Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe eziz Watanymyz ösüşli ýollarda ynamly öňe barýar. Döwletimizde gazanylýan üstünlikler bagtyýar ýaşlarymyz bilen berk baglanyşyklydyr. Garaşsyz, Bitarap ýurdumyzda ýaş nesliň dünýä derejesine laýyk bilim almagy üçin ähli şertler döredilýär. 

Bilim babatda kabul edilen kanunlar giň gözýetimli, döwrüň ruhuna laýyk derejede pikirlenýän, döwrebap tehnologiýalardan baş çykarýan, saýlan hünärine yhlasly bolan türkmen ýaşlaryny terbiýelemäge, bilim işgärleriniň has netijeli işlemekleri üçin uly mümkinçilikleri açdy.  

Türkmenistanyň ylym-bilim edaralarynyň internet ulgamyna birikdirilmegi bolsa, Watanymyzyň ylym-bilim ulgamynda gazanan üstünliklerini dünýä ýüzüne ýaýmak üçin şert döredýär. Şeýle hem bilim ulgamynyň işini döwrebap derejede guramak,  ýaşlara berilýän bilimiň hilini ýokarlandyrmak boýunça dünýä tejribesinden ugur alnyp, sanly bilim ulgamyna geçmek babatynda giň möçberli işler alnyp barylýar. Bilim ojaklarynda sanly tehnologiýalaryň, ýokary tizlikli internet ulgamynyň giňden ornaşdyrylmagy netijesinde ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň arasynda, şol sanda bilim babatda hyzmatdaşlyk edilýän daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdepleri, ylym-bilim merkezleri bilen uzak aralykdan sapaklar, wideoşekilli maslahatlar yzygiderli guralýar. Çünki ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde halkara hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmekde, alnyp barylýan bilim-terbiýeçilik, ylym, sport, medeni-köpçülik işlerini, döwlet ähmiýetli özgertmeleri, ösüşleri giňden şöhlelendirmekde sanly bilim ulgamynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak maksadalaýykdyr.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly alnyp barylýan işleriň rowaçlyklara beslenmegine badalga berýär. Türkmen ýaşlarynyň ylymly, bilimli, kämil dünýägaraýyşly bolmagy üçin beýik işleri durmuşa geçirýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, döwletli işleri rowaç bolsun! 

Şamyrat MERETDURDYÝEW,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyby.

Türkmenistanyň Konstitusiýasyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda 

I. 1992-nji ýylyň 18-nji maýynda kabul edilen, 2016-njy ýylyň 14-nji sentýabrynda Türkmenistanyň Konstitusion kanuny bilen rejelenen görnüşde tassyklanan Türkmenistanyň Konstitusiýasyna (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2016 ý., № 3, 131-nji madda; 2017 ý., № 4, 130-njy madda; 2020 ý., № 3, 68-nji madda) şu üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli: 

 1) 6-njy maddadan soň şu mazmunly maddany goşmaly: 

 «6¹-njy madda. Türkmenistanyň Halk Maslahaty Türkmenistanyň halkynyň bähbitlerine wekilçilik edýän ýokary wekilçilikli edaradyr, ony döretmegiň tertibi we ygtyýarlyklary Konstitusion kanun bilen kesgitlenýär.»; 

 2) 66-njy maddada «Milli Geňeşi (Halk Maslahaty we Mejlis)» diýen sözleri «Mejlisi» diýen söze çalşyrmaly; 

 3) 71-nji maddada: 

9-njy we 13-nji bentlerde «Milli Geňeşiniň» we «Milli Geňeşiniň palatalarynyň» diýen sözleri «Mejlisiniň» diýen söze çalşyrmaly; 

 10-njy bendi şu görnüşde beýan etmeli: 

«10) kanunlara gol çekýär, ylalaşmadyk halatynda, gaýra goýmak weto hukugyny peýdalanyp, özüniň närazylyklary bilen kanuny iki hepdeden gijä goýman, Türkmenistanyň Mejlisine gaýtadan ara alyp maslahatlaşmak we sese goýmak üçin gaýtarmaga haklydyr. Eger Türkmenistanyň Mejlisi deputatlarynyň umumy sanynyň azyndan üçden iki böleginiň ses bermegi bilen ozal kabul eden çözgüdini tassyklaýan bolsa, onda Türkmenistanyň Prezidenti şol kanuna gol çekýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň Konstitusiýany kabul etmek, oňa üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda kanunlar babatda gaýra goýmak weto hukugy ýokdur;»; 

 11-nji bentde «Milli Geňeşine» diýen sözleri «Mejlisine» diýen söze çalşyrmaly; 

16-njy we 17-nji bentlerde «Halk Maslahatynyň» we «Mejlise» diýen sözleri degişlilikde «Türkmenistanyň Mejlisiniň» we «Türkmenistanyň Mejlisine» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 4) 73-nji maddada «Milli Geňeşiniň agzasy ýa-da» diýen sözleri «Mejlisiniň» diýen söze çalşyrmaly; 

 5) 75-nji maddany güýjüni ýitiren diýip ykrar etmeli; 

 6) 76-njy maddada «Halk Maslahatynyň» diýen sözleri «Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 7) III baby şu görnüşde beýan etmeli: 

 «III BAP. TÜRKMENISTANYŇ MEJLISI 

 77-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisi (parlamenti) kanun çykaryjy häkimiýeti amala aşyrýan wekilçilikli edaradyr. 

 78-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisi 125 deputatdan ybarat bolup, olar saýlawçylarynyň sany takmynan deň bolan saýlaw okruglary boýunça bäş ýyl möhlete saýlanýarlar. Saýlawlar gününe çenli ýigrimi bäş ýaşy dolan we soňky on ýylyň dowamynda Türkmenistanda hemişelik ýaşaýan Türkmenistanyň raýaty Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlygyna saýlanyp bilner. 

 79-njy madda. Türkmenistanyň Mejlisi aşakdaky halatlarda möhletinden öň ýatyrylyp bilner: 

 1) ählihalk sala salşygynyň çözgüdi esasynda; 

2) Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň umumy sanynyň üçden iki böleginden az bolmadyk sesleriniň köplügi bilen kabul eden karary esasynda (öz-özüni ýatyrmagy); 

 3) alty aýyň dowamynda Türkmenistanyň Mejlisiniň ýolbaşçy düzümi düzülmedik halatynda, Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan. 

 80-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisi deputatlaryň ygtyýarlyklaryny özbaşdak kesgitleýär, olaryň arasyndan Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygyny, onuň orunbasaryny saýlaýar, komitetleri we toparlary düzýär. 

Türkmenistanyň Mejlisiniň öňki çagyrylyşynyň deputatlary Türkmenistanyň Mejlisiniň täze çagyrylyşynyň birinji maslahaty açylýança öz ygtyýarlyklaryny saklaýarlar. 

 81-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisi: 

1) Konstitusiýany we kanunlary kabul edýär, olara üýtgetmeler we goşmaçalar girizýär, olaryň ýerine ýetirilişine gözegçiligi we olara resmi düşündiriş bermegi amala aşyrýar; 

 2) Ministrler Kabinetiniň işiniň maksatnamasyny makullamak barada meselä garaýar; 

 3) Türkmenistanyň Döwlet býujetini we onuň ýerine ýetirilişi hakynda hasabaty tassyklamak barada meselelere garaýar; 

4) döwletiň içeri we daşary syýasatynyň esasy ugurlaryna hem-de ýurdy syýasy, ykdysady, durmuş we medeni taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryna garaýar; 

 5) ählihalk sala salşyklaryny geçirmek hakynda meseleleri çözýär; 

6) Türkmenistanyň Prezidentiniň, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň, welaýat, etrap we şäher halk maslahatlarynyň we Geňeşleriň agzalarynyň saýlawlaryny belleýär; 

7) Türkmenistanyň Prezidentiniň teklibi boýunça Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň başlygyny, Türkmenistanyň Baş prokuroryny, Türkmenistanyň içeri işler ministrini, Türkmenistanyň adalat ministrini wezipä bellemek we wezipeden boşatmak barada meselelere garaýar; 

 8) Türkmenistanyň Prezidentiniň teklibi boýunça Türkmenistanda adam hukuklary boýunça ygtyýarly wekili — Adalatçyny saýlaýar; 

9) döwlet sylaglaryny döredýär, Türkmenistanyň Prezidentini döwlet sylaglary bilen sylaglaýar, oňa harby atlary we gaýry döwlet atlaryny dakýar; 

 10) döwlet häkimiýet edaralarynyň kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň Konstitusiýa laýyklygyny kesgitleýär; 

 11) halkara şertnamalary tassyklaýar we ýatyrýar; 

 12) Türkmenistanyň Döwlet serhedini we dolandyryş-çäk bölünişigini üýtgetmek meselelerini çözýär; 

 13) parahatçylyk we howpsuzlyk meselelerine garaýar; 

 14) Konstitusiýa we kanunlar bilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ygtyýarlylygyna degişli edilen gaýry meseleleri çözýär. 

 82-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisi aýry-aýry meseleler boýunça Türkmenistanyň Prezidentine kanunlary çykarmak hukugyny berip biler, soňra şol kanunlary tassyklamak barada meselä Türkmenistanyň Mejlisi tarapyndan hökman garalmalydyr. 

 Türkmenistanyň Mejlisi aşakdaky meseleler boýunça kanunlary çykarmak hukugyny hiç kime berip bilmez: 

 1) Konstitusiýany kabul etmek we ony üýtgetmek; 

 2) jenaýat we administratiw kanunçylygy; 

 3) kazyýet önümçiligi. 

 83-nji madda. Kanun çykaryjylyk başlangyjyna bolan hukuk Türkmenistanyň Prezidentine, Türkmenistanyň Halk Maslahatyna, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlaryna, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetine we Türkmenistanyň Ýokary kazyýetine degişlidir. 

 84-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty Ministrler Kabinetine, ministrlere, beýleki döwlet edaralarynyň ýolbaşçylaryna resmi sowal bilen ýüz tutmak, şeýle hem dilden we hat üsti bilen sorag bermek hukugyna eýedir. 

 85-nji madda. Döwlet Türkmenistanyň Mejlisiniň her bir deputatyna onuň öz ygtyýarlyklaryny päsgelçiliksiz we netijeli amala aşyrmagy üçin ähli şertleriň döredilmegini, onuň hukuklarynyň we azatlyklarynyň, janynyň, at-abraýynyň we mertebesiniň goralmagyny, şeýle hem şahsy eldegrilmesizligini kepillendirýär. 

 86-njy madda. Deputat deputatlyk ygtyýarlyklaryndan diňe Türkmenistanyň Mejlisi tarapyndan mahrum edilip bilner. Şu mesele boýunça çözgüt Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň umumy sanynyň üçden iki böleginden az bolmadyk sesleriniň köplügi bilen kabul edilýär. 

Türkmenistanyň Mejlisiniň razylygy bolmasa, deputat administratiw we jenaýat jogapkärçiligine çekilip, tussag edilip ýa-da başga hili ýol bilen onuň azatlygy çäklendirilip bilinmez. 

 87-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty şol bir wagtda Ministrler Kabinetiniň agzasy, häkim, arçyn, kazy, prokuror wezipelerini eýeläp bilmez. 

 88-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy gizlin ses bermek bilen saýlanýar. Ol Türkmenistanyň Mejlisine hasabat berýär hem-de Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň umumy sanynyň üçden iki böleginden az bolmadyk sesleriniň köplügi bilen kabul eden çözgüdi boýunça wezipesinden boşadylyp bilner. 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň orunbasary açyk ses bermek arkaly saýlanýar, ol Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň tabşyrmagy boýunça onuň aýry-aýry wezipelerini ýerine ýetirýär, Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň bolmadyk halatynda ýa-da onuň öz ygtyýarlyklaryny amala aşyrmagy mümkin bolmasa, onuň borçlaryny ýerine ýetirýär. 

 89-njy madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň Prezidiumy Türkmenistanyň Mejlisiniň işini guramagy amala aşyrýar. 

 Prezidiumyň düzümine Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy, onuň orunbasary, komitetleriniň we toparlarynyň başlyklary girýärler. 

 90-njy madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň, onuň Prezidiumynyň, komitetleriniň we toparlarynyň, deputatlarynyň iş tertibi, olaryň wezipeleri we ygtyýarlyklary kanun bilen kesgitlenýär.»; 

8) 94-nji maddanyň 1-nji bendinde, 113-nji we 129-njy maddalarda «Milli Geňeşiniň palatalarynyň» diýen sözleri «Mejlisiniň» diýen söze çalşyrmaly; 

 9) 120-nji maddany şu görnüşde beýan etmeli: 

 «120-nji madda. Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlygyna, welaýat, etrap we şäher halk maslahatlarynyň we Geňeşleriň agzalygyna dalaşgärlere bildirilýän talaplar Türkmenistanyň kanunlary bilen kesgitlenýär.»; 

10) 125-nji maddada «Halk Maslahatynyň agzalarynyň» we «Halk Maslahatyna» diýen sözleri degişlilikde «Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň» we «Türkmenistanyň Mejlisine» diýen sözlere çalşyrmaly; 

11) 142-nji maddada «Halk Maslahatynyň agzalarynyň umumy sanynyň azyndan üçden iki bölegi we Mejlisiň» diýen sözleri «Türkmenistanyň Mejlisiniň» diýen sözlere çalşyrmaly. 

