Geçen hepdäniň wakalary döwletimiziň okgunly ösüşiniň nobatdaky subutnamasy boldy. Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ylmy taýdan esaslandyrylan uzak möhletleýin özgertmeler maksatnamalary yzygiderli durmuşa geçirilýär. Olarda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň esasy wezipeleri — ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň mundan beýläk-de pugtalandyrylmagy, halkymyzyň rowaçlygynyň üpjün edilmegi, Watanymyzyň halkara abraýynyň has-da belende göterilmegi öz beýanyny tapýar. 

24-nji iýulda döwlet Baştutanymyzyň sanly ulgam arkaly geçiren iş maslahatynda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda hem-de welaýatlarda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy bilen bagly meselelere seredildi. Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda tehnikalardan we gurallardan netijeli peýdalanmak arkaly gowaça meýdanlarynda ideg işleri geçirilýär. Şunuň bilen birlikde, pagta arassalaýjy kärhanalar, harmanhanalar we pagta ýygyjy kombaýnlar ýygym möwsümine taýýarlanylýar. Geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleri ýerine ýetirilýär. Ýeralmanyň, gök-bakja, beýleki oba hojalyk ekinleriniň hasylyny ýygnamak we ilata ýetirmek boýunça işler dowam edýär. Daşoguz, Lebap welaýatlarynyň şaly meýdanlarynda, Mary welaýatynyň gant şugundyry ekilen meýdanlarynda ideg işleri alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz oba hojalyk işleriniň talabalaýyk alnyp barylmagynyň möhümdigine ünsi çekip, bu işleriň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda, bellenen möhletlerde ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. Ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna hem-de Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegi babatda hem görkezmeler berildi. 

Şol gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bilen Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň arasynda telefon arkaly söhbetdeşlik geçirildi. Döwlet Baştutanymyz özbek kärdeşini doglan güni bilen gutlady we oňa berk jan saglyk, bagtyýarlyk, abadançylyk, Özbegistan Respublikasynyň doganlyk halkynyň bagtyýarlygynyň bähbidine alyp barýan jogapkärli döwlet işinde üstünlikleri arzuw etdi. 

Hormatly Prezidentimiz iki ýurduň arasynda strategik we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegine uly üns berýändigi üçin Özbegistanyň Baştutanyna minnetdarlyk bildirip, türkmen tarapynyň däp bolan döwletara hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de çuňlaşdyrylmagyna ygrarlydygyny tassyklady. Döwlet Baştutanymyz Türkmenistan bilen Özbegistan Respublikasynyň arasyndaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk barada aýdyp, onuň häzirki döwürde giň ugurlar boýunça, şol sanda oba hojalygy, elektroenergetika, nebitgaz toplumy, himiýa senagaty we beýleki pudaklarda ösdürilýändigini belledi. Syýasy-diplomatik gatnaşyklar alnyp barylýar, halkara giňişlikdäki tagallalar üstünlikli utgaşdyrylýar. Parlamentara hyzmatdaşlyk yzygiderli ösdürilýär. 

Şol gün telefon arkaly geçirilen söhbetdeşlikde türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow hem Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewi doglan güni bilen gutlady. Türkmenistan bilen Özbegistan Respublikasynyň arasyndaky däp bolan doganlyk gatnaşyklaryň özara bähbitli strategik hyzmatdaşlyk ruhunda mundan beýläk-de yzygiderli ösdüriljekdigine we çuňlaşdyryljakdygyna ynam bildirip, Gahryman Arkadagymyz ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna goşýan ägirt uly goşandy üçin özbek Liderine minnetdarlyk bildirdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 28-nji iýulda sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde döwlet durmuşynyň käbir meselelerine hem-de resminamalaryň taslamalaryna garaldy. Şolaryň hatarynda ýurdumyzyň kanunçylygyny kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler, Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 32 ýyllygyny baýram etmäge görülýän taýýarlyk meseleleri bar. 

Mejlisde banklaryň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek, ýangyç-energetika toplumynyň çig mal binýadyny pugtalandyrmak, aragatnaşyk pudagyny döwrebaplaşdyrmak we tehnologik taýdan täzelemek, olary önümçilige ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işler, oba hojalyk toplumyndaky işleriň ýagdaýy barada hasabatlar diňlenildi. Mundan başga-da, paýtagtymyzy abadanlaşdyrmak, ilata edilýän jemagat-durmuş hyzmatlarynyň hilini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň welaýatlarynda, etraplarynda, paýtagtymyzda we Arkadag şäherinde şu ýylyň 1-nji awgustyndan 5-nji sentýabry aralygynda mekdep harytlarynyň söwdasyny guramak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berildi. 

Döwlet Baştutanymyza 2023-nji ýylyň «Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly» diýlip yglan edilmegi hem-de Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli şu ýylyň awgust aýynda geçiriljek esasy çäreler barada habar berildi. Tomus paslynyň soňky aýynda jemi jemlenýän döredijilik çärelerinden başga-da, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda “Hazar deňzi — parahatçylyk we dostluk deňzi” atly maslahat, Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynda “Türkmenistan — ÝUNESKO: abadançylygyň hatyrasyna hyzmatdaşlyk” atly dabaraly maslahat geçiriler. 

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 2023-nji ýylyň 12-nji sentýabrynda Nýu-Ýork şäherinde öz işine başlajak nobatdaky 78-nji sessiýasynda Türkmenistanyň ileri tutýan garaýyşlary baradaky hasabat mejlisiň aýratyn mowzugyny düzdi. Türkmen tarapy Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp düzmek boýunça başlangyjy öňe sürmegi göz öňünde tutýar. Şunuň bilen birlikde, Merkezi Aziýada hemişelik esasda hereket edýän Howpsuzlyk boýunça maslahaty döretmek we onuň ilkinji duşuşygyny 2024-nji ýylda Aşgabatda geçirmek teklip ediler. 

Ýurdumyzyň ýene bir teklibi BMG-niň Terrorçylyga garşy göreşmek müdirligi bilen bilelikde Merkezi Aziýa üçin Terrorçylyga garşy göreşmek boýunça maksatnamasyny döretmäge degişlidir. Şeýle hem BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda Türkmenistanyň BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy, Bütindünýä azyk maksatnamasy, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy, Çagalar gaznasy bilen hyzmatdaşlykda azyk howpsuzlygy boýunça iri halkara forumy geçirmek baradaky teklibi beýan ediler. Mundan başga-da, BMG-niň binýadynda ýurdumyzyň başlangyjy bilen döredilen Bitaraplygyň dostlary toparynyň halkara maslahatyny 2024-nji ýylyň dekabrynda Türkmenistanda geçirmek, Aşgabat şäherinde Bitaraplyk we howpsuzlyk institutyny döretmek mümkinçiligini öwrenmäge girişmek teklip ediler. 

Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek babatda ýurdumyz tarapyndan ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmäge gönükdirilen Kararnamany kabul etmek, ulaglaryň ähli görnüşiniň arasynda arabaglanyşygy berkitmek boýunça Kararnamanyň taslamasynyň üstünde işlemek teklip ediler. Ýurdumyzyň başlangyjy bilen 26-njy noýabryň “Bütindünýä durnukly ulag güni” diýlip yglan edilmegi mynasybetli Türkmenistan Aşgabat prosesiniň çäklerinde durnukly ulag ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça Baş Assambleýanyň nobatdaky sessiýasynyň çäklerinde ýokary derejeli maslahaty geçirmek baradaky teklibi öňe sürer. 

Şeýle hem Türkmenistan Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalaryň sebit merkezini döretmek baradaky teklibini iş ýüzünde amala aşyrmagy dowam etdirer. Ählumumy metan borçnamasynyň çäklerindäki tagallalara goşant hökmünde türkmen tarapy BMG-niň howandarlygynda 2030-njy ýyla çenli parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak boýunça ählumumy Strategiýany işläp düzmegi teklip eder. Şunuň bilen birlikde, Türkmenistan tarapyndan “Hazar ekologik başlangyjy” hem-de baş edarasy Aşgabat şäherinde ýerleşýän Merkezi Aziýa ýurtlarynda suw serişdelerinden peýdalanmagyň meseleleri boýunça BMG-niň Geňeşini döretmek baradaky teklip beýan ediler. 

Adam hukuklarynyň ählumumy Jarnamasynyň kabul edilmeginiň 75 ýyllygy hem-de Wena jarnamasynyň we Hereketler maksatnamasynyň 30 ýyllygy mynasybetli Türkmenistan BMG-niň Adam hukuklary boýunça Ýokary komissarynyň müdirligi bilen bilelikde degişli çäreleri geçirmegi meýilleşdirýär. Mundan başga-da, ýurdumyz 2024-nji ýylda raýatsyzlygy ýok etmek boýunça sebitleýin maslahaty guramagy teklip eder. 

BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda beýan ediljek beýleki başlangyçlaryň hatarynda Türkmenistanda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň dialogynyň esaslandyryjy mejlisini geçirmek, 2024-nji ýylda Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna gabatlap, ÝUNESKO we TÜRKSOÝ bilen bilelikde Türki dilleriň halkara hepdeligini geçirmek baradaky teklipler bar. Şunuň bilen birlikde “Bütindünýä türki dilleriniň güni” atly Kararnamany kabul etmek teklip ediler. Şeýle hem BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasynyň, ÝUNESKO-nyň, Halkara Zähmet Guramasynyň, Ilatly nokatlar boýunça maksatnamasynyň we Taslamalara hyzmat etmek boýunça müdirliginiň wekilhanalaryny açmak üçin degişli çäreleri görmek meýilleşdirilýär. 

Türkmenistan BMG we onuň ugurdaş düzümleri bilen strategik hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet bermek bilen, sebit, ählumumy gün tertibiniň parahatçylygy, howpsuzlygy, durnuklylygy pugtalandyrmaga, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge degişli möhüm meseleleriniň sazlaşykly çözgütlerini işläp taýýarlamaga işjeň gatnaşýar. Ýurdumyzyň öňe sürýän anyk başlangyçlary şu wezipeleri çözmäge gönükdirilendir. Bu başlangyçlar bolsa häzirki döwrüň ýagdaýlaryndan ugur alyp, uzak möhletli geljek üçin köpugurly halkara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge ýardam eder. 

Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň nobatdaky 78-nji sessiýasynyň işine gatnaşmagynyň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegiň, ýurdumyzyň ileri tutýan başlangyçlaryny dünýä bileleşigine ýetirmek, halkara başlangyçlaryny ilerletmek we iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça zerur çäreleri görmegiň wajypdygyny nygtap, birnäçe tabşyryklary berdi. 

Mejlisde hormatly Prezidentimiz Ylmy-tehnologik merkezler hakynda Düzgünnamany tassyklamak hakynda, şeýle hem paýtagtymyzyň “Çoganly” ýaşaýyş toplumynda döwrebap medeni-dynç alyş seýilgähini gurmak hakynda Kararlara gol çekdi. 

Geçen hepdäniň wakalarynyň hatarynda Daşary işler ministrliginde Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukugy babatda halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmek boýunça pudagara toparyň nobatdaky mejlisini görkezmek bolar. Mejlisde pudagara toparyň 2023-nji ýylyň alty aýynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri, halkara ynsanperwer hukugynyň durmuşa ornaşdyrylyşynyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin iş meýilnamasynyň ýerine ýetirilişi, ýurdumyzyň ynsanperwer ugurda abraýly halkara guramalar bilen ulgamlaýyn hyzmatdaşlygyny ösdürmek bilen bagly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. “Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023 — 2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasyny” amala aşyrmak meselesine aýratyn üns berildi. 

Türkmenistanda Saýlawlary we sala salşyklary geçirmek boýunça merkezi toparyň mejlisinde 23-nji iýulda Arkadag şäheriniň Kärizek etrabynyň Aba Annaýew şäherçesiniň Geňeş agzalarynyň saýlawlarynyň netijeleri jemlenildi. Merkezi saýlaw toparynyň maglumatlaryna laýyklykda, Geňeş agzalarynyň saýlawlary geçirildi diýlip ykrar edildi. Şeýlelikde, 10 dalaşgäriň 5-si saýlanyldy. Halkyň saýlanlarynyň ählisi halk hojalygynyň dürli pudaklarynyň işgärleri, Demokratik partiýanyň, Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň hem-de Agrar partiýanyň wekilleri, öz işiniň ussatlarydyr. Nygtalyşy ýaly, saýlawlar ýokary guramaçylyk derejesinde, milli kanunçylyga hem-de halkara kadalara laýyklykda geçirildi. 

Geçen hepde Aba Annaýew şäherçesinde Geňeşiň saýlanan agzalaryna şahsyýetnamalary gowşurmak dabarasy boldy. Şeýle hem Saýlaw kodeksine, “Ýerli öz-özüňi dolandyryş hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, Geňeşiň saýlanan agzalarynyň birinji mejlisi geçirildi. 

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ösüşiň we özgertmeleriň ýoly bilen ynamly öňe barýandygyny nobatdaky gezek aýdyňlygy bilen subut etdi. 

