Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda halkara giňişlikde sebit, yklym, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlar bilen yzygiderli çykyş edýär. Ýurdumyzyň Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak, öňüni alyş diplomatiýasy, derwaýys sebit meseleleri boýunça daşary syýasy başlangyçlary Birleşen Milletler Guramasy we beýleki abraýly halkara düzümler tarapyndan giň goldawa eýe bolýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň teklibi bilen BMG-niň Baş Assambleýasynyň 12-nji dekabry «Halkara Bitaraplyk güni» diýip yglan etmegi bolsa türkmen Bitaraplygynyň häzirki zaman şertlerindäki ähmiýetiniň örän uludygyny aýdyň görkezýär. Ýene-de sanlyja günden ýurdumyz bu şanly senäni dünýä bileleşigi bilen bilelikde baýram eder.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan tamamlanyp barýan 2021-nji ýyly dünýä derejesinde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamasynyň mazmunyny taýýarlady hem-de ol gurama agza döwletler tarapyndan biragyzdan goldanyldy. Dünýä bileleşiginiň parahatçylyk söýüjilikli ýörelgelere ygrarlydygyny tassyklaýan bu Kararnamada parahatçylyga we ynanyşmaga halklaryň arasynda durnukly ösüşi, parahatçylygy, howpsuzlygy, adam hukuklaryny üpjün edýän gymmatlyk hökmünde garamaga çagyryş öz beýanyny tapdy. Tutuş ýylyň dowamynda anyk maksatlary göz öňünde tutýan dürli görnüşli çäreleriň guralmagy ady agzalan resminamada bellenen wezipeleri iş ýüzünde durmuşa geçirmäge mümkinçilik berdi. Şoňa görä-de, hormatly Prezidentimiz BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde eden wideoýazgy çykyşynda Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň çäklerindäki çäreleri tamamlamak bilen, şu ýylyň 12-nji dekabrynda Aşgabatda «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahaty geçirmegiň meýilleşdirilendigini aýdyp, Milletler Bileleşigine agza döwletleridir halkara guramalary bu çärä işjeň gatnaşmaga çagyrdy. Bu bolsa, öz gezeginde, parahatçylygy, raýdaşlygy we ylalaşygy berkarar etmek maksady bilen, parahatçylygy hem-de ynanyşmagy berkitmek boýunça tagallalarda syýasy gepleşikleriň mümkinçiliklerinden peýdalanmakda, döwletleriň arasynda özara ynamy berkitmek babatda bilelikde pikir alyşmakda uly ähmiýete eýedir.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky taryhy Kararnamasy bilen ykrar edilip, 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda guramanyň ähli agza döwletleri tarapyndan ikinji gezek biragyzdan goldanylan Bitaraplyk derejesi geçen çärýek asyrdan gowrak wagtyň dowamynda Türkmenistanyň özygtyýarlylygyny berkitmegiň we sazlaşykly durmuş-ykdysady ösüşiň kepili bolmak bilen, ýurdumyza halkara gatnaşyklary milli bähbitlere laýyklykda amala aşyrmagyň netijeli ýoluny saýlap almaga mümkinçilik berdi. Diýarymyzyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýy sebitde durnuklylygy, netijeli we birek-birege hormat goýmak esasynda ýola goýulýan gatnaşyklaryň işjeňligini üpjün etmegiň möhüm şerti bolup durýar.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, Bitaraplygyň binýatlaýyn esaslary BMG-niň Merkezi Aziýa sebitini parahatçylyk we hyzmatdaşlyk zolagyna, yklymlaýyn durnuklylygyň pugta guralyna öwürmäge gönükdirilen strategik esaslaryna laýyk gelýär. Şoňa görä-de, Türkmenistan BMG-niň agza döwletlerine, Merkezi Aziýada gepleşikler gurallaryny ösdürmek maksady bilen, «Merkezi Aziýa sebitinde parahatçylygy, durnuklylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, sebit we halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak» atly Kararnamanyň taslamasyny işläp taýýarlamak hakyndaky teklip bilen ýüzlendi. Bu täze Kararnamanyň kabul edilmegi şu ýylyň 6-njy awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň Jemleýji resminamasynda göz öňünde tutulan halkara başlangyçlary ilerletmekde netijeli hukuk guraly bolup hyzmat eder.

Hormatly Prezidentimiziň «Merkezi Aziýa — Hazar sebiti» atly parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagyny döretmek baradaky teklibi bolsa bu iki sebitde durnuklylygy hem-de abadançylygy pugtalandyrmak meseleleriniň özara aýrylmaz baglanyşyklydygyndan gelip çykýar. Ýewraziýanyň merkezinde, geosyýasy we geoykdysady taýdan amatly çäkde ýerleşýän Merkezi Aziýa sebiti, uzak geçmişde bolşy ýaly, şu günki günde-de tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlary, adam mümkinçilikleri, Gündogardan Günbatara uzaýan möhüm söwda ýollary bilen tutuş dünýäniň ünsüni özüne çekýär. Hazarýaka sebit hem uglewodorod serişdeleriniň iri tebigy çeşmesi, yklym derejesindäki üstaşyr ulag merkezi hökmünde halkara söwdany giňeltmek üçin geljegi uly giňişlikdir. Şunda Merkezi Aziýanyň we Hazar deňzi sebitiniň ykdysady mümkinçilikleriniň netijeli peýdalanylmagy öňe çykýan esasy ugurlaryň biridir.

«Ynsanperwerlik ugrundaky meseleler Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygynyň gün tertibiniň esasy ugurlarynyň biridir» diýmek bilen, milli Liderimiz ýurdumyzyň halkara ynsanperwer ugurly gatnaşyklary giňeltmek üçin ähli tagallalary edýändigini belleýär. Çünki Bitarap Türkmenistanyň içeri syýasatynda bolşy ýaly, daşary syýasy işlerinde-de ynsanperwer gymmatlyklar möhüm orun eýeleýär. Bu, ilkinji nobatda, halkara hukugyň kadalaryny ileri tutmak hem-de adam hukuklaryny goramak bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Biziň ýurdumyz halkara ynsanperwer hyzmatdaşlykda BMG-niň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy (ÝUNESKO) bilen özara gatnaşyklary işjeňleşdirmäge aýratyn üns berýär. Çünki bilim hem-de ylym ulgamlarynda hyzmatdaşlygy ösdürmek, medeni gymmatlyklary wagyz etmek ylmy, bilim we medeni diplomatiýanyň hem möhüm gurallary bolup durýar.

Belli bolşy ýaly, bilim ulgamynyň edaralarynyň halkara guramalar bilen bilelikde amala aşyrýan taslamalary öňdebaryjy pedagogik tejribeleri bilim bermek işine ornaşdyrmaga amatly mümkinçilikleri açýar. Şoňa görä-de, Türkmenistanyň Bilim ministrligi bilen BMG-niň ýöriteleşdirilen edaralarynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk soňky ýyllarda has işjeň, netijeli häsiýete eýe bolup, bilelikdäki taslamalar üstünlikli amala aşyrylýar. Munuň şeýledigini «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2018 — 2022-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynda», «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynda» kesgitlenen wezipelerdir çärelerden-de aýdyň görmek bolýar.

Çaganyň irki ösüşi bilen bagly milli strategiýanyň dowamy bolan «Türkmenistanda çaganyň irki ösüşini we mekdebe taýýarlygyny ösdürmek babatda 2020 — 2025-nji ýyllarda mekdebe çenli çagalar edaralarynyň işini kämilleşdirmegiň Maksatnamasy» hem BMG-niň Çagalar gaznasynyň we guramanyň beýleki ýöriteleşdirilen agentlikleriniň Türkmenistanda hereket edýän wekilhanalary bilen bilelikde işlenip taýýarlanylyp, onda çagalaryň irki ýaşdan başlap kadaly ösüşini gazanmaga, olaryň mekdebe taýýarlykly barmaklaryny üpjün etmäge, bu babatda ata-eneleriňdir bilim işgärleriniň habarlylygyny we sowatlylygyny ýokarlandyrmaga degişli möhüm wezipeler göz öňünde tutulýar. Şunda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetinde hem-de Seýitnazar Seýdi adyndaky mugallymçylyk institutynda ÝUNESKO kafedralaryny döredip, ýurdumyzdaky orta mekdepleriň birnäçesini bu guramanyň Mekdepler bileleşiginiň düzümine girizmegiň meýilleşdirilendigi aýratyn bellärliklidir.

Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan oňyn Bitaraplygyň esasy ýörelgelerini goldanmak bilen, diňe bir mähriban halkymyzyň bähbitleri üçin däl-de, eýsem, tutuş Ýer ýüzüniň halklarynyň bähbitleri üçin hem işjeň daşary syýasaty alyp barýar. Beýleki döwletleriň çäk bitewüligini we özygtyýarlylygyny hormatlamak, olaryň içerki işlerine goşulmazlyk, döwletara gatnaşyklarda güýç ulanmazlyk, halkara işlerde Birleşen Milletler Guramasynyň çözgütlerini ileri tutmak, ähli ýurtlar bilen hyzmatdaşlygy, hoşniýetli goňşuçylygy berkitmek ýaly binýatlyk ýörelgelerden ugur alýan türkmen Bitaraplygy sebitde we dünýäde parahatçylygy hem-de howpsuzlygy üpjün etmäge mynasyp goşant goşmak bilen, özüne bildirilen ynamy dolulygyna ödäp gelýär diýip, ynamly aýdyp bileris .

Baýramgül ORAZDURDYÝEWA,

Geçen aý ýurdumyzyň işjeň jemgyýetçilik-syýasy durmuşyna täze öwüşginleri çaýyp, netijeli halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda hem-de Türkmenistanyň we onuň Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň dünýä giňişliginde eýeleýän ornuny, abraýyny has-da belende galdyrmakda aýratyn ähmiýetli wakalara beslendi.

Ählumumy parahatçylygyň, abadançylygyň, ösüşiň bähbidine hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi syýasy geňeşmeleri, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde köp sanly duşuşyklary hem-de işewür gepleşikleri, ugurdaş sergileri, işewürler forumlaryny, beýleki medeni çäreleri geçirmekde möhüm ähmiýete eýe boldy. Şol çäreler hasabat döwründe ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan giň gerimde guraldy.

Şunuň bilen baglylykda, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýetiniň BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky çarçuwaly konwensiýasynyň taraplarynyň konferensiýasynyň 26-njy mejlisine gatnaşmagy munuň aýdyň mysalydyr. Bu mejlis geçen aýyň başynda Beýik Britaniýanyň iri şäherleriniň biri bolan Glazgoda geçirildi.

Daşky gurşawy goramak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ähli babatda adamlaryň abadan durmuşy üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Her ýyl geçirilýän ählumumy foruma ýurdumyzyň gatnaşmagy Türkmenistanyň garalýan meselä örän jogapkärli çemeleşýändiginiň, adamzat üçin uly wehimlere garşy göreşmekde umumy, ylalaşykly çäreleriň kabul edilmeginiň wajypdygyna düşünýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Wise-premýer forumda çykyş edip, türkmen tarapynyň howa meselesi boýunça yzygiderli halkara gepleşikleriň dowam etdirilmegine garaşýandygyny hem-de BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri ýerine ýetirmek boýunça tagallalaryny goldaýandygyny, olary ýerine ýetirmäge ýardam bermäge taýýardygyny beýan etdi.