 II. Şu Konstitusion kanun gol çekilen pursadyndan herekete girizilýär. 

 III. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahaty şu Konstitusion kanunyň herekete girizilen gününden öz işini bes edýär. 

IV. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Kararlary Türkmenistanyň Konstitusiýasyna we kanunlaryna garşy gelmeýändigine görä hereket edýärler. 

V. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Kararlaryny üýtgetmäge we ýatyrmaga bolan hukugy Türkmenistanyň Mejlisiniň ygtyýarlylygyna degişli etmeli. 

VI. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň agzalarynyň ygtyýarlyklaryny şu Konstitusion kanunyň herekete girizilen gününden, möhletinden öň ýatyrmaly. 

VII. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň deputatlarynyň ygtyýarlyklary kanunlarda bellenen möhletiň dowamynda Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň täze çagyrylyşynyň birinji maslahaty açylýança saklanyp galýar. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri, 2023-nji ýylyň 21-nji ýanwary.

Türkmenistanyň Halk Maslahaty hakynda 

 Türkmen halkynyň döwlet gurluşy babatda köp asyrlyk taryhynda toplan tejribesini hemmetaraplaýyn nazara alyp, ata-babalarymyzyň ygtyýarly jemgyýetçilik wekilleri bilen ählihalk ýygnaklaryny geçirip, iň wajyp syýasy, ykdysady, durmuş meseleleri çözmek baradaky asylly däplerinden ugur alyp we umumy ykrar edilen demokratik ýörelgelere eýerip, şeýle hem ilatyň giň gatlaklarynyň möhüm jemgyýetçilik-syýasy çözgütleriň kabul edilmegine gatnaşmagyny üpjün etmek maksady bilen, halk häkimiýetiniň ýokary wekilçilikli edarasy — Türkmenistanyň Halk Maslahaty hakynda şu Konstitusion kanun kabul edilýär. 

 I BAP. UMUMY DÜZGÜNLER 

 1-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahaty 

1. Türkmenistanyň Garaşsyzlyk ýyllarynda gazananlaryny has-da berkitmek, ýurdumyzy ösüşiň has ýokary derejelerine çykarmak üçin ählihalk hereketini ýaýbaňlandyrmak, jemgyýetçilik-syýasy, durmuş-ykdysady, medeni-ynsanperwer we kanunçylyk-hukuk ulgamlarda täze sepgitlere ýetirmek, iň täze taryhymyzda gazanylan üstünlikleri wagyz etmek maksady bilen Türkmenistanyň Halk Maslahaty döredilýär. 

2. Döwlet ähmiýetli meseleleri çözmäge, ýurdumyzda durmuşa geçirilýän özgertmeleriň we durmuş-ykdysady maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegine halk köpçüligini giňden çekmek, teklipleri işläp taýýarlamak, maslahatlary bermek, halkymyzyň agzybirligini, bitewüligini, jebisligini, asudalygyny, abadançylygyny berkitmäge hem-de Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň täze döwürde beýik özgerişler ýoly bilen depginli ösmegine, has-da kuwwatlanmagyna ýardam bermek, hyzmat etmek Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň baş maksady we esasy wezipeleri bolup durýar. 

3. Türkmenistanyň Halk Maslahaty Türkmenistanyň Konstitusiýasyna, şu Konstitusion kanuna laýyklykda hereket edýän we Türkmenistanyň halkynyň bähbitlerine wekilçilik edýän ýokary wekilçilikli edaradyr. 

 2-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň düzümi 

1. Döwrümiziň Beýik şahsyýeti, Türkmenistanyň Gahrymany, Türkmenistanyň Hormatly Il ýaşulusy, halkyň Arkadagy, Türkmen halkynyň Milli Lideri diýen belent derejesi kanun esasynda ykrar edilen Hormatly Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň düzüminde hemişelik agza bolup durýar. 

 2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň düzümine şular girýärler: 

 1) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy; 

 2) Türkmenistanyň Prezidenti; 

 3) Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy; 

 4) Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň agzalary; 

 5) Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlary; 

 6) Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň başlygy; 

 7) Türkmenistanyň Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň Sekretary; 

 8) Türkmenistanyň Baş prokurory; 

 9) Türkmenistanda adam hukuklary boýunça ygtyýarly wekil — Adalatçy; 

 10) welaýatlaryň, etraplaryň we şäherleriň häkimleri; 

 11) welaýatlaryň, etraplaryň we şäherleriň halk maslahatlarynyň başlyklary; 

 12) etraplaryň edara ediş merkezleri bolup durýan şäherleriň, şäherçeleriň arçynlary; 

 13) syýasy partiýalaryň, kärdeşler arkalaşyklarynyň we beýleki jemgyýetçilik birleşikleriniň ýolbaşçylary; 

14) welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň halk maslahatlary tarapyndan teklip edilýän jemgyýetçiligiň, şol sanda ýaşulularyň wekilleri. Olaryň sebitleýin bölünişigi we wekillere bildirilýän talaplar Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kesgitlenýär. 

3. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň düzümine welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň halk maslahatlary tarapyndan teklip edilýän jemgyýetçilik wekillerini hödürlemegiň Tertibi Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan tassyklanýar. 

4. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisine gatnaşmak üçin döwleti goramaga we pugtalandyrmaga, halkyň agzybirligini berkitmäge, adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramaga saldamly goşant goşan, ykdysadyýeti, ylmy, medeniýeti, durmuş ulgamyny ösdürmekde, jemgyýetçilik, ynsanperwer, haýyr-sahawat işinde we işiň gaýry görnüşlerinde uly hyzmatlary bitiren adamlary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň we dini guramalaryň wekillerini, şeýle hem halkara guramalaryň we daşary ýurt döwletleriniň wekillerini, şol sanda diplomatik wekilhanalaryň baştutanlaryny çagyryp biler. 

 3-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy 

 1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan wezipä bellenilýär we wezipeden boşadylýar. 

2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işine Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy ýolbaşçylyk edýär we ol Türkmenistanyň Halk Maslahatyna hasabat berýär. 

3. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy haýsydyr bir sebäbe görä öz borçlaryny ýerine ýetirip bilmese ýa-da öz islegi boýunça ygtyýarlyklaryny tabşyran halatynda, onuň ygtyýarlyklary Türkmenistanyň Prezidentine geçýär. 

 4-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahaty hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy 

Türkmenistanyň Halk Maslahaty hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýar we şu Konstitusion kanundan we Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan ybaratdyr. 

 5-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işiniň ýörelgeleri 

 Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işi aşakdaky ýörelgelere esaslanýar: 

 1) demokratiýa; 

 2) aýanlyk; 

 3) adalatlylyk; 

 4) kanunyň hökmürowanlygy; 

 5) halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryny ileri tutmak; 

 6) adamyň we raýatyň kanunyň öňündäki deňligi; 

 7) adamyň hukuklaryna we azatlyklaryna hormat goýmak; 

 8) çözgütleri erkin ara alyp maslahatlaşmak we kabul etmek; 

 9) jemgyýetçilik pikirini nazara almak. 

 II BAP. TÜRKMENISTANYŇ HALK MASLAHATYNYŇ IŞINIŇ GURALYŞY 

 6-njy madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisleri 

1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işi mejlisler görnüşinde amala aşyrylýar. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisine onuň agzalarynyň umumy sanynyň azyndan üçden iki bölegi gatnaşýan bolsa, ol ygtyýarlydyr.  

2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisleri zerurlygyna görä, ýöne ýylda azyndan bir gezek onuň Başlygy tarapyndan ýa-da Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň agzalarynyň umumy sanynyň üçden bir böleginiň teklibi boýunça çagyrylýar. 

 7-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň garamagyna teklipleri girizmäge bolan hukuk 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň garamagyna teklipleri girizmäge Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygynyň, Türkmenistanyň Prezidentiniň, Türkmenistanyň Mejlisiniň, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň, Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň, şeýle hem Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň agzalarynyň umumy sanynyň azyndan dörtden bir böleginiň hukugy bardyr. 

 8-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň çözgütleri 

1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň çözgütleri kararlar görnüşinde onuň mejlisine gatnaşýan agzalarynyň umumy sanynyň ýönekeý köplüginiň ses bermegi bilen kabul edilýär. 

 2. Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kabul edilen kararlaryň Türkmenistanyň bütin çäginde hökmany güýji bardyr. 

 3. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň kararlary diňe onuň özi tarapyndan üýtgedilip ýa-da ýatyrylyp bilner. 

 4. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň kararlaryny çap etmegiň we güýje girizmegiň tertibi kanun bilen kesgitlenýär. 

 9-njy madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň çözgütleriniň ýerine ýetirilmegi 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň çözgütlerini özleriniň Türkmenistanyň Konstitusiýasynda we Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalarynda bellenilen ygtyýarlyklaryna laýyklykda Türkmenistanyň Prezidenti, Türkmenistanyň Mejlisi, Türkmenistanyň Ministrler Kabineti we beýleki döwlet edaralary ýerine ýetirýärler. 

 III BAP. TÜRKMENISTANYŇ HALK MASLAHATYNYŇ WE ONUŇ BAŞLYGYNYŇ YGTYÝARLYKLARY 

 10-njy madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň ygtyýarlyklary 

 Türkmenistanyň Halk Maslahaty: 

1) Türkmenistanyň Konstitusiýasyny we Konstitusion kanunlaryny kabul etmegiň, olara üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmegiň meseleleri boýunça tekliplere garaýar we makullaýar; 

2) döwletiň içeri we daşary syýasatynyň esasy ugurlaryna, şeýle hem ýurdy syýasy, ykdysady, durmuş we medeni taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryna we kanunlaryna garaýar we makullaýar; 

 3) Türkmenistanyň Prezidentiniň her ýylky ýüzlenmelerini diňleýär; 

 4) parahatçylyk we howpsuzlyk meselelerine garaýar; 

 5) kanun çykaryjylyk başlangyjyna bolan hukugyny amala aşyrýar; 

 6) Türkmenistanyň kanunlarynda göz öňünde tutulan gaýry ygtyýarlyklary amala aşyrýar. 

 11-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygynyň ygtyýarlyklary 

 Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy: 

 1) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işine ýolbaşçylygy amala aşyrýar; 

 2) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlislerinde başlyklyk edýär; 

 3) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň çözgütleriniň ýerine ýetirilişine gözegçiligi guraýar; 

4) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň döwlet edaralary we jemgyýetçilik birleşikleri bilen bilelikde hereket etmegini amala aşyrýar; 

 5) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň kararlaryna gol çekýär; 

6) Türkmenistanyň Prezidentiniň tabşyrmagy boýunça onuň Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 71-nji maddasynyň 2-nji, 15-nji, 18-nji bentlerinde göz öňünde tutulan ygtyýarlyklaryny amala aşyrýar; 

7) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanyny düzýär, onuň işine gözegçiligi amala aşyrýar, işgärlerini wezipä belleýär we olary wezipeden boşadýar; 

 8) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň kararlary bilen garamagyna degişli edilen beýleki meseleleri çözýär. 

 12-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygynyň namalary 

1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy döwlet ähmiýetli aýratyn wajyp meseleleri öwrenmegi we degişli kararlaryň taslamalaryny işläp taýýarlamagy Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň agzalaryna, döwlet häkimiýet edaralaryna tabşyryp biler. 

 2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy kararlary we buýruklary çykarýar. 

3. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 76-njy maddasyna laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 71-nji maddasynyň 2-nji, 15-nji, 18-nji bentlerinde göz öňünde tutulan, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygyna berlip bilinýän ygtyýarlyklary babatynda Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy kadalaşdyryjy hukuk häsiýetli kararlary kabul edip biler. 

 IV BAP. TÜRKMENISTANYŇ HALK MASLAHATYNYŇ PREZIDIUMY 

 13-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumy 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumy (mundan beýläk — Prezidium) Türkmenistanyň Halk Maslahatyna hasabat berýän hemişelik hereket edýän kollegial edaradyr. 

 14-nji madda. Prezidiumyň düzümi 

 1. Prezidium aşakdaky agzalardan ybaratdyr: 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy, Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň başlygy, Türkmenistanyň Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň Sekretary, Türkmenistanyň Baş prokurory, Türkmenistanyň Adalat ministri we welaýatlaryň hem-de Aşgabat şäheriniň halk maslahatlarynyň başlyklary. 

 2. Prezidiuma Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy baştutanlyk edýär. 

 15-nji madda. Prezidiumyň ygtyýarlyklary 

 Prezidium: 

 1) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlislerine taýýarlyk görmek boýunça işi guraýar; 

2) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisleriniň gün tertibiniň taslamasyna meseleleri girizmek hakynda çözgütleri kabul edýär; 

3) eger Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan başga çözgüt kabul edilmedik bolsa, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň nobatdaky mejlisiniň geçiriljek senesini, wagtyny we ýerini kesgitleýär; 

4) Türkmenistanyň Halk Maslahatyny çagyrmak we geçirmek bilen baglanyşykly we öz ygtyýarlyklaryna degişli beýleki meseleleri çözýär; 

 5) Türkmenistanyň Mejlisiniň gün tertibindäki aýry-aýry kanun taslamalary boýunça garaýyşlaryny beýan edýär we makullaýar; 

 6) zerur bolan halatynda Türkmenistanyň Halk Maslahatyna iş toparlaryny döretmek hakynda teklipleri girizýär; 

 7) iş toparlarynyň işiniň meseleleri boýunça habarlary diňleýär; 

 8) Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan öz ygtyýarlygyna degişli edilen gaýry ygtyýarlyklary amala aşyrýar. 

