Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar instituty tarapyndan ýylyň her çärýeginde türkmen, rus hem-de iňlis dillerinde neşir edilýän “Miras” atly ylmy-köpçülikleýin žurnalyň nobatdaky sany çapdan çykdy. Giň okyjylar köpçüligine niýetlenen bu žurnalda ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtly alymlaryň halkymyzyň ruhy mirasyny, şol sanda golýazmalary öwrenmek boýunça alyp barýan ylmy-barlag işleriniň netijeleri, dil öwrenmegi, edebiýatşynaslygy we taryh ylmyny ösdürmek meseleleri baradaky makalalar çap edilýär.

Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşinde pederlerimiziň miras goýan umumadamzat taglymatlary we watansöýüjilik duýgulary uly orun eýeleýär. Döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň milli mirasymyzy aýawly saklamaga berýän aýratyn ünsi ylmyň, medeniýetiň ösmegine kuwwatly itergi berýär.

Neşiriň bu sanyny Türkmenistanyň Prezidentiniň Garaşsyz, Bitarap döwletimiziň mekdep okuwçylaryna, talyp ýaşlara, mugallymlara we bilim ulgamynyň işgärlerine Bilimler we talyp ýaşlar güni hem-de türkmen halkyna Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy mynasybetli Gutlaglary açýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň bu bölümde getirilen parasatly jümleleriniň 30-sy Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň ähmiýetini açyp görkezýär. Milli Liderimiz geçen 30 ýylda ýurdumyzda dünýä ýaň salan ägirt uly işleriň bitirilendigini, ähli ugurlarda asyrlara barabar ýol geçilendigini nygtaýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzyň döwlet we jemgyýetçilik durmuşynda, mähriban halkymyzyň aň-düşünjesinde ägirt uly özgerişler bolup geçdi, demokratik kadalar yzygiderli ornaşdyryldy. Döwlet Garaşsyzlygy milli ruhy hem-de maddy gymmatlyklarymyzy dikeltmäge, müňýyllyklardan gözbaş alyp, nesilden-nesle geçip gelýän parahatçylyk, dostluk we belent ynsanperwerlik däplerimizi Ýer ýüzünde giňden dabaralandyrmaga mümkinçilik berdi.

“Açyşlar we täze işläp düzmeler” bölüminde ýerleşdirilen “Mukaddes Garaşsyzlyk — milletiň buýsanjy” atly makalada türkmen döwletiniň berkarar bolmagynyň taryhy hem-de halkara giňişlikde gazanan üstünlikleri barada gürrüň berilýär. Şeýle hem makalada eziz Diýarymyzyň ösüşiň innowasion ýoly bilen senagat taýdan ösen ýurda öwrülendigi barada aýdylýar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda amala aşyrylýan durmuş-ykdysady özgertmeleriň geriminiň giňelýändigi, halkymyzyň ruhy-ahlak gymmatlyklarynyň yzygiderli baýlaşýandygy bellenilýär.

Ýene-de şu bölümde Türkiýäniň Egeý uniwersitetiniň professory F.Türkmeniň hem-de Pamukkale uniwersitetiniň mugallymy, dosent S.Saglamyň “Ýusup Has Hajyp we Ýunus Emre sözüň ahlak güýji we ähmiýeti barada” atly makalasy ýerleşdirilipdir. Makalada iki beýik şahsyýetiň dünýägaraýyşlary, diliniň aýratynlyklary, geçmişiň ruhy mirasy esasynda taglymatlar beýan edilýär. Olaryň edebi mirasy ýaş nesli ahlak taýdan terbiýelemekde uly ähmiýete eýedir.

“Hoja Ahmet Ýasawy: türkmen intellektual aňynyň röwşen sahypasy” atly makala uly gyzyklanma döreder. Orta asyrlarda milli filosofiýanyň hem-de şygryýetiň ösmegi, ilkinji nobatda, meşhur akyldar, pir, sopy-mistik alym Hoja Ahmet Ýasawynyň ady bilen baglydyr. Onuň taglymatlaryna düşünmek üçin taryh, Gündogar mistisizminiň däpleri, sopuçylyk filosofiýasynyň aýratynlyklary bilen bagly meselelere ýüzlenilýär.

Ýasawy şygryýetiň hikmetler görnüşini esaslandyryjydyr. Piriň hikmet-şygyrlary onuň edebiýatyna eýerýänler üçin parasatly jümleleri düzmekde, milli hem-de umumadamzat ähmiýetli taglymatlary öňe sürmekde nusga boldy. Hoja Ahmet Ýasawy türkmen halkynyň filosofiýa ylmyny Orta we Ýakyn Gündogara ýaýdy.

“Medeniýetleriň, halklaryň we siwilizasiýalaryň özara gatnaşyklary” bölüminde ýerleşdirilen “Türkmenleriň arkalaşmak däbi” atly makalada Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe giňden ýaýbaňlandyrylan, ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwren bag ekmek çäreleriniň gelip çykyşyna seljerme berilýär. Türkmen halkynyň ahlak we ruhy gymmatlyklaryny açyp görkezýän milli däp-dessurlarymyz beýan edilýär.

“Türkmenleriň keçe sungatynyň taryhyndan” atly makala okyjylary asyrlaryň jümmüşine syýahata alyp gidýär. Bu makala häzirki döwrüň hem-de geçen ýyllaryň alymlarynyň ylmy barlaglarynyň esasynda ýazyldy.

Ýazuw çeşmelerine, arheologik gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde tapylan taryhy tapyndylara esaslanyp, makalada keçe basmagyň taryhy, usullary we bezegleri barada gyzykly maglumatlar getirilýär. Keçe türkmen halkynyň durmuşynda uly orun eýeläpdir: keçeden ak öýler, torbalar, egin-eşik, aýakgaplar we başgaplar ýaly zerur önümler, şeýle-de öý hojalygyna degişli zatlar döredilipdir. Bu özboluşly sungat asyrlaryň dowamynda kämilleşdirilip, biziň günlerimize çenli saklanyp galmak bilen, dünýäde türkmen halkynyň maddy we ruhy gymmatlyklaryna uly gyzyklanma döredýär.

Žurnal «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» şygary astynda geçýän şu ýylyň üçünji çärýegindäki ýurdumyzyň jemgyýetçilik, ylmy we medeni durmuşynyň wakalaryna syn bilen jemlenýär. Onda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan parahatçylyk döredijilikli syýasaty hem-de ykdysady kuwwatymyzy pugtalandyrmaga we halkymyzyň rowaçlygyny artdyrmaga gönükdirilen giň gerimli durmuş ugurly özgertmeleriň üstünlikli amala aşyrylmagy öz beýanyny tapýar.

Žurnalyň sahypalary häzirki döwrüň sungat ussatlarynyň işleri we fotosuratlary, seýrek arhiw materiallarydyr kartografiýa şekilleri bilen bezelipdir.

(TDH)

Aşgabat, 24-nji noýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň ýangyç-energetika hem-de ykdysadyýet we maliýe toplumlaryna degişli meseleler boýunça iş maslahatyny geçirdi. Oňa Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň degişli orunbasarlary, ugurdaş düzümleriň käbir ýolbaşçylary gatnaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow iş maslahatyny açyp, ýangyç-energetika toplumynda alnyp barylýan işleriň netijelerine garamak, pudagyň ykdysady ýagdaýyna degişli meseleler boýunça maslahat geçirmek kararyna gelendigini aýtdy. Biziň alyp barýan energetika syýasatymyz netijesinde ýurdumyzyň nebitgaz, şol sanda gaz pudagy hem yzygiderli ösýär. Tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdebaryjylaryň biri bolan ýurdumyzda täze-täze gaz ýataklary açylyp ulanmaga berilýär. Tebigy gazy gaýtadan işleýän döwrebap kärhanalar gurlup, halkara taslamalar durmuşa geçirilýär diýip, milli Liderimiz belledi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz häzir pudagyň işini has netijeli guramak, tebigy gazyň çykarylýan möçberini we iberilýän ugurlaryny artdyrmak, ykdysadyýeti gowulandyrmak üçin öňde wajyp wezipeleriň durýandygyna ünsi çekdi. Bu ugurda “Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasynyň” esasynda degişli işler alnyp barylýar. Şoňa görä-de, bellenen çäreleri durmuşa geçirmekde ýangyç-energetika toplumynyň edara-kärhanalarynyň öňünde durýan wezipeleri ýerine ýetirmek bilen baglylykda, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ýola goýlan işleriň üstünlikli berjaý edilmelidigi nygtaldy.

Şolaryň çäklerinde Türkmenistanda gurlan nebitgazhimiýa kärhanalarynda maksatnamalaýyn işler üstünlikli ýerine ýetirilýär. Alnyp barylýan işleriň durnukly ösüşini saklamak ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda durýar diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklaryny senagatlaşdyrmak boýunça maksatnamanyň yzygiderli ýerine ýetirilmeginiň ähmiýeti barada durup geçip, beýleki pudaklar bilen birlikde ýangyç-energetika hem-de ykdysady-maliýe toplumlarynda bu ugurdaky meseleleriň çözülmegine ilkinji nobatdaky wezipeler hökmünde garalýandygyna ünsi çekdi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz bu babatda ýerine ýetirilýän işler bilen gyzyklandy.

Ilki bilen, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow nebitgaz pudagyny ösdürmek, ýangyç-energetika toplumyna ylmyň soňky gazananlaryny, häzirki zamanyň öňdebaryjy tehnologiýalaryny hem-de sanly ulgamy we halkara tejribäni ornaşdyrmak, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek, tebigy gazyň gazylyp alnyşyny hem-de daşyna iberilýän mukdaryny artdyrmak boýunça ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

“Mawy ýangyjyň” çykarylýan möçberini artdyrmak, guýularyň önüm berşini ýokarlandyrmak hem-de öňdebaryjy tehnologiýalary ulanmak arkaly täze guýulary özleşdirmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar. Wise-premýer innowasion tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmak, gaz önümçiligini öňe ilerletmek we halkara bazarlarda netijeli ýerlemek maksady bilen görülýän çäreler barada-da hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, geologiýa-gözleg işlerini geçirmegiň depginini artdyrmak, nebitiň we gazyň hem-de beýleki tebigy baýlyklaryň ätiýaçlyklaryny netijeli ulanmak üçin degişli çäreleriň görülmelidigini nygtady. Nebiti gaýtadan işleýän we gazhimiýa senagatyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek ugrunda zerur tagallalar edilmelidir diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow maliýe-ykdysadyýet toplumynda işleriň ýagdaýy, maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna maýa goýum serişdelerini özleşdirmek boýunça görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Häzir ýurdumyzda döwrebap tehnikalary we iň täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagyň, innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, döwletimiziň dünýä ykdysady ulgamyna goşulyşmagyny çuňlaşdyrmagyň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň hem-de maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň esasynda uzak möhletli geljek üçin durnukly ösüşiň berk binýadyny kemala getirmäge niýetlenen özgertmeleriň geçirilýändigi nygtaldy.