Möhüm oňyn başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň ýolbaşçysynyň çuň manyly çykyşy maslahata gatnaşyjylaryň giň goldawyna mynasyp boldy. Bu teklipler hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Şol teklipler bolsa ýurdumyzyň örän wajyp howa we ekologik meselelerinde düýpli garaýyşlaryny beýan edýär hem-de bu meseleleri milli, sebit, ählumumy derejede çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

3-nji noýabrda ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginde sanly ulgam arkaly BMG-niň Merkezi Aziýa üçin adam hukuklary boýunça Ýokary komissarynyň Müdiriýetiniň sebit wekili Rişard Komenda bilen duşuşyk geçirildi. Duşuşygyň barşynda Türkmenistanyň BMG-niň adam hukuklary boýunça ýöriteleşdirilen edaralary bilen özara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Duşuşyga BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko hem gatnaşdy.

Taraplar bu möhüm ulgamda ýurdumyzyň gazananlaryny belläp, ynsanperwer ölçegleriň kadalaryny milli kanunçylyga ornaşdyrmagyň çärelerini ara alyp maslahatlaşdylar. Şeýle hem Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukuk ulgamynda halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek boýunça Pudagara toparyň we BMG-niň Türkmenistandaky wekilhanasynyň şu ýylyň ikinji ýarymy üçin hereketleriň Bilelikdäki meýilnamasyny durmuşa geçirmegiň esasy ugurlaryna garaldy.

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň agzalary sanly ulgam arkaly Ýewropada howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk guramasynyň (ÝHHG) Parlament Assambleýasynyň şu ýylyň 3-4-nji noýabrynda geçirilen 19-njy güýzki mejlisine gatnaşdylar. Duşuşyga gatnaşyjylar halkara gün tertibiniň möhüm meseleleriniň birnäçesi, hususan-da, parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmak, gapma-garşylyklaryň öňüni almak we kadalaşdyrmak, gender deňligini üpjün etmek, zenanlaryň hukuklaryny hem-de mümkinçiliklerini giňeltmek meseleleri boýunça pikir alyşdylar. ÝHHG-niň Parlament Assambleýasyna gatnaşýan parlamentleriň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmek meselesi hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

9-njy noýabrda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde iş sapary bilen Aşgabada gelen Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we daşary işler Federal ministri Mihael Linhart bilen duşuşyk geçirildi. Geçirilen netijeli söhbetdeşligiň barşynda iki ýurduň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary döwletara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryny ara alyp maslahatlaşyp, Türkmenistanyň we Awstriýanyň syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli gatnaşyklary ösdürmäge taýýardygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda 2022-nji ýylyň birinji ýarymynda Bilelikdäki türkmen-awstriýa toparynyň nobatdaky 11-nji mejlisini geçirmek teklip edildi.

Halkara gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça pikir alyşmalaryň çäklerinde dünýä bileleşiginiň owgan meselesini parahatçylykly hem-de ynsanperwerlikli ýol bilen kadalaşdyrmak boýunça tagallalaryny mundan beýläk-de utgaşdyrmagyň zerurdygyna aýratyn üns çekildi. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň awgust aýynyň ahyrynda Awstriýa tarapynyň başlangyjy bilen geçirilen Owganystandaky ýagdaý boýunça sanly ulgam arkaly duşuşygyň öz wagtynda guralandygy nygtaldy. Gepleşikleriň netijeleri boýunça Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň hem-de Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we daşary işler Federal ministrliginiň arasynda 2022-2023-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň Maksatnamasyna gol çekildi.

Şol gün Söwda-senagat edarasynda bu dostlukly ýurduň iri kompaniýalarynyň wekilleriniň gatnaşmagynda iş duşuşyklarynyň birnäçesi geçirildi. Awstriýaly hyzmatdaşlar bilen maýa goýum babatda özara gatnaşyklaryň mümkinçilikleri, bilelikdäki kärhanalary döretmegiň geljegi, innowasion enjamlaryň, şol sanda radiogepleşikleri alyp bermek, lukmançylyk, sport enjamlarynyň getirilmegini guramak bilen baglanyşykly meselelere garaldy.

Umumy pikire görä, Awstriýanyň wekiliýetiniň şu sapary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän, Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlary bilen giň gerimli gatnaşyklaryň ösdürilmegini göz öňünde tutýan daşary syýasy strategiýasy bilen baglylykda däp bolan dostlukly döwletara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň hem-de ösdürmegiň ýolunda nobatdaky möhüm ädimi alamatlandyrdy.

Telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahaty güýz paslynyň soňky aýynyň möhüm wakalarynyň birine öwrüldi. Ol “Türkmenaragatnaşyk” agentligi hem-de Söwda-senagat edarasy tarapyndan guraldy. Ýöriteleşdirilen forum ýurdumyzda iň täze aragatnaşyk serişdeleriniň ornaşdyrylmagyny çaltlandyrmaga hem-de ählumumy Durnukly Ösüş Maksatlary bilen baglylykda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bähbitli gatnaşyklary işjeňleşdirmäge gönükdirilendir.

Häzirki zaman aragatnaşyk serişdeleriniň ulanylmagy netijesinde sanly ulgam arkaly geçirilen foruma dünýäniň 25 ýurdundan wekilleriň 300-den gowragy gatnaşdy. Olaryň hatarynda ýurdumyzyň öňden gelýän hyzmatdaşlary — aragatnaşygyň dürli görnüşleri hem-de maglumatlar tehnologiýalary bazarynda öňdäki orunlary eýeleýän “NOKIA”, “HUAWEI”, “Thales”, “Afghan Wireless”, “Delta Telecom Ltd”, “Rostelecom”, “Eastwind”, “Azertelecom” we beýlekiler bar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň telekommunikasiýalar düzümini ösdürmäge aýratyn üns berýändigi netijesinde giň gerimli işler alnyp barylýar. Munuň özi bolsa diňe bir ýurdumyzyň tutuş ilatyny häzirki zaman hyzmatlary bilen gurşap almaga däl, eýsem, maglumatlary geçirmekde möhüm üstaşyr merkez hökmünde Türkmenistanyň sebitde eýeleýän ornunyň has-da pugtalanmagyna mümkinçilik berýär. Foruma daşary ýurtlardan gatnaşanlar ýurdumyzda döwrebap pudaklaýyn düzümiň, innowasion iş üçin mümkinçilikleriň we şertleriň bardygyny belläp, özleriniň türkmen kärdeşleri bilen giň gerimli hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny tassykladylar.

Şu ýylyň 10 — 12-nji noýabry aralygynda ÝHHG-niň Aşgabatdaky merkezi köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde pandemiýa we saglyk bilen baglanyşykly beýleki meseleleri beýan etmek boýunça sanly ulgam arkaly okuw maslahatyny gurady. Ysraýylyň, Russiýa Federasiýasynyň halkara bilermenleri jemgyýetçilik saglygy goraýşy, şol sanda pandemiýa bilen baglanyşykly meseleleri beýan etmekde žurnalistleriň hünär standartlary we borçlary, şeýle hem köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň habarlarynyň many-mazmunynyň ölçegleri, maglumatlara ünsi çekmegiň usullary barada jikme-jik maglumatlary berdiler.

15-nji noýabrda Daşary işler ministrliginde Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň Ýewropa sebitinde adatdan daşary ýagdaýlar boýunça sebit direktory hanym Dorit Nisanyň ýolbaşçylygyndaky BSGG-niň wekiliýeti bilen duşuşyk geçirildi. Taraplar şu ýylyň oktýabr aýynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory Hans Klýuge bilen geçiren duşuşygynyň barşynda gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmäge degişli meseleleriň ençemesini ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşygyň çäklerinde Türkmenistan bilen BSGG-niň hyzmatdaşlygynyň “Ýol kartasynyň” taslamasy boýunça gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy hem-de türkmen tarapynyň başlangyçlarynyň birnäçesi, şol sanda wirusologiýa we bakteriologiýa, epidemiologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmek hem-de Türkmenistanda Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa ylmy-önümçilik merkezini gurmak baradaky başlangyçlary boýunça teklipler beýan edildi.

18-nji noýabrda, ÝUNESKO-nyň Baş Konferensiýasynyň 41-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistan 2021 — 2025-nji ýyllar döwür üçin Halkara gidrologiýa maksatnamasynyň Hökümetara geňeşiniň agzalygyna saýlanyldy. Maksatnamanyň esasy maksady gidrologiýa ulgamynda bilimleri giňeltmäge we çuňlaşdyrmaga, bu ulgamda ylmy-barlaglaryň usullaryny we çemeleşmelerini ösdürmäge, dünýäde suw serişdelerini netijeli durnukly dolandyrmak we rejeli ulanmak üçin strategiýany hem-de syýasaty işläp taýýarlamaga ýardam bermekden ybaratdyr. Halkara gidrologiýa maksatnamalaryny meýilleşdirmek, onuň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemek hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy utgaşdyrmak Hökümetara geňeşiň esasy wezipeleriniň hatarynda durýar.

Ýurdumyzyň ÝUNESKO-nyň Halkara gidrologiýa maksatnamasynyň Hökümetara geňeşiniň agzalygyna saýlanylmagy suw serişdelerini rejeli ulanmak boýunça halkara we sebit işlerine işjeň gatnaşmak boýunça edýän tagallalarynyň nobatdaky aýdyň subutnamalarynyň birine öwrüldi. Olar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ekologiýa we suw diplomatiýasy ulgamynda amala aşyrylýan Döwlet maksatnamalaryna laýyk gelýär.

Ýewropanyň Täzeleniş we ösüş bankynyň (ÝTÖB) Merkezi Aziýa boýunça Dolandyryjy direktory Žužanna Hargitainiň ýolbaşçylygyndaky ÝTÖB-niň wekiliýeti bilen 19-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen duşuşygyň barşynda köpýyllyk üstünlikli hyzmatdaşlygy ösdürmegiň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmen tarapy “Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň” üstünlikli durmuşa geçirilýändigini belläp, köp ugurlar, şol sanda energetika, ulag, ýeňil senagat ulgamlarynda taslamalary durmuşa geçirmek, ekologik meseläni nazara almak bilen, kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek boýunça ÝTÖB bilen hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de işjeňleşdirmäge hemmetaraplaýyn gyzyklanma bildirýändigini beýan etdi. Ýewropanyň Täzeleniş we ösüş bankynyň Merkezi Aziýa boýunça wekili ÝTÖB-niň 2019 — 2024-nji ýyllar döwri üçin ýurt strategiýasyna laýyklykda mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn goldaw bermäge taýýardygyny nygtap, geljekde bilelikde işlemek üçin ägirt uly kuwwatyň bardygyny aýtdy.

19-njy noýabrda Daşary işler ministrliginde BMG-niň Bosgunlaryň işi baradaky Merkezi Aziýadaky Ýokary komissarynyň müdiriýetiniň sebit wekili Hans Fridrih Şodder bilen sanly ulgam arkaly duşuşyk geçirildi. Onda şu ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen bilelikdäki işe syn berildi hem-de ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişine garaldy.

