Türkmenistan tebigy gazyň möçberleri boýunça dünýäde dördünji orunda durýar. Munuň özi döwletimize bu deňsiz-taýsyz baýlygy tebigy ýangyç we taýýar önüm görnüşinde dünýäniň sarp edijilerine ibermäge mümkinçilik berýär. Gazdan polietilen, polipropilen öndürmek bilen bir wagtda, oba hojalygy üçin deňsiz-taýsyz himiki dökün bolan karbamidi, azody, fosfory, kalini öndürmek ýola goýuldy. Şunda ýurdumyzda ilkinjileriň hatarynda açylyp ulanylmaga berlen «Tejenkarbamid» zawodyny agzap geçmek mümkindir. Tejen şäherinde ýerleşýän bu zawodyň ýyllyk taslama kuwwaty 350 müň tonna karbamid öndürmäge barabardyr. Zawodda karbamidi has öňdebaryjy tehnologiki usullarda işläp taýýarlamaga we öndürmäge mümkinçilik berýän döwrebap enjamlar ornaşdyrylandyr. Tehnologiki iş dolulygyna awtomatlaşdyrylandyr. Tehnologiki işiň gidişine gözegçilik merkezi dolandyryş nokadyndan amala aşyrylýar. Önümçilik işiniň doly awtomatlaşdyrylan görnüşde amala aşyrylmagy zawodyň önümçilik işiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

«Türkmenhimiýa» döwlet konsernine degişli bolan bu zawod ýurdumyzyň ykdysadyýetine saldamly goşant goşýan kärhanalaryň biri hasaplanýar. Ol ýurdumyzyň oba hojalyk toplumyny gerekli dökünler bilen üpjün etmekden başga-da, ýokary hilli döküni daşary ýurtlara eksport etmekde uly ähmiýete eýedir. Daşary ýurtlaryň barha artýan islegini nazara alyp, geljekde bu zawodyň öndürýän önümleriniň möçberlerini artdyrmak maksady bilen, «Tejenkarbamid» zawodynyň durkuny düýpli täzelemek babatda tagallalar edilýär.

Ýurdumyzda gurlup ulanylmaga berilýän we durky täzelenilýän önümçilik desgalarynyň esasy aýratynlyklary hökmünde, olaryň esasy çig malynyň öz ýurdumyzyň hasabyna üpjün edilýändigidir. Tebigy gazdan alynýan karbamid, azot, kaliý, fosfor himiki dökünleri tebigy dökünler bilen utgaşyklylykda, sahawatly topragymyzda ýokary hilli oba hojalyk önümlerini ýetişdirmäge we şol bir wagtda ýurdumyzyň eksport kuwwatlyklaryny artdyrmaga mümkinçilik berýär.

Ýurdumyzy ösüşleriň ak ýoly bilen öňe alyp barýan Gahryman Arkadagymyza uzak ömür we berk jan saglyk arzuw edýäris.

Döwran ABDYRAHMANOW,

Gahryman Arkadagymyzyň aýdyşy ýaly, döwletimiziň bitaraplyk syýasatynyň özeninde milli ýörelgelerimiz durandyr. Milli Liderimiziň dünýäde parahatçylygyň, dostlugyň rowaçlanmagy ugrundaky taryhy hyzmatlary, ilkinji nobatda, döwletimiziň şu halkara hukuk derejesine daýanýar. Munuň özi dünýäni parahatçylyk we ösüş nukdaýnazaryndan jebisleşdirýän syýasatdyr. Bu syýasatyň özeninde, hakykatdan-da, halkymyzyň ýaşaýşyň düzgün-kadasyna öwrülen päkize arzuw-umytlary, gowy gylyk-häsiýetleri, kämil dünýägaraýşy, däp-dessurlary durandyr. Hormatly Prezidentimiziň parasat hem zehin siňdirip döreden kitaplarynda, edil şonuň ýaly, «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» atly kitabynda bular barada düýpli pikir ýöredilýär.

Gahryman Arkadagymyz döwletimiziň bitaraplyk syýasatynyň milli kökleri barada aýdanda, adamlaryň arasynda dörän düşünişmezligi aradan aýyrmagyň esasy ýoly hökmünde ata-babalarymyzyň töwellaçylyk däbini hem ýatlap, ine, şeýle belleýär: «Töwella etmeklik söze, pähime daýanyp, ylalaşyga gelinmegini aňladýar. Töwella etmek bilen uly ýalňyşlyklaryň öňi alynýar, her ýagdaý haýyr işe tarap ugrukdyrylýar. Töwellaçylyk işi iki adamyň arasyndaky ýagdaýdan başlap, uly we has uly meselelere, ýurtlaryň arasyndaky meselelere çenli aralaşyp, ol meseleleri çözmegiň möhüm guraly bolup, halkara diplomatiýa derejelerine çenli ösüp, kämilleşip, hyzmat edip gelendir».

Türkmenistanyň goranmak häsiýetli harby doktrinasy bar. Harby meseledäki bu ýörelgäniň bitaraplyk syýasatymyz bilen gönüden-göni baglanyşyklydygy düşnüklidir. Hormatly Prezidentimiz munuň biziň gadymy milli ýörelgämizdigini, taryhymyzyň has irki döwürlerinde peýda bolandygyny açyp görkezmek bilen şeýle diýýär: «Oguz hanyň parahatçylykly ýörişleri antik döwrüň şöhratly ýazgylaryndaky asly gadymy saklardan bolan meşhur akyldar Anaharsisiň: «Biz ýaraglarymyzy başga biriniň garşysyna ulanmak üçin edinmedik, biz olary gerek bolan ýerinde özümizi goramak üçin edindik» diýen pikirini doly tassyk edýär». Şunuň bilen baglanyşyklylykda, anyk bir adam zehini, duýgy-düşünjesi bilen dörän pikirleriň adamzat durmuşyny bagta tarap alyp gidýän taglymat bolup bilýändigini, olaryň halkyň ýüreginden baky orun alandygyny düşündirýär. Bu babatda has gadymy taryhymyzdan başlap, soňra Orhon-Ýeniseý ýazgylarymyzy, Hoja Ahmet Ýasawynyň, Omar Haýýamyň, Möwlana Jelaletdin Rumynyň, Magtymguly Pyragynyň, ondan soňky söz ussatlarymyzyň eserlerini ýatlaýar. Şu ýagdaýyň müňlerçe ýyllyk taryhymyzy, aňyýetimizi, bütin döredijilik, akyl-parasat dünýämizi bir kökene düzýändigini, ruhy bitewüligimizi ybarat edýändigini nygtaýar. Gahryman Arkadagymyzyň şeýle pikirleri milletiň we adamzadyň durmuşyny, onuň dürli meselelerini her taraplaýyn seljermekde örän özboluşlydyr, sapak alarlykdyr.

Oguz han iň soňky mümkinçilige çenli parahatçylygy saklamagy wesýet edipdir. Onuň nesillerine agzybirlik hakynda aýdanlaryny hemmeler bilýändirler. Şonuň ýaly-da Oguz han: «Gylyjyňyzdan gan dammazdan owal diliňizden parasat aksyn!» diýipdir. Mälik şa: «Parahatçylyk bilen gazanylýan ýeňşiň ýanynda ok-ýaragyň güýji hiç zatdyr» diýipdir. Ol uruş, zorluk bilen däl-de, mähir we parahatçylyk bilen dünýäni boýun egdiripdir. Baýram han: «Parahat we agzybir ýaşamak sungaty bilen deňeşdirilende, uruşda ýeňiş gazanmak sungaty hiç zatdyr» diýipdir. Şükür bagşy gylyç syryp duran dyzmaç ýigitleriň hyzmatyny çäresizlik ýagdaýy üçin goýup, sazy bilen ýola düşüpdir...

Gahryman Arkadagymyz türkmenleriň biziň eýýamymyzdan öňki döwürlerden bäri öňüni alyş diplomatiýasyny ulanandyklaryny aýdýar. Munuň özi döwletiň we halkyň bähbidi üçin zerur bolupdyr. Gan dökülmegine ýol bermezlik, parahatçylyk, ylalaşyk, ynanyşmak üçin zerur bolupdyr. Bu günki dünýäde öňüni alyş diplomatiýasy juda çynlakaý işe öwrüldi. Bu ýurtlar, sebitler, yklymlar üçin, netijede, bütin adamzat üçin möhümdir. Muňa dünýä bileleşigi aýratyn üns berýär. Öňüni alyş diplomatiýasynyň sebit merkeziniň biziň ýurdumyzda — Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň paýtagtynda döredilmegi, öz işini üstünlikli dowam etdirmegi, elbetde, halkymyzyň köpasyrlyk taryhy tejribesi bilen, ýurdumyzyň parahatçylygy ileri tutýan döwlet syýasaty bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan ylalaşdyryjy merkez, parahatçylygyň daýanjy hökmünde sebitde we dünýäde möhüm orun eýeläp gelýär.

Bu gün dünýäde döwletiň bitaraplygy baradaky düşünje ozalky wagtlaýyn we adaty häsiýetinden çykyp, düýbünden başga häsiýete — hemişelige, durnukly ýagdaýa eýe bolandyr. Bu biziň döwletimiziň dünýä beren gymmatlygydyr. Ýurdumyz adamzadyň taryhynda ilkinji gezek: şeýle uly syýasaty öňe sürdi — dünýä bileleşigine ykrar etdirdi — gyşarnyksyz alyp barýar. Ikinji bir tarapdan, bitaraplyk syýasaty öz milli bähbitlerimize, şeýle-de dünýä halklarynyň bähbitlerine laýyklykda saýlanyp alnandygyna görä, milli çäklerden çykyp, adamzat üçin taryhy hadysa öwrülendir.

Adamzat adalatyň, ösüşiň hem parahatçylygyň hatyrasyna has kämil ýörelgäniň zerurlykdygy hakynda düýpli pikirlenmäge mejburdyr. Şeýle döwürde ýurdumyzyň bu ýörelgesiniň gymmaty aýratyn uludyr. Şuňa görä, döwlet syýasatynda bitaraplygymyza garaşsyzlygymyz bilen deň derejedäki gymmatlyk hökmünde garalýar. Muny hormatly Prezidentimiziň: «...Garaşsyzlyk hem Bitaraplyk türkmen döwletliliginiň goşa ganatydyr!» diýen sözleri hem doly tassyklaýar.

Adamzat mydama parahatlygy, erkanalygy isläpdir. Rahat hem bagtly durmuşyň şundadygyna düşünipdir. Emma hiç bir meseläniň çözgüdi arzuw bilen tamamlanmaýar. Gahryman Arkadagymyzyň aýdyşy ýaly, «şeýle ygtybarly ýaşaýşy döretmegiň hem öz ugruny — ýoluny-ýörelgesini tapmaly, tapanyňdan soň hem ony bozman, dogry alyp gitmegi başarmaly». Ýurdumyzyň bitaraplyk syýasatynda bularyň ählisi — kämil düşünjeler hem, bu düşünjeleri durmuşda ulanmagyň kämil ýörelgesi hem, iş ýüzündäki tagallalar hem jemlenendir.

Hormatly Prezidentimiz adamzada aýdyň ýol görkezip bilýän milli ýörelgeleri juda çuňňur, bütin inçeligi bilen yzarlaýar, olar babatda dogry netijeleri öňe sürýär. Halkyň agzybirliginiň gymmaty, halkyň bir jan-ten bolup birleşmegi, bir maksada gulluk etmegi, şeýle halkyň döwletiniň berkdigi, mäkämdigi, bozulmazdygy... Külli adamzadyň agzybirligi, bir Zeminiň ýüzünde dost-dogan bolup ýaşamagy... Bütin adamzat iň dogry, iň kämil ýoldan — agzybirlik, abadanlyk, dostanalyk ýolundan ýörese, onuň durmuşynyň hemişe gowy boljakdygy, rahatlygyň, eşretiň gujagynda ýaşajakdygy baradaky pikiri Gahryman Arkadagymyz, edil deňizden dür çykaran ýaly, milli parasatdan çykarýar. Milli Liderimiz milletiň ruhy, onda-da köp müňýyllyk bitewi ruhy bilen birleşýän pikirleri tapýar. Şeýle pikir-garaýyşlaryň bu günki berkarar döwletimiziň syýasatyny düzmäge gatnaşýandygyny, has dogrusy, döwlet syýasatymyzyň esasynda durandygyny düşündirýär.

