Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň ösüşiniň möhüm ugry hökmünde welaýatlaryň hemmetaraplaýyn ösdürilmegine aýratyn üns berýär. Bu ugurda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Türkmenistanyň ösüşiniň täze tapgyrynyň ägirt uly maksatlaryna gönükdirilen wajyp çäreler durmuşa geçirilýär. 

“Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň” we Oba milli maksatnamasynyň ýerlerde ýerine ýetirilişi bilen tanyşmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň welaýatlarynda toý saparlarynda boldy. Olaryň her biriniň jemlerine bagyşlanyp, Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisleri geçirildi. Olarda sebitleriň çäk taýdan ýerleşişi, önümçilik aýratynlyklary we bar bolan tebigy serişdeleri nazara alnyp, welaýatlaryň öňünde durýan möhüm wezipeler ara alnyp maslahatlaşyldy. Welaýatlaryň durmuş-ykdysady taýdan sazlaşykly ösüşini şertlendirýän kanunçylygy döwrebaplaşdyrmak, sebitleriň ägirt uly mümkinçiliklerini durmuşa geçirmek we olaryň çäklerinde bar bolan täsin taryhy-medeni ýadygärlikleri wagyz etmek ýaly meseleleriň giň toplumyna garaldy. 

Maýa goýum serişdelerini netijeli özleşdirmek, täze önümçilik toplumlaryny gurmak, goşmaça iş orunlaryny döretmek, ulag düzümini kämilleşdirmek, telekeçilige goldaw bermek, ylmyň we tehnologiýanyň gazananlaryny, serişde tygşytlaýjy usullary ulanmagyň hasabyna, obasenagat toplumynyň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak, azyk howpsuzlygyny, ilaty ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary, ýokary hilli lukmançylyk, bilim we beýleki durmuş hyzmatlary bilen üpjün etmek döwlet Baştutanymyzyň hemişelik üns merkezinde saklanýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýerli edara ediş düzümleriniň öňünde goýan wezipeleri ähli sebitler üçin degişlidir. Şol bir wagtyň özünde welaýatlaryň ykdysady we beýleki aýratynlyklary nazara alnyp, olaryň geljekki ösüşleriniň ugurlaryna garaldy. Şunda nebitgaz, himiýa we dokma senagaty ýaly ykdysadyýetiň möhüm pudaklarynyň ösüşine, Aralýaka sebitiň ekologik abadançylygynyň saklanmagyna aýratyn üns berilýär. 

Döwlet Baştutanymyz Balkan welaýatyna toý saparynyň dowamynda häzirki zamanyň öňdebaryjy enjamlary we täzeçil tehnologiýalary bilen üpjün edilen Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna baryp gördi. Bu toplum ýurdumyzyň üstaşyr ulag kuwwatyny pugtalandyrmakda, multimodal ulag geçelgelerini ösdürmekde we halkara söwdanyň möçberlerini artdyrmakda diňe bir Türkmenistan üçin däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýa sebiti üçin möhüm orny eýeleýär. Aziýa bilen Ýewropanyň çatrygynda ýerleşen bu iri ulag-logistik merkeziň çägine ýylda 1500 — 1600 gämi girýär. Bu görkeziji yzygiderli artýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow portuň terminallarynyň we beýleki gulluklarynyň işi bilen tanşyp, onuň döwrebaplaşdyrylmagyna gönükdirilen maksatnamalaýyn çäreleriň amala aşyrylmagynyň zerurdygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz Hazar deňziniň kenary boýunça welosipedli gezelenç eden mahalynda ýolbaşçylaryň ünsüni «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň mümkinçiliklerini artdyrmak, onuň çäginde ýokary ekologik ýagdaýy saklamak üçin täze tokaý zolaklaryny döretmek, bu ýerde ýola goýulýan hyzmatlaryň medeniýetini ýokarlandyrmak  meselelerine çekdi. 

