Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda depginli ykdysady ösüşler gazanylýar. Munuň, hakykatdan-da, şeýledigini şu ýylyň 5-nji noýabrynda hormatly Prezidentimiziň ýolbaşçylygynda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde getirilen maglumatlar hem aýdyň görkezýär.
Ykdysady ösüşi häsiýetlendirýän esasy makroykdysady görkeziji bolan jemi içerki önümiň ösüş depgini şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda 6,2 göterim ýokarlandy, öndürilen önümiň mukdary, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 6,1 göterim artdy. Bölek haryt dolanyşygynyň möçberi 16,5 göterim, daşary söwda dolanyşygy 14,6 göterim artdy.
Şeýle netijeleriň gazanylmagy ýurtda haryt-pul aýlanyşygynyň kadaly hereketini ýola goýmaga, ýurda gelýän erkin puluň köpelmegine we Döwlet býujetiniň üstünlikli ýerine ýetirilmegine amatly şertleri döredýär.
Üstümizdäki ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 108,3 göterime, çykdajy bölegi 96,1 göterime deň boldy. Iri we orta kärhanalarda aýlyk haklary geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, 10,5 göterim artdy. Şeýlelikde, ilatyň tölege ukyplylygy ýokarlandy, harytlara we hyzmatlara bolan ösen islegleri kanagatlandyryldy. Döwlet Baştutanymyzyň ýolbaşçylygynda milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini üpjün etmek, ýurduň eksport kuwwatyny ýokarlandyrmak, goşmaça iş orunlaryny döretmek, maşgala girdejisini artdyrmak maksady bilen işjeň maýa goýum syýasaty ýöredilýär. Hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen maýa goýumlaryň möçberi 22,7 milliard manada barabar boldy. Ykdysadyýete goýulýan we daşyndan çekilýän maýa goýumlaryň yzygiderli artmagy ýurdumyzda kabul edilen maksatnamalary üstünlikli ýerine ýetirmäge, milli ykdysadyýeti ýaramaz täsirlerden goramaga we býujetiň girdejilerini artdyrmaga zerur şertleri döredýär.
Milli Liderimiz Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň on aýynyň netijelerine garalan mejlisiniň dowamynda ýolbaşçylara ýüzlenip, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň çalt depginde sanly ulgama geçirilmelidigini nygtady. Sanly ulgama geçmek wagty we serişdäni tygşytlamak bilen bir hatarda gözegçiligi güýçlendirmäge, maglumatlary tiz alyşmaga we ýokary netijeli çözgütleri kabul etmäge mümkinçilik berýär. Şeýlelik bilen, serişdeleriň tygşytly ulanylyşy üpjün ediler, zähmet öndürijiligi ýokarlanar, önümiň özüne düşýän gymmaty peseler, ykdysadyýetiň pudaklary has-da düşewüntli dolandyrylar.
Milli Liderimiz ýangyç-energetika toplumynyň ähli senagat düzümleriniň ykdysady görkezijilerini ýokarlandyrmagyň, nebitiň we gazyň çykarylyşyny artdyrmagyň wajypdygyny aýtdy. Uglewodorod serişdeleriniň çykarylyşynyň artdyrylmagy ýangyç-energetika toplumynyň gaýtadan işleýän ulgamynyň kuwwatyndan netijeli peýdalanmaga, içerki we daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýan ýokary hilli önümleri ýeterlik möçberde öndürip, pudagy has-da düşewüntli dolandyrmaga giň mümkinçilik berer.
Soňky ýyllarda ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişi yzygiderli artýar. Bu diňe bir içerki sarp edijileri bökdençsiz üpjün etmäge şert döretmän, elektrik energiýasynyň belli bir bölegini eksporta ugratmaga-da esas berýär. Hormatly Prezidentimiz bu barada aýtmak bilen, özümize bagly bolmadyk kynçylyklara garamazdan, ýurdumyzda energetika halkasynyň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik we optiki-süýümli aragatnaşyk geçirijileriniň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşyklaryny dowam etmegiň zerurdygyny belledi. Gurluşyk, energetika hem-de senagat pudaklaryny ýokary depginde ösdürmek üçin bolsa bu ugurlara gönükdirilýän maýa goýumlary artdyrmak zerurdyr.
Ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda uly üstünlikler gazanylýar. 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, eýýäm geçen on aýda önümçiligiň ösüş depgini 108,3 göterim ýerine ýetirildi. Şeýle oňyn netijeleriň gazanylmagy ýurtda azyk bolçulygyny döretmäge, ilaty oba hojalyk önümleri bilen elýeterli bahadan üpjün etmäge, ondan artýan bölegini daşary ýurtlara eksport etmäge mümkinçilik berýär. Milli Liderimiz ýurdumyzda maldarçylygy ösdürmek we mallaryň baş sanyny artdyrmak boýunça zerur çäreleriň görülmelidigi barada hem degişli tabşyryklary berdi.
Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde ýurdumyzyň bilim, ylym, saglygy goraýyş we sport ulgamlarynda amala aşyrylýan işler barada birin-birin durlup geçildi. Hususan-da, ýokary okuw mekdepleriniň birnäçesiniň hojalyk hasaplaşygyna geçirilendigi, Döwlet hünär bilim edaralary hakyndaky düzgünnamalaryň tassyklanandygy, Ylymlar akademiýasynyň ylmy-barlag institutlarynda, ministrlikleriň garamagyndaky ylmy edaralarda, yokary okuw mekdeplerinde ylmyň we tehnologiýalaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy-barlag işleriniň ýerine ýetirilýändigi aýdyldy. Bu ulgamlarda alnyp barylýan köpugurly işler özüniň oňyn netijelerini berýär we olary ähli babatda halkara derejelere çykarmaga esas bolup hyzmat edýär.
Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasaty barha dabaralanýar, ýurdumyzyň dünýädäki abraýy yzygiderli artýar. Munuň aýdyň mysallaryny şu ýylyň on aýynda hyzmatdaş döwletler, abraýly halkara guramalar bilen alnyp barlan işlerden we gazanylan ylalaşyklardan hem görmek bolýar. Daşary ykdysady gatnaşyklaryň yzygiderli ösdürilmegi diňe bir milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, sebitiň ösüşine-de saldamly goşandyny goşýar.
Gahryman Arkadagymyzyň ýadawsyz tagallasy bilen milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagy, eksport mümkinçilikleriniň artmagy halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da gowulanmagy ugrunda netijeli işleriň amala aşyrylýandygynyň nobatdaky subutnamasydyr. Ýurdumyzyň durnukly durmuş-ykdysady ösüşiniň bähbidine giň gerimli işleri alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli başlangyçlarynyň hemişe üstünliklere beslenmegini arzuw edýäris.
Baýramdurdy TAÝHAROW,
Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň professory.
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/46224
Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň işläp taýýarlan giň halkara hyzmatdaşlyk strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirýär. Dünýäniň gyzyklanma bildirýän ähli ýurtlary bilen netijeli-syýasy hem-de söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklar işjeň ösdürilýär.
Syn berilýän aýda döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar hem-de abraýly guramalar bilen geçiren duşuşyklary, syýasy geňeşmeleri, işewürlik gepleşikleridir forumlary munuň aýdyň subutnamasydyr.