Hormatly Prezidentimiziň aýdyşy ýaly, ata-babalarymyz geljegiň aladasynyň Zemin halklarynyň ählisi üçin hem umumy aladadygyndan ugur alypdyrlar. Şonuň üçin olar il-uluslar bilen dostlukly gatnaşmaga aýratyn ähmiýet beripdirler. Şeýle garaýyşlar halkara derejeli derwaýys wezipeleriň netijeli çözülmeginde häzirki döwürde hem uly ähmiýete eýedir. Gahryman Arkadagymyzyň adamzadyň ösüşi, parahatçylygy bilen baglanyşykly başlangyçlarynyň dünýä bileleşigi tarapyndan doly goldaw tapýandygy, bular boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamalar çykarýandygy hem türkmen akyl-parasatynyň adamzat gymmatlygyna öwrülýändigini aýdyň görkezip durandyr. Hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary we BMG-niň Baş Assambleýasynyň Kararnamalary bilen 12-nji dekabryň Halkara Bitaraplyk güni, 2021-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi ýaly taryhy wakalar hem muňa doly şaýatlyk edýär. Ýurdumyzda bu ýylyň şygarynyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi hem Gahryman Arkadagymyzyň abadançylyk baradaky başlangyçlary, tagallalary bilen baglanyşyklydyr. Türkmenistan tarapyndan öňe sürülýän we dünýä bileleşigi tarapyndan biragyzdan goldanylýan başlangyçlar, olaryň durmuşa geçirilmegi diňe öz halkymyz üçin däl, dünýä halklary üçin hem örän bähbitlidir. Şu ýerden hem türkmen Lideriniň parasatly syýasatçy, adamzadyň bagty ugrunda ýadawsyz göreşiji hökmündäki işleriniň milli çäklerden çykyp, adamzat gymmatlygyna öwrülýändigine düşünmek mümkindir.

Hormatly Prezidentimiziň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Awazada bolan konsultatiw duşuşygyndaky taryhy çykyşyny ýatlasymyz gelýär. Şonda Gahryman Arkadagymyz: «Biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur» diýipdi. Sebitiň ýurtlarynyň dürli ugurdan örän uly mümkinçiliklere eýedigini nygtapdy. Şol mümkinçiliklerden akylly-başly peýdalanylmagy biziň ýurtlarymyzyň her biriniň abadançylyk, rowaçlyk, ösüş baradaky bähbitlerine laýyk gelýär. Şonuň bilen birlikde munuň özi sebitiň diňe yklymda däl, dünýäde ornuny giňeldýär.

Hawa, Gahryman Arkadagymyz hak aýdýar: biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur! Bu dünýä döwletleri babatda aýdylanda-da örän dogrudyr.

Hormatly Prezidentimiz: «Adamzadyň beýik geljegi parahatçylygyň üpjün edilmegi bilen bina bolýar» diýýär. «Adamzadyň bagty şundadyr — abadan hem rahat durmuşyndadyr» diýýär. «Dünýäde iň adalatly syýasat adamlaryň bähbitleriniň üpjün edilmegine esaslanýan syýasatdyr» diýýär. «Dost bolmak bagtly bolmakda birek-birege goldaw etmäge taýýarlygy aňladýar» diýýär. «Ýurdumyz hernäçe baý hem bolsa, biziň iň uly baýlygymyz halkymyzyň akyl-parasatyndadyr we halkymyzyň köp müňýyllyk beýik tejribesiniň döwre görä ösdürilip, döwlet syýasatynda jemlenmesindedir» diýýär. Hormatly Prezidentimiziň şeýle sözleri durmuşa, döwletlilige düşünmegiň, öz bagtyňy goramagyň hem beýgeltmegiň ýörelgesidir. Gahryman Arkadagymyzyň adamzada ýagşylyk isleýän pikirleri, parasatly başlangyçlary ýurdumyza rowaçlyk, üstünlik, abraý, şan-şöhrat getirýär.

Türkmen bitaraplygynyň milli kökleri, häzirki zaman meseleleriniň aýdyňlaşdyrylmagynda, netijeli çözülmeginde onuň orny barada näçe aýtsaň aýdyp oturmaly. Bu barada bütin geljekde hem kän söhbet ediler. Bu röwşen syýasaty öwrenmek diňe milli derejedäki iş däldir, halkara derejede ähmiýetlidigine görä, adamzadyň hemişe öwrenip, ykbalyna öwrüp ýörmeli işidir.

Gahryman Arkadagly Türkmenistan halkara syýasatda öz sözüni diňletmegi, ykrar etdirmegi başarýan ýurduň belent mertebesine eýedir. Türkmen durmuşynyň özeni bolan dostanalyk, hoşniýetli goňşuçylyk, parahatçylyk söýüjilik, oňşuklylyk, myhmansöýerlik ýörelgeleri döwlet syýasatynyň özeninde durandyr. Hormatly Prezidentimiz: «Dünýä halklary bilen doganlaşyp, biz özümize dünýäni gala edinýäris» diýýär. «Eger-de dünýäniň ähli ýerinde şu paýhasa uýlup durmuş ýöredilse, onda ýurtlaryň biri-birine ysnyşygy, ynanyşmagy has artardy, biri-biri bilen hyzmatdaşlygy has giňelerdi, adamzat üçin dünýä rahatlyk, abadançylyk, eşret hem bagtyýarlyk galasy bolardy» diýýär.

Akmyrat HOJANYÝAZ.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň 3-nji dekabrda geçirilen giňişleýin mejlisinde nebitgaz senagatynda bar bolan kuwwatdan has netijeli peýdalanmagyň wajypdygyny, uglewodorod çig malyndan ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply, içerki we daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän önümleriň görnüşlerini giňeltmek maksady bilen, gaýtadan işleýän ulgamyň mümkinçiliklerinden has doly peýdalanmagyň zerurdygyny nygtady.

Ugurdaş düzümi öňdebaryjy tehnologiýalaryň hem-de işläp taýýarlamalaryň esasynda döwrebaplaşdyrmak ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan esasy wezipedir. Şunda ekologiýa, önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmaga, “mawy ýangyjyň” eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga aýratyn üns berilýär.

Döwlet Baştutanymyz şu ýylyň 1-nji oktýabrynda Buýruga gol çekdi. Resminama bilen, “Ýer hakynda” Türkmenistanyň bitewi Kanunyna we “Türkmenistanda ýer gatnaşyklaryny kadalaşdyrmagyň meseleleri hakynda” Türkmenistanyň Prezidentiniň 2016-njy ýylyň 18-nji martynda çykaran Kararyna laýyklykda, “Uglewodorod serişdeleri hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna hem-de “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn çägi boýunça Önümi paýlaşmak hakyndaky şertnama laýyklykda işleýän Hytaýyň “Internasional Ltd.” Milli Nebitgaz Korporasiýasyna Lebap welaýatyndaky “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn sebitiniň “B” böleginiň günbatar tarapynda ýerleşýän gaz känleriniň ýerüsti desgalarynda suw üpjünçiligini gurnamak üçin umumy meýdany 26,55 gektar, şol sanda Lebap welaýatynyň Farap etrabynyň çäklerinde Amyderýa ýanaşyk suw toplanýan desgany gurmak üçin meýdany 18 gektar bolan ýer bölegini Önümi paýlaşmak hakyndaky şertnamanyň hereket edýän döwründe, suw geçiriji we oňa ýanaşyk ýollary gurmak üçin meýdany 8,55 gektar ýer bölegini gurluşyk-gurnama işleriniň tamamlanýan döwrüne kärendä bermek bellenildi.

Oktýabr aýynyň ahyrynda döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. Olaryň hatarynda “Türkmengaz” döwlet konserni bilen Daniýa Patyşalygynyň “Haldor Topsoe A/S” kompaniýasynyň arasynda Tebigy gazy monetizasiýa etmek arkaly ammiak we metanol önümçiligi boýunça Özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama; Günbatar Türkmenistanyň Balkanýaka zolagynyň Goturdepe nebitgazly ýatagynyň gündogar böleginde we Günorta Burun künjeginde 3D we 2D ölçegli gözleg-barlag işlerini geçirmek maksady bilen, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy bilen Singapur Respublikasynyň “Yug-Neftegaz Private Limited” kompaniýasynyň arasynda Şertnama; Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy bilen Beýik Britaniýanyň “Petro Gas LLP” kompaniýasynyň arasynda TNGIZT-niň Kenar toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynda nebit we nebit önümleri guýulýan 3-nji gämi duralgasynyň taslamasyny düzmek we ony gurmak boýunça Şertnama bar.

Bu resminamalar ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny mundan beýläk-de diwersifikasiýalaşdyrmakda täze mümkinçilikleri açýar. Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär.

Şeýle resminamalar ýurdumyzyň diňe bir çig mal serişdelerini ibermek bilen çäklenmän, eýsem, ýangyç-energetika toplumyny uglewodorodlary düýpli gaýtadan işlemäge hem-de dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge gönükdirýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Ýurdumyzda amatly maýa goýum ýagdaýyny, telekeçilik işini üstünlikli alyp barmakda ähli şertler döredilýär. Energetika pudagynda uzak möhletleýin, özara bähbitli hyzmatdaşlyk ösdürilýär. Nebitgaz toplumyny ösdürmäge düýpli serişdeler goýberilýär, şu maksatlar üçin daşary ýurt maýa goýumlary çekilýär.

Türkmenistan tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýär. Häzirki wagtda ýurdumyz Merkezi Aziýa sebitinde “mawy ýangyjy” iberijileriň esasylarynyň hatarynda durýar. Eziz Diýarymyz çäk taýdan amatly ýerleşýändigi hem-de uglewodorod serişdeleriniň baý gorlary göz öňünde tutulanda, Ýewropanyň we Aziýanyň bazarlary hem-de beýleki dürli ugurlar boýunça tebigy gazyň eksportyny artdyrmak üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýedir.

Bu gün Garaşsyz Diýarymyz dünýäniň onlarça ýurdy, öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri daşary ýurt kompaniýalary, maliýe düzümleri we halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýdy. Bilelikdäki taslamalaryň ykdysady taýdan netijeliligi hem-de durmuş ähmiýeti we ekologiýa howpsuzlygy şol hyzmatdaşlygyň binýatlaýyn ýörelgelerini düzýär. Munuň aýdyň mysaly hökmünde Türkmenistanyň we Hytaýyň ýangyç-energetika ulgamyndaky bilelikdäki köpýyllyk işiniň dowamynda toplanan oňyn tejribesini, türkmen “mawy ýangyjyny” dünýä bazarlaryna ibermegiň ugurlaryny giňeltmäge hem-de gaz pudagynyň eksport mümkinçiliklerini pugtalandyrmaga gönükdirilen giň möçberli taslamalary görkezmek bolar.

Ýurdumyz tebigy gazy has düýpli hem-de toplumlaýyn gaýtadan işlemäge uly ähmiýet berýär. Türkmenistan dünýäniň energetika bazarynda energiýa serişdelerini iberiji hökmündäki abraýly ornuny pugtalandyrdy hem-de energetika eksportynyň haryt düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energetika telekeçiliginiň täze görnüşlerini işjeň ösdürmegiň hasabyna bu ugurdaky mümkinçiliklerini hil taýdan özgerdýär.

Eksport etmek bilen bir hatarda, energiýa serişdelerine ösýän içerki islegi kanagatlandyrmak ýangyç-energetika toplumynyň möhüm wezipesidir. Bu bolsa milli ykdysadyýetimiziň iri pudaklarynyň, şol sanda nebitgaz, himiýa, elektroenergetika, gurluşyk senagaty we beýleki ulgamlaryň çalt depginde ösdürilmegi bilen şertlendirilendir.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halk hojalyk toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmaga, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberlerini artdyrmaga hem-de görnüşlerini giňeltmäge gönükdirilen ykdysady strategiýasyna laýyklykda, soňky ýyllarda ýurdumyzda uglewodorod serişdelerini çuňňur gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen täze iri senagat kärhanalary gurlup ulanylmaga berildi.

Nebitgaz senagatynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak hem-de düzümi düýpli döwrebaplaşdyrmak bu ulgamda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň esasy ugrudyr.

Energetika ulgamyndaky hyzmatdaşlyga tutuş dünýäde abadançylygyň hem-de rowaçlygyň esasy şerti hökmünde garalýar. Şunuň bilen baglylykda, dünýäniň iri energetika döwletleriniň biri hökmünde Türkmenistan energetika howpsuzlygy meselelerine dünýä bileleşiginiň ünsüni çekip gelýär. Bu ugurda halkara derejedäki işler amala aşyrylýar.

