Ýurdumyzyň energetika ulgamyny döwrüň talabyna laýyk ösdürmek, bu ulgamyň pudaklaýyn düzümleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, önümçilige täze tehnologiýalary, häzirki zaman ylmynyň gazananlaryny ornaşdyrmak, täze kuwwatlyklary döretmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar, tutuş sebit üçin möhüm ähmiýetli iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Şu babatda demirgazyk welaýatyň iri senagat kärhanalarynyň biri hasaplanýan «Daşoguzenergo» önümçilik birleşiginde hem göwnejaý işler alnyp barylýar.  

Öz düzümine 9 sany etrap, 2 şäher elektrik ulgamlaryny birleşdirýän bu önümçilik birleşigi sarp edijileri elektrik energiýasy bilen doly derejede üpjün etmek maksady bilen elektrik ulgamlaryna tehniki hyzmat etmek, täze energetika desgalaryny gurmak, bar bolan desgalaryň sazlaşykly işlemegini gazanmak babatynda zerur çäreleri geçirýär. Birleşigiň hasabynda dürli kuwwatlykly transformator beketleriniň 3400-den gowragy, elektrik geçiriji ulgamlaryň bolsa 330-dan gowragy bar. Häzirki wagtda jemi 12 müň 500 kilometrden gowrak elektrik geçirijileri bolup, olaryň galabasy howa, 200 kilometre barabary hem kabel arkaly geçiriji ulgamlardyr. Birleşigiň hasabyndaky 50-den gowrak elektrik bekedi arkaly welaýatyň ilaty, sarp edijiler gije-gündiziň dowamynda elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün edilýär. Kuwwatlylygy 254 megawatdan hem köp bolan, iki sany gazturbinaly stansiýanyň öndürýän energiýasy welaýatyň sarp edijilerinden daşary beýleki ýurtlara hem iberilýär. Sebitde durmuşa geçirilýän özgertmeler bilen baglylykda, geljekde bu elektrik stansiýasyny ýönekeý dolanyşykdan bug-gaz dolanyşygyna geçirmek göz öňünde tutulýar. Bu çäreleriň amala aşyrylmagy bolsa tebigy gazy sarp etmezden goşmaça elektrik energiýasyny öndürmäge, daşky gurşawa ýetirilýän zyýanyň öňüni almaga, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmäge mümkinçilik berýär. Täze taslama laýyklykda, güýjenmesi 220 kilowolt, uzynlygy hem 25 kilometre barabar bolan Daşoguz — Daşoguz döwlet elektrik stansiýasy ugry boýunça iki zynjyrly howa elektrik geçirijisini çekmek göz öňünde tutulýar. Maksatnamalaýyn işleriň amala aşyrylmagy bu döwrebap stansiýada öndürilýän elektrik energiýasynyň möçberini has-da artdyrmaga oňaýly şertleri döredýär. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylymyzda halkalaýyn energoulgamyň Balkan — Daşoguz ugry boýunça ikinji tapgyrynda gurluşyk-gurnama işleri ýokary depgine eýe bolýar. Jemi uzynlygy 560 kilometre barabar iki zynjyrly ýokary woltly elektrik geçirijiniň bu ugrunyň uly bölegi Garagum sährasyny aralap gidýär. Onuň baş maksady ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmakdan, ähli welaýatlary bitewi energetika halkasyna birleşdirmek arkaly içerki sarp edijileriň bu zerurlyk bilen üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmakdan, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini artdyrmakdan ybaratdyr. Bu ugur boýunça gurluşyk işlerinde kuwwatly gurluşyk tehnikalary, beýleki gurallar netijeli ulanylýar.  

— Ýurdumyzyň iki welaýatyny halkalaýyn ulgama birleşdirýän ýokary woltly howa elektrik geçirijisiniň gurulmagy diňe bir ýurdumyz däl, eýsem, tutuş sebit üçin uly ähmiýete eýedir — diýip, «Daşoguzenergo» önümçilik birleşiginiň 35 kW ýokary elektrik geçiriji ulgamlar gullugynyň başlygynyň orunbasary Maksat Girmanow aýdýar.  

— Ýokary woltly howa elektrik geçirijisiniň gurluşygy häzirki zamanyň ekologik talaplaryna laýyk alnyp barylýar. Howa elektrik geçirijisiniň tebigy şertlerde bökdençsiz işlemegi üpjün edilýär. Şeýle geçirijileriň ýokarsyndan ýyldyrym çakmasyndan sowmaga mümkinçilik berýän ýogyn zynjyr geçirilýär. Şol zynjyrlar ulgamyň bütin ugry boýunça aragatnaşygy amala aşyrmaga hem mümkinçilik döredýär. Bu işlerde dört aýakly, kuwwatly sütünleriň berk oturdylmagyna aýratyn üns berilýär. Şeýle halkalaýyn ulgamyň gurulmagy welaýatymyzyň elektrik energiýasy bilen has-da ygtybarly üpjün edilmegini şertlendirýär. Bu ajaýyp işler goşmaça elektrik energiýasynyň öndürilmegine, pudagyň önümçilik kuwwatynyň artdyrylmagyna täze mümkinçilikleri açýar — diýip, Maksat Girmanow sözüniň üstüni ýetirdi. 

Amanmyrat SAPAROW.

Uglewodorod serişdeleriniň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk etmäge gyzyklanma bildirýän taraplaryň köpelmegi ýurdumyzda deňhukukly we özara bähbitli esasda ýola goýulýan döwletara gatnaşyklaryň barha ösdürilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 29-njy martda paýtagtymyzdaky «Ýyldyz» myhmanhanasynda Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forumyň öz işine başlamagy hem bu hakykaty nobatdaky gezek tassyklaýar.  

Halkara forumy «Türkmengaz», «Türkmennebit» we «Türkmenhimiýa» döwlet konsernleri, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda, «Gaffney Cline» britan kompaniýasynyň goldaw bermeginde guradylar. Dünýäniň onlarça döwleti bilen onlaýn tertipde geçirilen bu çäräniň baş maksady ýurdumyzyň energetika pudagyny mundan beýläk-de durnukly ösdürmek we ýangyç-energetika toplumyna daşary ýurtlaryň maýa goýumlaryny çekmegiň mümkinçiliklerini artdyrmak boýunça gatnaşyklary berkitmekden ybaratdyr. Onuň işine ýurdumyzyň degişli döwlet edaralarynyň, daşary ýurtlaryň belli nebitgaz işewür düzümleriniň, maliýe edaralarynyň, abraýly halkara guramalaryň we Türkmenistanda işleýän diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary hem-de wekilleri, bu ugurda ýöriteleşdirilen öňdebaryjy kompaniýalaryň bilermenleri gatnaşdylar. Foruma dünýäniň 32 döwletinden kompaniýalaryň 90-synyň wekilleriniň gatnaşýandygy dünýäniň işewür toparlary tarapyndan ýurdumyza maýa serişdelerini gönükdirmäge gyzyklanma bildirýänleriň sanynyň barha artýandygyny tassyklaýar. 

Forumyň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Gutlagy okaldy. Onda «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda giň gerim bilen geçirilýän bu halkara maslahatyň ähmiýetiniň uludygy, milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ýangyç-energetika pudagyny ösdürmek boýunça eziz Diýarymyzda giň möçberli taslamalaryň amala aşyrylýandygy bellenilýär. Bu halkara maslahatyň daşary ýurt işewürlerine ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny ösdürmegiň strategiýasy, döwrebap tehnologiýalary işjeň çekmegiň tejribesi, hyzmatlary amala aşyrmagyň ýollary bilen tanyşmaga mümkinçilik berjekdigi aýratyn bellenilýär. 

Halkara forumyň çäklerinde «Bütindünýä energetika ulgamynyň geljegi» mowzugynda geçirilen plenar mejlisde türkmen tarapynyň wekili ýurdumyzyň Aziýanyň nebitgaz bazarynda möhüm orun eýeleýändigini belledi. Häzirki wagtda ýurdumyz tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça Russiýadan, Eýrandan we Katardan soňra, dördünji orny eýeleýär. Türkmenistan tebigy gazy has düýpli we toplumlaýyn gaýtadan işlemäge uly ähmiýet berip, energiýa serişdelerini köp möçberde iberýän ýurt hökmünde dünýäniň energetika bazarynda eýeleýän ornuny berkitmek bilen çäklenmän, eýsem, energetika eksportunyň haryt düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energetika işewürliginiň täze görnüşlerini işjeň ösdürmegiň hasabyna bazarda eýeleýän ornunyň häsiýetini hem hil taýdan özgerdýär. 

Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda hem-de Nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin maksatnamasynda pudagyň önümçilik kuwwatyny mundan beýläk-de artdyrmaga gönükdirilen çäreleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi sebitde we dünýäde energetika howpsuzlygyny üpjün etmek meseleleri bilen berk baglanyşyklydyr. Çykyş edenler bu ulgamdaky geljekki meýilnamalar barada aýdyp, ýurdumyzyň serhedinden Hytaý Halk Respublikasyna tebigy gazy akdyrmak üçin niýetlenen täze, dördünji şahanyň çekiljekdigini nygtadylar. 

Plenar mejlisiň dowamynda BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça Ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German, ÝHHG-niň Aşgabatdaky Merkeziniň ýolbaşçysy Jon MakGregor, BMG-niň Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko hem-de sanly ulgam arkaly «CNPC» kompaniýasynyň wise-prezidenti we «PetroChina» kompaniýasynyň prezidenti Huang Ýunçžan, Nebiti eksport edýän ýurtlaryň guramasynyň (OPEC) Baş sekretary Mohammed Sanusi Barkindo, Energetika Hartiýasynyň Baş sekretary Gi Lens çykyş etdiler. 

Çykyşlarda bellenilişi ýaly, ýangyç-energetika ulgamynda hyzmatdaşlyk häzirki döwürde dünýädäki durnukly ösüşiň esasy şerti bolup durýar. Bu möhüm ulgamda özara bähbitleriň deňagramlylygy esasynda guralýan deňhukukly halkara hyzmatdaşlyk uzak möhletli geljek üçin ählumumy durnukly ösüşiň aýrylmaz bölegidir. 

Soňra forumyň işi «EKSPO — 2020» bütindünýä sergisinden (Dubaý, BAE) teleköpri arkaly alnyp görkeziliş bilen dowam etdi. Şol bir wagtyň özünde Aşgabat bilen «Sebitdäki energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde Türkmenistanyň orny» atly mejlis guraldy. 

Dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamyna doly derejede ýakynlaşmak ugruna eýerýän Türkmenistanyň EKSPO sergisinde kuwwatyny üstünlikli görkezýändigini bellemek gerek. Milli bölümimiziň mowzugy «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip atlandyrylýar. Dünýä derejesindäki bu abraýly we giň gerimli, köp pudakly çärede ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmakda gazanýan üstünlikleri, halkymyzyň baý milli medeniýeti görkezilýän sergi uly meşhurlyga eýe bolup, bu ýere gelýän adamlarda uly gyzyklanma döredýär. 

«Sebitdäki energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde Türkmenistanyň orny» atly mejlisiň dowamynda bolsa milli nebitgaz pudagynyň hem-de daşary ýurt kompaniýalarynyň «Dragon Oil», «Fluxys», «Gaffney Cline» kompaniýalarynyň, Dubaý Elektrik energiýasy we suw üpjünçiligi edarasynyň (DEWA) ýolbaşçylary hem-de esasy hünärmenleri çykyş etdiler. 

30-njy martda Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forum öz işini dowam etdi. Oňa gatnaşyjylar «Täze energetika eýýamynda maýa goýum taslamalarynyň mümkinçilikleri», «Durnukly energetikany goldamakda maliýe institutlarynyň orny», «Uglewodorodlary çykarmakda we ugurdaş gazlaryň zyňyndylaryny azaltmakda innowasion tehnologiýalar we nou-haular», «Uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemek we ugratmak ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň tejribesi, mümkinçilikleri we geljegi» mowzuklaýyn mejlislerde möhüm meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar. 