Şol gün sanly ulgam arkaly Hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-hytaý hökümetara komitetiniň energetika hyzmatdaşlygy boýunça kiçi komitetiniň ýedinji mejlisi geçirildi. Taraplar şu ýylyň maý aýynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň we HHR-niň Başlygy Si Szinpiniň arasynda geçirilen telefon arkaly söhbetdeşligiň barşynda nebitgaz pudagynda gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşdylar. Hususan-da, türkmen tebigy gazyny Hytaýa ibermek bilen baglanyşykly meselelere garaldy. Mejlisiň çäklerinde şeýle hem söwdanyň möçberini artdyrmak, gaz ýataklaryny özleşdirmek, önümçiligi artdyrmak hem-de maliýeleşdirmek ulgamynda özara gatnaşyklary giňeltmek ýaly, möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şondan birnäçe gün soň, 22-nji noýabrda Hyzmatdaşlyk boýunça Hökümetara Türkmen-hytaý komitetiniň türkmen tarapynyň başlygy, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň hem-de hytaý tarapynyň başlygy, HKP-niň Merkezi Komitetiniň Syýasy býurosynyň Hemişelik toparynyň agzasy, Hytaý Halk Respublikasynyň Döwlet Geňeşiniň wise-premýeri Han Çženiň ýolbaşçylygynda sanly ulgam arkaly komitetiň 5-nji mejlisi geçirildi. Onlaýn duşuşygyň barşynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlardaky hyzmatdaşlygyň häzirki gün tertibi boýunça gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy. Taraplar köpugurly diplomatiýanyň, hususan-da, BMG-niň hem-de beýleki abraýly halkara guramalaryň çäklerinde hem-de “Hytaý + Merkezi Aziýa” görnüşdäki netijeli hyzmatdaşlygy bellediler.

Mejlisiň jemleri boýunça resminamalaryň uly toplumyna gol çekildi. Şolaryň hatarynda Hyzmatdaşlyk boýunça Türkmen-hytaý komitetiniň 5-nji mejlisiniň Teswirnamasy; Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda 5 ýyl üçin (2021 — 2025-nji ýyllar) hyzmatdaşlyk hakynda Maksatnama; Halkara kiberhowpsuzlygy üpjün etmek babatynda hyzmatdaşlyk hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Ylalaşyk; Biologik howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Özara düşünişmek hakynda Ähtnama; ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Hyzmatdaşlygyň Maksatnamasy bar.

22-nji noýabrda Türkmenistanyň wekiliýeti Merkezi Aziýanyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň we Ýewropa Bileleşiginiň wekilleriniň “Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa” görnüşinde Täjigistanyň paýtagtynda geçen nobatdaky duşuşygyna gatnaşdy.

Türkmen tarapy şu aýyň başynda Gyrgyzystanyň Bişkek şäherinde geçirilen “ÝB — Merkezi Aziýa” ykdysady forumynda kesgitlenen maksatlar we ileri tutulýan ugurlar barada aýdyp, ykdysady ulgamda bilelikdäki hereketleriň yzygiderliligini işläp taýýarlamagy, ylalaşmagy hem-de indiki ykdysady forumy Türkmenistanda geçirmegi teklip etdi, energetika, senagat, söwda, ulag we kommunikasiýa ulgamlaryny onuň möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezdi.

Hemişelik Bitarap Türkmenistanyň iri guramalaryň we abraýly sebit düzümleriniň işine işjeň gatnaşmagy hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän “Açyk gapylar” we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň aýdyň beýany bolup durýar.

25-nji noýabrda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň hökümet Baştutanlarynyň Geňeşiniň ХХ ýubileý mejlisine gatnaşdy. Onuň barşynda ŞHG-niň çäklerinde özara gatnaşyklary ösdürmek meseleleriniň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy. Söwda-ykdysady, maýa goýum we ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek, şol sanda koronawirus pandemiýasynyň täsirini aradan aýyrmak bilen baglylykda gatnaşyklary pugtalandyrmak meselelerine aýratyn üns berildi. Türkmenistan üçin ŞHG bilen gatnaşyklar halkara hyzmatdaşlyk strategiýasynyň möhüm ugry bolup durýar. Şol hyzmatdaşlyk bolsa daşary gatnaşyklarymyzyň giň geografik we düzümleýin ösüşe ygrarlylygyna esaslanýar.

Pursatdan peýdalanyp, wise-premýer milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýubileý duşuşygyna gatnaşyjylara Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp gelýän ýurtlaryň ministrleriniň halkara maslahatyna gatnaşmak baradaky çakylygyny ýetirdi. Bu maslahaty Birleşen Milletler Guramasy bilen bilelikde 2022-nji ýylyň aprel aýynda geçirmek meýilleşdirilýär.

Ýurdumyzyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynda başlyklyk etmegini “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” şygary astynda geçýän şu ýylyň möhüm wakalarynyň biri bolandygyny bellemek gerek. 28-nji noýabrda Aşgabatda geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammiti şu döwürde ýerine ýetirilen işleriň özboluşly jeminiň jemlemesine öwrüldi.

Bu ählumumy forumyň öňüsyrasynda YHG-a agza ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleriniň utgaşykly görnüşde işewürler duşuşygy geçirildi. Onuň işine wekilleriň 170-den gowragy gatnaşdy, şeýle hem dürli ýurtlardan gatnaşyjylaryň 270-den gowragy ara alyp maslahatlaşmalara sanly ulgam arkaly goşuldy. Şeýlelikde, YHG-a agza döwletleriň Söwda-senagat edaralarynyň, ministrlikleriniň, ugurdaş edaralarynyň, banklarynyň we hususy kompaniýalarynyň ýolbaşçylaryny hem-de wekillerini birleşdiren işewürler forumy halkara ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda nobatdaky möhüm ädim bolup, daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň Türkmenistan bilen netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýändigini tassyklady.

Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitiniň öňüsyrasynda ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynda YHG-a agza ýurtlaryň ýokary wezipeli adamlarynyň maslahaty hem-de ikitaraplaýyn duşuşyklaryň birnäçesi, şol sanda Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň daşary işler ministrleri, şeýle hem Eýran Yslam Respublikasynyň daşary işler ministriniň orunbasary bilen duşuşyklar geçirildi. Daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisi türkmen paýtagtynda hormatly Prezidentimiziň başlyklyk etmeginde üstünlikli geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitine taýýarlyk görmegiň jemleýji tapgyry boldy.

Umumy pikire görä, sammitde kabul edilen çözgütler we onuň jemleýji resminamasy, Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygy Ýewraziýa yklymynda durnukly ösüşi, howpsuzlygy we parahatçylygy üpjün etmäge ýardam eder.

Noýabr aýynda ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan geçirilen halkara ähmiýetli dürli möhüm çäreleriň syny Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň gazanan täze ajaýyp üstünlikleriniň aýdyň beýanyna öwrüldi. Ýurdumyz milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan açyklyk, halkara hyzmatdaşlyk syýasatyny işjeň durmuşa geçirip, dünýäniň gyzyklanma bildirýän ýurtlarynyň ählisi bilen dostluk, özara bähbitli hyzmatdaşlyk köprülerini giňeldýär we berkidýär.

1964-nji ýylda Pakistan, Eýran we Türkiýe döwletleri, Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlygy döretdiler. Munuň özi sebitleýin ykdysady birleşikleriň ýörgünli däldigi sebäpli, şol döwürlerde öňdengörüjilikli başlangyç boldy. Şol bir wagtda dünýäde ählumumy we sebitleýin garaýyşlaryň, olaryň umumy çözgütleriniň ýokdugyna garamazdan, Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlyk sebit derejesinde netijeli köptaraplaýyn çemeleşmelere çagyrdy hem-de merkezi utgaşdyryjy gurama hökmünde uly orun eýeledi. Umuman, bu düzümi döretmegiň maksady şol üç döwletiň taryhy taýdan ýakynlygyny we halklarynyň doganlyk gatnaşyklaryny anyk kesgitlenen köptaraplaýyn meýdança öwürmekden ybarat bolupdy.

Ösüş üçin sebitleýin hyzmatdaşlyk 1979-njy ýyla çenli hereket edip, biraz wagtlyk arakesmeden soň, onuň işi 1985-nji ýylda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy ady bilen gaýtadan dikeldildi. Soňra taryhy ösüşiň täze tapgyrynda Merkezi Aziýa döwletleriniň garaşsyzlygyny gazanmagy bilen, bu sebitiň ýurtlary we Owganystan hem guramanyň agzalygyna kabul edilip, 10 döwleti öz içine alan YHG-nyň düzümi has-da giňedi. Guramanyň söwda, aragatnaşyk, syýahatçylyk, energetika, medeniýet ulgamlarynda hyzmatdaşlyk arkaly ykdysady ösüşi gazanmak bilen bagly umumy maksady öz garaşsyzlygyny saklamaga we ykdysady taýdan gülläp ösüşi gazanmaga çalyşýan agza döwletleriň ählisinde uly gyzyklanma döretdi.

Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebiti köp ugurda artykmaçlyklara eýedir. Bu sebitiň halklary taryhyň ähli döwürlerinde-de dini, medeni taýdan, guryýer we deňiz arkaly özara gatnaşyklar babatda umumylyklary paýlaşýandyklary bilen bellidir. Täjirler bu sebitdäki dürli görnüşli söwda ýollarynyň kömegi bilen bütin dünýä syýahat etmäge mümkinçilik alypdyrlar. Meselem, biziň eýýamymyzdan öňki II asyrdan başlap Beýik Ýüpek ýoly Gündogar bilen Günbatary baglanyşdyran söwda geçelgeleriniň ulgamyny emele getiripdir. Bu ýol sebitleriň we halklaryň arasynda ykdysady, syýasy, medeni hem-de dini taýdan özara gatnaşyklaryň merkezi bolupdyr.

Häzirki wagtda «Beýik Ýüpek ýoly» adalgasy Gündogar we Günorta-Gündogar Aziýany Günorta Aziýa, Pars aýlagy, Arabystan ýarym adasy, Ýakyn Gündogar, Gündogar Afrika hem-de Günorta Ýewropa bilen birleşdirýän guryýer, deňiz ýollaryny aňlatmak üçin ulanylýar. Soňlugy bilen esasy söwdadan täjirçilik hereketlerine geçildi, geçmişden galan ýollar häzirki döwletleriň arasyndaky täze geçelgelere öwrüldi. Ilkibaşda söwda hereketleri söwdany goramak üçin däp bolan usullar we täjirçilik harytlaryna ýeňil çäklendirmeler arkaly serhetleri kesip geçmäge mümkinçilik berýän erkin söwda hakyndaky halkara ylalaşyklar arkaly alnyp barylmandyr. Muňa garamazdan, döwrüň ösmegi innowasion ulaglary we pikirleri ýüze çykarýar, şol sanda harytlary alyş-çalyş etmek işi hem döwrebaplyga eýe bolýar.

28-nji noýabrda «Bilelikde geljege» şygary astynda Aşgabatda geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitinde hem, ine, hut şu meseleler giňden ara alnyp maslahatlaşyldy. Sebitara hyzmatdaşlykda möhüm ähmiýete eýe bolan bu sammite gatnaşmak üçin, YHG-nyň agza ýurtlarynyň döwlet we hökümet Baştutanlary Aşgabada ýygnandylar.

Geçen ýyllaryň dowamynda YHG-nyň çäginde söwda, aragatnaşyk, energetika, syýahatçylyk, medeniýet, durmuş we ylmy işläp taýýarlamalar ulgamlarynda derwaýys başlangyçlardyr çözgütler kabul edildi. Gurama tarapyndan sebitleýin institutlardyr ýöriteleşdirilen edaralar hem döredildi. Şol başlangyçlaryň hatarynda sebitiçi söwdany ilerletmek üçin çäklendirmeleri hem-de böwetleri aradan aýyrmak maksady bilen, söwda geçelgelerini döretmek; syýahatçylygy, halkara syýahatçylygy we adamlaryň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmek üçin YHG-nyň wiza düzgünini ýola goýmak; ylmy, medeni we bilim hyzmatdaşlygyny giňeltmäge ýardam bermek; YHG-nyň Söwda banky hem-de guramanyň Kliring birleşmesi ýaly sebitleýin taslamalary maliýeleşdirmek üçin degişli maliýe institutlaryny döretmek ýaly wezipeler bar. Bularyň ählisiniň maksady YHG-nyň dünýä derejesindäki abraýyny has-da artdyrmakdan, geçmişde işjeň alnyp barlan özara söwda hereketlerini gaýtadan dikeltmekden ybaratdyr.