Dünýä işewürlik senenamasynda pugta orun eýelän forumlar hem-de maslahatlar ýurdumyza hem-de onuň mümkinçiliklerine bolan uly gyzyklanma şaýatlyk edýär. Bu bolsa işewür gatnaşyklaryny ýola goýmak hem-de ösdürmek, maýa goýumlar üçin netijeli ugurlary gözlemegiň esasy şertidir.

Şu ýylyň 27-28-nji oktýabrynda geçirilen «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat munuň aýdyň mysaly boldy. Wekilçilikli forum energetika pudagynda ähli gyzyklanma bildirýän taraplaryň netijeli hyzmatdaşlygy dowam etdirmegi üçin amatly mümkinçilikleri döretdi. Bu maslahat diňe bir adaty görnüşde geçirilmän, eýsem, Aşgabatdan onlaýn görnüşde dünýäniň onlarça ýurduna görkezildi. Oňa Hökümet düzüminiň, degişli ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, abraýly guramalaryň ýolbaşçylary hem-de daşary ýurtlaryň ýurdumyzda işleýän köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. Maslahata dünýäniň 30-a golaý döwletinden kompaniýalaryň 100-den gowragynyň, iri daşary ýurt guramalarynyň hem-de banklaryň wekilleri sanly ulgam arkaly goşuldylar. Çärä gatnaşyjylaryň şeýle giň düzümi ägirt uly energetika kuwwatyna eýe bolan hem-de nebitiň we gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen dürli döwletleriň işewür toparlarynyň netijeli gatnaşyklary ösdürmäge uly gyzyklanmasynyň aýdyň beýanydyr.

Ýurdumyz bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga bolan gyzyklanma milli Liderimiziň “Açyk gapylar” syýasaty hem-de ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça öňe sürýän oňyn başlangyçlary bilen baglydyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagynda belleýşi ýaly, Türkmenistan dünýäde energiýa serişdelerini köp möçberde ugradýan döwletleriň biri bolmak bilen, bu serişdeleri daşary ýurtlara ibermegiň durnukly halkara ulgamlaryny döretmegiň tarapdarydyr. Eksport etmegiň ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ösen köpugurly turbageçirijiler ulgamyny döretmek Garaşsyz döwletimiziň energetika syýasatynyň ileri tutulýan esasy ugurlary bolup durýar.

Maslahatyň işiniň barşynda “Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: gury ýerdäki maýa goýum taslamalaryna syn”, «Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: Hazar deňziniň türkmen bölegindäki maýa goýum taslamalaryna syn”, “Maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmekde häzirki döwrüň ýagdaýlary”, “Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljegiň açary”, “Ylmy barlaglar we işläp taýýarlamalar babatda häzirki zaman gazanylanlary hem-de nou-haulary” ýaly ugurlary özünde jemleýän meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Çykyşlarda “Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasynyň” çäklerinde geçirilýän işlere aýratyn ähmiýet berildi.

“Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljegiň açary” diýen mesele boýunça mejlisiň Aşgabatdaky maslahat bilen birlikde, Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde dowam edýän “EKSPO — 2020” Bütindünýä sergisindäki Türkmenistanyň sergi bölüminde hem geçirilip, şol ýerden göni ýaýlymda görkezilmegi bellärliklidir.

Foruma gatnaşan daşary ýurtly bilermenler dünýäniň energetika bazarynyň ösüşiniň esasy ugurlaryny seljerdiler, şol sanda transmilli düzüm taslamalaryny amala aşyrmak babatda tejribe alyşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň özara bähbitli hyzmatdaşlyk bilen bagly meselelerde parasatly öňdengörüjiligi, ýangyç-energetika toplumynyň ornuny pugtalandyrmaga gönükdirilen halkara başlangyçlary dünýä bileleşiginiň giň goldawyna eýe boldy. Türkmenistanyň we YHG-nyň Söwda-senagat edaralary, şeýle hem bu guramanyň Sekretariaty tarapyndan guralan Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň işewürleriniň duşuşygy munuň aýdyň mysalydyr.

Daşary ýurtlaryň işewür toparlary bilen giň we köpugurly gatnaşyklar olaryň hem-de iri maýadarlaryň yklymyň ykdysady ýollarynyň merkezi hökmünde ýurdumyzyň ägirt uly kuwwatyndan peýdalanmaga hem-de hyzmatdaşlygy giňeltmäge, giň gerimli taslamalary durmuşa geçirmäge uly gyzyklanma bildirýändigini tassyklaýar.

Daşary ýurtly esasy maýadarlaryň gyzyklanmalary ýurdumyzyň ägirt uly tebigy serişdeleri hem-de eksport mümkinçilikleri we senagatlaşdyrylmagy bilen şertlendirilendir.

“YHG-nyň sebitinde senagat pudagyny hem-de ulag-logistika hyzmatlaryny, maýa goýum mümkinçiliklerini ösdürmek” atly forumyň mejlisiniň çäklerinde durmuşda ulanylýan himiýa önümleri, rezin-tehniki önümler, emeli süýüm, organiki polimerler ýaly tebigy gazy gaýtadan işlemekden alynýan önümleriň netijeli önümçiligini ýola goýmak üçin ýurdumyzda ähli mümkinçilikleriň bardygy bellenildi.

Dürli pudaklarda sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, işewürlik düzümleriniň, kiçi we orta telekeçiligiň ugurlary boýunça işewürlik gatnaşyklaryny ösdürmek, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tejribe alyşmagyň möhümdigi bellenildi.

Işewürlik duşuşygynyň çäklerinde Türkmenistanyň nebitgaz toplumynyň degişli düzümleriniň hem-de YHG-a agza ýurtlaryň kompaniýalarynyň wekilleriniň arasynda umumy bahasy ABŞ-nyň 11 million dollaryndan gowrak bolan ikitaraplaýyn resminamalara gol çekilmegi ata Watanymyzyň ýangyç-energetika bazarynda esasy strategik tarap hökmünde geljegi uly orny üçin mäkäm binýady döretdi.

Ýurdumyzyň çäk taýdan amatly ýerleşmeginiň serişde kuwwatyna we artykmaçlyklaryna sebit we sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmäge oňyn täsiriň şertleri, hyzmatdaşlaryň türkmen uglewodorodlarynyň çeşmelerine hem-de olary ibermegiň serişdelerine deňhukukly elýeterliligiň esasynda energetika giňişliginde bähbitleriň deňagramlylygyny saklamagyň möhüm şerti hökmünde garalýar.

Döwletimiziň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynda başlyklyk etmeginiň “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilen ýylyň şanly wakasyna öwrülendigini bellemek gerek. Munuň özi Bitarap Watanymyzyň halkara düzümleriň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlyga, esasy sebit we dünýä wezipelerini çözmekde işjeň orna ygrarlydygyny nobatdaky gezek tassyklaýar.

YHG-nyň döwlet Baştutanlarynyň 28-nji noýabrda Aşgabatda geçirilen ýokary derejedäki duşuşygy meseleleriň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşmak, guramanyň giňişliginde hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary boýunça çözgütleri kabul etmek üçin mümkinçilik döretdi.

Sammite gatnaşyjylar duşuşygyň jemleri boýunça Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygyny biragyzdan kabul etdiler, ol sebitde ykdysady hyzmatdaşlygy has-da ösdürmek we berkitmek boýunça agza ýurtlaryň esasy ugurlaryny özünde jemledi.

Bu möhüm resminamada, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň döwlet hem-de hökümet Baştutanlary, hususan-da, adalatly we deňhukukly energetika geçilmeginiň dünýäniň we sebitiň energetika howpsuzlygynyň, rowaçlygyň möhüm esasyna öwrüljekdigini ykrar etdiler. Şeýle hem olar YHG-nyň agza döwletleriniň milli energetika ulgamlarynda energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleriniň paýyny artdyrmak hem-de energiýanyň durnukly önümçiligini, energonetijeliligini we energetika howpsuzlygyny pugtalandyrmak boýunça edýän tagallalaryna ýokary baha berdiler.

Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynyň 21-nji bölüminde energetika pudagynda, şol sanda nebit we gaz, elektrik energiýasy, energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri, gidroenergiýa we beýleki ulgamlarda, şol bir wagtda energiýa netijeliligine, energetika düzümleriniň ösdürilmegine hem-de energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerine, şeýle hem nebit we gaz geçirijileriniň, energiýa bilen sebit içi söwdany ösdürmäge aýratyn üns bermek bilen, hyzmatdaşlygyň zerurdygyny tassyklamak; YHG sebitinde energiýa serişdeleriniň söwdasyny hem-de olaryň iberilişini giňeltmek, elektrik energiýasynyň eksportyny we importyny ýönekeýleşdirmek hem-de ykdysady ösüşi çaltlandyrmak, şeýle hem sebitiň energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmegine ýardam bermek maksady bilen, elektrik energiýasynyň sebit bazaryny (YHG ESB) döretmegiň zerurdygy aýratyn nygtaldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň bu ugurda alyp barýan halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny ösdürmek boýunça öňdengörüjilikli strategiýasy ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga, türkmen halkynyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga hyzmat eder.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan depginli ösmegini gazanmak, ilatyň eşretli ýaşaýşyny üpjün etmek üçin giň gerimli maksatnamalary öňe sürýär. Ykdysadyýetiň pudaklarynda gazanylýan oňyn görkezijiler saýlanyp alnan ugruň dogrudygyndan, edilýän tagallalaryň ýerine düşýändiginden habar berýär. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýetilýän sepgitler hem belentdir. Döwlet Baştutanymyz olar hakynda hökümetiň şu ýylyň geçen on bir aýynyň jemlerine bagyşlanyp, sanly ulgam arkaly geçirilen giňişleýin mejlisinde aýratyn durup geçdi.

Amala aşyrylýan beýik işleriň, bolup geçýän ösüş-özgerişleriň ählisi halkymyzyň bagtyýarlygyna gönükdirilendir. Şeýle guwandyryjy ýagdaý hakynda ýetip gelýän şanly senäniň — Türkmenistanyň baky Bitaraplygynyň 26 ýyllyk baýramynyň öň ýanyndaky buýsançly günlerde söhbet etmek örän ýakymlydyr. Sebäbi islendik oňyn özgerişlikler diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, sebitde, edil şonuň ýaly-da, bütin dünýäde parahatçylygyň, ynanyşmagyň berkarar edilmegi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Parahatçylyk, özara bähbitli hyzmatdaşlyk arkaly ösüş gazanmak Gahryman Arkadagymyzyň daşary syýasatynyň düýp özenini düzýär. Bu babatda öňe sürülýän başlangyçlar tutuş adamzadyň abadançylygyna gönükdirilendir. Hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän başlangyçlarynyň giň goldawa eýe bolmagy Türkmenistanyň halkara abraýyny barha belende göterýär. Ak mermerli paýtagtymyz Aşgabat bolsa dünýä ähmiýetli möhüm meseleleriň gyzyklanma bilen ara alnyp maslahatlaşylýan we wajyp çözgütleriň kabul edilýän merkezleriniň birine öwrüldi.

Şeýle amatly şertlerde eziz Diýarymyzda düýpli ykdysady özgertmeleri üstünlikli amala aşyrmak, durnukly ösüşleri gazanmak üçin pugta esas we berk binýat emele gelýär. Ýurdumyzy senagatlaşdyrmaga gönükdirilen giň gerimli işler ykdysadyýetiň ähli toplumlaryny öz içine alýar. Hormatly Prezidentimiziň çözgütlerine laýyklykda dünýäniň ösen tehnologiýalaryna daýanýan, ekologiýa taýdan howpsuz, kuwwatly önümçilik desgalary gurlup, ulanylmaga berilýär. Olarda öndürilýän önümler içerki we daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýar. Şeýle il-ýurt bähbitli işlere telekeçiler hem giňden gatnaşýarlar. Şonuň netijesinde bazarlarymyz zerur harytlar bilen doly üpjün edilýär.