Milli ykdysadyýet baý tebigy, ykdysady, maýa goýum kuwwatyny peýdalanmak, döwletara hyzmatdaşlygy giňeltmek we daşary ykdysady mümkinçiligini ýokarlandyrmak bilen, üstünlikli diwersifikasiýalaşdyrylýar. Şunuň bilen baglylykda, Diýarymyzyň ykdysady ösüşiniň durnuklylygynyň, serişde mümkinçiliginiň hem-de ýurdumyzy ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlaryna köp mukdarda gönükdirilýän maýa goýumlar bilen höweslendirilýändigi bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ykdysady durnuklylygy, ösüşi üpjün etmek üçin zerur çäreleriň amala aşyrylmagynyň, halk hojalygynyň pudaklary tarapyndan maliýe serişdeleriniň ulanylyşyna yzygiderli gözegçilik edilmeginiň wajypdygyny aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz wise-premýere nebitgaz toplumyna degişli edaralaryň ykdysady durnuklylygyny gazanmak işini güýçlendirmek maksady bilen, anyk çäreleri görmegi tabşyrdy.

Soňra hormatly Prezidentimiz öňde durýan möhüm wezipeleri kesgitläp, degişli tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz ýurdumyzyň gaz pudagynyň işini gowulandyrmak üçin tutanýerlilik bilen, örän köp işlemelidigini aýtdy. Pudagyň önümçilik kuwwaty netijeli peýdalanylmalydyr.

Döwlet Baştutanymyz ylmyň we tehnologiýalaryň iň soňky gazananlary esasynda önümçilige sanly ulgamy ornaşdyryp, gaz senagatynyň kärhanalarynda zähmeti guramagyň netijeliliginiň ýokarlandyrylmalydygyny, munuň üçin pudaga daşary ýurt maýa goýumlaryny has köp çekmelidigini nygtady.

Hormatly Prezidentimiz häzirki wagtda dünýä bazarynda tebigy gazyň sarp edilişini hem-de bahasyny düýpli seljermek barada wise-premýer Ş.Abdrahmanowa anyk tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz türkmen tebigy gazyny daşarky bazarlara ibermegiň geografiýasyny giňeltmek bilen baglylykda, goňşy we sebit döwletleriniň gyzyklanmasyna görä, tebigy gazy gysga, orta we uzak möhletleýin şertnamalar esasynda ýerlemek üçin zerur işleri geçirmek barada görkezmeleri berdi.

Hormatly Prezidentimiz sözüni dowam edip, gorlary boýunça dünýäde iri «Galkynyş» gaz känini düýpli özleşdirmegiň depginini çaltlandyrmagy tabşyrdy.

Türkmen tebigy gazyny satyn almak we satmak barada baglaşylan şertnamalar boýunça borçnamalary üstünlikli ýerine ýetirmek üçin geljek ýyllarda ýurdumyzyň beýleki gaz känlerinde gazyň goşmaça möçberlerini çykarmak hem üpjün edilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.

Milli Liderimiz «Türkmengaz» döwlet konserni tarapyndan tebigy gazy satyn almak we satmak baradaky şertnamalar baglaşylanda, halkara tejribäni düýpli öwrenmegi tabşyrdy hem-de türkmen gazyny daşary ýurtlara eksport etmek boýunça wezipelere degişli görkezmeleri berdi.

Maslahatda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowa nebitgaz toplumynyň maliýe-ykdysady ýagdaýyny, desgalaryň ulanylyşyny yzygiderli seljermegi hemişe gözegçilikde saklamak tabşyryldy.

Milli Liderimiz gaz we nebit çykaryjy kärhanalaryň, geologiýa-gözleg edaralarynyň maddy üpjünçiligini gowulandyrmak, önümçilik desgalarynda zerur abatlaýyş we durkuny täzelemek işlerini geçirmek barada anyk teklipleri taýýarlamagyň möhümdigini aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz Maliýe we ykdysadyýet ministrligine hem-de Merkezi banka nebitgaz toplumynyň kärhanalarynyň maliýe-ykdysady ýagdaýyny, kuwwatlyklarynyň ulanylyşyny düýpli öwrenmegi seljerip durmagy gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow döwrüň talabyna laýyklykda hem-de nebitgaz toplumynda pudaklaýyn maksatnamalary gyşarnyksyz durmuşa geçirmek bilen baglylykda, öňdebaryjy sanly tehnologiýalar esasynda bank ulgamynyň işini döwrebaplaşdyrmak meselesini hemişe üns merkezinde saklamak barada anyk tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz iş maslahatyny jemläp, ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň örän möhümdigini ýene-de bir gezek belläp, olaryň ählisiniň özeninde ýurdumyzyň ykdysady bähbidiniň hemme zatdan ileri tutulmalydygy baradaky wezipeleriň durýandygyny aýratyn nygtady hem-de degişli ýolbaşçylara bu babatda anyk tabşyryklary berip, öňde goýlan wezipeleri çözmekde üstünlikleri arzuw etdi.

Halkymyz mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýuny uly tutumlar hem-de dabaralar bilen toýlaýar. Türkmenistanyň at gazanan arhitektory hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň binagärlik sungat eseri bolan merjen paýtagtymyzda hem-de tutuş ýurt möçberinde şanly sene mynasybetli açylyp, ulanylmaga berlen binalar toý şatlygyny goşalandyrdy. Şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýunyň öňüsyrasynda gojaman Köpetdagyň eteginde Döwlet münberi toplumynyň, ak şäherimiz Aşgabadyň Halkara howa menziliniň golaýynda «Laçyn» seýilgähiniň, sebitde deňi-taýy bolmadyk Söwda we dynç alyş, işewürlik merkezlerinden hem-de döwrebap ýaşaýyş jaýlaryndan ybarat bolan «Aşgabat» binalar toplumynyň açylyş dabarasyny synlap, eziz Watanymyzyň ösüşlerine, baş şäherimiz Aşgabadyň has-da gözel görke gelşine buýsandyk. Şeýle dabaraly çärelere hormatly Prezidentimiziň halk köpçüligi bilen birlikde gatnaşmagy il-ýurt bilen bir jan, bir tendigini görkezýän ajaýyp pursatlardyr.

Merjen paýtagtymyzyň adyny göterýän döwrebap toplum binagärlikde özboluşlylygy, owadanlygy, bezemenligi arkaly Aziýanyň merjen şäheri adyna eýe bolan Aşgabadyň gözelliginiň üstüni ýetirip, ajaýyp sazlaşygy bilen göwnüňi göterip, Arkadag Prezidentimize bolan buýsanjyňy goşalandyrýar. Dabara mynasybetli howa şarlary, dürli reňkli toý baglary bilen bezelen döwrebap desganyň Garaşsyzlyk toýunda ilkinji myhmanlaryny garşylamagynda uly many bar. «Ilkinji nobatda, meniň ähli aladam halkym bolar!» diýip, eşretli döwrany peşgeş beren hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen gurlan bu ajaýyp desga Garaşsyzlygymyzyň şanly toýundan gözbaş alyp, paýtagtymyzyň ýaşaýjylarynyň we myhmanlarynyň aýratyn höwes bilen barýan ýerine öwrüldi.

Milli binagärligiň ajaýyp däplerini we häzirki zaman şähergurluşygynyň iň gowy nusgalaryny özünde jemleýän, ertekilerdäki köşgi-eýwanlary ýada salýan bu desganyň eziz Watanymyzyň Garaşsyzlyk toýunyň dabaralara beslenen şanly 30 ýyllygyna gabatlap ulanylmaga berilmegi Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüni peşgeş beren mähriban Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda hemişelik Bitarap Diýarymyzyň ösüşleriň belent sepgitlerini nazarlap barýandygyny aýdyň görkezýän subutnamadyr. Hormatly Prezidentimiziň durmuş ugurly syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylmagynyň baş maksadynyň türkmenistanlylaryň oňat ýaşamagy, döredijilikli zähmet çekmegi we göwnejaý dynç almagy üçin iň gowy şertleri döretmäge gönükdirilendigini hem bellemek gerek.

Düzüminde Söwda we dynç alyş, işewürlik merkezlerini, döwrebap ýaşaýyş jaýlaryny jemleýän toplumyň «Aşgabat» adyna mynasyp bolmagynda uly many bar. Şu ýyl türkmen paýtagtynyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygy hem dabara bilen bellenildi, merjen paýtagtymyz Aşgabat Garaşsyzlyk ýyllarynda görlüp-eşidilmedik derejede özgerdi. Bu oňyn özgerişler ähli ösüşlerimiziň gözbaşynda duran döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň eziz Diýarymyzy gülledip ösdürmegiň ýoly bilen alyp barmagy netijesinde mümkin boldy. Bu gün Aşgabat Aziýanyň iň bir döwrebap, sazlaşykly ösýän şäherleriniň hatarynda mynasyp ornuny eýeledi.

Milli Liderimiziň ilhalar başlangyjy bilen bina edilen desga özüniň binagärlik aýratynlygy bilen türkmen paýtagtynyň gözel ýerleriniň birine öwrüldi. Toplumyň öňündäki meýdançada ýurdumyzyň medeniýet we sungat ussatlarynyň ýerine ýetirmeginde aýdym-sazly çykyşlaryň şowhuny astynda döwlet Baştutanymyzyň toý bagyny kesip, söwda-dynç alyş merkezini açyp ulanmaga bermegi, ýörite enjamdaky düwmäni basyp, interaktiw ulgamy işe girizmegi bilen, yşygyň, sazyň owazy astynda täsin gözellikleri synlamak aýratyn buýsançly boldy. Häzirki eýýamy wasp edýän şygarlaryň hem-de milli Liderimize bagtly durmuş üçin hoşallyk sözleriniň şöhlelenmegi halkymyzyň göwün guşuny ganatlandyrdy. Sekiz gektar meýdany eýeleýän täze desganyň düzüminde 4 gatly söwda-dynç alyş, 6 gatly işewürlik merkeziniň hem-de döwrebap ýaşaýyş jaý toplumynyň, şeýle-de, toý dabaralaryny geçirmek üçin 800 orunlyk iki gatly binanyň bolmagy ýurdumyzda baş maksadyň halkyň amatly ýaşaýşyny üpjün etmäge gönükdirilendigini aýdyň görkezýär. Toplumyň düzümine 708 orunlyk ýerasty awtoduralga, awtoýuwalga hem-de ýeňil awtoulaglara hyzmat edýän merkezler, kafe, inženerçilik desgalary, suw çüwdürimi, estakada köprüsi, uzynlygy 309 metr bolan emeli akaba girýär. Seýilgäh zolagy döredilip, gül ekilen aýmançalar, oturgyçlar we çyralar göwün guşuňy belende göterýär.

