Ýurdumyz Merkezi Aziýanyň we Ýewropanyň amatly çatrygynda ýerleşmek bilen, ony ulagyň ähli görnüşleri boýunça ösdürmegiň uly mümkinçiliklerine eýedir. Häzirki döwürde 2013 — 2017-nji ýyllar aralygyndaky döwür üçin daşary syýasat Konsepsiýamyzyň esasy ugurlarynyň biri hem ulag diplomatiýasyny ösdürmeklik bolup durýar.

Gahryman Arkadagymyzyň taryhy ähmiýetli başlangyçlary bilen, ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygynyň çäklerinde Türkmenistanyň başlangyçlary esasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan Rezolýusiýalaryň birnäçesi kabul edildi. Bu Rezolýusiýalar ulag ulgamynda halkara kadalaşdyryjy-hukuk binýadyny döretmek babatda möhüm başlangyç bolup, ýakyn geljekde intermodal logistik merkezleri döretmek arkaly halkara ulag ulgamyny häzirki zamanyň talaplaryna laýyk döwrebaplaşdyrmagyň möhüm guraly hökmünde çykyş eder.

2021-nji ýylyň 29-njy oktýabrynda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen bölegi açylyp, ulanylmaga berildi. Munuň özi Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň ulag ulgamynda iri sebit we halkara ähmiýetli taslamalary durmuşa geçirýän, Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüşiň maksatlaryny durmuşa geçirmek bilen bagly wezipelere örän jogapkärli garaýan döwletdigini ýene bir ýola subut etdi.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyz üstaşyr geçelge mümkinçiliklerini netijeli ulanmak arkaly birleşen multimodal ulag-üstaşyr ulgamlaryny we geçelgelerini döretmek bilen bagly wezipelere ulag ulgamynda öňde goýlan belent maksatlaryň möhüm basgançaklary hökmünde garaýar. Hut şu nukdaýnazardan, ýokary tizlikli awtomobil ýoly Türkmenistanyň çäginden dürli ugurlar boýunça daşalýan ýükleriň möçberini ep-esli artdyrmaga we gatnawlary işjeňleşdirmäge amatly şertleri döreder. Şeýle hem goňşymyz bolan doganlyk Özbegistan döwleti bilen ulag ulgamyndaky özara bähbitli hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny has-da ösdürmäge mümkinçilik berer. Ýokary tizlikli awtomobil ýoly ýük we ýolagçy awtoulaglaryna Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portuna we şol ýerden deňiz ýoly arkaly Kawkaza, Ýewropa, Russiýanyň günorta sebitine, Eýranyň demirgazygyna, Pars hem-de Oman aýlaglaryna çykmaga mümkinçilik döreder. Munuň özi bolsa Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda halkara abraýy barha ýokarlanýan Türkmenistan döwletimiziň ykdysady taýdan kuwwatlanmagyna uly itergi bolup, ýurdumyzyň ulag-üstaşyr mümkinçilikleriniň gerimini giňeltmäge ýardam berer.

Umumadamzat bähbitli möhüm taslamalary durmuşa geçirmek arkaly halkymyzy ajaýyp we abadan ertirlere alyp barýan milli Liderimiziň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun, döwletli tutumlary elmydama rowaç alsyn!

Bibijan JORAÝEWA,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň «Sanly diplomatiýa» ugry boýunça magistranty.

Glazgo şäherinde Şotlandiýanyň maslahatlar merkezinde BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatyna (COP26) hormatly Prezidentimiziň tabşyrmagy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet gatnaşdy. Wise-premýer forumda türkmen tarapynyň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine uýgunlaşmak hem-de onuň ýaramaz täsirlerini peseltmek meselelerinde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe anyk başlangyçlar bilen çykyş etdi.

Serdar Berdimuhamedow çykyşynda türkmen wekiliýetiniň adyndan forumy guraýjylara — Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Hökümetine mähirli myhmansöýerlik hem-de maslahatyň netijeli işlemegine döredilen şertler üçin hoşallyk bildirip, ählumumy Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen, Türkmenistanyň olara ýetmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyny nygtady.

Konwensiýanyň teklibine hem-de onuň Pariž şertnamasyndaky borçnamalaryna esaslanyp, Türkmenistan howanyň üýtgemegi babatynda amaly tagallalary edýär:

birinjiden, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, bug gazlarynyň zyňyndylary azalýar;

ikinjiden, Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa, 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça Milli strategiýa hem-de Türkmenistanyň “Täzelenýän energiýa çeşmeleri hakynda” täze Kanuny kabul edildi;

üçünjiden, Türkmenistanda her ýyl millionlarça agaç nahallary oturdylýar. 2020-nji ýylda Türkmenistanyň “gök guşagyny” 25 million nahal artdyrdy, 2021-nji ýylda bolsa 30 million nahalyň ekilmegi meýilleşdirildi;

dördünjiden, Pariž howa şertnamasy boýunça borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde Türkmenistanyň milli kesgitlenen goşandy (MKG/NDC) taýýarlanyldy. Onda teklip edilen borçnamalar, bug gazynyň zyňyndylaryny peseltmek we ykdysadyýetiň esasy pudaklaryndaky meseleleri 2030-njy ýyla çenli çözmek baradaky ägirt uly maksadynyň tassyklanmagynyň subutnamasydyr.

Bu babatda metanyň zyňyndylaryny azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldaýar hem-de giňişleýin gatnaşmak maksady bilen, ony jikme-jik öwrenmäge gyzyklanma bildirýär diýip, Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Şeýle hem Türkmenistanyň 2030-njy ýyldan başlap, orta möhletde bug gazlarynyň zyňyndylaryny düýbünden aradan aýyrmagy we zyňyndylaryň ýylsaýyn ep-esli azaldylmagyny gazanmagy meýilleşdirýändigi bellenildi. Bu görkezijilere biziň ýurdumyz öz maliýe serişdeleriniň hem-de halkara guramalaryň we maliýe institutlarynyň tehniki hem-de maliýe goldawlarynyň hasabyna ýetmäge umyt edýär.

Wise-premýer Serdar Berdimuhamedow türkmen tarapynyň howanyň meseleleri boýunça yzygiderli oňyn halkara gatnaşyklaryň dowam etdirilmegine garaşýandygyny, bu babatda BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri durmuşa geçirmek ugrunda edýän tagallalaryny goldaýandygyny we howa bilen bagly meseleleri çözmekde ählitaraplaýyn ýardam bermäge taýýardygyny nygtady.

Möhüm netijeli başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň baştutanynyň mazmunly çykyşy BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň 26-njy maslahatyna gatnaşyjylaryň goldawyna eýe boldy.

Şol başlangyçlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden maksatlaryny hem-de pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Bu pikirler we maksatlar örän möhüm bolan howa, ekologiýa meselelerinde ýurdumyzyň pugta eýerýän ýörelgesini beýan edýär hem-de milli, sebit we dünýä derejelerinde şolary çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

Milli Liderimiz şu ýylyň maý aýynda BMG-niň gazyp alýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda çykyş edip, Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn belledi.

Hormatly Prezidentimiz esasy resminama hökmünde howanyň ýagdaýy bilen baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmegiň halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky Pariž Ylalaşygyna ygrarlydygyny tassyklap, häzir Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Türkmenistan dünýäde tebigy serişdeleri gazyp alýan iri ýurtlaryň biri bolup, bu babatda öz jogapkärçiligine doly düşünip, önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasyndaky deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar. Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşinde jemi içerki önümiň birligine bolan gatnaşykda energiýanyň sarp edilişiniň udel agramy peseler.

Hormatly Prezidentimiz BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Ýene-de bir beýan edilen teklip BMG-niň howandarlygynda dünýä energetikasynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorod energetikasyny ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasynyň” döredilmegine degişli boldy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dürli halkara derejelerde Türkmenistanyň Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly Tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmaga taýýardygyny beýan etdi, BMG-niň Suw strategiýasyny hem-de BMG-niň Aral boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, Hazar deňziniň ekoulgamyny gorap saklamak baradaky başlangyçlary öňe sürdi.

Şeýle hem türkmen tarapy Merkezi Aziýanyň ekoulgamynyň we howa töwekgelçiliklerini peseltmegiň aýratynlyklaryny nazarda tutup, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça sebit strategiýasyny, howanyň üýtgemegini göz öňünde tutup, suw serişdelerini oýlanyşykly dolandyrmak boýunça taslamalary işläp taýýarlamak baradaky hem-de çölleşmä garşy göreşmek boýunça hereket etmegiň sebit meýilnamasyny durmuşa geçirmek babatdaky teklipleri öňe sürdi.

Türkmenistan bu başlangyçlary durmuşa geçirmekde Birleşen Milletler Guramasynyň senagat taýdan ösüş boýunça guramasyny (ÝUNIDO), BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasyny (ÝUNEP), BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentini, BMG-niň Ösüş maksatnamasyny (BMGÖM) esasy hyzmatdaşlary hasaplaýar.

Ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde beýleki halkara düzümler, hususan-da, Ählumumy ýaşyl ösüş instituty (GGGI) bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan ýakynda kabul edilen “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Kanun bu halkara guramasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hukuk esasyny döredýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakynda Milli strategiýasy ýurdumyzda tebigaty goramak we uýgunlaşmak işlerini amala aşyrmak boýunça esasy resminama bolup hyzmat edýär. Ol howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde milli garaýşy beýan edip, howanyň üýtgemegi hem-de onuň täsirleri babatda Türkmenistanyň döwlet syýasatyny kemala getirmegiň we durmuşa geçirmegiň binýady bolup durýar.

Pariž Ylalaşygyna laýyklykda, rejelenen täze görnüşde 2019-njy ýylda kabul edilen resminama mazmuny boýunça ýurdumyzy pes uglerodly ösdürmegiň strategiýasy bolup, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» wezipelerine kybap gelýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakyndaky Milli strategiýasynyň täze, rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi bu ulgamda ýurdumyzyň halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmegi hem-de ekologiýa wezipelerini çözmek üçin zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri döredip, uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň ýaly uzak möhletleýin çäreleriň biri howanyň täsirini peseltmek üçin tokaýlary täzeden dikeltmek hem-de ýerden peýdalanylyşyny gowulandyrmak boýunça işlerdir. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde Türkmenistanda suwaryşyň suw tygşytlaýjy oňyn usullaryny ulanmak arkaly şäherleriň töwereginde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi.