Biz täze öndürilip başlanylýan önümleri sertifikatlaşdyrmak bilen baglanyşykly işleri bellenilen möhletinde ýerine ýetirmek bilen, degişli resminamalary berýäris. Hut şu şanly ýylyň geçen döwründe edara-kärhanalara şeýle resminamalaryň birnäçesi berildi. Olaryň arasynda «Döwletli döwran» hususy kärhanasynyň öndürýän keramiki kerpiçleri, «Gaýrat» hususy kärhanasynda öndürilmegi ýola goýlan düşeklik pamyk, «Türkmen ýyldyzy» hususy kärhanasynda öndürilýän dürli görnüşli elektrik geçirijiler, «Ak pamyk» pamyk serişdelerini öndürýän fabriginde öndürilýän lukmançylyk pamygy we beýlekiler bar. Görnüşi ýaly, welaýatymyzyň senagat pudagynda işleriň gerimi barha giňelýär. Bu işde hususy önüm öndürijileriň paýynyň barha artýandygyna bolsa ýokardaky sanaw aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmen Bitaraplygy abadançylyk, bagtyýarlyk, gülläp ösüş ýoludyr. Bütin dünýäniň parahatçylyk sazyny çalyp, diňe bir türkmen halkynyň däl, eýsem, Ýer ýüzüniň halklarynyň arassa asmanyň astynda eşretli durmuşda ýaşamagyna hyzmat edýän baky Bitaraplyk ýörelgesine hemişelik ygrarly Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli tutumlary geljekde-de rowaçlyklara beslensin!

Maksat HANOW,

Nebiti gara altyna deňeýäris. Ondan taýýarlanylýan önümleriň tutuş dünýäde iň arzyly harytlaryň hataryna girýändigi mälim. Häzirki wagtda dünýä bazarynda türkmen nebitiniň hyrydarlary hem barha köpelmek bilen. Ýöne nebit önümleri bilen içerki üpjünçiligi doly berjaý etmek, hemişe bolşy ýaly, häzirki günlerde ilkinji wezipe bolmagynda galýar. Nebit ―bolsa biziň ýurdumyzyň esasy ýerasty baýlyklarynyň biri bolandygy üçin ondan taýýarlanylýan önümleriň ilata elýeter bahalardan hödürlenmegi hormatly Prezidentimiziň hemişelik üns merkezinde. Edilýän tagallalaryň netijesinde, Türkmenistan dünýäde benziniň iň arzan döwletleriniň hatarynda ençeme ýyllardan bäri öňdäkileriň biri bolup dur.

Nebit önümlerini, şol sanda benzini sarp edijilere öz wagtynda ýetirip durmak etrap-şäherlerimizde hereket edýän ýöriteleşdirilen kärhanalaryň esasy maksady.

«Türkmennebitönümleri» baş müdirliginiň Türkmenabat nebit önümleri kärhanasynyň «Zerger» şahamçasynda kömekçi we senagat binalaryny abatlamak, olaryň täzelerini gurmak boýunça köp sanly işler alnyp barlypdyr. Şol işler häzirki günlerde hem ýokary depgin bilen dowam etdirilýär. Has takygy, şahamçada umumy sygymy 10 müň kub metr bolan dik çanlaryň 6-synyň gurluşygy tamamlanyp, olar ulanylmaga berildi. Şeýlelikde, şahamçanyň nebit önümlerini saklaýjylyk mümkinçiligi ozalkysyndan ep-esli artdy. Ýakyn geljekde bu görkezijini ýene birnäçe esse ulaltmak meýilleşdirilýär. Şahamçada her biriniň sygymy 100 kub metr bolan dik çanlaryň ýene-de 8-si gurlar. Olar nebit önümleriniň dürli görnüşlerini ygtybarly saklamaga we sarp edijilere ýetirmäge mümkinçilik berer. Bu wajyp iş «Türkmennebitönümleri» baş müdirliginiň hojalyk hasaplaşygyndaky abatlaýyş-gurluşyk müdirliginiň Lebap welaýat bölüminiň gurluşykçylary tarapyndan amala aşyrylýar.

Agageldi ITALMAZOW.

Hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän pähim-paýhasly, öňdengörüjilikli maýa goýum syýasaty işewür gatnaşyklary höweslendirmäge, olaryň okgunly ösmegine itergi bermäge ýardam edýär. Bu syýasatyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi daşary ýurtlaryň işewür toparlary üçin türkmen bazarynyň özüne çekijiligini has-da artdyrýar. Ýurdumyzyň innowasion ösüş ýoluna düşendigini hem-de amala aşyrylýan giň gerimli özgertmeler maksatnamalaryny nazara almak bilen, senagat toplumy, şol sanda nebit we gazhimiýa ulgamy hem-de energetika, ulag-kommunikasiýa pudaklary we beýlekiler hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarydyr.

Häzirki döwürde ylmyň iň täze gazananlary, häzirki zaman tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan iri senagat toplumlary gurulýar. Gyýanlydaky Polimer zawodynyň önümleri dünýä bazarynda uly islegden peýdalanýar. Tebigy gazdan sintetik ýangyjy öndürmekde dünýäde ilkinji uly möçberli taslama durmuşa geçirildi. Ahal welaýatyndaky bu zawodda ekologiýa taýdan arassa, Euro-5 ölçegine laýyk gelýän EKO-93 benzini öndürilýär. Bularyň ählisi ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny has-da artdyrýar, köp möçberde girdeji getirýär.

Biziň ýurdumyz ykdysadyýeti ýokary depginler bilen ösýän we dünýäniň ykdysady giňişligine üstünlikli goşulyşýan ýurtlaryň biridir. Häzirki wagtda Türkmenistan Halkara pul gaznasy, Bütindünýä banky, Aziýanyň ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky, Yslam ösüş banky ýaly iri halkara maliýe guramalary we institutlary bilen işjeň hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny alyp barýar. Senagat we innowasiýa ösüş modeline gönükdirilen strategik ugur we onuň yzygiderli durmuşa geçirilmegi döwletimiziň hakyky ykdysady garaşsyzlygyny üpjün etdi.

Dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň ählumumy ulgamynda dowam edýän çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, «Fitсh Ratings» halkara agentligi Türkmenistana ilkinji gezek ýokary baha berdi. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň durnukly we ýokary depginli ösüşiniň ýene bir aýdyň subutnamasydyr. Ýokarda agzalan agentlik tarapyndan Türkmenistan üçin berlen halkara dereje döwletimiziň halkara maliýe abraýyny ýokarlandyrmaga, ýurdumyza çekilýän maýa goýumlarynyň mukdaryny artdyrmaga we karzlaryň şertlerini ýeňilleşdirmäge, netijede, Diýarymyzyň daşary ykdysady işiniň has-da ösmegine ýardam berer. Munuň özi ýurdumyz üçin örän uly abraýdyr.

Mähriban Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň çuňňur aňladylmasy bolan ulag, aragatnaşyk we energetika ulgamlary hem ösüş ýaýrawyndaky oňyn netijeleri esasynda bagtyýarlyk döwründe özleriniň datly miwelerini berýär. Şu ýylyň 3-nji sentýabrynda Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda kuwwatlylygy 432 megawat bolan gazturbinaly elektrik stansiýasynyň açylyş dabarasy boldy. Täze desga ozal hereket edýän Lebap döwlet elektrik stansiýasynyň çäginde bina edildi. Bu waka ýurdumyzy senagatlaşdyrmak, milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek we eksport mümkinçilikleri giňeltmek boýunça hormatly Prezidentimiz tarapyndan tassyklanan maksatnamalary durmuşa geçirmegiň ýolunda nobatdaky möhüm ädim boldy.

Bilşimiz ýaly, eziz Diýarymyzyň ähli sebitlerinde kuwwatly elektrik stansiýalarynyň gurulmagy bilen, soňky ýyllarda pudagyň kuwwaty has-da ýokarlandy. Bu bolsa ýurdumyzyň iri senagat toplumlaryny we köp sanly durmuş desgalaryny elektrik energiýasy bilen durnukly üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, onuň goňşy döwletlere iberilmegine hem mümkinçilik berýär. Täze elektrik stansiýasy ýurdumyzyň Energetika ministrliginiň «Türkmenenergo» döwlet elektroenergetika korporasiýasy tarapyndan daşary ýurtly hyzmatdaşlar — Ýaponiýanyň «Sumitomo Corporation» we «Mitsubishi Power Ltd», Türkiýäniň «Rönesans Holding» kompaniýalary bilen bilelikde amala aşyryldy. Lebap döwlet elektrik stansiýasynyň täze desgasyna «Mitsubishi Power Ltd» kompaniýasy tarapyndan öndürilýän M701DA görnüşli gazturbinalaryň Merkezi Aziýada ilkinji gezek gurnalandygyny tassyklaýan «Sumitomo» korporasiýasynyň güwänamasy hem-de Şweýsariýanyň Federal Tehnologiýa institutynyň «Innowasion täze tehnologiýalar» güwänamasy we Germaniýanyň «Max Planck» institutynyň «Täsiri ýokary we dowamly bolmagy üçin» güwänamasy dabaraly ýagdaýda gowşuryldy.

Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan hoşniýetli syýasaty ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga, halkymyzyň abadançylygyny yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Daşary döwletler bilen dürli ugurlar boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlyga uly ähmiýet berilýär. Döwletimiziň möhüm işewür hyzmatdaşlarynyň biri-de Ýaponiýadyr. Ýapon kompaniýalary ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösüşine uly goşant goşýarlar. Olaryň gatnaşmagynda Mary şäherinde karbamid öndürýän zawod, Gyýanlydaky gazhimiýa toplumy, Türkmenabadyň himiýa zawodynyň kükürt kislotasyny öndürýän sehi, «Garabogazkarbamid» zawody, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawod ýaly iri desgalar guruldy.

Gahryman Arkadagymyzyň energetika syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, ýurdumyzda daşky gurşawy goramaga gönükdirilen çäreler yzygiderli durmuşa geçirilýär. Senagat desgalary, şol sanda energetika desgalary hem gurlanda, daşky gurşawa bölünip çykýan zyýanly galyndylaryň mukdaryny azaltmaga ýardam berýän döwrebap tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Mälim bolşy ýaly, energiýanyň arzan, ygtybarly we döwrebap çeşmelerine elýeterlilik ähli döwletleriň ösmeginde, olaryň halklarynyň abadançylygynda möhüm ähmiýete eýedir. Dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalary, şol sanda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan kabul edilen «2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibi» bu maksada ýetmäge gönükdirilendir.

Lebapda gurlan täze elektrik stansiýasynyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýen şygar astynda geçýän 2021-nji ýylda işläp başlamagynyň çuňňur manysy bardyr. Onuň ulanylmaga girizilmegi ýurdumyzyň dünýäniň energetika ulgamyna mundan beýläk-de üstünlikli goşulyşmagyna, türkmen energiýa serişdeleriniň dünýä bazarlaryna iberilişiniň möçberini artdyrmaga ýardam eder. Mahlasy, munuň özi milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda döredijiligiň we rowaçlygyň ýoly bilen ynamly öňe barýan mähriban Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny hem-de halkara abraýyny pugtalandyrmaga hyzmat eder.

Ýurdumyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

KÄRHANANYŇ BATLY DEPGINLERI

Köneürgenç etrabynda hereket edýän pagta egriji kärhananyň öndürýän önümleri dünýä bazarynda uly islegden peýdalanýar. Häzirki zaman ülňüli kärhanada işlenip çykarylýan ýüplük iri tapgyrlar bilen daşary ýurtly sarp edijilere yzygiderli ugradylýar. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyzyň dokma senagatynyň öňdebaryjy kärhanasynda kämil tehnologiýalaryň ulanylmagy bilen öndürilen ýokary hilli pagta ýüplügi ilkinji gezek Hytaý Halk Respublikasyna-da eksport edildi.

Bu kärhana Germaniýanyň öňdebaryjy, dünýä meşhur kompaniýalarynda çykarylan enjamlar bilen üpjün edilen. Şeýle bolansoň, bu ýerde inženerçilik çözgütlerini nazar almak bilen, ähli önümçilik bölümlerinde halkara ölçeglere laýyk gelýän önümler öndürilip, sarp edijilere ugradylýar. Kärhana ýylda 6 müň tonna ýokary hilli pagta ýüplügini öndürmäge niýetlenen. Tehnologiki düzüm awtomatlaşdyrylan we doly kompýuter ulgamy arkaly dolandyrylýar. Ýüplük öndüriji enjamlaryň altysynyň ygtybarly ulanylmagy, şonça-da daraýjy mehanizmleriň we beýleki ýöriteleşdirilen enjamlaryň netijeli işledilmegi önümçiligiň ýokarlanmagyna oňyn täsir edýär. Takyk barlag-ölçeg enjamlary bilen üpjün edilen barlaghanada bu ýere gelýän çig malyň we işlenilip çykarylýan ýüplügiň hili kesgitlenilýär.