Girelgesi we çykalgasy bolan, estakada görnüşinde gurlan ýol türkmen paýtagtynyň täze keşbini has-da gözelleşdirdi.

Ýaşaýyş toplumynyň 11 gatly iki, 14 gatly iki hem-de 17 gatly bir binadan ybarat bolmagy bu toplumyň özboluşly binagärligini üpjün edýär. 124 öýli döwrebap jaýda üç, dört we ýedi otagly, ähli amatlyklary bolan öýler ýerleşýär. Şolarda giň myhman otaglary, ýatylýan rahat otaglar, döwrebap durmuş tehnikasy bilen üpjün edilen aşhanalar, eýwanlar hem-de kömekçi jaýlar, awtoulaglar üçin ýerasty duralgalar göz öňüne tutulan. Toplumda açyk howada oýnamak üçin degişli enjamlar bilen üpjün edilen çagalar meýdançasynyň, işjeň dynç almagy halaýanlara niýetlenen sport meýdançalarynyň, köpçülikleýin çäreleri geçirmek üçin binanyň bolmagy paýtagtymyzdaky täze ýaşaýyş toplumynyň özboluşly, häsiýetli aýratynlygydyr.

Amatly ýaşaýşy, işewürligi, söwdany, dynç alşy utgaşdyrmaga ýardam edýän Söwda-dynç alyş we işewürlik merkezlerinden hem-de ýaşaýyş jaýyndan ybarat bolan täze binalar toplumy, paýtagtymyzda we ýurdumyzyň dürli künjeklerinde gurlan we gurulýan köpsanly durmuş maksatly desgalar halkymyzyň abadançylygynyň yzygiderli ýokarlanýandygynyň şaýadydyr.

Goý, eziz Diýarymyzy ösüşleriň we özgerişleriň mekanyna öwren Gahryman Arkadagymyza döwletli tutumlarynda rowaçlyklar ýar bolsun!

Imran Eýýup ogly, GASANOW,

Balkan welaýatynyň Hazar şäheriniň ýaşaýjysy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyz deňsiz-taýsyz ösüşlere eýe bolýar. Ähli pudaklara ylmyň iň soňky gazananlary, innowasion tehnologiýalar, sanly ulgam ornaşdyrylýar. Eziz Diýarymyzyň bedew batly ösüşlerinde sanly ulgamyň ähmiýetli ornuny her ädimde görýäris. Munuň özi tizlik, amatlylyk, tygşytlylyk bilen hem aýrylmaz baglydyr. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly: «...innowasiýalar, häzirki zaman ylymlary, nanotehnologiýalar, sanly ulgam adamzat jemgyýetini öňe alyp barýar».

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, ýurdumyzda öňdebaryjy tejribeleri öwrenmek we önümçilige ornaşdyrmak işleri döwrebap derejede ýola goýlup, maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar. Ýurdumyzyň ylym, bilim ulgamyna sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy ýaş nesliň bu ugurdan has-da kämilleşip, innowasion ösüşleriň öň hatarynda bolmagyna oňyn täsir edýär. Hünärmenler, aýratyn-da, ýaşlar täze ylmy taglymatlary öwrenip, dünýä tejribesinden, öňdebaryjy tehnologiýalardan habarly bolýarlar. «Türkmenistanda ylym ulgamyny 2020 — 2025-nji ýyllarda sanly ulgama geçirmegiň Maksatnamasynyň» üstünlikli amal edilmeginiň çäklerinde ýurdumyzyň ylym-bilim edaralarynyň, ýokary we orta okuw mekdepleriniň öňdebaryjy tehniki enjamlar, ýokary tizlikli internet tehnologiýalary, kompýuter programmalary bilen üpjün edilmegi, elektron okuw-görkezme esbaplarynyň, wideo we audio materiallaryň, elektron okuw kitaplarydyr gollanmalaryň taýýarlanmagy netijesinde, häzirki zamanyň sanly tehnologiýalaryndan oňat baş çykarýan zehinli hünärmenleriň nesli kemala gelýär. Ýaş hünärmenler sanly bilim ulgamyndaky dünýä tejribesini öwrenip, ony ýurdumyza ornaşdyrmak babatda teklipleri taýýarlamaga ýardam edýärler, milli ykdysadyýetimize sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna öz açyşlaryny hödürläp, bu ugurda döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegine mynasyp goşant goşýarlar. Häzirki wagtda Diýarymyzyň täze, innowasion tehnologiýalar esasynda işleýän önümçilik kärhanalarynda zähmet çekýänleriň aglabasy ýaşlardyr.

Ýurdumyzda ýaş nesliň kompýuter tehnologiýalaryndan, innowasion täzeliklerden, ylmyň soňky gazananlaryndan ýokary derejede peýdalanyp bilmegi üçin ähli şertler döredilýär. Bu babatda ilkinji ädimiň orta mekdepleriň birinji synpyndan başlanmagy, ýagny bilimler dünýäsine ilkinji gezek gadam basýan körpelere Gahryman Arkadagymyzyň adyndan öwrediji kompýuterleriň sowgat berilmegi ýaş nesliň irki ösüşden gözýetiminiň giňelmeginde, bilimleri çuňlaşdyryp özleşdirmeginde, dünýä dillerini öwrenmeginde, hünär babatda kämilleşmeginde örän ähmiýetlidir.

Milli Liderimiz «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň 1-nji sentýabrynda, ýagny Bilimler we talyp ýaşlar gününde talyplar we okuwçylar üçin geçen umumy sapagynda ýaşlaryň innowasion barlaglara işjeň gatnaşyp, täze tehnologiýalary döretmelidigini nygtady we talyp ýaşlara, okuwçylara ýüzlenip: «Siz täze ylmy işleriňiz, düýpli açyşlaryňyz bilen özüňizi öňdebaryjy nesiller hökmünde dünýä tanatmalysyňyz» diýdi. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň eşretleri bilen ýaşaýan türkmen ýaşlarynyň milli Liderimiziň bu ynamyny aňryýany bilen ödejekdiklerine ynanýarys.

Göwher DURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Taryhy maglumatlar we arheologik tapyndylar ýeri işläp bejermek bilen bagly buhgalterçilik hasaba alnyşynyň has irki döwürde ýüze çykandygyny tassyklaýar. Bu iş öndürilen önümiň möçberini we gymmatyny kesgitlemekde, şeýle hem jemgyýetiň maliýe ulgamyny dolandyrmakda uly orun eýeläpdir. Parfiýa döwletiniň Rim imperiýasy bilen Beýik Ýüpek ýoly arkaly hyzmatdaşlygynyň gülläp ösen döwründe buhgalterçilik hasaba alnyşynyň hukuk esaslary kemala gelipdir. Giçki Orta asyrlarda bolsa bu iş has-da kämilleşdirilipdir.

XX asyrda buhgalterçilik hasaba alnyşynyň ylmy esaslaryny ösdürmekde we onuň tejribe işlerini kämilleşdirmekde dürli ýurtlarda giň gerimli işler durmuşa geçirilipdir. Hasap görkezijileriniň täze görnüşleriniň işlenip düzülmegi we şonuň esasynda buhgalterçilik hasaba alnyşynyň emläklerini hasaba almakda hem-de bahalandyrmakda täze ylmy nazaryýetleriň işlenip düzülmegi, harajatlary hasaba almagyň, önümiň özüne düşýän gymmatyny hasaplamagyň kämil görnüşleriniň döredilmegi we beýlekiler buhgalterçilik hasaba alnyşynyň halkara derejesinde ösdürilmegi ugrunda durmuşa geçirilen işleriň esasylarydyr.

Garaşsyz Türkmenistanda hem milli ykdysadyýetiň ösüşini üpjün etmekde buhgalterçilik hasaba alnyşynyň halkara ülňülerine laýyklykda guralmagyna uly ähmiýet berilýär. Hormatly Prezidentimiziň: «Öňümizde maliýe hasabatlylygyny halkara ölçeglerine laýyk getirmek bilen baglanyşykly örän çylşyrymly wezipeler dur. Şol wezipeleriň amala aşyrylmagy bolsa, maliýe amallaryny geçirmegiň äşgärligini üpjün edip, daşary ýurtly maýadarlaryň maýa goýmaga höwesini artdyrar» diýip bellemegi hem munuň aýdyň subutnamasydyr.

Döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallalary esasynda, ýurdumyzda buhgalterçilik hasaba alnyşynyň hukuk binýadyny kesgitleýän birnäçe kanunlar we kadalaşdyryjy namalar kabul edildi. Hormatly Prezidentimiz 2010-njy ýylda «Türkmenistanda buhgalterçilik hasaba alnyşy we auditi özgertmek maksatnamasyny tassyklamak hakyndaky» Karara gol çekdi. Bu resminama ýurdumyzyň maliýe-ykdysady we bank ulgamynda durmuşa geçirilýän hem-de bazar ykdysadyýeti şertlerinde halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň mundan beýläk-de sazlaşykly ösmegini üpjün etmäge gönükdirilen düýpli özgertmeler ýolunda möhüm ädim boldy. Degişli resminama Türkmenistanda kärhanalaryň, edaralaryň we guramalaryň maliýe hasabatlylygyny kämilleşdirmek hem-de dünýäniň dürli döwletleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy täze derejä çykarmak ugrunda möhüm utgaşdyryjy gural bolup, daşary ýurt maýalarynyň möçberleriniň artmagyna ýardam edýär.

2012-nji ýylda Täjirçilik kärhanalary, Döwlet býujet edaralary, Kiçi we orta telekeçilik kärhanalary üçin maliýe hasabatlylygynyň milli standartlarynyň sanawynyň hem-de halkara ülňülerine laýyk gelýän täze hasaplaryň meýilnamalarynyň kabul edilmegi hem ýurdumyzda buhgalterçilik hasaba alnyşyny kämilleşdirmegiň nobatdaky möhüm tapgyryna öwrüldi. 2017-nji ýylyň 22-nji dekabrynda hormatly Prezidentimiz 2019-njy ýylyň 1-nji ýanwaryndan başlap, eýeçiligiň görnüşine garamazdan, karz edaralaryndan başga ähli kärhanalara, edaralara we guramalara, buhgalterçilik hasaba alnyşynyň we maliýe hasabatlylygynyň halkara standartlaryna geçmegi hakyndaky Karara gol çekdi. Munuň özi ýurdumyzyň edara-kärhanalarynyň we guramalarynyň maliýe işini kämilleşdirmäge gönükdirilendir.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli düzümleriniň sazlaşykly ösmegini üpjün edip, halkymyzyň eşretli durmuşda ýaşamagy ugrunda taýsyz tagallalary edýän hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, döwletli tutumlarynyň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Bägül ORAZGELDIÝEWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Türkmen topragynyň asty-da, üsti-de hazyna. Kesewini dürtseň gögerýän topragymyz nebitgaz gorlary boýunça-da dünýäniň öňdebaryjylarynyň hatarynda. Şeýle bolansoň, ýurdumyzda nebitgaz senagaty — ykdysadyýetiň iň esasy ugurlarynyň biri. Bu gün türkmen «gara altyny», «mawy ýangyjy» dost-dogan illeriň hem ojaklaryna ýylylyk, durmuşyna ýakym paýlaýar. Täze nebitgazly guýularyň gazylyp, ummasyz ýerasty hazynanyň üstünden ýygy-ýygydan barylmagy topragymyzyň egsilmez berekedine ýene bir ýola güwä geçýär.

Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly halkara maslahata gatnaşyjylara ýollan Gutlagynda nygtalyşy ýaly, nebitgaz senagatyny ösdürmek Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri boldy. Döwletimiziň amala aşyrýan energetika strategiýasyna laýyklykda, uglewodorod serişdelerini il-günümiziň we beýleki ýurtlaryň halklarynyň bähbidine gönükdirmek babatda alnyp barylýan işler öz oňyn netijesini berýär. Bu tutumly işlere türkmenistanly geologlar hem öz mynasyp goşandyny goşýarlar.

Paýtagtymyzda 26-njy gezek geçirilen halkara maslahata «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň «Lebapnebitgazgözleg» ekspedisiýasynyň geologlary hem sowgatly geldiler. Ekspedisiýanyň buraw desgasynyň başlygy Halmyrat Rozyýewiň ýolbaşçylygyndaky topar Hazaryň kenaryndaky Uzynada meýdançasyndaky 13-nji gözleg-barlag guýusynda ummasyz ýerasty hazynanyň üstünden bardy. Geologlar tarapyndan 6860 metr çuňlukda nebitgaz kondensatynyň we «mawy ýangyjyň» ägirt uly gorunyň üsti açyldy. Ekspedisiýanyň berýän maglumatlaryna görä, bu guýudan bir gije-gündiziň dowamynda 105 tonna golaý nebitgaz kondensatyny, 120 müň kub metr tebigy gazy alyp bolýar.

Ýeri gelende aýtsak, Yslam Soltanow, Myrat Joraýew ýaly tejribeli ussalar bilen işleşýän topar ýolbaşçysy Uzynada meýdançasynda ozal hem şeýle bereketli guýyny gazypdy. Toparyň burawlan ikinji guýusyndan ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyna güýç goşjak uly hazynanyň ýüze çykarylmagy-da guwandyryjydyr.

Gürrüňi edilýän guýynyň «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň geologlary tarapyndan henize çenli gazylan iň çuň guýularyň biridigini aýtmak gerek. Korporasiýanyň taryhyndaky iň çuň guýy hem häzir «Lebapnebitgazgözleg» ekspedisiýasy tarapyndan gazylýar. Farhat Rozybaýewiň ýolbaşçylygynda gazylýan 15-nji gözleg-barlag guýusynyň taslama çuňlugy 7 müň 600 metre ýetýär. Häzir geologlar bu çuňlugyň 5,5 müň metrine baryp ýetdiler. Ýakyn günlerde bu topardan hem hoş habara garaşylýar.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň nebitgaz senagatynyň işgärleri üçin döredip berýän mümkinçilikleri geologlaryň işini ýeňilleşdirmek bilen, onuň netijeliligini-de artdyrýar. Türkmen geologlary buraw işinde dünýäniň ösen tehnologiýalaryndan peýdalanýarlar. Döwrebap enjamlaryň üsti yzygiderli ýetirilip durulýar. Munuň üçin geologlaryň hormatly Prezidentimize hoşallygynyň çägi ýok.

Agageldi ITALMAZOW.

(Öz habarçymyz).

Bagtyýarlyk döwrümizde ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm ugry bolan bank ulgamy çalt depginler bilen ösýär. Ulgamyň ygtybarlylygyny has-da ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan işler döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýär. Bank ulgamynyň durnukly işlemegi ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygynyň, depginli ösüşiniň üpjün edilmegi hem-de dünýä ykdysady giňişligine amatly goşulyşmagy üçin möhümdir.

2011-nji ýylda «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Maksatnama laýyklykda, durmuşa geçirilýän giň möçberli ykdysady özgertmelerde ulgamyň işini kämilleşdirmek we ony döwrüň talaplaryna laýyk getirmek, bank hyzmatlarynyň hilini halkara ölçeglere görä guramak, olaryň görnüşlerini artdyrmak, milli manadyň hümmetiniň durnuklylygyny üpjün etmek boýunça amala aşyrylmaly işler kesgitlenildi. Bu ugurda alnyp barylýan innowasion özgertmeler banklaryň maýalaşdyryş derejesiniň ýokarlanmagyna, maliýe serişdeleriniň binýadyny berkitmäge, bank gözegçiligini kämilleşdirmäge, bank amallarynyň göwrümini giňeltmäge, innowasion bank önümleriniň we tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagyna, agzalan ugurda ilata edilýän hyzmatlaryň hiliniň ýokarlanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Täze tehnologiýalaryň yzygiderli ornaşdyrylmagy ilata töleg-hasaplaşyk, depozit we beýleki hyzmatlary banka barmazdan, ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Milli töleg ulgamyny ösdürmek, onuň netijeliligini, ygtybarlylygyny hem-de howpsuzlygyny üpjün etmek üçin ulgam döwrebap maglumat tehnologiýalarydyr kompýuter programmalary bilen üpjün edilýär. Nagt däl hasaplaşyklaryň gerimi günsaýyn giňeýär. Karz edaralarynda hyzmatlaryň täze görnüşleri yzygiderli ornaşdyrylýar.

Milli Liderimiz: «Geljekde pul-karz syýasatynyň maksatnamalaýyn ugurlary, onuň möhüm gurallary netijeli ykdysady strategiýany durmuşa geçirmek üçin has amatly şertleri döredýän ugurlarda hem-de derejelerde kemala getirilmelidir. Häzirki döwürde Türkmenistanyň öňünde bu strategiki möhüm ulgamda düýpli we yzygiderli özgertmeleri amala aşyrmak wezipesi durýar» diýip belleýär.

Syýasy ylymlaryň doktory Serdar Berdimuhamedowyň golaýda çap edilen «Türkmenistanyň ykdysady strategiýasy: durnukly ösüşiň milli nusgasy» atly ylmy makalasynda nygtalyşy ýaly, Garaşsyzlygyň ykdysady esaslaryny has-da pugtalandyrmakda maliýe-bank ulgamyna aýratyn orun degişlidir.

Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzda manadyň satyn alyş ukybynyň durnuklylygy üpjün edildi. Karz serişdeleriniň möçberleri yzygiderli artdyrylýar. Şeýle düýpli işleriň netijesinde esasy makroykdysady görkezijiler ýokarlanýar. Pul ulgamynda özgertmeleriň çäklerinde amala aşyrylan işler milli pula ynamy artdyrdy. Munuň şeýledigini Halkara Pul Gaznasy ýaly abraýly maliýe düzümler ençeme gezek tassykladylar. «Fitch Ratings» halkara agentliginiň ýurdumyza «B+durnukly» derejäni bermegi hem ykdysadyýetiň depginli ösýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Ýazgeldi ANNAMUHAMMEDOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şu ýylyň 18-nji noýabrynda Koreýa Respublikasynda geçirilen Demirgazyk Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça halkara forumda sanly ulgam arkaly çykyş edip, häzirki döwrüň hakykatynyň pandemiýa garşy bilelikde göreşmek we onuň ýaýramagy sebäpli ýüze çykan ýaramaz durmuş-ykdysady, ynsanperwer netijeleri azaltmak wezipesini öňe çykarýandygyny nygtady.

Gynansak-da, ählumumy howpuň öňünde duran dünýä bileleşiginiň bu wehime öz wagtynda netijeli göreşip bilmändigini bellemek gerek diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de dünýäniň ähli döwletleriniň aň-bilim, maddy, maliýe we beýleki serişdelerini birleşdirmegiň bu çökgünlik ýagdaýyny üstünlikli ýeňip geçmegiň ýeke-täk usulydygyna ynam bildirdi.

Biz koronawirus meselesini syýasylaşdyrmakdan hem-de ony döwletara gatnaşyklarda täsir ediş guraly hökmünde ulanmakdan doly ýüz öwürmegiň zerurdygyna düşünýäris diýip, milli Liderimiz belledi.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde bu ugurdaky halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek boýunça ozal beýan eden başlangyçlaryny anyklaşdyrandygyny ýatlatdy. Biz, hususan-da, Bütindünýa Saglygy Goraýyş Guramasynyň howandarlygynda koronawirusyň tebigy gelip çykyşyny öwrenmek boýunça ulgamlaýyn işe girişmegi, bu ýokanjyň döredýän kesellerini bejermek we onuň öňüni almak meseleleriniň üstünde maksada gönükdirilen işleri alyp barmagy teklip edýäris diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy.

Golaýda Bütindünýa Saglygy Goraýyş Guramasynyň (BSGG) wekiliýeti ýurdumyzda boldy. Wekiliýete BSGG-niň Ýewropa sebitindäki adatdan daşary ýagdaýlar boýunça sebit direktory hanym Dorit Nisan ýolbaşçylyk etdi. Onuň düzümine epidemiologiýa we epidemiologik gözegçilik, adatdan daşary ýagdaýlara taýýarlyk hem-de olar babatda çäreleri görmek, maglumatlary ýygnamak, daşky gurşaw we saglygy goraýyş, ýokanç däl keseller boýunça bilermenler girdiler.

Dürli ministrliklerde we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda, saglygy goraýyş edaralarynda, ugurdaş ýokary okuw mekdeplerinde geçirilen duşuşyklaryň barşynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň şu ýylyň oktýabr aýynda “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” atly alym-lukmanlaryň halkara maslahatyna gatnaşmak üçin Aşgabada gelen BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory Hans Klýuge bilen bolan duşuşygynyň barşynda gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmäge degişli meseleleriň ençemesi ara alnyp maslahatlaşyldy.

Döwlet Baştutanymyzyň bu foruma gatnaşyjylara Gutlagynda belleýşi ýaly, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň beýleki ýöriteleşdirilen düzümleri bilen özara gatnaşyklary yzygiderli ösdürip, Türkmenistan lukmançylyk diplomatiýasy ulgamynda iş ýüzündäki hyzmatdaşlygy ösdürmekde, adamlaryň saglygyny goramak meselelerini çözmek üçin netijeli çäreleri işläp taýýarlamakda, howply keselleriň öňüni almak we olara garşy göreşmek babatda ylmy maglumatlary alyşmakda baý tejribe toplady.