Goňşy döwletler bilen mizemez dostlugyň, ynanyşmagyň we özara düşünişmegiň köpasyrlyk däplerine esaslanýan özara bähbitli gatnaşyklary pugtalandyrmak Türkmenistanyň daşary syýasy strategiýasynyň möhüm ugrudyr.
3-nji oktýabrda Türkmenistanyň hem-de Eýran Yslam Respublikasynyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň arasynda geçirilen telefon arkaly söhbetdeşligiň barşynda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda döwletara gatnaşyklara degişli meseleleriň giň toparyna seredildi. Onda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy has-da giňeltmegiň möhümdigi bellenildi hem-de Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-eýran toparynyň nobatdaky mejlisini geçirmäge taraplaryň taýýardygy beýan edildi.
Söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek Özbegistan Respublikasy bilen döwletara gatnaşyklaryň hem esasy ugrudyr. Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň oktýabr aýynyň başynda bu goňşy ýurda amala aşyran iki günlük resmi saparynyň dowamynda Daşkendiň “Ýaşnabad” innowasion tehnoparkynda geçirilen türkmen-özbek ykdysady forumy ýokary derejedäki duşuşygyň işewürlik esasyny düzdi. Ikitaraplaýyn resminamalaryň 13-sine, şol sanda umumy bahasy ABŞ-nyň 13,5 million dollaryna barabar bolan eksport-import amallarynyň amala aşyrylmagyny göz öňünde tutýan resminamalara gol çekilmegi özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmäge iki goňşy ýurduň özara gyzyklanma bildirýändigini tassyklady.
5-nji oktýabrda sanly ulgam arkaly Türkmenistanyň we Rumyniýanyň Daşary işler ministrlikleriniň geňeşmeleri geçirildi. Geňeşmeleriň dowamynda dürli ugurlarda, hususan-da, bilim ulgamynda özara gatnaşyklaryň meselelerine garaldy. Taraplar Hazar deňzi — Gara deňiz halkara ulag geçelgesine degişli ozal gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmagyň, ikitaraplaýyn söwda dolanyşygyny işjeňleşdirmegiň hem-de hyzmatdaşlygyň şertnamalaýyn-hukuk binýadyny giňeltmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar.
7-nji oktýabrda Aşgabatda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň başlyklarynyň duşuşygy geçirildi. Duşuşyga döwlet düzümleriniň, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň birnäçesiniň hem-de iki ýurduň işewür toparlarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar. Toparyň başlyklary — Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow we Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk soňky ýyllarda hil taýdan täze mazmuna eýe bolan döwletara gatnaşyklarynyň artýan depginini kanagatlanma bilen bellediler.
Mejlisiň jemleri boýunça “Türkmenistanyň Hökümetiniň hem-de Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin maksatnamasyna” gol çekildi. Ol ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň şertnamalaýyn-hukuk binýadynyň üstüni ýetirip, uzak möhletli geljegi nazara almak bilen, hyzmatdaşlygy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek üçin amatly şertleri döretmäge ýardam etmelidir.
8-nji oktýabrda DIM-niň Halkara gatnaşyklary institutynda Türkmenistanda howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler boýunça utgaşykly görnüşde ilkinji Ýaşlar maslahaty geçirildi. Bu çäre Ýaşlar konferensiýasynyň (COY16) hem-de Glazgoda geçiriljek BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatynyň (COP26) öň ýanynda Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Türkmenistandaky hemişelik wekilhanasy bilen bilelikde guraldy.
Dünýäde howanyň üýtgemegine hem-de onuň täsirlerine garşy durmagy güýçlendirmek üçin pikirleri, bilimleri alyşmaga mümkinçilik döreden maslahatyň jemleri boýunça COY16 hem-de COP26 üçin Türkmenistanyň ýaşlarynyň başlangyçlarynyň jemleýji namasy hem-de Howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça täzeçil çözgütleriň ýol kartasy kabul edildi.
7-nji oktýabrda daşary syýasat edarasynda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň Ýewropa sebit edarasynyň direktory Hans Klýuge bilen duşuşyk geçirildi. Türkmen tarapy myhmany hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň saglygy goraýyş ulgamynda dürli halkara çärelerde öňe sürýän esasy başlangyçlary we teklipleri bilen tanyşdyryp, Türkmenistanyň BSGG bilen hyzmatdaşlygy has-da ösdürmegi we pugtalandyrmagy ugur edinýändigini tassyklady.
Şol günüň ertesi Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň gününe bagyşlanyp geçirilen “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” atly alym-lukmanlaryň halkara maslahaty munuň şeýledigini görkezdi. Paýtagtymyzyň “Ýyldyz” myhmanhanasynda utgaşykly görnüşde geçirilen foruma dünýäniň 15 ýurdunyň saglygy goraýyş ulgamynyň wekilleri gatnaşdylar. Çykyş edenleriň belleýşi ýaly, bütin dünýäni gurşap alan pandemiýa bu ählumumy howpa garşy göreşmekde halkara bileleşigiň tagallalarynyň birleşdirilmegini ugur edinýän lukmançylyk diplomatiýasyna aýratyn ähmiýet bermek zerurlygyny ýüze çykardy.
10-njy oktýabrda geçirilen “Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe saglygy goraýyş, bilim we sport” atly halkara ylmy maslahat ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamynyň gazananlary bilen giň jemgyýetçiligi tanyşdyrmaga hem-de daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary ýola goýmaga ajaýyp mümkinçilik döreden ähmiýetli çäreleriň biri boldy. Bu foruma sanly ulgam arkaly daşary ýurtlardan, şol sanda Russiýadan, Germaniýadan, Fransiýadan, Rumyniýadan we beýleki ýurtlardan saglygy goraýyş ulgamynyň görnükli alym-professorlary, lukmançylyk ylymlarynyň doktorlary, saglygy goraýyş ulgamynyň ýokary wezipeli wekilleri gatnaşdylar. Duşuşyga gatnaşyjylar Türkmenistanyň Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň ölçeglerine kybap gelýän saglygy goraýyş ulgamynyň gazananlaryna hem-de türkmen Lideriniň bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça möhüm başlangyçlaryna ýokary baha berdiler.
Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde geçirilýän “EKSPO — 2020” Bütindünýä sergisine ýurdumyzyň gatnaşmagynyň esasy maksady Garaşsyzlygyň 30 ýylynda dürli ugurlarda gazanylan üstünlikleri dünýä ýaýmak, daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek, öndürilýän harytlaryň eksportyny artdyrmak bilen bagly boldy.
9-njy oktýabrda Bütindünýä sergisinde Türkmenistanyň Milli güni geçirilip, oňa BAE-de iş sapary bilen bolan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow gatnaşdy.
Türkmen sergisi üçin bölünip berlen ýeriň umumy meýdany 1581 inedördül metrdir. Türkmenistanyň bölümi “Ykjamlyk” atly tematik zolakda ýerleşdirilip, onuň binagärlik keşbi okgunly ösüşiň girewi hökmünde hemişelik hereket pikirini beýan edýär. Türkmen sergisiniň girelgesiniň ýanynda heýkel-çüwdürim kompozisiýasy ýerleşdirildi. Behişdi bedewleriň bäşisiniň şekili ýurdumyzyň ösüşiň belentliklerine tarap okgunly gadamlaryny, ata Watanymyzyň milli mirasyna sarpany, halkymyzyň agzybirligini we jebisligini alamatlandyrýar.