 16-njy madda. Prezidiumyň mejlisleri 

 1. Prezidiumyň mejlisleri Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy tarapyndan çagyrylýar we alnyp barylýar. 

 2. Prezidiumyň mejlisi onuň agzalarynyň azyndan üçüsiniň çözgüdi boýunça hem çagyrylyp bilner. 

 3. Prezidiumyň mejlisine onuň agzalarynyň ýarysyndan köpüsi gatnaşýan bolsa, ol ygtyýarlydyr. 

 4. Prezidiumyň mejlisleri açyk geçirilýär. Prezidium mejlisi ýapyk geçirmek barada çözgüt kabul edip biler. 

 5. Prezidiumyň mejlisiniň gün tertibi oňa gatnaşýan agzalarynyň köplüginiň sesi bilen tassyklanylýar. 

6. Prezidiumyň kararlary onuň mejlisine gatnaşýan agzalarynyň sesleriniň ýönekeý köplügi bilen kabul edilýär, olara Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy gol çekýär. 

 17-nji madda. Prezidiumyň mejlisiniň teswirnamasy 

 1. Prezidiumyň we iş toparlarynyň mejlislerinde teswirnama düzülýär, olara mejlisde başlyklyk ediji tarapyndan gol çekilýär. 

2. Mejlisiň teswirnamasynda onuň geçirilen senesi, wagty we ýeri; gün tertibi; mejlisde başlyklyk ediji we çykyş edenler; ses bermäge girizilen teklipler; ses berlişiniň netijeleri we kabul edilen çözgütler görkezilýär. 

 V BAP. TÜRKMENISTANYŇ HALK MASLAHATYNYŇ IŞINI ÜPJÜN ETMEK 

 18-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwany 

1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň, onuň wezipeli adamlarynyň we agzalarynyň işini guramaçylyk, dolandyryş, tehniki we beýleki taýdan üpjün etmek Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwany tarapyndan amala aşyrylýar. 

 2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanyna Iş dolandyryjy ýolbaşçylyk edýär. 

 19-njy madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanynyň wezipeleri 

 1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanynyň esasy wezipeleri şular bolup durýar: 

 1) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlislerine, onuň beýleki çärelerine guramaçylyk we maddy-tehniki taýdan hyzmat etmek; 

2) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň garamagyna meseleleri taýýarlamak we resminamalaryň taslamalaryny deslapdan ara alyp maslahatlaşmagy guramak; 

 3) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň kararlarynyň ýerine ýetirilişine gözegçiligi amala aşyrmak; 

4) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlislerinde meseleler ara alnyp maslahatlaşylanda gelip gowuşýan teklipleri we bellikleri hasaba almak we umumylaşdyrmak; 

5) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň garamagyna döwlet edaralary we jemgyýetçilik birleşikleri tarapyndan hödürlenilýän meseleler boýunça teklipleri taýýarlamak; 

 6) welaýatlaryň, etraplaryň we şäherleriň halk maslahatlarynyň işine guramaçylyk-usulyýet taýdan ýolbaşçylyk etmek; 

 7) raýatlaryň tekliplerine we beýleki ýüztutmalaryna garamak, olary umumylaşdyrmak; 

 8) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resminamalaryny çap etmegi guramak; 

9) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işini köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde beýan etmek bilen bagly zerur maglumatlary taýýarlamak; 

 10) Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanynyň alyp barmagyna degişli edilen beýleki meseleleri çözmek. 

2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işine degişli meseleler boýunça borçlary ýerine ýetirmek üçin onuň Diwanynyň döwlet edaralaryndan, jemgyýetçilik birleşiklerinden we wezipeli adamlardan zerur maglumatlary we resminamalary almaga hukugy bardyr. 

 20-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işini maliýeleşdirmek 

1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işini maddy-tehniki taýdan üpjün etmek boýunça çykdajylar Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň hasabyna maliýeleşdirilýär. 

2. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanynyň işgärleriniň iş hakynyň möçberleri Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda bellenýär. 

 VI BAP. JEMLEÝJI DÜZGÜNLER 

 21-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň döwlet häkimiýetiniň ýerli wekilçilikli we beýleki edaralary bilen özara gatnaşygy 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň döwlet häkimiýetiniň ýerli wekilçilikli we beýleki edaralary bilen özara gatnaşygy Türkmenistanyň kanunlaryna laýyklykda amala aşyrylýar. 

 22-nji madda. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň jemgyýetçilik birleşikleri bilen özara gatnaşyklary 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň syýasy partiýalar, kärdeşler arkalaşyklary we beýleki jemgyýetçilik birleşikleri bilen özara gatnaşyklary Türkmenistanyň kanunçylygy bilen kesgitlenýär. 

 23-nji madda. Şu Konstitusion kanunyň herekete girmegi 

 Şu Konstitusion kanun gol çekilen pursadyndan herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri, 2023-nji ýylyň 21-nji ýanwary.

Türkmenistany ykdysady we durmuş taýdan üstünlikli ösdürmegiň möhüm şerti hökmünde köp şahaly ulag düzümini döretmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Şu nukdaýnazardan döwletimiziň durmuş-ykdysady ösüşine çäksiz goşant goşýan ulag-logistika ulgamynyň kämilleşdirilmegine milli we halkara derejede uly üns berilýär. Bu ulgamda Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan iri möçberli taslamalary, şol sanda hereket edýän we gurulýan täze awtomobil hem-de demir ýollary döwrebaplaşdyrmak, raýat awiasiýasynyň, gämi gatnawynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli täzelemek hem-de giňeltmek boýunça taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ulag ulgamynda alnyp barylýan işler ykdysady mümkinçilikleri durmuşa geçirmäge ýardam etmek bilen, parahatçylygy pugtalandyrmaga, ählumumy howpsuzlygy, durnukly ösüşi üpjün etmäge hem uly goşant goşýar. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ösdürmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» ulag ulgamyny halkara ölçeglere laýyklykda döwrebaplaşdyrmak boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar.  

Watanymyzyň daşary syýasy strategiýasynyň özeninde ähli döwletler bilen deňhukukly, hoşniýetli, özara bähbitli hyzmatdaşlygy, sebitde we dünýäde durnukly ösüşi, parahatçylygy, howpsuzlygy üpjün etmek boýunça tagallalary birleşdirmek wezipesi durýar. Döwletimiziň ulag diplomatiýasy dünýä derejesinde öz ykrarnamasyny tapýar. Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň ulag ulgamy, ulag-üstaşyr geçelgeleri, ulaglaryň dürli görnüşleriniň özara baglanyşygynyň durnukly ösüşe täsiri babatda kabul eden Kararnamalary muňa aýdyň şaýatlyk edýär. 

Ýurdumyzda ulag we kommunikasiýa toplumynyň kadalaşdyryjy-hukuk binýady pugtalanýar, awtomobil, demir ýol, deňiz we derýa, howa ýollary ulgamlary utgaşdyrylýar. Şunlukda, bir bitewi ulag ulgamy emele gelýär. Şeýle özgertmeleriň netijesinde harytlaryň özüne düşýän bahasyndaky ulag çykdajylary ep-esli derejede peselýär. Bu, ilkinji nobatda, logistik merkezleriň, sanlylaşdyrmagyň, maglumat tehnologiýalarynyň we ulag gatnawlarynyň ygtybarlylygynyň, netijeliliginiň, howpsuzlygynyň üpjün edilmegi arkaly gazanylýar. Ýurdumyzda içerki hem-de dünýä bazarlaryna harytlaryň çalt we netijeli iberilmegine mümkinçilik berýän ýokary guramaçylykly ulag ulgamynyň bolmagy bazar ykdysadyýetiniň ösdürilmeginiň, önümçilik-enjamlaýyn binýadyň pugtalandyrylmagynyň esasy şertleriniň biridir. Soňky ýyllarda halkara ulag gatnawynyň pugtalandyrylmagy bilen bir hatarda, awtomobil ýollarynyň milli ulgamynyň düýpli giňeldilmegi ýurdumyzyň welaýatlarynyň okgunly ösdürilmegine kuwwatly badalga berdi. 

Türkmenistan ägirt uly tebigy serişdelere, amatly geografik, geosyýasy we geoykdysady ýagdaýa eýe bolmak bilen, ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmakda ulag ulgamynyň, şol sanda awtomobil ulagynyň ornuny has-da berkidýär. Awtomobil ulag ulgamy öz işinde «Awtomobil ulagy hakynda», «Awtomobil ýollary we ýol işi hakynda», «Ulag howpsuzlygy hakynda»,  «Ýol hereketiniň howpsuzlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryndan, «Türkmenistanyň ýol hereketiniň kadalaryndan», halkara konwensiýalardan, şertnamalardan, ylalaşyklardan, döwlet we pudaklaýyn kadalaşdyryjy hukuk namalaryň talaplaryndan ugur alýar. Häzirki wagtda awtomobil ulag ulgamyna innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylýar, ol dünýäniň meşhur awtomobil öndürijileriniň şäheriçi we şäherara ugurlar boýunça ulanylýan döwrebap ulag serişdeleri bilen üpjün edilýär. 

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 2022-nji ýylyň 23-nji sentýabrynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde 1000 sany «Toyota Coaster» kysymly orta synply we 250 sany «Toyota Hiace» kysymly kiçi awtobuslary satyn almak hakynda Karara gol çekdi. Garaşsyzlygymyzyň 31 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda «Türkmenawtoulaglary» agentliginiň tehniki parkynyň üsti «Toyota Corolla» kysymly ýeňil taksi ulaglarynyň 150-si bilen ýetirildi. Şol aýda hormatly Prezidentimiziň sanly ulgam arkaly gatnaşmagynda Balkan, Daşoguz, Lebap, Mary welaýatlarynda ýurdumyzyň raýatlaryna we myhmanlaryna ýokary hilli, medeniýetli hyzmat etmek üçin ähli mümkinçilikleri bolan täze ýolagçy awtomenzilleriniň binalary açyldy. Diýarymyzyň sebitlerini gysga ýol bilen birleşdirjek, gatnawlaryň ygtybarly we bökdençsiz bolmagyny üpjün etjek Aşgabat — Türkmenabat, Aşgabat — Türkmenbaşy awtobanlarynyň gurluşygy ýokary depginde alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda berkarar döwletimizde yzygiderli durmuşa geçirilýän halkara ähmiýetli işleriň netijesinde Ýewraziýanyň sebitara ulag-üstaşyr ulgamyny kemala getirmäge, ony netijeli peýdalanmaga, sebit ýurtlarynyň arasynda söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklary pugtalandyrmaga, sazlaşykly we durnukly ösüşi gazanmaga giň mümkinçilikler döredilýär.  

Möwlam HAÝTGULYÝEW,

Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmenawtoulaglary» agentliginiň «Lebapawtoulag» önümçilik birleşiginiň hünärmeni.

Hormatly Prezidentimiziň adyna döwletimiziň we jemgyýetimiziň durmuşynda taryhy ähmiýetli waka bolan halk häkimiýetiniň ýokary wekilçilikli edarasynyň — Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň döredilmegi hem-de degişli Konstitusion kanunlaryň kabul edilmegi, Türkmenistanyň Gahrymany, hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Halk Maslahatynyň Başlygy wezipesine bellenilmegi we türkmen halkynyň Milli Lideri diýlip kanuny taýdan ykrar edilmegi mynasybetli gutlag hatlary hem-de telegrammalar gelip gowuşýar. Olarda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň bu möhüm wakasynyň halkymyzyň abadançylygynyň we Watanymyzyň gülläp ösüşiniň bähbidine täze üstünlikleriň gazanylmagyna kuwwatly itergi berjekdigi bellenilýär. Hatlary iberenler döwlet Baştutanymyzy bu şanly waka bilen tüýs ýürekden gutlaýarlar hem-de berk jan saglyk, uzak ömür, türkmen halkynyň rowaçlygynyň, abadançylygynyň bähbidine alyp barýan asylly işlerinde uly üstünlikleri arzuw edýärler. 

 Hormatly Prezidentimizi Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň adyndan G.Mämmedowa gutlady. 

Döwlet Baştutanymyza Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasarlary Ş.Abdrahmanow, N.Amannepesow, B.Atdaýew, H.Geldimyradow, M.Mämmedowa, R.Meredow, Ç.Purçekow, A.Ýazmyradow, şeýle-de Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew tüýs ýürekden gutlaglaryny iberdiler. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa Türkmenistanyň Prezidentiniň Diwanynyň jogapkär işgärleri tüýs ýürekden gutlaglaryny ýolladylar. 