Bütin dünýäni gurşap alan pandemiýa bu ählumumy howpa garşy göreşmekde halkara bileleşigiň tagallalaryny birleşdirmegi talap edýär. Lukmançylyk diplomatiýasyna aýratyn ähmiýet bermek zerurlygyny ýüze çykarýar. Türkmenistan dünýäde ilkinji ýurtlaryň hatarynda COVID-19-yň öz çägine aralaşmagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn çäreleri gördi. Ýurdumyz täze ählumumy ýokanjyň howpuna örän oňat düşünmek bilen, koronawirusa garşy göreşmek babatda özara ylalaşylan çözgütleri taýýarlamakda halkara tagallalary birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe halkara başlangyçlar bilen çykyş etdi hem-de sebitde bu ugurda anyk çäreleriň görülmegine ýardam berdi diýip, milli Liderimiz belledi.

Wekiliýetiň agzalary türkmen kärdeşleri bilen Türkmenistan — BSGG hyzmatdaşlygynyň «Ýol kartasynyň» taslamasy boýunça pikir alyşdylar, bilelikdäki ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişini çaltlandyrmak üçin ýokary derejedäki duşuşyklary yzygiderli guramagyň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar. Hyzmatdaşlygyň dürli ugurlaryny teklip etmekde we ylalaşmakda Pudagara iş toparynyň möhüm guramaçylyk orny nygtaldy.

Milli Liderimiziň Demirgazyk Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça halkara forumda eden çykyşy bilen baglylykda, türkmen tarapynyň başlangyçlarynyň birnäçesi boýunça teklipler beýan edildi. Şolaryň hatarynda Merkezi Aziýada epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa sebit merkezini döretmek baradaky teklip hem-de Türkmenistanda Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa ylmy-önümçilik merkezini gurmak baradaky çözgüt bar.

H.Klýugeniň Epidemiologiýa sebit merkeziniň taslamasy meýilleşdirilende hem-de ilerledilende “Bitewi saglygy goraýyş” konsepsiýasyny ulanmak baradaky teklibi, milli saglygy goraýşyň ilkinji ulgamynyň işini kämilleşdirmek, onuň maglumat binýadyny we “sanly lukmançylygy” ösdürmek boýunça teklipler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Türkmenistan saglygy goraýyş we durnukly ösüş meseleleri boýunça Umumy Ýewropa komissiýasynyň (Monti komissiýasy) işini goldap, 2021-nji ýylyň mart aýynda komissiýa tarapyndan beýan edilen Hereketleriň çagyryşyna goşuldy. Bu komissiýa BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory Hans Klýugeniň başlangyjy boýunça 2020-nji ýylyň sentýabrynda döredildi.

Türkmen hünärmenleriniň Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasyndan kärdeşleri bilen duşuşyklarynyň barşynda Türkmenistanyň saglygy goraýyş ulgamyny ösdürmegiň esasy ugurlarynyň “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň täze rejelenen görnüşinde hem-de ony durmuşa geçirmek boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin çäreleriň Meýilnamasynda kesgitlenendigi nygtaldy. Bu resminamalar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan şu ýylyň mart aýynda tassyklanyldy.

Maksatnamanyň esasy maksady saglygy berkitmäge we keselleriň öňüni almaga toplumlaýyn çemeleşmek bilen, saglygy goraýyş ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmekden, ilatyň ömür dowamlylygyny ýokarlandyrmakdan, dünýä ülňüleriniň derejesinde ony ýokary hilli lukmançylyk hyzmatlary bilen üpjün etmekden ybaratdyr.

Döwlet Baştutanymyz bu resminama gol çekip, amala aşyrylýan, bu möhüm strategik ulgamda düýpli özgerişliklere gönükdirilen işleriň çäklerinde döwrebap lukmançylyk merkezlerini gurmagyň, dünýäniň iň gowy önüm öndürijileriniň öňdebaryjy enjamlaryny satyn almagyň, ýokary hünärli hünärmenleri taýýarlamagyň, derman üpjünçiliginiň gurallaryny kämilleşdirmegiň göz öňünde tutulýandygyny nygtady. Işjeň öňüni alyş işine, adamlaryň sagdyn durmuş ýörelgesine islegleriniň artmagyna hem-de zyýanly endiklerden el çekmeklerine aýratyn üns berilmelidir.

Şu ýyl tassyklanylan “Türkmenistanda ýokanç däl keselleriň öňüni almak we olaryň garşysyna göreşmek boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli strategiýa” we ony durmuşa geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasy, “Sagdyn ene — sagdyn çaga — sagdyn geljek” atly 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli strategiýa we ony durmuşa geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasy, Türkmenistanda ilatyň kesellere garşy göreşmek ukybyny ýokarlandyrmak boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnama, ýurdumyzyň ýiti ýokanç kesele garşy göreşmäge taýýarlygyny üpjün etmegiň täze Meýilnamasy ýaly resminamalarda saglygy goraýyş ulgamynyň işiniň aýry-aýry ugurlary anyklaşdyryldy.

Olarda dürli keselleriň öňüni almak, öz wagtynda ýüze çykarmak, bejermek, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň ýokary derejesini we hilini gazanmak, milletiň genofonduny saklap galmak hem-de gowulandyrmak, ilatyň immun derejesini ýokarlandyrmak, lukmanlaryň hünär derejelerini, bilimlerini artdyrmak boýunça wezipeler, şeýle-de aýratyn howply ýokanç keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmekde işi ulgamlaýyn guramak maksady bilen, Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlygynyň geljegi uly ugurlary kesgitlenildi.

Kabul edilen milli maksatnamalaryň esasynda Türkmenistanda saglygy goraýyş ulgamynyň düzümi yzygiderli giňeldilýär we döwrebaplaşdyrylýar. Şolar ýurdumyzyň tutuş ilatyna häzirki zaman lukmançylyk hyzmatlaryna deň mümkinçilikleridir elýeterliligi üpjün edýär.

Diýarymyzyň ähli sebitlerinde lukmançylyk-kesel anyklaýyş, “Ene mähri”, gaýragoýulmasyz «Tiz kömek», kliniki we ylmy-kliniki merkezler, köpugurly hassahanalar, şypahanalar guruldy hem-de ulanmaga berildi. Olar dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň lukmançylyk enjamlary bilen üpjün edildi.

Döwlet we döwlete dahylsyz guramalar enäniň we çaganyň, şol sanda goraga mätäç toparlaryň saglygyny goramaga aýratyn üns berýärler. Şu ýylyň mart aýynda döredilen Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň serişdeleriniň hasabyndan ýurdumyzyň ähli welaýatlarynyň hassahanalarynyň çagalar bölümleri täze “Tiz kömek” awtoulaglaryny aldylar. Gazna şeýle hem howandarlyga mätäç çagalaryň lukmançylyk operasiýalaryna serişdeleri yzygiderli bölüp berýär.

Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň 10-njy noýabrynda Balkan welaýatynda saglygy goraýyş ulgamynyň birbada iki desgasyny ulanmaga bermek dabarasynyň bolandygyny ýatlatmak ýerlikli bolar. Şol dabaralara Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow gatnaşdy. Türkmenbaşy şäherinde ýokanç keseller hassahanasynyň täze binasy açyldy. Ol Germaniýanyň, Şwesiýanyň, Italiýanyň, Fransiýanyň, Ýaponiýanyň, ABŞ-nyň, Koreýa Respublikasynyň, Niderlandlar Patyşalygynyň, Çehiýanyň, Beýik Britaniýanyň we Hytaý Halk Respublikasynyň meşhur önüm öndürijileriniň döwrebap lukmançylyk enjamlary bilen üpjün edildi. Magtymguly etrabynda bolsa 50 stasionar we 30 ambulator orunlyk täze hassahana saglygy goraýyş ulgamynyň häzirki zaman düzüminiň üstüni ýetirdi.

400 orunlyk köpugurly hassahana-da ýerli saglygy goraýyş edaralarynyň ulgamyna goşular. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şu aýda Türkmenbaşy şäherinde bolmagynyň çäklerinde bu hassahananyň tamamlaýjy tapgyrynyň gurluşygy bilen tanyşdy.

Türkmenistanyň täze gurulýan saglygy goraýyş edaralarynda dürli keselleri anyklamak hem-de bejermek ulgamynda ylmy usullary, innowasion tejribeleri we ýokary takyk tehnologiýalary ornaşdyrmak üçin ähli şertler döredilýär. Munuň özi olarda işleýän hünärmenleriň degişli hünär derejesini talap edýär.

Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersiteti ýurdumyzyň saglygy goraýyş edaralary we derman senagaty kärhanalary üçin ýokary bilimli hünärmenleri taýýarlaýar. Dünýäde kabul edilen tejribä laýyklykda, bu ýokary okuw mekdebi öz işinde bilim hem-de ylym meselelerini utgaşdyrmaga çalşyp, keselleri anyklamagyň, bejermegiň täze usullaryny işläp taýýarlaýar, milli saglygy goraýyş edaralarynyň işi üçin ylmy binýady kämilleşdirmäge ýardam edýär.

Ylmy-mugallymçylyk işgärlerini taýýarlamak işi aspiranturada, doktoranturada okatmak arkaly amala aşyrylýar. Hünärmenleriň hünär taýýarlygy kafedralaryň binýadyndaky kliniki ordinaturada geçirilýär. Türkmenistan ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak hem-de olaryň hünär taýýarlygyny ýokarlandyrmak üçin halkara hyzmatdaşlygyň mümkinçiliklerini giňden ulanýar.

Milli saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak we germaniýaly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmak babatdaky tejribäniň çäklerinde, şu ýylyň 21 — 24-nji noýabry aralygynda türkmen hünärmenleriniň wekilçilikli topary Mýunhen şäherine, Maksimilian-Lýudwig adyndaky Mýunhen uniwersitetiniň Grosshadern klinikasyna sapara iberildi.

Köpýyllyk ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň çäklerinde türkmen lukmanlary GFR-iň öňdebaryjy hassahanalarynda dürli ugurlar boýunça hünär derejesini ýokarlandyrýarlar, nemes hünärmenleri bolsa, ýurdumyza yzygiderli gelýärler. 2011 — 2021-nji ýyllarda Türkmenistanda we Germaniýada forumlaryň 9-sy geçirildi. Şolaryň gün tertibine saglygy goraýşyň möhüm meseleleri girizildi.