Häzirki wagtda dünýä ýüzüni gurşap alan COVID-19 pandemiýasy özara hereketleriň, söwda we ýükleri daşamak işiniň yzygiderliligine ýaramaz täsirini ýetirdi. Ol adamzat durmuşynyň ähli ugurlarynda kynçylyklary döretdi. Şunda söwda we syýahatçylyk ulgamlary has köp zyýan çekdi. Bu kynçylyklar YHG-nyň sebitine hem degişlidir. Şeýle şertlerde gurama öz iş ugruny üýtgedip, senenamada bellenen çäreleri dowam etdirmek hem-de işleriň ýyllyk meýilnamasyny ýerine ýetirmek üçin, wirtual we gibrid görnüşli özara hereketleri ýola goýdy. Üstümizdäki ýylda Yslamabat — Tähran — Stambul ulag geçelgesiniň işe girizilmegi ulag ulgamyndaky özara hereketlerde gazanylan uly üstünlikleriň biri boldy. Şu ýylyň 7-nji oktýabrynda Pakistanyň Karaçi şäherinden Türkiýä we Azerbaýjana iki gezek ýük ugradyldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň işine işjeň gatnaşmagyny üpjün etmek hem bu düzümiň işiniň esasy ugurlarynyň biri hasaplanýar. 2021-nji ýylda Türkmenistanyň YHG-da başlyklyk etmegi, Aşgabatda gurama agza döwletleriň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň 25-nji mejlisiniň we YHG-nyň 15-nji sammitiniň geçirilmegi bu ugurdaky tagallalaryň anyk mysalydyr. Şeýle-de YHG öz agza döwletleriniň her biriniň ägirt uly mümkinçiliklerinden toplumlaýyn peýdalanmaga çalyşýar. Çünki ýurtlaryň käbirleri tebigy baýlyklaryň iri gorlaryna eýe bolsa, käbirleri durmuş üçin zerur bolan harytlary we hyzmatlary öndürmekde aýratyn tapawutlanýar. Sebitiň içinde şol harytlardyr hyzmatlara isleg barha artýar, munuň özi birek-biregiň mümkinçiliklerinden hem-de hyzmatlaryndan peýdalanmak arkaly ykdysady bähbitleri gazanmakda uly ähmiýete eýedir. Şoňa görä-de, biz şu we beýleki ugurlarda öňde durýan meseleleri ýakyndan ara alyp maslahatlaşmakda YHG-nyň nobatdaky 15-nji sammiti gurama agza döwletler üçin täze mümkinçilikleri açdy diýip aýdyp bileris. Aşgabat sammitiniň şygary, hakykatdan-da, agza ýurtlaryň bilelikde geljegi guramaga umumy islegini aýdyň şöhlelendirdi.

Rahim Haýat KUREŞI,

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan ýurdumyz hemmetaraplaýyn ösýän we dünýäniň ösüşine oňyn täsir edýän ýurt hökmünde tanalýar. Ýurdumyzda milli ykdysadyýetiň dürli ugurlary bilen bir hatarda ylym-bilim ulgamyny ösdürmek, olara täze innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak babatdaky möhüm işleriň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrülmegi has-da guwandyryjydyr.

Ýeri gelende aýtsak, Türkmenistanda telekeçilik ulgamyny hemmetaraplaýyn ösdürmek, häzirki zamanyň bazar gurallaryny giňden ornaşdyrmagyň hasabyna hususy pudagyň eýeleýän ornuny ýokarlandyrmak hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Gahryman Arkadagymyzyň ykdysady strategiýasyna laýyklykda, milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmakda hem-de dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde telekeçileriň öňünde möhüm wezipeler goýulýar.

Kiçi we orta işewürler elektron senagatyny döretmekde we ösdürmekde netijeli işleri alyp barýarlar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti elektron önümlerini, şol sanda smart-telewizorlaryň dürli kysymlaryny öndürýär hem-de üstünlikli eksport edýär. Mundan başga-da, bu hojalyk jemgyýeti LED lampalary, kompýuterleri, planşetleri we ykjam el telefonlaryny öndürip, meşhurlyk gazanýar.

Häzir önümçiligiň kuwwatyny artdyrmak maksat edinilip, elektron senagatynyň halkara ölçeglerine laýyk gelýän hem-de dünýä bazarlarynda uly isleglerden peýdalanýan önümleriň täze görnüşlerini öndürmäge degişli ýokary tehnologiýaly önümçilikleri döretmek boýunça giň gerimli taslamalar durmuşa geçirilýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzda ýokary tehnologiýalara we düýpli nazary ylymlara esaslanýan sanly ykdysadyýeti döretmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar.

Ykdysadyýetimiziň çalt ösýän we geljegi uly pudaklary bolan ulag hem-de aragatnaşyk ulgamlaryny kämilleşdirmäge aýratyn üns berilýär. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen ulag-logistika strategiýasynyň esasy goýuldy. Bu ulgama ylmyň iň täze gazanan üstünlikleri ornaşdyrylyp, häzirki zaman demir, awtomobil, howa ýollary çekildi. Bu strategiýanyň durmuşa geçirilmegi ýurdumyzyň Ýewraziýa ulag ulgamyna işjeň goşulmagyna ýardam edýär.

Maral NURYÝEWA,

«Eşiden deň bolmaz gören göz bilen» diýleni. Bizem öň tarypyny eşidenem bolsak, bu toplumy gözümiz bilen görmegi, onda alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşmagy maksat edinip, Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň «Ahal» daýhan birleşigine tarap ýola düşdük. Obanyň içinden geçýän asfalt ýol bizi giň meýdany eýeleýän döwrebap topluma getirdi.

Ýurdumyzda ilkinji bolup hind guşunyň etini öndürip başlan tejribeli telekeçi Maksat Ibragimowyň ýolbaşçylygyndaky bu toplum alty bölekden ybarat bolup, ilki baranymyz hind guşlarynyň idedilýän ketekleri boldy. Hatara duran dört ketegiň birinjisiniň gabadynda aýak çekdik. Maksat ketekleriň aňryýanyndaky giň meýdana göz aýlap:

— Biz geljekde ketekleriň sanyny 10-a ýetirmegi meýilleşdirýäris. Şeýle bolanda, önümçiligimiz ýene-de artyp, hind guşunyň eti bilen diňe halkymyzy üpjün etmän, ony daşarky bazarlara ibermäge-de mümkinçilik dörär. Ýurdumyzda ilkinji bolup et önümlerini eksport etmegiňem biziň paýymyza düşendigini buýsanç bilen aýdyp bilerin. Golaýda Azerbaýjan Respublikasyna hind guşunyň etiniň 22,5 tonnasyny iberdik. Ýakyn günlerde onuň ýene-de bir tapgyryny Gruziýa we Ermenistan Respublikasyna ibermegi göz öňünde tutýarys — diýdi.

Bu täsin guşuň idedilişi barada pikir edenimizde, dogrusy, başda giň ketegiň içinde olara iým, suw berip ýören köp sanly idedijileri göreris öýdüpdik. Döwrebap tehnologiýalar ornaşdyrylan iş otagyna girenimizde, monitoryň ýüzündäki görnüş bada-bat ünsümizi çekdi. Görüp otursak, Germaniýanyň öňdebaryjy «Prüllage» kompaniýasynyň enjamlary ketegiň içindäki ýagdaýy tutuşlygyna dolandyryp dur. Howanyň ýagdaýy, çyglylyk, gyzgynlyk derejesi, guşlaryň günüň dowamynda iýýän iýminiň, içýän suwunyň mukdary, ätiýaçlyk ot-iýmler... Operator Döwletgeldi Ibragimow oturan ýerinden gerekli düwmejikleri basyp, bu ýagdaýlary aç-açan görüp bilýär we işleri sazlaşykda alyp barýar. Ynha, täze tehnologiýa!

Hind guşlarynyň 4 müňüsi saklanýan ketegiň içiniň garaňkylygy-da ünsümizi çekdi. Operator bu ýagdaýy şeýleräk düşündirdi:

— Hind guşlary, esasan, et ugurly bolansoň, biziň maksadymyz hem olaryň köp agram bermegini gazanmak. Ýagtylyk bolanda, hereket köp bolýar, ýagny guşlar biri-birini kowalap, oýun oýnamak isleýärler. Munuň özi olaryň agram almagyna päsgel berýär. Hereket köp edilende, olaryň damarlary çykyp başlaýar. Şonuň üçin jüýjeler inkubatordan çykandan soň, iki gün ýagtylykda ýaşap, kem-kemden garaňkylyga öwrenişip başlaýarlar. Ýagtylykda ýaşan şol iki gününde-de olar iýmiň, suwuň ýerleşýän ýerini aňynda saklap galýarlar we ajygyp, suwsan halatynda, şondan çelgi alýarlar. Gowy idedilende, horazlaryň agramy 25, mäkiýanlaryňky bolsa 13 kilograma ýetýär. Ot-iýmlik ekinleriň özümizde öndürilmegi guşlaryň öz wagtynda, ýeterlik derejede ýokumly iýmitler bilen iýmitlenip, ýokary agram almagyna oňaýly şertleri döredýär.

Soňra biz toplumyň jüýje çykarylýan bölümine tarap ugradyk. Bu ýerde-de işler täze tehnologiýalar esasynda alnyp barylýar. Önümhanada Belgiýanyň «Petersime» kompaniýasynyň hersi 14 müň 120 sany jüýje çykarmaga ukyply bolan enjamlarynyň 5-si ornaşdyrylypdyr. Jüýjeleriň ýumurtganyň içinde wagty dem alşyna, nähili ýagdaýda oturyşyna ýörite rentgen enjamy arkaly gözegçilik edilýär. Enjamlaryň iş ýagdaýlary ene towugyň tebigy hereketlerini ýada salýar. Wagty gelende, ene towuk çüňki bilen ýumurtgany ýaryp, jüýjäniň çykmagyna ýardam edýän bolsa, inkubatorda 26-njy günde bu enjam arkaly ýumurtgadan kislorod sorulyp, ýerine kömürturşy gazy goýberilýär. Netijede, jüýjeler ýumurtgany ýaryp çykmak bilen bolýarlar. Jüýje çykan dessine, daşynda perdejikler bolýar. Ene towuk ol perdejikleri ganaty bilen kakyp aýyrýar, tehnologiýada bolsa perdejikleri sorýan ýörite enjam ulanylýar. Jüýjeler seljerilip, sanjym edilýär, soňra keteklere goýberilýär.

— Toplumyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda 4 müň 800 tonna et öndürmäge niýetlenendir. Häzirki wagtda 42 görnüşli önüm öndürilýär. Hind guşunyň eti böleklere bölünip, döşi, budy, bagyrdyr ýüregi aýratynlykda gaplanýar. Gaýtadan işleýän bölümde hind guşunyň etinden şöhlat önümleri, şeýle-de börek, manty, kotlet ýaly ýarymfabrikatlaryň doňdurylan görnüşleri taýýarlanylýar. Biziň önümlerimiz paýtagtymyzyň söwda dükanlarynda «Maksada okgunly» haryt nyşany bilen alyjylara hödürlenilýär.