Forumyň ikinji gününde dünýäniň nebitgaz kompaniýalarynyň toplan tejribeleriniň we täze işläp taýýarlamalarynyň tanyşdyrylyşy boldy. Şeýle hem ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň wekilleriniň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklaryň geljekki ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak we kesgitlemek üçin ikitaraplaýyn duşuşyklary geçirildi. Forumyň çäklerinde birnäçe resminamalara hem gol çekildi.

Aşgabat, 29-njy mart. Şu gün paýtagtymyzdaky “Ýyldyz” myhmanhanasynda Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forum öz işine başlady. Forumy “Türkmengaz”, “Türkmennebit” we “Türkmenhimiýa” döwlet konsernleri, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy “Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda, “Gaffney Cline” britan kompaniýasynyň goldaw bermeginde guradylar. 

Paýtagtymyzda dünýäniň onlarça döwleti bilen onlaýn tertipde geçirilen bu çäräniň baş maksady ýurdumyzyň energetika pudagyny mundan beýläk-de durnukly ösdürmek we ýangyç-energetika toplumyna daşary ýurtlaryň maýa goýumlaryny çekmegiň mümkinçiliklerini artdyrmak boýunça gatnaşyklary berkitmekden ybaratdyr. 

Forumyň işine ýurdumyzyň degişli döwlet edaralarynyň, daşary ýurtlaryň belli nebitgaz işewür düzümleriniň, maliýe edaralarynyň, abraýly halkara guramalaryň we Türkmenistanda işleýän diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary hem-de wekilleri, bu ugurda ýöriteleşdirilen öňdebaryjy kompaniýalaryň bilermenleri gatnaşdylar. Umuman, foruma dünýäniň 32 döwletinden kompaniýalaryň 90-synyň wekilleri gatnaşdylar. Foruma gatnaşýanlaryň düzümi dünýäniň işewür toparlary tarapyndan ýurdumyza maýa serişdelerini gönükdirmäge gyzyklanma bildirýänleriň sanynyň artýandygyny görkezýär. 

Ägirt uly energetika serişdelerine baý bolan we uglewodorod serişdeleriniň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk etmäge gyzyklanma bildirýänleriň sanynyň artmagy ýurdumyzda “Açyk gapylar” syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň, deňhukukly we özara bähbitli esasda ýola goýulýan döwletara gatnaşyklaryň ösdürilýändiginiň we türkmen tarapynyň ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça oňyn başlangyçlary öňe sürýändiginiň aýdyň netijesidir. 

 Forumyň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň oňa gatnaşyjylara iberen Gutlagy okaldy. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda giň gerim bilen geçirilýän bu halkara maslahatyň ähmiýeti uludyr. Milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ýangyç-energetika pudagyny ösdürmek boýunça eziz Diýarymyzda giň möçberli taslamalar amala aşyrylýar diýlip, döwlet Baştutanymyzyň Gutlagynda bellenilýär. 

Gutlagda şeýle hem milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ýangyç-energetika pudagyny ösdürmek boýunça eziz Diýarymyzda giň möçberli taslamalaryň amala aşyrylýandygy nygtalýar. Bu halkara maslahatyň daşary ýurt işewürlerine ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny ösdürmegiň strategiýasy, döwrebap tehnologiýalary işjeň çekmegiň tejribesi, hyzmatlary amala aşyrmagyň ýollary bilen tanyşmaga mümkinçilik berjekdigi aýratyn bellenilýär. 

“Bütindünýä energetika ulgamynyň geljegi” mowzugynda geçirilen plenar mejlisde türkmen tarapynyň wekili ýurdumyzyň Aziýanyň nebitgaz bazarynda möhüm orun eýeleýändigini belledi. Häzirki wagtda biziň ýurdumyz tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça Russiýadan, Eýrandan we Katardan soňra, dördünji orny eýeleýär. 

Türkmenistanyň daşary ýurtly maýadarlar üçin özüne çekijiliginiň artmagynyň esasy şertleriniň hatarynda durnukly ykdysadyýeti we ýurtdaky syýasy ýagdaýy hem-de degişli kanunçylyk esasyny görkezmek bolar. Ýygnananlar ýurdumyzyň nebitgaz pudagynyň gazananlary, ony ösdürmegiň geljekki meýilnamalary bilen tanyşdyryldy. 

Türkmenistanda ykdysadyýetde, şol sanda ýangyç-energetika ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri açýan kuwwatly serişdeler binýadynyň bardygy bellenildi. Dünýädäki iri “Galkynyş” gaz käni häzirki wagtda uzak möhletli hyzmatdaşlyga gönükdirilen anyk taslamalar bilen baglylykda, giň gerimde özleşdirilýär. Golaýyndaky “Ýaşlar” we “Garaköl” ýataklary bilen bilelikde “Galkynyş” käniniň gorlary 27,4 trillion kub metr möçberinde bahalandyrylýar. 

2009-njy ýylyň ahyrynda ulanmaga berlen hem-de özüne Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý ugry bilen geçýän üç ugurdaş şahany (A,B we С) birleşdirýän Türkmenistan — Hytaý esasy gaz geçirijisi özara bähbitli transmilli hyzmatdaşlygyň öňdebaryjysy bolup durýar. 

Şunuň bilen birlikde, Türkmenistan tebigy gazy has düýpli we toplumlaýyn gaýtadan işlemäge uly ähmiýet berip, energiýa serişdelerini köp möçberde iberýän ýurt hökmünde dünýäniň energetika bazarynda eýeleýän ornuny berkitmek bilen çäklenmän, eýsem, energetika eksportunyň haryt düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energetika işewürliginiň täze görnüşlerini işjeň ösdürmegiň hasabyna bazarda eýeleýän ornunyň häsiýetini hem hil taýdan özgerdýär. 

Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda hem-de Nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin maksatnamasynda pudagyň önümçilik kuwwatyny mundan beýläk-de artdyrmaga gönükdirilen çäreleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi sebitde we dünýäde energetika howpsuzlygyny üpjün etmek meseleleri bilen berk baglanyşyklydyr. 

Çykyş edenler bu ulgamdaky geljekki meýilnamalar barada aýdyp, ýurdumyzyň serhedinden Hytaý Halk Respublikasyna tebigy gazy akdyrmak üçin niýetlenen täze, dördünji şahanyň çekiljekdigini nygtadylar. 

Plenar mejlisiň barşynda BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça Ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German, ÝHHG-niň Aşgabatdaky Merkeziniň ýolbaşçysy Jon MakGregor, BMG-niň Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko hem-de sanly ulgam arkaly “СNPC” kompaniýasynyň wise-prezidenti we “PetroChina” kompaniýasynyň prezidenti Huang Ýunçžan, Nebiti eksport edýän ýurtlaryň guramasynyň (OPEC) Baş sekretary Mohammed Sanusi Barkindo, Energetika Hartiýasynyň Baş sekretary Gi Lens çykyş etdiler. 

Bellenilişi ýaly, ýangyç-energetika ulgamynda hyzmatdaşlyk häzirki döwürde dünýädäki durnukly ösüşiň esasy şerti bolup durýar. Bu möhüm ulgamda özara bähbitleriň deňagramlylygy esasynda guralýan deňhukukly halkara hyzmatdaşlyk uzak möhletli geljek üçin ählumumy durnukly ösüşiň aýrylmaz bölegidir. 

Energiýa serişdelerini öndürmek hem-de olary ibermek we elbetde, sarp etmek ulgamlaryny öz içine alýan ählumumy energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek häzirki döwrüň möhüm wezipeleriniň biridir. Hut şeýle toplumlaýyn çemeleşme Bitarap Türkmenistanyň energetika syýasatynyň esasyny düzýär. Bu syýasat ýurdumyzyň bu ulgamdaky başlangyçlarynyň hem-de iş ýüzündäki hereketleriniň mazmunyny we ugurlaryny kesgitleýär. Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurtly wekilleriň çykyşlarynda döwletimiziň döredijilikli teklipleriniň ähmiýetine üns berildi. Şol teklipler dünýä bileleşiginiň doly goldawyna mynasyp boldy, BMG-niň ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamyndaky ýörite Kararnamalary bilen berkidildi. 

Soňra forumyň işi “EKSPO — 2020” bütindünýä sergisinden (Dubaý, BAE) teleköpri arkaly alnyp görkeziliş bilen dowam etdi. Şol bir wagtyň özünde Aşgabat bilen “Sebitdäki energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde Türkmenistanyň orny” atly mejlis guraldy. 

...Dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamyna doly derejede ýakynlaşmak ugruna eýerýän Türkmenistanyň EKSPO sergisinde kuwwatyny üstünlikli görkezýändigini bellemek gerek. Biziň milli bölümimiziň mowzugy “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip atlandyrylýar. Dünýä derejesindäki bu abraýly we giň gerimli, köp pudakly çärede ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmakda gazanýan üstünlikleri, halkymyzyň baý milli medeniýeti görkezilýän sergi uly meşhurlyga eýedir hem-de bu ýere gelýän köp sanly adamlarda uly gyzyklanma döredýär. 

Serginiň bir böleginde dünýäniň esasy energetika döwletleriniň biri hökmünde Türkmenistanyň ösüşi görkezilýär. Bu ýerde hödürlenilýän serişdelerde milli ykdysadyýetiň bu strategik ulgamynda ýurdumyzyň mümkinçilikleri aýdyň beýan edilýär. Ylmy işläp taýýarlamalar, energetika ulgamynda, şol sanda energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri ulgamynda amala aşyrylýan we durmuşa geçirilýän innowasion taslamalar serginiň mowzuklaýyn esasyny düzdi. Gün we ýel energiýasyny, bioýangyjy iş ýüzünde ulanmak boýunça tejribe-synag işläp taýýarlamalary bu ýere gelýänleriň ünsüni çekýär. 

Mejlisiň dowamynda milli nebitgaz pudagynyň hem-de daşary ýurt kompaniýalarynyň “Dragon Oil”, “Fluхys», «Gaffney Сline” kompaniýalarynyň, Dubaý Elektrik energiýasy we suw üpjünçiligi edarasynyň (DEWA) ýolbaşçylary hem-de esasy hünärmenleri çykyş etdiler. 

Bu gün Türkmenistan türkmen tebigy gazyny ibermegi diwersifikasiýalaşdyrmagy hem-de energiýa serişdelerini halkara bazarlara çykarmagyň ygtybarly we durnukly ulgamyny döretmegi maksat edinýär. Bu bolsa öz gezeginde häzirki döwrüň has uly meselesini çözmäge — ählumumy energetika howpsuzlygyny pugtalandyrmaga ýardam berer. Munuň özi ýurdumyzyň energiýa serişdelerini ibermek ulgamyndaky hereketlerini hem-de gyzyklanma bildirýän ähli hyzmatdaşlar bilen özara gatnaşyklaryň häsiýetini kesgitleýär. 

Mälim bolşy ýaly, energiýa serişdeleriniň turbageçirijiler arkaly iberilmegi iri halkara işewürligiň bir görnüşi bolmak bilen, bu ýerde talap örän ýokarydyr. Häzirki wagtda emele gelen maliýe-ykdysady ýagdaýa garamazdan, dünýä ykdysadyýeti üçin energiýa serişdeleriniň, ilkinji nobatda bolsa uglewodorodlaryň uly möçberleri gerek bolup durýar. Bu şertlerde uglewodorod serişdelerini öndürijileriň, şol sanda Türkmenistanyň öz eksport kuwwatyny ýokarlandyrmaga, olaryň üstaşyr geçirilmeginiň we sarp edijä ýetirilmeginiň köp şahaly döwrebap we netijeli işleýän düzümlerini döretmäge bolan meýilleri kanunalaýykdyr. 

Energetika howpsuzlygy ýurdumyzyň daşary ykdysady strategiýasynyň möhüm şerti bolmagynda galýar. Bu ugurda Türkmenistan döwlet strategiýasynyň anyk kesgitlenen ýörelgelerine, öz serişde binýadyna hakyky baha bermegiň we ondan peýdalanmagyň geljek üçin mümkinçiliklerine esaslanyp hereket edýär. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyz sebitiň ekologiýa howpsuzlygyny goramaga, gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmäge gönükdirilen taslamalar we maksatnamalar bilen işjeň çykyş edýär we bu EKSPO — 2020 Bütindünýä sergisindäki milli bölümimizde aýdyň beýan edilýär. 