Halkara hyzmatdaşlyk ýurdumyzyň saglygy goraýşynyň sanly ulgamynyň hem ösmegine ýardam edýär. BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde “Russiýanyň bilermenleri halkara ösüş üçin” Maksatnamasynyň çäklerinde, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligine COVID-19-a garşy sanjym alan adamlaryň elektron sanawyny döretmekde ýardam berilýär. Elektron sanaw ministrlige sanjym alan ilatyň gurşawynyň möçberini kesgitlemäge we waksinalaryň getirilmegini meýilleşdirmäge mümkinçilik döreder.

Dünýäde indi iki ýyldan bäri dowam edýän koronawirus pandemiýasy ilatyň saglygyny goramak meselesiniň derwaýyslygyny has-da artdyrdy. Türkmenistanyň Hökümeti dörän howp babatda çaltlyk bilen degişli çäreleri görüp, howply ýokançdan goranmagyň köpderejeli ulgamyny döretdi hem-de Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň keselleriň öňüni alyş çäreleri babatdaky maslahatlaryny kabul etdi.

BSGG-niň ýurt edarasynyň işjeň gatnaşmagynda döwlet derejesinde koronawirus ýokanjy döräýjek ýagdaýynda Türkmenistanyň taýýarlygyny üpjün etmegiň we dessin çäreleri görmegiň Meýilnamasy işlenip taýýarlanyldy hem-de tassyklanyldy. Çünki sanjymlar keseliň ýaýramagynyň öňüni almagyň ygtybarly serişdesi bolup durýar. Ýurdumyzda eýýäm ilatyň 70 göterimden gowragyna sanjym edildi.

Keselleriň öňüni almak hem-de adamlaryň saglygyny goramak maksady bilen, Türkmenistanda azyk önümleriniň hiline we howpsuzlygyna berk gözegçilik edilýär, ýurdumyzyň ähli künjeklerinde ilaty arassa agyz suwy bilen üpjün etmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar.

ÝUNISEF-niň we BSGG-niň tehniki taýdan goldaw bermeginde işlenip taýýarlanylyp, 2020-nji ýylda kabul edilen Türkmenistanyň ilatynyň sagdyn iýmitlenmegi boýunça 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnamasy saglygy berkitmäge hem-de iýmitlenmek bilen bagly döreýän ýokanç däl keselleriň öňüni almaga gönükdirilendir. Şeýle hem ol saglygy goraýyş ulgamynyň işini keselleriň öňüni almak babatda üýtgedip gurmak, ilatyň sagdyn iýmitlenmegi boýunça wezipeleri çözmek üçin pudagara gatnaşyklary pugtalandyrmakda Türkmenistanyň tagallalaryny goldamagy göz öňünde tutýar.

Şunda dünýäde emele gelen çylşyrymly epidemiologik ýagdaý bilen baglylykda, şu ýyl güýje giren “Ýokanç keselleriň öňüni almak hakynda” Türkmenistanyň Kanuny aýratyn ähmiýete eýedir. Bu Kanun ýokanç keselleriň öňüni almagyň hukuk, guramaçylyk, ykdysady we durmuş esaslaryny kesgitleýär.

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň bilermenleri türkmen kärdeşleri bilen duşuşdylar, geljekde-de maksatlaýyn goldaw bermek babatda meýilnamalary işläp taýýarlamak üçin töwekgelçiliklere we isleglere baha berdiler. BSGG-niň Türkmenistana 2020-nji ýylyň iýul aýynda gelen birinji wekiliýetiniň agzalary ýaly, bilermenler ýurtda ýokanjyň örän howpludygyna doly düşünilýändigini hem-de COVID-19-yň döremeginiň öňüni almak üçin netijeli çäreleriň görülýändigini bellediler.

BSGG-niň wekiliýetiniň agzalary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan işlenip taýýarlanylan “Saglyk” Döwlet maksatnamasyna laýyklykda, Türkmenistanda saglygy goraýyş ulgamynyň döwrüň talaplaryna laýyk getirilýändigini, dürli ýokanç keselleriň öňüni almak, ýüze çykarmak we bejermek boýunça işleriň yzygiderli kämilleşdirilýändigini kanagatlanma bilen belläp, şu saparyň Türkmenistanyň, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň, BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ilerletmäge we pugtalandyrmaga ýardam etjekdigine ynam bildirdiler.

Şeýlelikde, häzirki döwürde Türkmenistan Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň beýleki ýöriteleşdirilen düzümleri bilen özara gatnaşyklary yzygiderli ösdürip, lukmançylyk diplomatiýasy, adamlaryň saglygyny goramak ulgamynda meseleleriň netijeli çözgütlerini işläp taýýarlamakda, howply keselleriň öňüni almak we olara garşy göreşmek boýunça ylmy maglumatlary alyşmakda özara gatnaşyklary pugtalandyrmak işinde baý tejribe toplaýar.

(TDH)

Sebit syýasaty ähli welaýatlaryň durmuş-ykdysady ösüşini ýokary depginler bilen alyp barmaga, olaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň döwrebaplaşdyrylmagyna goşýan goşandyny artdyrmaga, has netijeli üpjünçilik ulgamyny döretmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmagyň we halkara ülňülere laýyk getirmegiň esasy maddy binýady hökmünde içerki bazarlary we eksporta niýetlenen ýokary hilli önümçilikleri döretmäge gönükdirilendir. Munuň özi welaýatlar üçin deň ösüş şertlerini döredýär. Onuň maksady ilat üçin ýokary hilli durmuş şertlerini üpjün etmekden ybaratdyr. Şonuň üçin sebit syýasatynda ilatyň zähmet üpjünçiligini ýokarlandyrmak, durmuş-ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmak ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda goýulýar. Şol bir wagtyň özünde, ýurdumyzyň sebitleriniň öndüriji güýçleriniň we önümçilik gatnaşyklarynyň doly derejede ulanylmagy esasy wezipeleriň biridir.

Sebitleýin syýasat maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar. Durnukly ösüş maksatlarynyň çözgüdine şeýle çemeleşme jemgyýetiň ösüş mümkinçiliklerine çuňňur düşünmäge, bu ugurda öňde durýan wezipelere aýdyň göz ýetirmäge we ylmy taýdan esaslandyrylan çözgütleri kabul etmäge mümkinçilik berýär. Ýurdumyzyň sebitleýin ösüşi «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», şeýle hem Oba milli maksatnamasynda öz beýanyny tapýar.

Türkmenistanyň sebitleriniň birnäçe ýöriteleşdirilen ugurlary bar. Her welaýatyň durmuş-ykdysady mümkinçiliklerini köptaraplaýyn ulanmaga gönükdirilen wezipeler agzalyp geçilen maksatnamalaryň özenini düzýär. Her sebitiň geografik taýdan ýerleşişi, howa we tebigy aýratynlyklary, gazylyp alynýan peýdaly tebigy serişdeleri hem-de beýleki amatly şertler welaýatlaryň ykdysady ösüşine düýpli täsirini ýetirýär.

Sebitleriň ykdysady kuwwaty olaryň zähmete ukyply ilat hem-de täze tehnika we tilsimatlar bilen üpjün edilişi, ulag, durmuş hyzmatlary kärhanalarynyň işleýşi bilen berk baglanyşyklydyr. Sebitiň ykdysady rowaçlygy önümçilik kärhanalarynyň ýerleşişine, öndüriji güýçleriň önümçilik gatnaşyklaryna laýyk gelşine we başga-da birnäçe durmuş-ykdysady görkezijilere baglydyr.

2020-nji ýylyň netijeleri Türkmenistanyň senagat taýdan ösüp barýan döwlete öwrülendiginiň aýdyň subutnamasy boldy. Durmuşa geçirilýän özgertmeler türkmen halkynyň ýaşaýyş derejesiniň yzygiderli ýokarlanmagyny üpjün edýär. Geçen ýylda Türkmenistanyň jemi içerki önüminiň ösüş depgini 5,9 göterime ýetdi. Şunda senagat pudagynyň paýy 28,1 göterime, söwda ulgamynyňky 18,4 göterime, oba hojalygynyňky 12,2 göterime, ulag we aragatnaşyk ulgamynyňky 10,6 göterime, gurluşyk pudagynyňky 9,2 göterime we beýleki hyzmatlaryň paýy 21,5 göterime deň boldy. Senagat milli ykdysadyýetiň depginli ösýän pudaklarynyň biri bolmak bilen, soňky ýyllarda kabul edilen döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, bu ugry has-da kuwwatlandyrmak maksady bilen, köp sanly iri maýa goýum taslamalary durmuşa geçirilýär. Milli ykdysadyýet üçin täze pudaklar bolan metallurgiýa, dag-magdan, nebit we gazhimiýa, gämi gurluşygy, elektron senagat ýaly pudaklar döredilýär. Birnäçe häzirki zaman enjamlary ornaşdyrylan önümçilik desgalary, döwrebap kärhanalar gurlup ulanmaga berilýär. Olara mysal edip, Balkan welaýatynyň Gyýanly şäherçesindäki gazhimiýa toplumyny we Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän zawody, metal zawodyny we başga-da birnäçe senagat kärhanalaryny görkezmek bolar.

Milli ykdysadyýeti pugtalandyrmakda täze ylmy çemeleşmeleriň üsti bilen elektron senagaty ösdürmekde hem ilkinji ädimler ädildi. «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti ýurdumyzda elektron we elektrik önümlerini öndürýän ilkinji hususy kärhanadyr. Onda öndürilýän elektronika enjamlary diňe bir içerki bazaryň isleglerini kanagatlandyrman, eýsem, daşary ýurtlarda hem tanalyp ugrady.

Sebitleri senagatlaşdyrmak ýurdumyzyň önümçilik kuwwatyny artdyrmaga we täze iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berýär. Bu bolsa oba ilatynyň maddy hal-ýagdaýynyň gowulanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Statistiki maglumatlara görä, 2020-nji ýylda Türkmenistanda senagat önümçiliginiň umumy möçberiniň 24,9 göterimi Mary welaýatynyň, 23,5 göterimi Balkan welaýatynyň, 21,8 göterimi Lebap welaýatynyň, 11,6 göterimi Ahal welaýatynyň, 6,0 göterimi Daşoguz welaýatynyň, 12,2 göterimi Aşgabat şäheriniň paýyna düşýär.

Her welaýatda özboluşly zähmet bölünişigi bolup, ol senagatyň dürli ugurlary boýunça ýöriteleşdirilendir. Mysal üçin, 2020-nji ýylda ýurdumyz boýunça nebit çykarýan senagatyň önüminiň 99,2 göterimi, nebiti gaýtadan işleýän senagatyň önüminiň 85,7 göterimi, himiýa senagatynyň önüminiň 48 göterimi Balkan welaýatynda, gaz senagatynyň önüminiň 48,1 göterimi Lebap welaýatynda, 36,4 göterimi Mary welaýatynda, maşyngurluşygy we metaly işläp bejeriş senagatynyň önüminiň 53,2 göterimi Aşgabat şäherinde öndürildi. Hasabat ýylynda ýurdumyz boýunça öndürilen elektrik energiýasynyň 44,0 göterimi Mary welaýatynyň paýyna düşdi.