Hormatly Prezidentimiz hemişe ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde dünýä tejribesini öwrenmek, täze önümçilikleri ýola goýmak babatda anyk wezipeleri goýýar. Täze tehnologiýalarda, ýokary öndürijilikli işlemek üçin ähli mümkinçilikleri we şertleri döredip berýär. Şol mümkinçiliklerden peýdalanyp, geljekde harytlaryň täze görnüşleriniň ýene-de 15-sini öndürmek bilen, önümçiligimiziň gerimini has-da giňeltmäge çalyşýarys. Bu bolsa biziň ýurdumyzyň azyk bolçulygyna mynasyp goşandymyz bolar — diýip, tejribeli telekeçi Maksat Ibragimow gürrüň berýär.

...Ýola düşenimizde, hind guşunyň etinden we taýýar önümlerden ýüküni ýetiren ýörite awtoulag toplumyň derwezesinden çykyp, paýtagta tarap ugur aldy. Munuň özi ak bazarlarymyzyň täzeje hind guşy eti hem-de ondan taýýarlanylan süýji nygmatlar bilen baýlaşjakdygyndan habar berýär. Bazarlarymyzyň, saçaklarymyzyň azyk önümleri bilen yzygiderli üpjün edilmegi bolsa halkymyzyň bolelin ýaşaýşyndan nyşan.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan». Surata düşüren Meretdurdy ROZYÝEW.

Her bir güni okgunly ösüşlere beslenen berkarar Watanymyz tanalmaz derejede özgerýär. Gurulýan obalar, şäherçeler, ýaşaýyş toplumlary, önümçilik maksatly desgalar, awtoulag ýollary ýurdumyzyň ajaýyp görküni has-da artdyrýar. Şeýle beýik özgertmeleri başdan geçirýän eziz Diýarymyzyň ähli ugurlarynda netijeli we döredijilikli zähmetiň joş almagy bolsa, milli ykdysadyýetimiziň barha kuwwatlanmagyna itergi berýär.

Hormatly Prezidentimiz: «Biz Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň her bir welaýatyny durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryny işläp taýýarladyk we güýçli depginler bilen durmuşa geçirýäris» diýip belleýär. Bu hakykata tamamlanyp barýan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda dürli ugurlarda gazanylýan üstünlikleriň, ýetilýän sepgitleriň mysalynda uly buýsanç bilen göz ýetirýäris. Şanly ýylda diňe Ahal welaýatynyň özünde milli ykdysadyýetimiziň ösüşine täze itergi berjek iri desgalaryň, şeýle-de durmuş-medeni maksatly binalaryň gurlup, ulanylmaga berilmegi, halk hojalygynyň dürli ugurlarynda, oba hojalygynda guwandyryjy önümçilik görkezijilerine eýe bolunmagy bu babatda aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Welaýatymyzyň Kaka we Babadaýhan etraplarynda ýeňil senagatyň täze, iri kärhanalary — dokma toplumlary, Ak bugdaý, Kaka etraplarynda dürli gök-bakja önümlerini ýetişdirýän döwrebap ýyladyşhanalar gurlup, ulanylmaga berildi. Şeýle desgalaryň işe girizilmegi bilen ildeşlerimiziň müňlerçesine ýokary amatlykly iş orunlary döredi. Bu bolsa, ildeşlerimiziň ýaşaýyş-durmuş derejesine oňyn täsirini ýetirdi.

Täze taryhy döwürde ýurdumyzda ähli ugurlarda amala aşyrylýan taryhy özgertmeleriň, ösüşleriň gözbaşynda hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary durandyr. Ulus-ilimiz Gahryman Arkadagymyz tarapyndan kabul edilýän we üstünlikli durmuşa geçirilýän milli we döwlet maksatnamalaryň çägindäki beýik, taryhy işlere guwanýar, buýsanýar, şonuň bilen baglylykda, geljek, 2022-nji ýyly «Halkyň Arkadagly zamanasy» diýip, yglan etmek boýunça öňe sürlen teklibi tüýs ýürekden goldaýar. Geljek, 2022-nji ýyly ýagşy arzuwlar bilen garşylamagy we ony uly üstünliklere beslemegi maksat edinýäris.

Sähra SAPARMYRADOWA,

Ahal welaýat kitaphanasynyň kitaphanaçysy.

Öňdengörüjilikli strategiýa we wajyp çözgütleriň öz wagtynda kabul edilmegi dünýäde çylşyrymly ýagdaýlaryň hem-de çäklendirmeleriň dowam edýän häzirki döwründe milli ösüş depginini durnukly derejede saklamaga, pudaklary döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmäge, sanly ulgamy giňden ornaşdyrmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýylyň 3-nji iýulyndaky degişli Karary esasynda kabul edilen «Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de ony durnukly ösdürmek boýunça 2020-2021-nji ýyllar üçin Milli maksatnamada» bellenen wezipeleriň amala aşyrylmagy dünýä ykdysady ulgamyna ynamly goşulyşmagymyzy üpjün edýär. Ýakynda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly şu ýylyň 11 aýynyň jemlerine bagyşlap geçirilen giňişleýin mejlisinde bellenilişi ýaly, hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüşi 6,2 göterim derejede üpjün edildi. Bu bolsa dünýä ykdysadyýetindäki kynçylyklara garşy netijeli çäreleriň durmuşa geçirilýändigine şaýatlyk edýär.

Hormatly Prezidentimiziň bu mejlisde gol çeken Karary bilen «Dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin Maksatnama» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy kabul edildi. Bu çözgüt ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Prezident maksatnamasynda bellenen wezipeleri üstünlikli amala aşyrmak, döwletiň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmek we durnukly ösüşi üpjün etmek, şeýle hem dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň pudaga ýetirýän täsirlerini peseltmek boýunça çäreleri guramaçylykly geçirmek maksadyndan ugur alýar.

Maksatnamanyň esasy maksatlary geljek ýylda eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň ykdysady işjeňligini üpjün etmek üçin milli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak boýunça çäreleri amala aşyrmakdan hem-de pudaklaryň durnukly ösüşini gazanmak bilen, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmakdan ybaratdyr. Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň geljek ýylda ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirjek täsirlerini peseltmek hem-de pudaklary durnukly ösdürmek boýunça amala aşyrylmaly işleri anyk kesgitlemek, olaryň ýerine ýetirilişine gözegçiligi güýçlendirmek esasy wezipeleriň hatarynda kesgitlenýär.

Geljek ýylda makroykdysady durnuklylygy gazanmak, jemi içerki önümiň ösüş depginini pese gaçyrman saklamak, önümçilik kuwwatlyklarynyň ulanylyşyny artdyrmak we bu ugurda desgalary netijeli ulanmak, çig mal, kömekçi serişdeler, beýleki önümler bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmak, içerki bazaryň işini ösdürmek, munuň hasabyna senagat, azyk harytlaryna elýeterliligi has-da gowulandyrmak, täze iş orunlaryny döretmek, sebitlerde erkin ykdysady zolaklary döretmek, olaryň işini guramaçylyk taýdan dolandyrmak, ýerli hem-de bilelikdäki kärhanalaryň işini ýola goýmak boýunça çäreleri maksatnamalaýyn esasda durmuşa geçirmek bellenilýär.

Ýurdumyzyň amatly ulag-üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanyp, ulag-logistika ulgamyny ösdürmek we milli harytlaryň amatly ulag geçelgeleri arkaly dünýä bazarlaryna çykarylmagyna ýardam bermek, üstaşyr ýükleri artdyrmak hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek degişli pudagyň öňünde wezipe edilip goýulýar.

Döwlet emlägini dolandyrmagyň görnüşleridir usullaryny has-da kämilleşdirmek, bu babatda hususylaşdyrmagy dowam etdirmek we gymmatly kagyzlar bazarynyň işini ýaýbaňlandyrmak, döwlet býujetini döwrebap dolandyrmak, elektron salgyt ulgamyny döretmek, bank işini döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmek, oýlanyşykly pul-karz syýasatyny durmuşa geçirmek wajyp ugurlaryň hatarynda görkezilýär.

Hususy ulgamy döwlet tarapyndan goldamak, kiçi we orta telekeçiligiň işjeňligini artdyrmak, işewürlik gurşawyny kämilleşdirmek bilen, eksporta niýetlenen hem-de daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek, eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň eksport mümkinçiliklerini ýokary derejede ulanmak üçin şertleri döretmek, höweslendirmek boýunça çärelere uly ähmiýet berilýär.

Maksatnamanyň çäklerinde döwlet kärhanalarynyň, hususy önüm öndürijileriň çig mal, himiki serişdeler we beýleki harytlar bilen üpjünçiligini gowulandyrmak arkaly olaryň önümçiliginiň bökdençsiz işledilmegini gazanmak, ýurduň çäginde duş gelýän himiki elementleriň, şol sanda selçeň-ýer elementleriniň, magdanlaryň senagat ähmiýetli gorlaryny ýüze çykarmak hem-de tassyklamak boýunça işleri geçirmek göz öňünde tutulýar. Goşulan gymmaty ýokary bolan we eksporta gönükdirilen önümçilikleri ösdürmek, eksportyň düzüminde ýokary tehnologiýaly önümleriň paýyny artdyrmak, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryňdyr enjamlaryň amatly bahalardan göni önüm öndürijiden ýa-da onuň resmi wekillerinden satyn alynmagyny gazanmak, sebitlerde erkin ykdysady zolaklary döretmek boýunça işleri çaltlandyrmak meýilleşdirilýär. Ýurduň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini netijeli peýdalanyp, dünýä bazaryna amatly ugurlarda goşulyşmak, ýükleriň üstaşyr geçirilmegini höweslendirmek boýunça işleri geçirmek degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň öňünde wezipe edilip goýulýar.

Bazar gatnaşyklaryny işjeňleşdirmegiň çäginde eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy boýunça işler dowam etdiriler. Iri kärhanalary paýdarlar jemgyýetlerine öwürmek, döwlet emlägini ynançly we döwlet-hususyýetçilik hyzmatdaşlygy görnüşinde dolandyrmak işleri durmuşa geçiriler. Elektron salgyt ulgamyna geçmegi tizleşdirmek, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň işini halkara tejribeden ugur alyp kämilleşdirmek hem-de beýleki ýurtlaryň gazna biržalary bilen hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça çäreleri geçirmek, milli ykdysadyýetiň pudaklaryna amatly şertlerde karz serişdeleri, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça degişli işler alnyp barlar. Daşary ýurt we abraýly halkara maliýe guramalary, banklary bilen hyzmatdaşlyk ösdüriler.

Maksatnamada adam maýasyny ösdürmäge uly ähmiýet berilýär. Ýurdumyzda ýokary taýýarlykly hünärmenleri ýetişdirmek we ýaşlaryň ylym-bilim öwrenmegi üçin şertleri döretmek maksady bilen, «Arkadag nesilleri» atly ylym-bilim maksatly gaznany döretmek hem-de ýörite saýlanyp alnan ýaşlary onuň serişdeleriniň hasabyna dünýäniň abraýly ýokary okuw mekdeplerinde inžener, nebitgaz, himiýa, energetika, genetika, sanly ulgam, kibernetika, lukmançylyk, halkara hukuk, seýsmologiýa we beýleki ugurlarda okatmak boýunça çäreleri geçirmek bellenilýär.

Hususy eýeçilikdäki kärhanalaryň toplumlaýyn ösdürilmegi we olar üçin amatly işewürlik şertleriniň döredilmegi, eksport başlangyçlarynyň höweslendirilmegi ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň artmagyna ýardam berer. Halkara we daşary ýurt maliýe guramalary bilen ýurdumyzyň degişli edaralarynyň arasynda hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi maýa goýum ulgamyny has-da kämilleşdirmäge hem-de daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek üçin öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmäge, şol sanda önümçilige, jemgyýetçilik sagdynlygy, ilaty durmuş taýdan goramak ulgamlaryna maýa goýmaga, hususyýetçilik we işewürlik gurşawyny has-da kämilleşdirmäge şertleri döreder.