Iri forumyň «Akyl-paýhasymyzy birleşdirip, geljegi döredýäris» diýen şygaryny nazara almak bilen bezelen Türkmenistanyň sergisi ykdysadyýetiň dürli pudaklarynyň gazananlary, onuň taryhy-medeni mirasy, eksport kuwwaty, dünýäniň ösüşine goşýan goşandy bilen hemmetaraplaýyn tanyşdyrýar.
2022-nji ýylyň mart aýynyň ahyryna çenli dowam etjek “EKSPO — 2020” Bütindünýä sergisine Türkmenistanyň gatnaşmagy ýurdumyzyň halkara abraýynyň, dünýä jemgyýetçiliginiň Watanymyzyň iň täze taryhyna bildirýän ägirt uly gyzyklanmasynyň aýdyň subutnamasydyr. Ýurdumyzyň iň täze taryhy bolsa hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň oňyn başlangyçlary bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr.
Türkmenistanyň Hökümet wekiliýetiniň agzalarynyň hem-de BAE-niň resmi adamlarynyň gatnaşmagynda bu ýerde geçirilen gepleşikleriň çäklerinde ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi.
12-nji oktýabrda Nur-Sultan şäherinde Aziýada özara hyzmatdaşlyk we ynamy berkitmek çäreleri boýunça Maslahatyň (AÖHYBÇM) altynjy duşuşygy geçirildi. Bu duşuşyga gatnaşmak üçin Gazagystana türkmen wekiliýeti iberildi.
Forumyň barşynda AÖHYBÇM-da Türkmenistana synçy ýurduň derejesiniň berilmeginiň ähmiýeti bellenildi hem-de biziň ýurdumyzyň syýasy gepleşikleri geçirmek, hyzmatdaşlyk etmek, umumy sebit we halkara howpsuzlygyny pugtalandyrmak arkaly Aziýa yklymynda parahatçylygy, howpsuzlygy gazanmagy goldaýandygy aýratyn nygtaldy.
13-nji oktýabrda DIM-de BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary, BMG-niň Terrorçylyga garşy müdirliginiň ýolbaşçysy W.Woronkow bilen sanly ulgam arkaly duşuşyk geçirildi. Taraplar Türkmenistanyň we Birleşen Milletler Guramasynyň dürli ugurlar boýunça strategik hyzmatdaşlygynyň netijeli häsiýetini belläp, BMG-niň terrorçylyga garşy Ählumumy strategiýasyny amala aşyrmak babatda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklaryň meselelerine seretdiler.
Şol gün Türkmenistanyň wekiliýeti Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygynyň ýolbaşçylygynda Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň GDA gatnaşyjy döwletleriň Parlamentara Assambleýasy bilen bilelikde guran III Ýewraziýa Zenanlar forumynyň işine gatnaşdy. Utgaşykly görnüşde geçen duşuşygyň esasy meselesi “Zenanlar: täze ýagdaýlarda ählumumy wezipeler” diýen meseleden ybarat boldy. Oňa gatnaşanlaryň pikirine görä, forum ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy giňeltmek, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde beýleki parlament kärdeşleri bilen pikir we tejribe alyşmak üçin oňat çäredir.
Geçen aýyň ikinji ongünlüginde DIM-de daşary ýurtly diplomatlar — Saud Arabystany Patyşalygynyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Said bin Osman Ahmed Suweýdi, Ermenistan Respublikasynyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Ruben Harazýan bilen duşuşyklar geçirildi. Olar alyp barýan işleriniň özara hereketleriň dürli ugurlary boýunça ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna hemmetaraplaýyn ýardam etjekdigini bellediler.
14-nji oktýabrda Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) girmegi bilen baglanyşykly meseleleri öwrenmek boýunça Hökümet toparynyň sanly ulgam arkaly mejlisi geçirildi. Mejlise gatnaşyjylar Türkmenistanyň daşary söwda tertibiniň Ähtnamasyny işläp taýýarlamak boýunça 2021-2022-nji ýyllar üçin Iş meýilnamasyny tassyklamaga degişli pikir alyşdylar. Hökümet toparynyň agzalary şu ýylyň 30-njy noýabry — 3-nji dekabry aralygynda BSG-niň Ženewada geçiriljek XII ministrler maslahatyna Türkmenistanyň işjeň synçy hökmünde BSG-niň işine gatnaşmak üçin resminamalary tabşyrmak meselelerini giňişleýin öwrendiler.
18-nji oktýabrda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federal Geňeşiniň Başlygy W.Matwiýenkonyň arasynda telefon arkaly geçirilen söhbetdeşligiň çäklerinde netijeli parlamentara gatnaşyklary ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. Söhbetdeşligiň dowamynda geljegi nazarlaýan özara gatnaşyklaryň köptaraply parlamentara görnüşlerini has-da giňeltmegiň zerurdygy bellenildi. Geljek ýyl Türkmenistanda ýokary derejeli parlamentara forumy geçirmegiň mümkinçiligine garaldy.
20-nji oktýabrda bilelikdäki maýa goýum we önümçilik taslamalaryny ara alyp maslahatlaşmak, senagat, gurluşyk serişdelerini öndürmek, dokma pudagy, oba hojalygy babatda hem-de logistika, syýahatçylyk, sanly tehnologiýalar ulgamynda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak we giňeltmek maksady bilen, sanly ulgam arkaly iki ýurduň Söwda-senagat edaralary tarapyndan guralan VIII türkmen-rus ykdysady forumy geçirildi.
Şol gün Russiýa Federasiýasynyň paýtagtynda Owganystan boýunça geňeşmeleriň Moskwa duşuşygynyň mejlisi geçirildi. Oňa 10-dan gowrak ýurduň, şol sanda Türkmenistanyň wekilleri gatnaşdylar. Köptaraplaýyn gepleşikleriň barşynda Owganystanda ynsanperwerlik taýdan çökgünligiň öňüni almak boýunça halkara jemgyýetçiligiň tagallalarynyň birleşdirilmegine hem-de bu ýurtda ösüşiň hemme şertlerini üpjün etmäge degişli möhüm meselelere garaldy. Duşuşykda beýan edilişi ýaly, Türkmenistan goňşy ýurduň syýasy durnuklylygyna, howpsuzlygyna, owgan halkynyň abadançylygyna we agzybirligine, agzalalyklaryň diňe parahatçylykly, syýasy-diplomatik ýollar arkaly çözülmegine uly gyzyklanma bildirýär.
Dürli ulgamlarda netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmek baradaky meseleler 21-nji oktýabrda Maliýe we ykdysadyýet ministrliginde onlaýn görnüşde geçirilen “Türkmenistan — Ýewropa Bileleşigi” bilelikdäki komitetiniň 20-nji mejlisiniň gün tertibine girizildi.
Türkmen tarapynyň wekilleri çykyşlarynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän daşary syýasat strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biriniň Ýewropa Bileleşigi bilen hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakdan ybaratdygyny nygtadylar. Bu hyzmatdaşlyk soňky ýyllarda ep-esli işjeňleşdirildi.
ÝB bilen gatnaşyklar hereket edýän gurallaryň we düzümleriň, hususan-da, “Ýewropa Bileleşigi — Türkmenistan” bilelikdäki komitetiň, Parlamentara gepleşikleriň, Adam hukuklary baradaky gatnaşyklaryň, daşary syýasat edaralarynyň arasyndaky geňeşmeleriň çäklerinde hem-de hyzmatdaşlygyň birnäçe meseleleri boýunça netijeli ösdürilýär.
