Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda, ýurdumyzyň ätiýaçlandyryş ulgamy hem döwrüň ösen talaplaryna laýyklykda, yzygiderli kämilleşdirilýär. Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hukuk binýady pugtalandyrylýar, hereket edýän ätiýaçlandyryş hyzmatlary döwrebaplaşdyrylýar.

Ätiýaçlandyrylýanlary şahsy, emläk we raýat-hukuk jogapkärçiligini ätiýaçlandyryş goragy bilen üpjün etmegi has-da güýçlendirmek babatda ýurdumyzda durmuşa geçirilýän işler milli Liderimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasatynyň çäklerinde amala aşyrylýar.

Ýurdumyzda alnyp barylýan giň gerimli özgertmeler milli ykdysadyýetimiziň döwrüň talaplaryna laýyk gelýän täze, has kämil nusgasyny kemala getirýär. Bu bolsa, öz gezeginde, halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň durnukly we sazlaşykly ösüşini üpjün edýär. Dünýä tejribesiniň görkezişi ýaly, bazar gatnaşyklaryna geçmekde ätiýaçlandyryş ähli hojalyk işleriniň möhüm guraly bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen, «Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy hakynda» Düzgünnamanyň täzeden kabul edilmegi, şeýle hem «Ätiýaçlandyryş hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalaryň we üýtgetmeleriň girizilmegi bu ulgamy ösdürmek, onuň kanunçylyk binýadyny pugtalandyrmak babatda amala aşyrylýan işleriň aýdyň beýanydyr. Bu möhüm resminamalar ýerli düzüm bilen bir hatarda, ýurduň çäginde iş alyp barýan daşary ýurt kompaniýalary, fiziki şahslary we raýatlygy bolmadyk adamlary ätiýaçlandyryş hyzmatlaryndan peýdalanmak hukugy bilen üpjün edýär. Häzir Türkmenistanyň çäginde daşary ýurt maýasyny özleşdirýän köp sanly iri kompaniýalar iş alyp barýarlar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň ýöredýän hoşniýetli Bitaraplyk hem-de giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň netijesi bolup durýar. Bulardan başga-da, fiziki we ýuridik şahslaryň bähbitlerini goramak maksady bilen, «Ulaglaryň ähli görnüşleriniň ýolagçylarynyň, howa, deňiz, derýa, awtomobil ulaglarynyň, ekipaž agzalarynyň we demir ýol ulaglarynyň işgärleriniň hökmany döwlet şahsy ätiýaçlandyrmasy hakynda» Düzgünnamanyň tassyklanylmagy bu ugruň hukuk binýadynyň yzygiderli berkidilýändigini alamatlandyrýar.

Ulgamyň sanlylaşdyrylmagy babatda alnyp barylýan işleriň çäklerinde häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary yzygiderli ornaşdyrylýar, ätiýaçlandyryş işini awtomatlaşdyrmak boýunça ýöriteleşdirilen programma üpjünçiligini kämilleşdirmek işleri dowam etdirilýär. Welaýatlarda, etraplarda we şäherlerde ýerleşýän guramalaryň ählisi bilen optiki süýümli aragatnaşyk arkaly özara maglumat dolanyşygy amala aşyrylýar, onlaýn maslahatlar we okuwlar guralýar. Bu ugurda «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, elektron resminamalar bilen bagly möhüm çäreler durmuşa geçirilýär.

Berkarar döwletimizde adam hakynda edilýän aladalara şaýatlyk edýän bu mümkinçilikler ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer şygarynyň dabaralanýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.

Mähri BAÝRAMDURDYÝEWA,

Gurbansoltan eje adyndaky etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hünärmeni.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Watanymyz geljege tarap ynamly öňe barýar. Ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan ähli işleriň gözbaşynda döwlet Baştutanymyzyň ýadawsyz zähmeti, öz halkyna, onuň şöhratly taryhyna bolan beýik söýgüsi, halkymyzyň şu güni hem-de geljegi ugrundaky düýpli aladalary durýar. Milli ykdysadyýetimiziň ähli ugurlarynda uly özgertmeler durmuşa geçirilip, üstünlikli netijeler gazanylýar. Şonuň ýaly elektroenergetika pudagy hem bu ösüşlere mynasyp paýyny goşýar. Milli Liderimiziň bu ulgamy ösdürmekde alyp barýan syýasaty we öňe sürýän başlangyçlary, ilkinji nobatda, energetika ulgamynyň kuwwatyny düýpli artdyrmaga, milli ykdysadyýetimiziň ösüşiniň durnukly depginini gazanmak bilen bir hatarda, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini gowulandyrmaga gönükdirilendir.

Elektrik energetikasy ykdysadyýetimiziň ösmeginiň we ýaşaýyş üpjünçiliginiň esasy bolup durýar. Elektrik energetikasy – elektrik energiýasyny öndürmek we ibermek bilen bagly pudak bolup, milli ykdysadyýetimiziň möhüm ugurlarynyň biri hasaplanýar. Türkmenistanyň elektroenergetika ulgamy ýurduň içine we daşyna iberilmegi üçin niýetlenen harytlyk önümi bolan elektrik (ýylylyk) energiýasynyň öndürilmegini, geçirilmegini, ýerlenilmegini we sarp edilmegini üpjün edýär. Onuň önümçilik-tehnologik toplumyny özünde jemleýän kärhanalary bar. Aýratynlykda her bir elektroenergetika kärhanasy tamamlanylmadyk önümçilik dolanyşygy bolup, olar beýleki bir kärhana bilen baglydyr. Energetikanyň ähli kärhanalary senagat derejeli kärhanalara degişli bolup durýar.

Energiýa çeşmeleriniň ekologiýa taýdan arassa görnüşleriniň öndürilmegine döwlet derejesinde üns berilmegi diýseň ähmiýetlidir. Mälim bolşy ýaly, «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyna» laýyklykda, ýurtda elektrik stansiýalary döwrebaplaşdyrmaga we gurmaga gönükdirilen giň gerimli taslamalar amala aşyryldy, elektrik geçiriji ulgamlar, onlarça paýlaýjy desgalar işe girizildi, ýurdumyzyň şäherleridir etraplarynda energoüpjünçilik ulgamy täzelendi. «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda bu pudagy ösdürmek boýunça birnäçe işler amala aşyrylýar. Konsepsiýada göz öňünde tutulyşy ýaly, Lebap welaýatynda ýene-de bir iri maýa goýum taslamasy – Çärjew etrabynda gaz turbinaly elektrik stansiýasy gurlup, ulanylmaga berildi. Ýokary tehnologiýaly enjamlar bilen üpjün edilen, kuwwaty 432 megawatt bolan gaz turbinaly elektrik stansiýasy «Sumitomo Corporation» kompaniýasy tarapyndan gurlup, işe girizildi. Täze gurlan elektrik stansiýasynda her biriniň kuwwatlylygy 144 megawatt bolan gaz turbinaly üç enjam oturdylandyr. Bu enjamlar Ýaponiýanyň «Mitsubishi Power Ltd» kompaniýasynyň önümi bolup, olar ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynda ilkinji gezek ulanylýar.

Desganyň çäklerinde esasy enjamlardan üç gaz turbina generatory bilen üpjün edilendir. Stansiýanyň kadaly işlemegine ýardam berýän açyk paýlaýjy gurluş we beýleki kömekçi binalar hem gurlup, hünärmenleriň öndürijilikli işlemegi üçin ähli amatly şertler döredildi. Döwrebap sanly ulgamlar hem ornaşdyryldy. Bu gaz turbinaly elektrik stansiýasynyň ulanylyşa girizilmegi ýurdumyzyň energoulgamynyň bellenen kuwwatlylygyny artdyrmaga, Lebap welaýatynyň sarp edijileriniň elektrik üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmaga, goňşy ýurtlara — Eýran we Owganystan Yslam Respublikalaryna, Özbegistan we Gazagystan Respublikalaryna iberilýän elektrik energiýasynyň möçberlerini artdyrmaga, täze iş orunlarynyň döredilmegine we hormatly Prezidentimiziň alyp barýan energetika syýasatynyň dünýä ýüzünde dabaralanmagyna ýardam edýär.

2016-njy ýylda Arkadag Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Energiýany tygşytlamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» esasy wezipesi ýurdumyzyň ykdysadyýetini durnukly ösdürmek üçin energetika pudagynyň mümkinçilikleriniň we tebigy energetiki serişdeleriniň ýokary derejede netijeli peýdalanylmagyny hem-de daşky gurşawyň howpsuzlygyny üpjün etmekden ybaratdyr. Hut şonuň üçin hem ýurdumyzyň energetika kuwwatlyklaryndan netijeli peýdalanmak, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak we bu ugurda alnyp barylýan işleriň gerimini giňeltmek ugrunda döwlet derejesinde zerur şertler döredilýär. Bu bolsa ýurdumyzyň içerki sarp edijileriniň elektrik energiýasy bilen bökdençsiz hem-de ygtybarly üpjün edilmegini, pudagyň eksport mümkinçiliginiň ýokarlanmagyny şertlendirýär. Hormatly Prezidentimiz energetika pudagyna maýa goýumlarynyň möçberini yzygiderli artdyrmagyň zerurdygyny hem belläp geçýär. Çünki bu pudagyň kuwwatynyň ýokarlandyrylmagy elektrik energiýasynyň daşary ýurtlara iberilýän möçberiniň has-da artmagyna ýardam edýär.

Ýurdumyzyň alyp barýan parahatçylyk söýüjilige, ynsanperwerlige esaslanýan daşary syýasaty milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge, maýa goýumlaryny çekmäge amatly şertler döredýär. Ykdysady we ekologik bähbitleri nazarda tutup, maýa goýumlarynyň has netijeli ugurlaryny ýurdumyzyň ykdysadyýetine ornaşdyrmak möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. Türkmenistanyň elektroenergetika pudagyny ykdysady taýdan ösdürmegiň mümkinçiliklerini derňemekde pudaga goýulýan düýpli maýa goýumlaryň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin innowasion tehnologiýalaryň täsirini seljermek, önümçilikde önümiň özüne düşýän gymmatyny peseltmegiň mümkinçiliklerini hem-de elektroenergiýany has tygşytly ulanmagyň ugurlaryny derňemek wajyp meseleleriň biridir. Bu mesele boýunça daşary ýurt ylmy-barlag merkezlerinde hem işler alnyp barylýar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda, Ýewropa Bileleşiginde, Russiýa Federasiýasynda, Gazagystanda energiýa üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny we hilini ýokarlandyrmak arkaly elek-troenergiýanyň ösüşi gazanyldy.

Milli Liderimiz Türkmenistan üçin aýratyn ähmiýete eýe bolan energetika hyzmatdaşlygy baradaky meseleleri üns merkezinde saklap, elektrik energiýasyny diwersifikasiýalaşdyrmagyň ileri tutulýan strategik ugur bolup durýandygyny yzygiderli belleýär. Şonuň üçin hem ýurdumyzyň senagatyny ösdürmek boýunça elektrik energetika pudagynda kabul edilen maksatnamanyň orny örän uludyr. Sebäbi Türkmenistan döwletimiziň energetika pudagy jemgyýetiň ösüşini kesgitleýän kuwwatly güýçdür. Şol maksat bilen hem elektrik energiýasynyň iberilýän ugurlaryny artdyrmak döwletimizde alnyp barylýan energetika syýasatynyň aýrylmaz bölegidir. Ýurdumyzda elektrik energetikasy pudagyny geljekde-de ösdürmäge, döwrebaplaşdyrmaga uly üns berilýär. Bu ugurda göz öňünde tutulan çäreleriň durmuşa geçirilmeginde, ilkinji nobatda, ýerli hünärmenlerimiziň, şonuň bilen birlikde, daşary ýurtly hyzmatdaşlarymyzyň tejribesine daýanylýar.

Ýurdumyzyň energetika ulgamyny ösdürmek, onuň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmak maksatly inžener hünärmenleri taýýarlamak Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň esasy wezipesi bolup durýar. Ýokary bilimli hünärmenleri taýýarlamakda bilim ulgamy sanly esasda ösdürilýär we maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary netijeli ornaşdyrylýar. Institutda okadylýan ähli dersler boýunça döwrebap elektron okuw-usuly toplumlar yzygiderli işlenilip taýýarlanylýar. Bu serişdeler okuw sapaklarynda professor-mugallymlar we talyp ýaşlar tarapyndan giňden peýdalanylýar. Institutda ýokary derejeli, hünärine ussat kämil ýaşlaryň kemala gelmeginde sanly bilim ulgamyny we maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny netijeli peýdalanmak maksatlaýyn netijelere alyp barýar. Bu möhüm wezipäni berjaý etmek bilen, ýokary okuw mekdebimiziň professor-mugallymlary häzirki zaman elektroenergetika desgalarynda işlejek ýokary bilimli energetik hünärmenleridir inžener-tehniki işgärleri taýýarlamakda hem ykdysadyýetimizi ösdürmekde, energetika pudagynyň ähmiýetini barha artdyrmakda yhlasly zähmet çekýärler.

