti döretmek boýunça işjeň tejribe alyşmak üçin giň mümkinçilikleri açdy. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň resmi maksatnamasynyň üstüni ýetiren giň gerimli serginiň esasy aýratynlygy döwrebap sanly tehnologiýalaryň ulanylmagyndan ybarat boldy. Diwersifikasiýa ýoly bilen ynamly öňe barýan Türkmenistanda şol tehnologiýalary ornaşdyrmaga uly üns berilýär.

Halkara sergide ýurdumyzyň pawilýony iň uly meýdany eýeledi. Şol ýerde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ähli babatda ösen, kuwwatly ykdysadyýetli hem-de adamlaryň abadançylygynyň has-da ýokarlanmagyna aýratyn ähmiýet berýän döwleti gurmak boýunça durmuşa geçirýän strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary aýdyňlyk bilen görkezildi.

Şol günlerde Hazaryň türkmen kenarynda geçirilen beýleki möhüm çäreler, hususan-da, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly hem-de sebitiň döwletleriniň medeniýet we sungat ussatlarynyň dabaraly konserti sebitiň halklarynyň has-da ýakynlaşmagy, olaryň medeni we ruhy gymmatlyklarynyň giňden wagyz edilmegi üçin uly mümkinçilikleri açdy.

6-njy awgustda Awazada Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we ynsanperwer hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-gyrgyz toparynyň hem-de Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-özbek toparynyň mejlisleri geçirildi. Taraplar ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmegiň barşyny ara alyp maslahatlaşdylar, dostlukly döwletleriň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň ileri tutulýan ugurlaryny nazara almak bilen, däp bolan hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň täze ýollaryny we görnüşlerini gözlemegiň wajypdygyny nygtadylar.

Duşuşyga gatnaşyjylar — Türkmenistanyň hem-de hyzmatdaş ýurtlaryň dürli ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri köpasyrlyk dostluk hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryna berk ygrarlydyklaryny beýan edip, doganlyk halklaryň bähbidine gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmäge gönükdirilen geňeşmeleriň we gepleşikleriň yzygiderli geçirilmeginiň zerurdygyny nygtadylar.

10-njy awgustda Daşary işler ministrliginde BMG-niň Türkmenistanda täze bellenen Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko bilen duşuşyk geçirildi. Ýurdumyzyň BMG hem-de onuň ýöriteleşdirilen edaralary bilen ýola goýlan hyzmatdaşlygynyň örän netijeli häsiýete eýedigi bellenildi. Taraplar 2020-nji ýylyň martynda gol çekilen Türkmenistanyň Hökümetiniň we Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlygyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Çarçuwaly maksatnamasynyň amala aşyrylyşynyň barşyny ara alyp maslahatlaşdylar hem-de milli derejede Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça ýerine ýetirilen işlere garadylar.

Oba hojalyk toplumynyň binasynda geçirilen «Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça hyzmatdaşlyk» atly ylmy-amaly maslahat her ýylyň 12-nji awgustynda Hazarýaka döwletler tarapyndan bellenilýän Hazar deňziniň gününe bagyşlanyldy. Ol hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti hem-de Hazar deňzi instituty tarapyndan Daşary işler ministrliginiň goldaw bermeginde bilelikde guraldy.

Maslahata wideoaragatnaşyk arkaly Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň, Russiýanyň we Türkmenistanyň ugurdaş ministrlikleriniň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri, şeýle-de ýurdumyzda işleýän diplomatik wekilhanalaryň, abraýly düzümleriň — BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň (UNDP), Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Ýewropa Bileleşiginiň, BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasynyň (UNEP), BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasynyň (FAO), Merkezi Aziýanyň sebit ekologiýa meseleleri boýunça merkeziniň, Germaniýanyň halkara hyzmatdaşlyk jemgyýetiniň (GIZ) hem-de beýleki guramalaryň wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň gün tertibine kenarýaka ýurtlaryň Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek işinde hyzmatdaşlyga degişli möhüm meseleleriň giň toplumy girizildi. Çykyşlarda bu ulgamda sebitiň döwletlerinde alnyp barylýan köptaraplaýyn işler giňişleýin beýan edildi. Şeýle hem Hazaryň daşky gurşawyny goramak, deňziň biologik köpdürlüligini aýawly saklamak, onuň baýlyklaryny rejeli ulanmak ulgamynda milli derejede geçirilýän işleriň esasy ugurlary hem-de netijeleri beýan edildi.