Ekologiýa ulgamynyň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny netijeli ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy işlenip taýýarlanyldy we tassyklanyldy. Maksatnama dürli pudaklaýyn dolandyryş edaralary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimlikleri tarapyndan ýaprakly, saýaly, miweli baglaryň we üzüm nahallarynyň, çöl ösümlikleriniň ekilmegini we bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini hem-de dünýäniň öňdebaryjy tejribesiniň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Türkmenistan milli ösüş maksatnamalaryny durmuşa geçirip, olary BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Gün tertibine hem-de howanyň üýtgemegi baradaky strategiýalaryna doly kybap getirýär. Uglewodorodyň uly gorlaryna eýe bolan, şol sanda pes uglerodly energiýa çeşmesi hasaplanýan tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz gaýtadan dikeldilýän energetikanyň ösdürilmegini hem maksat edinýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ýolbaşçylaryna gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri we wodorod energetikasy babatda alnyp barylýan işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Şolaryň ähmiýeti howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler sebäpli, dünýä jemgyýetçiliginde barha artýar.

Häzir köp ýurtlar özleriniň wodorod strategiýasyny işläp taýýarlap, munuň üçin uly möçberde maliýe serişdelerini gönükdirýärler. Wodoroda metallurgiýa we himiýa senagatynda, ulag ulgamynda we ýaşaýyş jaý hojalygynda hem-de beýlekilerde uly isleg bildiriler.

Türkmenistanda wodorod öndürjek desgany Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda (TNGIZT) gurmak meýilleşdirilýär. Munuň üçin degişli teklipleri işläp taýýarlamak üçin halkara bäsleşik yglan edildi. Taslamanyň çäklerinde, täze wodorod desgasynyň taslamasyny düzmek, gurmak, onuň sazlaýyş-işe goýberiş işlerini ýerine ýetirmek hem-de desgany ulanyşa tabşyrmak boýunça tehniki resminamalar taýýarlanylar.

Energiýanyň Gün hem-de ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ösdürmek üçin ýurdumyzyň uly tebigy we ylmy kuwwaty bar. Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ylmy-önümçilik merkezi tarapyndan Gün-ýel elektrik beketleriniň ekologiýa ugurly taslamalary işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň gurluşygyny gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Türkmenistanyň milli strategiýasyna laýyklykda amala aşyrmak maksat edinilýär.

Kuwwatlylygy 10 megawat bolan utgaşykly Gün-ýel elektrik bekediniň gurulmagyny göz öňünde tutýan şeýle taslamalaryň biri Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda durmuşa geçiriler. Şunuň ýaly elektrik bekediniň gurluşyk taslamasy “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereklerinde gurmak üçin hem işlenilip taýýarlanyldy.

BMG-niň howa ulgamyna degişli maslahatynyň öň ýanynda Aşgabatda geçirilen “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly XXVI halkara maslahatda hem tebigy gazy hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak arkaly, pes uglerodly geljege geçmek baradaky meselelere garaldy.

Energetika bolan islegiň hem-de ekologik töwekgelçilikleri peseltmegiň arasyndaky deňeçerligiň wajyp meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga gatnaşanlar ýurdumyzyň energetika taslamalarynyň ähmiýetini aýratyn bellediler. Şol taslamalar zyýanly bölünip çykmalary azaltmaga uly goşant goşup biler.

Türkmenistan Glazgoda BMG-niň howa baradaky ählumumy sammitine netijeli gatnaşmak üçin uly taýýarlyk işlerini gördi. Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Ösüş maksatnamasy tarapyndan guralan hyzmatdaşlaryň onlaýn duşuşygynda, COP26-nyň öňüsyrasynda howanyň üýtgemegi babatda ileri tutulýan milli ugurlara ýetmek boýunça tagallalaryň çäklerinde, Türkmenistandaky häzirki maksatnamalaýyn işlerde milli derejede kesgitlenilýän goşandy (NDC) taýýarlamak baradaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Oktýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilhanasy Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de beýleki milli hyzmatdaşlar bilen bilelikde, howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlaryň ýurdumyzda ilkinji maslahatyny geçirdi. Ol ýaşlaryň howa baradaky meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça hereketleri we çözgütleri işläp taýýarlamak üçin netijeli çäre boldy.

Oktýabryň ahyrynda türkmen meýletinçileri hem-de ekoişjeňleri ummany goramak we ilatyň habardarlygyny artdyrmak boýunça “EUBeachCleanup” atly ählumumy möwsümi goldap, Ýewropa Bileleşiginiň wekilhanasy tarapyndan Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti bilen bilelikde, “Köpetdag” suw howdanynyň kenarynda guralan ekologiýa çäresine gatnaşdylar.

Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň 21-nji iýunynda ÝUNESKO-nyň hökümetara okeanografiýa komissiýasynyň assambleýasynyň 31-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistanyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin bu komissiýanyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanandygyny bellemelidiris. Bu bolsa özüniň ekologiýa we suw syýasatyna laýyklykda ekologiýany, suw we ýer serişdelerini goramak boýunça halkara hem-de sebit işlerine işjeň gatnaşýan ýurdumyzyň dünýädäki abraýynyň artýandygynyň ýene-de bir subutnamasy boldy.

Mahlasy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Türkmenistanyň hem-de BMG-niň eýeleýän ornunyň gabat gelmegi ekologiýa babatda ählumumy möhüm wezipeleri çözmek ugrunda dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmeginde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň öňdengörüjiliklidiginiň we döwrebapdygynyň subutnamasydyr.

(TDH)

Aşgabat, 4-nji noýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly ýurdumyzyň söwda toplumyndaky işleriň ýagdaýyna hem-de ony mundan beýläk-de ösdürmek boýunça gaýragoýulmasyz wezipelere bagyşlanan iş maslahatyny geçirdi. Maslahata Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň söwda toplumyna gözegçilik edýän orunbasary Ç.Gylyjow, degişli ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary gatnaşdylar.

Döwlet Baştutanymyz maslahaty açyp, söwda toplumynyň milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň biridigini nygtady. Halkymyzyň abadançylygyny we azyk bolçulygyny üpjün etmek köp babatda bu ulgamyň üstünliklerine baglydyr.

Döwletimiz söwda, dokma pudagyny hem-de telekeçiligi ösdürmäge köp möçberlerde maýa goýumlaryny goýýar. Muňa garamazdan, heniz bu ugurda ulanylmaýan mümkinçilikler örän köp diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady.

Döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahatynda ilki bilen Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjowa söz berdi. Wise-premýer söwda toplumynda şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 118,8 göterime barabar boldy, öndürilen önümleriň ösüşi 118,2 göterim ýerine ýetirildi.

Dokma senagaty ministrligi boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, nah ýüplügiň önümçiligi 120,8 göterime, nah matalaryň öndürilişi 105,3 göterime, tikin we örme önümleriniň önümçiligi 117,6 göterime, gön önümleriniň öndürilişi 105,6 göterime barabar boldy.

«Türkmenhaly» döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 110,9 göterim berjaý edildi.

Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça ýanwar — oktýabr aýlarynda 248 birža söwdasy geçirilip, 26 müň 341 şertnama hasaba alyndy.

Söwda-senagat edarasy boýunça ýerine ýetirilen işleriň ösüşi 105,5 göterime deň boldy. Hasabat döwründe 8 sergi we 37 maslahat geçirildi.

Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça ýanwar — oktýabr aýlarynda senagat önümlerini öndürmegiň ösüşi 134,6 göterime, oba hojalyk we azyk önümleri boýunça ösüş 119,5 göterime barabar boldy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, amala aşyrylmaly işler boýunça birnäçe tabşyryklary berip, söwda ulgamynyň öňünde durýan möhüm wezipeleriň ýurdumyzda öndürilýän önümleriň ýeterlik möçberinden artyk bölegini eksporta ibermekden, bazarlaryň işinde sazlaşyklylygyň üpjün edilmegini gazanmakdan, ilatyň azyk önümleri bilen üpjünçiligini has-da pugtalandyrmakdan ybaratdygyny belledi. Şu işlerde halkyň hal-ýagdaýy we abadançylygy ykdysady bähbitden ileri tutulmalydyr diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz sanly ulgamy ornaşdyrmak baradaky meselä ünsi çekip, iş dolandyryş babatda täze, döwrebap usullary kesgitlemegi hem-de şol usullary önümçilige giňden ornaşdyrmagy, marketing-menejment işini kämilleşdirmegi tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, Dokma senagaty ministrligi tarapyndan öndürilýän önümleriň we harytlaryň möçberlerini artdyrmak zerurdyr. Milli Liderimiz dokma kärhanalarynyň çig mal bilen özümizde doly üpjün edilip, önümleriň taýýar önüm görnüşde çykarylýandygyna ünsi çekip, bu ugurda önümçilik kuwwatlyklarynyň artdyrylmagynyň ýurdumyzyň ykdysadyýetini pugtalandyrmakda möhüm ähmiýete eýedigini belledi.

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz dokma önümleriniň görnüşlerini giňeltmek hem-de şol önümleriň halkara bazarlarda bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak barada görkezme berdi.

Soňra söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministri O.Gurbannazarow şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ministrlik tarapyndan ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe ministrligiň garamagyndaky kärhanalar tarapyndan öndürilen önümleriň ösüş depgini 118,2 göterime barabar boldy.

Şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ministrligiň kärhanalar boýunça alan girdejileriniň ösüş depgini 138,3 göterime deň boldy. Hasabat döwründe gazanylan peýdanyň ösüş depgini 133,2 göterime barabar boldy.

Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministri “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny” üstünlikli amala aşyrmak üçin beýleki pudaklar bilen bir hatarda, söwda ulgamynda hem degişli işleriň alnyp barylýandygyny aýtdy.

Hususan-da, ministrligiň garamagyndaky söwda kärhanalary tarapyndan ýurdumyzyň bazarlaryny we dükanlaryny azyk harytlary bilen bökdençsiz üpjün etmek boýunça degişli işler alnyp barylýar.

Şeýle hem ministrlige degişli bolan we hususy taraplaryň sowadyjy ammarlarynda ýerli miweleri we beýleki oba hojalyk önümlerini saklamak işleri alnyp barylýar.

Ýurdumyzyň bazarlaryny bolelin üpjün etmek üçin zerur azyk harytlarynyň esasy görnüşleriniň ýeterlik möçberdäki sarp ediş goruny döretmek boýunça hem degişli işler geçirilýär.