(TDH)

Logistika pudagy ýa-da ýükleriň üstaşyr daşalyşynyň diwersifikasiýalaşdyrylmagy bilen baglanyşykly halkara taslamalaryň netijeleri dünýä ykdysadyýetindäki ornuny barha pugtalandyrýar. Bu bolsa eksport-import amallarynyň, ykdysady ösüşe täsir edýän beýleki çeşmeleriň bu pudaga bolan garaşlylygyny has-da artdyrýar. Şeýle bolansoň, logistika pudagy dünýäniň ähli döwletlerini barha özüne çekýär. Gerimi gün-günden giňeýän bu ugurda alnyp barylýan işleriň diwersifikasiýasy alyjylaryň, satyjylaryň we araçylaryň bähbitleri nukdaýnazaryndan alanyňda-da, juda ähmiýetli bolmagynda galýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda Türkmenistanda-da bu ugra aýratyn ähmiýet berilýär. 

 Ykdysady we ekologik bähbitleri nazarlap 

Logistika pudagynda ulaglaryň görnüşleriniň utgaşmagy netijesinde amala aşyrylýan işler birnäçe topara bölünip, olaryň içinde ýükleri daşamagyň multimodal görnüşi aýratyn orun eýeleýär. 

Halkara telekeçilik işinde logistik hyzmatyň iň azyndan iki görnüşiniň ulanylýan, özara şertnamanyň we beýleki resminamalaryň ýeke-täk jogapkär adam tarapyndan satyjydan alyja gowşurylýan ulag hyzmatyna multimodal ulag hyzmaty diýilýär. Munuň üçin taraplar ýeke-täk şertnama gol çekýärler we geleşik onuň şertleriniň gyşarnyksyz ýerine ýetirilmegi netijesinde tamamlanýar. Şonuň üçin-de, halkara ýük daşamalaryň agramly böleginde, esasan-da, ürgün we konteýnerler bilen daşalýan ýükleri daşamakda multimodal ulag usuly has köp ulanylýar. Integrirlenen ulgam bolan multimodal ýük daşamalarda ýükler salnyp barylýan gabyndan, konteýnerinden we beýlekilerden başga birine geçirilip bilinýär. Muňa garamazdan, başlangyç nokatdan ahyrky nokada çenli ähli ýollar üçin şol bir şertnama öz güýjüni saklaýar. Bu bolsa eksportçynyň-da, importçynyň-da, araçynyň-da bähbitlerine hyzmat edýär. 

Umumylykda alnanda, ýükleriň multimodal usulda daşalmagy diýmek olaryň bu hyzmaty ýerine ýetirýän şol bir kärhana arkaly, hiç bir artykmaç täsire düşmezden, daşamagyň birden artyk usulynyň ulanylyp daşalmagy diýmekdir. Şunda ýükleri daşamagyň azyndan iki usulyndan peýdalanmak hökmany ýagdaýdyr. 

Daşky gurşawyň şertlerini, wagtyň tygşytlylygyny we bähbitleri netijeli utgaşdyrmak arkaly döredilen bu model birnäçe amatlyklara eýedir. Mysal üçin, hyzmatlar babatdaky nyrhlaryň öňünden kesgitlenýändigi sebäpli, ol maliýe bähbidini özünde jemleýär. Ýükleri ýüklemek, düşürmek we daşamak ulgamlarynyň yzygiderliligi netijesinde, ol aňsatlyk bilen gözegçilik edilip we dolandyrylyp bilinýär. Halkara bilermenleriň pikirine görä, multimodal ulag hyzmatlarynda kömürturşy gazynyň atmosfera goýberilişi 75 göterime çenli azalýar. Bu ýükleriň awtoulag ýollary arkaly daşalyşy bilen deňeşdirilende, diňe bir ykdysady däl, eýsem, ekologik taýdan-da juda ähmiýetli bolmagynda galýar. Mundan başga-da, bu usul hyzmaty howa we ýol şertlerinden täsirlenmezden ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Şonuň üçin-de, Türkmenistan multimodal ýük daşamalaryna bolan gyzyklanmasyny barha artdyryp, munuň üçin halkara derejede täze başlangyçlar bilen çykyş etmegini dowam etdirýär. 

 Merkezi Aziýa: şertler, mümkinçilikler, aýratynlyklar 

Üstaşyr ýükleriň daşalyşy babatda gümrük düzgünlerini kämilleşdirmek döwrüň derwaýys meseleleriniň birine öwrüldi. Çünki halkara bilermenleriň çaklamalaryna görä, gümrük amallaryndaky bökdençlikler sebäpli ýük ekspeditorlary haryt getirmek üçin sarp edilýän wagtyň 40 göterimini gümrük nokatlarynda ýitirýärler. Bu bolsa satyjy bilen alyjynyň, has dogrusy, öndüriji bilen sarp edijiniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň peselmegine, bazar ykdysadyýetindäki kadalaryň bozulmagyna, haryt bolçulygy babatda bökdençlikleriň emele gelmegine, bazarda bahalaryň durnuksyzlaşmagyna esas döredýär. Şonuň üçin Türkmenistan goňşy hem-de sebit döwletleri bilen geçirilýän ýokary derejedäki gepleşiklerde, forumlarda gümrük amallaryny ýönekeýleşdirmegiň döwlet paçlarynyň bitewi nyrhyny emele getirmegiň, üstaşyr geçelgeleri diwersifikasiýalaşdyrmagyň, şunda multimodal ýük daşamalara aýratyn ähmiýet bermegiň tarapdary bolup çykyş edýär. 

Merkezi Aziýada sebit döwletleriniň milli hojalygynyň özara utgaşygyny, olaryň birleşmegini, ykdysady we önümçilik hyzmatdaşlygynyň giňelmegini gazanmak meselesine çözgüt tapmak bu ugurda möhüm orun eýeleýär. Şonuň üçin-de, häzirki döwürde Merkezi Aziýa ýurtlary üstaşyr ulag gatnawlarynyň mümkinçiligini mundan beýläk-de ösdürmek hem-de ulag pudagynyň milli ykdysadyýetiň düzümindäki paýyny artdyrmak meselesini çözmek üçin täze taslamalary öňe sürýärler. Şunda ýurdumyzyň bu babatdaky garaýşyna, hormatly Prezidentimiziň başlangyçlaryna aýratyn orun degişlidir. Türkmenistan ulag infrastrukturasyna häzirki zaman tehnologiýalaryny we daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmegiň, täze, geljegi uly ulag geçelgelerini emele getirmegiň bu meseläni iş ýüzünde çözmäge kömek etjekdigine ynanýar. Çünki BMG-niň hünärmenleriniň hasaplamalaryna, şeýle-de türkmen tarapynyň çaklamalaryna görä, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň netijeli ösdürilmegi sebitiň jemi içerki önüminiň ösüşini on ýylyň içinde azyndan iki esse artdyryp biler. Bu diňe bir sebitiň galkynmagy babatdan alanyňda-da uly üstünlikdir. Şu nukdaýnazardan seredeniňde, Aşgabat Ylalaşygynyň çäginde Russiýa — Gazagystan — Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman — Hindistan sebitleýin ulag geçelgesini döretmek bilen baglanyşykly taslama ykdysady taýdan ähmiýetlidigi, diňe bir döwletleriň ykdysady bähbitlerine däl, eýsem, parahatçylygyň pugtalandyrylmagyna hem hyzmat etjekdigi bilen tapawutlanýar. Hytaý — Gyrgyzystan — Özbegistan aralygynda demir ýol şahasyny çekmek bilen baglanyşykly taslama durmuşa geçirilenden soňra, sebitiň bu ugurdaky mümkinçilikleri has-da artar. Çünki bu ugur geljekde Hytaýdan başlap, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Türkmenistanyň üstünden geçip, Hazar deňzi arkaly Baku — Tbilisi — Kars ugry boýunça Günorta hem Gündogar Ýewropa, Ýakyn Gündogar ýurtlaryna, Ortaýer deňziniň portlaryna eltjek täze ulag geçelgesiniň bir bölegine öwrüler. Şu taslamalaryň doly durmuşa geçirilmegi yklymlaryň arasynda-da möhüm baglanyşygy emele getirer. 

Türkmenistan sebitiň ulag geçelgelerini ösdürmek işine Owganystany çekmegiň möhümdigini aýratyn nygtaýar. Çünki bu ugur hem halkara ulag geçelgelerini diwersifikasiýalaşdyrmakda, haryt dolanyşygyny artdyrmakda juda derwaýys bolmagynda galýar. Hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän bu başlangyjy durmuşa geçirilen ýagdaýynda Haýratan — Mazari-Şarif demir ýoly we indi gurulmaly Mazari-Şarif — Hyrat awtoulag ýoly Demirgazyk — Günorta geçelgesiniň çäginde Eýranyň, Pakistanyň we Hindistanyň demir ýollaryna barýan täze ulag geçelgelerini döretmäge mümkinçilik berer, şeýle-de dünýä ummanyna çykmaga şert döreder. Beýleki bir tarapdan alanyňda bolsa, bu taslamalaryň durmuşa geçirilmegi Aziýa yklymynda ulag geçelgeleri bilen baglanyşykly özboluşly halkanyň emele gelmegi diýmekdir. 

Sebit döwletleriniň halkara ulag, şol sanda deňiz arkaly ýük daşamak ulgamyna goşulyşmagy olaryň geljekki ösüşindäki esasy şertleriň biri bolmagynda galýar. Türkmenistan munuň üçin, ilkinji nobatda, Merkezi Aziýada ulaglary ösdürmäge bitewi garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň kemala getirilmegini, bar bolan päsgelçilikleriň aradan aýrylmagyny, wiza düzgünleriniň ýönekeýleşdirilmegini, gümrük amallarynyň, nyrh syýasatynyň sazlaşygyny gazanmagy, sebit ýurtlarynyň üstaşyr ulag infrastrukturasyny gowulandyrmagy, şonuň ýaly-da, geljegi uly ulag geçelgelerini döretmegi öňe sürýär. 

 Hyzmatdaşlygyň möhüm ugry 

Ulag-logistika pudagy Türkmenistanda Merkezi Aziýa ýurtlary bilen oňyn we özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmekde möhüm ähmiýete eýe bolmagynda galýar. Şonuň bilen birlikde-de, iri halkara bazarlary birleşdirýän iň gysga ýollaryň — gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň häzirki zaman şertlerinde dikeldilen görnüşiniň esasy ugurlarynyň ýaşaýan sebitimizden geçýändigine ünsi çekmek zerur. Çünki sebitiň üstaşyr ulag geçelgeleri babatdaky mümkinçilikleri we geostrategik ýagdaýy — Gündogar bilen Günbataryň arasynda köpri bolup hyzmat eden Beýik Ýüpek ýolunyň merkezidigi taýdan alanyňda, onuň özüne çekijiligini has-da artdyrýar. 

Häzirki wagtda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň öňünde durýan möhüm meseleleriň biri-de harytlaryň öz çäklerinden daşalmagy üçin şertleriň döredilmegidir. Bu ýerde ulag infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrmak we logistik hyzmatlaryň mümkinçiliklerini giňeltmek esasy wezipe bolup durýar. Elbetde, bu babatda sebitiň deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryny başga-da bir mesele gyzyklandyrýar. Ol hem uly depginlerde döredilýän awtoulag, demir ýollaryny öz içine alýan üstaşyr ulag geçelgeleri arkaly ýükleriň daşalyşyndaky wagtyň dowamlylygynyň hem-de tygşytlylygynyň deňiz ulaglary bilen aňsat bäsleşmäge ukyplylygyny ýokarlandyrmak mümkinçiligidir. Sebäbi gürrüňi edilýän döwletler üçin deňiz portlaryna göni çykalganyň ýokdugy harydyň özüne düşýän gymmatyny ýokarlandyrýandygy sebäpli esasy kynçylyklaryň biri bolmagynda galýar. Hünärmenleriň pikiriçe, häzirki wagtda Aziýa bilen Ýewropanyň arasyndaky yklymara ýükleriň 90 göterime golaýy deňiz arkaly daşalýar. 

Häzirki zaman şertleri we talaplary Türkmenistanyň hem-de sebit döwletleriniň ulag-logistika pudagyny ösdürmek ugrundaky tagallalaryna işjeňlik berýär. Şonuň üçin-de, Merkezi Aziýa döwletleri syýasy, ykdysady we beýleki meseleleriň amala aşyrylmagyna goldaw berip biljek ulag ulgamyny döretmäge çynlakaý çemeleşýärler. Bu ugurdaky giň gerimli tagallalary Gahryman Arkadagymyz turuwbaşdan ýola goýdy we öňe sürlen başlangyçlar halkara giňişlikde gyzgyn goldaw tapdy. Bu babatdaky köptaraplaýyn işler häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda mynasyp dowam etdirilýär. 

Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».

Halk arasyndaky gürrüňlere görä, ata-babalarymyz bulutlaryň dagdyr düzlere çöküşinden çen tutup, nirede ýerasty suwly ýataklaryň bardygyny anyklap bilipdirler. Şol ýerlerde dürli çuňlukdaky guýulary gazyp, ekerançylyga ýaramly hem-de içimlik suwy alypdyrlar. Häzirki döwürde ýerasty suwly ýataklary gözläp tapmakda we ilatyň arassa agyz suwuna bolan isleglerini kanagatlandyrmakda ýörite edaradyr hünärmenler nusgalyk işleri bitirýärler. Olar Garagum sährasynyň dürli ýerlerinde bolup, geologiýa-gözleg işlerini amala aşyrýarlar.  