Elektrik energiýasyny eksport etmek, sarp edijileri elektrik energiýasy bilen üpjün etmek ýaly möhüm ähmiýetli işler pudagyň ykdysady kuwwatyny ýokarlandyrýar. Bu bolsa öz gezeginde ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň pugtalandyrylmagyna, ilatyň abadançylyk derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam berýär.

Serdar ANNAÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň okuw bölüminiň hünärmeni.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistanyň Prezidentiniň senagatlaşdyrmaga gönükdirilen syýasatyny amala aşyrmakda, ýurduň tebigy serişdelerini rejeli peýdalanmak, olary senagat taýdan çuňlaşdyrylan görnüşde gaýtadan işlemekde ykdysadyýetiň ähli ugurlary depginli ösüşlere eýe bolýar. 2015-nji ýylda «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasynyň» we «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamsynyň» kabul edilmegi ýurduň önümçiligini oňyn guramak, öndürilen taýýar önümleriň dünýä bazarlaryna amatly nyrhlar bilen ýerlemäge hem-de Türkmenistanyň bazar şertlerinde bäşleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga uly mümkinçilik döredýär.

Türkmenistanyň halkara ykdysady gatnaşyklarynyň iň möhüm ugurlarynyň biri-de uglewodorod serişdelerini eksport etmek bolup durýar. Beýik Britaniýanyň «Gaffney Сline & Assoсiates» iňlis şereketiniň hünärmenleri tarapyndan 2012-nji ýylda geçirilen garaşsyz halkara auditiniň netijesine görä, tebigy gazyň «Galkynyş» gaz ýatagynyň kuwwaty 26,2 trillion kubmetre deň bolup, Eýranyň we Kataryň serhet ýakasyndaky ýerleşen, kuwwaty 28,3 trillion kubmetre barabar bolan «Günorta Pars» ýatagyndan soňra, dünýäde ikinji orunda durýar. Umumy gazyň möçberi boýunça Türkmenistan dünýäde 4-nji orunda durýar. Tebigy gazy ulanmakda atmosfera goýberilýän kömürturşy gazynyň mukdary kömürden bäş, nebit önümlerinden üç esse azdyr. Bu görkezijiniň geljekde ýurdumyzyň we umumadamzat ekologik görkezijilerini gowulandyrmakda wajyp orny bardyr. Häzirki wagtda Türkmenistanyň ähli ilatly nokatlarynyň doly gaz bilen üpjün edilmegi daşky gurşawy goramakda, ekologik ýagdaýlary gowulandyrmakda «Biodürlülik baradaky», «Çölleşmäge garşy göreş baradaky», şeýle-de «Howanyň üýtgemegi baradaky» halkara Konwensiýalary boýunça döwletimiziň alan borçnamalaryny ýerine ýetirmekde örän wajyp ähmiýete eýedigini bellemek zerurdyr.

Türkmenistanyň hormatly Prezidentiniň tagallalary bilen ýurdumyzda ilkinji gazdan benzin öndürýän zawodyň we iri himiýa toplumynda plastmassa önümlerini öndürýän zawodyň gurulmagy ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde wajyp ugurlaryň biri bolup durýar.

Hormatly hormatly Prezidentimiziň öňe süren ýurduň ykdysadyýetini ösdürmek modeli talaplary kanagatlandyrmak üçin zerur şertleri özünde jemleýär. Ýurdumyzda ygtybarly strategiki hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ykdysady pudaklary has belent sepgitlere çykarmak, taýýar önümleri dünýä bazaryna çykarmagyň täze ugurlaryny kesgitlemek wajyp meseleleriň biri bolmak bilen, bazar şertlerinde ýurduň bäsleşik ukybyny ýokarlandyrmaga uly mümkinçilikleri döredýär. «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasy» boýunça ýangyç-energetika toplumy ileri tutulyp ösdürilýän toplumlaryň hataryna goşulýar. Türkmenistanyň energiýa serişdelerini daşary ýurtlara eksport etmegiň netijesinde, ýurdumyza walýutada uly möçberli girdejiler gelip gowuşýar.

Döwletimiz halkara Energetika Hartiýasy bilen ýakyndan hyzmatdaşlyk edýär. 2016-njy ýylyň noýabr aýynyň 25-26-sy aralygynda Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherinde geçirilen halkara Energetika Hartiýasynyň konferensiýasynda Türkmenistan 2017-nji ýyldaky bu Konferensiýasynyň başlyklygyna saýlanyldy. Bu waka ýurdumyzyň abraýyny we Gahryman Arkadagymyzyň energetika hyzmatdaşlygy boýunça öňe sürýän başlangyçlarynyň uly goldawa eýe bolýandygyny görkezýär. 2017-nji ýylda halkara Energetika Hartiýasynyň «Energiýa serişdelerini üstaşyr geçirmek boýunça köptaraplaýyn çarçuwaly ylalaşyga tarap ýol» atly Aşgabat forumynyň geçirilmegi Türkmenistanyň energetika diplomatiýasynyň abraýyny halkara derejede has-da ýokary galdyrdy.

BMG-niň Baş Assambleýasynyň 64, 65, 66 we 70-nji mejlisleriniň barşynda ýurdumyzyň öňe süren beýleki başlangyçlary hem uly seslenmä eýe boldy we dünýä metbugatynda giňden beýan edildi. Energiýa howpsuzlygy XXI asyrda dünýäde bolup geçýän durnukly ösüşiň hem-de öňdengörüjilikli ýagdaýlaryň esasy ölçegi hasaplanýar. Russiýa Federasiýasynyň Ylymlar Akademiýasynyň Energetika barlaglar institutynyň bilermenleriniň çaklamasyna göra, Türkmenistan arassa tebigy gazy daşary ýurtlara çykarmak boýunça öňdebaryjy döwletleriň hatarynda durýar.

Türkmenistanyň teklibi bilen «Energiýa serişdeleriniň ygtybarly we durnukly üstaşyr geçirilmegi hem-de durnukly ösüşi we halkara hyzmatdaşlygyny üpjün etmekde onuň hyzmaty» hakynda Rezolýusiýanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 63-nji mejlisinde 192 döwletiň biragyzdan ses bermegi esasynda kabul edilmegi bütindünýä energiýa üpjünçilik ulgamyň howpsuzlygyny ýola goýmaga ägirt uly täsirini ýetirýär. Bütindünýä energiýa üpjünçilik ulgamynyň esasy emele getirijileriniň biri hökmünde biziň döwletimiz çykyş edýär.

Bu taryhy mejlisde öz aýdyň beýanyny tapan garaýyşlara, düýpli tekliplere nazar aýlanymyzda, Türkmenistanyň Prezidentiniň öz halkynyň hem-de dünýä halklarynyň abadan, parahat durmuşda ýaşamagyna gönükdirilen başlangyçlary gysga wagtda döwletimizi dünýä tanadyp, halkara derejede uly abraýynyň artmagyna getirdi. Ýurdumyzyň oňyn energetika diplomatiýasy halkara guramalaryň arasynda giň goldawa eýe bolýar we umumadamzat energetika howpsuzlygyny üpjün etmek meselelerini çözmekde esasy orny eýeleýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary bilen, Türkmenistanda şeýle uly energetika gorlarynyň bardygyny äşgär etmek hem-de oňa eýe bolmak bütin adamzadyň ählumumy ösüşiniň wajyp meseleleriniň çözgütlerini tapmaga ýardam edýär.

Bäşim RAHMANOW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň Ykdysadyýet we maliýe kafedrasynyň uly mugallymy.

Türkmenistanda durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreler yzygiderli amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň mundan beýläk-de ösdürilmegine, onuň hususy ugurlarynyň höweslendirilmegine, maýa goýum kuwwatynyň artdyrylmagyna, durmuş ugurly ulgamyň kämilleşdirilmegine, türkmenistanlylaryň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň we hiliniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen uzak möhletli milli pudaklaýyn hem-de sebit maksatnamalary durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň durmuş ulgamynyň kämilleşdirilmegi esasy wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenilip, bilim ulgamyny ösdürmek, saglygy goraýşyň we beýleki ulgamlaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça maksatnamalar ýerine ýetirilýär. Ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak babatda giň gerimli işler durmuşa ornaşdyrylýar.

Her ýylda bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň şu ýyl hem çykaran Permanyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberleri ýokarlandyrylar.

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 4-nji maddasynda: «Jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy adamdyr» diýlip bellenilendir. Şoňa görä-de, ýurdumyzda mümkinçilikleri çäkli çagalary saglygy goraýyş we durmuş hyzmatlary bilen yzygiderli üpjün etmäge aýratyn üns berilýär. Şolaryň hatarynda Aşgabatda innowasion tehnologiýalar bilen üpjün edilen 670 orunlyk Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezi, welaýatlardaky we Aşgabat şäherindäki «Ene mähri» merkezleri, Mary welaýatynyň Ýolöten etrabyndaky ýöriteleşdirilen psihonewrologiýa çagalar öýi hem-de Mary welaýat çagalar hassahanasy we beýleki kesel anyklaýyş merkezleri açylyp, ulanylmaga berildi.

Hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy döredildi. Saglyk ýagdaýy sebäpli mümkinçilikleri çäkli çagalaryň okamagy, terbiýelenmegi, jemgyýete uýgunlaşmagy, saglygynyň berkidilmegi üçin ýörite bilim edaralarynda zerur şertler döredilýär. Şeýle-de, olar iýmit, okuw enjamlary, esbaplar, serişdeler bilen doly üpjün edilýär. Munuň özi bazar gatnaşyklarynyň ösüşiniň täze tapgyryndaky şertlerde ilatyň durmuş goraglylygyny pugtalandyrmagyň Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridigini görkezýär.

Türkmenistanda ilaty durmuş taýdan goramak zähmete ukypsyz adamlara, maýyplygy bolan adamlara, çagaly maşgalalarа we beýleki adamlarа pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň tölenilmegi hem-de durmuş ýeňillikleriniň berilmegi görnüşinde maddy üpjünçilik we durmuş taýdan hyzmat etmek boýunça döwlet ulgamyndan ybaratdyr.

Durmuş goraglylygy köp zady öz içine alýan, ýagny kyn durmuş şertleri bilen ýüzbe-ýüz bolýan ilatyň toparlaryna durmuş ýardamyny, muzdsuz durmuş kömegini we hyzmatlary, patronažlary (syrkawlara we ýaş çagalara öýde guramaçylykly lukmançylyk hyzmatlaryny etmek) berýän durmuş instituty bolup durýar. Durmuş taýdan özara baglanyşyk – bu her bir adamyň eneden doglan pursatyndan başlap tä ömrüniň ahyryna çenli ilaty durmuş taýdan goramak ulgamynyň edaralary bilen özara gatnaşygyny aňladýar. Jemgyýetçilik gatnaşyklaryna girişmek durmuş ulgamynyň bölegi hökmünde her bir adama mahsusdyr.

Halkara tejribäniň görkezişi ýaly, «durmuş işi», «durmuş goraglylygy», «döwlet goldawyna mätäç bolan adamlar», «durmuş meselelerini çözmäge mümkinçiligi bolmadyk adamlar», «durmuş üpjünçiligi» ýaly we beýleki ugurdaş düşünjeleriň peýda bolmagynyň hem-de ylmy dolanyşyga girizilmeginiň çuň taryhy, nazary we usuly kökleri bar.

Durmuş işi — bu jemgyýetçilik hadysasydyr. Bu düşünjäniň hemmeler tarapyndan kabul edilen kesgitlemesini şeýle mazmunda beýan edip bolar: kömek etmek, hyzmat etmek, goramak, saglygyny we zähmete ukyplylygyny dikeltmek arkaly adamlara durmuş kynçylyklaryny ýeňip geçmek üçin ýardam etmäge gönükdirilen iş bolup durýar.

«Durmuş goraglylygy» adalgasy ilkinji gezek geçen asyryň 30-njy ýyllarynda peýda bolup, ol işsizligi, ýarawsyzlygy sebäpli girdejisiniň ýitmegi ýa-da ýiti azalmagy, çaganyň dogulmagy, önümçilik şikesi ýa-da hünäri bilen baglanyşykly kesellemegi, maýyplygy, garrylygy, ekleýjisini ýitirendigi we beýleki sebäpler netijesinde durmuş ýardamyna mätäç bolan raýaty hem-de ony goraýan çäreler ulgamyny alamatlandyrýar.

Şwesiýada we Finlýandiýada 1763-nji ýylda (şol döwürde ol patyşalygyň bir bölegidi) gurpsuzlygy, maýyplygy ýa-da ene-atalarynyň ýokdugy sebäpli ýaşaýyş üçin gazanç etmäge mümkinçiligi bolmadyk adamlara ýardam berilmegi boýunça ýerli häkimiýetler aladalanypdyrlar. ХIX asyryň ahyrynda we ХX asyryň ilkinji onýyllyklarynda diňe agyr näsag we zähmete ukypsyz gartaşan adamlar, şeýle hem köp çagaly maşgalalar durmuş kömeklerini alyp bilýärdiler. ХIX asyryň ahyryndan başlap, indiki asyryň bütin dowamynda Şwesiýada okgunly ykdysady ösüş bolup geçdi. Şunuň bilen baglylykda, ilat barha şäherleşip, durmuşyň derejesi çalt ösüp başlady.