Milli Liderimiziň döwlet emlägini hususylaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleri çaltlandyrmak babatda ozal beren tabşyryklaryna laýyklykda, eýeçiligi döwletiň garamagyndan aýyrmak we döwlet emlägini hususylaşdyrmak boýunça degişli işler alnyp barylýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, durmuş özgertmelerini üstünlikli amala aşyrmak hem-de bazar ykdysadyýetine tapgyrlaýyn geçmek bilen baglylykda, söwda toplumynyň öňünde durýan wezipeleriň möhümdigine ünsi çekdi.

Döwlet Baştutanymyz ministre söwda ulgamynyň işini kämilleşdirmek, daşary söwda dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, daşary ýurtly işewür hyzmatdaşlar bilen özara bähbitli gatnaşyklary giňeltmek, importyň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini ösdürmek, ilata hyzmat etmegiň medeniýetini ýokarlandyrmak babatda birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Soňra dokma senagaty ministri R.Rejebowa söz berildi. Ol 2021-nji ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler barada hasabat berip, dokma pudagynyň durnukly ösmegi üçin milli Liderimiziň tagallalary bilen, ähli şertleriň we mümkinçilikleriň döredilendigini aýtdy.

Şolaryň netijesinde agzalan döwürde ministrligiň kärhanalary tarapyndan, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, önüm öndürilişiniň ösüş depgini 126,9 göterim üpjün edildi. Önümçilik meýilnamasy 165,8 göterim ýerine ýetirildi.

Önümleri ýerlemekden alnan girdejileriň ösüş depgini 133,3 göterim berjaý edildi.

Içerki bazara ýerlenen önümleriň möçberiniň geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, ösüş depgininiň 125,7 göterim üpjün edilendigi bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, pudagy mundan beýläk-de ösdürmegi, maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmegi esasy wezipeleriň hatarynda görkezip, ministre olary üstünlikli ýerine ýetirmek boýunça degişli tabşyryklary berdi.

Ýurdumyzda öndürilýän dokma önümleriniň halkara hil ölçeglerine we ekologiýa howpsuzlygyna kybap gelmegine aýratyn üns bermek zerurdyr. Dokma önümlerini daşary ýurt bazarlarynda has işjeň ilerletmek üçin degişli mahabat-maglumat goldawy zerurdyr diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady we degişli görkezmeleri berdi.

Soňra Döwlet haryt-çig mal biržasynyň başlygy B.Çaryýew durmuşa geçirilýän döwlet maksatnamalarynyň çäginde ýurdumyzyň eksportyny diwersifikasiýa ýoly bilen artdyrmak, daşary söwdanyň gerimini giňeltmek boýunça giň möçberli işleriň amala aşyrylýandygy barada hasabat berdi.

Şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda 248 sany birža söwdasy amala aşyrylyp, olarda 2082 geleşik baglaşyldy.

Hasabat döwründe hasaba alnan eksport-import şertnamalarynyň umumy bahasy 23 milliard 372 million manada deň bolup, olardan eksport şertnamalary amallaryň 23,8 göterimini, import şertnamalary amallaryň 76,2 göterimini düzýär.

Milli Liderimiziň tabşyryklaryna laýyklykda, biržada elektron resminama dolanyşygy ornaşdyryldy. Elektron resminama dolanyşygynyň, şertnamalary bellige almagyň, birža söwdalaryny sanly ulgam arkaly geçirmek üçin ulgamy tehniki taýdan işläp taýýarlamak we işe girizmek maksady bilen halkara bäsleşik yglan edildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzda eksport-import amallaryny kadalaşdyrýan esasy edara hökmünde Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işini kämilleşdirmegiň möhümdigine ünsi çekdi.

Döwlet Baştutanymyz biržanyň Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklarynyň görkezijisi, milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň önümlerine bolan islegi aýdyň görkezýän maglumatlaryň kuwwatly çeşmesi bolup hyzmat edýändigini aýdyp, birža söwdalaryny has-da ösdürmek hem-de olaryň gerimini giňeltmek boýunça birnäçe anyk görkezmeleri berdi.

Milli Liderimiz türkmen eksport harytlary üçin durnukly nyrhy emele getirmegiň usullaryny döretmegiň esasy wezipedigine ünsi çekdi. Munuň özi girdejileriň artmagyna hem-de halkara bazarlarda döwletimiziň ornuny pugtalandyrmaga ýardam eder.

Iş maslahaty “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň başlygy O.Işangulyýewanyň hasabaty bilen dowam etdi. Ol birleşik boýunça 2021-nji ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler barada hasabat berip, amala aşyrylan işleriň netijesi boýunça harytlyk önümi öndürmegiň önümçilik meýilnamasynyň 135,1 göterim berjaý edilendigini habar berdi. Şu döwürde alnan girdejiniň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, 142,8 göterime deň boldy.

Şeýle hem hasabatyň çäklerinde birleşigiň kärhanalary tarapyndan edara-kärhanalaryň, telekeçileriň we raýatlaryň hem-de daşary ýurt kompaniýalarynyň sargytlary esasynda önümleriň öndürilendigi barada habar berildi.

Ýerlenýän önümleriň möçberini hem-de täze bazarlary we ýerlemegiň usullaryny tapmak arkaly gelip gowuşýan maliýe serişdelerini artdyrmak boýunça işleriň alnyp barylýandygy aýdyldy. Şeýle hem haly we haly önümleriniň elektron söwdasyny guramak hem-de halyny sargyt etmekde, taýýarlamakda we ýerlemekde sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça yzygiderli işler durmuşa geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, gadymdan gelýän halyçylyk sungatymyzyň milliligini we nepisligini saklap galmak bilen, öndürilýän haly önümleriniň görnüşlerini köpeltmek boýunça işleri dowam etmegi tabşyrdy.

Soňra Söwda-senagat edarasynyň başlygy D.Rejebow şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda edara tarapyndan ýerine ýetirilen işler hem-de ýurdumyzda gazanylýan üstünlikleri Türkmenistanda we daşary ýurtlarda guralýan sergilerde, işewürler maslahatlarynda giňden ýaýmak, işewür hyzmatdaşlygy ösdürmekde, önüm öndürijileriň eksportyny artdyrmakda ýardam bermek boýunça döwlet Baştutanymyzyň öňde goýan wezipelerini ýerine ýetirmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň ösüş depgini 105,5 göterime deň boldy. Gazanylan peýdanyň ösüş depgini 114,5 göterime barabardyr.

2021-nji ýylyň 10 aýynda Söwda-senagat edarasy tarapyndan jemi 8 sergi geçirildi. Şeýle hem hasabat döwründe sanly ulgam arkaly işewür maslahatlarynyň, “tegelek stolyň” başyndaky duşuşyklaryň 37-si geçirildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň gazanýan üstünliklerini hem-de ýeten belent sepgitlerini dünýä ýaýmakda, daşary ýurtlaryň öňdebaryjy tejribesini öwrenmekde Söwda-senagat edarasynyň işiniň uly ähmiýete eýedigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz ýurdumyzda hem-de daşary ýurtlarda geçirilýän giň gerimli sergileriň we beýleki halkara ähmiýetli çäreleriň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmagyň wajypdygyny belläp, bu babatda Söwda-senagat edarasynyň ýolbaşçysyna anyk tabşyryklary berdi.

Soňra iş maslahatynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň müdiriýetiniň başlygy D.Hudaýberdiýew hasabat bilen çykyş edip, ýurdumyzda azyk we haryt bolçulygyny döretmekde, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmekde, eksporta niýetlenen önümleriň mukdaryny we görnüşini artdyrmakda hem-de täze iş orunlaryny döretmekde birnäçe işleriň alnyp barylýandygyny aýtdy.

Şu ýylyň dowamynda hususyýetçiler tarapyndan 9 müň 162 gektar meýdanda gök-bakja ekinlerini ekmek we ondan 174 müň 407,5 tonna hasyl almak, 13 müň 246 gektar meýdanda 70 müň 523 tonna miwe we üzüm ýetişdirmek işleri meýilleşdirildi. Mundan başga-da, 1 300 gektar meýdanda 5 110 tonna ýag alynýan ösümlikleri, 11 159 gektar meýdanda 51 müň 526,5 tonna mekgejöwen, 13 müň 930 gektarda 15 müň 846 tonna azyklyk dänäni ösdürip ýetişdirmek bellenilip, bu ugurda degişli işler geçirildi.

Şeýle hem häzirki döwürde birleşmäniň agzalaryna degişli umumy meýdany 530,54 gektara deň bolan ýyladyşhanalaryň 500 gektarynda 2021-2022-nji ýyllaryň ekiş möwsüminde pomidor ekilip, 85 müň tonna hasyla garaşylýandygy habar berildi. Ýetişdiriljek hasylyň köp bölegini eksporta ugratmak göz öňünde tutulýar.

Hasabatyň dowamynda hususyýetçiler tarapyndan sowadyjy ammarlaryň onlarçasynyň gurlandygy, häzirki döwürde şolarda gök-bakja, miwe önümleriniň gorlarynyň döredilýändigi bellenildi. Şeýle hem telekeçilere döwlet tarapyndan döredilýän mümkinçilikleriň netijesinde, ýurdumyzda täze önümçilikleriň geriminiň giňelýändigi habar berildi. Şoňa görä-de, täze önümleriň sany we görnüşleri barha artýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzda hususy işewürlik ulgamynyň pugta binýadynyň döredilendiginden peýdalanyp, halkymyzy özümizde öndürilýän dürli görnüşli önümler bilen ýeterlik mukdarda üpjün etmegi dowam etmegiň zerurdygyny belledi hem-de bu babatda birnäçe tabşyryklary berdi.

Soňra döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahatyna gatnaşyjylara ýüzlenip, olaryň öňünde birnäçe anyk wezipeleri goýdy.

Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjowa ýüzlenip, daşarky söwdanyň seljermesiniň, umuman, geçen ýyl bilen deňeşdirilende, eksportyň 23 göterim artandygyny görkezýändigini belledi.

Biziň önümlerimiziň eksporty ýangyç-energiýa serişdeleri hasaba alynmanda, 48 göterime golaý artdy. Bu erbet görkeziji däl diýip, milli Liderimiz belledi hem-de wise-premýer E.Orazgeldiýew bilen bilelikde bu ugurda entek köp işleriň amala aşyrylmalydygyny nygtady.

Döwlet Baştutanymyz wise-premýere gurluşyk we daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça kiçi, orta we iri işewürlik kärhanalaryny döretmegiň maksatnamalarynyň amala aşyrylyşyny çaltlandyrmagy, özümizde öndürip biljek önümlerimizi daşardan getirmegi bes etmegi tabşyrdy. Hormatly Prezidentimiz bu çäreleriň, ilkinji nobatda, täze iş orunlaryny döretmäge, kärhanalaryň we raýatlaryň iş üpjünçiligini öňki derejesinde saklamaga gönükdirilmelidigini aýtdy.