“Ýaşyl” tehnologiýalaryň sazlaşykly ösdürilmegi we ýangyç-energetika toplumynyň diwersifikasiýalaşdyrylmagy forumda garalan meseleleriň hatarynda boldy. Şunuň bilen baglylykda, pudaga innowasiýalaryň we bu ugurdaky soňky işläp taýýarlamalaryň ornaşdyrylmagynyň bu möhüm meseläni çözmäge ýardam berýändigi bellenildi. 

Çykyşlaryň biri Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan transmilli gaz geçirijisiniň gurluşygynyň taslamasyna bagyşlandy. Bu gaz geçiriji Türkmenistanyň energetika strategiýasyny durmuşa geçirmekde möhüm ädimleriň biridir. 2015-nji ýylyň dekabr aýynda TOPH gaz geçirijisiniň türkmen böleginiň gurluşygyna badalga berildi. Bu waka mynasybetli dabara taslama gatnaşyjy dört ýurduň döwlet Baştutanlary we hökümet ýolbaşçylary gatnaşdylar. 

“Galkynyş” gaz käninden öz gözbaşyny alýan bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi sebitdäki möhüm durmuş meselelerini çözmek bilen bir hatarda, sebitiň ýurtlarynyň arasynda netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmäge, olaryň ykdysady kuwwatyny ýokarlandyrmaga giň mümkinçilikleri açar hem-de parahatçylygy, durnukly ösüşi pugtalandyrmaga ýardam berer. Şunuň bilen baglylykda, bu giň möçberli taslama Aziýa ösüş bankynyň hem gatnaşýandygy we hemmetaraplaýyn goldaw berýändigi nygtaldy. 

Forumyň birinji gününiň ahyrynda oňa gatnaşyjylar şeýle çäreleriň geçirilmeginiň dowam etdirilmelidigini aýtdylar hem-de döwletleriň arasyndaky köptaraplaýyn netijeli gatnaşyklaryň bu möhüm ugurda uzak möhletli geljegi nazara alyp, hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryny kesgitlemek bilen mundan beýläk-de üstünlikli ösdüriljekdigine ynam bildirdiler. 

Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forum ertir öz işini dowam eder. Oňa gatnaşyjylar “Täze energetika eýýamynda maýa goýum taslamalarynyň mümkinçilikleri”, “Durnukly energetikany goldamakda maliýe institutlarynyň orny”, “Uglewodorodlary çykarmakda we ugurdaş gazlaryň zyňyndylaryny azaltmakda innowasion tehnologiýalar we nou-haular”, “Uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemek we ugratmak ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň tejribesi, mümkinçilikleri we geljegi” mowzuklaýyn mejlislerde möhüm meseleleri ara alyp maslahatlaşarlar. 

Forumyň ikinji gününde dünýäniň nebitgaz kompaniýalarynyň toplan tejribeleriniň we täze işläp taýýarlamalarynyň tanyşdyrylyşyna garaşylýar. Şeýle hem ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň wekilleriniň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklaryň geljekki ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak we kesgitlemek üçin ikitaraplaýyn duşuşyklary bellenildi. 

 Forumyň çäklerinde birnäçe resminamalara gol çekmek göz öňünde tutulýar. 

www.tdh.gov.tm

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda welaýatymyzyň çäginde Malaýyň kuwwatly gaz gysyjy desgasy, Kerki şäherinde halkara howa menzili, Çärjew, Kerki, Döwletli, Dänew etraplarynda azyklyk önümleri ýetişdirýän döwrebap ýyladyşhanalaryň uly toplumy guruldy, Türkmenabadyň S.A.Nyýazow adyndaky himiýa zawodynda täze önümçilikler işe girizildi, welaýatymyzyň ilatyna guralýan bank, aragatnaşyk, söwda hyzmatlarynda kämil tehnologiýalar ornaşdyryldy.  

Il-ýurt bähbitli işleriň sanawyny näçe uzaltsaň uzaldybermeli. «Halkyň Arkadagly zamanasyna» şamçyrag bolup ýalkym saçýan bu işler Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe has-da giň gerimde ýaýbaňlanýar. Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmagyň we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň hasabyna durnukly ösüşiň berk binýady döredilýär. Döwletimiziň oýlanyşykly hem-de parasatly syýasaty bilen ýurdumyzyň ykdysadyýeti garaşsyz ösüşleriň ýolunda ynamly gadam urýar. Gahryman Arkadagymyz tarapyndan işlenilip düzülen ýurdumyzyň durmuş-ykdysady strategiýasy öňde goýlan wezipäni üstünlikli amala aşyryp biljekdigine bolan ukybyny iş bilen subut edýär. Häzirki wagtda «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda meýilleşdirilen wezipeleriň uly toplumy yzygiderli amala aşyrylýar. 

Milli ykdysadyýetimiz köpugurly we bäsdeşlige ukyply derejä eýe boldy. Maglumatlara görä, 2020-nji ýylyň jemleri boýunça ykdysady ösüşiň depgini 5,9, 2021-nji ýylyň birinji ýarymynyň jemi boýunça 6,2 göterime çenli ýokarlandy. Ýurdumyzda maliýe ulgamynyň durnuklylygy saklanylýar. Ykdysadyýetiň döwlete degişli bolmadyk böleginiň paýy ýylsaýyn artýar. Bu paýyň jemi içerki önümiň 70 göterimini düzýändigi örän guwandyryjydyr.  

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda eşretlerimize eşret goşulýar. Azyklyk önümleriň bolçulygy döredilýär. Welaýatymyzda häzirki döwrüň ösen talaplaryna laýyk gelýän senagat düzümi hereket edýär. Il-ýurt bähbitli maksatnamalary durmuşa geçirmäge ägirt uly maýa serişdeleri bölünip berilýär. 2025-nji ýyla çenli aralykda welaýatymyzyň ykdysadyýetine jemi 31,7 milliard manat maýa goýum goýmak işi dowam edýär. Kärhanalaryň hususylaşdyrylmagy bilen milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, senagat önümçiliginiň netijeliligini artdyrmaga, hususy telekeçiligi depginli ösdürmäge giň mümkinçilik döredi. Oba hojalyk ekinleriniň hasyl berijiligini ýokarlandyrmak maksady bilen ýerleriň hususyýetçilere paýlanylyp ugramagy hem ykdysady ösüşlere amatly şertleri döredýär. Amala aşyrylýan işler «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda döwletiň we jemgyýetiň iň gymmatly hazynasy bolan adamyň has gowy ýaşamagyny üpjün edýär. 

Güljan  GURBANSÄHEDOWA,

welaýat maliýe-ykdysady orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Sazlaşykly  ösýän  pudak 

Berkarar Watanymyz “ak altyna” deňelýän pagta çig malyna örän baý döwletdir. Pagta çig malyny rejeli we netijeli ulanmak dokma pudagynyň esasy wezipeleriniň biri bolup durýar. Bu bolsa bereketli türkmen topragynda ösdürilip ýetişdirilýän pagta hasylyny dolulygyna gaýtadan işläp, dürli görnüşli önümleri öndürmäge hem-de müňlerçe täze iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berýär. Garaşsyzlyk ýyllary içinde dokma senagaty pudagyny ösdürmäge uly üns berilýär. Ýurdumyzyň sebitlerinde häzirki döwrüň ösen talaplaryna laýyk gelýän, kämil enjamlar bilen üpjün edilen dokma kärhanalary yzygiderli gurlup, ulanylmaga berilýär.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe dokma senagaty pudagynyň ösüşine öz mynasyp goşandyny goşýan kärhanalaryň  biri-de   Sakarçäge etrabyndaky Gurbansoltan Atamyradowa adyndaky pagta egirme fabrigidir. Howlusy gür baglyga bürenip oturan, bu kärhana 1995-nji ýylda gurlup, ulanylmaga berlipdir. Içerki we daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýan ýüplükleriň birnäçe görnüşini öndürýän bu kärhanada 240  iş orny bar.  

Bu ýerde barlaghana, darak, lentalaýjy, egriji we gaplama bölümleri bar. Kärhananyň barlaghana bölüminde ýüplükleriň hil görkezijileriniň häzirki zaman talaplaryna, ekologik talabalaýyklygy kesgitlenilýär. Şeýle-de, ýüplükleriň çeýeligi, olaryň towunyň berkligi kesgitlenilip degişli netijeler berilýär. 

Germaniýanyň, Italiýanyň ösen tehnologiýalar bilen üpjün edilen iş stanoklarynyň 60-dan gowragy nah pagtany darap, lentalap, egrip, ýokary hil derejeli ýüplükleri öndürmek üçin sazlaşykly we gurat işledilýär. Taýýar önümi gaplaýjy bölümde ýörite gaplanylyp müşderilere günibirin ugradýarlar.  

— Işler gije-gündiz üç iş çalşygynda alnyp barlyp, üznüksiz iş önümçiligi üpjün edilýär. “Döwlet adam üçindir!” diýen şygar astynda zähmet adamsynyň aladasy edilýän ýurdumyzda işgärleriň iş we durmuş şertlerini gowulandyrmagyň aladasy edilýär. Kärhanamyzda işgärler üçin ýörite naharhana, dynç alyş otagy, şeýle-de sport meýdançasy bar. Olar ýörite egin-eşikler, awtobus gatnawy bilen üpjün edilýär. Baýramçylyk çäreleri geçirilip, özara ýaryşlaryň ýeňijileri gymmat bahaly sowgatlar bilen höweslendirilýär. Bu bolsa işiň  ilerlemegine uly itergi berýär — diýip, fabrigiň kärdeşler arkalaşyklarynyň ilkinji guramasynyň başlygy Gülaýym Rejepowa gürrüň berýär. 

Bu kärhanada önümçilikde ýokary netijelere eýe bolýan, özüniň ýokary ussatlygy bilen tanalýan öňdebaryjylaryň atlary agzalanda, darak bölüminiň ussasy Arslan Badyýewiň, lentalaýjy bölümiň ussasy Batyr Sähedowyň, egriji bölümiň ussasynyň kömekçisi Arslan Meredowyň, gaplaýjy bölümiň işçisi Maksat Orazowyň atlary hormat bilen tutulýar. 

 Sähet  HOJAGELDIÝEW. 

 “Maru — şahu jahan”. 

 SURATLARDA: önümçilikden iş pursatlary. 

 Suratlary düşüren  Şamyrat AMADOW.  

   Ygtybarly kepil 

  Häzirki döwürde milli ykdysadyýetimiziň maliýe ulgamynda hem-de şonuň bilen aýrylmaz baglanyşykda bolan ätiýaçlandyryş işi yzygiderli kämilleşdirilýär. Ätiýaçlandyryş işi ätiýaçlandyrýanlary maliýe we durmuş babatynda dürli tebigy hadysalardan we tebigy betbagtçylyklardan goramaga gönükdirlendir. Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň esasy maksady, ýurduň maliýe ýagdaýyny berkitmekden, şeýle hem ilatyň we ýurduň edara-kärhanalaryň ätiýaçlandyryş hyzmatlaryna isleglerini halkara derejesinde bähbitli şertlerde doly kanagatlandyrmakdan ybaratdyr. 

Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy we onuň garamagyndaky döwlet ätiýaçlandyryş guramalary ilata halkara ätiýaçlandyryşyň talaplaryna laýyk gelýän hyzmatlaryň dürli görnüşlerini hödürleýär. Fiziki we ýuridik şahslaryň işinde hem-de durmuşynda gerek bolan goraglylygyň gözbaşy bolan ätiýaçlandyryşyň elýeterliligini we ýokary hilliligini üpjün etmekde dünýäniň öňdebaryjy tejribesinden peýdalanylýar. Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy hem bank töwekgelçiliklerini ätiýaçlandyrmak boýunça ätiýaçlandyryşyň birnäçe   görnüşlerini hödürleýär. Sebäbi, ýurdumyzyň bank ulgamynyň mundan beýläk hem kämilleşdirilmegi halkara ülňülerine laýyklykda, bank edaralarynyň işiniň netijeli guralmagyny, bank töwekgelçiliklerini dolandyrmagyň wajyp ugurlarynyň kämilleşdirilmegini talap edýär. Bu bolsa öz gezeginde bank töwekgelçiliklerini netijeli dolandyrmagyň we olary ätiýaçlandyrmagyň zerurlygyny ýokarlandyrýar. 