Ýaponiýada «durmuş üpjünçiligi» diýen jümle ilkinji gezek 1946-njy ýylda kabul edilen Konstitusiýanyň 25-nji maddasynda peýda bolýar. Premýer-ministriň ýanyndaky durmuş üpjünçiligi boýunça maslahat beriş Geňeşligi Ýaponiýanyň durmuş üpjünçiligi ulgamynyň wezipelerini aýdyňlaşdyrýar. Ýaponiýada 1946-njy ýylda «Mätäçlik çekýänlere kömek bermek hakynda» Kanun kabul edilýär we 1950-nji ýylda oňa üýtgetmeler we goşmaçalar girizilýär. Ol 1930-njy ýylda kabul edilen kanunçylyk namalaryny düýpgöter özgertdi. Bu ýurduň durmuş goraglylygy ulgamynda 1940 — 1960-njy ýyllar aralygynda (gartaşan raýatlaryň abadançylygy, enelik we çagalyk, çagalara kömek pullary hakynda we ş.m.) birnäçe kanunlar kabul edilýär. Olara 1970-nji ýyllarda girizilen düzedişler raýatlaryň birnäçe toparlary üçin tölegleriň möçberiniň artdyrylmagyna getirdi. Häzirki wagtda «durmuş goraglylygy» islendik ösen döwletiň syýasatynyň esasy nyşanyna öwrüldi.

Ilaty durmuş taýdan goramak ulgamyny ösdürmek strategiýasy döwlet syýasatynyň derejesine çykarylýar, halkara jemgyýetçiliginde gyzyklanma döredýär. Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň döwlet kadalaşdyrylyşy» atly kitabynda: «Ilaty durmuş taýdan goramak ulgamynda alnyp barylýan düýpli özgertmeler adamlaryň ýaşaýşynyň hilini gowulandyrmaga, özüniň durmuş meselelerini çözmäge mümkinçiligi bolmadyk we döwlet goldawyna mätäç bolan, durmuş taýdan ejiz adamlara netijeli durmuş ýardamyny bermek arkaly döwlet durmuş kepilliklerini berjaý etmäge gönükdirilýär» diýip, jaýdar belleýär. Munuň özi ýurdumyzda adam hakyndaky aladanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugruna öwrülendigine şaýatlyk edýär.

Ýurdumyzda durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, durmuş ugurly ulgamyň kämilleşdirilmegi ugrunda ýadawsyz zähmet çekýän Arkadag Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! Diýarymyzyň ösdürilmegine hem-de halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen işleri mundan beýläk-de rowaç alsyn!

Kakageldi HÜMMÄÝEW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň prorektory.

Aşgabat, 2-nji dekabr (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň mejlisini geçirdi. Onuň gün tertibine harby we hukuk goraýjy edaralaryň şu ýylyň ýanwar — noýabr aýlarynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri, olaryň işini kämilleşdirmek, maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak hem-de harby özgertmeleriň durmuş meseleleri girizildi.

Milli Liderimiz mejlisi açyp, hasabat bermek üçin Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň ýolbaşçysy Serdar Berdimuhamedowa söz berdi. Wise-premýer assosiasiýanyň işi hem-de ýurdumyzda itşynaslygy ösdürmek boýunça görülýän anyk çäreler barada hasabat berdi.

Harby we hukuk goraýjy edaralar Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň agzalary bolmak bilen, türkmen alabaýlaryny degişli düzümleriň işinde, hususan-da, serhet goşunlarynda, döwlet we aýratyn desgalary goramakda, gümrük, migrasiýa nokatlarynda işjeň ulanýarlar. Geljekde assosiasiýa harby we hukuk goraýjy edaralar bilen bilelikde itşynaslyk boýunça ýörite okuwlary, türgenleşik çärelerini guramagy meýilleşdirýär.

Milli taryhy-medeni mirasy aýawly saklamak hem-de dünýäde wagyz etmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda yzygiderli durmuşa geçirilýän döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Döwlet Baştutanymyzyň hemmetaraplaýyn goldaw bermegi netijesinde, türkmen alabaýlarynyň sanyny artdyrmak hem-de tohum arassalygyny saklamak, ýaş nesle itşynaslyk sungatyny öwretmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň aprel aýynda ilkinji gezek Türkmen bedewiniň milli baýramy bilen bilelikde Türkmen alabaýynyň baýramy bellenilip geçildi. Munuň özi biziň şöhratly ata-babalarymyz tarapyndan tutuş dünýä peşgeş berlen gymmatlyklaryň örän uly ähmiýete eýediginiň aýdyň güwäsine öwrüldi. Şunuň bilen birlikde, 2021-nji ýylda “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” atly halkara bäsleşik geçirildi. Bu ada Döwlet serhet gullugyna degişli Akhan atly türkmen alabaýy mynasyp boldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, alabaýyň hem ahalteke bedewleri we ajaýyp halylar ýaly halkymyzyň milli baýlyklarynyň hatarynda durýandygyny belledi. Şol baýlyklar gözbaşyny asyrlaryň jümmüşinden alyp gaýdýar. Şunuň bilen baglylykda, türkmen alabaýlarynyň tohumçylygyny ösdürmek, ony mundan beýläk-de kämilleşdirmek şu ulgamda alnyp barylýan giň möçberli işleriň möhüm ugry bolup durýar. Alabaýlaryň şan-şöhratyny artdyrmak, olary goramak we köpeltmek hem-de aýawly saklamak, şol sanda bu babatda halkara derejede işleri geçirmek boýunça mundan beýläk-de zerur çäreler görülmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we wise-premýere, assosiasiýanyň ýolbaşçysyna birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz harby we hukuk goraýjy edaralar üçin gulluk itlerini taýýarlamagyň wajypdygyna aýratyn üns berdi. Şunuň bilen baglylykda, gulluk itlerini ýetişdirýän häzirki döwrüň itşynaslaryna ata-babalarymyzyň alabaýlary idetmekdäki tejribesi zerurdyr diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy we mundan beýläk-de bu ugurda maksadalaýyk işleri amala aşyrmagy tabşyrdy.

Soňra hormatly Prezidentimiz Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň mejlisinde harby we hukuk goraýjy edaralaryň ýolbaşçylarynyň öz düzümlerinde şu ýylyň 11 aýynda alnyp barlan işleriň jemleri baradaky hasabatlaryny diňledi.

Ilki bilen goranmak ministri B.Gündogdyýew harby bölümlerdäki işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň goranyş ukybyny ýokarlandyrmak hem-de Ýaragly Güýçleriň kuwwatyny artdyrmak maksady bilen, şu ýylyň 11 aýynda amala aşyrylan işler barada hasabat berildi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň raýatlarynyň döredijilikli durmuşyny üpjün etmekde goşunyň möhüm ornuny belledi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Harby doktrinada ýurdumyzyň Bitaraplyk, dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk syýasatyna ygrarlydygyny nazara almak bilen, harby we hukuk goraýjy edaralaryň anyk wezipeleriniň kesgitlenendigini nygtap, Ýaragly Güýçleriň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmagyň döwrüň möhüm talaby bolup durýandygyny aýtdy we goranmak ministrine birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz işgärleri taýýarlamagy möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitläp, şahsy düzümiň okadylmagyny guramak hem-de hünär ussatlygynyň derejesini ýokarlandyrmak, usulyýet, jemgyýetçilik-syýasy we beden taýýarlygyny pugtalandyrmak meselelerini berk gözegçilikde saklamagyň wajypdygyny nygtady.

Soňra Baş prokuror B.Atdaýew ýolbaşçylyk edýän edaralary tarapyndan ýanwar — noýabr aýlarynda amala aşyrylan işler hem-de ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysynyň prokuratura edaralarynyň işine sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça ozal beren tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzda kanunylygy hem-de hukuk tertibini pugtalandyrmagyň bu edaranyň işiniň esasy ugry bolup durýandygyny belledi. Häzirki döwürde sanly ulgamy işjeň ulanmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Munuň özi prokuratura edaralarynyň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga, gözegçilik işlerini çalt amala aşyrmak üçin şertleri döretmäge, sanly düzümiň durnukly we bökdençsiz işlemegini üpjün etmäge hem-de maglumat howpsuzlygyny pugtalandyrmaga ýardam etmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy kabul edilýän kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň ýerine ýetirilişine berk prokuror gözegçiligini amala aşyrmagyň zerurdygyny aýdyp, Baş prokuraturanyň ýolbaşçysyna degişli tabşyryklary berdi.

Soňra içeri işler ministri Ö.Hojanyýazow ýolbaşçylyk edýän düzümleriniň hasabat döwründe ýerine ýetiren işleriniň netijeleri hem-de düzgün bozmalaryň öňüni almak, ýollarda howpsuzlyk kadalaryny, raýatlaryň kanuny hukuklaryny we azatlyklaryny üpjün etmek boýunça görlen çäreler hem-de ýangyn howpsuzlygy boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz içeri işler edaralarynyň öňünde möhüm wezipäniň — amatly jemgyýetçilik ýagdaýyny döretmek, hukuk tertibiniň berjaý edilmegine berk gözegçiligi üpjün etmek wezipesiniň durýandygyny belläp, içeri işler ministrine birnäçe anyk görkezmeleri berdi. Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy bu düzümiň üstüne ýüklenen wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek üçin işgärleriň hünär derejesini we başarnyklaryny ýokarlandyrmagyň guramaçylykly, maksadalaýyk häsiýete eýe bolmalydygyny nygtady.

Milli Liderimiz soňky ýyllarda awtoulag serişdeleriniň sanynyň köpelmeginiň ulaglaryň gatnawynyň ýygylygynyň artmagyna täsir edýändigini aýdyp, ýol hereketiniň sazlaşykly guralmagynyň hem-de howpsuzlygynyň üpjün edilmegini hemişe üns merkezinde saklamagyň zerurdygyny belledi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow içeri işler ministrine bu edaranyň işgärleriniň durmuş meseleleriniň çözülmeginiň ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda durýandygyny belläp, bu babatda birnäçe anyk görkezmeleri berdi.

Ýokary kazyýetiň başlygy G.Ussanepesow şu ýylyň 11 aýynda ýerine ýetirilen işler hem-de milli kazyýet önümçilik ulgamyny özgertmek boýunça wezipeleri üstünlikli çözmek maksady bilen görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy hasabaty diňläp, bu edaranyň işgärleriniň öz işinde diňe hereket edýän kanunçylygyň düzgünlerinden ugur almalydygyny belledi. Milli Liderimiz mundan beýläk-de işbaşarjaň, ýokary hünärli işgärleri seçip almaga aýratyn üns berilmelidigini nygtap, Ýokary kazyýetiň ýolbaşçysyna birnäçe anyk görkezmeleri berdi.

Milli howpsuzlyk ministri G.Annaýew ýylyň başyndan bäri ýurdumyzda durnukly we asuda ýagdaýy saklamak boýunça görlen toplumlaýyn çäreler hem-de işgärleri taýýarlamak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, şahsyýetiň we jemgyýetiň howpsuzlygyny üpjün etmegiň konstitusion gurluşy, döwlet özygtyýarlylygyny, ýurdumyzyň çäk bitewüligini, ykdysady, ylmy-tehniki we goranyş kuwwatyny üpjün etmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz öňde duran wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagyň möhümdigini aýdyp, ministre birnäçe tabşyryklary berdi.

Döwlet serhet gullugynyň başlygy Ý.Nuryýew ýolbaşçylyk edýän düzümleriniň 2021-nji ýylyň ýanwar — noýabr aýlarynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri hem-de döwlet Baştutanymyzyň şahsy düzümiň gullugy we ýaşaýyş-durmuşy üçin oňaýly şertleri döretmek, serhet bölümlerini döwrebap tehnikalar we enjamlar bilen üpjün etmek babatda ozal beren tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Milli Liderimiz hasabaty diňläp, serhet goşunlarynyň parahatçylyk söýüjilik we ynsanperwerlik ýörelgelerine ygrarly bolan Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň dünýäniň köp ýurtlary bilen dostlukly we oňyn gatnaşyklary ösdürmek işinde mynasyp orun eýeleýändigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow gullugyň ýolbaşçysyna Watanymyzyň serhetlerinde asudalygy üpjün etmek babatda degişli tabşyryklary berdi.

Soňra adalat ministri M.Taganow şu ýylyň on bir aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri, bu düzümiň işini kämilleşdirmek boýunça ozal berlen tabşyryklaryň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ilata ýokary hünär derejesinde hukuk kömegini bermegiň, şol sanda hereket edýän we golaýda güýje giren kanunlary düşündirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz raýatlaryň yzygiderli guralýan jemgyýetçilik kabul edişlikleri mahalynda hukuk maslahatlaryny bermek tejribesini dowam etdirmegiň zerurdygyny belläp, ministre birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Döwlet gümrük gullugynyň başlygy M.Hudaýkulyýew ýanwar — noýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler hem-de serhetden geçýän ýükleriň talabalaýyk gözden geçirilmegini üpjün etmek we edaranyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça görlen anyk çäreler barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, dünýä bileleşiginiň Türkmenistana gyzyklanmasynyň ýokarlanýandygynyň, ýurdumyza getirilýän harytlaryň hem-de üstaşyr ýük daşamalarynyň möçberiniň yzygiderli artýandygynyň Diýarymyzda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli ykdysady özgertmeler bilen şertlendirilendigini aýdyp, häzirki döwrüň talaplaryna laýyklykda, edaranyň işgärleriniň hem jogapkärçiliginiň artýandygyny belledi. Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy gümrük nokatlarynyň işini kämilleşdirmek boýunça tabşyryklaryň takyk ýerine ýetirilmeginiň zerurdygyny nygtap, geçirilýän ýükleriň has içgin barlanylmagyny üpjün etmegi tabşyrdy.