Milli Liderimiz wise-premýer Ç.Gylyjowa hem-de söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministri O.Gurbannazarowa ýüzlenip, ýurdumyzda giňden bellenýän Halkara Bitaraplyk gününiň hem-de Täze ýyl baýramynyň ýetip gelýändigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz halkyň sarp edýän harytlaryna bolan islegleriň has-da artýandygyny göz öňünde tutup, içerki bazaryň üpjünçiligine, baýramçylyk söwdalaryna şu günlerden taýýarlyk görmegi tabşyrdy.

Şunuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz hususy haryt öndürijileriň azyk önümlerini gündelik söwdada elýeterli bahalardan ilata ýetirmegiň wajypdygyny aýdyp, şu maksat bilen, söwda kärhanalarynyň öndüriji kärhanalar bilen netijeli hyzmatdaşlygyny ýola goýmagyň möhümdigini nygtady.

Milli Liderimiz wise-premýer Ç.Gylyjowa we dokma senagaty ministri R.Rejebowa ýüzlenip, Babadaýhan etrabynda gurlan dokma toplumyny bellenen möhletinde ulanmaga bermek, düzümleýin desganyň açylyş dabarasynyň ýokary derejede geçirilmegini üpjün etmek bilen bagly birnäçe tabşyryklary berdi.

Döwlet Baştutanymyz dokma kärhanalarynda önümleriň täze görnüşlerini köpräk öndürmegiň, olaryň eksport edilýän möçberlerini artdyrmagyň we ugurlaryny giňeltmegiň wajypdygyny belledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işine ünsi çekip, dünýä bazarlarynda harytlaryň bahalarynyň yzygiderli üýtgeýändigini belledi we şoňa görä-de, daşary ýurt biržalarynda harytlaryň birža bahalaryna gündelik gözegçilik etmegi ýola goýmagyň wajypdygyny nygtady.

Milli Liderimiz ýurdumyzda öndürilýän harytlary birža söwdalarynda bäsleşik esasynda amatly ýerlemegiň, munuň üçin dünýä bazarynyň bahalaryna geçirilýän synlary we seljermeleri satyjy bolup çykyş edýän taraplara hem yzygiderli ýetirip durmagyň möhümdigine ünsi çekip, wise-premýer Ç.Gylyjowa we Döwlet haryt-çig mal biržasynyň başlygy B.Çaryýewe bu babatda anyk tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjowa we «Türkmenhaly» döwlet birleşiginiň başlygy O.Işangulyýewa dokalýan halylaryň we haly önümleriniň hilini berk gözegçilikde saklamak tabşyryldy.

Döwlet Baştutanymyz wise-premýer Ç.Gylyjowa hem-de Söwda-senagat edarasynyň başlygy D.Rejepowa ýurdumyzyň hususy eksport edijilerine daşary ýurt alyjylaryny tapmaga, olar bilen uzak möhletli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga ýardam bermek babatda anyk görkezmeleri berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şu ýylyň noýabr aýynda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň işewürleriniň maslahatyny geçirmegiň göz öňünde tutulýandygyny aýdyp, Söwda-senagat edarasynyň ýolbaşçysyna ony ýokary derejede guramaçylykly geçirmek boýunça edaranyň öňünde durýan wezipeleri talabalaýyk ýerine ýetirmegi tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyz wise-premýer Ç.Gylyjowa hem-de Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň müdiriýetiniň başlygy D.Hudaýberdiýewe birnäçe anyk görkezmeleri berip, hususy taraplaryň maýa goýum taslamalaryny işjeň durmuşa geçirmek arkaly, oba hojalyk, azyk we senagat ugurly önümçilikleri giň gerim bilen döretmegiň wajypdygyny nygtady.

Şunuň bilen birlikde, milli Liderimiz hususy telekeçilere innowasiýalary ornaşdyrmakda, önümleriň täze görnüşlerini özleşdirmekde goldaw bermegiň, olara öz önümlerini içerki we daşarky bazarlarda ýerlemekde, ikitaraplaýyn bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmakda ýardam bermegiň wajypdygyny belledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjowa ýubileý ýylynda ulanmaga tabşyrylmagy meýilleşdirilen desgalaryň öz wagtynda, ýokary hilli gurlup, açylyşa taýýar edilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz içerki bazarlaryň üpjünçiligini artdyrmak we söwda ulgamyny yzygiderli kämilleşdirmek babatda amala aşyrylýan işleri hemişe gözegçilikde saklamagy talap etdi.

Milli Liderimiz hususy telekeçilere ýokary tehnologiýalary, innowasiýalary ornaşdyrmakda, täze önümçilikleri döretmekde, olaryň daşary ýurt bazarlarynda tutýan orunlaryny pugtalandyrmakda we giňeltmekde döwlet tarapyndan mundan beýläk-de goldaw beriljekdigini nygtap, wise-premýere bu ugurda degişli teklipleri taýýarlamagy tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow gyş möwsüminiň hem golaýlap gelýändigini aýdyp, ýurdumyzyň bazarlarynyň we dükanlarynyň, aýratyn-da, baýramçylyk günlerinde dürli önümler bilen bolelin üpjün edilmegini hemişe gözegçilikde saklamagy, şonuň bilen birlikde, bahalaryň ýokarlanmagyna ýol berilmeli däldigini nygtap, wise-premýere degişli görkezmeleri berdi.

Maslahatyň dowamynda hormatly Prezidentimiz wezipe borçlaryny talabalaýyk ýerine ýetirmän, işde goýberen kemçilikleri üçin, Söwda-senagat edarasynyň başlygy, Söwda-senagat edarasynyň müdiriýetiniň başlygy D.Rejepowa käýinç yglan etdi.

Şeýle hem milli Liderimiz Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Gylyjowy Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa birinji Ykdysady forumyna gatnaşmak üçin, Gyrgyz Respublikasynyň Bişkek şäherine gulluk iş saparyna ibermek baradaky Buýruga gol çekdi hem-de ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly iş maslahatyny jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglygyny, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyz Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen uly ösüşlere beslenip, ajaýyp üstünlikler gazanyldy. Şeýle ajaýyp üstünlikleriň hatarynda ykdysady ösüşleri, sanly ulgamyň ornaşdyrylyşy aýratyn bellärliklidir.

Häzirki döwürde iş orunlaryna maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň dürli görnüşleriniň giňden ornaşdyrylmagy, gündelik durmuşymyzda bolsa internet mümkinçilikleriniň giňden ulanylmagy netijesinde ilat üçin döredilýän oňaýlyklar elektron maglumatlar ulgamynyň ýaşaýşyň ähli taraplaryna öz täsirini ýetirýändigini görkezýär. Şunuň bilen baglylykda, sanly ykdysadyýetiň esasy aýratynlygyny täze çözgütleri kabul etmekde, täze önümleri öndürmekde we hyzmatlary ýerine ýetirmekde sanly maglumatlaryň ähmiýetiniň ýokarlanýandygy bilen düşündirmek bolar. Sanly gurşaw diňe bir ykdysadyýetiň täze hile geçmegine däl, eýsem, her birimiziň dünýägaraýşymyzyň, jemgyýetçilik aňynyň özgermegine hem öz täsirini ýetirýär.

Sanly ykdysadyýet adamyň, ilatyň ýaşaýşy üçin zerur bolan harytlary we hyzmatlary öndürýän toplumdyr. Başgaça aýdylanda, sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary tarapyndan üpjün edilýän ykdysady işjeňligiň we hünär aragatnaşyklarynyň bütindünýä ulgamydyr. Oňa gysgaça sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet diýlip hem düşünilýär. Ykdysadyýetiň bu görnüşini belli bir derejede ozaldan hereket edýän ykdysadyýet hökmünde hem kabul edip bolar. Ol täze maglumatlary, tehnologiýalary we önümleri döretmegi hem-de olardan peýdalanmagy, telekommunikasiýa hyzmatlaryny, elektron işewürligi, elektron söwdany, elektron bazarlaryny, uzak aralykdan hyzmatlary ýerine ýetirmegi, şeýle hem beýleki düzüjileri öz içine alýar.

Sanly ykdysadyýet tizlik, amatlylyk, tygşytlylyk düşünjeleri bilen berk baglanyşyklydyr. Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde döwletiň orny iki maksada gönükdirilýär. Birinjisi, täze ýagdaýlara uýgunlaşdyrylýan kanunçylyk binýadynyň kämilleşdirilmegidir. Ikinji maksady bolsa, önümçiligiň sanly ýörelgelerine eýerip, innowasion tehnologiýalary ornaşdyrýan kärhanalar we kompaniýalar üçin amatly şertleriň döredilmegidir.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň birnäçesinde toplanan tejribe sanly gurşawyň döredilmegi bilen, milli ösüşde birnäçe artykmaçlyklaryň gazanylýandygyny görkezýär. Şunda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, içerki önümiň artýandygy bellenilýär. Mundan başga-da, ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy ilatyň abadan ýaşaýşyny üpjün etmek üçin wajyp bolan möhüm meseläniň çözülmegine, ýagny ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň gowulanmagyna hem ýardam berýär. Sebäbi sanly hyzmatlara ykdysadyýetiň we jemgyýetiň islegleriniň barha artmagy telekeçiligiň ösmegi üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Görnüşi ýaly, sanly ykdysadyýet ýurduň ösüş depgininiň çaltlanmagyna we sanly tehnologiýalary ulanmagyň hasabyna ilatyň ýaşaýyş derejesiniň ýokarlanmagyna, şeýle-de, milli ykdysadyýetiň düýbünden tapawutlanýan täze hile geçmegine ýardam berýär. Ýurdumyzda ilata hödürlenýän dürli görnüşli hyzmatlaryň netijeliligini üpjün etmek maksady bilen, durmuş ulgamynyň dürli pudaklaryna sanly innowasiýalary ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler oňyn netije berýär. Munuň özi ýurdumyzyň ösüşiniň has-da döwrebapdygyny aýdyň beýan edýär.