Bellenilişi ýaly, daşky gurşawy goramak we tebigatdan rejeli peýdalanmak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Türkmenistan bu ugurda halkara dialoga işjeň gatnaşmak bilen, şol gatnaşyklaryň yzygiderli, toplumlaýyn hem-de netijeli häsiýete eýe bolmagy üçin ähli tagallalary edýär. BMG tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek babatda hem bu gatnaşyklar uly ähmiýete eýedir.

15-nji awgustda Daşary işler ministrliginde ABŞ-nyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Mettýu Stiwen Klimow bilen duşuşyk guraldy. Onuň barşynda dürli ulgamlarda türkmen-amerikan hyzmatdaşlygynyň häzirki ýagdaýy ara alnyp maslahatlaşyldy, iki döwletiň diplomatik gulluklarynyň arasyndaky ysnyşykly gatnaşyklaryň netijeli häsiýete eýedigi nygtaldy. Şeýle hem taraplar özara gyzyklanma bildirilýän sebitleýin we halkara syýasatyň möhüm meseleleri boýunça pikir alyşdylar.

Adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukugy ulgamynda Türkmenistanyň halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek boýunça Pudagara toparyň 21-nji awgustda geçirilen nobatdaky mejlisiniň gün tertibine abraýly guramalar, ilkinji nobatda bolsa Birleşen Milletler Guramasy we onuň düzümleri bilen ynsanperwer hyzmatdaşlygy giňeltmegiň möhüm meseleleri girizildi.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistan Milletler Bileleşiginiň agzasy bolmak bilen, häzirki döwrüň möhüm meselelerini çözmäge işjeň gatnaşýar. BMG, hususan-da, BMG-niň Ösüş maksatnamasy, BMG-niň Ilat gaznasy, BMG-niň Çagalar gaznasy, Migrasiýa boýunça halkara gurama, Halkara zähmet guramasy, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy, Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça ýöriteleşdirilen edarasy bilen ynsanperwerlik ulgamy ýaly wajyp ugurda netijeli hyzmatdaşlyk üstünlikli ösdürilýär. Ýaşlar syýasaty, gender deňligi, enäniň we çaganyň saglygyny goramak, mümkinçilikleri çäkli adamlaryň hukuklaryny üpjün etmek meseleleri we beýlekiler özara gyzyklanma bildirilýän hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarydyr.

Ýurdumyzyň ýygyndy toparynyň Tokioda geçirilen XXXII tomusky Olimpiýa oýunlaryna gatnaşmagy awgust aýynyň şanly wakalarynyň biri boldy. Olimpiýa oýunlarynda türkmen sportunyň häzirki zaman taryhynda ilkinji gezek kümüş medal gazanyldy. Agyr atletikaçy Polina Gurýewa 59 kilograma çenli agram derejesinde çykyş edip, 217 kilogram netije görkezdi we dünýä möçberindäki ýaryşda ikinji orny eýeledi.

21-nji awgustda paýtagtymyzdaky Olimpiýa şäherçesinde Watanymyzyň dünýädäki sport abraýyny artdyrmaga uly goşant goşan ýurdumyzyň ýygyndy toparynyň türgenlerini hormatlamak dabarasy geçirildi.

Hormatly Prezidentimiziň Permanlaryna we Buýruklaryna laýyklykda, wise-premýer, Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow tapawutlanan türgene hem-de onuň tälimçilerine dabaraly ýagdaýda döwlet sylaglaryny gowşurdy. Türgenler milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa ýokary netijeler sportuny ösdürmäge goldaw berýändigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, Watanymyzyň dünýäniň sport giňişliginde abraýyny mundan beýläk-de artdyrmak üçin ähli tagallalary etjekdiklerine ynandyrdylar.

25-26-njy awgustda Pakistan Yslam Respublikasynyň daşary işler ministri Şah Mahmud Kureşiniň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet Aşgabatda saparda boldy. Daşary syýasat edarasynda geçirilen duşuşygyň barşynda diplomatlar ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň köp ugurlary boýunça pikir alyşdylar. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň taslamasynyň hem-de Türkmenistan — Owganystan — Pakistan (TOP) ugry boýunça ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamynyň gurluşygynyň ähmiýeti nygtaldy. Türkmenistanyň we Pakistanyň ýakyn goňşymyz Owganystanyň içerki syýasy durnuklylygyna we howpsuzlygyna uly gyzyklanma bildirýändigi tassyklanyldy hem-de iki ýurduň geçmişdäki tejribesini nazara almak bilen, sebitleýin gatnaşyklary ýola goýmagyň zerurdygy bellenildi.