Döwlet migrasiýa gullugynyň başlygy N.Atagaraýew döwlet syýasatynyň halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek bilen bagly esasy ugruny üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen şu ýylyň on bir aýynda amala aşyrylan işler barada hasabat berdi.

Milli Liderimiz hasabaty diňläp, bu edaranyň sazlaşykly işiniň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmäge, umuman, eziz Diýarymyzyň dünýä giňişliginde abraýyny pugtalandyrmaga ýardam edýändigini belledi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu edaranyň işgärleriniň borçlaryny ýerine ýetirmek bilen, ýokary hünär derejesini hem-de işe jogapkärli çemeleşmäni görkezmelidigini aýdyp, gullugyň ýolbaşçysyna bu babatda anyk tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary Ç.Amanow gözegçilik edýän ulgamlarynda 2021-nji ýylyň ýanwar — noýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler barada hasabat berdi. Sanly ulgamy, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, harby we hukuk goraýjy edaralaryň işgärler düzümini pugtalandyrmak hem-de harby gullukçylaryň durmuş meselelerini çözmek boýunça öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmek maksady bilen görülýän anyk çäreler barada hem aýdyldy.

Wise-premýer, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Türkmenistanyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetini döretmek hakyndaky Kararyň taslamasyny hödürledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, diňe goranyş häsiýetine eýe bolan harby-syýasy strategiýanyň Watanymyzyň ählumumy howpsuzlyga we parahatçylyga berk ygrarlydygyny hem-de onuň öz bähbitlerini goramaga çalyşýandygyny aýdyň görkezýändigini belledi. Milli Liderimiz harby we hukuk goraýjy edaralar tarapyndan öňde goýlan wezipeleriň ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagyň zerurdygyna ünsi çekip, wise-premýere, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretaryna birnäçe tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz hödürlenen Karara gol çekip, resminamada bellenilen işleriň ýerine ýetirilmegini hemişe üns merkezinde saklamagy tabşyrdy.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy mejlisiň jemini jemläp, harby we hukuk goraýjy edaralaryň işini kämilleşdirmegiň ýakyn geljek üçin esasy ugurlaryny kesgitledi. Döwlet Baştutanymyz degişli edaralaryň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmäge gönükdirilen harby we hukuk özgertmelerini amala aşyrmaga toplumlaýyn çemeleşmegiň möhümdigini belledi.

Hormatly Prezidentimiz Harby goranyş doktrinasyna laýyklykda, Bitarap döwletimiziň mundan beýläk-de milli goşunymyzyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, gaýduwsyz Watan goragçylarynyň gullugy we durmuşy üçin amatly şertleri döretmek meselelerine-de aýratyn üns berjekdigini nygtady.

Mejlisde başga-da birnäçe möhüm meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow mejlisi jemläp, oňa gatnaşanlaryň ählisine öz üstlerine ýüklenen jogapkärli wezipeleri ýerine ýetirmekde täze üstünlikleri arzuw etdi.

Ýurdumyzyň ýaş nesli barada hemmetaraplaýyn alada, olaryň bagtly durmuşda ýaşamagy we sazlaşykly ösmegi, beden hem-de ruhy taýdan sagdyn nesliň kemala gelmegi üçin zerur şertleri döretmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň yzygiderli alyp barýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir.

Şunda durmuş goldawyna mätäç çagalara aýratyn üns berilýär. Ynsanperwerlik, ýagşylyk, birek-biregi goldamak ýaly asylly ýörelgeler asyrlarboýy türkmen halkynyň häsiýetleriniň özenini düzýär. Bu ýörelgeler çaganyň kanuny bähbitlerini üpjün etmegiň we goramagyň hukuk kepillikleri hem-de mätäç çagalaryň jemgyýete uýgunlaşmagyna, olary özbaşdak durmuşa taýýarlamaga gönükdirilen ykdysady çäreler bilen utgaşyklylykda amala aşyrylýar.

Mälim bolşy ýaly, şol maksat bilen, milli Liderimiziň başlangyjy boýunça hem-de degişli Kararyna laýyklykda, şu ýylyň martynda Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy döredildi. Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady dakylan şol gazna degişli ugurda netijeli işleri alyp barýar. Ýurdumyzyň welaýatlarynyň etraplaryndaky we şäherlerindäki hassahanalaryň çagalar bölümleri üçin döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen täze “Tiz kömek” awtoulaglarynyň berilmegi munuň aýdyň mysalydyr.

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan ugur almak bilen, paýtagtymyzdaky Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezinde, Mary we Lebap welaýatlarynyň Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkezlerinde howandarlyga mätäç çagalara operasiýa bejergileri geçirildi. Häzir olaryň ýagdaýy kanagatlanarly bolup, lukmanlar degişli gözegçiligi amala aşyrýarlar. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz çagalar öýlerinde, ýöriteleşdirilen mekdeplerde we mekdep-internatlarda terbiýelenilýän çagalaryň operasiýa bejergisi, lukmançylyk maksatly degişli serişdeler üçin tölegleri Haýyr-sahawat gaznasynyň hasabyna tölemek barada Çözgüde gol çekdi.

Şeýlelikde, ata-babalarymyzyň çagalary aýratyn üns we alada bilen gurşap almak bilen bagly ajaýyp däpleri Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe mynasyp dowam etdirilýär. Milli Liderimiziň başlangyjy bilen ýurdumyzda döwrebap çagalar baglary, umumybilim berýän orta mekdepler guruldy we gurulmagy dowam edýär. Bu ugurda ösüp gelýän nesliň saglygyny goramak we berkitmek boýunça işler amala aşyrylýar.

Paýtagtymyzda hem-de ýurdumyzyň ähli sebitlerinde saglygy dikeldiş okuw-terbiýeçilik toplumlarynyň gurulmagy we ulanmaga berilmegi çagalaryň döwrebap bilim almagy üçin şertleriň döredilmegine ýardam etdi.

Ýaş türkmenistanlylar hem-de saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleri ata Watanymyzyň geljegi bolan çagalaryň saglygy we abadançylygy barada edýän atalyk aladasy üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk sözlerini beýan edýärler.

(TDH)

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli we umumadamzat ruhy-medeni gymmatlyklar jemgyýetimiziň, ýurdumyzyň sazlaşykly hem-de ygtybarly ösüşlerini kesgitleýän esasy ölçeglere öwrüldi. Şeýle ýörelgelerden ugur alyp, türkmen halky Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda halkymyzyň ençeme asyrlaryň dowamyndaky toplan durmuş tejribesine daýanmak bilen, özboluşly ruhy däplerimizi ösdürýär. Biz onda jemgyýetimizi ählitaraplaýyn kämilleşdirmek arkaly ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm şertini görýäris. Häzirki taryhy döwürde hormatly Prezidentimiziň ata Watanymyzyň hemmetaraplaýyn gülläp ösmegini we halkymyzyň mynasyp ýaşamagyny üpjün etmäge gönükdirilen syýasatynda milletiň ýokary medeniýeti, durmuş eşretleri hem-de ösüşi giňişleýin beýanyny tapýar.

Häzir Türkmenistan ägirt uly gurluşyk meýdançasyny ýada salýar. Ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda täze senagat kärhanalary, şol sanda täze enjamlar bilen üpjün edilen uglewodorod we oba hojalyk çig mallaryny gaýtadan işleýän kärhanalar yzygiderli gurulýar. Gazgeçirijiler we awtomobil ýollary çekilýär, beýleki durmuş ähmiýetli desgalaryň ençemesi bina edildi we bina edilýär. Mukaddes Garaşsyzlyk ýyllarynda eziz Watanymyzyň keşbi tanalmaz derejede özgerdi. Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde täze gurlan şäherçeler we obalar peýda boldy. Köpsanly döwrebap binalar we dürli maksatly desgalar, şol sanda ýaşaýyş jaýlary, çagalar baglary, mekdepler, lukmançylyk edaralary, söwda, sagaldyş-dynç alyş merkezleri hem-de beýlekiler gurlup, ulanmaga berilýär. Mermer paýtagtymyz Aşgabat has-da gözelleşip, sebitiň hakyky merjenine, halkymyzyň göz-guwanjyna, buýsanjyna öwrüldi. Täze binalar ýurdumyzy özgerdip, milli ykdysadyýetimiziň has-da kuwwatlydygyny aýdyň beýan edýär. Garaşsyz, baky Bitarap ýurdumyzyň kuwwatly senagaty emele geldi we ýokary depginler bilen ösdürilýär. Şeýle guwandyryjy ösüşler ylmyň we tehnikanyň önümçilige ornaşdyrylmagy, innowasion tehnologiýalaryň giňişleýin ulanylmagy, pudak düzüminiň diwersifikasiýalaşdyrylmagy bilen şertlendirilendir.

Häzirki wagtda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksportuny artdyrmak, şeýle hem ýurdumyzy senagat taýdan diwersifikasiýalaşdyrmak, elektron senagatyny döretmek boýunça döwlet maksatnamalary üstünlikli amala aşyrylýar. Ýangyç-energetika toplumynda, elektroenergetika, ulag ulgamlarynda, aragatnaşyk, telekommunikasiýalar we maglumat tehnologiýalarynda, dokma senagatynda hem-de beýleki pudaklarda döwrebap taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sözüň doly manysynda eziz Diýarymyz ykdysady taýdan hem, tehnologik taýdan hem täze mümkinçiliklere we ösüşiň belent sepgitlerine eýe boldy.

Eziz Diýarymyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň halk bähbitli beýik işleri mundan beýläk-de rowaç bolsun!

Gülälek GULJANOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň uly mugallymy.

Maglumatlar eýýamynda olaryň peýdalanylyşy tehnologiýalar bilen berk baglydyr. Indi özümize gerek islendik maglumaty tapmak üçin gat-gat kitap dörmegiň hajaty ýok. Kompýuter klawiaturasynda ýa-da öýjükli el telefonlarynda sanlyja düwmä basmak bilen, gözleýän maglumatymyzyň ýüzlerçe çeşmelerine eýe bolup bilýäris. Onsoň, şolaryň haýsysyny açsaň, maglumatlar bilen birlikde giden amatlyklar peýda bolýar. Munuň ýönekeýjesi hem amatlysy maglumatlaryň içinden maglumat gözlemegiň «gözleg» penjiresi bolup durýar. Garaz, maglumat hemmä gerek. Olaryň «saklanýan tekjesiniň» — bulut tehnologiýasynyň bolsa maglumatdan ýüki ýetik.

«Google» ýa-da «Opera» ýaly brauzerler hakynda bilmeýänimiz az bolsa gerek. Sebäbi köpimiz gündelik internet toruna «Google»-niň üsti bilen girýäris. Maglumat okasagam, surat alsagam, wideo görsegem, iň bärkisi, tanyş-bilşlere hat ibersegem, brauzerleriň mümkinçiliklerinden peýdalanýarys.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň dürli ulgamlarynda ençeme döwrebap tehnikalardyr tehnologiýalar bilen birlikde, şol enjamlary işjeňleşdirmäge mümkinçilik berýän programmalar hem ornaşdyrylýar. Programmanyň saý-sebäp bilen açylmazlygy işleri bökdeýär. Kuwwatly önümçilik bilen meşgullanýan islendik kärhanada ornaşdyrylýan tehnika ýa-da tehnologiýa hökmany suratda degişli programmany talap edýär. Elbetde, programmalar hem iň kämil kompýuterlerde toplanan maglumatlaryň esasynda taýýarlanylýar.

Maglumatlaryň saklanylyşy we peýdalanylyşy «online» we «offline» görnüşinde bolýar. Ýaňy belleýşimiz ýaly, senagat kärhanalarynda hem aglaba işler «offline» maglumatlaryň esasynda alnyp barylýar. Bu enjamyň internet bilen arabaglanyşygynyň ýokdugyny aňladýar. Baglanyşyk diňe tehnika bilen ony dolandyryjynyň kompýuteriniň arasynda bolýar.

«Online» görnüşdäki ähli amallar diňe internet torunyň üsti bilen ýerine ýetirilýär. Bu görnüşe her gün diýen ýaly «baglanmaýan» adam ýok bolsa gerek. Iň bärkisi, hat ýazylyşyk penjireleri, ýagny «Chatlar» hem «online» tertipde geçýär. Internet söwdalarynda, bank hyzmatlarynda nagt däl hasaplaşyklaryň ählisi üçin «online» birikmesi bolmasa, amaly ýerine ýetirip bolanok. Internet barmy, hyzmatlaram, hasaplaşyklaram bökdençsizdir.