20-nji oktýabrda Türkmenistanyň hem-de Şweýsariýa Konfederasiýasynyň söwda edaralarynyň, birnäçe ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we işewür toparlarynyň wekilleriniň gatnaşmagynda onlaýn görnüşde türkmen-şweýsar işewürlik maslahaty geçirildi. Hyzmatdaşlyk etmegiň mümkinçiligini amala aşyrmak ugrunda täze çemeleşmeleri işläp taýýarlamaga we iki dostlukly ýurduň arasyndaky söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilen duşuşygyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan “Açyk gapylar” syýasatynyň Türkmenistanyň daşary ýurtly hyzmatdaşlary bilen ykdysady hem-de maýa goýum taýdan hyzmatdaşlyk etmegi üçin oňaýly şertleri döredýändigi barada nygtaldy.
21-nji oktýabrda DIM-de BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasynyň (FAO) sebit edarasynyň direktory Wiorel Gusu bilen sanly ulgam arkaly duşuşyk geçirildi. Nygtalyşy ýaly, türkmen tarapy FAO-nyň işine ýokary baha berýär hem-de oba hojalygyny durnukly ösdürmek babatda dünýä tejribesiniň ulanylmagyna we azyk howpsuzlygyny üpjün etmäge gönükdirilen netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmegi maksat edinýär.
Taraplar bilelikdäki taslamalary we maksatnamalary işläp taýýarlamak hem-de durmuşa geçirmek meseleleri boýunça pikir alyşdylar, şeýle hem FAO-nyň Türkmenistanda wekilhanasyny açmak boýunça işleri işjeňleşdirmäge özara taýýardyklaryny beýan etdiler.
Hormatly Prezidentimiziň Buýrugyna laýyklykda, 26 — 28-nji oktýabrda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-eýran toparynyň nobatdaky 16-njy mejlisiniň işine gatnaşmak hem-de Türkmenistanyň we Eýran Yslam Respublikasynyň Daşary işler ministrlikleriniň arasynda birnäçe ikitaraplaýyn duşuşyklary hem-de syýasy geňeşmeleri geçirmek üçin Tähran şäherine iş saparyna ugradyldy.
Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisi bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklar ulgamynda uly kuwwatyň bardygy nygtaldy hem-de sebit we halkara düzümleriň ugry boýunça, hususan-da, BMG-niň çäklerinde özara hereketleri mundan beýläk-de işjeňleşdirmäge ikitaraplaýyn gyzyklanma bildirildi.
EYR-niň birnäçe ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary bilen geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklaryň çäklerinde taraplaryň özara gyzyklanma döredýän giň gerimli ugurlary boýunça ikitaraplaýyn bähbitli gatnaşyklary giňeltmegi hem-de ähli möhüm ulgamlarda iki ýurduň özara hereketlerini düzgünleşdirýän şertnamalaýyn-hukuk binýadyny has-da kämilleşdirmegi maksat edinýändigi tassyklanyldy. Şonuň bilen birlikde, parahatçylygy, howpsuzlygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, sebit derejesinde hyzmatdaşlygyň mümkinçiligini artdyrmagyň wajypdygy nygtaldy.
27-nji oktýabrda Tähranda Owganystanyň goňşy ýurtlarynyň hem-de Russiýanyň daşary işler ministrleriniň ikinji duşuşygynyň geçirilendigi bellärliklidir. Oňa Özbegistanyň, Pakistanyň, Täjigistanyň we Türkmenistanyň DIM-leriniň ýolbaşçylary hem-de Russiýanyň we Hytaýyň wekilleri gatnaşdylar. Diplomatlar taraplaryň Owganystanda ýurduň ähli milli toparlarynyň gatnaşmagynda degişli Hökümeti kemala getirmekde özara kömek bermäge gönükdirilen tagallalaryny birleşdirmegiň zerurdygyna ünsi çekdiler.
“Türkmengaz”, “Türkmennebit” döwlet konsernleri we “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy tarapyndan “GaffneyCline” britan kompaniýasynyň ýardam bermeginde “Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda guralan “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly halkara maslahat oktýabr aýynyň möhüm wakasy boldy. Energetika ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga we ösdürmäge gönükdirilen bu abraýly forum diňe bir adaty görnüşde geçirilmän, eýsem, onlaýn görnüşde Aşgabatdan dünýäniň onlarça ýurduna görkezildi. Şeýlelikde, maslahatyň pikir alyşmalaryna sanly ulgam arkaly 30-dan gowrak döwletiň 100-den gowrak kompaniýasynyň, iri guramalaryň hem-de banklaryň wekilleri goşuldylar. Gatnaşýanlaryň düzüminiň şeýle uly möçberde bolmagy dürli ýurtlaryň işewür toparlarynyň ägirt uly energetika kuwwatyna eýe bolan hem-de uglewodorodyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen netijeli gatnaşyklary ösdürmäge içgin gyzyklanmasynyň aýdyň subutnamasy bolup durýar. Forumyň çäklerinde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň wekilleri bilen olaryň daşary ýurtly hyzmatdaşlarynyň arasynda duşuşyklar geçirilip, olarda mundan beýläkki gatnaşyklaryň geljegi hem-de mümkin bolan ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.
Milli Liderimiziň tabşyrmagy boýunça ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan 2021-nji ýylyň oktýabrynda daşary ýurtly hyzmatdaşlar hem-de halkara guramalar bilen geçirilen duşuşyklar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly we öňdengörüjilikli baştutanlygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň belent maksatlaryna tarap ynamly barýan, depginli ösýän ýurdumyzyň baý durmuşyna ajaýyp öwüşginleri çaýdy.
(TDH)
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/46226
XXI asyra «Tehnologiýalaryň asyry» diýýäris. Ýöne ýaşamasy juda jogapkärli asyrda döwrebap tehnologiýalardan baş çykarmak hem käte ýeterlik bolmaýar. Olar öňem gerekli bolandyr welin, tizlik bilen ýokary hil biziň asyrymyzda has zerur. Wagt iň gymmatly baýlyga öwrülýär. Köplenç ol ýetmezçilik edýär. Şonuň üçin «Ýokary tizlikli internet», «Sesden ýyndam ulag», «Hiliň iň ýokary derejesi» ýaly düşünjeleriň gündelik durmuşymyza ornaşmagy ýönelige däl.
Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli ýoluň ýakynda açylyp, ulanmaga berlen Aşgabat — Tejen bölegi bu talaplaryň ikisine-de gabat gelýär. Türkmen gurluşykçylary ýokary hilli, ýokary tizlikli ýoluň ilkinji tapgyrynyň gurluşygyny tamamladylar. Täze ýoluň aýratynlyklary barada kän ýazyldy. Bize ol maglumatlary gaýtalap oturmagyň hajaty ýok. Ýöne başga bir hakykaty, bu ýoluň ikinji we üçünji tapgyrynyň gurluşygynda depginiň has ýokarlandyrylandygyny guwanç bilen habar berýäris. Hut şol işler bilen gyzyklanyp, ýoluň Mary — Türkmenabat bölegi boýunça jogapkär Kamil Halmyradowa ýüz tutduk. Ýol gurluşygynda baý tejribe toplan Kamil aga häzirki wagtda «Türkmen Awtoban» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetinde tehnik-gözegçi bolup işleýän eken. Söhbetdeşimiziň gürrüň berşi ýaly, ýoluň üçünji tapgyrynyň uzynlygy 125 kilometre ýeter. Ol 475-nji kilometrden başlap, 600-nji kilometrde tamamlanar. Häzirki wagtda ýoluň bu böleginiň gurluşygyny «Ata melhem» hususy kärhanasynyň gurluşykçylary alyp barýar. Ýoluň 110 kilometrinde ilkinji tekizleýiş işleri tamamlandy. Çägesi süýşürilip, ýol ugrundaky ähli päsgelçilikler aýrylan zolagyň ini 100 metre ýetýär. Bu bolsa ýoluň ugrunda goşmaça binalary-da gurmaga mümkinçilik berýär.