Şeýle asylly işler barada gürrüň gozgalanda, «Marygidrogeologiýa» ekspedisiýasy ýadyňa düşýär. Bu ekspedisiýanyň gidrogeologlary özleriniň toplan baý iş tejribelerini ylmyň gazananlary bilen utgaşdyryp, ýerasty suwly ýataklary ýüze çykarmakda gowy netijeler gazanýarlar. Muny bu edaranyň zähmetsöýer geologlarynyň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň geçen alty aýynda gazanan iş netijeleriniň mysalynda-da aýdyň görmek bolýar. Olar ýanwar — iýun aýlarynda meýilnamada görkezilen 12 300 pogonometr sütünleýin buraw işleriniň ýerine, 15 633 pogonometr burawlaýyş geçirip, meýilnamany 127,1 göterim berjaý etdiler.  

— Biz — geologlar döredilýän giň şertlerden, berilýän kömek-goldawlardan ruhlanyp, her bir işe döredijilikli çemeleşýäris. Munuň özi iş öndürijiligimizi artdyryp, önümçiligiň öňe gitmegine oňyn täsirini ýetirýär. Şu döwürde Mary we Lebap welaýatlarynyň çäklerinde iş alyp barmak bilen, ilata arassa agyz suwunyň täze ýataklary hödürlenildi. Häzirki wagtda bolsa hünärmenler Mary welaýatynda «Gündogar — Baýramaly», «Günbatar — Baýramaly», «Täze oba» hem-de Lebap welaýatynyň çäginde «Nazarym» meýdançalarynda ýerasty agyz suwuny gözlemek işlerini talabalaýyk ýola goýdular. Şeýle möhüm işde Annagylyç Rejebow, Şatlyk Jumaýew, Çary Söýünow, buraw ussalarymyz Kakamyrat Atajanow, Aşyr Allanazarow ýaly hünärmenlerimiz tutanýerlilik görkezýärler. Olar ýerine ýetirýän işlerinden lezzet alyp zähmet çekýärler. Şeýle öndürijilikli zähmetiň netijesinde, ümzügimiz öňe. Biz geljekde-de depginimizi gowşatman, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 32 ýyllyk şanly toýuna mynasyp sowgatly bararys — diýip, «Marygidrogeologiýa» ekspedisiýasynyň başlygy Amangylyç Çaryýew gürrüň berýär.   

Welmuhammet GALANDAROW.

Türkmenistanda söwda ulgamynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Dünýä döwletleri bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak, ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmak, söwda hyzmatlaryny kämilleşdirmek, esasan-da, halkyň isleglerini kanagatlandyrmak söwda toplumynyň öňünde durýan esasy wezipelerdir. 

Söwda ulgamy islendik önümçilik işiniň ahyrky netijesidir. Şoňa görä-de, onuň ösüş derejesi, işiň, harytlaryň we hyzmatlaryň giň gerimi, köpdürlüligi diňe bir ilatyň satyn alyjylyk ukybynyň derejesine däl, eýsem, ýurdumyzyň senagat pudaklarynyň kuwwatyna, halkara ykdysady gatnaşyklarynyň ösüşine hem şaýatlyk edýär. Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 14-nji iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde halk hojalyk toplumyny ösdürmek boýunça degişli meselelere ünsi çekip, içerki bazaryň azyk we zerur bolan beýleki harytlar bilen üpjünçiligini gowulandyrmak maksady bilen, toplumda öndürilýän önümleriň möçberini artdyrmak babatda işleri güýçlendirmegiň zerurdygyny belledi.  

Häzirki wagtda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi ýurdumyzyň önüm öndürijilerinden, zerur bolan halatynda, daşary ýurtly önüm öndürijilerden ilatyň isleglerini kanagatlandyrmak üçin harytlaryň gerek bolan möçberini satyn almak boýunça degişli işleri alyp barýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň görkezmesine laýyklykda, harytlaryň bahalaryna we azyk bolçulygyny üpjün etmäge, ýokary hilli import harytlarynyň getirilmegine, ýurdumyzyň kärhanalary tarapyndan öndürilýän önümleriň hasabyna olaryň möçberiniň azaldylmagyna, daşary ýurtlara iberilýän önümleriň möçberiniň artdyrylmagyna, bazarlarda we söwda nokatlarynda kadalaryň berjaý edilişine pugta gözegçilik ýola goýulýar. 

Üstünlikli durmuşa geçirilýän maksatnamalaryň netijesinde, ykdysadyýetimiz diwersifikasiýalaşdyrylýar, düýpli özgertmeler amala aşyrylýar we ähli ulgamlarda innowasiýalar giňden ornaşdyrylýar. Beýleki ulgamlar bilen birlikde, ösdürilmegine ägirt uly maýa goýumlar gönükdirilýän söwda ulgamy hem döwrüň talaplaryna laýyklykda özgerdilýär. Aşgabatda, sebitlerde öňdebaryjy tehnologiýalar ornaşdyrylan köp sanly söwda merkezleri, dükanlar, bazarlar, jemgyýetçilik iýmiti kärhanalary ilatymyza, ýurdumyzyň myhmanlaryna edilýän hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün edýär, hödürlenilýän harytlaryň görnüşi artdyrylýar. 

Diýarymyzda milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmak babatda amala aşyrylýan işler halk hojalyk toplumynda, şol sanda söwda ulgamynda hem durnukly ösüşi şertlendirýär. Häzirki wagtda sanlylaşdyrmak durnukly ösüşiň köp sanly wezipelerini çözmekde esasy çözgütleriň biridir. Sanly tehnologiýalar bazary dünýäde okgunly ösýän we ýaşlary iş bilen üpjün edýän pudaklaryň iň meşhurydyr. Munuň özi sarp edijileriň barha köp sanlysynyň sanly tehnologiýalara uly ähmiýet berýändigi bilen şertlendirilendir. Sarp edijileriň isleglerini kanagatlandyrmak, bazarda üstünlikli bäsdeşlik etmek üçin öňdebaryjy tehnologik çözgütleri ulanmak we marketing kommunikasiýalarynyň täze gurallaryny ornaşdyrmak zerur bolup durýar. 

Milli söwda ulgamynda bölek we lomaý söwdany dolandyrmaga gönükdirilen sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça kanunçylyk binýady döredildi we ol yzygiderli kämilleşdirilýär. Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi tarapyndan Harytlary uzak aralykdan satmagyň düzgünleri herekete girizildi. Şunda uzak aralykdan söwdany guramagyň, şol sanda harytlaryň mahabaty, satyn almak we satmak şertnamasyny baglaşmagyň, satyn alyja harydy eltip bermegiň düzgünleri, sarp edijiniň hukuklary kesgitlenilýär. Düzgünlere laýyklykda, ýurdumyzda hususy ammarlary bolan we harytlaryny diňe saýtyň üsti bilen satýan internet dükanlary hereket edip bilýär. Şunuň bilen birlikde, internet dükanynyň söwdanyň birnäçe görnüşini utgaşdyryp (hususy ammaryndan we satuw talabyna görä) bilmek mümkinçiligi bar. Şeýle hem olar tarapyndan satuwa çykaryp bolmajak harytlaryň sanawy kesgitlenendir. 

Häzirki wagtda Aşgabatda döwlet söwda kärhanalaryny sanlylaşdyrmak boýunça meýilnamalary durmuşa geçirmekde Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň “Kompýuter tehnologiýalary merkezi” tarapyndan esaslandyrylan “Agzybirlik tilsimaty” kärhanasynyň hünärmenleri iş alyp barýarlar. Merkezleşdirilen ulgam arkaly hünärmenler söwda nokatlarynyň ählisiniň harytlaryň dürli görnüşleri bilen üpjünçiligini, olaryň hereketini gözegçilikde saklamak, öz wagtynda dükanlaryň ätiýaçlyklaryny doldurmak bilen, üznüksiz üpjünçiligini ýola goýmak barada maglumat almak mümkinçiligine eýe bolýarlar. Bu tehnologiýalar söwda nokatlarynda söwdanyň we üpjün edijiler bilen hasaplaşyklaryň elektron hasabatyny ýöretmäge, netijeli gözegçilik etmäge, dolandyrmaga mümkinçilik berýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasy Türkmenistanda eksport-import amallaryny kadalaşdyrýan esasy edara, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetiniň esasy pudaklarynyň önümlerine bolan islegleri aýdyň görkezýän maglumatlaryň kuwwatly maglumat-seljeriş çeşmesi bolup durýar. Onuň işini kämilleşdirmek maksady bilen, nebitgaz senagatynyň, oba hojalyk we senagat-aragatnaşyk toplumynyň önümlerini Türkmenistanyň çäginden daşarda ýerlemek boýunça birža söwdalaryny geçirmegiň Tertibi tassyklanyldy. 

Ştrih-kodlar bilen bellemek ulgamyny ornaşdyrmak boýunça uly işler alnyp barylýar. Ýurdumyzyň önüm öndürijileri tarapyndan çykarylýan harytlyk önümleriň onlarça müň görnüşine eýýäm degişli nyşan dakyldy. Türkmenistanyň GS1 halkara guramasyna (Global Standart One) goşulmagy hem ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň ygtybarly we jogapkärli gatnaşyjysy hökmünde ykrar edilýändigini görkezýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasynyň alyp barýan işleriniň gerimi giňdir. Haryt dolanyşygynyň artdyrylmagy hem-de çaltlandyrylmagy, bir tarapdan, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksport mukdarynyň artdyrylmagy, beýleki tarapdan bolsa, içerki bazary halkyň sarp edýän harytlary, önümçilik-tehniki ähmiýetli önümler we ykdysadyýetiň dürli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmaga niýetlenen enjamlar bilen üpjün edilmegi onuň strategik wezipesidir. Önümleriň importyna we eksportyna täsir edýän dürli şertleri derňäp, Döwlet haryt-çig mal biržasy ýurtda importyň we eksportyň maksadalaýyklygyny ölçeýär, eksport edilýän harytlaryň bahalaryna gözegçilik edýär. Birža söwdalarynda 40-dan gowrak döwlete, şol sanda Russiýa, Hytaýa, Beýik Britaniýa, Birleşen Arap Emirliklerine, Türkiýä, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna we beýleki ýurtlara ýurdumyzda öndürilýän harytlar eksport edilýär. 

Şeýlelikde, Döwlet haryt-çig mal biržasy daşary ýurtlaryň biržalarynyň iň gowy tejribelerini işjeň ornaşdyrmak bilen, öz işini döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistany dünýäniň ykdysady ulgamyna üstünlikli goşmak maksady bilen, haryt bazaryny mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda amallaryny höweslendirmek, harytlaryň eksport möçberini artdyrmak boýunça öňde goýan wezipeleri esasynda amala aşyrýar. Şol bir wagtyň özünde, biržanyň işini kadalaşdyrýan kanunçylyk döwletiň bähbitlerine we häzirki döwrüň talaplaryna laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilýär. 

Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulýan ýurt (işjeň synçy) derejesiniň berilmegi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow tarapyndan başy başlanan we gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hyzmatdaşlar, şol sanda abraýly halkara guramalar bilen deňhukukly, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine gönükdirilen daşary syýasatyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň ýene-de bir subutnamasy boldy. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna goşulmagy baradaky iş topary döredildi. 

BSG-niň işine gatnaşmak Türkmenistanda halkara derejede we umumy kabul edilen düzgünlere laýyklykda bazar gatnaşyklarynyň ösdürilmeginiň möhüm bölegidir. Bütindünýä Söwda Guramasyna goşulýan ýurt derejesi milli ykdysadyýetimiziň yzygiderli ösdürilmegi, ýurdumyzyň daşary söwdadaky ornunyň mundan beýläk-de pugtalandyrylmagy üçin şertleri döredýär, köptaraplaýyn söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň giňeldilmegine, uly möçberli maýa goýumlaryň çekilmegine ýardam edýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän hem-de Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk derejesine esaslanýan parahatçylyk söýüjilikli syýasat bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň ilerledilmegine ýardam berýär. Häzirki wagtda halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek boýunça işler dowam etdirilýär. 

Döwletimiziň daşary ýurtlardaky söwda öýleriniň sany barha artýar. Russiýa Federasiýasynyň paýtagty Moskwa şäherindäki “Türkmenistanyň söwda öýi”, Belarus Respublikasyndaky “Türkmen-belarus söwda öýi”, Türkiýe Respublikasynyň Stambul şäherindäki “Türkmen-türk söwda öýi” jogapkärçiligi çäklendirilen paýdarlar jemgyýetleri muňa aýdyň şaýatlyk edýär. Hyzmatdaşlygyň bu görnüşi ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagynda uly orun eýeleýär. «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2023 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny» durmuşa geçirmek maksady bilen, 2022-nji ýylyň fewralynda Tatarystanyň paýtagtynda “Türkmen söwda öýi” açyldy. Ol Türkmenistanda we Russiýa Federasiýasynda öndürilen dürli harytlaryň lomaý hem-de bölek söwdasy bilen meşgullanýar. 

Türkmenistan halkara jemgyýetçilikde harytlary öndürmek ulgamynda uly kuwwata eýe bolan döwlet hökmünde tanalýar. Häzirki wagtda daşary ýurtlarda ekologik taýdan arassa türkmen dokma önümleri, ajaýyp halylar, oba hojalyk önümleri uly meşhurlyga eýedir. «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasyna» laýyklykda, milli söwda nyşanly harytlaryň täze görnüşlerini öndürmek we daşary ýurtlarda giňden ilerletmek boýunça möhüm wezipeler öňde goýuldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow «Türkmenistanda öndürilen» milli nyşany taýýarlamak baradaky teklibi makullady. Dünýä bazarynda uly islege eýe bolan «Türkmenistanda öndürilen» nyşanly önümler ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleriniň yzygiderli ýokarlanýandygynyň subutnamasy boldy diýip, döwlet Baştutanymyz belleýär. 