Döwlet Baştutanymyzy bu şanly waka bilen ýurdumyzyň ýaşaýjylarynyň adyndan Ahal welaýatynyň häkimi Ý.Gurbanow, Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew, Daşoguz welaýatynyň häkimi N.Nazarmyradow, Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew, Mary welaýatynyň häkimi D.Annaberdiýew, Aşgabat şäheriniň häkimi R.Gandymow gutladylar. 

 Hormatly Prezidentimize ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň ýolbaşçylary iň gowy arzuwlaryny iberdiler. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowa Türkmenistanda Saýlawlary we sala salşyklary geçirmek boýunça merkezi toparyň başlygy G.Myradow, Demokratik partiýanyň başlygy A.Serdarow, Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi geňeşiniň başlygy S.Owganow, Agrar partiýanyň Merkezi geňeşiniň başlygy B.Annagurbanow, Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň, Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň başlygy A.Durdyýewa, Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň başlygy Ý.Keriýew, Dünýä türkmenleriniň ynsanperwer birleşiginiň Prezidentiniň orunbasary, Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň ýerine ýetiriji direktory R.Bazarow, Parahatçylyk gaznasynyň müdiriýetiniň başlygy M.Saryýewa we beýlekiler gutlag hatlaryny iberdiler. 

(TDH)

Elektrik energiýasynyň öndürilýän möçberini we eksportyny artdyrmak, energiýa üpjünçiliginiň hilini ýokarlandyrmak, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmak maksady bilen, ony ulanmak arkaly senagat önümçiligi kärhanalarynyň gurulmagy pudagy ösdürmek strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary hökmünde kesgitlendi. Alnyp barylýan işleriň netijeliligini artdyrmak üçin gysga wagtyň içinde iri taslamalar amala aşyryldy. Täze kuwwatly elektrik beketleri gurlup ulanmaga berildi. 

Ýurdumyzyň çäklerinden müňlerçe kilometr uzap gidýän elektrik geçirijileriň birnäçesi täzelendi. Täze energetika enjamlary oturdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen gurluşygyna badalga berlen Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisi dünýä we sebit energetika ulgamynda ägirt uly ähmiýete eýedir. Özümizde sebitde we dünýäde deňi-taýy bolmadyk senagat kärhanalary hereket edýär.  

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» kabul edilip, olarda elektrik energetika pudagyny ösdürmek boýunça hem wezipeler kesgitlendi.  

Ýeri gelende aýtsak, Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň elektroenergetika kuwwaty» atly kitabynda pudagyň ösüşiniň taryhy, şu güni hem-de geljegi barada jikme-jik gürrüň edilýär. Bu gymmatly kitapda Garaşsyzlyk ýyllarynda pudaga ykdysadyýetimiziň möhüm ugry hökmünde garalyp, ony ösdürmäge aýratyn üns berilýändigi aýdylýar. Ýeliň, Günüň, suwuň we beýleki alternatiw çeşmeleriň energiýasyndan peýdalanmagyň gerimini giňeltmek, olary ýurdumyzda giňden ornaşdyrmak dogrusynda bellenip geçilýär.  

Häzirki wagtda Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň elektrik üpjünçiligi we awtomatika kafedrasynyň mugallymlarydyr talyp ýaşlary alym Arkadagymyzyň energetika strategiýasyny durmuşa geçirmek baradaky işlerinden ruhlanyp, birnäçe ylmy işleri alyp barýar. Ýokary okuw mekdebiniň wodorod energetika merkezinde ylmy-barlaglar üstünlikli amala aşyrylýar. Bu energiýa çeşmesiniň öndüriliş usullaryny seljermek, olardan ykdysady taýdan bähbitli, daşky gurşawa zyýansyz usullary saýlap almak wajyp wezipeleriň biridir. Bu ugurda alnyp barylýan ylmy gözlegler energetika syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylmagynda möhüm ähmiýete eýedir.  

Ene ORAZBERDIÝEWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň uly mugallymy.

Türkmen halkynyň Milli Lideri hakynda 

 Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň dünýäde öz ösüş ýoly bilen häzirki zaman we kuwwatly döwlet hökmünde okgunly öňe gitmeginde we döwletliligiň milli nusgasyny döretmekde ägirt uly hyzmatlary bitiren, adyl, adalatly, öňdengörüji, parasatly, ynsanperwer garaýyşlary bilen halk içinde ägirt uly abraýdan peýdalanýan, halkyň çäksiz sylagyna, hormatyna eýe bolan görnükli şahsyýetleriň jemgyýetdäki ornuna uly ähmiýet bermek bilen, türkmen halkynyň asyrlaryň jümmüşinden gelýän özboluşly däp-dessurlaryna, ata-babalarymyzyň döwleti dolandyrmakda toplan baý tejribesine daýanýan hem-de häzirki zaman jemgyýetinde durmuş hakykatyna we halkymyzyň erk-islegine laýyk gelýän şu Konstitusion kanun türkmen halkynyň Milli Liderini ykrar edýär, syýasy we hukuk ýagdaýyny kesgitleýär. 

 1-nji madda. Döwlet we jemgyýetçilik işinde, Türkmenistanyň Prezidenti wezipesinde uzak ýyllaryň dowamynda işlemek bilen, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistany hemmetaraplaýyn ösdürmekde, halkara abraýyny ýokarlandyrmakda, «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasaty üstünlikli durmuşa geçirmekde, jemgyýetimiziň bitewüligini, halkyň agzybirligini we jebisligini berkitmekde bitiren aýratyn hyzmatlary üçin halkymyzyň çäksiz sylagynyň, belent sarpasynyň, uly hormatynyň we söýgüsiniň beýany hökmünde görnükli hem abraýly döwlet, syýasy we jemgyýetçilik işgäri hökmünde milli hem-de halkara derejede ykrar edilen döwrümiziň Beýik şahsyýeti, Türkmenistanyň Gahrymany, Türkmenistanyň Hormatly il ýaşulusy, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy hormatly Gurbanguly Berdimuhamedowy türkmen halkynyň Milli Lideri diýip kanun esasynda ykrar etmeli. 

 2-nji madda. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň şulara hemişelik hukugy bardyr: 

1) Türkmenistanyň döwlet gurluşynyň, ýurduň içeri we daşary syýasatynyň hem-de howpsuzlygynyň, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalarynyň möhüm meseleleri boýunça Türkmenistanyň halkyna ýüzlenmäge, döwlet edaralaryna, şeýle hem wezipeli adamlara degişliligi boýunça seredilmegi hökmany bolan başlangyçlar bilen çykyş etmäge; 

2) Türkmenistanyň Mejlisiniň maslahatlarynda döwlet we jemgyýetçilik durmuşyna degişli möhüm meselelere garalanda, kanunçylyk namalary ara alnyp maslahatlaşylanda çykyş etmäge; 

3) Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan ýurdumyzy syýasy, durmuş-ykdysady, medeni-ynsanperwer taýdan ösdürmegiň ugurlaryna degişli maksatnamalar işlenip taýýarlanylanda, durmuşa geçirilende, möhüm ähmiýetli meseleler ara alnyp maslahatlaşylanda gatnaşmaga, teklipleri bermäge, öz garaýyşlaryny beýan etmäge; 

4) Syýasy partiýalaryň, jemgyýetçilik birleşikleriniň maslahatlarynda we gurultaýlarynda Türkmenistanyň Prezidentiniň döwlet berkararlygyny üpjün etmek, adalatly, parasatly, öňdengörüjilikli we ynsanperwer içeri we daşary syýasatyny, halkymyzyň agzybirligini, jebisligini has-da berkitmek, adamyň we raýatyň hukuklaryny, azatlyklaryny üpjün etmek, maşgala agzybirligini, ýaşlaryň milli däp-dessurlary hormatlamak, ýurdumyzyň Garaşsyzlyk hem Bitaraplyk syýasatyny, hoşniýetli goňşuçylyk, raýdaşlyk, ynsanperwerlik we adalatlylyk ýörelgelerini hem-de ynsan mertebesini belende galdyrmaklygy göz öňünde tutýan wagyz-nesihatlary bilen, şeýle hem syýasy-jemgyýetçilik çagyryşlary bilen çykyş etmäge. 

 3-nji madda. Türkmen halkynyň Milli Lideri we onuň maşgala agzalary eldegrilmesizlik hukugyna eýedirler. 

 Eldegrilmesizlik hukugy onuň eýeçiligine we maşgala agzalarynyň eýeçiliginde duran emläklere hem degişli bolup durýar. 

 4-nji madda. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň işini üpjün etmek döwletiň ygtyýarly edaralarynyň üsti bilen amala aşyrylýar. Türkmen halkynyň Milli Liderine gulluk, ýaşaýyş, durmuş, ulag, aragatnaşyk, lukmançylyk, şypahana we beýleki hyzmatlaryň edilmegi, şeýle hem maddy taýdan üpjünçiligi ygtyýarly döwlet edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. 

 5-nji madda. Türkmen halkynyň Milli Lideri Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň hemişelik agzasy bolup durýar. 

 6-njy madda. Türkmen halkynyň Milli Liderine onuň hemişelik ýa-da wagtlaýyn bolýan ýerinde, şeýle hem onuň maşgala agzalaryna döwlet goragy üpjün edilýär. 

Türkmen halkynyň Milli Lideriniň we onuň maşgala agzalarynyň döwlet goragy döwletiň howpsuzlyk gulluklary tarapyndan amala aşyrylýar. 

 7-nji madda. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň öz işini päsgelçiliksiz we netijeli amala aşyrmagy üçin ähli şertleriň döredilmegi, onuň hukuklarynyň we azatlyklarynyň, janynyň, at-abraýynyň hem-de mertebesiniň goralmagy döwlet tarapyndan amala aşyrylýar. 

Türkmen halkynyň Milli Lideriniň kanuny işine päsgelçilik berilmegi, onuň kemsidilmegi, abraýyna we mertebesine garşy hereket edilmegi Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda jogapkärçilige eltýär. 

 8-nji madda. Şu Konstitusion kanunda göz öňünde tutulan çykdajylary maliýeleşdirmek Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň hasabyna amala aşyrylýar. 

 9-njy madda. Şu Konstitusion kanun gol çekilen pursadyndan herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri, 2023-nji ýylyň 21-nji ýanwary.

Ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak boýunça dünýä ýurtlarynda durmuşa geçirilýän strategiýalar innowasion kärhanalaryň döredilmegini, ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň ýokarlanmagyny, oňaýly jemgyýetçilik gurşawynyň döredilmegini göz öňünde tutýar. Şonuň netijesinde sanly tehnologiýalar durmuş-ykdysady ulgamyň özgermegine düýpli täsir edýär. Ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmagyň netijeli ýoly hasaplanylýan sanly özgertmeler şol bir wagtda zähmet bazarynda ýagdaýyň üýtgemegine-de getirýär. Sanly hyzmatlar ulgamynda işleýänleriň sanynyň artmagy, maglumatlary döretmek, gaýtadan işlemek, alyş-çalyş etmek, seljermek bilen baglanyşykly täze kärleriňdir hünärleriň döredilmegi ýurtda ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylan görnüşine geçilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Dünýäniň sanly giňişligine işjeň goşulyşýan Türkmenistanda ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagyna uly ähmiýet berilýär. Hususan-da, häzirki döwürde dünýä giňişliginde bolup geçýän sanly «böwsüş» hadysasyna goşulyşmak döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenilýär. «Türkmenistanda 2019 – 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi hem şonuň bilen baglanyşyklydyr. 

Bu günki gün Bütindünýä internet torunyň mümkinçilikleri iş etmegiň täze görnüşleriniň ýüze çykmagyny hem şertlendirdi. Internetiň mümkinçiliklerinden peýdalanmak arkaly uzak aralykdan zähmet işjeňligini amala aşyrýanlaryň sany barha artýar. Şeýle-de elektron tölegleriň döredýän amatlyklaryndan peýdalanmak, elektron söwda we internet-mahabatlandyrma ulgamynyň hyzmatlaryndan peýdalanmak üçin täze mümkinçilikler açylýar. Önümçilige garanyňda sanly hyzmatlaryň paýynyň köp bolmagy sanly ykdysadyýete mahsus bolan esasy görkezijidir. Şunuň bilen baglylykda, maglumat tehnologiýalarynyň adamlara hyzmat edilişiniň mehanizmini ýönekeýleşdirmäge mümkinçilik berýändigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

Dünýä giňişliginde emele gelen täze şertleriň täsiri astynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň ösüşini tizleşdirmek hem-de ilata edilýän hyzmatlary ýeňilleşdirmek möhüm wezipeler hökmünde kesgitlenildi. Häzirki döwürde ähli ugurlar bilen bir hatarda, ilaty durmuş taýdan goramak, iş bilen üpjünçilik boýunça hyzmatlary döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmek boýunça giň gerimli işler amala aşyrylýar. 

Ýakup BERDIÝEW,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň talyby.

Aşgabat, 19-njy ýanwar (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda resminamalaryň taslamalaryna garaldy hem-de döwlet durmuşynyň birnäçe möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Döwlet Baştutanymyz gün tertibine geçip, Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa söz berdi. Ol alnyp barylýan kanun çykaryjylyk işi barada maglumat berdi. 