Onlaýn tertipde Türkmenistanyň, Täjigistanyň we Awstriýa Respublikasynyň daşary syýasat edaralarynyň hem-de migrasiýa meselelerine jogap berýän guramalarynyň wekilleriniň 30-njy awgustda geçirilen gepleşikleri hem owgan meselesine bagyşlanyldy.

Taraplar Owganystandaky syýasy wakalary hem-de olaryň sebit durnuklylygyna we howpsuzlygyna edýän täsirini ara alyp maslahatlaşdylar. Şeýle hem bosgunlar we migrantlar bilen bagly ýagdaýlara garaldy, şol sanda sebit we halkara hyzmatdaşlygyň kabul ederlikli gurallaryna syn berildi. Bellenilişi ýaly, Bitarap Türkmenistan bar bolan meseleleri diňe syýasy-diplomatik usullar we serişdeler arkaly parahatçylykly kadalaşdyrmagyň tarapdary bolmak bilen, goňşy ýurtda ýagdaýy çalt kadalaşdyrmak hem-de dünýä bileleşiginiň bu işe işjeň gatnaşmagy ugrunda çykyş edýär.

Ýurdumyzyň BMG-niň Bosgunlaryň işi boýunça Ýokary Komissarynyň Maksatnamasynyň Ýerine ýetiriji komitetiniň hemişelik agzasy bolmak bilen, çylşyrymly ynsanperwer meseleleri çözmekde baý tejribe toplandygy hem-de halkara hyzmatdaşlary owgan halkyna ynsanperwerlik kömegini bermegiň özara kabul ederlikli ýollaryny gözlemäge we ulanmaga çagyrýandygy nygtaldy.

Türkmenistan goňşy ýurduň ygtyýarly wekilleri bilen işjeň we netijeli gatnaşyklary saklaýar, serhetýaka sebitlerde ýagdaýyň durnuklylygyny tassyklaýar hem-de ýük daşamalarynyň talabalaýyk hereketini hem-de özara ylalaşyklar esasynda iki döwletiň arasyndaky serhet nokatlarynyň işini goldamak babatda iş alyp barýar.

Awgust aýynyň ahyrynda ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginiň, Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň, ugurdaş hem-de harby we hukuk goraýjy edaralarynyň wekilleri Owganystanyň Farýab welaýatynyň ygtyýarly wekilleri, hususan-da, Andhoý, Hançarbag, Gurgan etraplarynyň häkimleri we Akina gümrük nokadynyň ýolbaşçysy bilen duşuşdylar. Serhetýaka etraplarda serhet, gümrük we fitoarassaçylyk gözegçiligini talabalaýyk amala aşyrmak bilen baglanyşykly hyzmatdaşlygyň wajyp meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şeýlelikde, tomsuň soňky aýynyň wakalarynyň syny ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň daşary syýasat ugruny hem-de möhüm halkara başlangyçlaryny durmuşa geçirmek boýunça giň gerimli işleri yzygiderli amala aşyrýandyklarynyň aýdyň subutnamasyna öwrüldi. Milli Liderimiziň şol başlangyçlary dünýäniň ähli künjeklerinde hemmetaraplaýyn goldawa mynasyp bolýar we Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň köpugurly kuwwatyndan has netijeli peýdalanmaga gönükdirilendir.

(TDH)

1-nji sentýabrda — Bilimler we talyp ýaşlar gününde ýurdumyzyň bilim ulgamynda, aýratyn-da, ýaş nesilleriň durmuşynda taryhy waka bolup geçdi. Şol gün hormatly Prezidentimiz talyplardyr mekdep okuwçylary bilen duşuşyp, döwlet Baştutany, Belent Serkerdebaşy, mugallym, professor, akademik hökmünde nusgalyk okuw sapagyny geçdi. Munuň özi milli Liderimiziň ýokary ylmy-pedagogik we mugallymçylyk-halypalyk ussatlygyny açyp görkezmek bilen, Diýarymyzda ylym-bilime, ýaş nesillere döwlet derejesinde bildirilýän üns-aladany nobatdaky gezek tassyklady.