Ýurdumyzyň Garaşsyzlyk ýyllarynda Daşoguz şäherinde üstünlikli hereket edýän pagta egriji kärhanalaryň ýene-de biri gurlup, ulanylmaga berildi. Bu iri kärhanada hem ýüplügiň «Ring» görnüşiniň uly göwrümi çykarylýar. Ol hem içerki we dünýä bazarynda uly islegden peýdalanýar. Döwrebap tehnologiýa esaslanýan şu we beýleki önümçilikler milli ykdysadyýetimiziň dokma pudagynyň eksport mümkinçiliginiň artmagyna we pudagyň ýokary depginler bilen ösmegine şert döredýär.

* * *

TÄZE HASYL GAÝTADAN IŞLENILÝÄR

Saparmyrat Türkmenbaşy etrabynyň çäginde hereket edýän tüwi öndürýän kärhanada şalynyň täze hasylyny gaýtadan işlemek dowam edýär. Şu ýyl welaýatymyzyň şalyçylary «sary altyn» taýýarlamagyň ýyllyk tabşyrygyny ýene-de üstünlikli ýerine ýetirdiler. Şaly ekilen 8100 gektar ýerden onuň 35 müň tonnasy ýygnalyp, döwlete tabşyryldy. Orak möwsüminiň üstünlikli berjaý edilmegine işleriň guramaçylykly ýola goýulmagy, ýöriteleşdirilen tehnikalaryň, şol sanda «John Deere» we «CLAAS» kysymly kombaýnlaryň bökdençsiz hem-de netijeli işledilmegi uly ýardam etdi.

Ýurdumyzyň demirgazyk welaýatynda şu ekini ekýän esasy sebit hasaplanýan etrabyň iri hojalyklarynyň 2-si bu ekini ekmeklige ýöriteleşdirilen. Olar şalynyň sebitiň toprak-howa şertlerine uýgunlaşan, dürli kesellere durnukly, ýokary hasylly «Müňbaş», «Nöküs-2», «Elenge» we «Bereketli» görnüşlerini ekip, bol hasyl ýetişdirýärler. Mysal üçin, şu ýyl diňe S.A.Nyýazow adyndaky daýhan birleşiginde şaly ekmek üçin 4750 gektar ýer bölünip berildi.

Döwletimizde gallanyň ýetişdirilmegi, öndürilmegi, tohumynyň gowulandyrylmagy, oba hojalyk önümleriniň gaýtadan işlenilmegi hem-de ahyrky netijesiniň ýokarlandyrylmagy üçin ähli zerur şertler döredilen. Pudak häzirki zaman ülňüli ýöriteleşdirilen tehnikalar bilen ýeterlik mukdarda üpjün edilen. Ýere eýeçilik gözi bilen garalmagy, önümçilige öňdebaryjy usullaryň ornaşdyrylmagy ulgamy täze derejelere çykarýar.

Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda halkara giňişlikde sebit, yklym, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlar bilen yzygiderli çykyş edýär. Ýurdumyzyň Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak, öňüni alyş diplomatiýasy, derwaýys sebit meseleleri boýunça daşary syýasy başlangyçlary Birleşen Milletler Guramasy we beýleki abraýly halkara düzümler tarapyndan giň goldawa eýe bolýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň teklibi bilen BMG-niň Baş Assambleýasynyň 12-nji dekabry «Halkara Bitaraplyk güni» diýip yglan etmegi bolsa türkmen Bitaraplygynyň häzirki zaman şertlerindäki ähmiýetiniň örän uludygyny aýdyň görkezýär. Ýene-de sanlyja günden ýurdumyz bu şanly senäni dünýä bileleşigi bilen bilelikde baýram eder.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan tamamlanyp barýan 2021-nji ýyly dünýä derejesinde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamasynyň mazmunyny taýýarlady hem-de ol gurama agza döwletler tarapyndan biragyzdan goldanyldy. Dünýä bileleşiginiň parahatçylyk söýüjilikli ýörelgelere ygrarlydygyny tassyklaýan bu Kararnamada parahatçylyga we ynanyşmaga halklaryň arasynda durnukly ösüşi, parahatçylygy, howpsuzlygy, adam hukuklaryny üpjün edýän gymmatlyk hökmünde garamaga çagyryş öz beýanyny tapdy. Tutuş ýylyň dowamynda anyk maksatlary göz öňünde tutýan dürli görnüşli çäreleriň guralmagy ady agzalan resminamada bellenen wezipeleri iş ýüzünde durmuşa geçirmäge mümkinçilik berdi. Şoňa görä-de, hormatly Prezidentimiz BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde eden wideoýazgy çykyşynda Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň çäklerindäki çäreleri tamamlamak bilen, şu ýylyň 12-nji dekabrynda Aşgabatda «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahaty geçirmegiň meýilleşdirilendigini aýdyp, Milletler Bileleşigine agza döwletleridir halkara guramalary bu çärä işjeň gatnaşmaga çagyrdy. Bu bolsa, öz gezeginde, parahatçylygy, raýdaşlygy we ylalaşygy berkarar etmek maksady bilen, parahatçylygy hem-de ynanyşmagy berkitmek boýunça tagallalarda syýasy gepleşikleriň mümkinçiliklerinden peýdalanmakda, döwletleriň arasynda özara ynamy berkitmek babatda bilelikde pikir alyşmakda uly ähmiýete eýedir.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky taryhy Kararnamasy bilen ykrar edilip, 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda guramanyň ähli agza döwletleri tarapyndan ikinji gezek biragyzdan goldanylan Bitaraplyk derejesi geçen çärýek asyrdan gowrak wagtyň dowamynda Türkmenistanyň özygtyýarlylygyny berkitmegiň we sazlaşykly durmuş-ykdysady ösüşiň kepili bolmak bilen, ýurdumyza halkara gatnaşyklary milli bähbitlere laýyklykda amala aşyrmagyň netijeli ýoluny saýlap almaga mümkinçilik berdi. Diýarymyzyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýy sebitde durnuklylygy, netijeli we birek-birege hormat goýmak esasynda ýola goýulýan gatnaşyklaryň işjeňligini üpjün etmegiň möhüm şerti bolup durýar.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, Bitaraplygyň binýatlaýyn esaslary BMG-niň Merkezi Aziýa sebitini parahatçylyk we hyzmatdaşlyk zolagyna, yklymlaýyn durnuklylygyň pugta guralyna öwürmäge gönükdirilen strategik esaslaryna laýyk gelýär. Şoňa görä-de, Türkmenistan BMG-niň agza döwletlerine, Merkezi Aziýada gepleşikler gurallaryny ösdürmek maksady bilen, «Merkezi Aziýa sebitinde parahatçylygy, durnuklylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, sebit we halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak» atly Kararnamanyň taslamasyny işläp taýýarlamak hakyndaky teklip bilen ýüzlendi. Bu täze Kararnamanyň kabul edilmegi şu ýylyň 6-njy awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň Jemleýji resminamasynda göz öňünde tutulan halkara başlangyçlary ilerletmekde netijeli hukuk guraly bolup hyzmat eder.

Hormatly Prezidentimiziň «Merkezi Aziýa — Hazar sebiti» atly parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagyny döretmek baradaky teklibi bolsa bu iki sebitde durnuklylygy hem-de abadançylygy pugtalandyrmak meseleleriniň özara aýrylmaz baglanyşyklydygyndan gelip çykýar. Ýewraziýanyň merkezinde, geosyýasy we geoykdysady taýdan amatly çäkde ýerleşýän Merkezi Aziýa sebiti, uzak geçmişde bolşy ýaly, şu günki günde-de tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlary, adam mümkinçilikleri, Gündogardan Günbatara uzaýan möhüm söwda ýollary bilen tutuş dünýäniň ünsüni özüne çekýär. Hazarýaka sebit hem uglewodorod serişdeleriniň iri tebigy çeşmesi, yklym derejesindäki üstaşyr ulag merkezi hökmünde halkara söwdany giňeltmek üçin geljegi uly giňişlikdir. Şunda Merkezi Aziýanyň we Hazar deňzi sebitiniň ykdysady mümkinçilikleriniň netijeli peýdalanylmagy öňe çykýan esasy ugurlaryň biridir.

«Ynsanperwerlik ugrundaky meseleler Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygynyň gün tertibiniň esasy ugurlarynyň biridir» diýmek bilen, milli Liderimiz ýurdumyzyň halkara ynsanperwer ugurly gatnaşyklary giňeltmek üçin ähli tagallalary edýändigini belleýär. Çünki Bitarap Türkmenistanyň içeri syýasatynda bolşy ýaly, daşary syýasy işlerinde-de ynsanperwer gymmatlyklar möhüm orun eýeleýär. Bu, ilkinji nobatda, halkara hukugyň kadalaryny ileri tutmak hem-de adam hukuklaryny goramak bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Biziň ýurdumyz halkara ynsanperwer hyzmatdaşlykda BMG-niň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy (ÝUNESKO) bilen özara gatnaşyklary işjeňleşdirmäge aýratyn üns berýär. Çünki bilim hem-de ylym ulgamlarynda hyzmatdaşlygy ösdürmek, medeni gymmatlyklary wagyz etmek ylmy, bilim we medeni diplomatiýanyň hem möhüm gurallary bolup durýar.

Belli bolşy ýaly, bilim ulgamynyň edaralarynyň halkara guramalar bilen bilelikde amala aşyrýan taslamalary öňdebaryjy pedagogik tejribeleri bilim bermek işine ornaşdyrmaga amatly mümkinçilikleri açýar. Şoňa görä-de, Türkmenistanyň Bilim ministrligi bilen BMG-niň ýöriteleşdirilen edaralarynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk soňky ýyllarda has işjeň, netijeli häsiýete eýe bolup, bilelikdäki taslamalar üstünlikli amala aşyrylýar. Munuň şeýledigini «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2018 — 2022-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynda», «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynda» kesgitlenen wezipelerdir çärelerden-de aýdyň görmek bolýar.

Çaganyň irki ösüşi bilen bagly milli strategiýanyň dowamy bolan «Türkmenistanda çaganyň irki ösüşini we mekdebe taýýarlygyny ösdürmek babatda 2020 — 2025-nji ýyllarda mekdebe çenli çagalar edaralarynyň işini kämilleşdirmegiň Maksatnamasy» hem BMG-niň Çagalar gaznasynyň we guramanyň beýleki ýöriteleşdirilen agentlikleriniň Türkmenistanda hereket edýän wekilhanalary bilen bilelikde işlenip taýýarlanylyp, onda çagalaryň irki ýaşdan başlap kadaly ösüşini gazanmaga, olaryň mekdebe taýýarlykly barmaklaryny üpjün etmäge, bu babatda ata-eneleriňdir bilim işgärleriniň habarlylygyny we sowatlylygyny ýokarlandyrmaga degişli möhüm wezipeler göz öňünde tutulýar. Şunda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde hem-de Seýitnazar Seýdi adyndaky mugallymçylyk institutynda ÝUNESKO kafedralaryny döredip, ýurdumyzdaky orta mekdepleriň birnäçesini bu guramanyň Mekdepler bileleşiginiň düzümine girizmegiň meýilleşdirilendigi aýratyn bellärliklidir.

Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan oňyn Bitaraplygyň esasy ýörelgelerini goldanmak bilen, diňe bir mähriban halkymyzyň bähbitleri üçin däl-de, eýsem, tutuş Ýer ýüzüniň halklarynyň bähbitleri üçin hem işjeň daşary syýasaty alyp barýar. Beýleki döwletleriň çäk bitewüligini we özygtyýarlylygyny hormatlamak, olaryň içerki işlerine goşulmazlyk, döwletara gatnaşyklarda güýç ulanmazlyk, halkara işlerde Birleşen Milletler Guramasynyň çözgütlerini ileri tutmak, ähli ýurtlar bilen hyzmatdaşlygy, hoşniýetli goňşuçylygy berkitmek ýaly binýatlyk ýörelgelerden ugur alýan türkmen Bitaraplygy sebitde we dünýäde parahatçylygy hem-de howpsuzlygy üpjün etmäge mynasyp goşant goşmak bilen, özüne bildirilen ynamy dolulygyna ödäp gelýär diýip, ynamly aýdyp bileris .

Baýramgül ORAZDURDYÝEWA,

Geçen aý ýurdumyzyň işjeň jemgyýetçilik-syýasy durmuşyna täze öwüşginleri çaýyp, netijeli halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda hem-de Türkmenistanyň we onuň Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň dünýä giňişliginde eýeleýän ornuny, abraýyny has-da belende galdyrmakda aýratyn ähmiýetli wakalara beslendi.