Intizar KULLIÝEWA,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

Nebitgaz senagaty milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagydyr. Ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan depginli ösüşini üpjün etmekde bu pudaga uly orun degişlidir. Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen toplumlaýyn strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär. Nebitgaz toplumynyň baý kuwwatyny has netijeli peýdalanmak, öňdebaryjy tehnologiýalar we işläp taýýarlamalar esasynda ugurdaş düzümleri döwrebaplaşdyrmak onuň esasy düzüm bölekleridir. Şunda ekologiýa, gazyp alýan we gaýtadan işleýän ulgamlaryň kuwwatlyklaryny artdyrmaga, «mawy ýangyjyň» daşary ýurtlara iberilýän ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge aýratyn üns berilýär.

Söwda-senagat edarasynda «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri we «Türkmengeologiýa» korporasiýasy tarapyndan hem-de ‘CaffneyCline’ britan kompaniýasynyň ýardam bermeginde «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda guralan «Türkmenistanyň nebiti we gazy – 2021» atly XXVI halkara maslahat üstünliklere beslendi. Oňa hökümet düzümleriniň, ugurdaş ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, abraýly guramalaryň ýolbaşçylary hem-de daşary ýurtlaryň Türkmenistanda işleýän köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 30 gowrak döwletden 100-den gowrak kompaniýanyň, iri halkara guramalaryň we banklaryň wekilleri sanly ulgam arkaly maslahata goşuldylar.

«Türkmenistanyň nebiti we gazy-2021» forumynyň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiziň maslahata gatnaşyjylara iberen gutlagy uly üns bilen diňlenildi. «Ýurdumyzyň nebitgaz senagatynyň gazananlary bilen dünýä jemgyýetçiligini giňden tanyşdyrmak we bu ugurda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen tejribe alyşmak üçin, her ýyl geçirilýän halkara maslahatynyň energiýa serişdelerini gözläp tapmakda, özleşdirmekde we pudagyň işiniň halkara ülňülerine laýyk gelmeginde ähmiýeti uludyr» diýlip, milli Liderimiziň gutlagynda bellenilýär. Nebitgaz senagatyny ösdürmek Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri boldy. Döwletimiziň amala aşyrýan energetika strategiýasyna laýyklykda, ýurdumyzyň uglewodorod serişdelerini halkymyzyň we beýleki ýurtlaryň halklarynyň bähbidine gönükdirmek babatda alnyp barylýan işler öz oňyn netijesini berýär.

Forumyň barşynda ählumumy energiýa ulgamyny ösdürmegiň geljegi, hususan-da, Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň geljegi, bu strategiki ulgamda halkara hyzmatdaşlygynyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Hyzmatdaşlygyň ekologiýa ugruna aýratyn üns berildi. Maslahata gatnaşyjylaryň çykyşlarynda halkara işlerine başlangyçlar bilen gatnaşmak arkaly Türkmenistanyň öz ägirt uly kuwwatyny adamzadyň bähbidine ulanmagy teklip edip, durnukly maksatlar hem-de olara ýetmegiň mümkinçilikleri barada öz garaýyşlaryny beýan edýändigi nygtaldy. Milli Liderimiziň ýolbaşçylygynda bu ulgamda amala aşyrylýan strategiýa ýokary tehnologiýaly pudaklaryň ileri tutulmagyny, döwletiň ýaşaýyş-durmuş üpjünçiliginiň ähli düzüminiň binýatlyk ugry hökmünde «ýaşyl ykdysadyýeti» ösdürmek üçin şertleriň döredilmegini göz öňünde tutýar.

Maslahatyň dowamynda resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. Olaryň hatarynda «Türkmengaz» döwlet konserni bilen Daniýa Patyşalygynyň «Haldor Topsoe A/S» kompaniýasynyň arasynda Tebigy gazy monetizasiýa etmek arkaly ammiak we metanol önümçiligi boýunça Özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama, Günbatar Türkmenistanyň Balkanýaka zolagynyň Goturdepe nebitgazly ýatagynyň gündogar böleginde we Günorta Burun künjeginde 3D we 2D ölçegli gözleg-barlag işlerini geçirmek maksady bilen, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy bilen Singapur Respublikasynyň «Ýug-Neftegaz Private Limited» kompaniýasynyň arasynda Şertnama, Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy bilen Beýik Britaniýanyň «Petro Gas LLP» kompaniýasynyň arasynda TNGIZT-nyň Kenar toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynda nebit we nebit önümleri guýulýan 3-nji gämi duralgasynyň taslamasyny düzmek we ony gurmak boýunça Şertnama bar.

Utgaşykly görnüşde geçirilen maslahatyň dowamynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde dowam edýän «EKSPO – 2020» Bütindünýä sergisindäki Türkmenistanyň sergi bölüminden göni alnyp görkeziliş geçirildi. Şol ýerde Aşgabatdaky maslahat bilen birlikde, «Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri – pes uglerodly geljege geçmegiň açary» diýen mesele boýunça mejlis geçirildi.

Sanly ulgam arkaly Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň maslahatynda mähriban Arkadagymyzyň alyp barýan syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna hem-de ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda taýýarlanylan möhüm kadalaşdyryjy-hukuk namalarynyň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy.

«Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyna hem-de «Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişi hakynda» Kararyň taslamasyna garamak maslahatyň gün tertibiniň esasy meseleleriniň biri boldy. «Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişi hakynda» Mejlisiň Karary biragyzdan kabul edildi.

Maslahatyň garamagyna hödürlenilen esasy maliýe-hukuk resminamasy ykdysady strategiýadan ugur alnyp hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 – 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» kesgitlenilen ilkinji nobatdaky wezipeler nazara alnyp taýýarlanyldy. «Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Kanun ýurdumyzyň geljekki ykdysady we durmuş ösüşiniň depginlerini kesgitlemelidir.

Deputatlar ýurdumyzyň döwlet we jemgyýetçilik durmuşynda ýeten sepgitlerini, 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasyny düzmäge esasy çemeleşmeleri hem-de ýörelgeleri, onuň girdeji bölegini emele getirmegiň aýratynlyklary we beýleki meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň çykdajy böleginiň maddalary aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýjileriň haklarynyň goragyny üpjün edýär, olar Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Permanyna laýyklykda 10 göterim ýokarlandyrylar.

Soňra deputatlar «Döwet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda», «Poçta aragatnaşygy hakynda», «Döwlet ýer kadastry hakynda» (rejelenen görnüşi), «Türkmenistandaky daşary ýurt raýatlarynyň hukuk ýagdaýy hakynda», «Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda» kanunçylyk taslamalaryna garadylar. Raýatlaryň we döwletiň hukuklarynyň we bähbitleriniň berjaý edilmegi, jemgyýetiň mundan beýläk-de demokratiýalaşdyrylmagyna, şeýle hem Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň üstünlikli amala aşyrylmagyna ýardam bermek bu hukuk resminamalarynyň esasy wezipeleridir.

«Türkmenistanyň Jenaýat kodeksine üýtgetme girizmek hakynda» «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek we güýjüni ýitiren» diýip ykrar etmek hakynda», «Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlandyrmak hakynda» «Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Awtomobil ýollary we ýol işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek hakynda», «Türkmenistanyň «Ene mähri» diýen hormatly adynyň Düzgünnamasyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Türkmenistanyň ilaty durmuş taýdan goramak hakynda kodeksine üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda», «Atmosfera howasyny goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalar girizmek hakynda», «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalary we üýtgetmeler girizmek hakynda» , «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Kanunlaryň taslamalaryna-da garaldy.

Şeýle hem Mejlisiň dowamynda başga-da birnäçe meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Milli Geňeşiň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň on bäşinji maslahatynyň garamagyna hödürlenen kanunçylyk namalary biragyzdan goldanyldy we kabul edildi.

Türkmenistanyň energetika senagaty ösüşiň durnukly ýokary depginlerini saklap, dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanylýan elektroenergiýanyň eksportyny ýokarlandyrmak mümkinçiligine eýedir. Soňky ýyllarda Türkmenistan hyzmatdaşlary bilen bilelikde gündogar we günorta ugurlary boýunça birnäçe iri turbageçiriji taslamalary amala aşyrdy. Olaryň häzirki zaman global energetika howpsuzlygynyň, şol sanda türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ýetirmegiň köpşahaly ulgamynyň hasabyna döretmäge gönükdirilendigi uly ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly: «Türkmen topragy — tebigy baýlyklaryň hazynasy. Diňe ägirt uly «Galkynyş» gaz käniniň özi-de munuň aýdyň subutnamalarynyň biridir. Türkmenistan häzirki wagtda energetika pudagynda öňden däp bolup gelýän strategik hyzmatdaşlar bilen bir hatarda öz energiýa hyzmatdaşlygyny Ýewropa, Aziýa, Uzak Gündogar we Günorta-Günbatar ugurlary boýunça giňeltdi. Dünýäniň öňdebaryjy meşhur maliýe we nebit-gaz kompaniýalary bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýdy».

Hormatly Prezidentimiziň esasy maksady milli ykdysadyýetiň öňünde goýan anyk wezipelerine kybap gelýän geljegi uly geleşikleri baglaşmaga we bilelikdäki taslamalary amala aşyrmaga gönükdirilendir. Şonuň bilen birlikde, ol ýa-da beýleki pudagy ösdürmegiň möhüm meseleleri boýunça pudaklaýyn sergileriň, ylmy-amaly maslahatlaryň, işewürler forumlarynyň geçirilmegi wajyp meseleleri ara alyp maslahatlaşmaga, onuň ýagdaýyny seljermäge mümkinçilik berýär. Munuň özi önümçiligi hem harytlaryň ýerlenilmegini ösdürmek, kompaniýalaryň mahabat-maglumat işini guramak babatda öz taktikasyny we strategiýasyny ähmiýetli üýtgetmäge ýardam edýär.

Her ýylda geçirilýän «Türkmenistanyň nebiti we gazy» (OGT) halkara sergisi we maslahaty şeýle abraýly pikir alyşmalar meýdançasyna öwrülendigini görkezýär. Her ýyl bu çärelere gatnaşmak üçin daşary ýurt döwletleriniň uly wekiliýetleri, iri kompaniýalaryň we transmilli holdingleriň top-menejerleri, alymlar, ylmy-barlag toparlarynyň, akademiki we maliýe institutlarynyň wekilleri ýurdumyza gelýärler.