Ýeri gelende aýtsak, üçünji tapgyryň gurluşygy Baýramaly etrabynyň Bagtyýarlyk şäherçesiniň 3 kilometr günbataryndan başlap, Türkmenabadyň daşy bilen Faraba geçýän awtoulag ýolunyň başlangyjynda tamamlanar. Ýoluň tamamlanýan böleginde uly aýlaw gurmak meýilleşdirilýär. Tekizlenen bölegiň bir ujy Türkmenabat şäherine ýakynlady. Onuň beýleki ujy Bagtyýarlyk şäherçesine golaýlaýar. Arassalanan bölegiň 21 kilometrine geotekstil düşelip, çagyl daşlaryny ýazmak işi gutardy. Ýoluň iň aşaky gatlagyndaky geotekstildir çagyl ýokarky gatlagy çyglylykdan goraýar. Häzirki wagtda gurluşygyň bu böleginde hünärmenleriň 150-den gowragy zähmet çekýär. Işiň aglaba böleginiň Garagumuň alaňlarynyň arasynda alnyp barylýandygyna garamazdan, potratçy hususy kärhana tarapyndan işçilere oňaýly şertler döredilipdir. Kamil aga gurluşykda ulanylýan tehnikalaryň sanynyň 100-e golaýlaýandygyny gürrüň berdi.
Gurluşygyny 2023-nji ýylyň dekabrynda tamamlamak meýilleşdirilýän ýoluň Aşgabat — Tejen bölegindäki işlere gatnaşan işçiler we tehnikalar beýleki tapgyrlara-da kömege gelýär. Bu gurluşygyň depgininiň has ýokary bolmagyny üpjün eder.
Agageldi ITALMAZOW.
(Öz habarçymyz).
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/46221
Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda intellektual eýeçiligiň milli ulgamyny ösdürmäge möhüm ähmiýet berilýär. Berkarar döwletimizde intellektual eýeçilik babatda ýöredilýän döwlet syýasaty innowasion ykdysadyýeti emele getirmegiň we ösdürmegiň wajyp binýady bolup hyzmat edýär.
Innowasiýa işiniň has netijeli alnyp barylmagy, öz gezeginde, intellektual eýeçilige esaslanýar. Dünýäde bolup geçen we dowam edýän senagat özgerişleri intellektual eýeçiligiň döremegine getirýär hem-de onuň ösmegine güýçli täsir edýär.
Intellektual eýeçilik adam aňynyň döredenleriniň netijesinde emele gelýär. Jemgyýetiň ösüşiniň tutuş dowamynda adamlar hemişe täze maddy we ruhy gymmatlyklary döretmäge çalşypdyrlar. Munuň özi döwrebap innowasiýalar ulgamynyň kemala gelmegine itergi berýär. Innowasiýalary öz içine alýan intellektual eýeçilik adamzat ösüşiniň kämilleşmegini çaltlandyrýar we döredijilik pikirleriniň ösüşi üçin amatly şertleri döredýär.
Oýlap tapyşlar, peýdaly modeller, senagat nusgalary üçin berilýän patentler, awtorlyk hukugy we gatyşyk hukuklar, haryt nyşanlary, harytlaryň gelip çykan ýerleriniň atlary, firma atlary, ösümlikleriň täze görnüşleri, integral mikroshemalaryň topologiýalary, täjirçilik syrlary we açylmadyk maglumatlar, ynsapsyz bäsdeşligiň öňüni almak ýaýrawlaryndaky hukuklar hem-de hukuk gatnaşyklary — bu eýeçiligiň ileri tutulýan ugurlarydyr.
Intellektual eýeçilik ulgamy adamzadyň intellektual taýdan gazananlarynyň goralmagyny halkara we milli derejelerde üpjün edýär. Intellektual eýeçilik boýunça dürli ýurtlarda ulanylýan milli düzgünleri utgaşdyrmagy, halkara kadalary kabul etmäge ýardam bermegi, şeýle hem bu eýeçiligiň görnüşlerini goramagy Intellektual Eýeçiligiň Bütindünýä Guramasy ýerine ýetirýär. Bu gurama intellektual eýeçiligi peýdalanmak we goramak boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň ýöriteleşdirilen edarasy bolup durýar. Intellektual eýeçiligiň hukuklarynyň söwdasy çygryndaky esasy wezipeleri Bütindünýä Söwda Guramasy amala aşyrýar. Häzirki wagtda intellektual eýeçilik babatda birnäçe halkara konwensiýalar, şertnamalar we ylalaşyklar hereket edýär.
Türkmenistan 1995-nji ýyldan başlap, Intellektual Eýeçiligiň Bütindünýä Guramasynyň doly hukukly agzasy bolup, intellektual eýeçiligi kadalaşdyrmaga aýratyn üns berýär. Ýurdumyzda intellektual eýeçiligi goldamagy, höweslendirmegi we goramagy kadalaşdyrmak bilen baglanyşykly uly işler durmuşa geçirildi. Bu ugurdaky işleri kadalaşdyrmagy üpjün edýän «Algoritmleriň, elektron hasaplaýjy maşynlar (EHM) üçin programmalaryň, maglumat bazalarynyň we integral mikroshemalaryň topologiýasynyň hukuk taýdan goralyşy hakynda», «Seleksiýanyň gazananlaryny hukuk taýdan goramak hakynda», «Awtorlyk hukugy we gatyşyk hukuklar hakynda», «Ylmy intellektual eýeçilik hakynda», «Oýlap tapyşlaryň hukuk goragy hakynda», «Senagat nusgalarynyň hukuk goragy hakynda», «Rasionalizatorçylyk işi hakynda», «Haryt nyşanlary hakynda», «Harytlaryň gelip çykan ýerleriniň atlary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary we beýleki hukuk namalary kabul edildi.
Dünýä derejesinde intellektual eýeçiligi goramak boýunça hereket edýän kadalaryň talaplaryny berjaý etmek maksady bilen, Türkmenistan birnäçe halkara konwensiýalaryň, şertnamalaryň we ylalaşyklaryň agzasy bolup durýar. Ýurdumyz Intellektual Eýeçiligiň Bütindünýä Guramasy tarapyndan esaslandyrylan Konwensiýa, senagat eýeçiligini goramak boýunça Pariž Konwensiýasyna, patent kooperasiýasy baradaky Şertnama, oýlap tapyşlar boýunça Ýewraziýa patent Konwensiýasyna, haryt nyşanlarynyň halkara bellige alnyşygy baradaky Madrid ylalaşygynyň Protokolyna, halkara patent klassifikasiýasy baradaky Strasburg Ylalaşygyna, senagat nusgalarynyň halkara klassifikasiýasy baradaky Lokarn Ylalaşygyna, haryt nyşanlaryny bellige almak boýunça harytlaryň we hyzmatlaryň halkara klassifikasiýasy baradaky Nissa Ylalaşygyna, haryt nyşanlarynyň şekil elementleriniň halkara klassifikasiýasy baradaky Wena Ylalaşygyna, Olimpiýa nyşanlaryny goramak hakyndaky Naýrobi Şertnamasyna, senagat nusgalarynyň halkara bellige alynmagy baradaky Gaaga Ylalaşygynyň Ženewa namasyna, edebiýat we çeper eserleri goramak baradaky Bern Konwensiýasyna goşuldy.
Hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, ýurdumyzda intellektual eýeçilige degişli hukuklary goramagy düzgünleşdirýän gurama hökmünde Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň düzüminde Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugy döredildi. Bu gullugyň ygtyýarlyklaryna milli intellektual eýeçiligi goramak ulgamyny dünýä standartlaryna laýyk getirmek, ylmyň, tehnikanyň we medeniýetiň gazananlaryny döwletiň hem-de jemgyýetiň ösüşine ornaşdyrmaga ýardam bermek, taraplaryň intellektual eýeçilik hukuklaryny döwlet we halkara derejede goramagyň kepilliklerini üpjün etmek ýaly derwaýys wezipeler girýär.
Dünýä ösüşiniň häzirki döwründe islendik döwletiň ykdysadyýetini intellektual eýeçiligiň bazaryny döretmezden göz öňüne getirmek mümkin däl. Ýurdumyzda intellektual eýeçiligiň netijeli bazaryny emele getirmek we ösdürmek boýunça maksatnamalaýyn esasda toplumlaýyn işler amala aşyrylýar. «Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ulgamyny ösdürmegiň 2015 — 2020-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde bu ugurda täze kanunlar we kadalaşdyryjy hukuk namalary kabul edildi, şeýle hem zerur guramaçylyk çäreleri geçirildi, degişli taslamalar amala aşyryldy, Intellektual Eýeçiligiň Bütindünýä Guramasy bilen işjeň hyzmatdaşlyk alnyp baryldy.
Milli intellektual eýeçilik ulgamyny kämilleşdirmek, ony dünýäniň ösen döwletleriniň derejesine çykarmak maksady bilen, ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, «Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ulgamyny ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasy» kabul edildi. Onuň esasy maksady ýurdumyzyň dünýä giňişliginde bäsdeşlige ukyplylygynyň derejesini we innowasiýa ösüşini kesgitleýän wajyp faktor hökmünde adam goruny ösdürmekden ybaratdyr. Maksatnamada intellektual eýeçiligiň hukuk binýadyny kämilleşdirmek, intellektual eýeçilik çygrynda maglumatlary sanlylaşdyrmak, döredijilik işjeňligini maddy taýdan höweslendirmek, ylmy we tehniki döredijilik toparlaryny döretmek, ykdysadyýetiň degişli pudagynda anyk ylmy-tehniki meseläni çözmek üçin bäsleşikleri, sergileri geçirmek arkaly zehinli çagalary we ýaşlary döredijilik işine çekmek, milli intellektual ulgam üçin işgärleri taýýarlamak ýaly birnäçe ileri tutulýan wezipeler kesgitlenendir. Bu möhüm wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, öz gezeginde, ýurdumyzda bilimlere esaslanýan ykdysadyýeti ösdürmäge, intellektual we döredijilik işleriniň netijeliligini artdyrmaga, intellektual eýeçilik ulgamyny ýokary hil derejesine çykarmaga mundan beýläk-de ýardam eder.
Geljekde intellektual eýeçilik ulgamynda zähmet çekjek talyp ýaşlara döwrebap bilim bermek juda möhümdir. Şoňa görä-de, 2021-2022-nji okuw ýylyndan Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň hem-de Türkmen döwlet maliýe institutynyň bakalawr taýýarlyk ugurlarynyň okuw meýilnamalaryna intellektual eýeçiligi goramak dersi girizildi.
Häzir intellektual eýeçiligi goramagyň halkara ulgamyna täze goşulýan ýurtlaryň hasabyna onuň gurşap alýan geografik çägi giňeýär, intellektual eýeçiligiň görnüşlerini bellige aldyrmak bilen baglanyşykly islegler artýar, halkara bazarlarda intellektual eýeçiligi peýdalanmakdan girdeji gazanýan kompaniýalaryň sany köpelýär. Intellektual eýeçiligiň ösüşi tehnikalaryň we tehnologiýalaryň ösüşi bilen göni baglanyşyklydyr.
Soňky onýyllyklarda intellektual eýeçilige goýulýan maýa goýumlaryň möçberiniň has-da ýokarlanýandygyny bilermenler belleýärler. Sanly maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalarynyň ösmegi adamlaryň intellektual eýeçiligiň görnüşlerini döretmäge hem-de ulanmaga gatnaşmagyna amatly şertleri döredýär. Sanly ykdysadyýet maddy däl görnüşli gymmatlyklaryň we intellektual hukugyň täze gerimini has-da giňeldýär.
Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda intellektual eýeçiligi ösdürmek boýunça amala aşyrýan toplumlaýyn işleri milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryna innowasiýalary ornaşdyrmaga we oýlap tapyjylyk işjeňliginiň derejesini düýpli ýokarlandyrmaga, netijede, durnukly ösüşi üpjün etmäge hem-de ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga gönükdirilendir.
Gulbeşer BABAÝEW,
Türkmen döwlet maliýe institutynyň ylmy işler boýunça prorektory, ykdysady ylymlaryň kandidaty.
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/46218
Milli Liderimiz ählihalk bag ekmek dabarasyna gatnaşdy
Aşgabat, 6-njy noýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda ýurdumyzyň şäherleriniň we obalarynyň daş-töweregini bagy-bossanlyga öwürmegiň giň gerimli nobatdaky tapgyryna badalga berildi. Bu ägirt uly maksatnamany amala aşyrmaga halkymyz işjeň gatnaşýar. Döwlet Baştutanymyz adamlaryň oňaýly ýaşamagynyň we dynç almagynyň amatly mümkinçiliklerini döretmegiň möhüm şerti hökmünde bu asylly işe aýratyn üns berýär.
Dabara gatnaşyjylar ir säher bilen paýtagtymyzyň günorta böleginde, Magtymguly Pyragynyň täze gurulýan asman bilen Zemin aralygyndaky beýik ýadygärliginiň ýanynda 13,5 gektar meýdanda bag ekmek üçin ýörite taýýarlanylan ýere ýygnandylar.
Beýik akyldar şahyryň hormatyna döredilýän toplumyň çäginiň abadanlaşdyrylyşy, Aşgabadyň bagy-bossanlyga bürenmegi, paýtagtymyzda ýokary ekologik abadançylygyň saklanmagy bilen bagly meseleler milli Liderimiziň hemişe üns merkezinde durýar.
Şu ýylyň 26-njy oktýabrynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow paýtagtymyzyň günorta bölegine iş saparyny amala aşyryp, bu ýerde Magtymguly Pyragynyň medeni-seýilgäh toplumynyň töwereginde tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýan işler bilen tanyşdy.