Ählumumy parahatçylygyň, abadançylygyň, ösüşiň bähbidine hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi syýasy geňeşmeleri, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde köp sanly duşuşyklary hem-de işewür gepleşikleri, ugurdaş sergileri, işewürler forumlaryny, beýleki medeni çäreleri geçirmekde möhüm ähmiýete eýe boldy. Şol çäreler hasabat döwründe ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan giň gerimde guraldy.

Şunuň bilen baglylykda, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýetiniň BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky çarçuwaly konwensiýasynyň taraplarynyň konferensiýasynyň 26-njy mejlisine gatnaşmagy munuň aýdyň mysalydyr. Bu mejlis geçen aýyň başynda Beýik Britaniýanyň iri şäherleriniň biri bolan Glazgoda geçirildi.

Daşky gurşawy goramak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ähli babatda adamlaryň abadan durmuşy üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Her ýyl geçirilýän ählumumy foruma ýurdumyzyň gatnaşmagy Türkmenistanyň garalýan meselä örän jogapkärli çemeleşýändiginiň, adamzat üçin uly wehimlere garşy göreşmekde umumy, ylalaşykly çäreleriň kabul edilmeginiň wajypdygyna düşünýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Wise-premýer forumda çykyş edip, türkmen tarapynyň howa meselesi boýunça yzygiderli halkara gepleşikleriň dowam etdirilmegine garaşýandygyny hem-de BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri ýerine ýetirmek boýunça tagallalaryny goldaýandygyny, olary ýerine ýetirmäge ýardam bermäge taýýardygyny beýan etdi.

Möhüm oňyn başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň ýolbaşçysynyň çuň manyly çykyşy maslahata gatnaşyjylaryň giň goldawyna mynasyp boldy. Bu teklipler hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Şol teklipler bolsa ýurdumyzyň örän wajyp howa we ekologik meselelerinde düýpli garaýyşlaryny beýan edýär hem-de bu meseleleri milli, sebit, ählumumy derejede çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

3-nji noýabrda ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginde sanly ulgam arkaly BMG-niň Merkezi Aziýa üçin adam hukuklary boýunça Ýokary komissarynyň Müdiriýetiniň sebit wekili Rişard Komenda bilen duşuşyk geçirildi. Duşuşygyň barşynda Türkmenistanyň BMG-niň adam hukuklary boýunça ýöriteleşdirilen edaralary bilen özara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Duşuşyga BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko hem gatnaşdy.

Taraplar bu möhüm ulgamda ýurdumyzyň gazananlaryny belläp, ynsanperwer ölçegleriň kadalaryny milli kanunçylyga ornaşdyrmagyň çärelerini ara alyp maslahatlaşdylar. Şeýle hem Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukuk ulgamynda halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek boýunça Pudagara toparyň we BMG-niň Türkmenistandaky wekilhanasynyň şu ýylyň ikinji ýarymy üçin hereketleriň Bilelikdäki meýilnamasyny durmuşa geçirmegiň esasy ugurlaryna garaldy.

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň agzalary sanly ulgam arkaly Ýewropada howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk guramasynyň (ÝHHG) Parlament Assambleýasynyň şu ýylyň 3-4-nji noýabrynda geçirilen 19-njy güýzki mejlisine gatnaşdylar. Duşuşyga gatnaşyjylar halkara gün tertibiniň möhüm meseleleriniň birnäçesi, hususan-da, parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmak, gapma-garşylyklaryň öňüni almak we kadalaşdyrmak, gender deňligini üpjün etmek, zenanlaryň hukuklaryny hem-de mümkinçiliklerini giňeltmek meseleleri boýunça pikir alyşdylar. ÝHHG-niň Parlament Assambleýasyna gatnaşýan parlamentleriň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmek meselesi hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

9-njy noýabrda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde iş sapary bilen Aşgabada gelen Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we daşary işler Federal ministri Mihael Linhart bilen duşuşyk geçirildi. Geçirilen netijeli söhbetdeşligiň barşynda iki ýurduň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary döwletara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryny ara alyp maslahatlaşyp, Türkmenistanyň we Awstriýanyň syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli gatnaşyklary ösdürmäge taýýardygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda 2022-nji ýylyň birinji ýarymynda Bilelikdäki türkmen-awstriýa toparynyň nobatdaky 11-nji mejlisini geçirmek teklip edildi.

Halkara gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça pikir alyşmalaryň çäklerinde dünýä bileleşiginiň owgan meselesini parahatçylykly hem-de ynsanperwerlikli ýol bilen kadalaşdyrmak boýunça tagallalaryny mundan beýläk-de utgaşdyrmagyň zerurdygyna aýratyn üns çekildi. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň awgust aýynyň ahyrynda Awstriýa tarapynyň başlangyjy bilen geçirilen Owganystandaky ýagdaý boýunça sanly ulgam arkaly duşuşygyň öz wagtynda guralandygy nygtaldy. Gepleşikleriň netijeleri boýunça Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň hem-de Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we daşary işler Federal ministrliginiň arasynda 2022-2023-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň Maksatnamasyna gol çekildi.

Şol gün Söwda-senagat edarasynda bu dostlukly ýurduň iri kompaniýalarynyň wekilleriniň gatnaşmagynda iş duşuşyklarynyň birnäçesi geçirildi. Awstriýaly hyzmatdaşlar bilen maýa goýum babatda özara gatnaşyklaryň mümkinçilikleri, bilelikdäki kärhanalary döretmegiň geljegi, innowasion enjamlaryň, şol sanda radiogepleşikleri alyp bermek, lukmançylyk, sport enjamlarynyň getirilmegini guramak bilen baglanyşykly meselelere garaldy.

Umumy pikire görä, Awstriýanyň wekiliýetiniň şu sapary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän, Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlary bilen giň gerimli gatnaşyklaryň ösdürilmegini göz öňünde tutýan daşary syýasy strategiýasy bilen baglylykda däp bolan dostlukly döwletara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň hem-de ösdürmegiň ýolunda nobatdaky möhüm ädimi alamatlandyrdy.

Telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahaty güýz paslynyň soňky aýynyň möhüm wakalarynyň birine öwrüldi. Ol “Türkmenaragatnaşyk” agentligi hem-de Söwda-senagat edarasy tarapyndan guraldy. Ýöriteleşdirilen forum ýurdumyzda iň täze aragatnaşyk serişdeleriniň ornaşdyrylmagyny çaltlandyrmaga hem-de ählumumy Durnukly Ösüş Maksatlary bilen baglylykda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bähbitli gatnaşyklary işjeňleşdirmäge gönükdirilendir.

Häzirki zaman aragatnaşyk serişdeleriniň ulanylmagy netijesinde sanly ulgam arkaly geçirilen foruma dünýäniň 25 ýurdundan wekilleriň 300-den gowragy gatnaşdy. Olaryň hatarynda ýurdumyzyň öňden gelýän hyzmatdaşlary — aragatnaşygyň dürli görnüşleri hem-de maglumatlar tehnologiýalary bazarynda öňdäki orunlary eýeleýän “NOKIA”, “HUAWEI”, “Thales”, “Afghan Wireless”, “Delta Telecom Ltd”, “Rostelecom”, “Eastwind”, “Azertelecom” we beýlekiler bar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň telekommunikasiýalar düzümini ösdürmäge aýratyn üns berýändigi netijesinde giň gerimli işler alnyp barylýar. Munuň özi bolsa diňe bir ýurdumyzyň tutuş ilatyny häzirki zaman hyzmatlary bilen gurşap almaga däl, eýsem, maglumatlary geçirmekde möhüm üstaşyr merkez hökmünde Türkmenistanyň sebitde eýeleýän ornunyň has-da pugtalanmagyna mümkinçilik berýär. Foruma daşary ýurtlardan gatnaşanlar ýurdumyzda döwrebap pudaklaýyn düzümiň, innowasion iş üçin mümkinçilikleriň we şertleriň bardygyny belläp, özleriniň türkmen kärdeşleri bilen giň gerimli hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny tassykladylar.

Şu ýylyň 10 — 12-nji noýabry aralygynda ÝHHG-niň Aşgabatdaky merkezi köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde pandemiýa we saglyk bilen baglanyşykly beýleki meseleleri beýan etmek boýunça sanly ulgam arkaly okuw maslahatyny gurady. Ysraýylyň, Russiýa Federasiýasynyň halkara bilermenleri jemgyýetçilik saglygy goraýşy, şol sanda pandemiýa bilen baglanyşykly meseleleri beýan etmekde žurnalistleriň hünär standartlary we borçlary, şeýle hem köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň habarlarynyň many-mazmunynyň ölçegleri, maglumatlara ünsi çekmegiň usullary barada jikme-jik maglumatlary berdiler.

15-nji noýabrda Daşary işler ministrliginde Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň Ýewropa sebitinde adatdan daşary ýagdaýlar boýunça sebit direktory hanym Dorit Nisanyň ýolbaşçylygyndaky BSGG-niň wekiliýeti bilen duşuşyk geçirildi. Taraplar şu ýylyň oktýabr aýynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory Hans Klýuge bilen geçiren duşuşygynyň barşynda gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmäge degişli meseleleriň ençemesini ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşygyň çäklerinde Türkmenistan bilen BSGG-niň hyzmatdaşlygynyň “Ýol kartasynyň” taslamasy boýunça gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy hem-de türkmen tarapynyň başlangyçlarynyň birnäçesi, şol sanda wirusologiýa we bakteriologiýa, epidemiologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmek hem-de Türkmenistanda Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa ylmy-önümçilik merkezini gurmak baradaky başlangyçlary boýunça teklipler beýan edildi.

18-nji noýabrda, ÝUNESKO-nyň Baş Konferensiýasynyň 41-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistan 2021 — 2025-nji ýyllar döwür üçin Halkara gidrologiýa maksatnamasynyň Hökümetara geňeşiniň agzalygyna saýlanyldy. Maksatnamanyň esasy maksady gidrologiýa ulgamynda bilimleri giňeltmäge we çuňlaşdyrmaga, bu ulgamda ylmy-barlaglaryň usullaryny we çemeleşmelerini ösdürmäge, dünýäde suw serişdelerini netijeli durnukly dolandyrmak we rejeli ulanmak üçin strategiýany hem-de syýasaty işläp taýýarlamaga ýardam bermekden ybaratdyr. Halkara gidrologiýa maksatnamalaryny meýilleşdirmek, onuň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemek hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy utgaşdyrmak Hökümetara geňeşiň esasy wezipeleriniň hatarynda durýar.

Ýurdumyzyň ÝUNESKO-nyň Halkara gidrologiýa maksatnamasynyň Hökümetara geňeşiniň agzalygyna saýlanylmagy suw serişdelerini rejeli ulanmak boýunça halkara we sebit işlerine işjeň gatnaşmak boýunça edýän tagallalarynyň nobatdaky aýdyň subutnamalarynyň birine öwrüldi. Olar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ekologiýa we suw diplomatiýasy ulgamynda amala aşyrylýan Döwlet maksatnamalaryna laýyk gelýär.

Ýewropanyň Täzeleniş we ösüş bankynyň (ÝTÖB) Merkezi Aziýa boýunça Dolandyryjy direktory Žužanna Hargitainiň ýolbaşçylygyndaky ÝTÖB-niň wekiliýeti bilen 19-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen duşuşygyň barşynda köpýyllyk üstünlikli hyzmatdaşlygy ösdürmegiň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmen tarapy “Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň” üstünlikli durmuşa geçirilýändigini belläp, köp ugurlar, şol sanda energetika, ulag, ýeňil senagat ulgamlarynda taslamalary durmuşa geçirmek, ekologik meseläni nazara almak bilen, kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek boýunça ÝTÖB bilen hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de işjeňleşdirmäge hemmetaraplaýyn gyzyklanma bildirýändigini beýan etdi. Ýewropanyň Täzeleniş we ösüş bankynyň Merkezi Aziýa boýunça wekili ÝTÖB-niň 2019 — 2024-nji ýyllar döwri üçin ýurt strategiýasyna laýyklykda mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn goldaw bermäge taýýardygyny nygtap, geljekde bilelikde işlemek üçin ägirt uly kuwwatyň bardygyny aýtdy.

19-njy noýabrda Daşary işler ministrliginde BMG-niň Bosgunlaryň işi baradaky Merkezi Aziýadaky Ýokary komissarynyň müdiriýetiniň sebit wekili Hans Fridrih Şodder bilen sanly ulgam arkaly duşuşyk geçirildi. Onda şu ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen bilelikdäki işe syn berildi hem-de ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişine garaldy.