Hormatly Prezidentimiziň bu taryhy sapagynda Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň geçen taryhy ýoly, mähriban halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş ösüşi, häzirki ýaşlarymyzyň döwletiň, jemgyýetiň, ene-atanyň we maşgalanyň öňündäki wezipe borçlary hakynda çuňňur seljermä esaslanan garaýyşlar beýan edildi. Türkmenistan tarapyndan saýlanyp alnan oňyn Bitaraplyk ýörelgesiniň netijeliligi, onuň parahatçylygyň, dostlugyň hem-de doganlygyň dabaralanmagyna itergi berýändigi aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly, Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasaty parahatçylygyň ýoludyr, dünýä halklaryny dost-doganlyga çagyrýan ýoldur.

Döwlet Baştutanymyzyň ýaşlara beren öwüt-ündewleri, beýan eden binýatlyk garaýyşlary milli ösüşiň düýpli meselelerini öz içine almak bilen, ýurdumyzyň halkara gatnaşyklarynyň, daşary syýasatynyň we diplomatiýasynyň derwaýys ugurlaryny hem açyp görkezdi. Durnukly ösüşiň özenini düzýän halkyň hal-ýagdaýyny gowulandyrmak, ykdysady özgertmeleri çaltlandyrmak baradaky strategik ýörelgeler mazmun taýdan esaslandyrylyp, Türkmenistanyň gatnaşmagynda energetika, ulag-kommunikasiýa ulgamlarynda durmuşa geçirilýän iri sebit taslamalarynyň ähmiýeti nygtaldy. Şolaryň hatarynda goňşy Owganystanyň durmuş-ykdysady taýdan dikeldilmegine saldamly goşant goşjak Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň, Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe (Lapis Lazuli), TRASEKA geçelgeleriniň taslamalaryny, Akina — Andhoý, Ymamnazar — Akina, Serhetabat — Turgundy ugurlary boýunça gurulýan demir ýollary we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny görkezmek bolar.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzyň ösüşiniň her bir tapgyrynda durmuş-ykdysady özgertmeler amala aşyryldy. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hem biz durmuş taýdan ösüşi, ykdysady özgertmeleri üpjün edýän maksatnamalary üstünlikli amala aşyrýarys. Düýpli özgertmeler ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýar. Häzirki wagtda kompýuterleriň, dürli görnüşli elektron enjamlardyr okuw-görkezme esbaplarynyň öz ýurdumyzda öndürilmegi Türkmenistanyň ösen industrial senagaty döredýändigine, öňdebaryjy, ýokary tehnologiýalary işjeň özleşdirýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Milli Liderimiz çykyşynyň dowamynda ýurdumyzyň ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň zerurdygy barada aýdyp, şeýle diýdi: «Bäsdeşlige ukyply, ösüşiň ýokary depginlerini gazanmagyň möhüm şerti hökmünde önümçilige sanly tehnologiýalary ornaşdyrýarys. Bu ugurdan ýaş hünärmenleri taýýarlamaga uly ähmiýet berýäris. Sebäbi innowasiýalar, häzirki zaman ylymlary, nanotehnologiýalar, sanly ulgam adamzat jemgyýetini öňe alyp barýar». Şunda milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda sanly tehnologiýalaryň işjeň ulanylmagynyň ýokary netijeleri gazanmaga, önümçiligiň depginini güýçlendirmäge, ahyrky netijede bolsa halkyň durmuş-ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmaga ýardam berjekdigi öz-özünden düşnüklidir. Hormatly Prezidentimiziň ýokary tehnologiýalar bilen üpjün edilen, serişde we energiýa tygşytlaýjy, ekologik taýdan arassa, bäsdeşlige ukyply elektron senagaty döretmekde hususy kärhanalaryň ornuny berkitmek barada aýdanlary bolsa bu ugurda alnyp barylýan işleriň sazlaşykly ýola goýulmagynda aýratyn ähmiýetlidir.