Egin-eşik, dokma önümlerine ýylsaýyn isleg artýar. Munuň özi ýokary hilli harytlaryň dürli görnüşleri bilen içerki bazarlary üpjün etmäge, olary daşary ýurtlarda ýerlemäge şert döredýär. «Türkmenistanda öndürilen» nyşany bilen ýerlenilýän «Gala», «Nusaý», «Goza», «Bedew», «Bürgüt» ýaly markalaryň önümleri dünýä bazarynda meşhur haryt nyşanyna öwrülýär. 

Daşary ýurtlaryň ugurdaş düzümleri bilen üstünlikli hyzmatdaşlyk edýän, daşary ykdysady gatnaşyklary ösdürmekde, bazar gatnaşyklaryny kemala getirmekde we işewürlik başlangyçlaryny höweslendirmekde Söwda-senagat edarasyna möhüm orun degişlidir. Söwda-senagat edarasy Garaşsyzlyk ýyllarynda öz işini kämilleşdirmekde möhüm ädimleri ätdi we ýurdumyzyň ägirt uly işewürlik merkezine hem-de işewürlik birleşigine öwrüldi. Bu edara tarapyndan guralýan halkara sergiler, işewürlik maslahatlary gyzyklanma bildirýän taraplar bilen hyzmatdaşlygy ýola goýmaga ýardam edýär. 

Dünýä ýurtlarynyň söwda edaralary we birleşikleri bilen hyzmatdaşlyk hakynda ylalaşyklardyr teswirnamalar esasynda ikitaraplaýyn gatnaşyklary saklap, Söwda-senagat edarasy daşary ýurtly kärdeşleri bilen maglumat alyşmak işlerini, onlaýn görnüşinde guraljak sergileriň, ýarmarkalaryň we maslahatlaryň meseleleri babatda pikir alyşmalary geçirýär, Türkmenistanda we daşary ýurtlarda halkara kongres-sergi çäreleriniň utgaşdyryjysy hökmünde çykyş edýär. Häzirki wagtda Söwda-senagat edarasynyň işi hormatly Prezidentimiz tarapyndan durmuşa geçirilýän ykdysady syýasatyň amala aşyrylmagyna, içeri we daşary ýurt maýa goýum serişdelerini çekmäge, türkmen öndürijileriniň eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagyna ýardam bermäge, döwlet we hususy düzümleriň gurallaryny ulanmak arkaly halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilendir. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sebit we ählumumy ýagdaýlarynyň üýtgeýän şertlerini nazara alyp, Türkmenistanyň çeýe eksport syýasatynyň emele gelmegi üçin dünýä bazarynyň ulgamlaýyn derňelmeginiň möhümdigini yzygiderli nygtaýar. Şunuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz telekeçiligiň ösdürilmeginiň milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny we netijeliligini ýokarlandyrmagyň ýoludygyny belleýär. 2019-njy ýylda rejelenen görnüşde “Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi hakynda” Kanunyň kabul edilmegi bilen, şol ýyly döwlet-hususy hyzmatdaşlygy ulgamynda ösüşlere ýetilen ýyl diýip atlandyrmak bolar. Munuň özi Watanymyzyň telekeçileriniň işleriniň ugurlaryny we olaryň ygtyýarlyklaryny giňeltdi, iri maýa goýum we döwlet taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşmaklaryny şertlendirdi. 

Hormatly Prezidentimiziň ägirt uly ünsi we goldawy netijesinde, kiçi we orta işewürligiň, hususy başlangyçlaryň sazlaşykly, netijeli ösmegi üçin kanunçylyk, ykdysady, maliýe, durmuş şertleri döredildi. Milli ykdysadyýetimizi döwrebaplaşdyrmakda we diwersifikasiýalaşdyrmakda, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleriň möçberini we görnüşlerini artdyrmakda, azyk bolçulygyny üpjün etmekde, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmakda telekeçilige möhüm orun degişlidir. Milli ykdysadyýetimiziň hereket beriji güýji bolmak bilen, hususy işewürlik önümçilik ulgamynyň, kärhanalaryň we hususy kärhanalaryň innowasion işiniň hem işjeň ösmegini şertlendirer. Hususy kärhanalar bazaryň, şol sanda daşary ýurt bazarlarynyň täze ugurlaryny özleşdirýärler. Türkmen telekeçileri tarapyndan öndürilýän önümleriň aglabasy Türkmenistanyň daşary ýurtlarda ýerleşýän söwda öýlerinde ýerlenilýär. 

Şeýlelikde, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow tarapyndan üstünlikli durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeleriň çäklerinde okgunly ösýän halk hojalygynyň söwda ulgamy, söwda düzümleriniň işiniň kämilleşdirilmegi Türkmenistanda mundan beýläk-de harytlaryň bolçulygyny üpjün etmäge, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. 

(TDH)

Ýurdumyzda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ylym-bilim ulgamy uly üstünliklere beslenip, belent sepgitleri nazarlaýar. Bu ulgam jemgyýetçilik ösüşiniň kuwwatly özgerdiji güýji bolmak bilen, Diýarymyzyň durmuşynda möhüm orny eýeleýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 14-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde-de milli bilim ulgamyny ösdürmäge we ýaşlar syýasatyny amala aşyrmaga köp möçberde serişde goýmagyň dowam etdirilmelidigini belläp, bilim maksatnamalarynydyr meýilnamalaryny kämilleşdirmegiň, mekdepleri okuw kitaplary, gollanmalar bilen ýeterlik möçberde üpjün etmegiň zerurdygyna aýratyn ünsi çekdi. 

Aslynda, islendik okuwyň hili oýlanyşykly we kämil işlenip taýýarlanylan, usuly taýdan ähmiýetli okuw meýilnamalaryna bagly bolup durýar. Şunda ýaşlara ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryna laýyklykda, bellenen wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň we amala aşyrylýan taslamalaryň wajyplygyny, türkmen jemgyýetinde döwletiň halk bilen sazlaşykly gatnaşygyny öwretmek möhüm bolup durýar. Şeýle hem býujet-salgyt ulgamynyň döwrebaplaşdyrylmagy, ykdysadyýetiň önümçilik pudaklaryny karzlaşdyrmak boýunça banklaryň işiniň netijeliliginiň ýokarlandyrmagyň usullaryny, erkin ykdysady zolaklary, döwlet-hususy hyzmatdaşlygyny, ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan möhüm wezipeleri, döwrebap kärhanalary döretmegi, daşary ykdysady aragatnaşygyň häzirki zaman gurluşyny, makroykdysady durnuklylygyň üpjün edilmegini, söwda toplumynyň önümçilik kuwwatynyň doly peýdalanylmagyny, Watanymyzyň içeri we daşary syýasat ugruny, hukuk nazaryýetini we kanun çykaryjylyk işini, pudaklara innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmagy düýpli öwretmek bilen baglanyşykly derwaýys mowzuklar taýýarlygyň degişli ugurlary boýunça bilim meýilnamalarynyň esasyny düzýär.  

Türkmenistanyň ýyllyk statistiki neşirinden alnan maglumatlardan görnüşi ýaly, milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklary üçin ýokary hünär derejeli işgärleri taýýarlamagyň hakyky merkezi bolan ýokary bilimiň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde, bu ugurda toplumlaýyn işler amala aşyrylýar. Türkmen ýaşlarynyň dünýäniň abraýly ýokary okuw mekdeplerinde bilim almaklary üçin ähli mümkinçilikler döredilýär. 

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda dünýäniň abraýly bilim ojaklaryna okuwa iberilýän talyplaryň sanynyň artdyrylmagy olaryň diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda-da bilim almaklary üçin zerur şertleriň döredilýändigini aýdyň görkezýär.  

Ýurdumyzda ýaşlaryň döwrebap bilim almaklary, giň dünýägaraýyşly, maksada okgunly nesliň kemala gelmegi üçin uly mümkinçilikler döredilýär, olaryň döwrebap hünärleri ele almagyna, nazaryýet bilimleriniň kämilleşdirilmegine, täze ylmy taglymatlary, öňdebaryjy ylmy-barlag işleriniň netijelerini hem-de tehnologik tilsimleri özleşdirmegine möhüm üns berilýär. Zehinli ýaşlarymyzyň sanly ulgamy ösdürmek babatda gazananlarynyň we işläp taýýarlamalarynyň hem-de tejribeleriniň milli ykdysadyýetimiziň ähli önümçilik pudaklaryna giňden ornaşdyrylmagy bellenilmäge mynasypdyr. 

  Ýokary bilim ulgamy kämilleşdirilip, döwletimiziň ol ýa-da beýleki hünärlere bolan zerurlyklary hasaba alnyp, ýylyň-ýylyna täze ugurlar girizilýär. Şunlukda, ýokary hünär biliminiň ylmy binýady hem pugtalandyrylýar. Ýokary hünär bilimi edaralarynyň ylmy merkezlerinde bilim maksatnamalary kämilleşdirilýär, ylym bilen bilimiň arabaglanyşygy berkidilýär. Ýaşlaryň tebigy zehinini we bilime höwesini ösdürmek, olara täze, döwrebap hünärleri düýpli öwretmek maksady bilen, ýokary okuw mekdeplerinde maksatnamalaýyn işler durmuşa geçirilýär. Ýokary hünär bilimi edaralarynda ylmy işleriň we bilim bermegiň utgaşykly alnyp barylmagynyň netijesinde, Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti, Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersiteti, Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersiteti, S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersiteti, Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş instituty, Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk instituty, Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersiteti, Türkmen oba hojalyk instituty, Telekommunikasiýalar we informatika instituty hem-de Döwlet energetika instituty Halkara uniwersitetler assosiasiýasynyň agzalygyna kabul edildi. 

Häzirki döwürde bütin dünýäde bilimiň üznüksiz amala aşyrylmagyna bildirilýän talaplar barha ýokarlanýar. Üznüksiz bilim, ösen döwletleriň, halkara jemgyýetçiligiň gurşawyna aralaşyşy ýaly, ýurdumyzyň bilim ulgamy üçin hem häsiýetlidir. «Döwlet gullugy hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 38-nji maddasynda: «Türkmenistanyň döwlet gullukçylaryny taýýarlamak, gaýtadan taýýarlamak, hünär derejesini ýokarlandyrmak, olaryň tälim almagy, özbaşdak bilim almagy üçin degişli derejede şertler döredilýär» diýlip bellenilýär. 2008-nji ýylda döwlet gullukçylary üçin ýokary bilimden soňky çuňlaşdyrylan bilimi berýän ilkinji okuw edarasynyň — Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň döredilmegi ýurdumyzyň döwlet dolandyryş ulgamyny yzygiderli kämilleşdirmegiň ýolunda möhüm ädim boldy. 

Okuw möwsüminiň dowamynda döwlet gullukçylary hukuk we ykdysady-ynsanperwer bilimler boýunça dersler toplumyny özleşdirýärler. Şeýle-de diňleýjiler Türkmenistanyň Mejlisinde, Adalat, Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak, Maliýe we ykdysadyýet ministrliklerinde önümçilik tejribeligini geçip, nazary bilimlerini berkidýärler, ylmy barlaglaryň görnüşi bolan ýyllyk işini ýazýarlar we goraýarlar. Okuwyň dowamynda geçilen sapaklar diňleýjileriň nazary bilimleriniň kämilleşdirilmeginde, döwrebap ylmy taglymatlary, tehnologik tilsimleri hem-de öňdebaryjy ylmy-barlag işleriniň netijelerini özleşdirmeklerinde, döwlet dolandyryş edaralarynyň işiniň döwrebaplaşdyrylmagynda, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüş maksatnamalarynyň üstünlikli amala aşyrylmagynda ähmiýetlidir. 

Ýokary hünärli döwlet gullukçylaryny taýýarlaýan iri bilim merkezi hökmünde abraýyny barha ýokarlandyrýan bu okuw edarasynyň uçurymlary, şol sanda ýaş hünärmenler döwlet, häkimiýet we dolandyryş edaralarynda, ykdysadyýetiň pudaklarynda, aýratyn-da, ylym-bilim, medeniýet we saglygy goraýyş ulgamlarynda, iri senagat kärhanalarynda, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynda, ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynda, köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde, jemgyýetçilik guramalarynda jogapkärli wezipelerde zähmet çekip, Watana hyzmat etmegiň, milli bähbitleri goramagyň göreldesini görkezýärler. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýaşlaryň döwrebap bilim-terbiýe almaklary üçin zerur şertleri döretmegi ileri tutulýan ugurlaryň biri hökmünde kesgitlän Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, belent başlary aman, röwşen geljegi nazarlaýan tutumly işleri hemişe rowaç bolsun! 

Kakageldi HÜMMÄÝEW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň prorektory.