Şol gün sanly ulgam arkaly Hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-hytaý hökümetara komitetiniň energetika hyzmatdaşlygy boýunça kiçi komitetiniň ýedinji mejlisi geçirildi. Taraplar şu ýylyň maý aýynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň we HHR-niň Başlygy Si Szinpiniň arasynda geçirilen telefon arkaly söhbetdeşligiň barşynda nebitgaz pudagynda gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşdylar. Hususan-da, türkmen tebigy gazyny Hytaýa ibermek bilen baglanyşykly meselelere garaldy. Mejlisiň çäklerinde şeýle hem söwdanyň möçberini artdyrmak, gaz ýataklaryny özleşdirmek, önümçiligi artdyrmak hem-de maliýeleşdirmek ulgamynda özara gatnaşyklary giňeltmek ýaly, möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şondan birnäçe gün soň, 22-nji noýabrda Hyzmatdaşlyk boýunça Hökümetara Türkmen-hytaý komitetiniň türkmen tarapynyň başlygy, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň hem-de hytaý tarapynyň başlygy, HKP-niň Merkezi Komitetiniň Syýasy býurosynyň Hemişelik toparynyň agzasy, Hytaý Halk Respublikasynyň Döwlet Geňeşiniň wise-premýeri Han Çženiň ýolbaşçylygynda sanly ulgam arkaly komitetiň 5-nji mejlisi geçirildi. Onlaýn duşuşygyň barşynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlardaky hyzmatdaşlygyň häzirki gün tertibi boýunça gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy. Taraplar köpugurly diplomatiýanyň, hususan-da, BMG-niň hem-de beýleki abraýly halkara guramalaryň çäklerinde hem-de “Hytaý + Merkezi Aziýa” görnüşdäki netijeli hyzmatdaşlygy bellediler.

Mejlisiň jemleri boýunça resminamalaryň uly toplumyna gol çekildi. Şolaryň hatarynda Hyzmatdaşlyk boýunça Türkmen-hytaý komitetiniň 5-nji mejlisiniň Teswirnamasy; Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda 5 ýyl üçin (2021 — 2025-nji ýyllar) hyzmatdaşlyk hakynda Maksatnama; Halkara kiberhowpsuzlygy üpjün etmek babatynda hyzmatdaşlyk hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Ylalaşyk; Biologik howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Özara düşünişmek hakynda Ähtnama; ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Hyzmatdaşlygyň Maksatnamasy bar.

22-nji noýabrda Türkmenistanyň wekiliýeti Merkezi Aziýanyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň we Ýewropa Bileleşiginiň wekilleriniň “Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa” görnüşinde Täjigistanyň paýtagtynda geçen nobatdaky duşuşygyna gatnaşdy.

Türkmen tarapy şu aýyň başynda Gyrgyzystanyň Bişkek şäherinde geçirilen “ÝB — Merkezi Aziýa” ykdysady forumynda kesgitlenen maksatlar we ileri tutulýan ugurlar barada aýdyp, ykdysady ulgamda bilelikdäki hereketleriň yzygiderliligini işläp taýýarlamagy, ylalaşmagy hem-de indiki ykdysady forumy Türkmenistanda geçirmegi teklip etdi, energetika, senagat, söwda, ulag we kommunikasiýa ulgamlaryny onuň möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezdi.

Hemişelik Bitarap Türkmenistanyň iri guramalaryň we abraýly sebit düzümleriniň işine işjeň gatnaşmagy hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän “Açyk gapylar” we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň aýdyň beýany bolup durýar.

25-nji noýabrda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň hökümet Baştutanlarynyň Geňeşiniň ХХ ýubileý mejlisine gatnaşdy. Onuň barşynda ŞHG-niň çäklerinde özara gatnaşyklary ösdürmek meseleleriniň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy. Söwda-ykdysady, maýa goýum we ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek, şol sanda koronawirus pandemiýasynyň täsirini aradan aýyrmak bilen baglylykda gatnaşyklary pugtalandyrmak meselelerine aýratyn üns berildi. Türkmenistan üçin ŞHG bilen gatnaşyklar halkara hyzmatdaşlyk strategiýasynyň möhüm ugry bolup durýar. Şol hyzmatdaşlyk bolsa daşary gatnaşyklarymyzyň giň geografik we düzümleýin ösüşe ygrarlylygyna esaslanýar.

Pursatdan peýdalanyp, wise-premýer milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýubileý duşuşygyna gatnaşyjylara Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp gelýän ýurtlaryň ministrleriniň halkara maslahatyna gatnaşmak baradaky çakylygyny ýetirdi. Bu maslahaty Birleşen Milletler Guramasy bilen bilelikde 2022-nji ýylyň aprel aýynda geçirmek meýilleşdirilýär.

Ýurdumyzyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynda başlyklyk etmegini “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” şygary astynda geçýän şu ýylyň möhüm wakalarynyň biri bolandygyny bellemek gerek. 28-nji noýabrda Aşgabatda geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammiti şu döwürde ýerine ýetirilen işleriň özboluşly jeminiň jemlemesine öwrüldi.

Bu ählumumy forumyň öňüsyrasynda YHG-a agza ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleriniň utgaşykly görnüşde işewürler duşuşygy geçirildi. Onuň işine wekilleriň 170-den gowragy gatnaşdy, şeýle hem dürli ýurtlardan gatnaşyjylaryň 270-den gowragy ara alyp maslahatlaşmalara sanly ulgam arkaly goşuldy. Şeýlelikde, YHG-a agza döwletleriň Söwda-senagat edaralarynyň, ministrlikleriniň, ugurdaş edaralarynyň, banklarynyň we hususy kompaniýalarynyň ýolbaşçylaryny hem-de wekillerini birleşdiren işewürler forumy halkara ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda nobatdaky möhüm ädim bolup, daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň Türkmenistan bilen netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýändigini tassyklady.

Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitiniň öňüsyrasynda ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynda YHG-a agza ýurtlaryň ýokary wezipeli adamlarynyň maslahaty hem-de ikitaraplaýyn duşuşyklaryň birnäçesi, şol sanda Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň daşary işler ministrleri, şeýle hem Eýran Yslam Respublikasynyň daşary işler ministriniň orunbasary bilen duşuşyklar geçirildi. Daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisi türkmen paýtagtynda hormatly Prezidentimiziň başlyklyk etmeginde üstünlikli geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitine taýýarlyk görmegiň jemleýji tapgyry boldy.

Umumy pikire görä, sammitde kabul edilen çözgütler we onuň jemleýji resminamasy, Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygy Ýewraziýa yklymynda durnukly ösüşi, howpsuzlygy we parahatçylygy üpjün etmäge ýardam eder.

Noýabr aýynda ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan geçirilen halkara ähmiýetli dürli möhüm çäreleriň syny Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň gazanan täze ajaýyp üstünlikleriniň aýdyň beýanyna öwrüldi. Ýurdumyz milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan açyklyk, halkara hyzmatdaşlyk syýasatyny işjeň durmuşa geçirip, dünýäniň gyzyklanma bildirýän ýurtlarynyň ählisi bilen dostluk, özara bähbitli hyzmatdaşlyk köprülerini giňeldýär we berkidýär.

1964-nji ýylda Pakistan, Eýran we Türkiýe döwletleri, Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlygy döretdiler. Munuň özi sebitleýin ykdysady birleşikleriň ýörgünli däldigi sebäpli, şol döwürlerde öňdengörüjilikli başlangyç boldy. Şol bir wagtda dünýäde ählumumy we sebitleýin garaýyşlaryň, olaryň umumy çözgütleriniň ýokdugyna garamazdan, Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlyk sebit derejesinde netijeli köptaraplaýyn çemeleşmelere çagyrdy hem-de merkezi utgaşdyryjy gurama hökmünde uly orun eýeledi. Umuman, bu düzümi döretmegiň maksady şol üç döwletiň taryhy taýdan ýakynlygyny we halklarynyň doganlyk gatnaşyklaryny anyk kesgitlenen köptaraplaýyn meýdança öwürmekden ybarat bolupdy.

Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlyk 1979-njy ýyla çenli hereket edip, biraz wagtlyk arakesmeden soň, onuň işi 1985-nji ýylda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy ady bilen gaýtadan dikeldildi. Soňra taryhy ösüşiň täze tapgyrynda Merkezi Aziýa döwletleriniň garaşsyzlygyny gazanmagy bilen, bu sebitiň ýurtlary we Owganystan hem guramanyň agzalygyna kabul edilip, 10 döwleti öz içine alan YHG-nyň düzümi has-da giňedi. Guramanyň söwda, aragatnaşyk, syýahatçylyk, energetika, medeniýet ulgamlarynda hyzmatdaşlyk arkaly ykdysady ösüşi gazanmak bilen bagly umumy maksady öz garaşsyzlygyny saklamaga we ykdysady taýdan gülläp ösüşi gazanmaga çalyşýan agza döwletleriň ählisinde uly gyzyklanma döretdi.

Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebiti köp ugurda artykmaçlyklara eýedir. Bu sebitiň halklary taryhyň ähli döwürlerinde-de dini, medeni taýdan, guryýer we deňiz arkaly özara gatnaşyklar babatda umumylyklary paýlaşýandyklary bilen bellidir. Täjirler bu sebitdäki dürli görnüşli söwda ýollarynyň kömegi bilen bütin dünýä syýahat etmäge mümkinçilik alypdyrlar. Meselem, biziň eýýamymyzdan öňki II asyrdan başlap Beýik Ýüpek ýoly Gündogar bilen Günbatary baglanyşdyran söwda geçelgeleriniň ulgamyny emele getiripdir. Bu ýol sebitleriň we halklaryň arasynda ykdysady, syýasy, medeni hem-de dini taýdan özara gatnaşyklaryň merkezi bolupdyr.

Häzirki wagtda «Beýik Ýüpek ýoly» adalgasy Gündogar we Günorta-Gündogar Aziýany Günorta Aziýa, Pars aýlagy, Arabystan ýarym adasy, Ýakyn Gündogar, Gündogar Afrika hem-de Günorta Ýewropa bilen birleşdirýän guryýer, deňiz ýollaryny aňlatmak üçin ulanylýar. Soňlugy bilen esasy söwdadan täjirçilik hereketlerine geçildi, geçmişden galan ýollar häzirki döwletleriň arasyndaky täze geçelgelere öwrüldi. Ilkibaşda söwda hereketleri söwdany goramak üçin däp bolan usullar we täjirçilik harytlaryna ýeňil çäklendirmeler arkaly serhetleri kesip geçmäge mümkinçilik berýän erkin söwda hakyndaky halkara ylalaşyklar arkaly alnyp barylmandyr. Muňa garamazdan, döwrüň ösmegi innowasion ulaglary we pikirleri ýüze çykarýar, şol sanda harytlary alyş-çalyş etmek işi hem döwrebaplyga eýe bolýar.

28-nji noýabrda «Bilelikde geljege» şygary astynda Aşgabatda geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitinde hem, ine, hut şu meseleler giňden ara alnyp maslahatlaşyldy. Sebitara hyzmatdaşlykda möhüm ähmiýete eýe bolan bu sammite gatnaşmak üçin, YHG-nyň agza ýurtlarynyň döwlet we hökümet Baştutanlary Aşgabada ýygnandylar.

Geçen ýyllaryň dowamynda YHG-nyň çäginde söwda, aragatnaşyk, energetika, syýahatçylyk, medeniýet, durmuş we ylmy işläp taýýarlamalar ulgamlarynda derwaýys başlangyçlardyr çözgütler kabul edildi. Gurama tarapyndan sebitleýin institutlardyr ýöriteleşdirilen edaralar hem döredildi. Şol başlangyçlaryň hatarynda sebitiçi söwdany ilerletmek üçin çäklendirmeleri hem-de böwetleri aradan aýyrmak maksady bilen, söwda geçelgelerini döretmek; syýahatçylygy, halkara syýahatçylygy we adamlaryň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmek üçin YHG-nyň wiza düzgünini ýola goýmak; ylmy, medeni we bilim hyzmatdaşlygyny giňeltmäge ýardam bermek; YHG-nyň Söwda banky hem-de guramanyň Kliring birleşmesi ýaly sebitleýin taslamalary maliýeleşdirmek üçin degişli maliýe institutlaryny döretmek ýaly wezipeler bar. Bularyň ählisiniň maksady YHG-nyň dünýä derejesindäki abraýyny has-da artdyrmakdan, geçmişde işjeň alnyp barlan özara söwda hereketlerini gaýtadan dikeltmekden ybaratdyr.