Mälim bolşy ýaly, häzirki zaman ösüşiniň tizligi maglumat jemgyýetiniň kämilleşmegi bilen kesgitlenilýär, ýagny maglumat bu gün hakyky öndüriji kuwwata eýe bolýar. Maglumat ulgamlarynyň kämilleşmegi esasynda adamzat jemgyýeti dördünji senagat rewolýusiýasy eýýamynda ýaşaýar. Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, sanly tehnologiýalaryň çalt ösmegi bilen, bütin dünýäni öz içine alýan aragatnaşyk ulgamy döredilýär, täze pudaklardyr düşünjeler peýda bolýar. Döwrüň bu täzelikleri biziň jemgyýetimize hem giňden ornaşýar. Bu bolsa dünýäniň sanly giňişligine ýurdumyzyň işjeň goşulyşmagyny, halkara bazarda bäsdeşlige ukyply bolmagyny üpjün edýär. Şoňa görä-de, milli Liderimiz ýaşlarymyza innowasion barlaglara işjeň gatnaşmagy, täze tehnologiýalary döretmegi, dünýäniň ählumumy tehnologik ösüşinden yza galmazlygy wesýet etdi.

Umumy okuw sapagynda beýan edilen binýatlyk garaýyşlaryň biri-de halal zähmet hakyndaky düşünjäniň derwaýys derejä göterilmegidir. Bu babatda hormatly Prezidentimiz şeýle diýdi: «Halal zähmet ynsanyň abraý-mertebesini, ömrüniň manysyny artdyrýar. Şoňa görä-de, ýaşlara şeýle sargyt edesim gelýär: beýik maksatlara ýetmek üçin zähmeti hemişe özüňize hemra ediniň! Siziň çekýän zähmetiňiz hemişe halal, ile-ýurda bähbitli bolsun!». Şu ýerde zähmet düşünjesi örän giň manyny, ýagny tutuş halkymyzyň bir jan, bir ten bolup, agzybir zähmet çekmegini hem aňladýar. Munuň özi jemgyýetçilik ösüşinde gadymyýetden başlap, şu güne çenli adam zähmetiniň hemişe ilkinji nobatda durýandygyny subut edýär. Şeýlelikde, zähmetiň halal bolmagy, onuň ähli ösüşleriň, şol sanda ykdysadyýetiň we ýaşaýyş abadançylygynyň özeninde goýulmalydygy hakyndaky garaýyşlar çykyşyň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

«Bu gün Bitarap Türkmenistan sebit, yklym, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlar bilen yzygiderli çykyş edýär. Durnukly ösüş maksatlary, öňüni alyş diplomatiýasy, derwaýys sebit meseleleri boýunça daşary syýasy we geoykdysady başlangyçlarymyz döwletimiziň dünýä jemgyýetçiliginiň umumadamzat ähmiýetli çözgüdine anyk goşant goşýandygyny görkezýär» diýýän milli Liderimiziň daşary syýasy strategiýasy hemişelik Bitarap Türkmenistanyň halkara giňişlikde tutýan ornuny hem-de ähmiýetini ýokarlandyrmagy maksat edinýär. Täze transkontinental ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny gurmak, energiýa serişdeleriniň dünýä bazaryna iberilmeginiň has tygşytly ýollaryny gözlemek boýunça oňyn başlangyçlaryň yzygiderli öňe sürülmegi we durmuşa geçirilmegi ýurdumyzda «Açyk gapylar» syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylýandygyny dolulygyna açyp görkezýär.

Begenç KARAÝEW.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary instituty.

Bananyň biziň durmuşymyza aralaşanyna kän wagt geçenok. Has anygy, ol ilkinji gezek ak bazarlarymyzda Garaşsyzlyk ýyllary içinde, dünýä ýurtlary bilen söwda gatnaşyklary ýola goýlandan soň peýda bolup başlady. Meger, onuň süýji tagamyny, ilki bolup, körpe nesil duýan bolsa gerek, çünki banan häzirki wagtda çagalaryň iň söýgüli nygmatyna öwrüldi. Indi şeýle nygmat öz ýurdumyzda ýetişdirilýär. Iki-üç ýyllykda gök bazarlarymyza bolluk bilen ýaýran düzüm-düzüm bananlary görüp, başda olaryň öz topragymyzda ösdürilip ýetişdirilendigine-de ynanyp bilmedik. Bu, yhlas etseň, bereketli türkmen topragynda dür öndürip bolýandygynyň nobatdaky güwäsidir.