Hormatly Prezidentimiz bu ýeňilliklerde hem-de wagtyň tygşytlanmagynda milli ykdysadyýetimiziň ösüş tizliginiň has-da çaltlanmagyny görýär. Sebäbi bazar ykdysadyýetine geçilýän döwürde hyzmatdaşlygyň ähli ugurlarynda sanly ulgamyň üsti bilen özara bähbitli ädimler ädilýär. Çünki döwür we dünýä bilen sazlaşykly bolmak döwletimiziň baş maksadydyr.

Hormatly Prezidentimiz «IT» hünärmenleriniň taýýarlanylmagy hem-de kiberhowpsuzlyk boýunça toparyň döredilmegi babatda degişli ýolbaşçylara birnäçe tabşyryklary beripdi. Munuň aňyrsynda öňdengörüjilik, parasatlylyk bar. Şeýle-de şu ýerde köptaraplaýyn, oýlanyşykly çözgüdiň bardygyny nygtamak gerek.

Işiň gidişi durnukly, bökdençsiz ýagdaýda bolsa-da, onuň goraglylygyny hemişe üpjün etmek möhüm we gaýragoýulmasyz ýagdaýdyr. Baş maksat, mysal üçin, bank hyzmatlarynda kiberhüjümleriň, söwdada, nagt däl hasaplaşyklarda serişdäniň ýitmeginiň, internet sahypalarynda şahsy maglumatlaryň elýeterliliginiň öňüni almakdan, netijede, ulanyjynyň ynamyny gazanmakdan, hyzmatlara bolan islegi artdyrmakdan ybaratdyr. Sebäbi hyzmatlara goşulyşýan ulanyjylaryň sany millionlarça bolmak bilen, olaryň ýerine ýetirýän elektron amallary çäksizdir. Banklarda elektron pul serişdelerini saklamak, ibermek, kabul etmek, zerur wagty durmuş hajatlarynda ulanmak, nagt däl hasaplaşyklary geçirmek, şahsy internet sahypasyna goşmaça maglumatlary girizmek ýaly işlerde goraglylyk we ygtybarlylyk nukdaýnazaryndan ulanyjylar elektron hyzmatlara bil baglaýarlar.

Bu gün işleriň ilerlemegi, wagtyň tygşytlanmagy, ösüş ugrundaky habarlardyr maglumatlaryň salgysyna tiz gowuşmagy tehnologiýalar bilen amala aşyrylýar. Döwletimizde bolsa häzirki zamanyň iň kämil enjamlary halkymyzyň ygtyýarynda. Şeýle tehnologiýalaryň üsti bilen biz gündelik durmuşymyzy «maglumatlar tekjesi», ýagny «online» dünýäsi bilen baglaýarys. Onuň howpsuzlygyndan peýdalanyp, bökdençsiz elektron amallary ýerine ýetirýäris, sanly ulgamy işjeň ulanýarys. Şonuň üçin-de hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň ähli ulgamlaryny sanlylaşdyrmak baradaky syýasatyna tüýs ýürekden guwanýarys.

Azat JEPBAROW,

«Bereketli toprak» gazetiniň baş redaktory.

Gahryman Arkadagymyzyň ýolbaşçylygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe batly gadamlar bilen öňe barýan mähriban Watanymyzda halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Milli manadymyzyň hümmetini ýokarlandyrmak boýunça amala aşyrylýan pul-karz syýasaty hem ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde wajyp hereketlendiriji maliýe guraly bolup çykyş edýär.

Türkmenistanda 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda milli manadyň dolanyşyga girizilmegi pul dolanyşygynyň taryhynda möhüm ähmiýetli waka boldy. Çünki bu hereketlendiriji maliýe guraly, bank ulgamynyň işiniň ýokarlanmagyna we tutuş ykdysadyýetiň üstünlikli ösmegine netijeli ýardam berdi. Türkmen manady ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň mizemez nyşanyna öwrüldi. Milli manadyň durnuklylygy we onuň goraglylygy halkymyzyň maddy hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmagyň pul kepilidir.

Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen 2009-njy ýylda ýudumyzda milli pul birliginiň denominasiýasynyň geçirilmegi döwletimiziň durmuşynda möhüm waka boldy. Ýurtda milli puluň ýeke-täk hümmetiniň saklanylmagy, netijeli pul-karz syýasatynyň amala aşyrylmagy döwlet syýasatymyzda gazanylýan üstünlikleriň aýdyň mysalydyr.

Ýurdumyzyň maliýe-karz guramalarynyň işini kämilleşdirmek maksady bilen kabul edilýän kadalaşdyryjy hukuk namalar, düzgünnamalar pul-karz syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylmagyna giň mümkinçilik berýär.

Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen 2011-nji ýylyň ýanwar aýynda «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Bu maksatnamada ýurdumyzda amala aşyrylýan bazar özgertmeleriniň çäklerinde bank ulgamynyň işini kämilleşdirmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi.

Bank ulgamynda kadalaşdyryjy hukuk namalar bolan «Türkmenistanyň Merkezi banky hakynda», «Karz edaralary we bank işi hakynda», «Mikromaliýe guramalary we mikromaliýeleşdirme hakynda», «Karz birleşmeleri hakynda», «Daşary ykdysady gatnaşyklarda puly kadalaşdyrmak we pula gözegçilik etmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunlarynyň güýje girmegi ýurdumyzyň bank ulgamyny ösdürmekde kuwwatly gural bolup çykyş edýär.

Ýurdumyzda pul dolanyşygynyň netijeliligini has-da kämilleşdirmek üçin bank ulgamy dünýäniň öňdebaryjy tilsimatlaryna esaslanýar. Türkmenistanda nagt däl hasaplaşyklary ýaýbaňlandyrmak boýunça degişli işler geçirilýär. Türkmenistanyň banklary tarapyndan bank kartlarynyň hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek maksady bilen, milli Altyn Asyr kart we halkara bank kartlary bolan Visa we Master plastik kartlarynyň üsti bilen ýurdumyzyň iri söwda merkezlerinde, ministrlikleriň we pudak edaralarynyň binalarynda bankomatlary we töleg terminallaryny ornaşdyrmak işleri dowam etdirilýär, nagt däl hasaplaşyklaryň gerimi giňeldilýär.

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça orta möhletleýin we uzak möhletleýin geljege nazarlanan toplumlaýyn milli maksatnamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bank ulgamynyň edaralarynyň öňünde durýan möhüm wezipelere laýyklykda, banklaryň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek, türkmen manadynyň hümmetini pugtalandyrmak, ilata berilýän karzlaryň we goýumlaryň möçberlerini artdyrmak, bank hyzmatlarynyň görnüşlerini giňeltmek, öňdebaryjy usullary we häzirki zaman tehnologiýalaryny ulanmak arkaly nagt däl hasaplaşyklary geçirmegiň häzirki zaman ulgamyny döretmek maliýe-karz guramalarynyň we bank edaralarynyň hyzmatlarynyň mümkinçiliklerini giňeltmäge oňyn şertleri döredýär. Milli ykdysadyýetimizi durnukly ösdürmäge maliýe we bank ulgamyny kämilleşdirmäge, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga gönükdirilen düýpli maliýe özgertmeleri ykdysady ösüşiň esasy bolup durýar. Şol sebäpli hem töleg ulgamynyň aýratynlyklaryna syn etmek ýerliklidir. Türkmenistanyň «Daşary ykdysady gatnaşyklarynda puly kadalaşdyrmak we pula gözegçilik etmek hakyndaky» Kanunyna laýyklykda, hormatly Prezidentimiziň 2013-nji ýylyň 3-nji oktýabryndaky «Pul we alyş-çalyş amallarynyň meseleleri hakynda» Karary esasynda erkin aýlanýan puluň çägi ABŞ-nyň 10000 (on müň) dollar derejesinde bellenildi. Bu çäklendirmäniň goýulmagynyň maksady milli manadymyzyň durnuklulygy we nagt däl hasaplaşyklaryň giňden peýdalanylmagy hem-de onuň geriminiň giňeldilmegi bolup durýar. Ýurdumyzyň täjirçilik banklary tarapyndan müşderilere hödürlenýän nagt däl hasaplaşyklaryň görnüşleriniň artdyrylmagy hormatly Prezidentimiziň tabşyryklarynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Ýurdumyzyň banklary nagt däl hasaplaşyklaryň giňden peýdalanylýan «Töleg tabşyryklary», «Töleg — talaby tabşyryklary», «Inkasso» plastik kartlar arkaly hasaplaşyklar bilen bir hatarda, «Akkredetiw» arkaly hasaplaşyklary geçirmegi hem netijeli ulanýarlar. Şeýle hem hususy telekeçilige hemmetaraplaýyn döwlet goldawyny bermek Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüş strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar, şol sebäpli Merkezi bankyň Müdirýetiniň başlygynyň «Dahyllylaryň — ýuridiki şahsy taraplary döretmezden telekeçileriň Türkmenistanyň Döwlet haryt çig-mal biržasynyň söwdalaryna gatnaşmazdan, Türkmenistana import edýän harytlary üçin dahylsyzlary bilen hasaplaşyklaryny (şol sanda üpjünçiliksiz 100 göterime çenli hakujyny) hasap nyrhnamanyň esasynda geçirmegiň ýönekeýleşdirilen Tertibini tassyklamak barada» buýrugy milli ykdysadyýetimizi mundan beýläk-de kuwwatlandyrmak we telekeçiligi ösdürmek maksady bilen durmuşa geçiriljek işleriň, bu ugurdaky toplumlaýyn çäreleriň hukuk binýadyny üpjün etmäge gönükdirilendir.

Häzirki wagtda dünýä tejribesiniň gazananlaryny nazara almak bilen, ýurdumyzda bank kartlary giňden ornaşdyrylýar. Bank kartlary töleg ulgamynda ulanylýan şahsy töleg guraly bolup, ol harytlaryň ýa-da hyzmatlaryň bahasyny nagt däl görnüşinde tölemäge, banklaryň bölümlerinden we bankomatlaryndan nagt pul almaga, şeýle hem nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmäge ýardam berýär. Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň halkara VISA kartlary dürli töleg işleri geçirmegi, internet üsti bilen söwda etmegi, dükanlara aýlanmagy, rahat dynç almagy we başga-da birnäçe oňaýlyklary üpjün edýär. Şeýle hem VISA kartlary bilen bankomatlardan pul alyp, islendik hyzmatlar üçin pul geçirip, dürli amallary hem ýerine ýetirip bolýar. Halkara VISA karty daşary ýurda gidilende nagt puldan has amatly, howpsuz, ygtybarly. Kartyň üsti bilen dünýä ýüzünde nagt däl hasaplaşyklary çäklendirilmedik möçberde geçirip bolýar.

Mundan başga-da, Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmek we döwrebaplaşdyrmak ugrunda, şol sanda jemgyýet üçin ähmiýeti ýokary bolan amatlyklary üpjün edýän nagt däl hasaplaşyklaryň tehnologiýalaryny ornaşdyrmak boýunça degişli çäreler amala aşyrylýar.

Bank kartlary nagt däl görnüşde hasaplaşyklary geçirmegiň döwrebap töleg guraly bolup, islendik wagt bankomatlaryň üsti bilen nagt pul serişdelerini almak, pul geçirimlerini aňsatlaşdyrmak hem-de çaltlaşdyrmak, şeýle hem hasaplaşyklar geçirilende wagty tygşytlamak ýaly hyzmatlardan peýdalanmaga mümkinçilik döredýär.

Bank kartlarynyň üsti bilen töleg terminallary arkaly nagt däl görnüşde söwda we hyzmat ediş nokatlarynda harytlary satyn almagyň, aragatnaşyk, jemagat we ýaşaýyş hyzmatlaryny tölemegiň, awtoulaglaryň ýangyjy üçin tölemegiň, saglygy goraýyş edaralarynyň hyzmatlary, awiabiletler üçin tölemegiň, karzy üzmek we onuň göterimlerini tölemegiň döwrebap, amatly we howpsuz usullary hödürlenýär.

Bankomatlar ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan raýatlara elýeterli we amatly nokatlarda ýerleşdirilip, nagt puly çykarmak, degişli edara gitmezden öýjükli telefonlaryň hyzmaty, «Türkmentelekom» döwlet elektrik aragatnaşyk kompaniýasynyň hödürleýän internet hyzmaty, «Aşgabat şäher telefon ulgamy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň hödürleýän internet, öý telefon we IP-TV telewideniýe hyzmatlary üçin tölemäge, ipoteka karzlaryny gaýtarmaga we olaryň göterimlerini, saglyk ätiýaçlandyryş töleglerini tölemek ýaly amatly mümkinçilikleri hödürleýär.

Bank kartyny saklaýjylara amatly şertler döretmek maksady bilen, ýurdumyzyň ähli karz edaralary tarapyndan bank kart hasabyndaky galyndy pul serişdelerine belli bir möçberde göterim hasaplanýar. Bu bolsa müşderilere goýum hökmünde goşmaça girdeji çeşmesi bolup hyzmat edýär.