Hormatly Prezidentimiziň dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň iň täze enjamlary bilen üpjün edilen, 400 orunlyk köpugurly hassahananyň açylyş dabarasyna gatnaşmagy Balkan welaýatyna guralan toý saparynyň şanly wakalarynyň birine öwrüldi. 7 gatly täze lukmançylyk toplumynda 1200-e golaý işgäriň netijeli zähmet çekmegi üçin ähli zerur şertler döredildi. Onuň bölümleriniň 27-sinde keselleri anyklamak, bejermek we adamlaryň saglygyny berkitmek üçin hemme mümkinçilikler bar. Döwlet Baştutanymyz açylyş dabarasyna gatnaşyjylara ýüzlenip, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmagyň, şäherleri we obalary ösdürmegiň döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýandygyny belledi. 

Balkan welaýatyna guralan toý saparynyň jemlerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisinde welaýaty ýakyn ýyllarda ösdürmegiň esasy ugurlary, nebitgaz, himiýa, energetika pudaklaryny, dag-magdan we ýeňil senagaty döwrebaplaşdyrmak möhüm wezipe hökmünde kesgitlenildi. Senagat toplumynyň ähli düzümlerine iri maýa goýum serişdelerini çekmegiň hasabyna, sebitiň ykdysadyýetine dünýä tejribesiniň we ylmyň gazananlaryny, sanly ulgamy, täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrmak meseleleriniň wajypdygy nygtaldy. Balkan welaýatynyň tebigy serişdeleriniň baý mümkinçiliklerini, hususan-da, Garabogazköl aýlagynyň gidromineral serişdelerini nazara alanyňda, bu ýerde himiýa senagatyny ösdürmegiň, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan himiýa önümleriniň täze görnüşleriniň önümçiligini toplumlaýyn özleşdirmegiň uly geljegi bar. Gyýanlydaky polimer zawodynda dürli önümçilik üçin zerur bolan himiki serişdeleriň önümçiligini ýola goýmak boýunça zerur işler alnyp barylýar. 

Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýolunyň, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak, Jebel şäherçesinde täze Halkara howa menzilini gurmak, üstaşyr we multimodal ýük gatnawlarynyň möçberlerini artdyrmak ýurdumyzyň ulag ulgamynyň öňünde durýan möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. Şeýle hem şypahana we syýahatçylyk düzümleriniň, bu ugurda ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň derejesini ýokarlandyrmak meýilleşdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Türkmenbaşy şäherinde ulag-kommunikasiýa toplumynyň işgärleri üçin niýetlenen, ýokary amatlyklary bolan 4 gatly, 60 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 5-sini, şeýle-de welaýatyň Türkmenbaşy etrabynyň Guwlymaýak şäherçesinde işleýän hünärmenler üçin 472 maşgala niýetlenen ýaşaýyş jaý toplumyny gurmak baradaky teklip hödürlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ahal welaýatyna amala aşyran saparynyň çäklerinde ýurdumyzyň ösüşiň belentliklerine tarap ynamly gadamynyň aýdyň beýanyna öwrülen welaýatyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşygynda alnyp barylýan işler bilen tanyşdy. 2019-njy ýylyň aprel aýynda gurluşygyna badalga berlen bu täzeçil taslamanyň çäklerinde milli binagärlik ýörelgeleri bilen dünýäniň ösen tejribesini, bezeg aýratynlyklaryny, tehnologik üpjünçiligi özünde jemleýän bu gurluşyk toplumy sebitde iň irileriň biri hasaplanýar. 

Döwlet Baştutanymyz ähli ugurlarda ilatyň amatly durmuş ýagdaýy, döredijilikli zähmeti we doly derejeli dynç alşy üçin zerur şertleriň döredilmegini möhüm wezipe hökmünde kesgitledi. Täze welaýat merkezinde 12 müň 324 maşgala niýetlenen 2, 5, 7 we 9 gatly ýaşaýyş jaýlary gurlar. Şäher düzümi durmuş we beýleki maksatly desgalary, şol sanda çagalar baglaryny, mekdepleri, beýleki ýöriteleşdirilen okuw jaýlaryny, saglygy goraýyş ulgamyna degişli edaralary, medeni, söwda we hyzmatlar merkezlerini, sport desgalaryny, edara ediş binalaryny, ulag-aragatnaşyk we inženerçilik-tehniki ulgamlaryny özünde jemleýär. 

Täze edara ediş merkezi sanly ulgam we beýleki täzeçil tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylar. “Akylly” şäher konsepsiýasyny durmuşa geçirmek maksady bilen, tehniki wezipeler işlenip taýýarlanyldy. Şunda suw, gaz, elektrik üpjünçiligi üçin niýetlenen elektron töleg enjamlary oturdylar.  