Garaşsyz ýurdumyzda ilkinjileriň biri bolup banan ösdürip ýetişdirip, del tagamly bu nygmaty halkymyza hödürlän «Ferhar» hojalyk jemgyýeti Mary welaýatynyň Sakarçäge etrabynda ýerleşýär. Telekeçiler etrabyň «Geňeş» daýhan birleşiginiň çäginden bölünip berlen 1,32 gektar meýdanda döwrebap ýyladyşhana gurup, subtropik ösümligiň ýerli toprak-howa şertlerine uýgunlaşan görnüşini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýdular. Döwrebap ýyladyşhana Türkiýäniň iri kompaniýalarynyň kämil enjamlary ornaşdyrylyp, bu işde daşary ýurtly hyzmatdaşlar türkmen telekeçilerine ýakyndan ýardam berdiler. Şeýle-de peýdalanylan köp sanly gollanmalar, internetden, daşary ýurtly önüm öndürijiler bilen özara hyzmatdaşlyk arkaly öwrenilen tejribeler öz miwesini berdi.

— Biz bu işe 2017-nji ýylyň noýabr aýynda başlap, 2019-njy ýylyň martynda bananyň ilkinji hasylyny aldyk. Onuň üçin ilki banan şitillerini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýduk. Soňra olary hemişelik oturdyljak ýerine göçürip, ideg edip başladyk. Häzirki wagtda ýyladyşhanamyzda bananyň «Grand Nain» görnüşiniň 2 müňe golaý düýbi bar. Olara degişli agrotehniki işler awtomatik usulda ýerine ýetirilýär, ýagny degişli howany, ýagtylygy, çyglylygy saklamak, topragy zerur serişdeler bilen iýmitlendirmek, suw tygşytlaýjy enjamlar arkaly suwaryş işlerine kompýuter programmalarynyň kömegi bilen gözegçilik edilýär. Bu işleri hünärmenleriň ýedisi öz wagtynda we ýokary hilli alyp barýar. Subtropik ösümlik güneşli, yssy, çygly howany gowy görýär. Esasy aýratynlyklarynyň ýene-de biri, şitilini wagtynda oturdyp ýetişseň, ondan ýylda iki gezek hasyl alyp bolýar. Banan gülläp, hasyla durandan soň, 4-5 aýda doly bişip ýetişýär. Her düýpdäki hasyllylyk ortaça 35 — 40 kilograma ýetýär. Banan üzüm hoşalary ýaly, şahalarda düzüm-düzüm bolup, ýyglanda örän seresaplylygy talap edýär. Ony hünärmenlerimiz el bilen ýygyp alýarlar. Soňra arassalanyp, söwda nokatlaryna ugradylýar. Türkmen topragynda ösdürilýän bu datly nygmat paýtagtymyzdan başlap, ýurdumyzyň ähli künjegine ýaýradylýar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň halkymyzy öz önümlerimiz bilen üpjün etmek baradaky tabşyryklarynyň üstünlikli amal edilmegine goşandymyzdyr. Geçen möwsümde 60 tonna golaý banan aldyk. Bu möwsümde, ýagny «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ony 70 tonna ýetirmegi meýilleşdirýäris. Munuň özi ýakyn günlerde ýurdumyzda uludan belleniljek mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň toý saçaklaryny bezär — diýip, «Ferhar» hojalyk jemgyýetiniň öndüriji inženeri Rejepgeldi Täşliýew gürrüň berýär.

Bu subtropik ösümlik bilen gyzyklanyp, internet sahypalaryna ýüzlenenimizde, häzir onuň dünýäniň 135 döwletinde ösdürilip ýetişdirilýändigi baradaky maglumata gabat geldik. Iň köp ekilýän hem eksport edilýän ýeri Hindistan we Hytaýdyr. Özem, biziň bilýänimiz onuň ýekeje görnüşi, dünýä ýüzüne ýaýran görnüşleri bolsa müňlerçedir. Reňkleriniň köpdürlüligi hem ünsüňi çekýär, geň galaýmaly, asyl onuň diňe sary däl, gyzyl, ýaşyl, ak, hatda asman reňklisi-de bar eken. Banan köpýyllyk, gadymy ekinleriň biri bolup, kaliý, kalsiý, magniý, fosfor, sink, demir ýaly onlarça ýokumlara, minerallara örän baý hasaplanýar. Lukmanlaryň bellemegine görä, ol keýpiňi çaglap, ýüzüňi nurlandyrýar. Bedenden artykmaç suwuklyklary bölüp çykarýar, gan basyşy peseldýär. Ýürek damarlaryny berkidýär, onuň urşuny kadalaşdyrýar, iýmit siňdirmekde peýdaly. Lukmançylykda bananyň gülüniň bronhit, aşgazan-içege kesellerinde, nerw bozulmalarynda, ýapragynyň ýanygy, deri ýaralaryny bejermekde, köküniň ganazlykda peýdalydygy barada hem aýdylýar. Şeýle-de lukmanlar ukusyzlyk ýüze çykan halatynda, ýatmazyňdan bir-iki sagat öň, banan iýmegi maslahat berýärler.