 Aýgül KAKAGELDIÝEWA.  

 Türkmengala etrabynyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hünärmeni. 

 Hyzmatdaşlyk  ösdürilýär 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda amala aşyrylýan düýpli özgertmeler milli ykdysadyýetimiziň depginli ösdürilmegine ýardam edýär. Öňdebaryjy tehnologiýalaryň we innowasiýalaryň önümçilige ornaşdyrylmagy Garaşsyz döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň ýokarlanmagyna we ýurdumyzyň dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşulmagyna itergi berýär. Bu aýdýanlarymyza Garaşsyz döwletimiziň dürli künjeginde gurlup, ulanmaga berilýän kämil tehnologiýaly önümçilik kuwwatlyklary dolulygyna şaýatlyk edýär. 

Islendik döwletiň durnukly ösüşi milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynyň sazlaşykly öňe gitmegi bilen baglydyr. Şonuň üçinem ýurdumyzyň senagat, ýangyç-energetika, oba hojalygy pudaklarynda gazanylýan üstünlikleriň bady artýar. Şol bir wagtda daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyňam gerimi giňeýär. Bu bolsa hyzmatdaş döwletleriň hemmetaraplaýyn ösüşli ýolunyň rowaç almagyna oňyn täsirini ýetirýär. Şeýle özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ösdürilýändigine bolsa iş tejribämizde göz ýetirýäris.  

 Begenç ATAMYRADOW. 

 Welaýat gümrükhanasynyň gümrük gözegçiligi  bölüminiň müdiri, maýor. 

  Kämil  tehnologiýalar 

 Arkadag Prezidentimiziň başyny başlan täze taryhy eýýamynyň ýyllarynda iri möçberli ykdysady özgertmeler ýurdumyzyň elektroenergetika pudagyny çalt depginlerde ösdürmekde uly ähmiýete eýe boldy. Ýurt Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan ugur alnyp, bu iri pudagyň önümçilik kuwwatynyň öňdebaryjy täze tehnologiýalaryň hasabyna döwrebaplaşdyrylmagy netijeli ädim boldy. Garaşsyz döwletimizde arassa energiýa çeşmesi bolan elektrik energiýasynyň öndürilişi üzül-kesil artdyryldy.  

Soňky ýatlanymyza mysal hökmünde, Garaşsyz döwletimiziň energetika pudagynyň öňbaşçysy bolan Mary DES-niň senagat zolagynda işe girizilen döwrebap elektrik stansiýalarynyň ikisini agzamak bolar. Dürli kuwwatlykly bu täze desgalar iň täze tehnologiki enjamlar, innowasiýalar bilen üpjün edilendir. Olardaky tehnologiki önümçiligiň ykdysady tygşytlylyk babatda-da, ekologiýa taýdan has arassa önümçiligi bilenem düýpli tapawutlanýandygyny ýatlamalydyrys. Bu bolsa, ykdysady ösüşiň rowaç alyp, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň ýylsaýyn ýokarlanmagyna itergi berýär. Möhüm pudakdaky şeýle ösüş depgini milli ykdysadyýetimiziň öňe gitmeginde aýgytly ädimdir. 

 Çaryýar AKMYRADOW. 

 TDEI-niň uly mugallymy.

29-njy martda paýtagtymyzdaky «Ýyldyz» myhmanhanasynda Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forum öz işine başlady. Forumy «Türkmengaz», «Türkmennebit» we «Türkmenhimiýa» döwlet konsernleri, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda, «Gaffney Cline» britan kompaniýasynyň goldaw bermeginde guradylar. Forumyň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň oňa gatnaşyjylara iberen Gutlagy üns bilen diňlenildi. 

Paýtagtymyzda dünýäniň onlarça döwleti bilen onlaýn tertipde geçirilen bu çäräniň baş maksady ýurdumyzyň energetika pudagyny mundan beýläk-de durnukly ösdürmek we ýangyç-energetika toplumyna daşary ýurtlaryň maýa goýumlaryny çekmegiň mümkinçiliklerini artdyrmak boýunça gatnaşyklary berkitmekden ybaratdyr. Foruma dünýäniň 32 döwletinden kompaniýalaryň 90-synyň wekilleri gatnaşdylar. Forumyň ikinji gününde dünýäniň nebitgaz kompaniýalarynyň toplan tejribeleriniň we täze işläp taýýarlamalarynyň tanyşdyrylyşy boldy. Şeýle hem, ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň wekilleriniň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklaryň geljekki ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak we kesgitlemek üçin ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. 

«Aşgabat».

Ýurdumyz täze önümçilikleri döretmekde zerur bolan çig malyň dürli görnüşlerine we baý gorlaryna eýe. Şunda, hususan-da, himiýa, gazhimiýa senagatynyň, gurluşyk industriýasynyň we beýleki pudaklaryň esasy bolan tebigy gazyň, nebitiň, mineral çig mal serişdeleriniň uly ýataklary senagat taýdan özleşdirilmäge degişlidir. Başgaça aýdylanda, nebit, tebigy gaz we gaz kondensaty diňe bir ýangyç serişdelerini däl, eýsem, möhüm himiki önümleri almak üçin-de çig maldyr. Tebigy gazyň düzümindäki metan, etan, propan uglewodorody, geliý, kükürtwodorod maddalaryny, metil spirtini, polimer materiallary, belok-witamin konsentratlaryny, geliý gazyny, arassa kükürdi we beýlekileri almaga mümkinçilik berýär. Önümçiligi barha artýan azot dökünleriniň kärhanalarynda hem tebigy gaz ulanylýar. Geljekde bolsa bu ugurdan gazhimiýa toplumynyň dürli pudaklaryny döretmäge doly esas bar. Bu jähetden, «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyna» laýyklykda, gazhimiýa önümleriniň dürli görnüşlerini öndürmegiň döwrebap önümçiliklerini döretmek meýilleşdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň himiýa pudagynyň milli ykdysadyýetimiziň geljegi uly pudaklarynyň biridigini nygtaýar. Ýurdumyzyň himiýa senagaty uzak möhletleýin we durnukly ösüşiň esasyny goýýan hem-de ykdysadyýetdäki düzümleýin özgertmelere oňat täsir edýän senagatyň binýatlaýyn bölegidir. Himiýa senagatyny ösdürmegiň maksatnamasy soňky ýyllarda ýerli çig maly doly peýdalanmaga, ykdysadyýetimiziň beýleki pudaklarynyň zerurlyklaryny kanagatlandyrmaga, daşardan satyn alynýan önümleri özümizde öndürmäge, pudagyň kuwwatyny artdyrmaga, obasenagat toplumyny durnukly ösdürmäge gönükdirilendir. Şeýle hem mineral dökünleriň öndürilişini artdyrmak meselesine aýratyn üns berilýär. 

Ýurdumyz mineral çig mal gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlary eýeleýär. Şol baýlyklaryň biri-de düzüminde ýod we brom saklaýan ýokary minerallaşan ýerasty suwdur. Şolaryň esasynda häzirki wagtda Hazaryň himiýa, Balkanabadyň, Berekediň ýod zawodlarynda ýokary hilli ýod öndürilýär. 

Hususan-da, Hazaryň himiýa, Balkanabadyň ýod zawodlarynyň ulanýan suwunyň duzlulygy bir litrde 170 — 220 grama barabardyr. Berekediň ýod zawodynda bolsa Seýitkerdere käniniň çig mal hökmünde ulanylýan suwunyň duzlulygy ep-esli pes bolup, ol bir litrde 25 — 29 gram töweregidir, ýöne onda ýoduň mukdary has ýokarydyr. Ýerasty ýod-bromly suw bolsa himiki düzümi boýunça şerebeleriň II synpynyň natriý-kalsiý hloridleriniň toparyna degişlidir. Suwda ähli duzlaryň diňe 0,02-0,025 göterimi ýod; 0,20-0,25 göterimi brom bolup, galanlary — 99,75 göterimi beýleki makroduzlardyr. Olaryň düzüminde ýod we bromdan başga-da litiý, bor, stronsiý, rubidiý, seziý ýaly tebigatda seýrek duşýan gymmatly elementleriň ençemesi bar. Bu seýrek we dagynyk elementleriň adaty magdan çeşmeleriniň azalandygy sebäpli, soňky döwürde olary, esasan, şeýle gidromineral serişdelerden almaga uly üns berilýär.  

Günbatar Türkmenistanyň täze açylan ýod-brom känleriniň — Çukurguýy, Guýular, Gögerendag-Garadaşly, Inderlen we beýleki känleriň özleşdirilmegi netijesinde geljekde ýoduň öndürilişi has hem artar. Şonda Türkmenistan ýod öndürmegiň mukdary boýunça Çili, Ýaponiýa, ABŞ ýaly ýurtlaryň hataryna girer. Häzirki wagtda «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň ýod zawodlarynda ýerasty ýodly we bromly suwy gaýtadan işlemek arkaly, ýokary hilli tehniki ýoduň 500 tonnadan gowragy öndürilýär, onuň aglaba bölegi bolsa daşary ýurtlara iberilýär. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda, Balkan welaýatyndaky «Balkanabat» ýod zawodynyň düzüminde tehniki ýod, brom we bromly önümleri öndürmek göz öňünde tutulýar. Häzirki wagtda taslama kuwwaty 450 tonna bolan bu zawodda tehniki ýoduň ýylda 340 tonnasy öndürilýär. Geljekde ýodly we bromly guýularda düýpli abatlaýyş işlerini geçirmek, kärhananyň düzüminde täze önümçilik desgalaryny gurmak meýilleşdirilýär. Şu maksat bilen tehniki ýod, brom we bromly önümleri öndürýän desgalary gurmaga gyzyklanma bildirýän kompaniýalaryň arasynda bäsleşik geçirmek teklip edildi. Hödürlenen teklipler makullanylyp, ýurdumyzyň günbatar sebitinde hereket edýän iri zawodlarda ýokary hilli tehniki ýoduň öndürilýän möçberini artdyrmagyň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça işleri dowam etdirmek hem-de bu işe uly tejribä we tehnologiýalara eýe bolan daşary ýurtly kompaniýalary işjeň çekmek bellenildi. 

Aslynda, çig malyň senagat taýdan özleşdirilmegi diňe bir onuň gorlary bilen kesgitlenmän, eýsem, köp sanly çylşyrymly tehniki-ykdysady we tehnologik meseleleri çözmek bilen hem baglanyşyklydyr. Bu babatda mineral baýlyklaryň düzüminiň çylşyrymlylygy, alynýan önümiň himiki aýratynlyklary, galyberse-de, çig malyň ýerleşýän ýerleriniň tebigy şertleri ýaly köp sanly faktorlar alymlaryň we hünärmenleriň öňünde täzeden çözülmeli meseleler bolup durýar. 

Şu ýerde ýene bir möhüm zat hakynda gürrüň etmek zerur: suw adamzat durmuşy we halk hojalygy üçin iň wajyp tebigy baýlyklaryň biridir. Şonuň üçin-de suw serişdelerini goramak we ondan rejeli peýdalanmak derwaýys mesele hasaplanýar. Şeýle bolansoň, duzly suwy tehniki serişdeleriň kömegi bilen süýjütmek barha giň gerim alýar. Häzirki wagtda bu usul bilen Awazada, Balkan welaýatynyň beýleki ýerlerinde deňiz suwy süýjedilýär. Olarda hem, esasan, himiki tehnologiýalar we materiallar peýdalanylýar.  