Tebigy baýlyklarymyzy rejeli peýdalanmak, olary gaýtadan işlemekde we eksport etmekde amatly taslamalary durmuşa geçirmegi dowam etdirmek, uglewodorod çig mal serişdeleriniň ýangyç görnüşinde eksport mümkinçiliklerini artdyrmak bilen bir hatarda, olaryň gaýtadan işlenilýän we ekologik taýdan arassa ahyrky önümleriniň möçberini ýokarlandyrmak, şeýlelikde, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny has-da artdyrmak «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» esasy wezipeleriniň hataryndadyr. 

Maksatnama laýyklykda, ýurdumyzda gazyň çykarylýan möçberi, esasan, «Galkynyş» gaz käniniň özleşdirilmeginiň hasabyna artdyrylar. Ol «Ýaşlar» we «Garaköl» ýataklarynyň golaýynda ýerleşýär. Şolar bilen umumylykda bu käniň tebigy gaz gorlary 27,4 trillion kub metr möçberinde bahalandyrylýar. Bu gaz ýatagy tebigy gazyň daşary ýurtlara iberilýän ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Dünýäde iri gaz gorlarynyň biri bolan bu käni senagat taýdan özleşdirmegiň ikinji, üçünji we dördünji tapgyrlarynyň çäklerinde gaz arassalaýjy desgalar toplumynyň gurluşygyny tamamlamak meýilleşdirilýär.  

Gaz senagatynda täze taslamalary durmuşa geçirmek döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň hatarynda durýar. Ýurdumyzda uglewodorod çig malyny gaýtadan işleýän döwrebap kärhanalaryň kuwwatlylygy artdyrylýar. Şolaryň hatarynda Balkan welaýatynyň Gyýanly şäherçesindäki polimer zawodyny, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawody görkezmek bolar. Gyýanlydaky zawodda polietileniň we polipropileniň dürli görnüşleri öndürilýär. Şeýle-de ýokary dykyzlykdaky polietileniň önümçiligi ýola goýuldy. Bu önüm pes basyşda etileniň polimerizasiýasynyň reaksiýasy esasynda alynýar we berkligi, aşgarlara himiki taýdan durnuklylygy bilen tapawutlanýar. 

Gaz pudagynda özara baglanyşykly ulgamlaýyn işleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Bu işler Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyny tamamlamaga, gazyň bütindünýä sanawyna goşulan gorlaryny çalt depginler bilen özleşdirmäge, Hazar deňziniň ýalpaklygynda we kenarýaka zolagynda «mawy ýangyjyň» çykarylyşyny düýpli artdyrmaga, bu babatda iri taslamalary amala aşyrmaga gönükdirilendir. Şeýle hem ýokary netijeli innowasion tehnologiýalary yzygiderli ornaşdyrmak, gaz ylmyny ösdürmek we tejribesini artdyrmak boýunça işler dowam etdiriler. Maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary, olaryň howpsuzlygy boýunça hünärmenleriň hünär derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak we kämilleşdirmek babatda öňdebaryjy kompaniýalar bilen tejribe alyşmaga aýratyn üns berler. 

Nebitiň, tebigy gazyň, gaz kondensatynyň täze ýataklaryny ýüze çykarmak, möçberini artdyrmak hem-de gözleg-buraw işleriniň depginini güýçlendirmek maksady bilen, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy tarapyndan Uzynada, Demirgazyk Goturdepe, Günorta Uzynada ýaly meýdançalarda gözleg-barlag gazuw işleri alnyp barylýar. Geljekde Demirgazyk Goturdepe, Uzynada we Altyguýy ýataklarynda täze açylan gatlaklary burawlamak işini çaltlandyrmak arkaly nebitiň çykarylyşynyň häzirki derejesini saklamak göz öňünde tutulýar. 

Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy tarapyndan içerki bazary ýokary hilli nebit önümleri bilen üpjün etmek we olaryň eksport ugurlaryny artdyrmak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Toplumda öndürilýän esasy önümlere ýokary oktanly awtoulag benzinleri, uçar, yşyklandyryş we tehniki kerosin, suwuklandyrylan gaz, dizel ýangyjynyň dürli görnüşleri, tehniki çalgy ýaglary, polipropilen, elektrodly taplanan koks, ýol we gurluşyk bitumy, galyňlygy 20, 25 we 30 mikrometr bolan gaplama, konditer önümçiliginde ulanylýan polipropilen örtükleri degişlidir. «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyna» laýyklykda, ýakyn wagtda ýurdumyzyň sebitlerinde täze gazhimiýa toplumlaryny, şol sanda pes dykyzlykly polietilen, izobutan, metanol, poliwinilasetat, suwuk hlor, natriý sulfatyny öndürmek boýunça toplumlary gurmak meýilleşdirilýär.  

Diýarymyzyň nebitgaz pudagynyň önümçilik kuwwatlyklarynyň mundan beýläk-de artdyrylmagy energetika howpsuzlygyny, dünýä we sebit derejesinde durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmäge goşant goşar. 

Maýa KELOWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

 14-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde 2023-nji ýylyň birinji ýarymynyň jemlerine garaldy. Gazanylan netijeler milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşiniň we onuň ileri tutulýan ähli ugurlarynda yzygiderli öňegidişlikleriň nobatdaky subutnamasydyr. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda «Döwlet adam üçindir!» diýen şygar astynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegine gönükdirilen ägirt uly maksatnamalaryň durmuşa geçirilmeginde gurluşyk pudagyna möhüm orun degişlidir. 

Hökümet mejlisinde döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda giň gerimli senagat we durmuş maksatly desgalaryň gurluşygynyň dowam etdirilýändigini kanagatlanma bilen belledi. Diýarymyzyň welaýatlarynda, şäherlerinde we etraplarynda meýdany 1 million 400 müň inedördül metre barabar bolan ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanmaga berildi, senagat desgalarynyň, çagalar baglarynyň, mekdepleriň we beýleki desgalaryň gurluşyklary meýilnama esasynda alnyp barylýar. 

Ilatyň ýokary durmuş derejesini, döredijilikli zähmet çekmegi, döwrebap dynç almagy we ýaşamagy üçin amatly şertleri üpjün etmäge gönükdirilen Oba milli maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu maksatnamada göz öňünde tutulan wezipelere laýyklykda, ýurdumyzyň ähli künjeginde döwrebap obalar gurlup ulanmaga berilýär. Munuň özi obalaryň häzirki zaman ülňülerine laýyklykda hem-de şäher amatlyklarynyň göz öňünde tutulyp gurulmagyna örän jogapkärli çemeleşilýändigini görkezýär. 

Adam we onuň abadan durmuşy baradaky aladany döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlän hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmek ugrunda uly tagalla edýär. Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýylyň geçen alty aýynda 1 milliard 400 million manatdan gowrak möçberde maýa goýumlar özleşdirildi. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň welaýatlaryna iş saparlaryny amala aşyryp, sebitlerde düýpli özgertmeleri durmuşa geçirmegiň çäklerinde alnyp barylýan işler, oba ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesini gowulandyrmak boýunça maksatnamalaýyn çäreleriň ýerine ýetirilişi bilen tanyşýar. Şeýlelikde, häzirki wagtda diňe bir ak mermerli paýtagtymyz Aşgabatda däl, eýsem, Watanymyzyň ähli künjeklerinde-de gysga wagtyň içinde binagärlik toplumlary, döwrebap edara binalary, ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary, häzirki zaman enjamlary we tehnikalary bilen enjamlaşdyrylan, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürýän iri kärhanalar gurlup ulanmaga berilýär. Bu desgalarda milli binagärlik däpleri bilen şähergurluşyk babatda dünýäniň häzirki zaman tejribesiniň öz beýanyny tapýandygyny bellemek gerek. Munuň özi milli gurluşyk pudagynyň döwrüň talaplary we iň gowy dünýä tejribeleri esasynda yzygiderli ösdürilýändigine şaýatlyk edýär. 

Gurluşyk toplumyna gönükdirilýän ägirt uly maýa goýumlar hem-de telekeçilik işini goldamak boýunça döwletimiz tarapyndan durmuşa geçirilýän çäreler şähergurluşyk syýasatynyň üstünliklere beslenmegini şertlendirdi. Hökümet mejlisindäki hasabatlarda beýan edilen maglumatlara görä, şu ýylyň birinji ýarymynda Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça işleriň meýilnamasy 109,8 göterim ýerine ýetirildi. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi boýunça şu ýylyň alty aýynda önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 110,9 göterime deň boldy. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe durmuşa geçirilýän taslamalar gurluşyk senagatynyň toplumlaýyn ösüşini üpjün edýär. Şu ýylyň 29-njy iýunynda Arkadag şäheriniň birinji tapgyrynyň dabaraly açylmagy hem muňa aýdyň şaýatlyk edýär. Kanun esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen aýratyn hukuk ýagdaýyna eýe bolan bu täsin şäheriň gurulmagy ýurdumyzda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen ýaýbaňlandyrylan we häzirki döwürde Arkadagly Serdarymyzyň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilýän ägirt uly özgertmeleriň aýdyň netijesidir. 

Mälim bolşy ýaly, döwrüň iň soňky gazananlaryny özünde jemleýän bu ägirt uly taslamanyň gurluşygyny iki tapgyrda durmuşa geçirmek meýilleşdirildi. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bolan hususy gurluşyk kärhanalarynyň işjeň gatnaşmagynda şäheriň gurluşygynyň birinji tapgyrynda medeni-durmuş we beýleki maksatly desgalaryň 336-sy ulanmaga berildi. Şunda gurluşyk pudagynyň telekeçilik işiniň okgunly ösýän ugurlarynyň biridigini bellemelidiris. Toplumlaýyn özgertmeler maksatnamalaryny durmuşa geçirmek işine işjeň gatnaşmak bilen, ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň pugtalandyrylmagyna uly goşant goşýarlar. 

Ýurdumyzyň taryhynda ýerli gurluşykçylar tarapyndan bary-ýogy dört ýyldan gowrak wagtda Merkezi Aziýa sebitinde deňi-taýy bolmadyk “akylly” şäheriň gurulmagy Türkmenistanyň ýokary ykdysady kuwwatynyň aýdyň subutnamasy boldy. Täzeçil gurluşyk taslamasynyň “akylly” şäher konsepsiýasy esasynda amala aşyrylmagy uzak geljegi nazarlaýan iri taslamalary üstünlikli durmuşa geçirýän Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň döredijilik mümkinçiliklerini äleme ýaýdy. 

Innowasion şäher gurluşygynyň ajaýyp nusgasy hökmünde ykrar edilen bu şäher häzirki zaman maglumat tehnologiýalaryny we dünýäniň şäherleri gurmak boýunça iň täze meýillerini, milli binagärligiň iň gowy däplerini hem-de gazananlaryny özünde jemleýär. Gurluşygynda öňdebaryjy maglumat we aragatnaşyk tehnologiýalary ulanylan Arkadag şäheriniň halkara guramalaryň we meşhur daşary ýurt kompaniýalarynyň güwänamalarydyr diplomlarynyň birbada 21-sine mynasyp bolmagy tötänden däldir. 

Täze görnüşdäki şäheriň taslamalaryny taýýarlamak işlerine ýaşlaryň işjeň çekilendigini hem bellemelidiris. “Akylly” şäheriň özboluşly binagärlik çözgütleri we onuň sanly platformasynyň işlenip taýýarlanylmagy ýurdumyzyň ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlarynyň, talyplarynyň nazaryýetde alan bilimlerini, täzeçil pikirlerini we tekliplerini iş ýüzünde durmuşa geçirmek üçin özboluşly mekdep boldy. Munuň özi Türkmenistanda dünýäniň öňdebaryjy tejribesini işjeň ulanmak arkaly ylmy-tehnologik, intellektual mümkinçiliklere esaslanýan sanly ulgama geçmegiň milli usulynyň işlenip taýýarlanýandygynyň nobatdaky beýanydyr. 

Arkadag şäheriniň “Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitinde durnukly, “ýaşyl”, howa üçin oňaýly we innowasion çözgütli şäherleri ösdürmek” taslamasyna girizilendigini hem nygtamaly. Munuň özi döwletimiziň bu ugurda alyp barýan ägirt uly işleriniň halkara derejede ykrar edilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Arkadag şäheriniň köp sanly desgalarynyň gurluşygynda ekologik taýdan arassa gurluşyk serişdeleriniň ulanylmagynyň esasy talaplaryň biri bolandygy tötänden däldir. Bu bolsa şäheriň ilaty üçin amatly ekologik gurşawy emele getirýär. Ähli binalar we desgalar, şol sanda iki we köp gatly ýaşaýyş jaýlary, jemgyýetçilik, bilim, saglygy goraýyş, medeni maksatly desgalar, sport merkezleri, inženerçilik ulgamlary dünýä ülňülerine laýyklykda guruldy. Olaryň ählisi seýsmiki durnuklylyk, ygtybarlylyk talaplaryna doly laýyk gelýär. 

Gözelligi we gaýtalanmajak binagärlik keşbi bilen dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çeken “akylly” şäher açylan ilkinji gününden başlap, möhüm iri çäreleriň, şol sanda “Arkadag şäheri — gurluşygyň we senagatyň beýik nusgasy” atly halkara ylmy maslahatyň geçirilen ýerine öwrüldi. Forumyň çäklerinde guralan sergide daşary ýurtly myhmanlar şäherleriň we sebitleriň durmuş ulgamynyň guralmagyna, gurluşyk-senagat toplumynyň ösdürilmegine gönükdirilen täzeçil tehnologiýalar, geljegi uly we sazlaşykly ösýän pudaklaryň biri bolan gurluşyk-senagat toplumynda, energetika, himiýa pudaklarynda, ýol gurluşygynda amala aşyrylýan özgertmeler bilen giňden tanyşmaga mümkinçilik aldylar. 