Saparyň jemleri boýunça geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gurluşyklary öz wagtynda tamamlamak we degişli işleri utgaşdyrmak maksady bilen, Ahal welaýatynyň edara ediş merkeziniň gurluşygy boýunça döwlet komitetini, şeýle hem onuň şäher häkimligini döretmek hakynda çözgüdi kabul etdi. 

Ýurdumyzyň beýleki künjeklerinde bolşy ýaly, halk hojalygyny senagatlaşdyrmak, ulag ulgamyny sazlaşykly ösdürmek bilen baglanyşykly düýpli özgertmeler soňky ýyllarda ýurdumyzyň Daşoguz welaýatynda-da üstünlikli amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň demirgazyk welaýatyna amala aşyran toý saparynyň dowamynda ýedi ýyla niýetlenen Prezident Maksatnamasynyň çäklerinde sebiti durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň meselelerine bagyşlanan Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisini geçirdi. 

Ýakyn geljekde welaýatyň gazhimiýa, energetika pudaklaryny, ýeňil senagatyny döwrebaplaşdyrmak, senagat toplumynyň ähli pudaklaryna iri maýa goýum serişdelerini çekmegiň hasabyna, gurluşyk serişdeleri önümçiligini ösdürmek, ykdysadyýete täzeçil we sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, gaýtadan işleýän senagaty diwersifikasiýalaşdyrmak meýilleşdirilýär. Ulag-logistika düzüminiň mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak, oba hojalygyny we onuň bilen baglanyşykly pudaklary durnukly ösdürmek, oba hojalyk maksatly ýer gaznalarynyň dolandyryş ulgamyny kämilleşdirmek, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, azyk önümleriniň önümçiligini artdyrmak möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. 

“Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň durmuş-ýaşaýyş şertlerini özgertmek boýunça 2027-nji ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasynyň” taslamasynda Daşoguz welaýatynda täze desgalaryň we binalaryň gurluşygy göz öňünde tutulýar. Bu sebitiň Aral deňzine golaý ýerleşýändigi sebäpli, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ekologik abadançylygy hem-de ilatyň saglygyny goramak meselelerine aýratyn üns berdi. Geçen ýylyň 22-nji oktýabrynda tassyklanan 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Aral milli maksatnamasynda anyk çäreler kesgitlenildi. Şolaryň hatarynda Daşoguz welaýatynda köpugurly hassahanalaryň 3-siniň, suw arassalaýjy desgalaryň 7-siniň gurluşygy, Daşoguz şäherinde kuwwatlylygy 120 megawata deň bolan gazturbinaly elektrik stansiýasynyň taslamasyny düzmek we işe girizmek göz öňünde tutulýar. 

Bu resminamada meýilleşdirilen 86 taslamanyň 48-si Birleşen Milletler Guramasynyň iri agentlikleri — Ösüş maksatnamasy, Çagalar gaznasy, Ilat gaznasy, Azyk we oba hojalyk guramasy hem-de beýleki halkara düzümler bilen bilelikde amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň demirgazyk sebitiniň dolandyryş merkezinde gurlan iki sany täze lukmançylyk edarasy — 450 orunlyk köpugurly hassahana hem-de 150 orunlyk onkologiýa hassahanasy ilaty ýokary hilli lukmançylyk hyzmatlary bilen üpjün eder. 

Dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan bu hassahanalaryň açylyş dabaralaryna hormatly Prezidentimiz gatnaşdy. Bu waka “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň ýene bir subutnamasy boldy. Maksatnamanyň çäklerinde ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamynda düýpli özgertmeler geçirilip, ilatyň halkara ölçeglere laýyk gelýän lukmançylyk hyzmatlarynyň giň toplumyna elýeterliligi üpjün edilýär. Täze hassahanalarda saglygy goraýyş işgärleriniň 1331-siniň netijeli işlemegi üçin ähli şertler döredilendir. Olar ýurdumyzda we daşary döwletlerde hünär taýýarlyk okuwlaryny geçdiler. 