Ýokarda bellenen nagt däl hasaplaşyk tehnologiýalary bütin dünýäde birnäçe onýyllygyň dowamynda jemgyýete ygtybarly we netijeli hyzmat edip, şu güne çenli hem wajyplygy we ulanylyşy dowam edýär. Türkmenistanda bank kartlarynyň, bankomatlaryň we töleg terminallarynyň giň tory hereket edýär we günsaýyn onuň jemgyýet üçin elýeterliligi we netijeliligi ýokarlanýar. Aşgabat şäherinde we ýurduň ähli welaýat we etrap merkezlerinde, ilatly ýaşaýyş ýerlerde banklar tarapyndan bankomatlar yzygiderli esasda ornaşdyrylyp, olaryň bökdençsiz hyzmat etmegi ugrunda çäreler durmuşa geçirilýär.

Häzirki wagtda ýurdumyz boýunça 2162 bankomat hereket edip, olaryň 452-si Aşgabat şäheriniň, 248-si Ahal welaýatynyň, 279-sy Balkan welaýatynyň, 285-si Daşoguz welaýatynyň, 445-sy Lebap welaýatynyň, 453-si bolsa Mary welaýatynyň çäklerinde ýerleşýär.

Ýurdumyz boýunça töleg terminallarynyň 38823-si gurnalyp, olaryň 13017-si Aşgabat şäheriniň, 3045-si Ahal welaýatynyň, 5066-sy Balkan welaýatynyň, 4523-si Daşoguz welaýatynyň, 6581-si Lebap welaýatynyň, 6591-si bolsa Mary welaýatynyň çäklerinde ýerleşýän söwda dükanlarynda, jemgyýetçilik iýmiti we beýleki hyzmatlary edýän nokatlarda hereket edýär.

Ýene-de bir bellemeli aýratynlyklaryň biri, ol hem häzirki wagtda sanly ykdysadyýete geçmegiň möhüm ädimleriniň biriniň ýurdumyzda plastik kartlaryň döwlet derejesinde goldaw tapmagy bolup durýandyr. Häzirki wagtda ýurdumyz boýunça 4 452 979-sy bank karty dolanyşykda bar bolup, olaryň 1 621 049-sy Aşgabat şäheriniň, 354 257-si Ahal welaýatynyň, 448 010-sy Balkan welaýatynyň, 556 072-si Daşoguz welaýatynyň, 692 639-sy Lebap welaýatynyň 780 952-si bolsa Mary welaýatynyň çäklerinde dolanyşykda bolýandyrlar.

Ýokarda bellenen çäreleriň ählisi ýurdumyzyň pul ulgamynda nagt däl hasaplaşygyň tehnologiýalaryny jemgyýetiň giňden ulanmagyna we bu tehnologiýalaryň hödürleýän amatlyklaryndan doly we netijeli peýdalanmagyna gönükdirilendir. Bu bolsa öz gezeginde Türkmenistanda alnyp barylýan «Döwlet adam üçindir!» şygarly syýasatyň iş ýüzünde durmuşa geçirilmeginiň anyk mysalydyr.

Mähriban halkymyz şu ýyl milli manadymyzyň dolanyşyga girizilmeginiň 28 ýyllyk dabaraly senesini belledi. Türkmen halky öz milli manadyna halallygyň, döwletliligiň nyşany hökmünde garaýar. Çünki munuň özi gadymdan gelýän mukaddes milli ýörelgedir. Bu hem halkymyzyň agzybirliginiň we hormatly Prezidentimiziň daşynda mäkäm jebislikde Watanymyzy gülletmek üçin halal zähmet çekmäge ymtylýanlygynyň nyşany bolup durýar. Goý, türkmeniň milli manady her bir türkmen maşgalasyna egsilmez rysgal we döwlet getirsin! Hormatly Arkadagymyzyň jany sag, başy dik, tutýan tutumly işleri elmydama rowaç alsyn!

Hüseýin HAJYGURBANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.

Tamamlanyp barýan 2021-nji — «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly tüýs adyna mynasyp ýyl hökmünde Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň taryhyna altyn harplar bilen ýazylar. Munuň üçin delil hem kän, ýatlara wakalar hem. Özem tutuş ýyl hemişelik Bitarap Türkmenistanyň öz milli Lideri bilen halkara syýasatda işjeňligini artdyran ýyly boldy.

BMG tarapyndan iki gezek ykrar edilen baky Bitaraplyk hukuk derejämiz bize Garaşsyz döwlet hökmünde halkara syýasatda islendik mesele babatda öz sözümizi, garaýyşlarymyzy, başlangyçlarymyzy emin-erkin aýtmaga mümkinçilik berdi. Hut hemişelik Bitaraplyk derejesi Türkmenistany dünýäde sözi diňlenýän döwletleriň birine öwürdi. Bitaraplyk bu gün täze many-mazmuna, wajyp ähmiýete eýe bolýan, dünýäde öz tarapdarlaryny barha artdyrýan syýasy gural bolmak bilen, onuň şeýlekin görnüşde kämilleşmegi hormatly Prezidentimiziň uzak geljegi nazarlaýan pähim-paýhasy, dünýäde parahatçylygy berkarar etmek ugrunda halkara guramalaryň duşuşyklarynda öňe süren başlangyçlary bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Elbetde, Türkmenistan bu halkara hukuk derejesine eýe bolýança, Ýer ýüzünde Bitarap döwlet ýok däldi, olar häzirem bar. Emma biziň döwletimiziň saýlap alan daşary syýasat ugry bitaraplyga şeýlekin işjeň, hereketdäki, janlylyk häsiýetini berdi. Indi bütin dünýäde Türkmenistanyň bu daşary syýasat ýoluna hormat goýmak bilen garalýar. Munuň aýdyň subutnamalarynyň biri-de ak mermerli paýtagtymyzda BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň hereket etmegini görkezmek bolar.

Hormatly Prezidentimiz «Bitarap Türkmenistan» atly kitabynda: «Beýleki döwletleriň syýasy gurluşlarynyň nusgalary düýp manysy boýunça bize gabat gelmeýärdi. Şu sebäpden hem biz köpasyrlyk şöhratly taryhymyzda geçilen ähli tapgyrlarymyzy düýpli seljerdik. Türkmenleriň beýleki halklar bilen gatnaşyk edenlerinde mydama özara düşünişmek we ynanyşmak ýörelgelerinden ugur alandyklaryna taryh şaýatlyk edýär» diýmek bilen, türkmen Bitaraplygynyň esasynda durýan milli gymmatlyklar barada söz açýar.

Halkymyzyň düşünişmek we ynanyşmak ýörelgelerine bolsa geçmişde subutnama köp. Olardan birinde geçen asyryň başlarynda türkmen topragynda bolan daşary ýurtly jahankeşdeleriň biri iki türkmeniň arasynda karz alyş-berişlikde gymmatbaha güwähatyň karz berene däl-de, karz alana berilmegini geň görüp, munuň sebäbini soranda, algydaryň: «Meniň ol kagyz nämäme gerek, bu hat oňa karz alandygyny ýatladyp durmak üçin gerek ahbetin» diýen jogabyny haýran galmak bilen getirýär. Jahankeşde bu wakanyň üsti bilen birek-birege ynanmak, ynanyşmak ýörelgesiniň türkmen halkynyň milli häsiýetidigini nygtaýar.

* * *

Tamamlanyp barýan şanly ýylyň ýatda galyjy wakalary sanardan kän, olaryň her biri aýratyn söhbede mynasyp. Ýylyň dowamynda ýurdumyzyň durmuşynda bolup geçen möhüm wakalar hakynda öz wagtynda gyzgyny bilen gürrüň edilenem bolsa, geliň, olaryň käbiri barada ýene-de durup geçeliň.

6-njy awgustda Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy boldy. Awaza duşuşygynda orta atylan pikirleriň içinden sebitiň döwletleriniň häzirki ýeňil bolmadyk döwürde hyzmatdaşlygyny ösdürmek barada çagyryşlar eriş-argaç bolup geçdi.

Şeýle hem şol gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky «Berkarar» myhmanhanasynyň maslahatlar zalynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy geçirildi. Onda edilen çykyşlarda Merkezi Aziýada gender deňligini ösdürmek boýunça syýasatyň durmuşa geçirilmegi, sebitleýin hyzmatdaşlygyň tejribesi barada pikir alşyldy, gazanylan üstünlikler bellenilip geçildi. Şeýle-de sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi. Sebitiň halklarynyň milli önümleriniň halkara sergisi we milli tagamlarynyň halkara festiwaly, sungat ussatlarynyň dabaraly konserti özara utgaşyklylykda sebitiň halklarynyň gadymyýetden gözbaş alyp gaýdýan taryh, medeniýet we sungat, ruhy umumylyklarynyň bu gün täze many-mazmuna eýe bolýandygyny bütin dünýä äşgär etdi.

Şu ýerde ýylyň dowamynda dünýäde ykrar edilen milli Liderimiziň wideoaragatnaşyk arkaly birnäçe halkara derejeli maslahatlara, duşuşyklara gatnaşandygyny bellemek isleýäris. Geliň, olardan käbirlerini ýatlap geçeliň!

22-nji sentýabrda döwlet Baştutanymyz Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisine gatnaşyjylara wideoýüzlenme bilen çykyş etdi. Türkmenistanyň Baştutany BMG-niň çäklerinde özara hereketleriň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Prezident Rejep Taýyp Ärdoganyň çagyrmagy boýunça Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň (Türki geňeş) döwlet Baştutanlarynyň VIII sammitine gatnaşmak üçin, Türkiýe Respublikasyna iş saparyny amala aşyrdy we sammitde çuň manyly çykyş etdi.

Şeýle-de geçen noýabr aýynda hormatly Prezidentimiz Demirgazyk Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça halkara forumda sanly ulgam arkaly çykyş etdi.

Döwlet Baştutanymyz goňşy Özbegistana döwlet saparyny amala aşyrdy, saparyň netijeleri boýunça ençeme özara bähbitli resminamalara gol çekildi.

Hormatly Prezidentimiz «Mir» Döwletara teleradiokompaniýasyna, TASS agentligine hem-de Türkiýäniň döwlet teleradiokompaniýasynyň «TRT World» teleýaýlymyna interwýular berdi, olarda şu ýyl döwlet Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyny dabaralandyrýan ýurdumyzyň geçen ýoly, gazanylan üstünliklerdir türkmen halkynyň şöhratly taryhy, milli medeniýeti, ruhy-ahlak gymmatlyklary hakynda gürrüň edildi.

Ýurdumyzyň içerki durmuşynda hem birgiden taryhy wakalar bolup geçdi, olar Türkmenistanyň gurýan, döredýän döwletdigini, milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde täze iri gurluşyk taslamalaryny amala aşyrmagy üstünlikli dowam edýändigini subut eden wakalar boldy. Olardan hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen bölegini ulanmaga bermek dabarasyny görkezmek bolar. Dünýä ülňülerine gabat gelýän bu iri taslama Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolup durýan «Türkmen Awtoban» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti tarapyndan durmuşa geçirildi. Geljekde bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Türkmenbaşy awtobanyna sepleşmegi ýük awtoulaglaryna Hazardaky Halkara deňiz portuna we şol ýerden deňiz ýoly arkaly Kawkaza, Ýewropa, Russiýanyň günorta sebitine, Eýranyň demirgazygyna, Pars hem-de Oman aýlaglaryna çykmaga mümkinçilik döreder. Diýmek, bu ýol Bitaraplygyň süňňünden syzylyp çykýan dostluk, parahatçylyk hakynda pikirleriň, ýagty umyt-arzuwlaryň ýoly bolup, sebitleriň halklaryna hem hyzmat eder, dünýäde abadan durmuşyň berkarar bolmagyna goşant goşar. Çünki türkmen ýola aklyk öwüşginini bermek bilen, ony mukaddeslik derejesinde görýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda Ahal welaýatynyň Kaka we Babadaýhan etraplarynda açylyp ulanmaga berlen täze dokma toplumlary dünýäde ýokary hilli, ekologik taýdan arassa önümleri bilen tanalýan kuwwatly türkmen dokma pudagynyň üstüni ýetirdi.

Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň baýram edilýän ýylynda ýurdumyzyň paýtagtynda we sebitlerinde açylyp ulanmaga berlen iri desgalaryň sanynyň 70-i tegelemegi özboluşly simwoliki mana eýedir. Bu tegelek sanyň jemleýjisi 19-njy noýabrda paýtagtymyzda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda açylyp, ulanmaga berlen köpugurly işewürlik merkezli kaşaň «Garagum» otelidir. Bu ajaýyp oteliň binagärlik durkunda, içki we daşky bezeglerinde türkmeniň mukaddeslik hökmünde apalap gelen, göwni kimin seleň, arassa hem-de çäksiz Garagum sährasynyň gözellikleri öz beýanyny tapdy. Onuň daşky keşbi turuwbaşdan Garagum sährasynyň aňňat-aňňat depelerini ýadyňa salýar.

«Garagum» oteliniň dabaraly açylyp ulanmaga berilmeginiň yzysüre, ýagny 28-nji noýabrda bu ýerde Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitiniň geçirilmegi ajaýyp sazlaşygy özünde jemledi.