Aşgabat şäheriniň güni mynasybetli geçirilýän «Ak şäherim Aşgabat» atly köpugurly halkara sergi hem hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda halkymyzyň bagtyýarlygynyň we abadançylygynyň bähbidine yzygiderli durmuşa geçirilýän şähergurluşyk syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. Daşary ýurt kompaniýalarynyň köp sanlysynyň gatnaşmagynda her ýyl geçirilýän bu giň gerimli sergi gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlaryň dialogy, iň täze innowasion işläp taýýarlamalaryň we tehnologiýalaryň tejribede ulanylyşy babatda, şol sanda gurluşyk serişdeleriniň önümçiligi pudagynda tejribe alyşmak üçin netijeli meýdança öwrülendigini aýdyň görkezdi. 

Şu ýylyň maý aýynda guralan nobatdaky sergide Türkmenistanyň esasy hyzmatdaşlary — “Bouygues Turkmen”, «Gap Inşaat», «Rönesans Endüstri Tesisleri Inşaat Sanayi ve Tijaret», «Dorožnoýe stroitelstwo «Altkom», «Çalik Enerji Sanayi we Tijaret A.Ş.» kompaniýalary, «Wozroždeniýe» önümçilik birleşigi» paýdarlar jemgyýeti gurluşyk desgalarynyň şekil taslamalaryny, innowasion işläp taýýarlamalary we tehnologiýalary görkezdi. Şolarda suw üpjünçiligi, yşyklandyryş, ýol gurluşygy, dynç alyş ulgamy ýaly ugurlar öz beýanyny tapdy. “Interbudmontaž” kompaniýasy tarapyndan taýýarlanan şäher metrosynyň şekil taslamasy sergä gelenlerde aýratyn gyzyklanma döretdi. 

Sergä gatnaşýan gurluşyk kärhanalarynyň hatarynda “Ojar Aziýa”, “Dost gurluşyk, söwda, önümçilik”, “Baýly-gurluşyk”, “Ajaýyp-gurluşyk”, “Nur bina” we beýlekiler bar. “Ak bulut”, “Sapaly jaý”, “Erjel Begenç”, “Ukyply kärdeşler” ýaly türkmen kompaniýalary bar. Ýurdumyzyň gurluşykçylary häzirki zaman ýaşaýyş-durmuş ülňülerini giňden ornaşdyryp, bina edilýän ähli desgalary degişli kommunikasiýalar bilen üpjün edýärler.  

Welaýat merkezleriniň keşbi hem gözümiziň alnynda özgerýär, durmuş maksatly desgalar, edara binalary, amatly ýaşaýyş jaýlary, önümçilik kärhanalary ulanmaga berilýär. Dünýä meýillerine laýyklykda, ekologik taýdan arassa, energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalara, seýilgäh zolaklaryna niýetlenen düzümlere degişli bolan taslamalara aýratyn ähmiýet berilýär. Bu bolsa şäherde amatly ýaşaýyş-durmuş şertlerini döretmäge, tebigaty goramak meselelerini oýlanyşykly çözmäge mümkinçilik berýär. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüne giň gerimli taslamalar mahsusdyr. Köp gatly döwrebap binalar gurulýar, şäherleri täze ajaýyp künjekler bezeýär, iri ilatly ýerler peýda bolýar, uzak aralyklara, müňlerçe kilometre uzaýan awtobanlar, polat ýollar gurulýar, halkara ähmiýetli ulag düzümi kemala getirilýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň we sebitleriň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmakda esasy şertleriň biri bolan ýerli çig maldan gurluşyk serişdelerini öndürýän pudak döwlet goldawyny hem alýar. 

Toplumlaýyn durmuş-ykdysady maksatnamalaryň çäklerinde Diýarymyzda ýaýbaňlandyrylan giň möçberli gurluşyklar ýokary hilli gurluşyk serişdelerine bolan islegiň ýokarlanmagyny, ýerli çig mallaryň binýadynda olaryň önümçiliginiň ösdürilmegini şertlendirdi. Gazylyp alynýan peýdaly baýlyklaryň täze känlerini ýüze çykarmak boýunça geologik barlaglar işjeň alnyp barylýar. Bu işleriň netijeleri önümçilik toplumlarynyň kuwwatyny pugtalandyrmaga, ýokary hilli gurluşyk serişdeleriniň, beýleki önümleriň öndürilişiniň möçberini artdyrmaga gönüden-göni ýardam edýär. Şeýle önümlere ýurdumyzda we daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýär. 

Döwlet Baştutanymyz täze gurulýan desgalaryň ýokary hilli gurluşyk serişdeleri bilen yzygiderli üpjün edilmeginiň möhümdigine ünsi çekip, ýurdumyzyň kuwwatly senagatyny döretmek, importyň ornuny tutýan önümleri öndürmek, türkmen topragynyň örän baý ýerli çig mal serişdelerini giňden özleşdirmek boýunça işleri çaltlandyrmagyň zerurdygyny nygtaýar. Şu ýylyň fewralynda tassyklanan ýurdumyzyň 2023-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasyna laýyklykda, önümçilik desgalarynyň gurluşygyna 20 milliard 800 million manat möçberde maýa goýumlary gönükdirmek meýilleşdirildi. Bu bolsa ýurdumyz boýunça maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 55,6 göteriminden ybaratdyr. Durmuş maksatly desgalaryň gurluşygyna 16 milliard 600 million manat möçberde düýpli maýa goýum serişdelerini gönükdirmek bellenildi. Munuň özi maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 44,4 göterimine barabardyr. 

Awtomobil ýollarynyň, aragatnaşyk, suw, gaz, elektrik üpjünçilik ulgamlarynyň, lagym arassalaýjy desgalaryň gurluşygyna ep-esli serişde goýberildi. Aýratyn inženerçilik-tehniki çözgütleri we täze tehnologiýalary talap edýän desgalaryň, şol sanda awtobanlaryň, köprüleriň, köp zolakly halkalaýyn awtomobil ýollarynyň, ýerasty geçelgeleriň, ýollaryň ugurlaryndaky köp derejeli çatryklaryň gurluşyklaryna barha möhüm ähmiýet berilýär. Bu ugurda alnyp barylýan işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak hem-de awtomobil ýollarynyň gurluşyk ulgamyny has-da kämilleşdirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň Permanyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň fewralynda Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi döredildi. 

Häzirki wagtda täze awtomobil ýollaryny gurmak hem-de ozal bar bolanlarynyň durkuny täzelemek boýunça amala aşyrylýan giň möçberli taslamalar döwrebap ulag-logistika ulgamyny döretmek, yklymda möhüm üstaşyr ulag geçelgesine öwrülen döwlet hökmünde ýurdumyzyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmak boýunça durmuşa geçirilýän işleriň netijeli häsiýete eýediginiň ýene bir subutnamasydyr. 

Şeýlelikde, dürli ugurlarda ägirt uly özgertmeleri durmuşa geçirýän Türkmenistan durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösmek bilen, dünýäniň ähli döwletlerine mynasyp görelde görkezýär. 

(TDH)

Ykdysady kuwwatyny döwletiň, halkyň bähbidine gönükdirýän ýurduň gülläp ösüşlere beslenýändigi dünýäniň tejribesi bilen subut edilen hakykatdyr. Hormatly Prezidentimiziň 14-nji iýulda geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde biz bu hakykata ýene bir gezek göz ýetirdik. Milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda şu ýylyň alty aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri, ýurdumyzy ösdürmegiň maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişi we ikinji ýarym ýyllyk üçin ileri tutulýan wezipeler eziz  Watanymyzyň rowaçlygyň röwşen ýolunda batly gadamlar bilen ilerleýändigini tassyklaýar. 

Şu ýylyň birinji ýarymynda ykdysadyýetiň ösüşini kesgitleýän esasy görkezijileriň oňyn häsiýete eýe bolmagy — jemi içerki önümiň, jemi öndürilen önümiň, bölek-satuw haryt dolanyşygynyň, daşary söwda dolanyşygynyň geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende ýokarlanmagy, ortaça aýlyk zähmet hakynyň 9,9 göterim ýokarlanmagy halk hojalygynyň galkynyşyndan habar berýär. Edara-kärhanalaryň işgärleriniň zähmet haklarynyň, raýatlaryň pensiýalarynyň hem-de döwlet kömek pullarynyň, diňleýji we talyp haklarynyň doly maliýeleşdirilip, yzygiderli artdyrylmagy «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgämizden ugur alnyp, gazanylýan her bir ösüşlerimiziň halkyň bähbidine, bolelin ýaşaýşyna gönükdirilýändigine şaýatlyk edýär. 

 Halk hojalygynyň esasy pudaklarynda gazanylan ösüşleriň we ýerine ýetirilen işleriň görkezijileri hem ykdysadyýetiň galkynýandygyndan nyşandyr. Ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň karz edaralarynyň gazanan peýdasynyň 1,7 göterim artmagy, nebitgaz, gurluşyk, senagat toplumlaryna degişli düzümlerde göz öňünde tutulan meýilnamalaryň artygy bilen ýerine ýetirilmegi bu ugurdaky işleriň netijeliligini şertlendirýär. Elektrik energiýasyny öndürmegiň depgininiň 106,7 göterime, ony eksport etmegiň ösüşiniň 107,7 göterime, ulag we aragatnaşyk toplumy boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň depgininiň 124,8 göterime, söwda dolanyşygynyň ösüşiniň 109,5 göterime, obasenagat toplumy boýunça önümçiligiň ösüşiniň 105,2 göterime deň bolmagy hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda amala aşyrylýan öňdengörüjilikli ykdysady strategiýanyň ajaýyp miwesidir. Bu görkezijiler «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», Oba milli maksatnamasynda kesgitlenilen wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde senagat-innowasion ösüşe we sanly ulgama daýanýan kuwwatly ykdysadyýetiň döredilýändigini tassyklaýar.  

  «Akylly» şäher konsepsiýasyna laýyk gelip, halkara sylaglaryň 21-sine mynasyp bolan Arkadag şäheriniň gurulmagy ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny, döredijilik mümkinçiliklerini, eşretli zamanamyzyň bagtyýarlygyny Ýer ýüzüne aýan edýär. Şeýle iri taslamanyň taryh üçin örän gysga döwürde türkmen gurluşykçylary tarapyndan durmuşa geçirilmegi bolsa has-da buýsandyrýar. 

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzy mundan beýläk-de ösdürmek ugrunda giň gerimli işler dowam etdirilýär. Diýarymyzda bäsdeşlige ukyply, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan ýokary hilli önümleri öndürýän täze kärhanalar döredilýär. Ýurdumyzyň energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna diwersifikasiýa ýoly bilen ibermek üçin Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň taslamasy üstünlikli durmuşa geçirilýär. Elektron senagaty döretmek, eksport mümkinçilikleri artdyrmak, iş bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmak, pudaklara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça netijeli çäreler alnyp barylýar. Bularyň ählisi Arkadagly Serdarymyzyň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary esasynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň ähli babatda gülläp ösmegine we halkymyzyň bagtyýar durmuşda ýaşamagyna gönükdirilen asylly işleriň rowaçlanmagyna giň ýol açýar. 

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Okgunly ösüşi äşgär edýän görkezijileriň gazanylmagyna döwletimiziň ykdysadyýeti ösdürmäge gönükdirýän maýa goýumlary hem güýçli itergi berýär. Şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 24,6 göterim artyp, jemi içerki önümiň 16 göterimine deň boldy. Düýpli maýa goýumlaryň 49,4 göterimi önümçilik, 50,6 göterimi bolsa durmuş we medeni maksatly desgalaryň gurluşygyna gönükdirildi. Önümçilik we durmuş-medeni maksatly desgalaryň gurluşygyna deňeçerräk möçberde maýa goýumlaryň goýberilmegi döwletimiziň ykdysady strategiýasynyň halkymyzyň bolelin durmuşyny üpjün etmegi nazara alýandygyny tassyklaýar. Halkyň hal-ýagdaýyny we durmuş derejesini ýokarlandyrmak, ýurduň adam kuwwatyny artdyrmak hem şol strategiýanyň möhüm maksatlarydyr. 