Milli Liderimiz iş saparynyň dowamynda bu tebigy künjegiň ekologik abadançylygyny üpjün etjek köpçülikleýin bag nahallaryny oturtmagyň güýzki möwsümini şu ýerde geçirmegiň maksadalaýyk boljakdygyny belläp, bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi.
Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe giň gerimli özgertmeleriň durmuşa geçirilmegi netijesinde ýurdumyzyň şäherleriniň we obalarynyň keşbi tanalmaz derejede özgerýär, täze gurulýan desgalaryň ýanaşyk ýerlerinde bag ekmek, seýilgäh toplumlaryny döretmek möhüm talaba öwrüldi. Olaryň tebigy gözelligi ynsana oňyn täsirini ýetirýär diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belleýär.
Milli Liderimiz şäherleriň ilatynyň durmuşynda seýilgähleriň wajyp orny eýeleýändigini hem-de daşky gurşawda gök zolaklaryň ähmiýetini nygtamak bilen, şolaryň ekologik wezipä — amatly, asuda we owadan dynç alyş ýeri hem-de adamlaryň arassa howadan dem almagy üçin niýetlenen ýere öwrülmegi ýaly wezipä aýratyn üns berýär.
Seýilgählerde medeniýetli dynç almak, sport bilen meşgullanmak we wagtyňy peýdaly geçirmek hem-de daşky gurşaw barada alada etmek ýaly wezipeleriň utgaşdyrylmagy möhümdir. Şunda tebigatyň gözelligi ynsanyň ruhuny galkyndyrýar, saglygynyň berkemegine has-da oňaýly täsirini ýetirýär.
Seýilgäh toplumlarynda tebigy ösümlikleriň bezeg agaçlary bilen sazlaşykly utgaşdyrylmagy el bilen döredilýän tokaýlyklar bilen birlikde bagy-bossanlyk baradaky maksatnamanyň möhüm ýagdaýlarynyň biri bolup durýar. Şolar bu gözellige söýgini hem-de aýawly garaýşy artdyrýan şäher ilatynyň ýene-de ençeme nesilleriniň guwanjyna öwrülýär.
Köpetdagyň etegindäki baýyrlykda bina edilýän Magtymguly Pyragynyň ajaýyp ýadygärliginiň ýanyndan ak mermerli paýtagtymyzyň ajaýyplyklary eliň aýasynda ýaly görünýär. Soňky ýyllarda ýurdumyzyň baş şäheriniň keşbi tanalmaz derejede özgerdi. Munuň özi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň paýtagtymyzy ösdürmek boýunça üstünlikli amala aşyrýan özgertmeler maksatnamalarynyň aýdyň netijesidir. Döwrebap binalaryň sazlaşygy bu künjegiň tebigy aýratynlyklary bilen utgaşyp, täsin gözelligi döredýär.
Dag eteklerinde güýz paslynyň hoştap howasy äşgär duýulýar. Ählihalk bag ekmek dabarasynyň öň ýanynda ýagan ýagyş mele topragy gurplandyryp, howanyň tämizligini artdyrdy. Bu bolsa dabara gatnaşyjylarda ýakymly täsirleri galdyrdy.
Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Kararyna laýyklykda, ata Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyna beslenen şu ýylda paýtagtymyzda we ýurdumyzyň welaýatlarynda saýaly, pürli, miweli agaç nahallarynyň hem-de üzümiň 30 million düýbüni oturtmak bellenildi. Şolaryň 10 milliony paýtagtymyzyň töwereginde ekiler.
...Hormatly Prezidentimiziň awtoulagy ählihalk bag ekmek dabarasynyň badalga beriljek ýerine gelip saklandy. Milli Liderimizi çärä gatnaşyjylar mähirli garşyladylar.
Çärä gatnaşyjylar dürli bag nahallarynyň oturdylmagy üçin niýetlenen ýerde bu asylly çärä taýýar bolup durlar. Ýaňlanan aýdym-sazlar dabara gatnaşyjylaryň baýramçylyk ruhuny has-da belende göterdi. Bu gün tutuş türkmen topragynda ýaýbaňlandyrylan uly baýramçylyk — türkmen halkynyň agzybirliginiň we jebisliginiň aýdyň nyşanynyň hem-de parahatçylyk, hoşniýetlilik we döredijilik maksatlaryna üýtgewsiz wepalylygynyň alamatyna öwrüldi.
Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu ýere ýygnananlar bilen mähirli salamlaşyp, bag nahalyny oturtmak üçin taýýar edilen ýere bardy.
Türkmen halky ene topragyny asyrlarboýy bagy-bossanlyga öwürmegi arzuw edipdir. Bag oturdan adam hemişe aýratyn hormata eýe bolupdyr. Adamlar bag-bakjaly, miweli baglary synlap, üstünden onlarça ýyllar geçse-de, olary kimiň ekendigini ýatlaýarlar. Baglara örän aýawly garaýarlar. Şonuň üçin döwlet Baştutanymyzyň başyny başlan tokaý zolaklaryny döretmek we giňeltmek başlangyjy ählihalk goldawyna eýe boldy.
Köpçülikleýin bag ekmek dabarasyna gatnaşyjylaryň hatarynda ýaşlar hem bar. Olar ata Watanymyzyň bähbidine okuwlaryny zähmet çekmek bilen üstünlikli utgaşdyrýarlar. Bu bolsa ösüp gelýän ýaş nesli halkymyzyň gadymdan gözbaş alýan däplerinde terbiýelemegiň netijesidir.
Döwlet Baştutanymyzyň ýanyna ýurdumyzyň ýaş nesliniň wekili bardy. Eli pilli oglanjyk milli Liderimizden bag ekmek dabarasyna ak pata bermegi haýyş etdi we bag nahalyny oturtmak üçin pili gowşurdy. Hormatly Prezidentimiz ilkinji agaç nahalyny — türkmen arçasyny oturtmak bilen, asylly işe ak pata berýär. Arça agajy ýurdumyzyň daglyk ýerlerinde tokaýlary dikeltmek işinde möhüm orny eýeleýär.
Häzirki wagtda paýtagtymyzyň töweregindäki dag eteklerinde arça agaçlary oturdylan meýdanlar ýylsaýyn giňeýär. Olar topragy berkidip, ýerasty suwlaryň ýokary galmagyny saklaýar hem-de sil suwlarynyň döremeginiň öňüni alýar. Şeýle hem arça agajy uglerod oksidiniň howadaky derejesini peseldip, howany tozandan arassalap, ýellerden goranmagyň tebigy serişdesi bolup durýar. Mundan başga-da, Aşgabadyň töwereginde emele gelen tokaý-seýilgäh zolagy bu ýerde howanyň gowulanmagyna ýardam edýär.
Ine, şu gün hem Magtymguly Pyragynyň 153 gektar meýdany eýeleýän medeni-seýilgäh toplumynyň çäginde we töwereginde arça nahallarynyň 61 müň 200-den gowrak düýbi oturdyldy. Bu ýerde agaç ekmekden başga-da, ozal bar bolan baglaryň berkemegine, ösmegine degişli ideg işleri geçirildi.