Senagat kärhanalarynyň suw galyndylary-da bu babatda belli bir çeşme bolup biler. Bir gezek ulanylandan soň, kärhanalar suwy senagat galyndysy hökmünde uly möçberde daşky gurşawa akdyrylýar. Şol sebäpden, şeýle suwy degişli derejede arassalap, gaýtadan ulanmak ykdysady we ekologik taýdan uly ähmiýete eýe. Çünki köp sanly senagat kärhanalarynda, hususan-da, himiýa, gurluşyk, ýeňil we azyk senagaty pudaklarynda zyňyndy gaty galyndylar, hapalanan suw, gaz emele gelýär. Şonuň üçin-de halk hojalygynyň ösmegi bilen, tebigy çig mal serişdelerinden rejeli peýdalanmagyň we daşky gurşawy goramagyň zerurlygy derwaýys ekologik mesele hökmünde ýüze çykýar. Häzirki wagtda adaty ulanylyp gelinýän gaty magdan gorlarynyň barha azalýandygy sebäpli, dünýäde käbir elementleri we maddalary ýerasty gidromineral çig mal serişdelerinden almaga uly üns berilýär. Olaryň düzüminde ýod bilen bromdan başga-da, bor, litiý, stronsiý, seziý, rubidiý, kaliý ýaly gymmatly elementler hem saklanýar.  

Nebitgaz guýularyndan çykýan ugurdaş suwy yzyna — ýer astyna goýbermek, olaryň düzümindäki peýdaly minerallary almagyň usullaryny işläp düzmek we önümçilige ornaşdyrmak hem alymlaryň öňünde duran derwaýys meseledir. Bu babatda türkmen alymlary tarapyndan dünýä tejribesinde ilkinji gezek yssy we gurak howa şertlerimizde, açyk howdanlarda suwy bugartmak arkaly, baýlaşdyrmagyň we himiki önümleri almagyň işlenip düzülen toplumlaýyn tehnologiýasy ulanylyp bilner. Bu bolsa ekologik sowatlylygyň we bilimiň ähmiýetini has-da artdyrýar.  

Innowasion tehnologiýalara bolan isleg diňe bir himiýa ýa-da nebitgaz senagatynda däl, eýsem, gurluşyk materiallary, ýeňil, azyk, dokma energetika, dag-magdan we beýleki pudaklarda-da barha artýar. Şeýle bolansoň, halk hojalygynyň dürli pudaklarynda işlemäge ukyply, giň düşünjeli tehnolog hünärmenlere bolan isleg-de barha ýokarlanýar. Olaryň taýýarlanylyşy has çeýe, ýagny önümçiligiň islegine görä, dürli ugurlarda işlemäge ukyply edilip guralsa, geljekki hünärmenleriň ýurdumyzyň dürli kärhanalarynda işläp bilmegine mümkinçilik berer. Şunda ähli tebigy maddalary gaýtadan işlemek boýunça ulanylýan tehnologiýalaryň fiziki-himiki esaslary, hadysalary, enjamlary, umumy tehniki dersleri biri-birine örän ýakyn. Şeýle diýildigi, aslyýetinde, ähli tebigy çig maly gaýtadan işlemek bilen baglanyşykly bolan ugurlary maddy-tehniki serişdeler, hünärmenler bilen üpjün etmek meselesini belli bir derejede umumylaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Munuň üçin bolsa önümçilik pudaklarynyň ylmy-barlag edaralar, ýokary okuw mekdepleri bilen has ýakyn hyzmatdaşlyk saklamaklary örän möhümdir.  

Hojanepes ÝOWJANOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň professory, tehniki ylymlaryň doktory.

Ekologiýany arassa saklamak, daşky gurşawyň tebigat gözellikleri, dürli ösümlikler dünýäsi bilen gurşalmagy, baglaryň, gülleriň binagärlik çözgütleri bilen sazlaşykly utgaşmagyny gazanmak şu günüň baş maksatlarynyň biri bolup durýar. Ýurdumyzda alnyp barylýan toplumlaýyn we uzakmöhletleýin geljegi nazarlaýan ekologiýa syýasaty türkmen jemgyýetiniň ösüşini tebigy gurşawyň ösüşi bilen sazlaşdyrmaga, ýaşaýşyň ekologiýa taýdan arassa gurşawyny döretmäge gönükdirilendir. Ýakynda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda bag nahallaryny ekmek dabarasy asylly däbe dowamat berip, ýaşlar üçin görelde mekdebine öwrüldi. Köpçülikleýin bag nahallaryny ekmek, gurulýan, durky täzelenýän demir we gara ýollary, beýleki durmuş ähmiýetli desgalary çäge syramagyndan goramak boýunça süýşýän çägeleri berkitmek hem-de tokaýlaşdyrmak işleriniň yzygiderli geçirilmegi ýaşyl zolaklary köpeldip, gözel tebigaty baýlaşdyrýar.  

Tebigy gözellikler ykdysady nukdaýnazardan hem barha uly gyzyklanma eýe bolýar. Soňky wagtlarda «ekologiýa bazary» ýa-da daşky ýaşaýyş gurşawyny gowulandyrýan tebigy baýlyk gorlaryny tygşytly ulanmakda täze mümkinçilikleri döredýän ekologiýa hyzmatlar uly islege eýe bolýar. Ekologiýanyň gazananlaryny ilatyň abadan durmuşynyň hyzmatynda goýmak bilen bir hatarda, bu ugurda ykdysady girdejileri almak ugry hem depginli ösýär. Ýaşaýyş gurşawyna gözegçiligi amala aşyrýan, kärhanalardan çykarylýan hapalanan howany arassalaýan, jaýlaryň howasyny sowadýan we kadalaşdyrýan «ekologik tehnika» diýlip atlandyrylýan abzallary, enjamlary, esbaplary, gurallary öndürmek we desgalary gurmak barha giň gerime, islegli ugra öwrülýär. Şähergurluşygynda we jemagat hojalygynyň hyzmatlarynda galyndy tebigy we material serişdeleriň ulanylmagy hem giňden ýaýbaňlanýar. Bu ugurda senagatyň we oba hojalygynyň galyndylary-da giňden ulanylyp başlandy.  

Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçilik üçin giň ýollaryň açylmagy gülçülik we bagçylyk bilen meşgullanýan telekeçilerimiziň sanynyň hem barha köpelmegine sebäp boldy. Tebigaty goramak işleri meýilleşdirilende, tebigy baýlyklary aýawly we rejeli peýdalanmak babatynda döwlet ähmiýetli çäreler geçirilende, ekologiýanyň esaslary we tebigaty goramakdan gollanmalar hem-de okuw kitaplary ýazylanda, ekologiýa meseleleri boýunça terbiýeçilik we wagyz-nesihat işleri geçirilende ekologiýa täjirçiligine hem uly üns gönükdirilmelidir. Jemagat hojalygynyň ýaşyl bazaryna ünsi güýçlendirmek, ony öwrenmek, durmuşa geçirmek, tebigaty goramak jemgyýetiň we döwlet edaralarynyň esasy aladalarynyň biri bolmagynda galmalydyr. Şonuň üçin bu ugra ýaşlaryň ünsüni çekmek, ekologiýa boýunça innowasiýalary döretmäge höweslendirmek, ekologiýa telekeçiligini ösdürmek esasy wezipeleriň biridir. 

Akgül BAÝLYÝEWA,

 Geçen hepdäniň wakalarynda ýurdumyzyň açyklyk hem-de beýleki halklaryň bähbitlerine hormat goýmak syýasatynyň parahatçylyk döredijilikli işjeň ornunyň, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň beýik üstünlikleri bilen berkidilen milli, ruhy baýlygymyzyň üýtgewsiz we müdimi gymmatlyklary öz beýanyny tapdy. 

Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde aýratyn şatlyk we ruhubelentlik bilen bellenilen Milli bahar baýramy — Halkara Nowruz güni mynasybetli dabaralar munuň aýdyň subutnamasy boldy. “Türkmen halkynyň, şeýle hem Gündogar halklarynyň durmuşyna örän berk ornaşan Nowruz baýramy parahatçylyk, ynsanperwerlik, dost-doganlyk ýörelgelerini giňden dabaralandyrýan baýramdyr. Nowruz galkynyşyň, gülleýşiň we täzelenişiň baýramy bolmak bilen, halklar arasynda parahatçylygy, agzybirligi, ynanyşmagy kemala getirýär. Hoşniýetli goňşuçylyk, özara bähbitli gatnaşyklar, birek-birege ynam Nowruz baýramynyň esasy ýörelgeleridir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow türkmen halkyna Gutlagynda nygtaýar. 

Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilen, özünde beýik ruhy-ahlak gymmatlyklaryny we özboluşly däp-dessurlary jemleýän Nowruz baýramy medeniýetleriň müňýyllyklaryň dowamyndaky gatnaşyklarynyň ajaýyp nusgasy bolup, onda gadymy dessurlar we maşgala däpleri, aýdym-saz mirasy häzirki zaman sungaty bilen sazlaşykly utgaşýar. 

Şol günki esasy dabaralar Garagum derýasynyň kenarynda guraldy. Bu ýerde milli dessurlaryň we özboluşly ýörelgeleriň bitewi sazlaşygyny döreden ertekilerdäki şäheriň keşbi janlandyryldy. Hatara düzülen ak öýler, haly düşelen sekiler, bereketli gazanlar, şowhunly aýdym-sazlar, şüweleňler şol günki baýrama özboluşly öwüşgin çaýdy. Nowruz baýramynyň hormatyna guralan toýda älemgoşar öwüşginli bezegleri bolan öýleriň ýanynda aýdym-sazlar belentden ýaňlandy. 

Geçen hepdede döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowyň adyna Türkmenistanyň Prezidentiniň wezipesine girişmegi mynasybetli ýurdumyzyň ähli künjeklerinden we daşary ýurtlardan gutlag hatlarynyň we telegrammalaryň gelip gowuşmagy dowam etdi. Hatlarda bellenilişi ýaly, giň bäsdeşlik hem-de demokratik ýörelgeler esasynda geçen Prezident saýlawlary ýurdumyzyň taryhynda möhüm tapgyry alamatlandyryp, halkymyzyň agzybirlik hem-de jebislik ýörelgelerine üýtgewsiz ygrarlydygyny bütin aýdyňlygy bilen görkezdi. 

24-nji martda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Içeri işler ministrliginiň paýtagtymyzyň Bagtyýarlyk etrabynyň Çoganly ýaşaýyş toplumyndaky Mälikguly Berdimuhamedow adyndaky ýaşaýyş jaý toplumynyň nobatdaky tapgyrynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy. 

Täze ýaşaýyş toplumynyň dolandyryş binasynda döredilen Mälikguly Berdimuhamedowyň muzeýinde döwlet Baştutanymyz öz atasyny, içeri işler edaralarynyň hormatly weteranyny sarpalady. Bu muzeý 2020-nji ýylyň 20-nji noýabrynda açyldy. Onda arhiw materiallary, dürli resminamalaryň, şahadatnamalaryň, şol sanda harby atlar baradaky şahadatnamalaryň nusgalary, döwlet sylaglary, suratlar jemlenipdir. Şeýle hem muzeýde hormatly Prezidentimiziň atasynyň içeri işler edaralarynda işlän wagtynda ulanan awtoulaglarynyň we motosikliniň suratlary, aýratyn diwarlykda bolsa Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ene-atasy bilen düşen, maşgala arhiwinden alnan suratlar, Mälikguly Berdimuhamedowyň jemgyýetçilik işi barada gürrüň berýän suratlar ýerleşdirilipdir, onuň goşgularyna bu ýerde aýratyn orun berlipdir. 

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň atasy gulluk eden döwründe ýedi gezek ýokary döwlet sylaglaryna mynasyp boldy, “Içerki goşunlarda gullukda tapawutlanandygy üçin” diýen döşe dakylýan nyşan bilen sylaglanyldy. Ol 1982-nji ýylda içeri işler edaralarynda podpolkownik harby adynda gullugyny tamamlap, zähmet ýoluny Türkmenistanyň Bilim ministrliginiň düzümleýin edaralarynda dürli wezipelerde dowam etdi hem-de beýik watansöýüjilik ruhunda terbiýelenilýän türkmen esgerleriniň ýaş nesli üçin görelde boldy. 