Awazada geçirilen Türkmenistanyň IX Halkara gaz kongresiniň işiniň barşynda gaz ulgamynda döwletara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň täze ugurlary kesgitlenildi. Energiýa serişdeleriniň iberilmegini, milli we sebit gaz ulag düzümini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, milli işgärleri taýýarlamak hem-de beýleki ulgamlarda ýakyn geljek üçin özara gatnaşyklaryň meýilnamalary bellenildi. Dünýäniň esasy kompaniýalarynyň gaz pudagynda ýurdumyz bilen ysnyşykly gatnaşyklary ýola goýmaga çalyşýandygy kanunalaýyk ýagdaýdyr. Sebäbi Türkmenistan özüni halkara bazarynda energiýa serişdelerini köp möçberde iberýänleriň arasynda geljegi uly hyzmatdaşlaryň biri hökmünde görkezdi.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy durnukly ösdürmek maksady bilen, energiýa serişdeleriniň daşary ýurtlara iberilmegini diwersifikasiýa ýoly boýunça ösdürmek baradaky başlangyçlary dünýäde giň gerim alýar. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň sebit üçin strategik ähmiýete eýedigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Şular ýaly ykdysady tarapdan bähbitli desgalaryň hatarynda Balkan welaýatynyň Garabogaz şäherinde tebigy gazy gaýtadan işleýän zawodyň we Gyýanly şäherçesindäki gazhimiýa toplumynyň, şeýle-de Ahal welaýatynda Owadandepede gurlup ulanylmaga berlen tebigy gazdan ýokary hilli benzin öndürýän zawodyň işe girizilmegi bu pudagyň ýokary derejede ösýändiginiň subutnamasydyr.

Türkmenistan energetika eksportunyň haryt düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energetika işewürliginiň täze usullaryny işjeň ösdürmegiň hasabyna bazarda eýeleýän ornunyň häsiýetini-de hil taýdan düýpli özgerdýär. Ýurdumyzda birnäçe ýyl bäri işleýän «CNPC», «Edison Technologies GmbH», «Haldor Topsoe», «Allen and Overy», «Honeywell UOP», «Dragon Oil», «Exxon-Mobil», «LG International» ýaly dünýäniň esasy kompaniýalarynyň wekilleri Türkmenistan bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygyň geljeginiň uludygyna we ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde ýurdumyzyň möhüm orny eýeleýändigine ynanýarlar.

Diňe bir tebigy gaz däl, eýsem, halkyň ýaşaýyş-durmuşy üçin wajyp zerurlyk bolan elektrik energiýasy bilen üpjün etmekde-de ýurdumyzda uly işler amala aşyrylýar. Ýakynda, ýagny 23-nji oktýabrda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly Ahal — Balkan ýokary woltly, iki zynjyrly täze asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi şu ýylyň ajaýyp wakasy boldy. Bu elektrik geçirijisi ýurdumyzyň halkalaýyn energo ulgamyny döretmek boýunça hormatly Prezidentimiz tarapyndan başy başlanan iri möçberli taslamanyň birinji tapgyrydyr. Bu taslama ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrar hem-de Aşgabadyň we welaýatlaryň energo ulgamlaryny bitewi energetika halkasyna birleşdirmek arkaly, içerki sarp edijileri energiýa bilen üpjün etmegiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrar. Şeýlelikde, energetikler elektrik akymynyň dowamly barşynda energiýa toplumlaryny, elektrik podstansiýalaryny, elektrik geçirijileri abatlap we döwrebaplaşdyryp bilýärler. Şonuň ýaly-da, bu elektrik geçirijisi ýurdumyzyň şäherleridir obalary bilen birlikde, her ýyl ulanylyşa tabşyrylýan iri senagat toplumlaryny we beýleki durmuş desgalaryny elektrik energiýasy bilen üpjün etmegiň, artykmaç bölegini bolsa daşary ýurtlara eksport etmegiň mümkinçiliklerini artdyrar.

Tirkişmyrat DURDYÝEW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

1-nji noýabrda Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynda ýurdumyzyň milli pul birliginiň — manadyň dolanyşyga girizilmeginiň 28 ýyllygy mynasybetli ylmy-amaly maslahat geçirildi. Maslahata döwlet we paýdarlar-täjirçilik banklarynyň, Ylymlar akademiýasynyň, Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň ýolbaşçylary hem-de ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlary we talyplary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Ýygnananlar hormatly Prezidentimiziň bank ulgamynyň işgärlerine Gutlagyny uly ruhubelentlik bilen diňlediler. Onda: «Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň giňden bellenilýän we «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilen ýylda hem ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm ulgamy bolan bank ulgamy çalt depginler bilen ösýän ulgamlaryň birine öwrüldi. Häzirki döwürde bank ulgamynyň ygtybarlylygyny has-da ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan işler döwlet syýasatymyzda möhüm orun eýeleýär. Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy, töwekgelçilikleri we maýa goýumlary dolandyrmagyň netijeli usullaryny ýokarlandyrmagyň, korporatiw dolandyrmak ulgamyny ösdürmegiň hem-de işewürlik ýagdaýlaryny kämilleşdirmegiň, bankyň girdejisini we düşewüntliligini artdyrmagyň esasynda durnukly ösüşi üpjün etmek geljek üçin möhüm wezipeleriň biridir» diýlip bellenilýär.

Gutlagda milli maksatnamalarymyzyň işjeň durmuşa geçirilmeginiň halkara giňişliginde-de öz beýanyny tapýandygy nygtalýar. Türkmenistanyň durnukly ykdysady ösüşine halkara guramalar tarapyndan hem oňyn baha berilýär. Dünýä ykdysadyýetinde çylşyrymly ýagdaýlaryň dowam edýändigine garamazdan, ýurdumyzyň halkara maliýe derejesi has-da pugtalandyrylýar. Muňa halkara agentlik tarapyndan Türkmenistana berlen derejeler hem şaýatlyk edýär.

Maslahatda edilen çykyşlarda 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda türkmen manadynyň dolanyşyga girizilmeginiň türkmen döwletiniň taryhynda möhüm waka bolandygy bellenildi. Bu taryhy waka ýurdumyzyň garaşsyz ykdysady syýasatynyň başlanandygyny alamatlandyryp, Diýarymyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde bellenilen sepgitlere üstünlikli ýetmekde, Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň döwlet esaslaryny pugtalandyrmakda möhüm orun eýeledi.

Maslahata gatnaşanlar türkmen döwletiniň häzirki döwrüň wajyp meselelerini çözmekde işjeň orny barada aýtmak bilen, milli Liderimiziň halk hojalygy toplumynyň ähli ulgamlarynda amala aşyrýan düýpli, oýlanyşykly özgertmeleriniň ýurdumyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegi üçin uly mümkinçilikleri döredýändigini bellediler.

Şanly sene mynasybetli geçirilen çäreleriň çäklerinde Türkmenistanyň Merkezi banky tarapyndan Garaşsyzlyk ýyllary içinde goýberilen pul birlikleriniň nusgalaryny, gymmat bahaly metallardan taýýarlanylan ýadygärlik şaýy pullary, milli zergärçilik şaý-seplerini hem-de ýurdumyzyň numizmatikasynyň taryhyna bagyşlanan maglumatlary özünde jemleýän ýörite sergi guraldy.

«Watan».

Aşgabat, 3-nji noýabr (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda harby we hukuk goraýjy edaralaryň 2021-nji ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetiren işleriniň jemleri jemlenildi, Garaşsyz döwletimizde howpsuzlygy, asudalygy üpjün etmek, harby we hukuk goraýjy edaralaryň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek, maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça gaýragoýulmasyz wezipeler kesgitlenildi hem-de beýleki birnäçe meselelere garaldy.

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň gün tertibini yglan edip, goranmak ministri B.Gündogdyýewe söz berdi. Ol hasabat döwründe ýurdumyzyň goranyş ukybyny berkitmäge hem-de Milli goşunymyzyň kuwwatyny pugtalandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn harby özgertmeleriň çäklerinde görlen anyk çäreler barada hasabat berdi.

Ýaragly Güýçlerimiziň Belent Serkerdebaşysynyň “Çagyryş boýunça harby gullugy geçýän harby gullukçylary Türkmenistanyň Ýaragly Güýçlerinden, beýleki goşunlaryndan we harby edaralaryndan harby gullukdan boşatmak we Türkmenistanyň raýatlarynyň harby gulluga nobatdaky çagyrylyşy hakynda” Permanynyň düzgünleriniň ýerine ýetirilişi barada hem habar berildi.

Goranmak ministrliginiň ýolbaşçysy ýurdumyzyň Harby-deňiz güýçleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça alnyp barylýan işler barada-da hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna häzirki zaman gämilerini gurmak boýunça teklipler hem-de täze gämileriň taslamalary we nusgalarynyň şekilleri hödürlenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, üstünlikli durmuşa geçirilýän goranyş häsiýetli Harby doktrinanyň ähmiýetine ünsi çekdi. Bu doktrina döwletimiziň parahatçylykly we asuda durmuşynyň, Watanymyzyň okgunly durmuş-ykdysady ösüşiniň, ony halkara giňişlikde öňdäki orunlara çykarmagyň kepili bolup hyzmat edýär.

Döwlet Baştutanymyz Ýaragly Güýçleri iň täze ýörite tehnikalar bilen mundan beýläk-de üpjün etmegiň, bu ulgamda öňdebaryjy tejribäni işjeň ulanmagyň we durmuş meselelerini çözmegiň ileri tutulýan ugurlardygyny belläp, Milli goşunyň ähli kysymlarynyň işini kämilleşdirmek boýunça öňde goýlan wezipeleri üstünlikli çözmek meselelerini hemişe gözegçilikde saklamagy goranmak ministrine tabşyrdy.

Milli Liderimiz harby düzgün-nyzamyň berk berjaý edilmegine, harby bölümlerde watançylyk-terbiýeçilik işleriniň geçirilmegine, ýaş esgerleri şöhratly ata-babalarymyzyň nusgalyk göreldesinde terbiýelemäge aýratyn üns bermegiň wajypdygyny aýdyp, ministrligiň ýolbaşçysyna birnäçe tabşyryklary berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ýaragly Güýçleriň ähli goşun düzümleriniň, şol sanda Harby-deňiz güýçleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny Türkmenistanyň diňe goranyş häsiýetli Harby doktrinasyna laýyklykda pugtalandyrmagyň möhümdigini belläp, Watanymyzyň deňiz serhetlerine gözegçilik edýän harby gämileri häzirki zaman tehniki serişdeleri bilen üpjün etmek meselesini berk gözegçilikde saklamagy ministre tabşyrdy.

Baş prokuror B.Atdaýew ýylyň başyndan bäri kanunylygyň, adam hukuklarynyň hem-de azatlyklarynyň berjaý edilmegi ugrunda ýerine ýetirilen köpugurly işleriň netijeleri, düzümleýin edaralara sanly ulgamy ornaşdyrmak, işgärler düzümini pugtalandyrmak maksady bilen görlen çäreler barada hasabat berdi. Şeýle hem döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryna laýyklykda, ministrliklerde we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda geçirilen barlaglaryň netijeleri barada hasabat berildi.