Geljek ýyl üçin meýilleşdirilen çäreler ykdysadyýetiň pudaklarynda önümçiligiň ugurlaryny giňeltmäge, täze kuwwatlyklary işe girizmäge, ösen tehnologiýalara esaslanýan kärhanalary döretmäge, olaryň taslama kuwwatlyklarynda işlemegi üçin şertleri döretmäge, önümçilik kuwwatlyklarynyň ulanylyşyny artdyrmaga, milli ykdysadyýetde, daşary ykdysady gatnaşyklarda hususy eýeçiligiň paýynyň yzygiderli ýokarlanmagyny goldamaga, ösdürmäge, kiçi we orta telekeçiligiň ösüşine döwlet tarapyndan giňden goldaw bermegi dowam etdirmäge, olaryň ykdysadyýetiň ähli ulgamlarynda işjeňligini artdyrmaga uly itergi berer.

Orazmuhammet AŞYROW,

Häzirki wagtda döwlet Baştutanymyzyň tagallalary esasynda milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýady döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirilýär. Durnukly hem-de oýlanyşykly maliýe-ykdysady we salgyt syýasaty Türkmenistanyň daşary ýurtly maýadarlar üçin özüneçekijiligini artdyrýar.

Sanly ulgamyň we täzeçil tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagy sazlaşykly ykdysady ösüşiň esasy şertleriniň biri hasaplanylýar. Şeýle bolansoň, okgunly ösýän Diýarymyzyň halk hojalygynyň ähli ugurlary işjeň sanlylaşdyrylýar. Sanlylaşdyrmanyň çäklerinde ilata hödürlenýän bank hyzmatlarynyň, elektron tölegleriň gerimi giňeýär, nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi artýar. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, häzirki döwürde sanly ulgam onlaýn duşuşyklary we maslahatlary geçirmekde hem işjeň ulanylýar. Teleköprüleriň üsti bilen ylmy-tejribe hem-de okuw maslahatlary geçirilýär.

Pederlerimiziň asylly ýörelgelerine eýerip, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramynyň öňýanynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisindäki çykyşynda hormatly Prezidentimiz: «Ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanly ulgama geçirmegiň we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň, innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, döwletara we halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň, daşary ykdysady mümkinçilikleri ýokarlandyrmagyň, maýa goýum işini has-da işjeňleşdirmegiň hasabyna, biz ýurdumyzyň dünýä ykdysady ulgamyna gatnaşmagynyň derejesini barha ýokarlandyrýarys» diýip belledi.

Milli Liderimiziň parasatly başlangyçlary esasynda ýurdumyzyň ylym-bilim ulgamlaryny sanly ulgama toplumlaýyn geçirmek maksady bilen, «Türkmenistanda ylym ulgamyny 2020 — 2025-nji ýyllarda sanly ulgama geçirmegiň Maksatnamasy» kabul edildi. Onuň üstünlikli amala aşyrylmagy halk hojalygynyň ähli pudaklarynda täze tehnologiýalary giňden peýdalanmaga, ylym-bilimiň we önümçiligiň arasyndaky baglanyşygy has-da işjeňleşdirmäge ýardam eder.

Häzirki ýaş nesliň ösen tehnologiýalardan habarly bolmagy, olary başarnykly dolandyryp bilmegi, ýurdumyzda bu ugurda ýaş hünärmenleriň taýýarlanylmagy Türkmenistanyň halkara derejesinde bäsdeşlige ukyply döwlet bolmagyny üpjün eder. Biz — ýaşlar, öz gezegimizde, hormatly Prezidentimiziň döredip berýän şert-mümkinçiliklerine mynasyp jogap bermek ugrunda yhlasymyzy gaýgyrmarys.

Yhlas GÜRGENOW,

16-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde hormatly Prezidentimiz «Türkmenabatdaky S.A.Nyýazow adyndaky himiýa zawodynda garyşyk mineral dökünleri öndürýän önümhananyň gurluşygyny maliýeleşdirmek hakynda» Karara gol çekip, soňky onýyllyklarda garyşyk dökünleriň öndürilmeginiň uly ähmiýete eýe bolandygyny nygtady. Şolaryň ykdysady taýdan bähbitliligi şol dökünlerde, iň azyndan, iki täsirli serişdeleriň bardygy bilen tapawutlanýar. Täze taslamanyň durmuşa geçirilmegi ýurdumyzda ösdürilip ýetişdirilýän oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ep-esli ýokarlandyrmaga, ýeriň düzümini gowulandyrmaga mümkinçilik berer diýip, milli Liderimiz belledi.

Bu resminama hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň şu ýylyň 9-njy oktýabrynda Birleşen Arap Emirliklerine bolan iş saparynyň çäklerinde, Türkmenistanyň Hökümeti bilen Abu-Dabiniň Ösüş gaznasynyň arasynda gol çekilen Karz ylalaşygy esasynda taýýarlanyldy. Karara laýyklykda, şol önümhananyň gurluşygyny maliýeleşdirmek üçin gazna tarapyndan karz serişdeleriniň bölünip berilmegi göz öňünde tutulýar. Bu çözgüt içerki Karz ylalaşygy esasynda amala aşyrylar. Ylalaşyk Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň hem-de “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň arasynda baglaşylar.

Obasenagat toplumynyň netijeliligini ýokarlandyrmakda, ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmekde dünýäniň öňdebaryjy tejribesini öwrenmäge we ornaşdyrmaga, oba hojalygy ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge möhüm ähmiýet berilýär.

BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň hem-de Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň şu ýyl tamamlanýan bilelikdäki “Türkmenistanyň gurak sebitlerinde oba hojalygy bilen meşgullanýan ilatyň howanyň täsiri bilen bagly durmuş-ykdysady ýagdaýlarynyň durnuklylygyny üpjün etmek” taslamasy hem munuň aýdyň mysallarynyň biridir. Bu taslama Ählumumy ekologiýa gaznasynyň ýanyndaky Ýörite howa gaznasynyň maliýe taýdan goldaw bermeginde amala aşyrylýar. Taslamanyň maksady suwarymly ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmak, ahyrky netijede bolsa, kärendeçileriň girdejilerini hem-de oba zähmetkeşleriniň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak arkaly oba hojalyk işini ilerletmek üçin innowasion tehnologiýalar we uýgunlaşmak çäreleri barada tejribe hem-de bilimleri almaga ýardam etmekden ybaratdyr.

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň birnäçe etraplarynda maldarçylyk hojalyklarydyr daýhan birleşikleri taslamada göz öňünde tutulan işler bilen gurşalyp alyndy. Maksatnamanyň çäklerinde suw hojalyk we oba hojalyk ulgamlarynda uýgunlaşmak tehnologiýalaryny ulanmak arkaly birnäçe çäreler amala aşyryldy.

Türkmenistan BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy (FAO) bilen oba hojalygyny durnukly ösdürmek, azyk howpsuzlygyny üpjün etmek we daşky gurşawy goramak ýaly ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda bu gurama bilen bilelikde sebit taslamalarynyň 5-si durmuşa geçirilýär hem-de ýokarda agzalan ulgamlarda halkara tejribä daýanylyp, Durnukly ösüş maksatlaryna laýyk gelýän öňdebaryjy tehnologiýalar, innowasion çözgütler we häzirki zaman ylmy çemeleşmeleri ornaşdyrylýar.

Türkmenistanda BMG-niň bu ýöriteleşdirilen düzüminiň wekilhanasynyň açylmagynyň meýilleşdirilmegi FAO bilen özara gatnaşyklary giňeltmäge, täze, ýurdumyz üçin örän wajyp taslamalary işläp taýýarlamaga we amala aşyrmaga ýardam eder. «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda durnukly ösüş babatda 2021 — 2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň Çarçuwaly maksatnamasyna» esaslanyp, FAO guramasynyň 2022 — 2025-nji ýyllar üçin Türkmenistan boýunça Maksatnamasyny işläp taýýarlamak teklip edilýär.

Türkmenistan FAO bilen gatnaşyklary işjeňleşdirmäge uly ähmiýet berip, ykdysadyýetiň oba hojalygy ýaly möhüm pudagynda düýpli özgertmeleri amala aşyrmakda, şol sanda obasenagat toplumynyň kuwwatyndan netijeli peýdalanmak, önüm öndürijileri goldamak, azyk bolçulygyny üpjün etmek, ýokary hilli azyk önümlerini öndürmek, ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak boýunça görülýän toplumlaýyn çärelerde özüniň oňyn tejribesini paýlaşmaga taýýardyr.

Obasenagat toplumy Türkmenistanyň milli ykdysadyýetiniň örän möhüm pudagy bolup, ol senagaty çig mal bilen üpjün edýär, ilat üçin azyk bolçulygyny döredýär hem-de tutuş halk hojalygynyň ösmegine kuwwatly itergi berýär. Soňky ýyllarda bazar özgertmeleriniň amala aşyrylmagy hem-de telekeçiligiň döwlet tarapyndan goldanylmagy netijesinde bu pudak diňe bir içerki wezipeleri çözmekde däl, eýsem, ýokary hilli türkmen önümleriniň daşary ýurtlara iberilýän möçberlerini artdyrmakda hem özüniň kuwwatyny barha artdyrýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan, obalaryň durmuş we ykdysady taýdan ösmegini üpjün etmäge, oba hojalyk önümlerini öndürijiler üçin maliýe-ykdysady höweslendiriş çärelerini, ýeňillikli şertleri hödürlemäge, hojalygy ýöretmegiň innowasion tehnologiýalaryny we döwrebap usullaryny ornaşdyrmaga gönükdirilen özgertmeler obasenagat toplumynyň okgunly ösmegine ýardam edýär. Noýabr aýynyň ikinji ýekşenbesinde Türkmenistanda bellenilip geçilen, däp bolan Hasyl toýy oba zähmetkeşleriniň obasenagat toplumynyň ähli ulgamlarynda gazanýan üstünliklerini aýdyň görkezdi.

Ýurdumyzda esasy oba hojalyk önümleri bolan bugdaý we pagta öndürmek boýunça döwlet tabşyryklary üstünlikli ýerine ýetirildi. Hususan-da, ata Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramynyň bellenilen ýylynda türkmen daýhanlary, kärendeçileri, mehanizatorlary guşgursak bugdaýyň 1,4 million tonnadan gowragyny hem-de “ak altynyň” 1 million 250 müň tonnadan gowragyny ýygnadylar. Bu gazanylan üstünlikler azyk howpsuzlygy babatda möhüm ähmiýete eýedir. Munuň özi Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň esasy görkezijileriniň biri bolup durýar.

Türkmenistanda gallaçylyk we pagtaçylyk bilen birlikde, maldarçylyk, guşçulyk, gök we bakjaçylyk, miweçilik, üzümçilik, balçylyk ýaly pudaklar hem-de oba hojalyk işiniň beýleki görnüşleri okgunly ösdürilýär.

Şeýlelikde, Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň ekerançylary şalynyň, Mary we Balkan welaýatlarynyň ekerançylary bolsa gant şugundyrynyň bol hasylyny ýetişdirýärler. Gara mallaryň, dowarlaryň, düýeleriň hem-de guşlaryň baş sany artýar. Türkmen daýhanlary banan, zeýtun, malina, pisse ýaly önümleriň täze görnüşleriniň önümçiligini özleşdirýärler.