...Döwlet Baştutanymyz täze jaýlaryň birine baranda, halkymyzyň, her bir raýatyň rowaçlygy baradaky aladanyň häzirki döwürde ýurdumyzda amala aşyrylýan düýpli özgertmeleriň esasy ugrudygyny belledi. 

Täze ýaşaýyş jaý toplumynyň abadanlaşdyrylan ýerlerinde pälwanlaryň göreşi, hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň gatnaşmagynda milli oýunlar, Içeri işler ministrliginiň garamagyndaky degişli merkezlerde hem-de toplumlarda ýetişdirilýän bedewlerdir alabaýlar görkezildi. 

Döwlet Baştutanymyz harby we hukuk goraýjy edaralaryň ýurdumyzyň ähli sebitlerindäki kömekçi hojalyklarynda öndürilýän önümleriň sergisi bilen tanşyp, kömekçi hojalyklaryň işini kämilleşdirmek boýunça mundan beýläk-de degişli çäreleriň görülmeginiň zerurdygyny belledi hem-de harby we hukuk goraýjy edaralaryň ýolbaşçylaryna anyk tabşyryklary berdi. 

25-nji martda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly mejlisini geçirip, onuň dowamynda “Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň düzümini tassyklamak hakynda” Karara gol çekdi. 

Döwlet Baştutanymyz ykdysadyýetiň okgunly ösüşini, raýatlarymyzyň rowaçlygyny üpjün etmek, olaryň hukuklaryny we bähbitlerini goramak boýunça ilkinji nobatdaky wezipeleriň çözülmegine wise-premýerleriň ünsüni çekdi. Bu wezipeler “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda” kesgitlenendir. 

Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň bank ulgamynyň maýa goýum gorlaryny artdyrmalydygy, ykdysadyýetiň önümçilik pudaklaryny karzlaşdyrmak boýunça işleri güýçlendirmelidigi, halkara maliýe düzümleri bilen özara gatnaşyklaryň giňeldilmelidigi nygtaldy. 

Ýurdumyzyň sanly bilim ulgamynyň konsepsiýasynyň döredilmegi bilim ulgamynyň öňündäki ileri tutulýan wezipe hökmünde bellenildi. 

Ilaty medeni gymmatlyklar bilen has giňden tanyşdyrmak, şahsyýeti ruhy we ahlak taýdan ösdürmek, durmuş hem-de ykdysady özgertmelerde medeniýetiň ornuny güýçlendirmek üçin şertleri döretmek täze Hökümetiň öňünde durýan esasy wezipeleriň hatarynda görkezildi. 

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyny dowam etdirmek, “Galkynyş” gaz känini we beýleki geljegi uly nebitgaz ýataklaryny özleşdirmek nebitgaz pudagynyň esasy ugry hökmünde kesgitlenildi. 

Oba hojalyk ulgamynyň işi ekerançylygyň medeniýetini ýokarlandyrmagyň hasabyna öndürilýän esasy oba hojalyk önümleriniň mukdaryny artdyrmaga, önümçilige ylmy taýdan esaslandyrylan usullary giňden ornaşdyrmaga hem-de suwdan rejeli peýdalanmaga gönükdirilendir. 

Aşgabat-sitiniň gurluşygy boýunça işleri dowam etdirmek hem-de türkmen paýtagtyny dünýäniň iň owadan we ösen şäherleriniň birine öwürmek wajypdyr. 

Ýurdumyzyň senagat toplumynyň öňünde ata Watanymyzy senagat taýdan ösen döwlete öwürmek wezipesi goýuldy. Munuň üçin daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek, bilelikdäki kärhanalary açmak, elektron senagatyny ösdürmek, dokma pudagyny döwrebaplaşdyrmak zerurdyr. 

Eksportuň mukdaryny artdyrmak, daşary ykdysady gatnaşyklary giňeltmek, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň işini goldamak, Döwlet haryt çig-mal biržasynyň maglumat-marketing işini güýçlendirmek söwda hem-de telekeçilik ulgamyny ösdürmegiň möhüm ugurlarydyr. 

Demir ýollary we howa menzillerini dünýä ölçeglerine laýyklykda gurmak hem-de döwrebaplaşdyrmak, Jebel şäherçesindäki howa menziliniň gurluşygyny tamamlamak ulag-aragatnaşyk toplumynyň esasy wezipeleriniň hatarynda kesgitlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýokary derejeli sporty, köpçülikleýin bedenterbiýe-sport hereketini ösdürmegi halkymyzyň saglygyny pugtalandyrmaga, beden hem-de ruhy taýdan sagdyn ýaş nesli kemala getirmäge, diňe bir ykdysady, syýasy taýdan däl, eýsem, ruhy we döredijilik kuwwatyna eýe bolan ýurduň döwlet hem-de jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ulgamlaryny depginli ösdürmäge gönükdirilen özgertmeler syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde yglan etdi. 

Bitarap döwletimiziň daşary syýasatynyň ýakyn ýyllar üçin Konsepsiýasynyň yzygiderli durmuşa geçirilmeginiň wajypdygyna üns çekildi. Abraýly sebit we halkara guramalar bilen netijeli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi bu Konsepsiýanyň ileri tutulýan ugrudyr. 

Mejlisiň dowamynda Türkmenistanyň başlangyjy bilen şu ýylyň 15-nji martynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 76-njy sessiýasynyň 61-nji plenar mejlisinde “Durnukly ösüşi gazanmak üçin köpçülikleýin welosiped sürmegi jemgyýetçilik ulag ulgamlaryna girizmek” atly Kararnamanyň Milletler Bileleşiginiň ähli agza ýurtlary tarapyndan biragyzdan kabul edilendigi barada habar berildi. Bu Kararnamanyň döredijileri bolup 62 döwlet çykyş etdi. 

Mundan başga-da, Baş Assambleýanyň bu mejlisinde Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň Halkara söwda hukugy boýunça komissiýasynyň (UNCITRAL) 2022 — 2028-nji ýyllar döwri üçin agzalygyna saýlanyldy. 

25-nji martda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow uly wekiliýete ýolbaşçylyk edip, ýurdumyza gelen Türki Döwletleriň Guramasynyň Ýaşulular geňeşiniň başlygy Binali Ýyldyrymy kabul etdi. Myhman ikiçäk duşuşyga döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirip, Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdoganyň mähirli salamyny ýetirdi hem-de pursatdan peýdalanyp, Türkmen döwletiniň Baştutanyny 12-nji martda geçirilen Prezident saýlawlaryndaky ynamly ýeňşi we wezipä girişmegi bilen gutlap, iň ýokary döwlet wezipesindäki giň gerimli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň däp bolan dostlukly, ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ösdürilmegine möhüm ähmiýet berýändigini hem-de Türkiýä hakyky dost, ygtybarly hyzmatdaş, sebit we halkara syýasatyň möhüm meselelerini çözmekde pikirdeş hökmünde garaýandygyny nygtap, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda ýola goýlan hyzmatdaşlygyň netijelidigini kanagatlanma bilen belledi. 

23-nji martda Ahal, Balkan, Lebap we Mary welaýatynyň daýhanlary, Ministrler Kabinetiniň 10-njy martdaky mejlisinde tassyklanan tertibe laýyklykda, möhüm oba hojalyk möwsümine — gowaça ekişine girişdiler. Ekiş möwsüminiň başlanmagy mynasybetli ýurdumyzyň welaýatlarynda gowaça ekişiniň öz wagtynda we guramaçylykly geçirilmegine, onuň ähli tapgyrlarynda agrotehnikanyň kadalarynyň berjaý edilmegine, oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygynyň ýokarlandyrylmagyna, ekerançylyk meýdanlarynyň melioratiw ýagdaýynyň gowulandyrylmagyna, ýer hem-de suw serişdelerinden rejeli peýdalanylmagyna, ösümlikleriň zyýankeşlerden we haşal otlardan goralmagyna bagyşlanan okuw maslahatlary geçirildi, ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň, gaýtadan işleýän kärhanalarynyň önümleriniň hem-de oba hojalyk tehnikalarynyň sergileri guraldy. Welaýatlaryň aýdym-saz we tans toparlary zähmetkeş babadaýhanlar üçin döredijilik sowgatlaryny taýýarladylar. 

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda amala aşyrylýan hem-de halkymyzyň ruhy kuwwatyny pugtalandyrmaga, uzak möhletleýin özgertmeleriň durmuşa geçirilmegini üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň öňdengörüjiliklidigini we netijelidigini subut etdi. 

«Türkmenhaly» döwlet birleşiginiň Mary çeper halyçylyk kärhanasynyň ezber elli halyçylary geçen ýyl jemi 1932 inedördül metr haly dokap, 3 million 685 müň 237 manatlyk önüm öndürdiler we döwlet tabşyryklaryny üstünlikli amal etdiler. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly toýunyň bosagasynda kärhananyň Baýramaly haly önümhanasynyň açylyp ulanmaga berilmegi halyçylarda uly zähmet galkynyşyny döretdi. Bu olara «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň başky iki aýyny zähmet üstünliklerine beslemäge şert döretdi. 

Kärhananyň 150 orunlyk Baýramaly haly önümhanasy «Türkmenhaly» döwlet birleşiginiň buýurmasy esasynda «Marynebitgazgurluşyk» trestiniň 5-nji gurluşyk-gurnama kärhanasy tarapyndan bina edildi. Önümhanada döredijilikli zähmet çekmek, medeniýetli dynç almak üçin oňyn şertleriň döredilmegi, onuň döwrebap zähmet gurallary bilen üpjün edilmegi halyçylaryň iş öndürijiliginiň ýokarlanmagyna ýardam berýär. Munuň şeýledigine Mary çeper halyçylyk kärhanasynyň işgärler bölüminiň hünärmeni Maýagözel Amanmyradowanyň gürrüňinden hem aýdyň göz ýetirmek bolýar. 

 — 2022-nji ýylyň her aýy rysgal-bereketden, sahawatly işlerden, şatlykly wakalardan dolup gelýär. Täze haly önümhanamyzda halyçy gelin-gyzlara döredijilikli işlemek üçin ähli şertler bar. Bu ýerde oturdylan dokma enjamlary halyçylara nepis türkmen halylarynyň gadymy nusgalaryny gaýtadan dikeltmäge, täze nusgalary döretmäge, buýurmalar esasynda dürli nusgadaky halylary dokamaga mümkinçilik berýär — diýip, hünärmen buýsanç bilen aýdýar. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» şygary astynda geçýän 2022-nji ýylyň 11-nji fewralynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň mejlisinde ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň strategik ugurlary kesgitlendi. Halkymyz tarapyndan uly goldawa mynasyp bolan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» kabul edildi. Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzyň bagtyýar geljeginiň hatyrasyna täze belentliklere tarap ynamly barýan ata Watanymyzy ösdürmegiň geljekki döwrüni «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy» diýip atlandyrmagy halkda uly ruhy ýokary göterilişi döretdi. 

Milli maksatnamanyň esasy maksady geljek 30 ýylda ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň we Bitaraplygynyň binýadyny has-da berkitmekden, ata Watanymyzyň syýasy, ykdysady kuwwatyny, durmuş, medeni taýdan ýokary depginlerde ösüşini üpjün etmekden, milli ykdysadyýetiň senagatlaşma derejesini ýokarlandyrmakdan, institusional özgertmeleri, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagy çuňlaşdyrmakdan, bazar ykdysadyýetini, kiçi hem-de orta telekeçiligi işjeň ösdürmekden, amatly işewürlik gurşawyny döretmekden, bilimlere, innowasiýalara, şeýle-de ösen jemgyýete daýanýan, durmuş, ekologiýa taýdan amatly tehnologiýalary özünde jemleýän pudaklaýyn ösüşi dowam etdirmekden ybarat.  

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow wezipä girişmek dabarasyndaky çykyşynda bu hakda şeýle diýdi: «Men ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda geljekde etmeli işlerimiz barada umumylaşdyryp gürrüň etdim. Kabul eden maksatnamamyzda öňde goýlan wezipelerimizi öz wagtynda hem-de ýokary hilli ýerine ýetirmek üçin biz ähli mümkinçiliklerimizi ulanyp, agzybirlikde we jebislikde, el-ele berip işlemelidiris». 