Oba hojalyk önümçiligi boýunça hem welaýatlar toprak-howa şertlerine görä ýöriteleşdirilendir. Geçen ýylda Ahal welaýatynda ýurdumyzda öndürilen üzümiň 68,3 göterimi, Daşoguz welaýatynda şalynyň 43,0 göterimi, miweleriň we ir-iýmişleriň 43,2 göterimi, Lebap welaýatynda şalynyň 57,0 göterimi, piläniň 53,4 göterimi, Mary welaýatynda gant şugundyrynyň 97,9 göterimi öndürildi.

Ýurdumyz boýunça öndürilen maldarçylyk önümlerinden süýdüň 41,8 göterimi Daşoguz welaýatynda, guş etiniň 33,8 göterimi Ahal welaýatynda, ary balynyň 41,4 göterimi Mary welaýatynda öndürildi. Welaýatlarda öndürilýän oba hojalyk önümleri sebitlerde gurlan, häzirki zamanyň enjamlary bilen enjamlaşdyrylan senagat kärhanalarynda gaýtadan işlenilýär hem-de ýerli ilatyň azyk we senagat önümlerine bolan islegleri kanagatlandyrylýar.

Sebitleýin döwlet syýasaty ýurduň milli ykdysadyýetiniň ösüşiniň ýokarlanmagyna, her welaýatyň, etrabyň, şäheriň ykdysady ösüşi üçin amatly şertleriň döredilmegine oňyn täsirini ýetirýär. Şonuň bilen bir wagtda sebitleriň ýöriteleşme ýagdaýy olaryň ykdysady kuwwatynyň pugtalanmagyny, durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegi bolsa ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlanmagyny üpjün edýär. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesiniň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Maýa KULYÝEWA,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň sebitler boýunça ösüş bölüminiň esasy hünärmeni.

Türkmenistan Watanymyz bazar ykdysadyýetiniň esaslaryny kemala getirip, ösüşiň senagatlaşma-innowasion ugry bilen ynamly öňe barýar. Ýurdumyzda öndürilýän önümler özüniň hili bilen tapawutlanyp, dünýä bazarynda hem mynasyp orny eýeleýär. Öndürilýän önümleriň bäsdeşlige ukyplylygyny, milli ykdysadyýetiň dünýä hojalyk gatnaşyklarynda tutýan ornuny, şeýlelikde, ykdysadyýetiň açyklygyny häsiýetlendirýän görkezijileriň biri-de daşary ýurtlara çykarylýan harytlaryň gymmatynyň jemi içerki önüme bolan gatnaşygydyr. Bu görkezijiniň yzygiderli ýokarlanmagy «Türkmenistanda öndürildi» nyşanly önümlere dünýä bazarynda uly isleg bildirilýändigine şaýatlyk edýär.

Döwletiň we jemgyýetiň bähbitleri göz öňünde tutulyp, häzirki döwürde we geljekki ösüşleri nazarlaýan ykdysady strategiýany durmuşa geçirmegiň barşynda görnükli netijeler gazanyldy. Mälim bolşy ýaly, daşary söwda milli ykdysadyýetiň ösüşiniň möhüm guraly hökmünde çykyş edýär. Halkara söwda diňe harytlary we hyzmatlary alyş-çalyş etmek boýunça geleşikleriň amala aşyrylmagyny aňlatman, eýsem, milli ykdysadyýetiň dünýä hojalyk gatnaşyklaryndaky ornunyň kesgitlenmegine-de ýardam edýär.Ýurdumyz dünýäniň onlarça döwleti bilen daşary söwda hyzmatdaşlygyny ýola goýdy we daşary söwda dolanyşygynyň möçberi ep-esli artdy, düzümi kämilleşdi. Söwda gatnaşyklarynyň gerimi giňeldi.

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan ýurdumyzda alnyp barylýan işjeň maýa goýum syýasatynyň netijesinde, ýüzlerçe önümçilik desgalary we durmuş-medeni maksatly binalar gurlup, ulanylmaga berilýär. Bu ýagdaýlar ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň yzygiderli berkemegini häsiýetlendirýän wajyp görkezijiler bolup çykyş edýärler. Durmuş maksatnamalarynyň üstünlikli amala aşyrylmagy, ilatyň girdejileriniň yzygiderli ýokarlanmagy, müňlerçe täze iş orunlarynyň döredilmegi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň düýpli gowulanýandygyna, Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň doly berjaý edilýändigine şaýatlyk edýär.

Soňky ýyllarda ýurdumyzda önümçilik we durmuş ulgamlaryna örän uly maýa goýumlary goýulýar. Bu bolsa Türkmenistanyň dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna batly depginler bilen girýändigini aýdyň görkezýär. Durmuş-ykdysady syýasaty tehnologiýany çalt döwrebaplaşdyrmagyň, maglumatlaşdyrmagyň, sanly tehnologiýalary we innowasiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň gurluş düzümini kämilleşdirmegiň, täze pudaklary we önümçilikleri döretmegiň, ykdysadyýetiň däp bolan pudaklarynyň netijeliligini ýokarlandyrmagyň we hususy bölegi ösdürmegiň hasabyna durnukly ykdysady ösüş amala aşyrylýar. Sanly ykdysadyýetiň giňden ornaşdyrylmagy bu işde hasabatlylygyň ähmiýetini has-da ýokarlandyrýar. Degişli maglumatlaryň resmi statistikanyň düzgünlerine laýyk ýygnalmagy, işlenip taýýarlanmagy we ýaýradylmagy netijesinde milli statistikanyň halkara ülňülerine laýyklykda döwrebaplaşdyrylmagy aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolýar. Ýurdumyzyň döwlet statistikasynyň işi maksatnamalaýyn alnyp barylýar. Bu ugurda döwlet statistikasynyň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň statistikasynyň sazlaşykly işlemegi, taýýarlanýan statistik maglumatlaryň hiliniň ýokarlandyrylmagy, statistika işine halkara statistika tejribesinde kabul edilen düzgünleriň, görkezijileriň we usullaryň girizilmegi, jemgyýetiň ösüşini doly möçberde suratlandyrýan, halkara derejesinde deňeşdirerlik statistik görkezijileriň işlenip düzülmegi ýaly wezipeler durmuşa geçirilýär.

Häzirki döwürde dünýäde ählumumy statistika ulgamy kemala gelendir. Onuň iň ýokary utgaşdyryjy guramasy hökmünde Birleşen Milletler Guramasynyň Statistika komissiýasy çykyş edýär. Bu statistika guramasy halkara standartlaryny kabul etmek, statistikada ulanylýan adalgalary, usulyýetleri we gözükdirijileri ara alyp maslahatlaşmak boýunça esasy meýdança bolup durýar. Statistika komissiýasynyň başda durmagynda ähli ýurtlarda ulanylýan markoykdysady görkezijileriň we statistik hasaplamalaryň milli hasaplar ulgamyna girizilmegi, resmi statistikanyň binýatlaýyn ýörelgeleriniň işlenip taýýarlanmagy, ilat ýazuwlarynyň geçirilmegi hem-de beýleki başlangyçlar häzirki zaman ählumumy statistik ulgamynyň ösmeginiň binýady bolup hyzmat edýär.

Statistik usullary standartlaşdyrmak, statistika babatdaky halkara hyzmatdaşlygy utgaşdyrmak, ählumumy statistik maglumatlary jemlemek, işläp taýýarlamak we statistik işiň beýleki möhüm ugurlary bölümiň esasy wezipeleri bolup durýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Ykdysady we durmuş geňeşiniň «Ilatyň we ýaşaýyş jaý gorunyň 2020-nji ýyldaky ýazuwynyň Bütindünýä maksatnamasy» barada 2015-nji ýylda kabul edilen Kararnamasynda dünýä ýurtlarynyň ilatynyň we ýaşaýyş jaý gorunyň nobatdaky ýazuwyny 2015 — 2024-nji ýyllar aralygynda geçirmäge çagyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň 17 — 27-nji dekabry aralygynda Türkmenistanyň ilatynyň we ýaşaýyş jaý gorunyň uçdantutma ýazuwyny geçirmek bellenildi. Türkmenistanyň döwlet, sebitleýin we pudaklaýyn ösüş maksatnamalaryny üstünlikli amala aşyrmak, döwlet býujetini işläp düzmek we ýaşaýyş jaý syýasatyny netijeli geçirmek üçin ygtybarly statistiki maglumatlar bilen üpjün etmek maksatlarynda-da netijeli işler durmuşa geçirilýär.

Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek boýunça işlerde hasabatlylyga, statistika maglumatlaryny toplamaga uly orun degişli bolup durýar. Stastika maglumatlary göz öňünde tutulan maksatnamalaryň durmuşa geçirilişiniň hiline, umumy ösüşiň näderejede üpjün edilişine, ilatyň üpjünçiligine anyk we doly seljerme bermekde esasy orun eýeleýär. Ykdysadyýetde we durmuş ulgamynda gazanylýan üstünlikler bolsa milli statistikanyň görkezijilerinde aýdyň orun alýar. Hormatly Prezidentimiziň tagallalary esasynda Türkmenistanda milli statistika ulgamy barha ösýär we kämilleşýär. Bu ugurda kämil hünärmenleri taýýarlamak wezipelerine uly üns gönükdirilýär. Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzyň eşretli durmuşda ýaşamagynyň,Türkmenistanda gazanylýan üstünlikleriň barha artmagynyň, adamzat bähbitli taslamalary durmuşa geçirmegiň hatyrasyna alyp barýan beýik işlerinde rowaçlyklary arzuw edýäris.

Oguljan ATDAÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ösüşleriň röwşen ýoly bilen ynamly öňe barýan türkmen halky ata-babalarymyzyň asylly ýol-ýörelgesini mynasyp dowam etdirýär. Täze taryhy eýýamda ýurdumyzda bolup geçýän şanly wakalar bu hakykaty aýdyň şöhlelendirýär. Çünki amala aşyrylýan özgertmeler halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da ýokarlandyrýar, durnukly ösüşi üpjün edýär. Eziz Diýarymyzda il-ýurt bähbitli işleriň «Döwlet adam üçindir!» diýen taglymata esaslanýandygyny buýsanç bilen bellemegimiz gerek.