“Türkmenistanyň oba hojalyk toplumyny ösdürmegiň 2019 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda” ýer we suw serişdelerini dolandyrmagyň netijeliligini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak, oba hojalyk önümçiligine ylmyň we sanly tehnologiýalaryň gazananlaryny ornaşdyrmak, tohumçylygy we seçgiçiligi kämilleşdirmek, oba hojalygynyň gaýtadan işleýän senagatynyň hem-de pudagy mineral dökünler bilen üpjün edýän himiýa senagatynyň täze önümçilik kuwwatlyklaryny döretmek göz öňünde tutulýar. Munuň özi obasenagat toplumynyň jemi içerki önüme goşandyny hem-de ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmaga mümkinçilik berer.

Şu ýylyň mart aýynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary tarapyndan gurlan täze ýyladyşhana toplumlarynyň altysynyň açylmagy Russiýa, Gazagystana, Gyrgyzystana iberilýän pomidoryň möçberini ep-esli artdyrmaga ýardam etdi.

Milli Liderimiz häzirki döwürde hususy maýa goýumlaryň döwrebap oba hojalyk önümçiliklerini we täze iş orunlaryny döretmegiň esasy bolmalydygyny nygtaýar. Häzirki wagtda Türkmenistanyň Prezidentiniň “Oba hojalyk maksatly ýörite ýer gaznasynyň möçberlerini tassyklamak hakynda” Kararyna laýyklykda, ýurdumyzyň sebitlerinde hususy önüm öndürijilere bellenen tertipde bugdaý, gowaça we döwlet tabşyrygyna girýän beýleki oba hojalyk önümlerini ýetişdirmek üçin ýer bölekleri berilýär.

Hökümetiň ýokarda agzalan mejlisinde bellenilişi ýaly, ýurdumyzyň welaýatlarynda döwlet tabşyrygyna girýän oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek üçin jemi 326 müň 29 gektar meýdanda oba hojalyk maksatly ýörite ýer gaznasyny döretmek we olary paýdarlar jemgyýetlerine, daýhan hojalyklaryna, ýuridik şahslara hem-de raýatlara uzak möhletleýin ulanmaga bermek boýunça welaýatlaryň häkimlikleri bilen bilelikde degişli teklipler işlenip taýýarlanyldy.

Bu ýer gaznasyndan berilmegi göz öňünde tutulýan ýer bölekleriniň azyndan 70 göteriminde şertnamalaýyn esasda bugdaý, gowaça we döwlet tabşyrygyna girýän beýleki oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek, galan böleginde bolsa ylmy esasda ekin dolanyşygyny geçirmek üçin döwlet tabşyrygyna girmeýän oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek hem-de berlen umumy ýer bölegi üçin bugdaý we gowaça hasylyny ösdürmek boýunça meýilnamany doly ýerine ýetirmek şertinde önüm öndürijilere ýer böleklerini 99 ýyla çenli peýdalanmaga bermek göz öňünde tutulýar.

Oba hojalyk önümçiliginde halkara tejribä we döwrüň talaplaryna laýyklykda, täze guramaçylyk-hukuk usullarynyň ulanylmagy kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek üçin giň mümkinçilikler açýar.

Hojalyk işi bilen baglanyşykly meseleleri özbaşdak çözmek hukugyna eýe bolan kärendeçiler, fermerler we daýhan birleşikleri, özüniň işewürligini açan telekeçiler oba hojalyk önümlerini öndürmek, taýýarlamak we gaýtadan işlemek, olary saklamak, daşamak hem-de ýerlemek bilen meşgullanýarlar, içerki bazarlary dürli azyk önümleri bilen doly üpjün etmäge saldamly goşant goşýarlar. Olar önümleriň artyk bölegini daşary ýurtlara ibermek mümkinçiligine eýedirler.

Türkmenistanda ekin meýdanlaryny suw bilen üpjün etmäge we olaryň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmaga, obasenagat toplumynyň tehniki parkyny yzygiderli täzeläp durmak üçin dünýäniň esasy önüm öndürijilerinden oba hojalyk tehnikalaryny satyn almaga ägirt uly maliýe serişdeleri bölünip berilýär. Diňe şu ýylyň dowamynda ýurdumyzyň hususy önüm öndürijileri üçin “John Deere” kompaniýasynyň oba hojalyk tehnikalarynyň uly tapgyry satyn alyndy. Telekeçiler meşhur amerikan kompaniýasynyň ýokary öndürijilikli tehnikalaryny bank karzlary arkaly satyn alyp bilýärler.

Ozal satyn alnan tehnikalary kadaly iş ýagdaýynda saklamak üçin “John Deere” hem-de “Claas” kysymly sürüm we bejergi traktorlary hem-de “John Deere” kombaýnlary üçin ätiýaçlyk şaýlaryny, tigirleri, çalgy ýaglaryny we sarp ediş serişdelerini satyn almak barada çözgüt kabul edildi.

Ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň düzümleriniň döwrebaplaşdyrylmagy hem-de täze tehnikalar bilen üpjün edilmegi oba hojalygynda zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmaga, pudagyň durnukly ösüşini üpjün etmäge ýardam berýär.

Döwrebap suw tygşytlaýjy tehnologiýalary hem-de ylmyň iň soňky gazananlaryny önümçilige ornaşdyrmak arkaly suw serişdelerini rejeli ulanmak oba hojalyk toplumynda amala aşyrylýan giň gerimli meýilnamalaryň möhüm ugrudyr. Bu babatda Bereket etrabynda ýurdumyzyň günbatar sebitiniň ekin meýdanlaryna Garagum derýasynyň suwuny akdyrmak üçin niýetlenen täze suw howdanynyň işe girizilmegi möhüm waka boldy. Göwrümi 18 million kub metre barabar bolan suw howdany güýz-gyş aýlarynda derýanyň aşaky akymynda suwy ýygnamak, ekerançylyk ýerleriniň suwarylýan wagtynda suwuň paýlanyşyny sazlamak üçin niýetlenendir.

Suw geçirijilik ukyby sekuntda 10 kub metre barabar bolan döwrebap suw hojalyk toplumynyň işe girizilmegi, oba hojalyk ulgamyny okgunly ösdürmegiň, dürli oba hojalyk ekinleriniň yzygiderli ýokary hasylyny almagyň, ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň kuwwatyndan has netijeli peýdalanmagyň möhüm şerti hökmünde suwarymly ekerançylygyň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Türkmenistanda ekerançylygyň medeniýetini ýokarlandyrmak, her bir welaýatyň toprak-howa şertlerini nazara almak bilen, işlenip taýýarlanylan oba hojalyk ekinlerini özleşdirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan usullaryny ulanmak maksady bilen, yzygiderli çäreler görülýär. Şonuň bilen birlikde, seçgiçilik, ýokary hasyllylygy bilen tapawutlanýan ekinleriň täze görnüşlerini döretmek ulgamynda işler işjeňleşdirilýär.

Şu günler oba zähmetkeşleri agrotehniki kadalara laýyklykda, güýzlük bugdaýa ideg etmek, geljek ýylyň bol hasylynyň düýbüni tutmak, oba hojalyk tehnikalaryny abatlamak hem-de ýazky ekiş möwsümine taýýarlamak boýunça giň gerimli möwsümleýin işleri alyp barýarlar. Ýeralmanyň, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümleriniň bol hasyly ýurdumyzda azyk bolçulygyny üpjün etmäge hem-de ilatyň ter we ýokary hilli önümlere bolan isleglerini kanagatlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň alyp barýan il-ýurt bähbitli işlerinden, ata Watanymyzyň gülläp ösmegi baradaky tagallalaryndan egsilmez ylham we güýç alýan halkymyz ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda uly sepgitlere ýetýär. Bu ugurda geçirilýän düýpli özgertmeleriň maksady ýurdy döwrebaplaşdyrmakdan, halkymyzyň eşretli ýaşaýyş-durmuş derejesini üpjün etmekden ybaratdyr.

Häzirki wagtda kabul edilen döwlet maksatnamalarynda bellenen esasy ugurlar üstünlikli alnyp barylýar. Bazar ykdysadyýeti şertlerinde ykdysady gatnaşyklary çuňlaşdyrmak, döwlet eýeçiliginiň dolanyşygyny yzygiderli kämilleşdirmek ösüşleriň zerur şerti bolup çykyş edýär. Ykdysadyýetiň netijeliligini ýokarlandyrmakda telekeçiligiň ähmiýeti uludyr. Onuň giň gerimde ösdürilmegi, içerki sarp ediş bazarlarynda haryt bolçulygynyň artdyrylmagy hususy önüm öndürijileriň arasyndaky bäsdeşligi yzygiderli güýçlendirýär. Bäsdeşlik bolsa, öz gezeginde, öndürilýän önümiň hil we möçber taýdan artmagyna getirýär.

Pudagy ösdürmek maksady bilen, Türkmenistanda milli kanunçylyk binýady berkidildi. Bu ugurda täze kanunlaryň birnäçesi kabul edildi. Olaryň hatarynda «Oýlap tapyşlar we senagat nusgalary hakynda», «Haryt nyşanlary, hyzmat ediş nyşanlary we harytlaryň gelip çykan ýeriniň ady hakynda», «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary telekeçilik işinde ýüze çykýan meseleleri düzgünleşdirýär we hususyýetçilik işiniň hukuk esaslaryny kesgitleýär. Toplumlaýyn we yzygiderli durmuşa geçirilýän bu işler döwlet bilen hususy ulgamyň arasynda oňyn hyzmatdaşlygyň gerimini giňeldýär. Hususy başlangyçlaryň örňemegine erkin, amatly şertleriň döredilmegi bu ugurda ýokary netijeleri gazanmaga, ulgama öňdebaryjy innowasiýalary ornaşdyrmaga, önümçiligi ösdürmekde iri maýa goýumlary üstünlikli özleşdirmäge we zähmet bölünişigini yzygiderli çuňlaşdyrmaga ýardam etmek maksatlaryna gönükdirilendir. Ösen ykdysadyýetli döwletimizde telekeçiligi goldaýan milli Liderimiziň tutýan tutumly işleri mundan beýläk hem üstünliklere beslensin!

Eziz ARÇAÝEW,

welaýat maliýe-ykdysady orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, nebitgaz pudagynyň netijeliligi köp derejede dünýä ykdysadyýetiniň ýagdaýyny nazara almak bilen, onuň işiniň oýlanyşykly özgerdilmegine baglydyr. Oňyn netijeleri almak bolsa, ilkinji nobatda, pudagyň önümçilik düzümlerinde bar bolan mümkinçilikleri ýüze çykarmakdan, olary işe girizmekden ybaratdyr. Şu babatda «Türkmennebit» döwlet konserniniň «Nebitgazçykaryş» trestiniň «Körpeje» gaz çykaryş müdirliginde alnyp barylýan işler, sözüň doly manysynda, döwrebaplygy bilen tapawutlanýar.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde tehniki-ykdysady üpjünçilik babatda yzygiderli täzelenişi başdan geçirýän bu müdirlik konserniň düzümindäki nebiti, gazy we ugurdaş gazy, gaz kondensatyny çykarmak, gözleg-barlag we ulanyş guýularyny burawlamak, uglewodorod çig mallaryny turbageçirijiler arkaly akdyrmak, ýataklary, gaz gysyjy beketleri, sazlaýjy desgalary gurmak, abadanlaşdyrmak, guýularyň düýpli we ýerasty abatlaýyş işlerini amala aşyrmak, önümçilik, medeni-durmuş maksatly desgalary gurmak bilen meşgullanýan köp sanly önümçilik düzümleriniň arasynda hemişe öň hatarda bolmagy başarýar.