Milli maksatnamada ýurduň sebitleriniň innowasion-industrial esasda we durnukly ösüşini gazanmak, sebitleriň ykdysady kuwwatyny berkitmäge gönükdirilen çäreleri yzygiderli amala aşyrmak, ekologiýa we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, «ýaşyl» ykdysadyýeti höweslendirmek, adam maýasyny ösdürmek, raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini, durmuş goraglylygyny we iş bilen üpjünçiligini mundan beýläk hem ýokarlandyrmak maksat edinilýär. 

 Durmuş-ykdysady ösüşiň döwrebap modeli 

Dünýä ykdysadyýetinde ýagdaýlaryň yzygiderli üýtgäp durmagy ýurduň durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşini üpjün etmegiň täze, döwrebap modelini talap edýär. Ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän durmuş-ykdysady ösüşiň milli nusgasy bazar ykdysadyýetiniň şertlerinde hojalyk gatnaşyklarynyň erkinligine we sagdyn bäsdeşlige şert döredip, innowasion esasda we tebigy serişdeleri gorap saklamak bilen, jemgyýetiň ösýän maddy hem-de ruhy isleglerini kanagatlandyrmak üçin harytlaryňdyr hyzmatlaryň önümçiligini pudaklaýyn, sebitleýin we üznüksiz deň ölçegli ösdürmekden ybarat bolup, döwletimiziň doly syýasy bitewüligini, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň üznüksiz ýokarlanmagyny üpjün edýär.  

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe döwletimiziň ykdysady syýasaty durnukly we deňeçer ösüşi üpjün etmäge, bu babatda pudaklaryň innowasion-industrial ösüşini gazanmagyň hasabyna bäsdeşlige ukyplylygyny we zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmaga, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan ýerli önümçiligiň hasabyna importyň mukdaryny azaltmaga, eksportyň görnüşini we mukdaryny artdyrmaga, gönükdiriler. Maýa goýum, işewürlik we bäsdeşlik gurşawyny gowulandyrmaga, pul-karz we salgyt syýasatynyň höweslendiriji ornuny güýçlendirmäge, maliýe durnuklylygyny üpjün etmäge, býujet çykdajylaryny rejelemäge, makroykdysady düzgünleşdirişi kämilleşdirmäge, hususy telekeçiligi ösdürmäge gönükdirilen çäreler toplumy amala aşyrylar. 

Ykdysadyýetiň düýpli diwersifikasiýalaşdyrylmagy dowam etdiriler we ýokary tehnologiýaly önümçilik höweslendiriler, ykdysadyýetiň ähli pudaklary sanlylaşdyrylar. Ylmy-innowasion mümkinçilikler pugtalandyrylar. Täze tehnologiýalary, ylmy-tehniki işläp taýýarlamalary önümçilige ornaşdyrmak, kiçi we orta telekeçiligiň ornuny güýçlendirmek hem-de gerimini giňeltmek işleri dowam etdiriler. Eýeçiligi döwletiň garamagyndan aýyrmak we döwlet emlägini hususylaşdyrmak giň gerimde alnyp barlar. Ykdysadyýetiň köpugurlylygyny gazanmaga gönükdirilen özgertmeleri, onuň gurluş düzümleriniň diwersifikasiýasyny pudaklary we sebitleri arabaglanyşykly ösdürmek dowam etdiriler. Tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak, ýurdumyzyň ykdysady-geografik we geosyýasy ýerleşiş amatlylygyndan netijeli peýdalanmak, daşary ýurt kompaniýalary bilen işewürligiň gerimini giňeltmek we beýleki ugurlar geljek 30 ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek babatda öňde goýlan sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berer.  

 Halkara gatnaşyklary ösdürmek 

Milli maksatnamada ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine giň orun berilýär. Ata Watanymyzyň alyp barýan daşary syýasatynyň baş ugry ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy gorap saklamaga, Durnukly ösüş maksatlaryny ýerine ýetirmäge mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn ýardam bermekden ybaratdyr. 

Türkmenistanyň halkara syýasatynyň baş maksady içerki ösüş üçin amatly daşarky şertleri üpjün etmek bilen baglydyr. Şu nukdaýnazardan, Türkmenistan geljek 30 ýylda daşary syýasatda parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, ýurdumyzyň Bitaraplygyny dünýä giňişliginde ösdürmek, daşary ykdysady gatnaşyklary okgunly diwersifikasiýalaşdyrmak, durnukly ösüşe hemmetaraplaýyn ýardam bermek, şeýle hem halkara gatnaşyklary ynsanperwerleşdirmäge, olara ýokary ahlak we adalat standartlaryny ornaşdyrmaga ýardam bermek ýaly bäş sany esasy strategik maksatly ugurlary amala aşyrmaga öz tagallalaryny gönükdirer.  

 Ykdysady we azyk howpsuzlygy 

Ýurdumyzyň ykdysady we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek wezipesi Milli maksatnamada ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitlenildi. Geljek 30 ýylda ýurdumyzyň ykdysady howpsuzlygyny üpjün etmekde döwlet syýasaty ykdysadyýeti döwlet tarapyndan dolandyrmak we strategik meýilleşdirmek ulgamlarynda kämilleşdiriler. Döwrebap tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmak arkaly, önümçilik pudaklarynda durnukly ösüşi üpjün etmäge, milli maliýe ulgamynyň durnukly ösüşini gazanmaga, deňagramly, sebitleýin syýasaty durmuşa geçirmäge, daşary söwda dolanyşygynyň oňyn aratapawudyny üpjün etmäge hem-de azyk bolçulygyny pugtalandyrmaga gönükdiriler. 

Milli pul-karz ulgamynyň dünýä maliýe we haryt bazarlaryndaky durnuksyzlyga baglylygyny azaltmak, şeýle hem durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmek üçin uzak möhletleýin maliýe serişdeleriniň içerki çeşmelerini döretmek ugrunda işler ýaýbaňlandyrylar. 

Milli maksatnamada döwletiň azyk ätiýaçlygyny pugtalandyrmak, ony yzygiderli täzelemek we üstüni ýetirmek wezipeleri ileri tutulýar. Bu wezipeleri amala aşyrmak üçin oba hojalyk önümçiliginiň pudaklaýyn we önümleýin düzümi kämilleşdiriler. Ýurdumyzyň toprak-howa şertlerinde öndürip boljak önümleriň iň ýokary möçberlerde öndürilmegi gazanylar. Sarp edilýän azyk önümleriniň hili we howpsuzlygy ýokarlandyrylar. Önümçiligi ekologik taýdan howpsuz şertlerde alyp barmak, oba hojalyk pudagynda  iri möçberli azyklyk önümleri öndürijiler, daýhan we fermer hojalyklary döwlet tarapyndan goldanylar. Ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmäge işjeň gatnaşýan hususyýetçileri höweslendirmek, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, topragyň gurplulygyny we hasyllylygyny ýokarlandyrmak, miweçiligiň we üzümçiligiň ekin meýdanlaryny giňeltmek dowam etdiriler. Öň ösdürilip ýetişdirilmeýän miweleriň ýyladyşhana şertlerinde ýetişdirilmegini ýola goýmak, maldarçylyk we guşçulyk ugurlaryny çalt ösdürmek, täze innowasion tehnologiýalary, oba hojalyk önümlerini saklamagyň hem-de daşamagyň döwrebap usullaryny ornaşdyrmak bilen bagly işler göz öňünde tutulýar. 

 Maýa goýum syýasaty 

Ýurdumyzda alnyp barylýan işjeň maýa goýum syýasaty gaýtadan işleýän we ahyrky önümleri öndürýän senagat pudaklaryny ýokary depginlerde ösdürmek bilen bir hatarda, durmuş ulgamyny döwrebaplaşdyrmaga hem-de häzirki zaman durmuş-medeni maksatly binalarynyň gurluşygyny amala aşyrmaga mümkinçilik berýär.  

Gahryman Arkadagymyzyň Halk Maslahatynyň şu ýylyň 11-nji fewralynda geçirilen mejlisinde eden taryhy çykyşynda nygtaýşy ýaly, 2021-nji ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna ýurdumyzda özleşdirilen maýa goýumyň möçberi 24,6 milliard manada barabar boldy. Milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda iri zawod-fabrikleriň gurluşygy üstünlikli dowam edýär, nebitgaz känleri özleşdirilýär, esasy gaz geçirijiler çekilýär. Has oňaýly ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, ýokary derejeli myhmanhanalaryň we beýleki durmuş desgalarynyň gurluşygy giň gerimde alnyp barylýar. Geçen ýyl göz öňünde tutulan 30 desganyň ýerine umumy bahasy 13 milliard manat bolan 73 sany iri desga ulanmaga berildi.  

Türkmenistan abraýly halkara maliýe guramalary we edaralary bilen ysnyşykly hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär. Daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek arkaly, iri, halkara ähmiýetli taslamalar durmuşa ornaşdyrylýar. Ýurdumyzda telekeçiligi, kiçi we orta işewürligi goldamak, milli önüm öndürijileriň taslamalaryny maliýeleşdirmek üçin halkara maliýe guramalary bilen hem işler dowam etdirilýär.  

Milli maksatnamanyň çäklerinde geljek 30 ýylda ýokary tehnologiýalara esaslanýan we bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge, şeýle hem sebitleriň ykdysady we durmuş infrastrukturasynyň kämilleşdirilmegine gönükdirilen maýa goýum syýasaty dowam etdiriler. Maýa goýumyny çekmegiň mehanizmi kämilleşdiriler, ony maliýeleşdirmegiň çeşmeleri giňeldiler. 

 Türkmenistanyň daşky gurşawy goramak we ekologiýa syýasaty 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» ekologiýa syýasatyna aýratyn orun degişlidir.  

Resminamada Aralýaka sebitiň ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek, ýurdumyzyň tokaý zolaklaryny giňeltmek bilen bagly işlere aýratyn ähmiýet berilýär.  

Ýurdumyzyň biologik dürlüligini gorap saklamak we baýlaşdyrmak boýunça milli strategiýanyň we hereketleriň meýilnamasyny işläp taýýarlamak, aýratyn goralýan tebigy ýerleriň dolandyrylyşyny kämilleşdirmek, olaryň çäklerini giňeltmek, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda energiýa tygşytlaýjy, ekologiýa taýdan amatly tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen bagly wezipeleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. 

 «Ýaşyl» ykdysadyýet 

Milli maksatnamada ýurduň ösüşiniň «ýaşyl» ugruny, serişdeleriň galyndysyz peýdalanylmagyny göz öňünde tutýan durnuklylyk modeli öňe sürülýär.  

«Ýaşyl» ykdysadyýetiň ösdürilmegi galyndysyz ykdysadyýete geçilmegi bilen bagly bolup, köptaraply çemeleşmäni göz öňünde tutýar: bu innowasion tehnologiýalary, işewürligiň täze görnüşlerini, şeýle hem jemgyýetiň galyndysyz ykdysadyýetiň ýörelgelerine laýyk gelýän özara hereketiň täze ýörelgelerini döretmäge taýýarlygyny öz içine alýar.  

 Sanly ykdysadyýet, innowasion we intellektual ösüş  

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» hem-de «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» bellenen wezipelere laýyklykda, milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Milli ykdysadyýetde sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňde goýlan wezipeler ösen elektron senagatyna, adam maýasyna, işewürlik gurşawyna we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti döretmegi göz öňünde tutýar.  

Döwrüň talabyna laýyklykda, ilata edilýän hyzmaty döwrebap usulda ýola goýmak, hasaplaşyklaryňdyr tölegleriň nagt däl görnüşinde hem-de bank kartlary arkaly amala aşyrylyşy kämilleşdiriler. Halkara tejribä esaslanyp, tölegleriň täze görnüşlerini ornaşdyrmak, tölegleri internet üsti bilen amala aşyrmagyň mümkinçiliklerini giňeltmek, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda sanly ulgam arkaly sargytlary kabul etmek hem-de eltip bermek hyzmatlaryny giňeltmek boýunça işler ýaýbaňlandyrylar.  