Milli maksatnamalara esaslanýan ykdysadyýetimiziň innowasion ösüşi ýurdumyzyň geljekki ösüşiniň baş ýörelgesi bolup durýar. Ykdysadyýetimiziň uzak möhletli ösüşi hökmünde saýlanan bu baş ýörelge öňde baryjy ylmy taglymatlary we innowasion tehnologiýalary ulanmak arkaly ýurdumyzyň ykdysady serişdeleriniň we tebigy baýlyklarynyň mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmagyny üpjün etmäge gönükdirilendir. Sanly ykdysadyýeti ösdürmek, bu ugurda hünärmenleri taýýarlamak işleri üstünlikli amala aşyrylýar. Milli ykdysadyýetimizi has-da ösdürmekde alnyp barylýan şeýle uly işler aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Çünki eziz Diýarymyzy ösdürmegiň esasynda adamlaryň abadan ýaşaýşy üçin ähli mümkinçilikler we şertler döredilýär. Ýurdumyzda amala aşyrylýan her bir beýik işlerde ynsanyň abadan ýaşaýşy göz öňünde tutulandyr.

Dünýäde ylmy-tehniki ösüşiň örän tizleşdirilen şertlerinde ýurdumyzyň kärhanalarynyň bäsleşige ukyply tehnologiýalary işläp taýýarlamak we innowasion taslamalary amala aşyrmak ukyplylygy barha artýar. Eziz Diýarymyzda hormatly Prezidentimiziň

parasatly baştutanlygynda milli maksatnamalaryň çäklerinde durmuş düzüminiň toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylmagy, halkyň aň-bilim mümkinçilikleriniň netijeli artdyrylmagy hem-de bu ugurda amal edilýän uly işler bilen bagly alnyp barylýan öňdengörüjilikli, oýlanyşykly we iňňän sagdyn syýasat ýurdumyzyň giň möçberli ösüşleriniň hil taýdan ýokary çykmagynda wajyp orun eýeleýär. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň sebitlerinde, mermer paýtagtymyzda döwrebap binalar, desgalar gurlup ulanmaga berilýär. Şeýle ajaýyp desgalaryň, binalaryň köpüsiniň durmuş ulgamyna degişlidigini, olaryň ählisiniň halkymyzyň bagtyýar ýaşamagyna gönükdirilýändigini bellemek her birimiz üçin diýseň guwandyryjydyr.

Beýik ösüşlere beslenýän eziz Diýarymyz köňlümiziň we ömrümiziň, nurana ykbalymyzyň öçmejek nurudyr. Türkmen halkyna baky bagtyýarlygy peşgeş edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag bolsun, beýik işleri rowaçlyklara beslensin!

Jumamyrat GÖLÄÝEW,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

Türkmenistanyň dokma senagaty milli ykdysady strategiýa esasynda üstünlikli ösdürilýär. Çig mal eksport edýän döwletden gaýtadan işleýän senagatyň giň ýaýrawly döredilmegi netijesinde, taýýar önümleri öndürýän hem-de ony diwersifikasiýa ýoly bilen eksport edýän ýurda öwürmekde bu pudaga aýratyn orun degişlidir. Häzirki döwürde dokma senagatynyň kuwwaty ýurdumyzda öndürilýän pagta süýüminiň agramly bölegini gaýtadan işlemek bilen, ondan nah ýüplük, dürli görnüşli matalar, tikin we trikotaž önümlerini öndürmäge mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda sany barha artýan gaýtadan işleýän senagat kärhanalarynyň hatary barha artyp, netijede, öndürilýän önümleriň içerki bazarlardan artan bölegi daşarky bazarlara ugradylýar.

Türkmenistanda açylyp ulanylmaga berilýän, dünýäniň öňdebaryjy öndürijileriniň iň täze enjamlary bilen enjamlaşdyrylan ýokary tehnologiýaly senagat kärhanalary milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny barha artdyrmaga, gymmaty ýokary bolan taýýar önümleriň eksportyny ýokarlandyrmaga amatly şertler döredýär. Üstümizdäki ýylyň awgust aýynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda, ýakynda, has takygy 17-nji noýabrda bolsa Babadaýhan etrabynda iri dokma toplumlarynyň işe girizilmegi-de aýdylanlaryň aýdyň mysalydyr. Innowasiýanyň gazananlaryny özünde jemleýän bu toplumlarda halkara hil, dolandyryş we marketing ülňülerine laýyk gelýän önümler öndürilýär.

Ýurdumyzda öndürilýän önümleriň daşky gurşawyň howpsuzlygyny goramaga hyzmat etmegi-de milli Liderimiziň bu ugurda amala aşyrýan özgertmeleriniň netijeleridir. Munuň şeýle bolmagyna ýurdumyzyň gaýtadan işleýän senagatynyň tebigy ýerli çig mallara esaslanýandygy-da ýardam edýär. Hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen açylyp ulanylmaga berlen Babadaýhan etrabyndaky iri dokma toplumy dokma senagatynyň öňdebaryjy kärhanalarynyň biri bolup, onuň önümleri halkara derejede ykrar edildi.

Babadaýhan dokma toplumy türkmen dokmasynyň täze gazanany we ýeten kämil derejesi diýsek ýalňyşmasak gerek. Gahryman Arkadagymyzyň 2018-nji ýylda gol çeken Kararyna laýyklykda we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2018 — 2024-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» çäklerinde guruldy. Gürrüňi edilýän iri toplum oba zähmetkeşleriniň yhlasy bilen ýetişdirilýän pagta çig malynyň gaýtadan işleýän möçberlerini artdyrmakda, dokma önümleriniň eksportyny diwersifikasiýalaşdyrmakda, daşary ýurtly maýalary çekmekde, ýurdumyzda işsizligiň öňüni almakda we Türkmenistanyň dünýä bazarlaryndaky ornuny berkitmekde oňyn şertlere eýedir. Umumy bahasy 151 million 800 müň amerikan dollar bolan bu toplumda ýüplük, boýag, tikinçilik we mata fabrikleriniň bir ýerde jemlenmegi işleriň yzygiderliligini we önümçiligiň bökdençsiz dolandyrylmagyny-da üpjün edýär. Onuň umumy meýdanynyň 20 gektara barabardygy, her ýylda 3 müň 300 tonna ýokary hilli ýüplük, 20 million inedördül dürli görnüşli, 18 million metr boýalan mata hem-de 3 million 500 müň sany taýýar tikin önümlerini öndürmäge ukyplydygy toplumyň milli ykdysadyýetimizdäki ornunyň ýokary boljakdygyndan habar berýär. Babadaýhan dokma toplumy, ilkinji nobatda, serişdeleri tygşytlamaga, ýurdumyzda önüm bolçulygyny berkitmäge, türkmen dokmasynyň dünýädäki abraýyny artdyrmaga, onuň önümleri esasynda işlejek hususy pudagyň senagat kärhanalarynyň artmagyna, logistik hereketleriň we hyzmatlaryň has-da janlanmagyna itergi berer. Mundan başga-da, toplumyň täze iş orunlarynyň 1 müň 150-sini özünde jemlemegi babadaýhanly ýaşaýjylaryň, esasan-da ýaşlaryň iş üpjünçiligine, olaryň Watanymyzyň ösüşlerine mynasyp goşant goşmaklaryna we şol ösüşlerde öz goşantlarynyň-da bardygy üçin buýsanmaklaryna şert döreder.

Şu ýerde bir zada aýratyn üns çekmek gerek. Toplumyň açylyşyna gatnaşan daşary ýurtly myhmanlardan daşgary, oňa Belgiýanyň, Ýaponiýanyň, Germaniýanyň, Şweýsariýanyň we Standartlaşdyrmak boýunça halkara guramanyň wekilleriniň sanly ulgam arkaly gatnaşmaklary hem-de çykyş etmekleri Türkmenistanyň bu pudakdaky üstünliklerinden habar berýär. Çünki bu ýagdaýlar ýurdumyzda öndürilýän şeýle önümleriň hil derejesiniň we ekologik arassalygynyň güwäsidir. Ýokary hil hem-de ekologiýa taýdan arassa önümleri öndürmek bolsa hormatly Prezidentimiziň esasy talaplarynyň biri bolup durýar.

Hawa, Babadaýhan dokma toplumy Türkmenistanyň dokma senagatynyň täze buýsanjy. Bu ýerde öndüriljek önümler dünýäniň çar künjüne eksport ediler. Bu bolsa türkmen dokmasynyň abraýyny has-da ýokarlandyryp, täze sarp ediş bazarlarynyň öňüni açar. Halkara söwda dolanyşygynyň eksport-import gatnaşyklarynda eksportyň paýyny ýokarlandyrmak bolsa Türkmenistanyň daşary ykdysady syýasatynyň esasy maksatlarynyň hatarynda durýar.

Garaşsyzlyk ýyllarynda, esasan-da Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe tapgyrlaýyn taslamalardyr maksatnamalar durmuşa geçirildi. Milli ykdysadyýetimize iri maýa goýumlarynyň uly mukdary çekildi. Netijede, Diýarymyzyň dürli künjeklerinde dokma toplumlaryň ençemesi guruldy. Şeýlelikde, türkmen harytlarynyň bäsdeşlige ukyplylygy gazanyldy.

Milli Liderimiz önümçiligiň islendik görnüşleri boýunça-da, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan harytlaryň öndürilişini artdyrmak boýunça düýpli işleriň başyny başlady. Munuň üçin ýurdumyzyň kanunçylyk binýady berkidildi. Dokma senagaty pudagyna hususyýetçileriň-de işjeň aralaşmagy, olara döwlet tarapyndan dürli goldawlaryň we ýeňillikleriň berilmegi, ýeterlik mukdarda karz serişdeleri bilen üpjün edilmegi, ýerli önümçiligi artdyrmak bilen baglanyşykly ýörite maksatnamanyň durmuşa geçirilmegi pudagyň ähli ugurlarynyň — pagta egriji, dokma, tikin-trikotaž, ýüpekçilik ugurlarynyň sazlaşykly ösüşini emele getirdi.

Türkmen dokmasyny ösdürmek boýunça işlenilip düzülen maksatnamada täze önümçilikleri döretmek, şeýle-de öňden işläp gelýänlerini düýpli döwrebaplaşdyrmak gaýragoýulmasyz meseleleriň hatarynda görkezilýär. Öňde goýlan şeýle wezipeleriň çözgüdine gowuşmagy Türkmenistanda öndürilýän ýokary hilli, elýeterli we ýokary girdejili harytlaryň hasabyna, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň möçberini azaltmaga hem-de olaryň täze görnüşlerini ornaşdyrmaga şert döretdi.

Hawa, türkmen dokmasy ösýär, özgerýär, kuwwatlanýar. Şonuň netijesinde, onuň milli ykdysadyýetimizdäki orny-da ýokarlanýar. Bularyň bary bolsa halkymyzyň eşretli durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilendir.

Ysmaýyl TAGAN,

žurnalist.