Ählihalk bag ekmek dabarasyny geçirmek üçin uly taýýarlyk işleri amala aşyryldy. Ony üstünlikli geçirmek üçin ylmy barlaglaryň esasynda işlenip taýýarlanylan agrotehniki talaplar we ölçegler göz öňünde tutulypdyr. Bular baglary ösdürip ýetişdirmäge niýetlenen ýerleri öz wagtynda arassalamakdan we tekizlemekden, hatarlary oýlanyşykly bölüşdirmekden we ekiljek nahallaryň sanyny takyk hasaplamakdan, ekiljek ýerleri düzgüne laýyk taýýarlamakdan, ýeterlik möçberde suw bilen üpjün etmekden ybaratdyr.
Nahallar ýurdumyzyň dürli welaýatlarynyň toprak-howa şertleriniň aýratynlyklaryna durnukly we uýgunlaşdyrylan baglaryň görnüşlerinden saýlanyp alyndy.
...Bu asylly çärä gatnaşyjylar milli Liderimiziň göreldesine eýerdiler. Asylly işe hemmeler agzybirlikde gatnaşanlarynda milli özboluşlylygyň aýratynlygy ýüze çykýar.
Dabaranyň çäklerinde diňe bir günüň dowamynda jemi 4 million 248 müň 740 düýp pürli we beýleki agaç nahallary, şol sanda Aşgabat şäherinde we onuň eteklerinde 1 million 835 müň 740 agaç nahaly, welaýatlarda bolsa 2 million 413 müň agaç nahaly ekildi. Tutuş ýurdumyz boýunça şol gün 3 million 590 müň 740 agaç nahalyna ideg edildi.
Ýurdumyzyň dürli künjeklerinde hem-de paýtagtymyzyň töwereklerindäki dag eteklerinde bu gün müňlerçe gektar meýdanda bagy-bossanlyklar ýaýylyp gidýär. Dag derelerinde we baýyrlyklarda, ýapgytlarda häzir arça agaçlarynyň tokaýlyklary döredildi, olaryň sany eýýäm onlarça milliona ýetýär. Garaguma mahsus bolan sazak, gandym, çerkez ýaly agaçlaryň ekilýän ýerleri hem özgerýär. Bag ekmek boýunça her ýyl geçirilýän köpçülikleýin möwsümler, bu tokaýlyklaryň eýeleýän meýdanynyň artmagy halkymyzyň yhlasly zähmetiniň aýdyň nyşanydyr.
Täze taryhy eýýamda — Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe daşky gurşawy goramak, türkmen tebigatynyň gözellikleriniň gaýtalanmajak baýlyklaryny artdyrmak baradaky meseleler döwletimiziň aýratyn üns merkezinde bolup, milli Liderimiziň üstünlikli durmuşa geçirýän ekologiýa syýasatynyň ileri tutulýan ugrudyr.
Häzir adamzat üçin ägirt uly ähmiýete eýe bolan daşky gurşawy goramak baradaky möhüm ekologik meseleleri çözmekde ýurdumyzyň uly goşandyny dünýä jemgyýetçiligi ykrar edýär. Munuň özi, ilkinji nobatda, howanyň üýtgemegine, ýer-suw serişdelerini tygşytly peýdalanmaga, çölleşmäge garşy göreşmäge, ýerleriň ýaramazlaşmagynyň öňüni almaga hem-de birnäçe beýleki ugurlara degişlidir.
Hökümetiň alyp baran işleriniň on aýynyň netijeleri jemlenilen Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 5-nji noýabrynda geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow daşky gurşawy goramak baradaky meseleleriň döwletimiziň içeri we daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugrudygyna ünsi çekdi. Bu babatda Türkmenistan halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär hem-de anyk başlangyçlar bilen çykyş edýär diýip, milli Liderimiz nygtady.
Hormatly Prezidentimiziň dünýä derejesindäki maslahatlarda hem-de BMG-niň Baş Assambleýasynyň mejlislerinde öňe süren möhüm teklipleri hem daşky gurşawy hemmetaraplaýyn goramaga, adamlaryň durmuşy üçin has oňaýly şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir. Şolar halkara jemgyýetçiligiň giň goldawyna eýe bolup, bilelikdäki taslamalary we maksatnamalary amala aşyrmak üçin oňat esas bolup hyzmat edýär.
Biziň ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde halkara düzümler bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Milli Liderimiz bu barada aýdyp, ýakynda BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatynyň (COP26) işine gatnaşmak maksady bilen, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Glazgo şäherine bolan iş saparynyň netijeleri barada durup geçdi.
Munuň özi bu meselä Türkmenistanyň örän jogapkärçilikli çemeleşýändigine şaýatlyk edýär. Biziň ýurdumyz BMG-niň bu Çarçuwaly konwensiýasyny, Kioto teswirnamasyny hem-de Pariž ylalaşygyny tassyklamak bilen, öz üstüne alan borçnamalaryny üýtgewsiz ýerine ýetirýär. Bitarap Türkmenistan dünýä bileleşiginiň ählumumy goldawyna eýe bolan halkara başlangyçlary öňe sürmek bilen, ekologiýa we howa meseleleri boýunça netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmek ugrunda çykyş edýär diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.
Ýurdumyzyň olary amala aşyrmak boýunça anyk çäreleri görýändigini bellemek gerek. Suw, ýer we biologik serişdeleri oýlanyşykly peýdalanmak, biodürlüligi hem-de tebigy ýerleriň gözelligini gorap saklamak, çölleşmä, tokaýlaryň ýitip gitmegine garşy göreşmek, ilatyň ekologiýa baradaky düşünjeliliginiň artdyrylmagy babatda uly işler alnyp barylýar. Soňky ýyllarda Türkmenistanyň Tokaý kodeksi, “Tebigaty goramak hakynda”, “Aýratyn goralýan tebigy ýerler hakynda”, “Ozon gatlagyny goramak hakynda”, “Balyk tutmak we suwuň biologik serişdelerini gorap saklamak hakynda”, “Ösümlik dünýäsi hakynda”, “Haýwanat dünýäsi hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary we beýlekiler kabul edildi.
Ýurdumyzda tokaý ulgamyny kemala getirmegiň häzirki zaman tehnologiýalary täze ugurlara eýe bolýar. Ösüşiň ekologiýa maksatnamasy türkmen tebigatynyň ajaýyplygy bilen sazlaşyklylykda adamlaryň durmuşynyň hilini mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga, daşky gurşawy abadanlaşdyrmaga hem-de ýurdumyzy has-da gülledip ösdürmäge gönükdirilendir.
Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ählihalk bag ekmek dabarasyna gatnaşyjylar bilen mähirli hoşlaşyp, bu ýerden ugrady.
Şu güýz gününde tutuş ýurdumyz boýunça agzybirlikli zähmet gaýnap joşdy: adamlaryň müňlerçesi bagy-bossanlyga büremek möwsümine uly höwes bilen goşuldylar. Eýýäm häzirden şäherlerimiziň neneňsi özgerendigine, paýtagtymyzyň etekleriniň bagy-bossanlyga bürenip, neneňsi abadanlaşdyrylandygyna baha berip bolýar. Eger biziň her birimiz häzir bir nahal eksek, onda geljekde biziň ajaýyp topragymyz has-da gözelleşer hem-de tokaýlyklar peýda bolar.
Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda milli Liderimiz hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan ekologiýa syýasaty netijesinde bagy-bossanlyklaryň eýeleýän ýerleri barha giňeýär. Diýarymyz bereketli baglyklaryň we meýdanlaryň, täzelenişiň hem-de ösüşiň nyşanlary bolan owadan we gür tokaýlyklaryň mekanyna öwrülýär.
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/46045