Milli ykdysadyýetimiziň geljekki ösüşi döwrebap maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryna, nano we biotehnologiýalara, emeli aňa, ekologiýa taýdan arassa, galyndysyz önümçilige, ösen sanly bilime, ylma we lukmançylyga esaslanar. Nanotehnologiýalar dünýä ykdysadyýetiniň aýry şahasy bolman, ol ösen ykdysadyýetiň pudaklaryny döwrebaplaşdyrmaga gönükdiriler. Ykdysadyýetiň dürli pudaklary üçin ýokary önümçilikli takyk hasaplamalary amala aşyrmaga mümkinçilik berýän kwant tehnologiýalarynyň hem-de ýokary tehnologik çözgütlere esaslanyp, anyk önümçilik wezipelerini çalt çözmäge mümkinçilik berýän robot tehnikasynyň ösüşine uly ähmiýet berler.  

 Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy 

Milli ykdysadyýetimizde hususy bölegiň paýyny ýokarlandyrmak ýurtda bazar-ykdysady özgertmeleriniň düýp özenidir. «Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy hakynda» hem-de «Erkin ykdysady zolaklar hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň hukuk binýadyny üpjün edýär.  

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary ýurdumyzda iri möçberli taslamalary amala aşyrmaga işjeň gatnaşýarlar. Olar tarapyndan gurlup işe girizilýän kuwwatlyklar, ilkinji nobatda, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutmaga we ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmaga gönükdirilendir. Bu bolsa, bir tarapdan, halkymyzy özümizde öndürilýän önümler bilen üpjün etmäge, beýleki bir tarapdan bolsa, ilatyň iş bilen üpjünçiligini gowulandyrmak ýaly strategik wezipeleriň amala aşyrylmagyna ýardam berýär. Şeýlelikde, uzak möhletli geljekde hem döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegi bilen bir hatarda, onuň geriminiň we ugurlarynyň giňelmegi gazanylar.  

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe ykdysadyýetiň hususy bölegine berilýän goldaw dowam etdirilip, bellige alnan dürli guramaçylyk-hukuk görnüşli hojalyk subýektleriniň sanynyň yzygiderli artmagynyň hasabyna ýurduň jemi içerki önümindäki paýynyň köpelmegi üpjün ediler.  

 Durmuş goragy, adam maýasy we ösen jemgyýet 

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe raýatlaryň durmuş taýdan goraglylygyny pugtalandyrmaga gönükdirilen maksatnamalaýyn çäreler ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň derejesini ýokarlandyrmagyň, zähmeti guramagy kämilleşdirmegiň, ilatyň pensiýa we durmuş üpjünçiligini durnukly ösdürmegiň, şeýle-de onuň ygtybarly maliýe esasyny emele getirmegiň maksatlary üçin binýatlyk şertler kämilleşdiriler. 

Bu resminama laýyklykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň her bir pudagynyň geljek 30 ýyldaky ösüşi öňdebaryjy dünýä tejribesiniň, innowasion tehnologiýalaryň we ylmyň soňky gazananlarynyň ornaşdyrylmagy bilen bagly bolup durýar. Şu nukdaýnazardan, täze, ösen jemgyýetiň talabyna laýyklykda, döwrebap iş orunlary dörediler, menzilara işlemek ulgamy doly herekete girizilip, onuň kadalaşdyryjy-hukuk binýady ösdüriler. Robotlaşan tehnikalardan, Günüň energiýasy bilen dolandyrylýan «akylly» öýlerden peýdalanmagy başarýan täze tehniki düşünjeli, ösen jemgyýet kemala geler. Bu bolsa gönüden-göni adam maýasynyň döwür bilen aýakdaş ösdürilmegini şertlendirer. 

Bilim maksatnamalarynyň düýpgöter özgermegi bilen, ýaşlarda logiki pikirlenme ukybyny kämilleşdirmek, ylym bilen önümçiligiň arabaglanyşygyny has hem berkidip, düýpli ylmy gözlegleriň amaly işlerde ulanylmagyny ýokarlandyrmak maksat edinilýär.  

Milli maksatnamada ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň ylmyň we tehnologiýanyň soňky gazananlary esasynda ösdürilmegi, önümçiligiň tehniki we tehnologik derejesiniň ýokarlandyrylmagy, çykarylýan önümleriň görnüşleriniň artdyrylmagy, gaýtadan işlemegiň usullarynyň kämilleşdirilmegi göz öňünde tutulýar. Ekologiýa we biodürlülige gönükdirilen innowasiýalary ornaşdyrmak, önümiň hilini, işgärleriň iş şertlerini gowulandyrmak, adam maýasynyň ösdürilmegi, aň-bilim we intellektual eýeçiligiň goraglylygynyň kämilleşdirilmegi dowam etdiriler.  

Resminamada göz öňünde tutulanlaryň durmuşa geçirilýän döwründe Türkmenistanyň sebitleýin syýasaty ähli welaýatlaryň durmuş-ykdysady ösüşini ýokary depginler bilen alyp barmakdan, olaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň döwrebaplaşdyrylmagyna goşýan goşantlaryny artdyrmakdan, has netijeli üpjünçilik ulgamyny döretmekden ugur alar. Ýurduň sebitleriniň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegi önümçiligi rejeli ýerleşdirmek, ykdysadyýetiň köpugurlylygyny gazanmaga gönükdirilen bazar-ykdysady we institusional özgertmeleri çuňlaşdyrmak, olary pudaklar bilen arabaglanyşykly ösdürmek, sebitleriň ykdysady we durmuş infrastrukturasyny kämilleşdirmek arkaly amala aşyrylar. 

Ýurdumyzyň geljekki ösüşinde möhüm orny eýeleýän erkin ykdysady zolaklaryň döredilmegi sebitleriň maýa goýum işjeňligini artdyrmaga, innowasion ösüşini we senagatlaşma derejesini çaltlandyrmaga, innowasiýa häsiýetli önümleri öndürýän önümçiligiň yzygiderli giňelmegine we täze, döwrebap iş orunlarynyň döredilmegine uly itergi berer. 

Umuman, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» durmuşa geçirilmegi netijesinde ýurdumyz innowasion-industrial taýdan bäsdeşlige ukyply ykdysadyýeti hem-de ösen jemgyýeti bilen dünýä ýurtlarynyň derejesindäki ornuny has-da berkider. 

Orazmuhammet AŞYROW,

Hormatly halkara foruma gatnaşyjylar!
Gadyrly dostlar! 

Sizi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe paýtagtymyz Aşgabat şäherinde geçirilýän Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forumyň öz işine başlamagy bilen tüýs ýürekden gutlaýaryn. Ýurdumyzyň nebitgaz senagatynyň gazananlaryny dünýä ýaýmak maksady bilen geçirilýän bu halkara maslahatyň işine uly üstünlikleri arzuw edýärin. 

 Hormatly myhmanlar!
Eziz watandaşlar! 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda giň gerim bilen geçirilýän bu halkara maslahatyň ähmiýeti uludyr. Milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ýangyç-energetika pudagyny ösdürmek boýunça eziz Diýarymyzda giň möçberli taslamalar amala aşyrylýar. Bu halkara maslahat daşary ýurt işewürlerine ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny ösdürmegiň strategiýasy, döwrebap tehnologiýalary işjeň çekmegiň tejribesi, hyzmatlary amala aşyrmagyň ýollary bilen tanyşmaga mümkinçilik berer. Daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň gyzyklanmasy, ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetimiziň nebitgaz senagatynda amala aşyrylýan özgertmeleriň giň gerimi hem-de dünýäniň esasy nebitgaz kompaniýalary bilen hyzmatdaşlygyň ýokary derejesi bilen şertlendirilendir. Gyzyklanma bildirýänleriň ählisine, hususan-da, işewürlere enjamlary, häzirki zaman tehnologiýalaryny ibermek we hyzmatlary etmek babatda teklipleri bermäge hem-de türkmen kärdeşleri bilen hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlarydyr mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmaga we gepleşikleri geçirmäge ähli zerur şertleri döredýäris. 

 Hormatly maslahata gatnaşyjylar! 

Türkmenistanda dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanýan önümleri öndürýän gazhimiýa toplumlarynyň taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu gün ýurdumyz energiýa serişdelerini diňe bir öndürmek ýa-da daşary ýurtlara ibermek bilen çäklenmän, eýsem, dünýä bazarynda uly islegden peýdalanýan gazhimiýa önümleriniň eksportynyň möçberlerini hem barha artdyrýar. 

Türkmen nebitçileriniň, gazçylarynyň we geologlarynyň yhlasly zähmeti netijesinde uglewodorod serişdeleriniň çig mal ýataklaryny gözlemek, agtarmak, tapmak, täze tehnologiýalar esasynda guýulary çuň burawlamak we özleşdirmek, ylmyň soňky gazananlaryna laýyk gelýän önümçiligi ýola goýmak bilen, täze önümleri öndürmekde giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. 

Energetika pudagynda däp bolan strategik hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny saklamak bilen bir hatarda, ýurdumyz Ýewropa, Aziýa, Uzak Gündogar, Günorta — Gündogar ugurlary boýunça energetika hyzmatdaşlygyny barha giňeldýär, dünýäniň öňdebaryjy nebitgaz kompaniýalary, abraýly maliýe düzümleri bilen işjeň hyzmatdaşlygy ösdürýär. 

 Hormatly halkara foruma gatnaşyjylar! 

Biz öz tebigy baýlyklarymyzy diňe bir halkymyzyň däl, eýsem, bütin adamzadyň abadan durmuşynyň, ýagty geljeginiň bähbidine gönükdirýäris. 

Ýurdumyzyň nebitgazly ýataklaryny daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek arkaly çalt depginler bilen özleşdirmek boýunça hem döwletimiz tarapyndan zerur işler geçirilýär. Täze ojaklary açmak, açylan täze känleriň çägini giňeltmek we işlenip geçilýän känlerde täze gatlaklary açmak, guýulary gazmak ýaly işler maýa goýum çekmek arkaly daşary ýurt kompaniýalary bilen bilelikde alnyp barylýar. Bu babatda biz kanunçylyk, maliýe-ykdysady taýdan zerur bolan amatly şertleri döredýäris. 

Häzirki wagtda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşyk işleri batly depginde alnyp barylýar. Bu iri taslamanyň durmuşa geçirilmegi diňe bir oňa gatnaşyjy döwletleriň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak bilen çäklenmän, eýsem, dünýäniň beýleki ýurtlarynyň ösüşine hem oňaýly täsirini ýetirer. 

Türkmenistan halkara giňişlikde ynamdar hyzmatdaş hökmünde tanalýar. Şonuň bilen baglylykda, bu halkara onlaýn foruma köp sanly abraýly daşary ýurt kompaniýalarynyň gatnaşyp, türkmen hünärmenleri bilen ýyllarboýy toplanylan tejribelerini paýlaşmagy hyzmatdaşlygyň täze ugurlary barada pikir alyşmaga mümkinçilik berer. 

Bu halkara onlaýn forumyň ýurdumyzyň hünärmenleri bilen bilelikde daşary ýurtly hyzmatdaşlarymyzyň özara tejribe alyşmagynda, geljekde giň gerimli hyzmatdaşlygy ýola goýmakda hem-de özara bähbitli taslamalary ara alyp maslahatlaşmakda uly ähmiýete eýe boljakdygyna berk ynanýaryn. 

 Gadyrly dostlar!
Hormatly halkara foruma gatnaşyjylar! 

Sizi «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Aşgabat şäherinde geçirilýän Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara forumyň öz işine başlamagy bilen ýene bir gezek tüýs ýürekden gutlaýaryn. 

Size berk jan saglyk, uzak ömür, abadan we bagtyýar durmuş hem-de Watanymyzyň nebitgaz pudagyny ösdürmek ugrunda alyp barýan işleriňizde üstünlikleri arzuw edýärin. 

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar BERDIMUHAMEDOW.