Döwlet Baştutanymyz Daşoguz welaýatyna saparynyň çäklerinde Balkan — Daşoguz asma elektrik geçirijisiniň gurluşygynyň barşy, ýurdumyzyň halkalaýyn energiýa ulgamyny döretmek, Daşoguz we Ahal döwlet elektrik stansiýalaryny utgaşykly dolanyşyga geçirmek maksady bilen, ýakyn ýyllar üçin meýilleşdirilen taslamalar, şeýle hem Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda kuwwatlylygy 10 megawata deň bolan Gün we ýel elektrik stansiýasynyň gurluşygynyň taslamasynyň durmuşa geçirilişi bilen tanyşdy. 

Ýurdumyzyň beýleki sebitlerinde bolşy ýaly, Daşoguz welaýatynda-da suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagyny hem-de ekerançylyk meýdanlaryny suw bilen üpjün etmek boýunça netijeli çäreler alnyp barylýar. Döwlet Baştutanymyz suwaryş ulgamlaryny talabalaýyk ýagdaýda saklamak, suw hojalyk desgalarynyň durkuny täzelemek, täze suw howdanlaryny gurmak boýunça işleri dowam etmegi tabşyrdy. Hususan-da, Düýeboýun suw howdanyndan gözbaş alýan Şasenem we Türkmen derýalarynyň arasynda ýerleşýän ýaýlanyň has amatly künjekleriniň birinde uly emeli suw howdanyny gurmaga taýýarlyk görülýär. Şeýle-de Şasenem derýasynyň akabasyna beton örtügini düşemek göz öňünde tutulýar. Saparyň dowamynda kesgitlenen şu we beýleki çäreler ýakyn ýyllarda Daşoguz welaýatynyň oba hojalyk meýdanlarynyň suwaryş ulgamyny has-da döwrebaplaşdyrmaga mümkinçilik berer. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow umra hajyny berjaý etmek üçin mukaddes Käbä zyýaratyndan soňra, Mary welaýatyna amala aşyran toý saparynyň barşynda diňe bir bu sebitde galla oragynyň barşy hem-de durmuş-ykdysady meseleler bilen däl, eýsem, ruhy we gadymdan gelýän milli ýörelgeleri gorap saklamak, baýlaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleri-de üns merkezinde saklady. 

Döwlet Baştutanymyz Gurbanguly hajy metjidine baryp gördi. Ol ýerde mukaddes Käbä amala aşyrylan zyýarat mahalynda Arkadagly Serdarymyza sowgat berlen teperrik goýuldy. Soňra hormatly Prezidentimiz golaýda ýerleşýän “Türkmeniň ak öýi” binasy bilen bitewi toplumda gurlan, köpçülikleýin çäreler üçin niýetlenen 3 müň orunlyk binanyň açylyş dabarasyna hem-de umra hajynyň amala aşyrylmagy mynasybetli berlen toý sadakasyna gatnaşdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sebitler boýunça saparlary dowam edip, Lebap welaýatyna geldi hem-de ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny has-da berkitmäge gönükdirilen oba hojalyk işleriniň barşy, ekerançylaryň zähmet şertleri bilen tanyşdy. Döwlet Baştutanymyzyň Lebap welaýatynyň Farap etrabynyň çäginde ýerleşýän “Gadyn” gaz ýygnaýjy bekediniň açylyş dabarasyna gatnaşmagy saparyň esasy wakasy boldy. Bu desganyň ulanmaga berilmegi nebitgaz ulgamynda köpýyllyk türkmen-hytaý hyzmatdaşlygynyň ýene bir aýdyň mysalyna öwrüldi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow täze desganyň ulanmaga berilmegi mynasybetli guralan dabarada dostlukly Hytaý Halk Respublikasy bilen bilelikde amala aşyrylýan taslamalaryň möhümdigini, hususan-da, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisiniň biziň ýurtlarymyzyň ykdysadyýetleri üçin ägirt uly ähmiýetini nygtady. Döwlet Baştutanymyz Lebap welaýatynyň ýurdumyzyň has okgunly ösýän senagat sebitleriniň biridigini belläp, täze gaz toplaýjy bekediň bu sebitde bina edilýän häzirki zaman kärhanalarynyň, senagat we medeni desgalaryň sanynyň artmagyna ýardam etjekdigini aýtdy. Desganyň ulanmaga berilmegi täze iş orunlarynyň 200-sini döretmäge mümkinçilik berer. 