Şu ýyl YHG-da başlyklyk edýän ýurt hökmünde Türkmenistanyň paýtagtynda geçiren sammitine Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Pakistan Yslam Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň döwlet Baştutanlary gatnaşdylar. Forumda Gazagystan Respublikasyna Premýer-ministr wekilçilik etdi. Şeýle hem sammite YHG-nyň Baş sekretary gatnaşdy.

Sammitde hormatly Prezidentimiz we Gurama agza döwletleriň ýolbaşçylary çykyş etdiler. Sebitiň ýurtlarynyň arasynda ulag, energetika, söwda-maýa goýum, sanly ykdysadyýet, telekommunikasiýalar, syýahatçylyk, daşky gurşaw hem-de howanyň üýtgemegi, «ýaşyl» energiýany ösdürmek, owgan halkyna kömek bermek, medeni-ynsanperwer we beýleki wajyp ugurlar boýunça YHG-a agza döwletleriň Baştutanlarynyň çykyşlarynda orta atylan başlangyçlar Aşgabat sammitiniň jemleýji resminamasynda — Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynda öz beýanyny tapdy.

Öňde duran şanly senäniň — hemişelik Bitaraplygymyzyň 26 ýyllygynyň dabaralary tamamlanyp barýan ýylyň jemleýji möhüm wakalary bolar. Olardan Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň ýene bir uly wakasy — 12-nji dekabrda paýtagtymyzda geçiriljek «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahat bar.

Hawa, bu şanly baýramyň deňli-derejeli bellenmegi, elbetde, baky Bitaraplyga, parahatçylygy dörediji, goldaýjy we wagyz ediji, islendik jedelli meseläni diňe parahatçylykly ýollar arkaly çözmek barada işjeň garaýşy öňe sürýän Watanymyza buýsanjyň baýramydyr. Bu şanly sene indi birnäçe ýyl bäri dünýäde Halkara Bitaraplyk güni hökmünde bellenýär.

Biz mähriban Watanymyzyň baky Bitaraplyk hukuk derejesine buýsanmaga, guwanmaga haklydyrys. Gahryman Arkadagymyzyň nygtaýşy ýaly, Bitaraplyk türkmen döwletliliginiň goşa ganatynyň biridir, olaryň beýlekisi, elbetde, mukaddes Garaşsyzlygymyzdyr.

* * *

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda milli Liderimiziň başlangyjy boýunça asylly däp rowaç aldy, ol-da her bir täze ýyla mynasyp at dakmak däbidir. Bu däbiň asyl özeninde şol bir wagtda halkymyzyň, döwletimiziň geljege tarap ümzügini kesgitleýji aýratynlyk şöhlelenýär, şu nukdaýnazardan, ýylyň ady bize haýsy ugur boýunça hereket etmelidigimizi, öňe ymtylyşy salgy berýär.

Halkymyzyň täze ýyly Gahryman Arkadagymyzyň ady bilen baglanyşdyrmak baradaky arzuw-islegleri nazarda tutulyp, öňde duran 2022-nji ýylyň şygary hökmünde «Halkyň Arkadagly zamanasy» diýip atlandyrmak teklip edildi.

Bu at özünde çuň many-mazmuny jemleýär, ol, bir tarapdan, halkymyzyň döwlet Baştutanymyza hormat-sarpasyny, söýgüsini alamatlandyrsa, beýleki tarapdan, halk bilen Arkadagymyzyň jebisligi netijesinde täze zähmet üstünlikleriniň hem-de rowaçlyklaryň buşlukçysy bolup ýaňlanýar.

Goý, şeýle-de bolsun!

Hemra HUDAÝGULYÝEW.

«Türkmenistan».

Şu ýylyň 28-nji noýabrynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde üstünlikli geçirilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammiti ýurdumyzyň başlangyjy boýunça yglan edilen 2021-nji ýylyň — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň esasy syýasy wakalarynyň birine öwrüldi.

Geosyýasy we geoykdysady taýdan amatly ýerde ýerleşýän döwletleriň Baştutanlarynyň ýokary derejede geçirilen duşuşygy dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň uly gyzyklanmalaryna eýe boldy hem-de bu uly ähmiýetli waka degişli maglumat we habar beriş meýdançasyna öwrüldi.

Milli Liderimiziň başlangyjy boýunça YHG-nyň döredilen gününde geçirilen sammit öz işine başlamagynyň öňüsyrasynda žurnalistler tarapyndan, ýokary derejede geçirilen köptaraply gepleşikleriň we onda ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň syýasy ähmiýeti nazara alnyp, umumydünýä ähmiýetli wakalaryň hatarynda goýuldy.

Öňdebaryjy halkara habarlar agentlikleri, maglumat-syn portallary, telewideniýe ýaýlymlary hem-de köp sanly internet serişdeleri Aşgabat sammitine we onuň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklara syn berdiler. YHG-a agza döwletleriň Baştutanlarynyň çykyşlaryny, tekliplerini hem-de başlangyçlaryny, abraýly sebitleýin guramanyň işiniň geljekki ugurlaryny teswirlediler.

Türkiýäniň «Anadolu» habarlar agentligi, Eýranyň «Mehrnews» we «IRNA», Pakistanyň «Assoсiated Press of Pakistan» agentlikleri hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň, Azerbaýjanyň sanly hem-de metbugat köpçülikleýin habar beriş serişdeleri paýtagtymyzda geçirilen duşuşyk barada ilkinjiler bolup seslendiler.

Aşgabatda ýokary derejede geçirilen duşuşygyň gün tertibine girizilen meseleler köp sanly daşary ýurtlaryň elektron neşirleriniň üns merkezinde boldy. Russiýanyň PRIME ykdysady habarlar agentligi YHG-a agza ýurtlaryň Liderleriniň guramanyň çäklerindäki ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmegiň meselelerine seretjekdiklerini habar berdi. Şunda energetika hem-de onuň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri, ulag ulgamyndaky gatnaşyklaryň hem-de pandemiýa ýokanjyna garşy göreşmek, onuň ýaramaz täsirini azaltmak boýunça hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine möhüm üns beriljekdigi bellenildi.

Owganystandaky ýagdaýy kadalaşdyrmak ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň esasylarynyň birine öwrüldi. Russiýanyň «RIA Nowosti» halkara habarlar agentligi YHG-nyň Owganystanda parahatçylygyň, durnuklylygyň wajypdygyny ykrar edýändigini hem-de bu ýurdy dikeltmek, durnukly ösüşi üpjün etmek boýunça milli, sebit we ählumumy tagallalary birleşdirip, üýtgewsiz goldaw berilmelidigi baradaky başlangyjyny beýan etdi.

«Kaspiýskiý westnik» maglumat-syn portaly öz gezeginde Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisiniň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitine ilkinji gezek gatnaşýandygyny belledi. Ol sebitara we halkara gatnaşyklary pugtalandyrmak, aýratyn-da, YHG-a agza ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygyň derejesini ýokarlandyrmak hem-de onuň päsgelçiliklerini aradan aýyrmak boýunça Eýranyň eýeleýän ornuny, tekliplerini beýan etdi.

Ýokary derejede geçirilen giň möçberli guramaçylyk işleriniň netijesinde wekilçilikli forumyň işi ähli isleg bildirýänler üçin açyk meýdança öwrüldi. Täzeçil sanly tehnologiýalaryň kömegi arkaly sammite gatnaşyjylaryň hemmesiniň çykyşlary onlaýn tertibinde ýaýradyldy hem-de türkmen telewideniýesinde we öňdebaryjy maglumat giňişliklerinde göni ýaýlyma berildi.

Ýurdumyzyň hem-de daşary döwletleriň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri wakanyň geçýän ýerinde surata düşürdiler we wideogepleşikleri taýýarladylar. Dünýäniň dürli künjeklerinden gelen köp sanly žurnalistleriň netijeli işi üçin köpugurly işewürlik merkezli «Garagum» otelinde häzirki zaman kompýuter enjamlary we zerur aragatnaşyk serişdeleri bilen üpjün edilen giň metbugat zaly berildi.

Dünýä metbugaty bu gezekki forumy dolulygyna beýan etdi. YHG-a agza ýurtlar ynanyşmak we birek-birege hormat goýmak esasynda ýola goýulýan hyzmatdaşlygy ähli möhüm ugurlar boýunça mundan beýläk-de işjeň ösdürmäge bolan gyzyklanmalarynda bir pikire geldiler.

Ýokary derejede geçirilen duşuşygyň dowamyndaky çykyşlar, olary beýan etmek işi täzeçil nukdaýnazardan, dostlukly we erkin gatnaşyklar esasynda alnyp baryldy. Bu ýere ýygnanan döwlet we hökümet Baştutanlary forumyň jemleri hem-de onda gazanylan ylalaşyklar boýunça umumy pikire gulluk etdiler.

Sammitiň üstünliklere beslenmeginiň şu ýyl YHG-a başlyklyk edýän Türkmenistanyň we hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde mümkin bolandygy bellenildi. 1992-nji ýyldan bäri Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň agzasy bolan ýurdumyz şu ýyllaryň dowamynda köpugurly özara bähbitli gatnaşyklaryň ösdürilmegine mynasyp goşant goşdy we gurama agza döwletler bilen dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny üstünlikli ösdürýär.

Köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde YHG-a başlyklyk edýän ýurdumyzyň «Birleşen Milletler Guramasy bilen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» Kararnamasynyň taslamasyny taýýarlandygy we ony BMG-niň Baş Assambleýasynyň 75-nji mejlisiniň garamagyna hödürländigi bellenildi. On ýurduň awtordaşlyk etmeginde hödürlenen bu halkara resminamanyň şu ýylyň 9-njy sentýabrynda biragyzdan kabul edilendigini bellemek gerek.

«Ýörite işlenip taýýarlanylan hem-de sebit derejesinde durnukly ykdysady ösüşiň üpjün edilmegine, guramanyň giňişligindäki özara bähbitli hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine we onuň çäginiň giňeldilmegine, ählumumy dünýä hojalyk gatnaşyklaryna goşulyşmak işiniň çuňlaşdyrylmagyna gönükdirilen ýörite Konsepsiýa esaslanyp, YHG-a başlyklyk eden Türkmenistanyň anyk netijeleri gazanmagy, bu jogapkärçilikli wezipäniň ýerine ýetirilmegine oýlanyşykly çemeleşmeleri aýan edýär» diýip, halkara media wekilleri bellediler.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň çykyşyna hem-de möhüm ugurlardaky sebitara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça öňe sürlen tekliplere möhüm üns berildi. Milli Liderimiziň çykyşynda aýdan sözleri öňdebaryjy täzelikler we habarlar agentlikleriniň, ýokary tehnologiýaly hem-de tutuş dünýäde köp million okyjylary bolan meşhur internet saýtlarynyň sahypalarynda öz beýanyny tapdy.

Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri döwlet Baştutanymyzyň: «Biz bu forumyň geçirilmegine biziň ýurtlarymyzyň ykdysady, söwda-maýa goýum we medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygyny berkidýän möhüm waka hökmünde doly esas bilen garaýarys» diýen sözlerini beýan etdiler. Türkmenistanyň bu gün dünýäniň ösüşiniň esasy ugry ulag we energetika pudaklaryndaky hyzmatdaşlygyň ösdürilmegini YHG-nyň wajyp ugry hökmünde görkezýändigi nygtaldy.

Häzir YHG-nyň giňişligindäki ýurtlaryň arasynda hem-de onuň çäklerinden daşarda-da goşmaça energetika we ulag-üstaşyr geçelgeleri döretmek zerurdyr. Türkmen tarapynyň garaýşyna görä, bu ugurda Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýewraziýa Ykdysady Birleşigi, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy döwletara birleşmeleri bilen maksadaokgunly gatnaşyklaryň ýola goýulmagy wajypdyr diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sammitde aýtdy.

Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň maglumatlaryna salgylanyp, meşhur elektron neşirler döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistanda Hazar we Gara deňiz sebitlerinde Ýewropa, Ýakyn Gündogar ýurtlaryna, Aziýa — Ýuwaş ummany sebitine çykalgasy bolan üstaşyr ulag geçelgeleri işjeňleşdirmek maksady bilen, logistik we düzümleýin desgalary peýdalanmagyň meselelerini öwrenmegi teklip edendigini nygtadylar.

Milli Liderimiziň söwda-maýa goýum gatnaşyklarynyň durnukly, sazlaşykly ösüşini üpjün edýän netijeli gurallary döretmek hem-de ony köpugurly esasda ösdürmek, orta we kiçi telekeçilik ulgamy boýunça hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek babatda öňe süren täze teklipleriniň halkara bileleşikde uly gyzyklanma döredendigi bellenildi.

Sammitde döwlet Baştutanymyz YHG-nyň ýöriteleşdirilen işewürlik binýadynda döwlet-hususyýetçilik gatnaşyklaryny döretmek boýunça oýlanmagyň maksadalaýyk boljakdygyny aýtdy. Olaryň her biri gurama agza ýurtlaryň arasyndaky söwda gatnaşyklaryny ösdürmek we giňeltmek boýunça öz ugurlary boýunça işläp bilerler.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, ozaly bilen, ýokary sanly tehnologiýalary, elektron söwda meýdançalaryny giňden ulanmak arkaly ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek örän möhüm ugurdyr. Munuň özi harytlary we hyzmatlary öňe ilerletmekde döwrüň möhüm talabydyr.