Körpeje, Çekişler, Altyguýy ýataklarynda hereket edýän guýulardan «mawy ýangyjy» çykarmak, taýýarlamak we ony sarp edijilere ugratmak bilen meşgullanýan bu müdirlik «Türkmennebit» döwlet konserniniň düzüminde 1998-nji ýylda işe girizilen gününden bäri netijeli işläp gelýär. Demirgazykdan günorta 160 kilometre, gündogardan günbatara bolsa 30 kilometre golaý meýdany eýeleýän hazynalar ýataklarynda iş alyp barýan müdirlikde häzirki wagtda dürli kärlerde öndürijilikli zähmet çekýän gazçylaryň sany 750-den geçýär. Müdirligiň gaz çykaryş, gaz taýýarlaýyş, daşaýyş, gazy gysyjy elektrik enjamlary, elektrik üpjünçiligi we abatlaýyş, barlag-ölçeg abzallary we awtomatlaşdyryş, prokat abatlaýyş, gaz ölçeýji beket, kommunal hyzmat ediş, suw arassalaýjy desga ýaly bölümlerinde we bölümçelerinde döwrüň ösen talaplaryna laýyklykda, ylmyňdyr tehnikanyň iň soňky gazananlary bolan kämil enjamlar, takyk kompýuter ulgamlary giňden peýdalanylýar. Munuň özi müdirlige sebitleýin senagat düzümleriniň we ilatyň tebigy gaza bolan islegini kanagatlandyrmaga giň mümkinçilik berýär.

Guýulara hyzmat etmekde ýüze çykaýjak kynçylyklary aradan aýyrmak maksady bilen, Çekişler meýdançasynda döredilen bölümde hem netijeli işler amala aşyrylýar. Bu ýerde hereket edýän pes temperaturaly saýlaýjy desgada gije-gündiziň dowamynda 5 million kub metre barabar gaz taýýar edilýär. «Keýmir» gazlift kompressor stansiýasynda bolsa nebitden saýlanylyp, alawda ýakylýan ugurdaş gaz ýygnalyp, gije-gündizde ýokary basyşa çykarylýan 3 million kub metre barabar gaz göteriş usulynda önüm berýän nebitli guýulara gönükdirilýär.

— Kärhanamyzda döwrüň talabyna laýyk zähmet çekmek üçin ähli mümkinçilikler bar. Müdirligimiz boýunça Akpatlawuk, Keýmir we Çekişler meýdançalaryndan gazy ýygnamakda, taýýarlamakda we sarp edijilere ugratmakda barlag-ölçeg abzallary, awtomatika we elektroenergetika ulgamy netijeli işledilýär. Önüm berýän guýularymyzyň 40-dan gowragy Körpeje, 26-sy Çekişler, 5-si bolsa Altyguýy ýataklarynda hereket edýär. Şu ýylyň başyndan bäri olaryň 11-sinde düýpli abatlaýyş işlerini geçirdik. Bu bolsa ýer astyndan alynýan «mawy ýangyjyň» möçberini artdyrmagymyza uly täsirini ýetirdi. Önümçilik bölümlerimizde işleriň talabalaýyk ýola goýulmagyna dürli kärlerde zähmet çekýän aýry-aýry hünärmenlerimiziň mynasyp goşantlary bar. Olardan müdirligiň baş inženeri Nurberdi Ýegenmämmedow, gaz çykaryjy operator Gurbandurdy Hanmämmedow, gaz taýýarlaýjy operatorlar Ylýas Akyýew, Rahman Welmämmedow, Kyýas Baýramgulyýew netijeli zähmet çekmekde gazçylarymyza görelde bolup, «Watana bolan söýgüsi üçin» medaly bilen sylaglandylar.

Hereket edýän guýularymyzdan alynýan gazlar arassalanylyp, doly taýýarlanylandan soňra, «Türkmennebit» döwlet konserniniň «Gamyşlyjanebit» we «Keýmir» nebit-gaz çykaryş müdirliklerine, «Türkmengaz» döwlet konserniniň Balkanabatdaky «Günbatargazakdyryş» kärhanasyna akdyrylýar. Hünärmenlerimiz müdirligimiz boýunça şu ýylda jemi 1,7 milliard tebigy gaz almak baradaky meýilnamamyzy iki essä golaý artygy bilen berjaý etjekdiklerine ynandyrýarlar. Gazçylarymyza halal zähmet çekip, ýokary önümçilik görkezijilerini gazanmaga ähli mümkinçilikleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirýäris — diýip, müdirligiň başlygy Baýramgylyç Gurbanow buýsanç bilen aýdýar.

— Körpeje käninde gazkondensatly guýularyň amatly iş düzgünlerinde uglewodorod gorly ýataklary ýitgisiz işläp geçmegiň geljegini üpjün etmekde hem yzygiderli işler alnyp barylýar. Şunda geçirilmegi zerur bolan guramaçylyk-tehniki çäreleriň görnüşini we göwrümini kesgitlemek maksadynda, gaz çykaryş müdirliginiň hünärmenleri bilen bilelikde konserniň «Nebitgazylmytaslama» institutynyň, «Türkmennebitgeofizika» hem-de Abatlaýyş-sazlaýyş we elektrogurnama müdirlikleriniň hünärmenleriniň gatnaşmagynda ulanyş gaznasynyň önümli guýularynyň dürli iş düzgünlerinde — barlag-ölçeg, synag işleri amala aşyrylyp geçirilýän degişli seljermelerde gatlak şertlerinde önümçilige täsir edýän umumy görkezijileriň hereketi içgin öwrenilýär. Şonuň netijesinde önümçilikde toplanylan maglumatlar taýýarlanylýan netijenamalara esas bolup hyzmat edýär — diýip, «Nebitgazylmytaslama» institutynyň barlaghana müdiri Serdarmuhammet Izimow gürrüň berýär.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmendermansenagat» birleşiginiň Daşoguzdaky zyýansyzlandyrylan sargy serişdelerini öndürýän kärhanasynda howpsuzlyk kadalarydyr öňüni alyş çäreleri giň gerimde ýaýbaňlandyrylýan häzirki günleriň talabyna laýyklykda, dürli ululykdaky önümleriň 150-ä golaý görnüşi öndürilýär. Döwrebap kärhanada işçi-hünärmenleriň 300-e golaýy zähmet çekýär. Bu ýerde ornaşdyrylan innowasion tehnologiýalar, öňdebaryjy enjamlar ösen döwletleriň derejesinde ýokary hilli önümleriň ýylda 13 million gaplamasyny öndürmäge mümkinçilik berýär.

Welaýat merkeziniň demirgazyk-günbatar künjeginde ýerleşýän bu kärhana binagärlik keşbi, önümçilik aýratynlygy bilen has tapawutlanýar. Ol 1,8 gektara golaý meýdany eýeleýän önümçilik bölümlerini, edara jaýyny, taýýar önümler ammaryny öz içine alýar. Bu bolsa işleriň sazlaşykly hereketini ýola goýmaga, netijeliligini ýokarlandyrmaga amatly şertleri döredýär. Innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan kärhanada häzirki şertlerde örän ygtybarly bolan sargy hem gorag serişdeleriniň täze görnüşleri öndürilip başlandy. Uzynlygy 100 metre barabar agardylan lukmançylyk hasalary, dokalmadyk matadan bir gezeklik ulanylýan, zyýansyzlandyrylan hem zyýansyzlandyrylmadyk hirurgiýa halatlary, bir gezeklik gorag eşikleri häzirki günlerde arassaçylyk kadalarynyň berjaý edilmeginde derwaýys hasaplanýar. Kärhanada lukmançylyk hasasyndan taýýarlanan bäş gatly agyz-burun örtükleriniň her gün 6 müňüsi öndürilip, ilata ýetirilýär.

«Türkmendermansenagat» birleşiginiň döwrebap düzümleriniň biri bolan bu kärhanada leýkoplastyr we bint, agartma, dokma hem gipsleýji bölümleriň dördüsi hereket edip, olarda ýokary hilli önümler taýýarlanýar. Munuň üçin çig mal hökmünde, esasan, özümizde öndürilen pagta ulanylýar. Şol bölümleriň hersiniň özüne mahsus aýratynlygy bar. Agartma bölümi hasa we ýüplük agardýan gazanlar, olary sykyjy, guradyjy, saraýan, tikýän enjamlar hem-de 2,5 tonna agrama barabar ýük göteriji bilen enjamlaşdyrylan. Gipsleme bölüminde-de gipsde ulanylýan pamygy saraýan hem kesýän enjamlar bar.

Esasan, pagta süýüminden taýýarlanýan bu önümleriň dokalyşynyň özboluşly aýratynlygy bar. Lukmançylyk hasalary tor görnüşli matalar şekilinde bolup, onuň esasyny düzýän sapaklaryň örülişi hem başgaçadyr. Alnan dürli şikeslerden ýa-da adam bedenine hirurgiýa taýdan çemeleşilenden soňra, şeýle sargy serişdeleri ulanylýar. Olar bedendäki ýaranyň ikilenç hapalanmazlygynyň öňüni alýar, ýaranyň has çalt bitmegini üpjün edýär. Olaryň iki gyrasynyň dokalýandygy üçin ulanmaga has ygtybarly bolýar. Häzirki wagtda bu kärhana ýurt möçberinde iň ýokary hilli gips sargysyny öndürýän ýeke-täk önümçilik desgasydyr.

Bu bölümlerde hünär taýýarlygy bolan ýaşlaryň uly topary işleýär. Kärhanada işçi-hünärmenleriň netijeli zähmet çekmegi, arakesme wagtlarynda oňaýly dynç almagy üçin ähli şertler döredilen. Leýkoplastyr we bint bölüminiň operatory Maýa Magtymgulyýewa, gipsleýji bölümden Jemal Amandurdyýewa, dokma bölüminiň operatorlary Baýrambibi Baýramowa, Geldi Hudaýberdiýew, agartma bölüminden Meýlis Meredow kämil tehnologiýalary sazlaşykly işletmek bilen, ýokary netije gazanmagyň göreldesini görkezýärler.

Uly mümkinçilige eýe bolan bu döwrebap kärhanada hil meselesine aýratyn üns berilýär. Häzirki zamanyň ösen talaplaryna laýyk gelýän enjamlar ornaşdyrylan barlaghanada bölümleriň ählisiniň önümleriniň hil derejesine gözegçilik edilýär. Barlag-ölçeg enjamlary her bir gaplamanyň ölçeg taýdan degişliligini hem hilini kesgitleýär. Her günde sargy serişdeleriniň müňlerçe gabynyň aýry-aýrylykda gözegçilikden geçirilmegi, olar barada ähli maglumatlaryň jemlenmegi gysga wagtyň içinde amal edilýär. Her bir önümiň ýörite hil görkezijisi anyklanandan soňra, ol taýýar önümler ammaryna goýberilýär. Bu işler kompýuterler arkaly dolandyrylýar.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň kuwwatly ösüşleriniň nobatdaky mysaly bolan bu döwrebap kärhanada ýokary öndürijilikli enjamlaryň sazlaşykly işledilmegi, innowasion tehnologiýalaryň ulanylmagy, häzirki bazar şertlerinde ykdysady ýörelgeleriň netijeli peýdalanylmagy önümçiligiň kuwwatlylygyny ýokarlandyrmaga, ösüş depginini üpjün etmäge mümkinçilik berýär. Önümçiligiň ähli ugurlary boýunça gazanylýan uly üstünlikler bolsa kärhananyň işçi-hünärmenlerini täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrýar.

Amanmyrat SAPAROW.