Milli Liderimiz hasabaty diňläp, takyk prokuror gözegçiligini amala aşyrmagyň, kanun bozulmalaryny ýüze çykarmagyň hem-de aradan aýyrmagyň we olaryň öňüni almagyň zerurdygyna ünsi çekdi. Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy bu düzümiň üstüne ýüklenen wezipeleri durmuşa geçirmek üçin gulluk borçlaryny ýerine ýetirmäge tutanýerli çemeleşýän ýokary hünärli hünärmenleriň işlemelidigini aýdyp, Baş prokurora degişli tabşyryklary berdi.

Soňra içeri işler ministri Ö.Hojanyýazow on aýyň dowamynda geçirilen işler hem-de düzgün bozulmalarynyň öňüni almaga we ýurdumyzda jemgyýetçilik tertibini üpjün etmäge gönükdirilen çäreler barada hasabat berdi. Şeýle hem ýangyn howpsuzlygyny üpjün etmek we Döwlet ýol gözegçiligi gullugynyň işini kämilleşdirmek boýunça amala aşyrylan işler barada hasabat berildi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy hasabaty diňläp, kanunçylygyň we tertip-düzgüniň berjaý edilişine gözegçilik etmegiň zerurdygyny nygtady. Hormatly Prezidentimiz ýol hereketiniň howpsuzlygy bilen bagly meseleleri hemişe üns merkezinde saklamagyň wajypdygyny aýdyp, ýol-ulag hadysalarynyň öňüni almaga gönükdirilen çäreleriň yzygiderli geçirilmeginiň möhümdigini belledi.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Içeri işler ministrliginiň ähli düzümleýin edaralaryna işiň döwrebap guramaçylyk görnüşleriniň we usullarynyň ornaşdyrylmagyny ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitläp, ministre birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň çäklerinde, wezipe borçlaryny talabalaýyk ýerine ýetirmän, işde goýberen kemçilikleri üçin, Aşgabat şäheriniň Polisiýa müdirliginiň müdiri W.Ataýewe berk käýinç yglan etdi hem-de ýol berlen kemçilikleri gysga wagtyň içinde düzetmegi oňa soňky gezek duýdurdy we degişli Buýruga gol çekdi.

Soňra Ýokary kazyýetiň başlygy G.Ussanepesow milli kazyýet ulgamyny kämilleşdirmek, işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler barada hasabat berdi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy ata Watanymyzyň düýpli we oňyn özgertmeler ýoly bilen ynamly öňe barýandygyny aýtdy. Halkara hukugyň umumy kabul edilen kadalaryna laýyk gelýän kanunçylyk şol özgertmeleriň ygtybarly binýadydyr. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow kanunylygy, adalatlylygy hem-de tertip-düzgüni üpjün etmegiň kazyýet işiniň esasy maksatlary bolup durýandygyny belläp, Ýokary kazyýetiň ýolbaşçysyna amala aşyrylýan işleriň ýokary hilini we dessinligini üpjün etmek, kazyýetleriň üstüne ýüklenilen wezipeleriň ýerine ýetirilişiniň netijeliligini ýokarlandyrmak meselelerini hemişe gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Milli howpsuzlyk ministri G.Annaýew 2021-nji ýylyň on aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri, Garaşsyz türkmen döwletiniň gazananlaryny ygtybarly goramak, durnukly jemgyýetçilik-syýasy ýagdaýy üpjün etmek boýunça amala aşyrylan çäreler barada hasabat berdi. Döwlet Baştutanymyzyň edaranyň işinde öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak babatda beren tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi barada hem aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, milli howpsuzlygy üpjün etmek ulgamynda döwlet syýasatynyň amala aşyrylmagynyň içerki durnuklylygy pugtalandyrmaga, Diýarymyzyň dünýä giňişliginde eýeleýän ornuny has-da berkitmek üçin zerur ykdysady, syýasy we harby kuwwaty artdyrmaga ýardam etmelidigini nygtady.

Soňra Döwlet serhet gullugynyň başlygy Ý.Nuryýew ýolbaşçylyk edýän düzüminiň şu ýylyň on aýynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri hem-de ýurdumyzyň guryýer we deňiz serhetlerini ygtybarly goramak boýunça görlen çäreler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz Watanymyzyň mukaddes serhetlerini dostluk we doganlyk serhedi diýip yglan edip, ähli döwletler, ilkinji nobatda bolsa goňşy ýurtlar bilen oňyn gatnaşyklary we netijeli hyzmatdaşlygy saklaýandygymyzy nygtady.

Belent Serkerdebaşymyz Türkmenistanyň çäk bitewüligini hem-de ykdysady bähbitlerini goramagyň bu edaranyň esasy wezipeleriniň biridigini belläp, kesgitlenen wezipeleri üstünlikli çözmek maksady bilen, serhet goşunlarynyň işini döwrüň talaplaryna laýyklykda guramagyň zerurdygyny aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow serkerdeleriň hem esgerleriň netijeli gulluk etmegi we göwnejaý ýaşaýyş-durmuş şertlerini üpjün etmek üçin ähli mümkinçilikleri döretmegiň zerurdygyny aýdyp, Döwlet serhet gullugynyň ýolbaşçysyna birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Soňra adalat ministri M.Taganow hereket edýän kanunlary kämilleşdirmek, täze kanunlary işläp taýýarlamak bilen bagly teklipleri taýýarlamak boýunça ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri hem-de raýatlara kabul edilýän kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň maksatlaryny we wezipelerini düşündirmäge gönükdirilen çäreler barada hasabat berdi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy häzir kanunçylyk binýadyny mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn pugtalandyrmagyň esasy wezipeleriň biridigini aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz hukuk seljeriş işleriniň döwletiň işlerini dolandyrmagyň hem-de raýat jemgyýetini ösdürmegiň zerur gurallarynyň biridigini nygtap, bu babatda ministre anyk tabşyryklary berdi. Şunuň bilen birlikde, milli Liderimiz raýatlaryň arasynda güýje girýän kanunlaryň many-mazmunyny düşündirmek işinde täze usullary ulanmagyň wajypdygyny belledi.

Döwlet gümrük gullugynyň başlygy M.Hudaýkulyýew ýylyň başyndan bäri ýerine ýetirilen işler hem-de gullugy tehniki taýdan döwrebaplaşdyrmak we işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça görlen çäreler barada hasabat berdi.

Daşary ykdysady amallary hasaba almagyň sanly tehnologiýalaryny hem-de monitoringini yzygiderli ornaşdyrmak ugrunda geçirilýän işler barada hasabat berildi. “2021 — 2023-nji ýyllarda eksport-import amallary üçin bir penjire” atly synag taslamasyny durmuşa geçirmek boýunça tassyklanylan meýilnama laýyklykda, daşary ykdysady işe gatnaşýan birnäçe ministrlikler hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bilelikde toplumlaýyn işler alnyp barylýar.

Gullugyň ýolbaşçysy iri halkara düzümler hem-de daşary ýurtlaryň esasy ugurdaş guramalary bilen hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan çäreler barada hem hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, daşary ykdysady işjeňligiň ýokarlanýandygyny we halkara ýük daşamalaryň möçberleriniň artýandygyny nazara almak bilen, ýurdumyza getirilýän önümlere, olaryň bellenen hil babatdaky ölçeglere doly laýyk gelmegine has içgin gözegçiligi üpjün etmegiň wajypdygyny nygtady. Milli Liderimiz öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna, gümrük terminallarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmaga aýratyn üns bermegiň zerurdygyny aýdyp, gullugyň ýolbaşçysyna degişli görkezmeleri berdi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy öňdebaryjy daşary ýurt tejribesiniň hem-de häzirki zaman maglumat tehnologiýalarynyň giňden ulanylmagynyň bu ulgamda alnyp barylýan syýasaty durmuşa geçirmegiň aýrylmaz bölegidigini aýdyp, gullugyň ýolbaşçysyna bu babatda degişli görkezmeleri berdi.

Döwlet migrasiýa gullugynyň başlygy N.Atagaraýew şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri hem-de edaranyň öňünde durýan gaýragoýulmasyz wezipeleri netijeli çözmäge gönükdirilen çäreleriň amala aşyrylyşy barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, döwletimiziň bu ugurdaky syýasatynyň türkmenistanlylaryň bähbitlerini we howpsuzlygyny üpjün etmäge, halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda, raýatlarymyzyň ýurdumyzda we onuň çäklerinden daşarda hereket etmek babatdaky hukuklarynyň berjaý edilmegine gönükdirilendigini nygtady.

Milli Liderimiz dünýäniň oňyn tejribesini hem-de hereket edýän kanunçylygyň esasy ýörelgelerini seljermegiň, işiň täze usullaryny ulanmagyň gullugyň üstüne ýüklenen wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekliginiň kepili bolup durýandygyny aýdyp, edaralary dolandyrmak ulgamynda öňdebaryjy maglumat tehnologiýasyny has işjeň peýdalanmagy tabşyrdy.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary Ç.Amanow harby we hukuk goraýjy edaralaryň şu ýylyň on aýynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri, döwlet Baştutanymyzyň başyny başlan özgertmelerini gözegçilik edýän ulgamynda durmuşa geçirmek maksady bilen görlen anyk çäreler barada hasabat berdi. Şeýle hem ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysynyň Bagabat şäherçesinde harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetini döretmek boýunça ozal beren tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi barada hasabat berildi.