Dabara gatnaşan Hytaý Halk Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Sýan Naýçen şu ýyl “СNPС” kompaniýasynyň Türkmenistanda işläp başlanyna 15 ýyl dolýandygyny hem-de häzirki wagtda iki ýurduň döwlet Baştutanlarynyň arasynda gazanylan ylalaşyklary we şertnamalary bilelikde durmuşa geçirmek üçin yzygiderli çäreleriň geçirilýändigini aýtdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Mary we Lebap welaýatlaryna toý saparlarynyň jemleri boýunça geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin göçme mejlisinde bu sebitlerde ulanmaga berlen durmuş we önümçilik maksatly desgalaryň Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegine hem-de halkymyzyň abadançylyk derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam etjekdigini belledi. Döwlet Baştutanymyz geljekki meýilnamalar baradaky meselä geçip, “Türkmenistany 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy” taýýarlanylanda, raýatlarymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek maksady bilen, işjeň durmuş-ykdysady özgertmeleri geçirmek hem-de sebitleriň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak boýunça çäreler toplumynyň göz öňünde tutulmalydygyny nygtady. 

Tebigy baýlyklary, çig mal serişdelerini rejeli we netijeli peýdalanmak üçin senagat we gurluşyk pudaklarynyň önümçilik kärhanalarynyň kuwwatlyklaryny doly herekete girizmek, täze önümçilikleri ulanmaga bermek hem-de goşmaça iş orunlaryny döretmek meseleleri işiň möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Oba hojalygy, azyk we gaýtadan işleýän senagat welaýatlaryň ykdysadyýetini ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlary bolup durýar. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow oba hojalyk pudagynyň işini döwrüň talaplaryna laýyklykda guramagyň zerurdygy barada aýdyp, haryt bolçulygyny döretmek, maldarçylyk we guşçulyk pudaklaryny mundan beýläk-de ösdürmek, seçgiçilik hem-de tohumçylyk işlerini kämilleşdirmek, hojalygy ýöretmegiň öňdebaryjy usullaryny we ylmyň ýokary gazananlaryny ulanmak babatda häkimlere birnäçe görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň degişli orunbasarlaryna ýüzlenip, ýurdumyzyň obasenagat toplumyna öňdebaryjy iş tejribesini ornaşdyrmak, halkara derejeli ugurdaş hünärmenleri taýýarlamak, ýer-suw serişdelerini tygşytly peýdalanmak boýunça iň täze işläp taýýarlamalary öwrenmek babatda öňdebaryjy daşary ýurt kompaniýalary bilen hyzmatdaşlygy ýola goýmagy tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň sebitlere amala aşyran saparlarynyň baş maksady Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegine hem-de halkymyzyň abadançylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilendir. Munuň özi diňe bir welaýatlary we aýry-aýry senagat zolaklaryny ösdürmek, oba hojalyk, durmuş maksatly taslamalary durmuşa geçirmek boýunça meýilnamalar ara alnyp maslahatlaşylanda däl-de, saparlaryň dowamynda döwlet Baştutanymyzyň aýry-aýry daýhanlar we maldarlar, oba hojalykçy alymlar bilen duşuşyklarynda-da aýdyň duýuldy. 

Hormatly Prezidentimiz saparlaryň dowamynda gallaçy kärendeçiler — Lebap welaýatyndan Azat Joraýew hem-de Mary welaýatyndan Atageldi Ärniýazow, Daşoguz welaýatyndan düýe çopany Atamyrat Işanberdiýew bilen söhbetdeşliklerinde olaryň gündelik iş-aladalary, zähmet şertleri, ýer-suw, ýokary hilli tohumlar we dökünler bilen üpjünçilik meseleleri, oba hojalyk tehnikalarynyň ulanylyşy, tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklaryň geçirilişi bilen gyzyklandy. Döwlet Baştutanymyz Türkmen oba hojalyk institutynyň Ylmy-önümçilik merkeziniň işgäri B.Nowruzow bilen däneli ekinleriň seçgiçilik hem-de oba hojalyk önümçiliginiň netijeliligini ýokarlandyrmak meselelerini maslahatlaşdy, şeýle-de ýurdumyzyň oba hojalykçy alymlary tarapyndan döredilen bugdaýyň täze, ýokary hasylly görnüşlerine “Berkarar” we “Galkynyş” atlaryny goýdy. 