Bellenilişi ýaly, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Milli Geňeşi bir palataly ulgama öwürmek hem-de Türkmenistanyň Halk Maslahatyny döretmek baradaky taryhy başlangyjy halkymyzyň arasynda uly goldawa eýe boldy. Şundan ugur alnyp, Türkmenistanyň Konstitusiýasyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek bilen bagly teklipleri işläp taýýarlamak hem-de umumylaşdyrmak boýunça Konstitusion toparyň ýanynda iş topary döredildi. Raýatlardan gelip gowşan teklipler içgin öwrenilýär hem-de ara alnyp maslahatlaşylýar. Şeýle hem Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň we Mejlisiniň jemgyýetçilik wekilleriniň gatnaşmagynda geçiriljek bilelikdäki maslahatynyň gün tertibinde ara alnyp maslahatlaşyljak degişli kanunlaryň taslamalary taýýarlanylýar. 

Konstitusion özgertmeleriň hem-de öňde boljak bilelikdäki maslahatyň taryhy ähmiýetini düşündirmek we wagyz etmek maksady bilen, ýerlerde Mejlisiň deputatlarynyň, syýasy partiýalaryň, iri jemgyýetçilik birleşikleriniň wekilleriniň gatnaşmagynda duşuşyklar geçirildi. Şeýle hem bu meseleler boýunça köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde, şol sanda teleradiogepleşiklerde çykyşlar guraldy, syýasy-jemgyýetçilik häsiýetli makalalar çap edildi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň orunbasary K.Babaýew Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň we Mejlisiniň jemgyýetçilik wekilleriniň gatnaşmagynda 21-nji ýanwarda geçiriljek bilelikdäki maslahatyna taýýarlyk görlüşi barada maglumat berdi. Bilelikdäki maslahaty geçirmegiň meýilnamasy we onuň gün tertibi işlenip taýýarlanyldy. Guramaçylyk toparynyň mejlislerinde maslahatyň gün tertibi boýunça göz öňünde tutulýan meseleler ara alnyp maslahatlaşylýar. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşi, ýurdumyzyň Hökümeti, ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş hem-de ýerli häkimiýet edaralary, jemgyýetçilik guramalary tarapyndan bilelikde degişli işler alnyp barylýar. 

15-nji ýanwarda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Ahal welaýatynyň Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyryp, alnyp barylýan gurluşyk işleriniň depgini hem-de bu ýerde guruljak baş metjidiň taslamalary bilen tanyşdy we iş maslahatyny geçirdi. Häzirki wagtda 20-nji ýanwarda ýurdumyzyň ýaşuly wekilleriniň gatnaşmagynda geçiriljek Ahal welaýatynyň baş metjidiniň düýbüniň tutulyş dabarasy, şeýle hem onuň çäklerinde meýilleşdirilýän çäreler bilen bagly guramaçylyk-taýýarlyk işleri alnyp baryldy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary H.Geldimyradow maliýe-ykdysadyýet toplumynyň düzümleri tarapyndan bu ulgamyň öňünde goýlan ileri tutulýan wezipeleri ýerine ýetirmek maksady bilen alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynyň işleriniň kadalaşdyrylmagyna gönükdirilen birnäçe hukuk namalaryny kämilleşdirmek boýunça degişli düzümler tarapyndan durmuşa geçirilýän çäreler hasabatda beýan edilen aýratyn mesele boldy. Şunuň bilen baglylykda, işlenip taýýarlanylan, ugurdaş düzümler bilen bellenilen tertipde deslapky ylalaşylan hem-de Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen tassyklanylýan degişli resminamalar barada hasabat berildi. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Watanymyzyň mundan beýläk-de durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegine gönükdirilen döwlet we milli maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagynyň üpjün edilmeginiň möhümdigine ünsi çekdi. Hormatly Prezidentimiz degişli Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi hem-de ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň meýilnamalaýyn wezipeleri öz wagtynda, talabalaýyk ýerine ýetirmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow gözegçilik edýän ýangyç-energetika toplumynda, hususan-da, “Türkmennebit” döwlet konserninde alnyp barylýan işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Häzirki wagtda konsern tarapyndan Hazar deňziniň türkmen bölegindäki ygtyýarlandyrylan deňiz toplumlaryny özleşdirmek hem-de tehnologik taýdan çylşyrymly taslamalary amala aşyrmak boýunça degişli işler geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýangyç-energetika toplumynyň senagat we eksport kuwwatyny pugtalandyrmaga, täze tehnologiýalary we öňdebaryjy işläp taýýarlamalary ulanmak arkaly onuň düzümlerini döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilen maksatnamalary yzygiderli durmuşa geçirmegiň, pudagy mundan beýläk-de diwersifikasiýalaşdyrmagyň, dünýä bazarlarynda uly isleg bildirilýän nebit önümleriniň, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini artdyrmagyň zerurdygyny belledi hem-de wise-premýere degişli tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow gözegçilik edýän düzümlerindäki işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, alnyp barlan ylmy-barlag işleriniň netijesinde Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynda ýerleşýän “Çagyl” ýatagynyň demir magdanlaryny baýlaşdyrmak arkaly zawodlaryň önümçiliginde çig mal hökmünde ulanylýan demir oksidini almak mümkinçiliginiň bardygy anyklanyldy. Şunuň bilen baglylykda, bu ýatagyň demir magdanlarynyň bar bolan goruny tassyklamak, taslamanyň tehniki-ykdysady esaslandyrmasyny işläp düzmek üçin maslahat beriji kompaniýany saýlap almak boýunça halkara bäsleşigi geçirmek meýilleşdirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, degişli meseleleri içgin öwrenmegiň we daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiliginde ulanylýan ýerli çig mal serişdelerini mundan beýläk-de özleşdirmegiň zerurdygyny belledi hem-de wise-premýere bu ugurda alnyp barylýan işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew dokma senagaty pudagyny mundan beýläk-de ösdürmek, pudagyň kärhanalarynyň doly kuwwatynda bökdençsiz işini üpjün etmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, Dokma senagaty ministrliginiň garamagyndaky kärhanalary önümçilik serişdeleri bilen üpjün etmek boýunça zerur çäreler durmuşa geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, häzirki döwürde ýokary tehnologiýalary we iň gowy dünýä tejribesini ulanmak esasynda ugurdaş senagatyň çalt depginler bilen ösdürilmegi netijesinde türkmen dokma önümleriniň diňe bir içerki bazarda däl, eýsem, daşary ýurtlarda-da bäsdeşlige ukyplylygynyň yzygiderli ýokarlanýandygyny belledi hem-de ýokary hilli çig mal bilen üpjün edilmeginiň hasabyna dokma kärhanalarynyň doly güýjünde işledilmeginiň möhümdigine ünsi çekip, bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Şeýle hem wise-premýer Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň häzirki zamanyň talaplaryna laýyklykda, ýurdumyzyň önüm öndürijilerine halkara sergilere we işewürlik maslahatlaryna gatnaşmaklaryna goldaw bermekde döwrebap usullaryň hem-de oýlanyşykly strategiýanyň ulanylmagyna gönükdirilen işleriniň netijeleri barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysady we eksport kuwwatyny pugtalandyrmak, daşary döwletler bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça ägirt uly işleriň durmuşa geçirilýändigini belledi. Döwlet Baştutanymyz daşary ýurtlaryň işewürlik düzümleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň ýurdumyzyň alyp barýan daşary syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridigini aýdyp, bu babatda wise-premýere degişli tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky Medeniýet günlerini geçirmäge görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. 

Şu ýylyň 12 — 14-nji fewraly aralygynda geçirilmegi meýilleşdirilýän döredijilik çäresine gatnaşmak üçin dostlukly ýurduň medeniýet işgärleriniň we sungat ussatlarynyň wekiliýeti Aşgabada geler. Medeniýet günleriniň çäklerinde konsert, doganlyk halkyň amaly-haşam sungatynyň eserleriniň sergisi, iki ýurduň suratkeşleriniň ussatlyk sapaklary we duşuşyklary, eýran kinofilmleriniň görkezilişi bolar. Myhmanlar üçin paýtagtymyzyň muzeýlerine we gözel künjeklerine gezelençler guralar. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek bilen bir hatarda, medeni gatnaşyklaryň giňeldilmeginiň döwletara hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky Medeniýet günleriniň dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine esaslanýan hem-de iki ýurduň halklarynyň bähbidine laýyk gelýän ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna ýardam berjekdigine ynam bildirip, bu döredijilik çäresiniň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilmegini wise-premýere tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde sanly ulgam arkaly halkara ylmy-amaly maslahatlary geçirmek boýunça alnyp barylýan taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Şu ýylyň “Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly” diýlip atlandyrylmagy mynasybetli 15-16-njy fewralda ýurdumyzyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde maslahat, 24-nji fewralda Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetinde, 26-njy aprelde Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynda ylmy-amaly maslahatlary, 15-nji martda bolsa Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynda halkara forumy geçirmek meýilleşdirildi. Olara ýurdumyzyň ýaş alymlary, professor mugallymlary we talyplary bilen bir hatarda, Ýaponiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Rumyniýanyň, Germaniýanyň, Wýetnamyň, Singapuryň, Hytaýyň, Hindistanyň, Bolgariýanyň, Polşanyň, Russiýanyň, Türkiýäniň, Azerbaýjanyň, Gazagystanyň, Özbegistanyň we başga-da birnäçe döwletleriň ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary, talyp ýaşlary, ýaş alymlar gatnaşarlar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ylym, bilim we täzeçil tehnologiýalar ulgamynda tejribe alyşmak, dünýä jemgyýetçiligini ýurdumyzda möhüm ugurlar boýunça alnyp barylýan ylmy işläp taýýarlamalar bilen tanyşdyrmak üçin, daşary ýurtlaryň iri ýokary okuw mekdepleri we ylmy-barlag merkezleri bilen gatnaşyklary ýola goýmak boýunça durmuşa geçirilýän işleriň möhümdigine ünsi çekdi. Şeýle wekilçilikli halkara forumlaryň ýurdumyzyň ylmynyň ýeten derejesini dünýä ýaýmakda, Watanymyzyň abraýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmakda uly mümkinçilikleri açýandygyny belläp, döwlet Baştutanymyz ähli meýilleşdirilen çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmek babatda wise-premýere birnäçe tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygy Mihail Mişustiniň 19-20-nji ýanwarda Türkmenistana meýilleşdirilen resmi saparyna görlen taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, iki dostlukly ýurduň arasyndaky gatnaşyklar çuňlaşdyrylan strategik hyzmatdaşlyk häsiýetine eýedir hem-de ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde, halkara guramalaryň çäklerinde üstünlikli ösdürilýär. Häzirki wagta çenli dürli derejede gol çekilen 320 resminama türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň şertnama-hukuk binýadyny emele getirýär. 

Hormatly Prezidentimiziň Russiýa Federasiýasyna geçen ýyl amala aşyran resmi saparynyň barşynda geçirilen gepleşikler netijeli döwletara gatnaşyklaryň ösdürilmegine täze itergi berdi. Moskwada ýokary derejede geçirilen gepleşikleriň jemleri boýunça gazanylan ylalaşyklar özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň, ony täze many-mazmun bilen baýlaşdyrmagyň ygtybarly binýadyny emele getirdi. Ikitaraplaýyn ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmekde hem-de bar bolan mümkinçilikleri durmuşa geçirmekde hökümetara türkmen-rus toparyna aýratyn orun degişlidir. Geçen ýylyň dekabrynda Moskwada toparyň 12-nji mejlisi geçirildi, onuň jemleri boýunça 15 sany resminama gol çekildi. 

Medeni-ynsanperwer ulgam döwletara gatnaşyklaryň möhüm ugrudyr. Aşgabatdaky A.S.Puşkin adyndaky umumy orta bilim berýän bilelikdäki türkmen-rus mekdebi we türkmen tarapynyň başlangyjy esasynda Russiýa Federasiýasynyň Astrahan oblastynda gurlan Magtymguly Pyragy adyndaky orta mekdep bilim ulgamyndaky netijeli hyzmatdaşlygyň aýdyň mysallarydyr. Häzirki wagtda Aşgabatda A.S.Puşkin adyndaky Döwlet rus drama teatrynyň täze binasyny gurmak hem-de Türkmen-rus uniwersitetini döretmek boýunça işler alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, strategik hyzmatdaşlyk, däp bolan dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgelerine esaslanýan döwletara gatnaşyklaryň ýokary derejesini belledi. Döwlet Baştutanymyz söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň bu ugurdaky gatnaşyklaryň köp ulgamlaryny öz içine alýandygyny hem-de oňyn ösüş meýillerine eýedigini nygtady. Muňa özara haryt dolanyşygynyň okgunly ösüşi hem aýdyň şaýatlyk edýär. Russiýanyň iri sebitleri we subýektleri bilen hyzmatdaşlyk netijeli häsiýete eýedir. Olar bilen göni işewürlik gatnaşyklary ýola goýuldy. Medeni-ynsanperwer ulgam türkmen-rus gatnaşyklarynyň aýrylmaz bölegi bolup, bu ugurda bilelikdäki netijeli işiň baý tejribesi toplandy. 