Wise-premýer, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary hormatly Prezidentimiziň garamagyna kömekçi hojalygyň düzümleriniň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylaryny hödürledi. Kömekçi hojalygyň çäklerini ekerançylyk meýdanlaryna bölmek teklip edilýär, bu ýerde dürli oba hojalyk ekinleri ösdürilip ýetişdiriler, miweçilik we üzümçilik pudaklary ösdüriler.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi bilen parahatçylyk, hoşniýetli goňşuçylyk, giň hyzmatdaşlyk syýasatyny durmuşa geçirýändigini nygtady we ýurdumyzyň mundan beýläk-de seçip alan ýoly bilen ynamly öňe gitjekdigini hem-de dünýä döwletleri, abraýly halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýýandygyny nygtady. Milli Liderimiz bu baradaky gürrüňi dowam edip, bellenilen wezipeleriň takyk we öz wagtynda ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagyň hem-de ýurdumyzda kanunylygyň, hukuk tertibiniň, harby we hukuk goraýjy edaralaryň şahsy düzümlerinde tertip-düzgüniň berjaý edilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyz hödürlenen çyzgylar bilen tanşyp, bu künjekde ekerançylygyň, miweçiligiň ösdürilmeginiň dag etekleriniň ekologiýa derejesini ýokarlandyrmak bilen bir hatarda, ýaş esgerleriň harby gullugynyň zähmet terbiýesi bilen utgaşdyrylmagynda aýratyn ähmiýetlidigini belledi. Munuň özi harby gullukçylaryň söweşjeň taýýarlygy üçin bolşy ýaly, oba hojalyk ulgamynda, hususan-da, harby gullukçylaryň agronomçylyk, maldarçylyk ýaly hünärleri ele almagy üçin möhümdir diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow wise-premýere, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretaryna anyk tabşyryklary berdi.

Mejlisde başga-da birnäçe möhüm meselelere garaldy hem-de şolar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow mejlisi jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglygyny, maşgala abadançylygyny hem-de parahatçylygyň, durnuklylygyň we ata Watanymyzyň mundan beýläk-de rowaçlanmagynyň bähbidine gullukda üstünlikleri arzuw etdi.

Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde ýurdumyzyň energetika pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak we pugtalandyrmak, täze energiýa ulgamlaryny döretmek, ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça netijeli çäreler durmuşa geçirilýär. Netijede, Türkmenistanyň energetika senagatynda ýokary ösüş depginleri gazanylýar. Ýurdumyzyň içerki sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmek, onuň eksportyny diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça hem uly işler alnyp barylýar.

Döwlet Baştutanymyzyň golaýda sanly ulgam arkaly güýjenmesi 220 kW, uzynlygy 421 kilometr bolan Ahal — Balkan ýokary woltly, iki zynjyrly täze asma elektrik geçirijisiniň işine ak pata bermegi hem şeýle tutumly işleriň nobatdaky güwäsi boldy. Şol bir wagtda, munuň özi Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň barha artýandygynyň özboluşly görkezijisidir. Bu elektrik geçirijiniň işe girizilmegi bilen, ýurdumyzyň halkalaýyn energiýa ulgamynyň birinji tapgyry tamamlandy. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, geljekde onuň Balkan — Daşoguz ugrunyň gurluşyk-gurnama işleriniň durmuşa geçirilmegi bilen, energiýa ulgamyny bir bitewi halka birleşdirmek işi tamamlanar. Bu bolsa islendik howa şertlerinde-de sebitleri elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmäge şert döreder. Şonuň bilen birlikde, ýurdumyzyň bu ugurdaky eksport kuwwatyny artdyrmaga-da hyzmat eder.

Gürrüňi edilýän energoulgamyň desgalaryna häzirki zaman programmalarynyň ornaşdyrylmagy işi uzak aralykdan dolandyrmaga mümkinçilik berýär. Beýleki ugurlar bilen birlikde, energetika pudagyny ösdürmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Muňa mysal hökmünde «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynyň» üstünlikli amal edilendigini görkezmek bolar. Konsepsiýanyň çäklerinde ýurdumyzda 8 sany döwrebap gazturbinaly elektrik stansiýasy gurlup ulanmaga berildi. Bularyň ählisi sebitleriň energiýa üpjünçiliginiň ygtybarly bolmagyna, täze iş orunlarynyň döredilmegine mümkinçilik berdi. Häzirki wagtda Aşgabat — Mary — Lebap — Daşoguz aralygynda elektrik geçirijileri hereket edip, olar bu sebitleriň energiýa ulgamlaryny özara birleşdirýär.

Halkalaýyn energiýa ulgamynyň Ahal — Balkan böleginiň işe girizilmegi iki welaýatyň arasynda elektrik energiýasynyň özara akymyny kadalaşdyrar. Munuň özi Türkmenbaşy şäheriniň, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň hem-de günbatar sebitiň senagat kärhanalarydyr beýleki sarp edijileriniň energiýa üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrar.

Il-ýurt bähbitli şeýle tutumly işleri durmuşa geçirýän milli Liderimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, belent başynyň aman bolmagyny arzuw edýäris.

Baýramgül GELDIMÄMMEDOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Mälim bolşy ýaly, 29-njy oktýabrda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen bölegi ulanmaga berildi. Halkara ülňülerine laýyk gelýän şeýle ulag düzüminiň durmuşa geçirilmegi ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna hem-de halkara ulag ulgamyna üstünlikli goşulyşmagyny has-da işjeňleşdirmäge ýardam berer. Munuň özi Diýarymyzda kämil içerki ulag infrastrukturasynyň kemala getirilýändigini hem-de onuň Garaşsyz ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmäge täzeden-täze ajaýyp şertleri döredýändigini görkezýär.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ulag ulgamyny ösdürmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary bilen ýurdumyzyň ulag düzümi döwrebaplaşdyrylýar we täze ulag ýollary yzygiderli gurulýar. Bu bolsa amatly geografik çäkde ýerleşýän döwletimiziň Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlarda halkara söwda ýollarynyň möhüm düzüm bölegine öwrülmegine mümkinçilik berýär. Ýakynda ulanmaga berlen ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen bölegi hem degişli ugurdaky işleri has-da işjeňleşdirmäge uly itergi berer.

Uzynlygy 600 kilometre barabar bolan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygyna 2019-njy ýylyň başynda badalga berildi. Bu giň möçberli taslamany durmuşa geçirmek döwlet Baştutanymyzyň 2019-njy ýylyň 11-nji ýanwaryndaky Kararyna laýyklykda, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Türkmen Awtoban» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetine ynanyldy. Umumy bahasy ABŞ-nyň 2 milliard 300 million dollaryna barabar bolan bu taslamany üç tapgyrda amala aşyrmak göz öňünde tutuldy. Uzynlygy 203 kilometr bolan täze ýoluň birinji tapgyrynyň — Aşgabat — Tejen böleginiň gurluşygy üstünlikli ýerine ýetirildi. Onuň birnäçe halkara güwänamalaryna eýe bolmagy dünýä ulag ulgamynyň möhüm düzüm bölegine öwrüljek bu ýoluň gurluşygynyň häzirki zaman usullarynyň esasynda alnyp barlandygyny aýdyň tassyklaýar.

Merkezi Aziýa möçberinde iri taslamalaryň biri bolan ýokary tizlikli, halkara ähmiýetli bu ýoluň gurulmagy ägirt uly ulag-üstaşyr kuwwatlyklarymyzdan habar berýär. Döwrümize ganat bolan şeýle ak ýollaryň Türkmenistan döwletimiz üçin sebit we halkara hyzmatdaşlygynda täze mümkinçilikleri açjakdygy bolsa şübhesizdir.

Şemşat KIÇIGULOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygy bilen Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary giň gerimde ösdürilýär. Şol sanda oba hojalyk pudagyny ösdürmek, halkymyzyň bolelin durmuşda ýaşamagyny üpjün etmek, azyk bolçulygyny has-da pugtalandyrmak ugrunda amala aşyrylýan tutumly işler barha rowaçlanýar. Şu ýyl ýurdumyzda bugdaýyň 1 million 400 müň tonnadan gowragy ýygnaldy.

Hormatly Prezidentimiziň ýörite Kararlary esasynda şalynyň, gök we bakja ekinleriň önümleri, miweler hem-de ir-iýmişler bilen ilaty ýylyň dowamynda üpjün etmek meselesi hem oňyn çözülýär. Ilatyň saçaklarynda azyklyk önümleriň bolçulygynyň emele gelmegine mähriban Arkadagymyzyň «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek hakyndaky» Karary has-da güýçli täsirini ýetirdi. Oba hojalygynda ýerleriň 99 ýyl möhlet bilen hakyky ýer eýelerine berlip ugramagy, pes netijeli daýhan birleşikleriniň ornunda netijeli işleýän daýhan hojalyklarynyň döredilmegi, şeýle hem hasylyň möçberini we hilini ýokarlandyrýan usullary düzümine alýan özgertmeleriň uly toplumynyň durmuşa geçirilmegi netijesinde ilatymyzyň saçaklarynda önüm bolçulygynyň döredilendigini ynam bilen aýdyp bilýäris. Çörek önümleri, gök önümler, bakja önümleri, öz topragymyzdan önýän önümleriň dürli görnüşleri bollugy bilen bazarlarda alyjylara yzygiderli hödürlenilip dur.

Hormatly Prezidentimiziň 2014-nji ýylda Türkmenabat şäherinde bolup geçen Türkmenistanyň Ýaşulularynyň maslahatynda: «Biz geljekde diňe pagta we galla ekmek bilen çäklenmeli däldiris. Gök we bakja önümlerini, dürli miweleri, şeýle hem beýleki oba hojalyk önümlerini öndürmegiň möçberlerini artdyrmagy hem öz öňümizde möhüm wezipe edip goýmalydyrys» diýip aýdanlarynyň bu gün hasyl bolandygyny öz durmuşymyzda görýäris. Diňe bir biziň welaýatymyzyň çäginde ýyladyşhanalaryň ýüzlerçesi guruldy. Olaryň önümleri diňe bir içerki däl, eýsem, daşarky bazarlarda hem uly islegden peýdalanýar. Öndürilen azyklyk önümlerini gaýtadan işläp, ikilenji önümleri taýýarlaýan kärhanalarymyzyň sany hem yzygiderli artýar. Olarda dünýäniň ösen innowasion tehnologiýalary ornaşdyryldy. Welaýatymyzda önümleri gaýtadan işleýän kärhanalaryň onlarçasy işleýär. Şol gaýtadan işleýän kärhanalaryň esasy wezipeleriniň biri ilatymyzy dürli görnüşli, ýokary hilli azyk önümleri bilen üpjün etmekdir.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly hem şowlulyklara beslenýär. Milli Liderimiziň baştutanlygynda oba-şäherlerimizde ilatyň ýaşaýşyny gowulandyrmak, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işlemek, ilatyň saçagynda azyklyk önümleriň bolçulygyny döretmek ugrunda bitirilýän il-ýurt bähbitli işler üçin halkymyz hoşal bolýar. Bu gün hormatly Prezidentimiziň oba hojalygyny ösdürmek ugrunda edýän aladalary ýerine düşýär. Ýurdumyzy bagtyýar mekana öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, alyp barýan nusgalyk işleri mydama rowaç alsyn!

Aýjemal KLYÇEWA,

Türkmenabadyň Agrosenagat orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.