Gurýan döwlet gurpludyr diýen ýörelgä eýerip, iri taslamalary durmuşa geçirýän ýurdumyzda ykdysadyýetiň önümçilik kuwwatyny artdyrmaga we halkyň durmuş zerurlyklaryny üpjün etmäge gönükdirilen desgalaryň, durmuş düzümleriniň gurluşygynyň gerimi giňeýär. Paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde döwrebap ýaşaýyş jaýlary, önümçilik kärhanalary, mekdeplerdir çagalar baglary, saglygy goraýyş merkezleri, sport toplumlary, ýollar we köprüler yzygiderli gurlup ulanylmaga berilýär. Muny Hökümetiň golaýda geçiren giňişleýin mejlisinde beýan edilen maglumatlar hem bütin aýdyňlygy bilen tassyklaýar. Şu ýylyň 1-nji iýulynyň ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde ýurdumyzda inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň 82,3 kilometriniň, ýaşaýyş jaýlarynyň 244,4 müň inedördül metriniň, aragatnaşyk ulgamynyň 360,3 kilometriniň gurluşygy tamamlandy. Ýurdumyzyň welaýatlarynda, şäherlerinde we etraplarynda meýdany 1 million 400 müň inedördül metre barabar bolan ýaşaýyş jaýlary ulanmaga berildi. Aşgabat şäheriniň Parahat  7 we Çoganly ýaşaýyş jaý toplumlarynda, Büzmeýin etrabynda döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň tutuş toplumlary açyldy. Şeýle hem, ençeme medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalaryň gurluşyklarynda işler ýokary depginlerde dowam edýär. Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda paýtagtymyzda saglygy goraýyş ulgamyna degişli desgalaryň üçüsiniň — Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň, Stomatologiýa merkeziniň we Halkara pediatriýa merkeziniň düýbüniň tutulmagy hem halkymyzyň sagdyn we bagtyýar durmuşy hakyndaky aladalardan nyşandyr.

21-nji iýulda sanly ulgam arkaly geçirilen Hökümet mejlisinde ýurdumyzyň daşary ýurtlarda boljak halkara forumlara gatnaşmagy, hususan-da, «EKSPO — 2025» Bütindünýä sergisine hem-de «EKSPO — 2023 Doha» halkara sergisine görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berildi. Hormatly Prezidentimiz bu iri sergileriň ähmiýetini göz öňünde tutup, olara gatnaşmaga guramaçylykly taýýarlyk görmegiň zerurdygyna ünsi çekdi. 

Ähli ulgamlarda ýeten belent sepgitlerini dünýä jemgyýetçiligine ýaýmak, ykdysadyýetiň eksport kuwwatyny artdyrmak we öňdebaryjy dünýä tejribesini öwrenmek maksady bilen, Türkmenistan indi birnäçe ýyl bäri «EKSPO» sergilerine işjeň gatnaşyp gelýär. Anyk aýtsak, ilkinji gezek 2010-njy ýylda Hytaýyň Şanhaý şäherinde, 2012-nji ýylda Koreýa Respublikasynyň Ýosu şäherinde, 2015-nji ýylda Italiýanyň Milan şäherinde, 2017-nji ýylda Gazagystanyň Astana şäherinde, 2021-nji ýylda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde geçirilen «EKSPO» gözden geçirilişlerinde ýurdumyzyň mümkinçilikleri giňden açylyp görkezildi. Ýaponiýanyň Osaka şäherinde guraljak «EKSPO — 2025», Kataryň paýtagtyndaky «EKSPO — 2023 Doha» Bütindünýä we halkara sergilerine-de Bitarap Türkmenistan garaşsyz ösüş ýyllarynda bedew batly gadamlar bilen öňe barýan, dünýä syýasatynda öz sözi, öz orny bolan derejeli döwlet hökmünde gatnaşmaga häzirden ýokary derejede taýýarlyk görýär. 

 Taryhy tejribeden şu güne 

Bütindünýä «EKSPO» sergileriniň geçen taryhy ýoly bilen gyzyklananyňda, olaryň biziň häzirki gündelik durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrülen iň öňdebaryjy tehnologiýalary görkezmek hem mahabatyny ýetirmek üçin meýdança bolup hyzmat edendigine göz ýetirmek bolýar. 1851-nji ýylda Londonda geçirilen ilkinji «EKSPO» sergisi gatnaşýan ýurtlaryň sany boýunça bu çäräniň bada-bat Bütindünýä forumyna öwrülmegini şertlendirdi. Bu sergiler ilkibaşda diňe senagat rewolýusiýasynyň gazananlaryny, täze oýlap tapyşlary köpçülige ýetirmek bilen çäklenen bolsa, soň-soňlar adamzadyň geljegi üçin bilelikde hereket etmek, häzirki zaman dünýäsiniň derwaýys meseleleriniň çözgüdini tapmak ýaly ynsanperwer maksatlara ýetmegi esasy ugruna öwürdi. Kabul edýän ýurduň mümkinçiliklerine we kesgitlenen şygara görä, her 5 ýyldan bir gezek geçirilýän bu ählumumy gözden geçirilişler biri-birinden düýpli tapawutlanýan bolsalar-da, Ýer ýüzünde abadan ýaşaýşyň rowaçlanmagyna goşant goşmak hyjuwy olary bir maksada birleşdirýär. «Ähli halklaryň senagat harytlarynyň beýik sergisi» adyny alan ilkinji «EKSPO» sergisinden başlanan däbi dowam etdirip, 2025-nji ýylda estafeta taýajygyny alýan Osakada guraljak nobatdaky forumyň «Ýaşaýşymyz üçin geljegiň jemgyýetini döredýäris» diýen şygary hem muny doly tassyklaýar.  

Elbetde, «EKSPO» sergileriniň dünýä döwletleriniň taryhy we şu güni, ykdysady mümkinçilikleridir gazananlary bilen tanyşmaga ýardam edýändigi hakykat. Ýöne olar kabul edýän ýurtlara miras galdyrýan meşhur binalary bilenem has ýatda galyjy bolýar. Londonyň Hrustal köşgi, Parižiň Eýfel diňi, Çikagonyň «Uly syn ediş hiňňildigi»... hut «EKSPO» sergileriniň geçirilen döwründe gurlan desgalardyr. Dubaýdaky «EKSPO — 2020-niň» açylyş dabarasynyň geçirilen ýeri bolan «Al Wasl» dabaralar merkezi hem dünýäde iň uly sütünsiz gümmez hökmünde taryha girdi. Ilkinji telewizoryň, kompýuteriň, telefonyň, radionyň, tikin maşynynyň, hatda mekgejöwen patragydyr üwmejiňem dürli ýyllardaky şu hili sergilerde hödürlenip, köpçülikleýin ykrar edilendiginden köpimiz habarly bolsak gerek. Bir sözde aýdylanda, «EKSPO» sergileri adamzat ösüşiniň ýyl ýazgysydyr. Olarda dünýä döwletleriniňdir halklarynyň siwilizasiýalaşmaga tarap aýgytly ädimleri jemlenýär.  

 Geljegiň jemgyýetini gurmaga çagyryş 

Mälim bolşy ýaly, «EKSPO — 2025» Bütindünýä sergisi Ýaponiýanyň Osaka şäherinde 2025-nji ýylyň 13-nji apreli — 13-nji oktýabry aralygynda geçiriler. 184 günläp dowam etjek bu iri gözden geçiriliş tutuş dünýä boýunça dürli-dürli gymmatlyklary ileri tutýan millionlarça adamyň özara gatnaşyklaryny ösdürmäge ýardam eder. Onuň şygary bolsa adamlaryň öz isleýän geljegini gurmak hakyndaky arzuwlaryny goldamak üçin durnukly jemgyýeti kemala getirmek babatda halkara bileleşigiň tagallalaryna itergi bermäge gönükdirilendir.  

«EKSPO — 2025-iň» geçiriljek meýdançasy Osakanyň kenarýakasyndaky Ýumeşima emeli adasynda ýerleşýär. Aslynda, Osaka-Kansaý sebiti ilkinji ýapon döwletiniň dörän mekany bolup, ol taryhy syýahatçylyk, milli aýratynlyklardyr ýadygärlikler bilen tanyşmak üçinem giň mümkinçilikleri açýar. Öňde boljak sergi «Durmuşy halas etmek», «Durmuş mümkinçiliklerini giňeltmek», «Durmuşy birleşdirmek» atly üç mowzukda guralyp, Türkmenistanyň milli pawilýony «Durmuş mümkinçiliklerini giňeltmek» bölüminde ýerleşdiriler. Şunda hormatly Prezidentimiziň degişli Karary bilen, Günüň dogýan ýurdunda geçiriljek Bütindünýä sergisinde ýurdumyzyň milli pawilýonyny gurmagyň «Belli» hojalyk jemgyýetine ynanylandygyny hem nygtamak gerek. Onuň, ozalky ýyllarda bolşy ýaly, millilik bilen döwrebaplygyň özboluşly sazlaşygyny emele getirip, myhmanlary türkmen topragyna gaýybana syýahata alyp gaýtjakdygyny häzirden ynamly aýdyp bileris. 

 «Ýaşyl» ösüş — hemmeleriň islegi 

«Ýaşyl» çöl, Has gowy daşky gurşaw» şygary astynda 60-a golaý ýurduň gatnaşmagynda geçiriljek «EKSPO — 2023 Doha» Halkara sergiler edarasy tarapyndan ykrar edilen ýöriteleşdirilen sergidir. Ýeri gelende bellesek, şu hili forumlar her 5 ýyldan bir gezek geçirilýän iki sany Bütindünýä «EKSPO» sergisiniň aralygynda guralyp, 3 aýlap dowam edýär. Olar, adatça, ekologiýa, energetika, saglygy goraýyş, ylym we tehnologiýa ýaly anyk mowzuklara bagyşlanýar. «EKSPO — 2023 Doha» halkara sergisiniň şygary hem dünýä jemgyýetçiligini çölleşmäni azaltmak boýunça innowasion çözgütleri öwrenmäge we kabul etmäge höweslendirmek maksady bilen saýlanyp alyndy. Türkmenistanyň bu iri foruma gatnaşmagy bilen bagly meseleler bolsa ýurdumyzyň Söwda-senagat edarasynyň başlygynyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýetiniň golaýda Katara amala aşyran iş saparynyň çäginde ara alnyp maslahatlaşyldy. 

«EKSPO — 2023 Doha» sergisi şu ýylyň 2-nji oktýabryndan geljek ýylyň 28-nji marty aralygynda guralar. Alty aýlap dowam etjek bu gözden geçiriliş Ýakyn Gündogar we Demirgazyk Afrika ýurtlarynda ilkinji gezek geçirilýän halkara bagbançylyk sergisi hökmünde taryha girer. Täsin «Al Bidda» seýilgähinde 1,7 million inedördül metr meýdanda guraljak sergä 3 million adamyň baryp görmegine garaşylýar. Türkmen wekiliýetiniň Katarda geçiren gepleşikleriniň jemleri boýunça Türkmenistanyň «EKSPO — 2023 Doha» halkara sergisine gatnaşmagy hakynda Ylalaşyga gol çekildi. Munuň özi «ýaşyl» ösüşiň giň ugurlary — tebigy serişdeleri we daşky gurşawy goramak, çölleşmäniň öňüni almak, suw serişdelerini tygşytlamak, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri, «ýaşyl» şäher bilen bagly ugurlarda innowasiýalarydyr bilimleri alyşmakda, öňdebaryjy tejribeleri öwrenmekde ýurdumyz üçin möhüm ähmiýete eýedir.  

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, Türkmenistanyň Bütindünýä sergilerine, forumlara gatnaşmagy ýurdumyzda halkara bileleşige özüniň gazanýan üstünliklerini giňden görkezmäge we dürli ulgamlarda dünýäniň öňdebaryjy tejribesi bilen tanyşmaga, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygyň çägini giňeltmäge mümkinçilik berýär. Şunda 21-nji iýulda geçirilen Hökümet mejlisinde ýokarda agzalan sergilere gatnaşmaga taýýarlyk görmek meseleleri bilen birlikde, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna «Türkmenistanyň halkara sergi işini ösdürmegiň 2024-2025-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynyň» taslamasyny işläp taýýarlamak baradaky teklibiň hödürlenendigini hem nygtamak gerek. Resminamada bu ugurda özara gatnaşyklaryň maksatlary, wezipeleridir esasy ugurlary kesgitleniler.  

 * * * 

 Bitarap Türkmenistan ählumumy derejede guralýan iri sergilerdir forumlara gatnaşmaga parahatçylygyň we ösüşiň bähbidine hoşniýetli başlangyç hökmünde garaýar. Zeminiň çar künjeginde geçirilýän «EKSPO» sergilerinde milli pawilýonlarymyzyň ýaýbaňlandyrylmagy bolsa ýurdumyzyň geçmişi hem şu güni, senagat-innowasion mümkinçilikleri, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi hakynda ygtybarly maglumatlary ýaýratmakda, umuman, Garaşsyz Watanymyzyň hakyky keşbini dünýä jemgyýetçiligine tanatmakda örän ähmiýetlidir. 

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan»

Aşgabat, 24-nji iýul (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýewiň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda we sebitlerde ýerine ýetirilýän işleriň barşy bilen bagly meselelere seredildi. 

Ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi R.Hojagulyýewe söz berildi. Ol welaýatda alnyp barylýan oba hojalyk işleri barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda gowaça meýdanlarynda ideg işleri dowam edýär, hususan-da, hatarara bejergi, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek, ösüş suwuny tutmak işleri geçirilýär, oba hojalyk tehnikalaryndan we gurallaryndan netijeli peýdalanylýar. Welaýatda pagta arassalaýjy kärhanalar, harmanhanalar we pagta ýygyjy kombaýnlar ýygym möwsümine taýýarlanylýar. Geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleri alnyp barylýar. Sebitde güýzlük ekinleriň ekişine agrotehniki kadalara laýyklykda taýýarlyk görülýär, ideg işleri geçirilýär. Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleri talabalaýyk ýerine ýetirilýär. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, möwsümleýin oba hojalyk işleriniň möhüm ähmiýetine ünsi çekdi we welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň agrotehnikanyň kadalaryny berjaý etmek arkaly ýerine ýetirilişini berk gözegçilikde saklamak babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz Oba milli maksatnamasyndan gelip çykýan wezipeleriň ýerine ýetirilişine ünsi çekdi we şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulan dürli maksatly desgalarda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýokary hiliniň üpjün edilmegi babatda häkime anyk görkezmeleri berdi. 