Iri sebit neşirleri milli habarlar agentlikleriniň maglumatlaryna salgylanyp, duşuşyga gatnaşyjylaryň saglygy goraýyş we medeni-ynsanperwer ulgamlardaky hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň ähmiýeti barada aýdanlaryny giňişleýin beýan etdiler.

Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebit gatnaşyklarynyň ýagdaýyna oňyn täsirini nygtamak bilen, bu gün YHG-nyň hormata eýe bolan abraýly halkara ykdysady düzüme öwrülendigini, umumy taryhy, söwda hem-de medeni gatnaşyklary bilen baglanyşykly halklary birleşdiriji guraldygyny bellediler.

Pakistanyň «Associated Press of Pakistan» habarlar agentligi Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň agza ýurtlarynyň eýeleýän geostrategik ýagdaýy hem-de Hytaý, Ýewropa, Russiýa we Pars aýlagy ýurtlary bilen goňşuçylykda ýerleşýän sebitiň uly mümkinçiliklerini aýratyn nygtady.

«YHG-a agza döwletleriň gatnaşmagynda iri düzümleýin taslamalaryň amala aşyrylmagy, hakykatdan-da, yklymda täze geoykdysady giňişligiň emele gelmeginde hil taýdan täze ädimi alamatlandyrýar, hyzmatdaşlyk, daşary ýurtlaryň iri maýa goýum serişdelerini çekmek, birnäçe durmuş meselelerini çözmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri açýar» diýlip, şu günler çap edilýän makalalarda bellenilýär.

Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň wezipä täze bellenilen Baş sekretary Husraw Noziriniň çykyşyna salgylanmak bilen, köpçülikleýin habar beriş serişdeleri BMG we onuň ýöriteleşdirilen edaralary, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasy (YHG), Ýewropa komissiýasy, Yslam Ösüş banky (YÖB), Bütindünýä Söwda Guramasy (BSG), ASEAN, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy (ŞHG), Türki döwletleriň guramasy hem-de beýleki guramalar, düzümler bilen hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň YHG-nyň daşary gatnaşyklaryny giňeltmegiň möhüm ugrudygyny habar berdiler.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýolbaşçylary öz çykyşlarynda we anyk tekliplerinde bu guramanyň mundan beýläk-de ösüşiniň geljegine garaýyşlaryny beýan etmek bilen, YHG-nyň 15-nji sammitiniň «Geljege bilelikde» diýen şygaryny goldadylar.

Özbegistanyň Milli habarlar agentligi, bu goňşy ýurduň sammitiň işini giňden beýan eden uz.sputniknews, yuz.uz, darakchi.uz internet serişdeleri 2022-nji ýylda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna başlyklyk etmegiň Özbegistan Respublikasyna geçmegi bilen Prezident Şawkat Mirziýoýewiň möhüm başlangyçlaryna, hususan-da, YHG-nyň çäklerinde BMG-niň Senagat ösüşi boýunça guramasy hem-de BMG-niň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetleri üçin Ýörite maksatnamasy (SPEKA) bilen bilelikde Söwda, maýa goýumlar we innowasiýalar merkezini döretmek baradaky teklibine ünsi çekdiler.

«AZERTAC» we «TREND» habarlar agentlikleri, öz nobatynda, Azerbaýjanyň Prezidentiniň täze ulag geçelgelerini döretmek hem-de möhüm ykdysady taslamalary durmuşa geçirmek baradaky tekliplerini nygtadylar.

Gyrgyzystanyň «24.kg» habarlar agentligi Prezident Sadyr Žaparowyň YHG-a agza döwletleriň bu guramanyň maksatlaryna, wezipelerine ýetmek üçin, şol sanda ykdysady, medeni-ynsanperwer we ylmy, şeýle hem ägirt uly tebigy serişdelerine eýedikleri baradaky aýdan pikirlerini getirýär.

Täjigistanyň täzelikler saýtlary — «tj.sputniknews» hem-de «tajikistan24.com» internet serişdeleri howanyň üýtgemegi we tebigy heläkçilikleriň wehimlerini peseltmek meselelerine çynlakaý üns bermegi teklip eden Prezident Emomali Rahmonyň çykyşyny beýan etdiler. Şunuň bilen baglylykda, Täjigistanyň 2025-nji ýyly «Buzluklary goramagyň halkara ýyly» diýip yglan etmek, Buzluklaryň Bütindünýä gününi esaslandyrmak hem-de YHG-da Buzluklaryň halkara gaznasyny döretmek baradaky teklipleriniň goldanyljakdygyna ynam bildirildi.

Gazagystan Respublikasynyň Premýer-ministriniň resmi maglumat serişdesi hem halkara habar beriş serişdeleriniň ünsüni çekdi. Hususan-da, Russiýanyň meşhur «TASS» habarlar agentligi Gazagystanyň hökümet Baştutanynyň her ýurduň bäsdeşlik artykmaçlyklaryny hem-de mümkinçiliklerini nazara almak bilen, guramanyň çäklerinde söwda akymlaryny artdyrmak boýunça «Ýol kartasyny» işläp taýýarlamagy teklip edendigini belledi.

YHG-nyň Aşgabatda geçirilen 15-nji sammitiniň işi, onda beýan edilen teklipler, forumyň çäklerinde geçirilen çäreler, hususan-da, ikitaraplaýyn duşuşyklar we YHG-nyň işewürlik maslahaty barada «Mir» döwletara teleradiokompaniýasynyň meşhur serişdeleri — «Mir 24» teleýaýlymy hem-de habarlar internet portaly, SNG.TODAY, Central Asia.news saýtlary, köp sanly beýlekiler jikme-jik habar berdiler.

«Duşuşykda köp sanly teklipler, peýdaly garaýyşlar we baha bermeler beýan edildi. Olar, gürrüňsiz, biziň hyzmatdaşlygymyzyň mümkinçilikleriniň üstüni ýetirer, geljek üçin anyk ugurlary kesgitlär. Meseleleriň ara alnyp maslahatlaşylmagy YHG-nyň mümkinçilikleriniň örän uludygyny görkezdi. Onuň halkara ykdysady gatnaşyklaryň iri hem-de täsirli düzüm bölegi hökmünde häzirki zaman dünýä we kontinental işlerine işjeň, netijeli gatnaşmaga ukyplydygyny subut etdi, durnuklylygy, özara düşünişmegi berkitmäge, Durnukly ösüş maksatlaryny ýerine ýetirmäge, öňe gitmäge ýardam etmäge ukyplydygyny aýdyň görkezdi» diýip, köpçülikleýin habar beriş serişdeleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň jemleýji çykyşyndan jümleleri getirdiler.

Hususan-da, Hytaýyň Sinhua habarlar agentligi sammitiň jemleri boýunça özünde agza ýurtlaryň sebit ykdysady hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmek we pugtalandyrmak boýunça ileri tutulýan ugurlaryny jemleýän Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynyň biragyzdan kabul edilendigini habar berdi.

Görnükli halkara bilermenleriň belleýşi ýaly, bu resminamada YHG-a agza döwletler umumy geografiýany, taryhy we medeniýeti, şeýle hem artykmaçlyklary, serişdeleriň köpdürlüligini YHG-nyň giňişliginde ykdysady taýdan goşulyşmagy üpjün etmekde hemmetaraplaýyn ulanmagyň wajypdygyny nygtadylar.

«YHG-nyň 2025-nji ýyla çenli garaýyşlaryny» hyzmatdaşlygyň esasy alty ulgamynda netijeli durmuşa geçirmek üçin ýardam bermäge özara gyzyklanma beýan edilendigi bellenildi. Hyzmatdaşlygyň bu alty ulgamyna söwda, ulag we aragatnaşyk, energetika, syýahatçylyk, ykdysady ösüş hem-de öndürijilik, durmuş üpjünçiligi we daşky gurşaw degişlidir.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bilelikdäki işleri mundan beýläk-de sazlaşykly alyp barmak üçin has berk binýady döretmäge gönükdirilen bu resminamany işläp taýýarlamaga gatnaşan ähli kärdeşlerine we bilermenlere minnetdarlyk bildirip, «bilelikde iň çylşyrymly wezipeleri çözmäge ukyplydygymyzy» nygtady.

«Häzirki döwürde, halkara gatnaşyklardaky ýeňil bolmadyk şertlerde, bütindünýä ykdysadyýetindäki çökgünlik ýagdaýynda biziň ýurtlarymyz özara ynanyşmagyň, hoşniýetli goňşuçylygyň, jogapkärçiligiň, birek-birege hormat goýmagyň aýdyň mysallaryny, el-ele berip, öňe gitmäge taýýardyklaryny görkezýärler». Milli Liderimiziň bu sözleri forum tamamlanandan soňra dünýä maglumat torunda peýda bolan köp sanly teswirlerde aýratyn bellenildi.

Mahlasy, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ýokary derejede guralan we geçirilen 15-nji sammiti Türkmenistanyň bu guramada üstünlikli başlyklyk etmeginiň jemini jemläp, bilelikdäki mümkinçilikleri netijeli durmuşa geçirmegiň meselelerini hem-de ýollaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin möhüm meýdança boldy.

Okyjylarymyzyň dykgatyna ýetiren dünýä metbugatyna synymyzy jemlemek bilen, YHG-nyň giňişligindäki döwletleriň we halklaryň umumy taryhynda täze sahypanyň açylýandygyny, bu sebitiň asyrlarboýy Beýik Ýüpek ýoluny birleşdirendigini hem-de bu ýoluň Ýewraziýa yklymynda häzirki döwürde dostluk, parahatçylyk, ylalaşyk ýörelgelerinde döwrebap görnüşde dikeldilýändigini gypynçsyz aýdyp bileris.

Golaýda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy, baky Bitaraplygymyzyň 26 ýyllygy, şeýle hem 2021-nji ýylyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi mynasybetli, Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýinde «Parahatçylygyň medeniýeti» atly halkara webinar geçirildi.

Webinara dünýäniň 15 ýurdundan medeniýet ulgamynyň 40-dan gowrak wekilleri gatnaşdylar. Çäräniň çäklerinde ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň Milli toparynyň jogapkär sekretary, Türkmenistanyň Gahrymany Ç.Rustemowa, Ukrainanyň Çagalar üçin milli kitaphanasynyň baş müdiri A.Gordiýenko, Ýerewanyň K.Stanislawskiý adyndaky rus drama teatrynyň baş direktory M.Mhitarýan, Belarus döwlet filarmoniýasynyň baş direktory A.Nikita we başgalar çykyş etdiler.

Gatnaşyjylar öz çykyşlarynda bu webinaryň geçirilmeginiň diňe bir halkara medeni gatnaşyklary berkitmekde däl, eýsem, jemgyýetiň medeni ösüşi arkaly parahatçylygy we durnuklylygy gazanmakda aýratyn ähmiýetini bellediler. Çykyş edenleriň nygtaýşy ýaly, uly ösüşiň, medeniýetiň, şol sanda edebiýatyň we sungatyň dörän ýerinde parahatçylygyň, agzybirligiň, hoşniýetliligiň hem has berkeýändigini adamzadyň köpasyrlyk taryhy subut edýär.

Çäräniň barşynda milli Liderimiziň umumadamzat ruhy-ahlak gymmatlyklarynyň aýrylmaz bölegi bolan türkmen halkynyň milli däp-dessurlaryny gorap saklamakdaky we ösdürmekdäki giň gerimli tagallalary barada hem gürrüň edildi.

Bellenilişi ýaly, «medeniýet» düşünjesi adamzadyň iň gowy üstünliklerini birleşdirýär. Ýer ýüzünde ýaşaýan her bir halkyň öz aýratynlyklary, taryhy geçmişi, baý medeni mirasy bar. Taryhy müňlerçe ýyla uzap gidýän türkmen halky öz çäginde birnäçe etnik toparlaryň mirasdüşeri bolup durýar.

Webinaryň dowamynda Türkmenistan bilen ÝUNESKO-nyň arasynda uzak möhletleýin gatnaşyklaryň esasynda hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň kesgitlenilendigi bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, 2021 — 2023-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlyk etmek hakyndaky Ähtnamanyň çäklerinde köp sanly taryhy we medeni ýadygärliklerdir senetleri Bütindünýä mirasynyň sanawyna goşmak boýunça işler güýçlendirilýär. Türkmenistanyň «Dutar ýasamak senetçiligi, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungaty» atly hödürnamasy, şeýle hem ahalteke atlaryny seýislemek, türkmen alabaýlaryny ýetişdirmek ýaly özboluşly sungatyny ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizmek boýunça dowam edýän işleriň ähmiýeti bellenip geçildi.

Şeýle maslahatyň guralanlygy hem-de oňa gatnaşmaga döredilen mümkinçilikler üçin hormatly Prezidentimize hoşallyk sözleri webinar-maslahatdaky çykyşlaryň ählisiniň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Leýli REJEPOWA.

Türkmenistanyň Döwlet çeperçilik akademiýasy. Surata düşüren Ilaman ÇÜRIÝEW.