Döwlet Baştutanymyz aýdylanlary jemläp, wise-premýere, DIM-niň ýolbaşçysyna Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň saparynyň hem-de RF-niň wekiliýetiniň ýurdumyzda saparda bolmagynyň çäklerinde meýilleşdirilen ähli çäreleriň ýokary taýýarlyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, meýilleşdirilen ähli duşuşyklar we gepleşikler, gol çekilmegi göz öňünde tutulýan resminamalar anyk netijeleriň gazanylmagyna gönükdirilmelidir hem-de hyzmatdaşlygyň bar bolan uly mümkinçilikleriniň doly durmuşa geçirilmegine ýardam bermelidir. Munuň özi umumy bähbitlere laýyk gelýär. 

Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew durmuş-ykdysady özgertmeleriň çäklerinde milli ulag-kommunikasiýa toplumynyň işini düzgünleşdirýän hukuk namalaryny döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmek boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna degişli Kararyň taslamasy hödürlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, häzirki döwürde ýurdumyzyň ulag ulgamyny ösdürmekde awiasiýa pudagyna möhüm ornuň degişlidigini belledi. Döwlet Baştutanymyz degişli resminama gol çekdi hem-de ony sanly ulgam arkaly iberip, agentligiň ýolbaşçysyna resminamanyň talabalaýyk ýerine ýetirilmegini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Hasabatyň dowamynda “Türkmenaragatnaşyk” agentligi tarapyndan ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti we innowasion tehnologiýalary mundan beýläk-de ösdürmek, şol sanda döwlet hyzmatlary elektron ulgamyny kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler barada habar berildi. Bellenilişi ýaly, milli portallaryň işe girizilmegi bilen, ornaşdyrylýan taslamalaryň netijeliligini üpjün etmekde, olary doly mümkinçiliginde ulanmakda tehniki we guramaçylyk taýdan birnäçe ugurdaş maksatnamalaýyn çäreleri kabul etmegiň zerurdygy öwrenildi. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, “Türkmenaragatnaşyk” agentligi tarapyndan internet hyzmatlarynyň görnüşlerini giňeltmek, elektron ulgamlaryň işini üpjün etmek we düzgünleşdirmek boýunça amala aşyrylýan işleriň ähmiýetini belledi. Hormatly Prezidentimiz sanly tehnologiýalary ornaşdyrmakda ähli işleri hil taýdan täze derejede utgaşdyrmagyň, bar bolan kuwwaty doly derejede peýdalanmagyň möhümdigini aýdyp, agentligiň ýolbaşçysyna bu ugurdaky işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz mejlisi jemläp, şu gün möhüm meselelere garalandygyny, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň ösdürilmegine gönükdirilen birnäçe resminamalaryň kabul edilendigini belledi. 

Hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen mejlisine gatnaşyjylara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny hem-de berkarar Watanymyzyň mundan beýläk-de ösdürilmeginiň bähbidine alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Aşgabat, 19-njy ýanwar (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurdumyza iş sapary bilen gelen Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidenti Rustam Minnihanow bilen geçiren duşuşygynyň dowamynda türkmen-tatar gatnaşyklarynyň dürli ugurlar boýunça ösüşiniň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Myhman mähirli kabul edilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, Gahryman Arkadagymyza Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň mähirli salamyny ýetirdi. Türkmen-tatar gatnaşyklarynyň meselelerine berilýän hemişelik üns üçin hoşallyk sözlerini aýdyp, Rustam Minnihanow doganlyk Türkmenistana ýene-de gelip görmek mümkinçiligine örän şatdygyny nygtady. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow hoşniýetli sözler üçin myhmana minnetdarlyk bildirip, Russiýa Federasiýasynyň Prezidentine, şeýle hem Tatarystan Respublikasynyň ozalky Prezidenti M.Şaýmiýewe iň gowy arzuwlaryny beýan etdi we Mihail Mişustiniň ýolbaşçylygyndaky Russiýa Federasiýasynyň Hökümet wekiliýetiniň Türkmenistana şu gezekki saparynyň ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine kuwwatly itergi berjekdigine, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygyň berkidilmegi üçin täze mümkinçilikleri döretjekdigine ynam bildirdi. 

Söhbetdeşligiň dowamynda birnäçe giň gerimli taslamalary amala aşyrmagyň çäklerindäki bilelikdäki işiň toplanan baý tejribesi bilen berkidilen hem-de uly geljegi bolan netijeli hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we mümkinçilikleri barada pikir alşyldy. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy türkmen bazarynda iri meşhur kompaniýalaryň üstünlikli hereket edýändigini, şolaryň hatarynda Tatarystanyň “KamAZ”, “Tatneft”, “KER-Holding”, “Kazanskiý wertolýotnyý zawod” we beýlekileriň möhüm orun eýeleýändigini belledi. Köp ýyllaryň dowamynda olar biziň ýurdumyzda ýokary hilli tehniki hyzmatlary amala aşyrýarlar diýip, hormatly Arkadagymyz Türkmenistanyň olaryň işine mundan beýläk-de zerur goldaw berjekdigini nygtady. 

Prezident Rustam Minnihanow Tatarystanyň işewür toparlarynyň geljegi uly hasaplanýan türkmen bazarynda öz ornuny berkitmäge uly gyzyklanma bildirýändiklerini aýdyp, ýurdumyzda döredilen amatly maýa goýum ýagdaýynyň we Türkmenistanyň öz üstüne alan borçnamalaryna jogapkärçilikli çemeleşýän, ygtybarly hyzmatdaş hökmündäki halkara abraýynyň gatnaşyklary netijeli ösdürmäge giň ýol açýandygyny belledi. 

Ynsanperwer ulgamdaky, şol sanda ylym we bilim ulgamlarynda, ýokary hünärli işgärleri taýýarlamakda ýola goýulýan hyzmatdaşlyk türkmen-tatar gatnaşyklarynyň möhüm ugurlarynyň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz häzirki döwürde Tatarystanyň iri ýokary okuw mekdeplerinde türkmen ýaşlarynyň köp sanlysynyň dürli hünärler boýunça bilim alýandygyny belledi we ýurdumyzyň bu ugurdaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gyzyklanma bildirýändigini aýtdy. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy we myhman sport ulgamyndaky däp bolan gatnaşyklary çuňlaşdyrmagyň, bilelikdäki çäreleri guramagyň, özara tejribe alyşmagyň wajypdygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda, Kazan şäherinde geçirilen yslam ýurtlarynyň we Tatarystan Respublikasynyň birinji halkara hokkeý ýaryşynyň ähmiýeti bellenildi. Oňa Türkmenistanyň ýygyndy topary hem gatnaşdy. 

Däp bolan hyzmatdaşlygy ösdürmekde parlamentara gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň we kanun çykaryjylyk işinde tejribe alyşmagyň möhümdigi nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň we Tatarystan Respublikasynyň Döwlet Geňeşiniň wekilleriniň arasynda özara gatnaşyklary ýola goýmagyň maksadalaýyk boljakdygyny aýtdy. 

Şeýle hem Tatarystanyň Prezidentiniň Ahal welaýatynyň baş metjidiniň düýbüni tutmak çäresine gatnaşmagynyň ähmiýeti barada aýdyp, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy bu saparyň türkmen-tatar dostluk gatnaşyklaryny berkitmekde nobatdaky möhüm ädime öwrüljekdigine ynam bildirdi. 

Pursatdan peýdalanyp, Prezident Rustam Minnihanow şunuň ýaly mukaddes çärä gatnaşmaga çakylyk üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi hem-de täze metjidiň Ahal welaýatynyň merkeziniň binagärlik keşbine özboluşly öwüşgin çaýjakdygyna ynanýandygyny nygtady. 

Duşuşygyň ahyrynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow we Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidenti Rustam Minnihanow iki ýurduň arasyndaky dost-doganlyk gatnaşyklarynyň uly geljeginiň bardygyny aýdyp, onuň ynanyşmak, özara bähbitli hyzmatdaşlyk ýörelgeleri esasynda mundan beýläk-de ösdüriljekdigine ynam bildirdiler.

Dünýäniň kuwwatly energetika döwletleriniň hataryna girýän eziz Watanymyz baý uglewodorod serişdelerini netijeli peýdalanmak babatda maksatnamalaýyn işleri toplumlaýyn esasda durmuşa geçirýär. Hormatly Prezidentimiziň ykdysady strategiýasyna laýyklykda, tutuş halk hojalyk toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmagy maksat edinýän wezipeleriň çözülmegi ýurdumyzda öndürilýän, daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýän önümleriň möçberini artdyrmaga we görnüşlerini giňeltmäge gönükdirilendir. Milli ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan giň möçberli wezipelere laýyklykda, daşary ýurt maýadarlary hem-de öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan kompaniýalar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlyk giňden ösdürilýär.  

Ýurdumyzyň içerki bazaryny özümizde öndürilýän ýokary hilli önümler bilen doly üpjün etmek boýunça täze senagat pudaklarynyň sany barha artýar, uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen ägirt uly döwrebap kärhanalaryň kuwwaty artdyrylýar. Olaryň hatarynda polietileniň we polipropileniň dürli görnüşlerini öndürýän Gyýanly şäherçesindäki polimer zawodyny, Ahal welaýatynda tebigy gazdan sintetiki benzin öndürýän zawody görkezmek bolar. Ahal welaýatyndaky bu kärhana dünýäde tebigy gazdan benzin öndürýän ilkinji zawod hökmünde Ginnesiň rekordlar kitabyna girizildi we Şweýsariýanyň Federal tehnologiýa institutynyň hem-de ABŞ-nyň Daşky gurşawy goramak gaznasynyň degişli güwänamalaryna mynasyp boldy. Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň önümçilik kuwwatlyklary yzygiderli artdyrylýar. «Türkmennebit» döwlet konserniniň Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň öndürýän nebit önümleriniň görnüşlerini artdyrmak boýunça köpugurly işler alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň 13-nji ýanwarda sanly ulgam arkaly geçiren Hökümet mejlisinde daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan täze önümiň — B-92 kysymly awiabenziniň öndürilip başlanandygy barada hem hoş habar berildi. 

Bu Hökümet mejlisinde ýurtda harytlyk gazyň ätiýaçlyk gorlaryny üpjün etmek maksady bilen, gaz saklamak üçin niýetlenen ýerasty desgalary gurmak boýunça alnyp barylýan işler barada hem aýdyldy. Türkmenistanda şeýle taslamany ilkinji gezek durmuşa geçirmek meýilleşdirilýär. Bu işi halkara tejribä laýyklykda ýola goýmak we alyp barmak, onuň tehniki-ykdysady esaslandyrmasyny taýýarlamak, taslamalaşdyrmak, enjamlaşdyrmak hem-de gurmak babatda halkara maslahatçy kompaniýalary işe çekmek göz öňünde tutulýar.  

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», şeýle-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» bu döwürde nebitgaz toplumyna iri möçberli dürli maýa goýumlar göz öňünde tutulýar. «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyna» laýyklykda, ýakyn wagtda ýurdumyzyň dürli sebitlerinde täze gazhimiýa toplumlaryny, şol sanda pes dykyzlykly polietilen, izobutan, metanol, poliwinilasetat, suwuk hlor, natriý sulfatyny öndürmek boýunça toplumlary gurmak meýilleşdirilýär. Bu döwrebap toplumlarda işlejek ýaş hünärmenleri taýýarlamak işleri hem ýokary derejede gurnalýandygy guwandyryjydyr.  

Häzirki zaman ýerli senagat pudaklarynyň ösdürilmegine, sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna giň şertleri döredýän hormatly Prezidentimiziň il-ýurt ähmiýetli işleriniň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris. 

Ýagmyr KAKABAÝEW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

Bilim we ylym ulgamy 

 2022-nji ýylda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow tarapyndan üstünlikli alnyp barylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan bilim we ylym ulgamy uly üstünliklere beslendi. Bu ulgam jemgyýetçilik ösüşiniň kuwwatly özgerdiji güýji bolmak bilen, ýurdumyzyň durmuşynda möhüm orny eýeleýär hem-de Diýarymyzyň dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşulyşmagynyň wajyp şerti bolup durýar. 

Hormatly Prezidentimiz 2022-nji ýylyň 23-nji sentýabrynda Aşgabatda geçirilen Döwlet Maslahatyndaky maksatnamalaýyn çykyşynda: “Döwrümiziň ylmy-tehniki ösüşiniň gazananlaryna, täze tehnologiýalara, bilimlere we innowasiýalara daýanyp, ýurdumyzda ylmy, bilimi, medeniýeti ösdürmek babatda uly tejribe topladyk. Ylymly-bilimli, giň dünýägaraýyşly, sagdyn nesli terbiýelemäge örän uly ähmiýet berýäris. Dünýäniň öňdebaryjy tejribelerinden ugur alyp, ýaş nesliň döwrebap bilim almagy, ylym we döredijilik bilen meşgullanmagy ugrunda giň mümkinçilikleri döredýäris. Bilim işini döwrebaplaşdyrýarys, milli maksatnamalary, konsepsiýalary üstünlikli durmuşa geçirýäris” diýip belledi. Türkmen ýaşlarynyň üstünlikleri Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüne gadam basan ýurdumyzyň üstünlikleridir. Türkmenistanyň ýaş raýatlarynyň döwrebap bilim almaklary, geljekki hünärini saýlamaklary, öz ukyp-başarnyklaryndan doly peýdalanmaklary, durmuş meýilnamalaryny amala aşyrmaklary üçin ähli şertler döredilendir. 

Milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklary üçin ýokary hünär derejeli işgärleri taýýarlamagyň hakyky merkezi bolan ýokary bilimiň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Bu möhüm mesele döwletimiziň ol ýa-da beýleki hünärlere bolan zerurlyklary hasaba alnyp, oýlanyşykly çözülýär. Bu wezipeleri amala aşyrmak üçin Türkmenistanda ähli mümkinçilikler bar. Ýokary we orta hünär okuw mekdeplerine kabul edilýän talyplaryň sany ýyl-ýyldan artdyrylýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň geçen ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen giňişleýin mejlisinde degişli Buýruga gol çekip, welaýatlar we Aşgabat şäheri boýunça 2022-nji ýylda ýurdumyzyň ýokary we orta hünär okuw mekdeplerine okuwa kabul etmegiň Meýilnamasyny tassyklady. Ýokary okuw mekdeplerini mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmak hem-de olaryň maliýe-ykdysady ýagdaýyny gowulandyrmak, bilim ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek hem-de ýokary okuw mekdeplerini doly hojalyk hasaplaşyk usulyna tapgyrlaýyn geçirmek maksady bilen, tölegli esasda okamaga isleg bildirýänler üçin orunlar bölünip berilýär. Halk hojalygynyň dürli pudaklarynyň ýokary derejeli işgärlere zerurlyklaryny hasaba almak bilen, ýokary we orta hünär okuw mekdeplerinde hünär ugurlarynyň sany artdyrylýar. 

Hormatly Prezidentimiz hökümetara ylalaşyklara laýyklykda, ýaşlaryň daşary ýurt ýokary okuw mekdeplerine okuwa iberilmegine, ýokary we orta hünär okuw mekdeplerini tölegli esasda tamamlan talyplara iki ýyllyk hökmany iş tejribesi bolmazdan diplom bermek baradaky teklipleriň taýýarlanylmagyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz tarapyndan kesgitlenen bilimiň hiliniň mundan beýläk-de ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini bilim görkezijileri boýunça dünýäniň abraýly okuw mekdepleriniň sanawyna girizmek boýunça degişli işler görkezildi. Sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, elektron bilim maglumatlarynyň gaznasyny döretmek babatda netijeli çäreler geçirilýär, ýokary okuw mekdeplerini bir bitewi bilim toruna birikdirmek işleri amala aşyrylýar. 

Milli bilim ulgamyna dünýä standartlarynyň ornaşdyrylmagy bilen baglylykda, ýurdumyz Birleşen Milletler Guramasy bilen ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlygy barha giňeldýär. Türkmenistanda BMG-niň beýleki ugurdaş düzümleri bilen hem bilelikdäki işler alnyp barylýar. Ýokary okuw mekdeplerinde guralýan köp sanly çäreler munuň mysalydyr. Şolaryň hatarynda BMG-niň ýurdumyzdaky edaralarynyň wekilleriniň hem-de halkara bilermenleriň gatnaşmagynda geçirilýän talyplaryň pikir alyşmalaryny, okuw sapaklaryny, ýörite sergileri, maslahatlary hem-de dünýä gün tertibiniň möhüm meseleleri boýunça “tegelek stol” görnüşinde guralýan duşuşyklary görkezmek bolar. 

Döwletimiz tarapyndan alnyp barylýan “Açyk gapylar” syýasaty netijesinde ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň wekilleri daşary ýurtly kärdeşleri bilen işjeň hyzmatdaşlygy giňeltmäge mümkinçilik alyp, öňdebaryjy dünýä tejribesi esasynda okuw maksatnamalaryny, meýilnamalaryny, okuw kitaplaryny we gollanmalaryny yzygiderli kämilleşdirýärler. Şunuň bilen birlikde, milli bilim ulgamyny ösdürmegiň ýetilen ýokary derejesi daşary ýurtly talyplar we mugallymlar üçin biziň ýurdumyzyň özüne çekijiligini artdyrýar, olar ýokary okuw mekdeplerimizde okamaga, işlemäge çagyrylýar. 

Döwlet Baştutanymyzyň çuňňur oýlanyşykly işlenip taýýarlanylan bilim syýasaty hem-de sagdyn, hemmetaraplaýyn ösen, giň dünýägaraýyşly, bilimli ýaş nesli terbiýeläp ýetişdirmek ugrunda durmuşa geçirilýän giň gerimli işler özüniň oňyn netijesini berýär. Milli we iri halkara ders bäsleşiklerine gatnaşyp, baýrakly orunlary eýeleýän ýaşlaryň sany ýyl-ýyldan artýar, ynsanperwer hyzmatdaşlyk ösdürilýär, türkmen ýaşlary sportda we döredijilikde ýokary sepgitlere ýetýärler. 

Türkmen talyplary Sankt-Peterburgyň Informasiýa tehnologiýalary, mehanika we optiki milli barlaglar uniwersiteti tarapyndan guralan Demirgazyk ýurtlaryň uniwersitetleriniň VIII matematika ders bäsleşiginde ýokary netijeleri görkezdiler. Bäsleşigiň jemleri boýunça kesgitlenen 31 ýeňijiniň 15-si biziň ýurdumyzyň talyplarydyr. Mundan başga-da, türkmen talyplarynyň 32-si ikinji we 16-sy üçünji orna mynasyp boldy. Biziň talyplarymyz Durnukly ösüş maksatlary boýunça her ýyl geçirilýän halkara talyplar bäsleşiginde mümkin bolan üç baýrakly ornuň ikisini eýelediler. Bu bäsleşige Türkmenistanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň, Täjigistanyň we Owganystanyň ýokary okuw mekdeplerinden 500 talyp gatnaşdy we ol rus, iňlis dillerinde onlaýn görnüşde guraldy. Polşanyň Katowise şäherinde matematika dersi boýunça geçirilen halkara bäsleşikde türkmen talyplary şahsy we toparlaýyn hasapda 7 altyn, 7 kümüş hem-de 6 sany bürünç medala, halkara ynsanperwer hukugy boýunça Moskwa şäherinde guralan F.F.Martens adyndaky halkara bäsleşikde bolsa birinji orna mynasyp boldular. 

Ýurdumyzyň umumybilim berýän orta mekdepleriniň okuwçylary hem halkara internet bäsleşiklerine işjeň gatnaşyp, ýokary netijeleri görkezýärler. Hususan-da, Sankt-Peterburgyň Diplomdan soňky bilim akademiýasynyň fizika-matematika fakultetiniň kafedrasy tarapyndan “Nord Education” (Finlýandiýa) we “Meta şkola” kompaniýalary bilen bilelikde guralan internet bäsleşikleriniň jemlerine laýyklykda, Türkmenistanyň mekdep okuwçylaryna dürli derejeli diplomlaryň 38-si gowşuryldy. Şeýle hem biziň okuwçylarymyz geografiýa, informatika, fizika we biologiýa boýunça “Info-urok” taslama bäsleşiginde öňe saýlanyp, diplomlaryň 5-sine mynasyp boldular. Mundan başga-da olar “Intolimp” taslama internet bäsleşiginiň tapgyrynyň jemleri boýunça ýeňiş gazanyp, 25 diploma mynasyp boldular. 

Türkmen talyplarynyň we mekdep okuwçylarynyň halkara bäsleşiklerde şeýle ynamly çykyş etmekleri hem-de köp sanly baýrakly orunlara mynasyp bolmaklary döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowyň ösüp gelýän ýaş nesil baradaky yzygiderli aladalarynyň, hemmetaraplaýyn bilimli, intellektual we ruhy taýdan ösen, watansöýüji ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek meselelerine hemişelik ünsüniň anyk netijeleridir. Hormatly Prezidentimiz tarapyndan Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň 2022-nji ýylyň 1-nji sentýabrynda geçirilen VII gurultaýynda öňde goýlan wezipeler, şol sanda bilim serişdelerini ösdürmek boýunça bellenilen çäreler hem şu ugra gönükdirilendir. 

Watanymyzyň dürli künjeginde iň häzirki zaman mekdebe çenli çagalar edaralary, orta mekdepler, başlangyç hünär okuw mekdepleri we ýokary okuw mekdepleri yzygiderli gurulýar. 1-nji sentýabrda paýtagtymyzda we welaýat merkezlerinde — Aşgabat şäheriniň Bagtyýarlyk etrabynyň Ýasmansalyk ýaşaýyş toplumynda 720 orunlyk umumybilim berýän orta mekdep, Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň Duşak şäherçesinde 600 orunlyk orta mekdep we 320 orunlyk çagalar bagy ulanmaga berildi. Ahal welaýatynyň Gökdepe şäherinde bina edilen çagalar bagy hem 320 çaga niýetlenendir. Balkan welaýatynyň Saganly obasynyň ýaşaýjylary Bilimler we talyp ýaşlar gününi 600 orunlyk täze orta mekdebi ulanmaga bermek dabarasy bilen utgaşdyrdylar. Daşoguz welaýatynyň Daşoguz şäherinde we S.A.Nyýazow adyndaky etrabyň Buýanly obasynda her biri 600 orunlyk iki sany umumybilim berýän orta mekdebiň açylmagy ýaşaýjylar üçin ýakymly baýramçylyk sowgady boldy. Daşoguz şäherinde gurlup ulanmaga berlen çagalar bagy 240 körpä niýetlenendir. 

1-nji sentýabr Lebap welaýatynyň ýaşaýjylary üçin hem şanly wakalara beslendi. Has anygy, Saýat etrabynyň Guşçy obasynda 160 orunlyk çagalar bagy we etrabyň Gyzylgaýa obasynda 600 orunlyk orta mekdep dabaraly ýagdaýda ulanmaga berildi. Mary welaýatynyň Baýramaly şäheriniň ýaşlary 500 orunlyk täze, döwrebap orta mekdepde okamaga mümkinçilik aldylar. Bu welaýatyň Sakarçäge etrabynyň Çöňür obasynda 320 orunlyk çagalar bagy körpeler üçin gapysyny giňden açdy. Bu desgalaryň gurluşygynyň ýurdumyzyň hususy kärhanalary tarapyndan amala aşyrylandygyny bellemek gerek. Olar öz üstüne ýüklenen wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirýärler.  

Şunuň ýaly desgalaryň ýurdumyzyň hünärmenleri tarapyndan dostlukly ýurtlarda bina edilmegi hem buýsançly ýagdaýdyr. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow geçen ýylyň 9-njy dekabrynda Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky diplomatik missiýalarynyň hem-de konsullyk edaralarynyň we halkara guramalaryň ýanyndaky wekilhanalarynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen Hökümetiň giňişleýin mejlisiniň barşynda Täjigistan Respublikasynda 540 orunlyk Magtymguly adyndaky umumybilim berýän orta mekdebiň binalar toplumyny gurmak hakynda Karara gol çekdi. 

Okuw ýylynyň başynda bellenilýän Bilimler we talyp ýaşlar gününde birinji synp mekdep okuwçylaryna döwlet Baştutanymyzyň adyndan ajaýyp sowgadyň — programma üpjünçilikli “Bilimli” atly kompýuteriň gowşurylandygyny bellemek gerek. Ýurdumyzda mugallymlaryň ukyp-başarnyklaryny hem-de döredijilik mümkinçiliklerini açyp görkezmek, olaryň hünäriniň abraýyny ýokarlandyrmak, öňdebaryjy tejribelerini wagyz etmek maksady bilen, Bilim ministrligi tarapyndan “Ýylyň mugallymy” hem-de “Ýylyň terbiýeçisi” atly döwlet bäsleşikleri geçirilýär. 

Milli ykdysadyýetimiziň pudaklary üçin ýokary hünär derejeli işgärleri taýýarlamak boýunça öňde goýlan wezipeler himiýa, biologiýa we beýleki dersleriň çuňlaşdyrylyp öwrenilmegine gönükdirilen ýöriteleşdirilen orta mekdepleriň döredilmegini şertlendirdi. Köpugurly halkara hyzmatdaşlygyň ösüş depginlerini hasaba almak bilen, mekdep okuwçylaryna daşary ýurt dillerini öwretmegiň usullary kämilleşdirilýär, olaryň sanawy giňeldilýär. Iňlis, fransuz, nemes, ýapon, koreý dillerini çuňlaşdyryp öwretmek boýunça okuw mekdepleri üstünlikli hereket edýär. Bularyň ählisi bilimiň hemmelere elýeterliligini üpjün etmek, ýurdumyzyň her bir raýatynyň öz ukyp-başarnygyny, zehinini doly derejede açyp görkezmegi üçin aňrybaş amatly şertleriň döredilmeginiň bu ulgamda amala aşyrylýan özgertmeleriň baş maksady bolup durýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. 