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi H.Aşyrmyradow welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynda ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda gowaça meýdanlarynda ideg işleri geçirilýär. Şunda oba hojalyk tehnikalary doly güýjünde işledilýär. Pagta ýygymy möwsümine taýýarlyk görmek boýunça degişli işler dowam edýär. Mundan başga-da, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm we tekizleýiş işleri alnyp barylýar. Güýzlük ýeralmanyň, gök-bakja we beýleki oba hojalyk ekinleriniň ekişini bellenen möhletlerde geçirmek boýunça tagallalar edilýär. Şeýle hem häkim ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna hem-de Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda ýerine ýetirilýän gurluşyk işleri barada hasabat berdi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň möhümdigini belledi hem-de gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň ýokary hilli geçirilmegi, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilmegi babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Hormatly Prezidentimiz Oba milli maksatnamasyna, ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga beriljek medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamak babatda-da häkime anyk tabşyryklary berdi. 

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Daşoguz welaýatynyň häkimi S.Soltanmyradowyň oba hojalyk işleriniň barşy baradaky hasabaty bilen dowam etdi. 

Hasabatda bellenilişi ýaly, gowaça meýdanlarynda ideg işleri dowam edýär, gowaçanyň hatarara bejergisi, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek, ösüş suwuny tutmak boýunça zerur işler geçirilýär, tehnikalardan we gurallardan netijeli peýdalanylýar. Pagta arassalaýjy kärhanalary, harmanhanalary, kombaýnlary pagta ýygymy möwsümine taýýarlamak boýunça zerur işler ýerine ýetirilýär. Mundan başga-da, häzirki wagtda welaýatyň ak ekin meýdanlarynda geljek ýylyň bugdaý hasyly üçin ekişe taýýarlyk görmegiň çäklerinde sürüm, tekizleýiş işleri agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylýar. Şeýle-de güýz möwsüminde gök-bakja, beýleki oba hojalyk ekinleriniň ekişini hem-de şaly ekilen meýdanlarda ideg işlerini ýokary hilli ýerine ýetirmek boýunça zerur çäreler görülýär.  

Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň barşy barada-da hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýokary hilli we bellenen möhletlerde alnyp barylmagynyň zerurdygyny aýtdy hem-de häkime welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň bellenen möhletlerde geçirilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. Mundan başga-da, döwlet Baştutanymyz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna we Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga beriljek dürli maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamak babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew şu günler welaýatda alnyp barylýan oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi. 

Häzirki wagtda gowaça meýdanlarynda ideg işleri ýerine ýetirilýär. Şunda döwrebap oba hojalyk tehnikalary we gurallary doly güýjünde işledilýär. Pagta arassalaýjy kärhanalary, harmanhanalary, pagta ýygyjy kombaýnlary ýygym möwsümine taýýarlamak boýunça degişli işler geçirilýär. Şeýle-de geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleri alnyp barylýar. Güýz möwsüminde ekilmegi meýilleşdirilen ýeralmanyň, gök-bakja we beýleki oba hojalyk ekinleriniň ekişini agrotehniki möhletlerde geçirmek ugrunda zerur tagallalar edilýär. Şaly ekilen meýdanlarda ideg işleri agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda geçirilýär. Mundan başga-da, Oba milli maksatnamasyna, ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň barşy barada hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmeginiň möhüm talap bolup durýandygyny belledi we häkime gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň bellenen möhletlerde ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalardaky gurluşyk işlerini gözegçilikde saklamak babatda birnäçe görkezmeler berildi. 

Soňra Mary welaýatynyň häkimi B.Orazow häzirki wagtda welaýatda ýerine ýetirilýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, şu günler gowaça meýdanlarynda ideg işleri bellenen talaplara laýyklykda ýerine ýetirilýär. Hususan-da, hatarara bejergi, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek hem-de ösüş suwuny tutmak işleri alnyp barylýar. Pagta arassalaýjy kärhanalar, harmanhanalar, pagta ýygyjy kombaýnlar ýygym möwsümine taýýarlanylýar. Geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm we tekizleýiş işlerini ýokary hilli geçirmek boýunça zerur çäreler görülýär. Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň ilatyny ýerli oba hojalyk önümleri bilen bolelin üpjün etmek boýunça öňde goýan wezipelerinden ugur alnyp, güýzlük ýeralmanyň, gök-bakja, beýleki oba hojalyk ekinleriniň ekişini öz wagtynda geçirmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. Gant şugundyry ekilen meýdanlarda ideg işleri ýerine ýetirilýär. Şunuň bilen birlikde, häkim Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň barşy barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, şu günler dowam edýän oba hojalyk işleriniň guramaçylykly hem-de öz wagtynda geçirilmeginiň möhümdigine ünsi çekdi we gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagy babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. Ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna hem-de Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň talabalaýyk ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamak babatda birnäçe görkezmeler berildi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýew ýurdumyzda alnyp barylýan oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, şu günler gowaça meýdanlarynda pagtaçy daýhanlarymyz tarapyndan hatarara bejergi, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek, ösüş suwuny tutmak işleri alnyp barylýar. Şunda oba hojalyk tehnikalaryndan we gurallaryndan netijeli peýdalanylýar. Pagta arassalaýjy kärhanalary hem-de pagta kabul ediş harmanhanalaryny, kombaýnlary we beýleki oba hojalyk tehnikalaryny pagta ýygymy möwsümine taýýarlamak boýunça degişli işler durmuşa geçirilýär. Geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleri ýerine ýetirilýär. Ýeralmanyň, gök-bakja we beýleki oba hojalyk ekinleriniň hasylyny ýygnamak we ilatymyza ýetirmek boýunça işler dowam edýär. 

Şeýle hem wise-premýer Daşoguz, Lebap welaýatlarynda şaly ekilen meýdanlarda ideg işleriniň, Mary welaýatynyň gant şugundyry ekilen meýdanlarynda bolsa hatarara bejergi, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek, ýekelemek, otag etmek, gögeriş hem-de ösüş suwuny tutmak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, oba hojalyk işleriniň talabalaýyk alnyp barylmagynyň möhümdigini belledi we wise-premýere gowaça meýdanlaryndaky ideg işleriniň, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleriniň, güýz möwsüminde ekilmegi meýilleşdirilýän oba hojalyk ekinleriniň ekişiniň agrotehniki kadalara laýyklykda we bellenen möhletlerde ýerine ýetirilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Soňra döwlet Baştutanymyz iş maslahatyna gatnaşyjylara ýüzlenip, möwsümleýin oba hojalyk işlerine, hususan-da, gowaça edilýän ideg işlerine, geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekiljek meýdanlary ekişe taýýarlamak, şunda oba hojalyk tehnikalaryndan netijeli peýdalanmak boýunça alnyp barylýan işlere jogapkärçilikli çemeleşmegiň möhümdigini belledi we bu babatda birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglygyny, berkarar Watanymyzyň rowaçlygynyň, halkymyzyň abadan durmuşynyň üpjün edilmegine gönükdirilen giň gerimli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Milli ykdysadyýetimiziň ýangyç-energetika toplumynyň iri düzümleriniň biri bolan «Türkmennebit» döwlet konserniniň iň baýry ýataklarynda iş alyp barýan «Goturdepenebit» nebit-gaz çykaryş müdirliginiň hünärmenleri Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylyny görnükli netijelere beslemekde göreldeli işleri bitirýärler. Şu ýylyň arka atylan birinji ýarymynda nebit berýän guýulardan çykarylan «gara altynyň» umumy möçberi 534 müň tonna barabar boldy. Munuň özi, geçen ýylyň degişli döwrüniň önümçilik görkezijisi bilen deňeşdirilende, bu hazynalar mesgeninden gymmatly uglewodorod çig malynyň jemi 10 müň 125 tonnasynyň artyk alnandygyna şaýatlyk edýär. Önümçilik tabşyryklaryny artygy bilen berjaý etmekligi baş maksatlaryna öwren goturdepeli «gara altyn» ussatlarynyň geçen hasabat döwründe tutuş konsern boýunça alnan nebitiň üçden birine barabaryny taýýarlamagy başarandyklaryny aýratyn nygtamak gerek. 

Kuwwatly desgalardyr enjamlara başarjaň erk edýän hünärmenleriň asylly zähmeti bilen önüm berýän guýulara tehniki hyzmat öz wagtynda we döwrebap ýola goýulýar. Hut şu ýagdaýyň özem kärhanada ýokary önümçilik görkezijilerini gazanmaga mümkinçilik berýär. Müdirlik boýunça geçen alty aýda 216 million kub metre barabar ugurdaş gazlary çykarmak baradaky meýilnamanyň 107 göterime golaý berjaý edilmegi hem muny doly tassyklaýar. 

Hojaberdi BAÝRAMOW.

Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen, geçmişde Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşip, onlarça döwletleriň hem-de şäherleriň, medeniýetleriň mekany bolan türkmen topragynda ýene bir täze şäher — Arkadag şäheri kemala geldi. Onuň açylyş dabarasynyň öňüsyrasynda «Arkadag şäheri — geljegiň şäheri» atly kitabyň çapdan çykmagy ildeşlerimiz üçin özboluşly toý sowgady boldy. Bu täze kitabyň halkymyza gowuşmagy ýurdumyzyň we jemgyýetimiziň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan Arkadag şäheriniň birinji tapgyrynyň açylyş dabarasynyň şatlykly wakalarynyň üstüni ýetirdi. 

Kitap hormatly Prezidentimiziň: «Häzirki döwürde dünýäde tutuş bir şäheri gurup ulanmaga berýän döwletler köp däldir. Bu bolsa biziň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň artýandygyna, hünärmenlerimiziň taýýarlygynyň gowudygyna aýdyň şaýatlyk edýär» diýen sözleri bilen açylýar. Onuň yzysüre bolsa türkmen halkynyň Milli Lideriniň täze şäher barada aýdan dürdäne sözleri, gymmatly pikir-garaýyşlarydyr maslahatlary berilýär. Täze neşiriň bölümlerinde bu ajaýyp şäheriň özboluşly aýratynlyklary, tebigy gözelligiň we döwrebaplygyň sazlaşygy çeper beýan edilýär. 

«Akylly» şäheriň binalarynyň we gurluşyk işleriniň aýratynlyklaryny, gündizki we gijeki gözel görnüşlerini açyp görkezýän fotosuratlaryň kitabyň degişli bölümleriniň mazmuny bilen utgaşykly berilmegi onuň täsirliligini has-da ýokarlandyrýar. Täze kitabyň adynda hem beýan edilişi ýaly, Arkadag şäheri geljegiň şäheridir. Watanymyzyň röwşen geljegi ösüp gelýän ýaş nesiller bilen berk baglanyşyklydyr. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzyň ilkinji «akylly» şäheriniň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda dabaraly ýagdaýda açylyp ulanmaga berilmeginde-de özboluşly many bar. 

Kitabyň «Arkadagda «akylly» şäher konsepsiýasy» atly bölümi Gahryman Arkadagymyzyň: «Bu «akylly» şäheriň innowasion taslamasy dünýäniň we milli binagärligiň, bezegiň, tehnologik üpjünçiligiň iň gowy nusgasyny özünde jemleýär» diýen sözleri bilen başlanýar. Hakykatdan-da, Arkadag şäheri şäher gurşawyny guramagyň iň täze tehnologiýalarynyň doly derejede ulanylmagyna gönükdirilen döwrebap binagärligiň hem-de meýilleşdiriş medeniýetiniň nusgasy bolup durýar. Bu ýerde «akylly» şäher konsepsiýasyny netijeli durmuşa geçirmek üçin şäheriň edaralarynyň dünýäniň öňdebaryjy enjamlary bilen üpjün edilmegine, olarda ilata edilýän hyzmatlaryň derejesiniň ýokary halkara ülňülere laýyk getirilmegine, sazlaşykly işlemegine, sanly ulgamlaryň, täzeçil usullaryň hem-de halkara tejribäniň ornaşdyrylmagyna, ekologik talaplaryň berjaý edilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Arkadag şäheri diňe bir Türkmenistanda däl, eýsem, tutuş sebitde-de ilkinji «akylly» şäher bolmak bilen, bu ýerde «ýaşyl» tehnologiýalaryň giňden ulanylmagy göz öňünde tutulandyr. 

Umuman, döwrebap şäheriň binagärlik keşbinde Watanymyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösüşi, ýaşaýyş-durmuş üpjünçiliginiň guralyşynda milli mirasymyz, ruhy gymmatlyklarymyz, halkymyzyň köpasyrlyk baý taryhy we medeni däpleri öz beýanyny tapýar. Ýurdumyzda amala aşyrylýan ägirt uly şähergurluşyk taslamalary halkymyzyň abadan durmuşda ýaşamagy, yhlasly hem döredijilikli zähmet çekmegi, medeniýetli dynç almagy üçin ähli mümkinçilikleriň döredilýändigini aýdyň görkezýär. 

Akmyrat DERÝAÝEW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.