Banan tebigy serişde hökmünde kosmetikada hem giňden ulanylýar. Ol dyrnaklaryň berkemegine, saçyň gür ösmegine oňyn täsir edýär, bananyň gabygy bedendäki siňňilleri aýyrýar. Bu subtropik ösümlik diňe terligine däl, kakadylan, gaýnadylan, marinada ýatyrylan görnüşde-de peýdalanylýar. Çaga iýmitleri, kofe, doňdurma, şerbet taýýarlananda, banany giňden ulanýarlar. Şeýle-de banan tortdur işdäaçarlara üýtgeşik tagam berýär.

...Her biriniň boýy 6-7 metre ýetýän banan ösümligi döwrebap ýyladyşhana birenaýy görk berýär. Düzüm-düzüm bolup, şahalaryna agram berip duran bananlary görseň, gözüň dokunýar. Işewürlerimiziň yhlasly zähmetine guwanjyň artýar.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

«Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna uly ösüşler bilen barýarys. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ähli pudaklarynda uly üstünlikler gazanylýar, ösüşiň täze sepgitlerine ýetilýär.

Gahryman Arkadagymyzyň peşgeş eden bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň ähli künjekleri ösýär we özgerýär. Ykdysady taýdan kuwwatly döwletde şäherleriň we obalaryň ösmegi, özgermegi bolsa, adam hakyndaky aladadan nyşandyr. Adamlaryň ýaşaýşy, döredijilikli zähmeti, bagtyýar geljegi döwletimiziň alyp barýan işleriniň baş ugry bolup durýar. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýy toýlanýan şu şanly ýylymyzda hem ýurdumyzyň welaýatlarynda, şäherlerinde iri desgalar, ýaşaýyş jaýlar ulanylmaga berildi. Eziz Diýarymyzyň Lebap, Balkan, Daşoguz welaýatlarynda bolsa «Türkmeniň ak öýi» binasy açyldy. Bularyň hemmesi halkymyza toý sowgady bolup, baýramlarymyzyň dabarasyny has-da belende göterdi.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyz täze ösüşleriň, hoşniýetli, parahatçylyk söýüjilik ýörelgelerimiziň dünýä ýaýylýan ýyly bolup, ýurdumyzyň ösüşiniň, halkymyzyň durmuşynyň şanly wakalary bilen baýlaşýar. Maksatnamalaýyn alnyp barylýan işler ykdysady ösüşimizi has-da berkidýär, geljekki ösüşleri üpjün edýär. Şunda oýlanyşykly alnyp barylýan her bir işiň ýurdumyzyň ösüşlerine, halkyň abadançylygyna gönükdirilendigini aýratyn bellemeli.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwri abadan durmuşyň döwrüdir. Biz muny her bir işde, durmuşymyzyň her bir pursatynda duýýarys. Toýlarymyzyň toýlara ulaşmagy, baýramçylyga sowgatly barylmagy, täze ajaýyp binalaryň gurulmagy hakyky bagtyýarlygyň nusgasydyr, belent derejesidir. Şeýle mysallary durmuşymyzdan näçe diýseň tapyp bolýar. Bagtyýar maşgalalaryň jaýly bolmaklary hem bagtyýarlykdan nyşandyr. Bu bagtyýarlygyň gözbaşynda duran hormatly Prezidentimiz halkyň eşretli durmuşy üçin beýik işleri durmuşa geçirýär.