Mugallymlaryň hünär derejesi ýokarlandyrylýar, olar iň täze bilim usulyýetlerini hem-de maglumat tehnologiýalaryny üstünlikli özleşdirýärler, ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň daşary ýurtlaryň bilim merkezleri bilen gatnaşyklary giňeldilýär. Türkmenistan Ýewropanyň, Aziýanyň, Amerika yklymynyň ykrar edilen ylym we bilim merkezleri bilen ýakyn gatnaşyklary ýola goýmak arkaly bu döwletlerde bilim alýan talyplaryň sanyny artdyrmagy gazandy. Halkara ylmy barlaglara gatnaşmagynyň gerimini giňeltdi, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda alyşmalary hem-de akademiki maglumat torlarynyň ösdürilmegini işjeňleşdirdi. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň 2022-nji ýylyň 10-njy iýunynda Russiýa Federasiýasyna amala aşyran resmi saparynyň çäklerinde birnäçe resminamalara gol çekildi. Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti bilen “Astrahan döwlet uniwersiteti” ýokary bilimiň federal döwlet býujet bilim edarasynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ylalaşyk; Türkmen oba hojalyk institutynyň Oba hojalyk ylmy-önümçilik merkezi bilen “Şalyçylyk federal ylmy merkezi” federal Döwlet býujet ylmy edarasynyň arasynda ylmy hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnama; Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň Daşky gurşawy goramak gullugynyň Çöller, ösümlik we haýwanat dünýäsi milli instituty bilen A.N.Kostýakow adyndaky Bütinrussiýa gidrotehnika we meliorasiýa ylmy-barlag institutynyň arasynda ylmy-barlag hyzmatdaşlygy hakynda Ylalaşyk bilim we ylym ulgamlarynda netijeli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilendir. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň 15-nji iýunda Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran saparynyň çäklerinde dürli ugurlar boýunça birnäçe resminamalara gol çekildi. Şolaryň hatarynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Eýran Yslam Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda 2022 — 2025-nji ýyllarda ylmy, medeni, döredijilik we bilim taýdan alyşmagyň Maksatnamasy; Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar instituty bilen Eýran Yslam Respublikasynyň Arhiwler we milli kitaphana guramasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama bar. Hormatly Prezidentimiziň 2022-nji ýylyň 15-nji oktýabrynda Gazagystan Respublikasyna amala aşyran saparynyň çäklerinde gol çekilen Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri instituty bilen Gazagystanyň Abylaý han adyndaky Halkara gatnaşyklar we dünýä dilleri uniwersitetiniň arasynda hyzmatdaşlyk hakynda baglaşylan Şertnama ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň kadalaşdyryjy hukuk binýadynyň üstüni ýetirdi. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň şol ýylyň 21-nji noýabrynda Birleşen Arap Emirliklerine amala aşyran resmi saparynyň çäklerinde gol çekilen resminamalaryň hatarynda Bilim ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek barada Türkmenistanyň Bilim ministrligi bilen Birleşen Arap Emirlikleriniň Bilim ministrliginiň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama bar. Türkmenistanyň hem-de Hindistanyň ýokary okuw mekdepleriniň arasynda, aýratyn-da, degişli maksatnamalaryň teklip edýän talyp haklary ugurlary boýunça göni gatnaşyklaryň ösdürilmegi bilim ulgamynda üstünlikli pugtalandyrylýan hyzmatdaşlygyň aýdyň mysalydyr. 

Ylym ulgamyna döwlet tarapyndan goldaw bermek, geljegi uly ylmy barlaglary, tejribe synaglaryny we tehnologik işläp taýýarlamalary maliýeleşdirmek ugurlary ýyl-ýyldan giňeýär. Ylmy barlaglaryň gerimini giňeltmek, ylmy işleri ösdürmek, ylmy-barlag işlerini toplumlaýyn esasda geçirmek we onuň netijelerini önümçilige ornaşdyrmak üçin ähli zerur şertler döredilýär. Ylmy edaralaryň, ýokary okuw mekdepleriniň maddy-enjamlaýyn binýady berkidilýär. Olaryň işine täze maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Ählumumy internet ulgamy we elektron kitaphanalar arkaly dünýäniň maglumat giňişligine aralaşmak işleri ýola goýulýar. Ýurdumyzyň ylmyny ösüşiň täze derejesine çykarmak, ylmy barlaglaryň we tehniki işläp taýýarlamalaryň netijeliligini ýokarlandyrmak, olary jemgyýetimiziň hem-de döwletimiziň möhüm meseleleriniň çözgüdine gönükdirmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň alymlarynyň we tutuş jemgyýetiň öňünde goýýan möhüm wezipeleridir. 

Her ýylyň 12-nji iýunynda ýurdumyzda giňden bellenilýän Ylymlar güni mynasybetli “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym, tehnika we innowasion tehnologiýalar” atly halkara ylmy maslahatyň geçirilmegi, oňa ýurdumyzyň alymlarynyň we dünýäniň 20 döwletinden ylmy toparlaryň wekilleriniň gatnaşmagy bu ugurdaky ähmiýetli wakalaryň birine öwrüldi. Forumyň gün tertibine ylmy barlaglaryň wajyp ugurlary, täze tehnologiýalary ulanmak boýunça özara gatnaşyklaryň meseleleri girizildi. Şeýle hem farmasewtika, mineral serişdeleri gaýtadan işlemek ýaly ugurlardaky ylmy barlaglaryň netijeliligini ýokarlandyrmak bilen baglanyşykly meselelere garaldy. Ýurdumyzyň ykdysadyýetini we durmuş ulgamyny ösdürmegiň wajyp ugry hökmünde sanlylaşdyrmak meselelerine möhüm üns berildi. 

Daşary ýurtly alymlar ýurdumyzda döwrebap ylmy düzümiň bardygyny, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň goldawy we üns bermegi netijesinde täzeçil işlemek üçin zerur mümkinçilikleriň döredilendigini nazara alyp, türkmen kärdeşleri bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny giňeltmäge taýýardyklaryny nygtadylar. Foruma gatnaşyjylar Ylymlar güni mynasybetli geçirilýän we Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasy bilen Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň bilelikde guraýan ýaş alymlaryň arasyndaky ylmy işler boýunça bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyna gatnaşmaga mümkinçilik aldylar. 

Hormatly Prezidentimiz bäsleşigiň ýeňijilerine iberen Gutlagynda ylymly ýaşlaryň döwletimiziň kuwwatly güýjüdigini, halkymyzyň belent maksatlara ýugrulan nurana geljegidigini, türkmen halkynyň döwletlilik ýol-ýörelgesiniň mizemez mertebesidigini we baky dowamatydygyny nygtady. Hut şonuň üçin hem täzeçil pikirlenip bilýän, giň dünýägaraýyşly we ýokary hünär başarnygy bolan ýaş hünärmenleri taýýarlamak täze taryhy döwürde ýurdumyzyň ylym-bilim ulgamynyň öňünde durýan wajyp wezipelerdir. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýaşlary geljegi uly ugurlardaky ylmy gözleglere giňden çekmek meselesine yzygiderli üns bermegi netijesinde bu abraýly ylmy bäsleşige gatnaşýanlaryň sany ýyl-ýyldan artýar. Şeýlelikde, 2022-nji ýylda bu bäsleşige ýaşlaryň 1140-sy gatnaşdy. Şol sanda 730 talyp we 410 ýaş alym bäsleşikde ylmyň we tehnologiýanyň alty wajyp ugry boýunça özleriniň işläp taýýarlamalaryny, amaly işlerini we ylmy barlaglaryny görkezdiler. Bäsleşigiň emin agzalary hödürlenen işleri seljerip, 34 talybyň, ýaş alymlaryň 38-siniň işlerini ýeňiji diýip yglan etdi. Şunda hödürlenen taslamalaryň ähmiýeti, ylmy tarapdan täzeçilligi, ol taslamalary iş ýüzünde durmuşa geçirmek we önümçilige ornaşdyrmak nukdaýnazaryndan zerurlygy göz öňünde tutuldy. 

Ýurdumyzyň ylmy-barlag institutlarynda, ýokary okuw mekdeplerinde, şeýle hem Ylymlar akademiýasynyň ýanyndaky Ýaş alymlar merkezinde we Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşinde geçirilýän ylmy barlaglar ýaş alymlara we talyplara öz ukyp-başarnyklaryny açyp görkezmekleri üçin giň mümkinçilikleri döredýär. Olaryň ylmy açyşlary, senagat-innowasion tejribeleri, ylmy-inženerçilik garaýyşlary, maglumat-tehnologik barlaglary döwletimiziň kuwwatyny berkitmekde, aýratyn-da, ykdysadyýetimizde sanly düzümleri ösdürmekde ähmiýetlidir. Ýangyç-energetika toplumynyň ösüşine, energiýa serişdeleriniň ykdysady meseleleriniň çözgüdine gönükdirilen işler netijeli alnyp barylýar. Energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini öwrenmek arkaly alymlar elektrik energiýasynyň önümçiligini, uglewodorod serişdelerini gözlemek, çykarmak, onuň ýataklaryny işläp taýýarlamak boýunça täze önümçilik tehnologiýasyny döredýärler, ýangyjy elektrik we ýylylyk energiýasyna öwürmek boýunça barlaglary alyp barýarlar. 

Mundan başga-da, ylmy işgärler oba hojalygy, lukmançylyk, derman we azyk senagaty, molekulýar biologiýa, genetika, bioinženeriýa, biomedisina ýaly ugurlarda ylmy barlaglary geçirýärler. Şol bir wagtyň özünde ösümlik we haýwanat dünýäsiniň genetiki gaznasyny döretmek, ekologik meseleleri öwrenmek, milli emeli hemranyň mümkinçiliklerinden peýdalanmak, ulag-logistik merkezleri döretmek, ylmy taýdan esaslandyrylan, syýasy we ykdysady ähmiýeti bolan halkara üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek meselelerine zerur üns berilýär. Maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary milli ylmyň täze ugurlarynyň biri hasaplanýar. Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda ykdysadyýeti, durmuş ulgamyny we ynsanperwer ugurlary sanlylaşdyrmaga aýratyn üns berilýär. Häzirki zaman kompýuter ulgamy, aragatnaşyk serişdeleri, elektron resminama dolanyşygy toplumlaýyn esasda ornaşdyrylýar. 

Ýurdumyzyň Ylymlar akademiýasynda köp sanly işläp taýýarlamalar amala aşyrylýar. Munuň özi gurak zolakda ekerançylygy, maldarçylygy, balykçylygy ösdürmek üçin möhüm esas bolup durýan ekologik kartany döretmek arkaly “Altyn Asyr” Türkmen kölüniň kollektor-drenaž suw ulgamyny gidrohimiki taýdan öwrenmekden ybaratdyr. Türkmenistanda Hazar deňziniň gurşawyny we biologik dürlüligini goramak, onuň tektonik- seýsmiki işjeňligini öwrenmek boýunça ylmy barlaglar geçirilýär. Bu bolsa ýurdumyzyň günbatar welaýatyny durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň, onuň uglewodorod we beýleki serişdelerini özleşdirmegiň, sebitiň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini amala aşyrmagyň, bu ýerde iri himiýa senagatyny, nebiti we gazy gaýtadan işleýän kärhanalary, şeýle hem «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda şypahana-sagaldyş desgalaryny gurmagyň meýilnamalaryny nazara alanyňda, ylmy-tejribe taýdan ähmiýetlidir. 

Ýurdumyzyň alymlarynyň patent alnan ylmy barlaglarynyň, ylmy oýlap tapyşlarynyň we rasionalizatorçylyk teklipleriniň köpdügini bellemek gerek. Ýerli çig mal serişdeleri esasynda taýýarlanýan gurluşyk materiallaryň düzümi, welaýatlaryň toprak-howa şertlerine uýgunlaşan orta we inçe süýümli gowaçanyň täze görnüşlerini döretmek boýunça işläp taýýarlamalar, başga-da birnäçe serişdeler dürli ugurlardaky tejribede giňden ulanylýar. Türkmenistanyň taryhyny we medeniýetini, şol sanda dil bilimini, etnografiýany, arheologiýany, halkymyzyň baý ruhy mirasyny, ýurdumyzyň ajaýyp tebigy künjeklerini gorap saklamak we öwrenmek boýunça ägirt hem uly işler alnyp barylýar. 

Ylym we bilim islendik döwletiň we jemgyýetiň ösüşiniň, şol sanda Watanymyzyň ykdysady, ylym-bilim mümkinçiliklerini meýilnamalaýyn esasda berkitmegiň möhüm şerti bolup durýar. 2022-nji ýylyň 19-njy martynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow iň ýokary döwlet wezipesine girişmek dabarasynda eden çykyşynda milli bilim ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek, ýokary hünärli, maksada okgunly, giň gözýetimli, innowasion tehnologiýalary dolandyrmaga ukyply ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmek boýunça ähli tagallalaryň ediljekdigini aýratyn nygtady. Watanymyzyň ykbaly, häzirki we geljek nesilleriň bagtyýarlygy ugrunda giňden tagallalar edýän döwlet Baştutanymyzyň häzirki döwürde öňe sürýän başlangyçlary milletiň ylym-bilim mümkinçiliklerini has doly amala aşyrmak üçin zerur şertleriň döredilmegine gönükdirilýär. Munuň özi ýaşlaryň ylmy-tehniki ýörelgeleriň okgunly ösüşine, adam mümkinçilikleriniň derejesine işjeň goşulyşmagynda aýratyn ähmiýetlidir.  

(TDH)