Häzirki wagtda dünýä ýüzüni gurşap alan COVID-19 pandemiýasy özara hereketleriň, söwda we ýükleri daşamak işiniň yzygiderliligine ýaramaz täsirini ýetirdi. Ol adamzat durmuşynyň ähli ugurlarynda kynçylyklary döretdi. Şunda söwda we syýahatçylyk ulgamlary has köp zyýan çekdi. Bu kynçylyklar YHG-nyň sebitine hem degişlidir. Şeýle şertlerde gurama öz iş ugruny üýtgedip, senenamada bellenen çäreleri dowam etdirmek hem-de işleriň ýyllyk meýilnamasyny ýerine ýetirmek üçin, wirtual we gibrid görnüşli özara hereketleri ýola goýdy. Üstümizdäki ýylda Yslamabat — Tähran — Stambul ulag geçelgesiniň işe girizilmegi ulag ulgamyndaky özara hereketlerde gazanylan uly üstünlikleriň biri boldy. Şu ýylyň 7-nji oktýabrynda Pakistanyň Karaçi şäherinden Türkiýä we Azerbaýjana iki gezek ýük ugradyldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň işine işjeň gatnaşmagyny üpjün etmek hem bu düzümiň işiniň esasy ugurlarynyň biri hasaplanýar. 2021-nji ýylda Türkmenistanyň YHG-da başlyklyk etmegi, Aşgabatda gurama agza döwletleriň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň 25-nji mejlisiniň we YHG-nyň 15-nji sammitiniň geçirilmegi bu ugurdaky tagallalaryň anyk mysalydyr. Şeýle-de YHG öz agza döwletleriniň her biriniň ägirt uly mümkinçiliklerinden toplumlaýyn peýdalanmaga çalyşýar. Çünki ýurtlaryň käbirleri tebigy baýlyklaryň iri gorlaryna eýe bolsa, käbirleri durmuş üçin zerur bolan harytlary we hyzmatlary öndürmekde aýratyn tapawutlanýar. Sebitiň içinde şol harytlardyr hyzmatlara isleg barha artýar, munuň özi birek-biregiň mümkinçiliklerinden hem-de hyzmatlaryndan peýdalanmak arkaly ykdysady bähbitleri gazanmakda uly ähmiýete eýedir. Şoňa görä-de, biz şu we beýleki ugurlarda öňde durýan meseleleri ýakyndan ara alyp maslahatlaşmakda YHG-nyň nobatdaky 15-nji sammiti gurama agza döwletler üçin täze mümkinçilikleri açdy diýip aýdyp bileris. Aşgabat sammitiniň şygary, hakykatdan-da, agza ýurtlaryň bilelikde geljegi guramaga umumy islegini aýdyň şöhlelendirdi.

Rahim Haýat KUREŞI,

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan ýurdumyz hemmetaraplaýyn ösýän we dünýäniň ösüşine oňyn täsir edýän ýurt hökmünde tanalýar. Ýurdumyzda milli ykdysadyýetiň dürli ugurlary bilen bir hatarda ylym-bilim ulgamyny ösdürmek, olara täze innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak babatdaky möhüm işleriň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrülmegi has-da guwandyryjydyr.

Ýeri gelende aýtsak, Türkmenistanda telekeçilik ulgamyny hemmetaraplaýyn ösdürmek, häzirki zamanyň bazar gurallaryny giňden ornaşdyrmagyň hasabyna hususy pudagyň eýeleýän ornuny ýokarlandyrmak hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Gahryman Arkadagymyzyň ykdysady strategiýasyna laýyklykda, milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmakda hem-de dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde telekeçileriň öňünde möhüm wezipeler goýulýar.

Kiçi we orta işewürler elektron senagatyny döretmekde we ösdürmekde netijeli işleri alyp barýarlar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti elektron önümlerini, şol sanda smart-telewizorlaryň dürli kysymlaryny öndürýär hem-de üstünlikli eksport edýär. Mundan başga-da, bu hojalyk jemgyýeti LED lampalary, kompýuterleri, planşetleri we ykjam el telefonlaryny öndürip, meşhurlyk gazanýar.

Häzir önümçiligiň kuwwatyny artdyrmak maksat edinilip, elektron senagatynyň halkara ölçeglerine laýyk gelýän hem-de dünýä bazarlarynda uly isleglerden peýdalanýan önümleriň täze görnüşlerini öndürmäge degişli ýokary tehnologiýaly önümçilikleri döretmek boýunça giň gerimli taslamalar durmuşa geçirilýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzda ýokary tehnologiýalara we düýpli nazary ylymlara esaslanýan sanly ykdysadyýeti döretmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar.

Ykdysadyýetimiziň çalt ösýän we geljegi uly pudaklary bolan ulag hem-de aragatnaşyk ulgamlaryny kämilleşdirmäge aýratyn üns berilýär. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen ulag-logistika strategiýasynyň esasy goýuldy. Bu ulgama ylmyň iň täze gazanan üstünlikleri ornaşdyrylyp, häzirki zaman demir, awtomobil, howa ýollary çekildi. Bu strategiýanyň durmuşa geçirilmegi ýurdumyzyň Ýewraziýa ulag ulgamyna işjeň goşulmagyna ýardam edýär.

Maral NURYÝEWA,

«Eşiden deň bolmaz gören göz bilen» diýleni. Bizem öň tarypyny eşidenem bolsak, bu toplumy gözümiz bilen görmegi, onda alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşmagy maksat edinip, Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň «Ahal» daýhan birleşigine tarap ýola düşdük. Obanyň içinden geçýän asfalt ýol bizi giň meýdany eýeleýän döwrebap topluma getirdi.

Ýurdumyzda ilkinji bolup hind guşunyň etini öndürip başlan tejribeli telekeçi Maksat Ibragimowyň ýolbaşçylygyndaky bu toplum alty bölekden ybarat bolup, ilki baranymyz hind guşlarynyň idedilýän ketekleri boldy. Hatara duran dört ketegiň birinjisiniň gabadynda aýak çekdik. Maksat ketekleriň aňryýanyndaky giň meýdana göz aýlap:

— Biz geljekde ketekleriň sanyny 10-a ýetirmegi meýilleşdirýäris. Şeýle bolanda, önümçiligimiz ýene-de artyp, hind guşunyň eti bilen diňe halkymyzy üpjün etmän, ony daşarky bazarlara ibermäge-de mümkinçilik dörär. Ýurdumyzda ilkinji bolup et önümlerini eksport etmegiňem biziň paýymyza düşendigini buýsanç bilen aýdyp bilerin. Golaýda Azerbaýjan Respublikasyna hind guşunyň etiniň 22,5 tonnasyny iberdik. Ýakyn günlerde onuň ýene-de bir tapgyryny Gruziýa we Ermenistan Respublikasyna ibermegi göz öňünde tutýarys — diýdi.

Bu täsin guşuň idedilişi barada pikir edenimizde, dogrusy, başda giň ketegiň içinde olara iým, suw berip ýören köp sanly idedijileri göreris öýdüpdik. Döwrebap tehnologiýalar ornaşdyrylan iş otagyna girenimizde, monitoryň ýüzündäki görnüş bada-bat ünsümizi çekdi. Görüp otursak, Germaniýanyň öňdebaryjy «Prüllage» kompaniýasynyň enjamlary ketegiň içindäki ýagdaýy tutuşlygyna dolandyryp dur. Howanyň ýagdaýy, çyglylyk, gyzgynlyk derejesi, guşlaryň günüň dowamynda iýýän iýminiň, içýän suwunyň mukdary, ätiýaçlyk ot-iýmler... Operator Döwletgeldi Ibragimow oturan ýerinden gerekli düwmejikleri basyp, bu ýagdaýlary aç-açan görüp bilýär we işleri sazlaşykda alyp barýar. Ynha, täze tehnologiýa!

Hind guşlarynyň 4 müňüsi saklanýan ketegiň içiniň garaňkylygy-da ünsümizi çekdi. Operator bu ýagdaýy şeýleräk düşündirdi:

— Hind guşlary, esasan, et ugurly bolansoň, biziň maksadymyz hem olaryň köp agram bermegini gazanmak. Ýagtylyk bolanda, hereket köp bolýar, ýagny guşlar biri-birini kowalap, oýun oýnamak isleýärler. Munuň özi olaryň agram almagyna päsgel berýär. Hereket köp edilende, olaryň damarlary çykyp başlaýar. Şonuň üçin jüýjeler inkubatordan çykandan soň, iki gün ýagtylykda ýaşap, kem-kemden garaňkylyga öwrenişip başlaýarlar. Ýagtylykda ýaşan şol iki gününde-de olar iýmiň, suwuň ýerleşýän ýerini aňynda saklap galýarlar we ajygyp, suwsan halatynda, şondan çelgi alýarlar. Gowy idedilende, horazlaryň agramy 25, mäkiýanlaryňky bolsa 13 kilograma ýetýär. Ot-iýmlik ekinleriň özümizde öndürilmegi guşlaryň öz wagtynda, ýeterlik derejede ýokumly iýmitler bilen iýmitlenip, ýokary agram almagyna oňaýly şertleri döredýär.

Soňra biz toplumyň jüýje çykarylýan bölümine tarap ugradyk. Bu ýerde-de işler täze tehnologiýalar esasynda alnyp barylýar. Önümhanada Belgiýanyň «Petersime» kompaniýasynyň hersi 14 müň 120 sany jüýje çykarmaga ukyply bolan enjamlarynyň 5-si ornaşdyrylypdyr. Jüýjeleriň ýumurtganyň içinde wagty dem alşyna, nähili ýagdaýda oturyşyna ýörite rentgen enjamy arkaly gözegçilik edilýär. Enjamlaryň iş ýagdaýlary ene towugyň tebigy hereketlerini ýada salýar. Wagty gelende, ene towuk çüňki bilen ýumurtgany ýaryp, jüýjäniň çykmagyna ýardam edýän bolsa, inkubatorda 26-njy günde bu enjam arkaly ýumurtgadan kislorod sorulyp, ýerine kömürturşy gazy goýberilýär. Netijede, jüýjeler ýumurtgany ýaryp çykmak bilen bolýarlar. Jüýje çykan dessine, daşynda perdejikler bolýar. Ene towuk ol perdejikleri ganaty bilen kakyp aýyrýar, tehnologiýada bolsa perdejikleri sorýan ýörite enjam ulanylýar. Jüýjeler seljerilip, sanjym edilýär, soňra keteklere goýberilýär.

— Toplumyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda 4 müň 800 tonna et öndürmäge niýetlenendir. Häzirki wagtda 42 görnüşli önüm öndürilýär. Hind guşunyň eti böleklere bölünip, döşi, budy, bagyrdyr ýüregi aýratynlykda gaplanýar. Gaýtadan işleýän bölümde hind guşunyň etinden şöhlat önümleri, şeýle-de börek, manty, kotlet ýaly ýarymfabrikatlaryň doňdurylan görnüşleri taýýarlanylýar. Biziň önümlerimiz paýtagtymyzyň söwda dükanlarynda «Maksada okgunly» haryt nyşany bilen alyjylara hödürlenilýär.

Hormatly Prezidentimiz hemişe ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde dünýä tejribesini öwrenmek, täze önümçilikleri ýola goýmak babatda anyk wezipeleri goýýar. Täze tehnologiýalarda, ýokary öndürijilikli işlemek üçin ähli mümkinçilikleri we şertleri döredip berýär. Şol mümkinçiliklerden peýdalanyp, geljekde harytlaryň täze görnüşleriniň ýene-de 15-sini öndürmek bilen, önümçiligimiziň gerimini has-da giňeltmäge çalyşýarys. Bu bolsa biziň ýurdumyzyň azyk bolçulygyna mynasyp goşandymyz bolar — diýip, tejribeli telekeçi Maksat Ibragimow gürrüň berýär.

...Ýola düşenimizde, hind guşunyň etinden we taýýar önümlerden ýüküni ýetiren ýörite awtoulag toplumyň derwezesinden çykyp, paýtagta tarap ugur aldy. Munuň özi ak bazarlarymyzyň täzeje hind guşy eti hem-de ondan taýýarlanylan süýji nygmatlar bilen baýlaşjakdygyndan habar berýär. Bazarlarymyzyň, saçaklarymyzyň azyk önümleri bilen yzygiderli üpjün edilmegi bolsa halkymyzyň bolelin ýaşaýşyndan nyşan.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan». Surata düşüren Meretdurdy ROZYÝEW.