Şeýle ägirt uly işler häzirki döwrüň iň täze mümkinçiliklerine, döwrebaplygyna eýe bolup durýar. Häzirki wagtda «akylly öýleriň» hem bina edilýändigini bellemegimiz gerek. Ynha, şu ýylymyzda Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllyk şanly senesinde hormatly Prezidentimiziň gatnaşyp, ak pata bermeginde paýtagtymyzyň demirgazyk künjeginde täze bina ediljek «Aşgabat-city» ýaşaýyş toplumynyň gurluşygynyň düýbi tutuldy. Paýtagtymyzyň görküne görk goşjak hem-de onuň owadan künjekleriniň birine öwrüljek «Aşgabat-city» iň döwrebap şäher gurluşyk ölçeglerine laýyklykda bina ediler. Bu ýerde guruljak her bina «akylly şäher» ýokary amatlyklara esaslanar. Gurluşyk işleriniň, ýerli hünärmenlerimiz tarapyndan amala aşyryljakdygy hem aýratyn bellärliklidir. Görnüşi ýaly, häzirki bagtyýarlyk döwrümizde ösüşiň iň döwrebap ugurlary üstünlikli durmuşa ornaşdyrylýar. Häzirki döwrüň iň ösen ugry bolan sanly ulgam biziň durmuşymyzda, ösüşlerimizde aýdyň bolýar. Ýurdumyzda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygyny hem uly dabaralara besläp garşylarys. Hawa, paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli köp sanly binalar, şol sanda, kaşaň myhmanhanalar, söwda we hyzmatlar toplumlary, beýleki dürli maksatly desgalaryň birnäçesi ulanmaga berildi. Döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça desgalaryň gurluşygy amala aşyrylanda, olarda sanly ulgamyň işjeň ulanylmagy adamlar üçin zerur amatlyklary üpjün etmekde örän bähbitli bolar.

Eziz Diýarymyzyň dürli künjeklerinde gurulýan beýik binalar, täze-täze desgalar, ýaşaýyş jaýlary — bularyň hemmesi ykdysady ösüşimiziň örän ýokarydygynyň görkezijisidir. Şeýle ösüşleriň hemmesi halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmek üçin gönükdirilendir. Garaşsyz we hemişelik Bitarap Türkmenistanda adamyň bagtyýar durmuşy, halkyň abadançylygy baş wezipeleriň biridir. Şu nukdaýnazardan Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe durmuş maksatly beýik işler amala aşyrylýar.

Ykdysady ösüşli şeýle kuwwatly döwletde, ilkinji nobatda, adam hakynda alada edilýär, geljekki nesillere niýetlenen beýik işler durmuşa ornaşdyrylýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda ýaşaýyş jaýlary, orta mekdepler, çagalar baglary gurlup ulanylmaga berilýär. Ýerlerde bolsa täze obalar, oba ýerlerinde medeniýet öýleri we birnäçe desgalar gurlup, ulanylmaga berilýär. Bularyň hemmesi Gahryman Arkadagymyzyň parasatly belleýşi ýaly, geljek nesillerimiziň bagtyýar durmuşy üçin amala aşyrylan beýik işlerdir. Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde döwrebap ýaşaýyş jaýlar ýurdumyzyň ähli ýerinde ulanylmaga berildi. Ol jaýlar özleriniň amatlylygy, ähli şertleri bilen tapawutlanýar. Elbetde, şeýle amatly ýaşaýyş jaýlaryny gurmak we halkyň eşretli durmuşyna gönükdirmek ýurdumyzyň ykdysady taýdan örän kuwwatlylygynyň alamatydyr.

Hormatly Prezidentimiz: «Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmak we halkymyzyň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmak biziň baş maksadymyz bolup durýar» diýip belleýär. Şonuň üçin hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen ýaýbaňlandyrylan giň möçberli özgertmeleriň netijesinde ýurdumyzyň syýasy, medeni we durmuş ulgamlarynda uly üstünlikler gazanyldy. Şu döwürde ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary sazlaşykly ösüş ýoluna düşüp, täze önümçilik kuwwatlyklary emele geldi. Bu bolsa, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösmegine, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyna ýardam berýär. Munuň özi nurana geljegimiziň has-da ösüşli bolmagyny, nesillerimiziň bagtyýarlygyny üpjün edýär. Türkmen halkyna bagtyýarlygy peşgeş eden, ýurdumyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin!

Esen HOJAGULYÝEW,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň öwreniji-mugallymy.