Mahlasy, bu duşuşyklar häkimiýetiň halk bilen bitewüliginiň, geçirilýän özgertmelerde göz öňünde tutmak üçin adamlaryň gyzyklanýan meseleleri, aladalary hem-de isleg-arzuwlary bilen içgin tanyşmaga çalşylýandygynyň subutnamasydyr. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuş ugurly we öňdengörüjilikli syýasaty Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ägirt uly maksatlaryna üstünlikli ýetiljekdiginiň ygtybarly kepilidir. 

(TDH)

Häzirki döwürde ýurdumyzda alnyp barylýan durmuş-ykdysady syýasatyň esasy ugurlary, esasan, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» öz aýdyň beýanyny tapdy. Şoňa görä-de, ýokary depginli ykdysady ösüşi gazanmakda, ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümini diwersifikasiýalaşdyrmakda, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakda, bazar-ykdysady özgertmeleri çuňlaşdyrmakda, ýurduň sebitleriniň we pudaklarynyň gyradeň ösüşini gazanmakda netijeli işleriň durmuşa geçirilýändigini aýratyn bellemek gerek. 

Türkmenistany geljek 30 ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda göz öňünde tutulyşy ýaly, ýurdumyz ykdysadyýetiň dürli ugurlaryna maýa serişdelerini goýar. Ulag-aragatnaşyk ulgamynda esasy maýa goýum awtomobil, howa, demir ýol, derýa we deňiz gatnawlaryny ösdürmäge, awtomobil ýollaryny gurmaga, telekommunikasiýa, poçta-elektroaragatnaşyk ulgamyny kämilleşdirmäge, ýurdumyzyň geosyýasy ýerleşişinden we üstaşyr ulag amatlyklaryndan has netijeli peýdalanyp, ýolagçy we ýük dolanyşygyny artdyrmaga, täze üstaşyr geçelgeleri döretmäge gönükdiriler. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şeýle belleýär: «Häzirki döwürde ulag-logistika ulgamy sebitleri we dünýäniň kontinentlerini birleşdirýän güýje öwrülýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyz Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi bolup durýar. Şoňa görä-de, bu geografik ýagdaýdan we beýleki mümkinçiliklerden ýerlikli peýdalanarys». 

Üçünji müňýyllykda Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmegiň gözbaşynda duran hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow ulag diplomatiýasynyň özenini tutuş adamzadyň bähbitlerine gönükdirilen asylly maksatlarda görýär. Halkara we sebit derejesinde ulag-logistika ulgamyny ösdürmek, onuň häzirki zaman şertlerine görä hereket etmegini gazanmak üçin Türkmenistan tarapyndan ulag ulgamynda öňe sürülýän başlangyçlar dünýä jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýar. 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda durnukly ulag ulgamyny ösdürmek boýunça BMG-niň Baş Assambleýasynyň Kararnamalarynyň biragyzdan kabul edilmegi ýurdumyzyň halkara giňişlikdäki belent abraýyndan habar berýär. Mundan başga-da, 2016-njy ýylyň noýabr aýynda Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň guralmagy ýurdumyzyň bu babatda halkara gepleşikleriň ýokary derejede geçirilýän merkezine öwrülendigini görkezýär.  

Şu ýylyň ýanwarynda tassyklanan «Türkmenistanyň Prezidentiniň ulag diplomatiýasyny ösdürmegiň 2022 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda» strategik taýdan ähmiýetli çäreler göz öňünde tutulýar. Olar, hususan-da, ýurdumyzyň ulag ulgamynyň we halkara ulag hyzmatdaşlygynyň hukuk binýadyny has-da kämilleşdirmekden; ulag ugrunda halkara guramalar, şol sanda BMG hem-de onuň sebitleýin komissiýalary, ýagny Ýewropa ykdysady komissiýasy, Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasy, şeýle-de ýöriteleşdirilen halkara ulag we logistika guramalary bilen hyzmatdaşlygy ösdürmekden; badalga berlen iri halkara we sebitara taslamalary durmuşa geçirmekden, olaryň netijeliligini ýokarlandyrmakdan ybaratdyr. 

Mälim bolşy ýaly, ulag diplomatiýasy biri-biri bilen ýakyndan baglanyşykly bolan birnäçe ugry özünde jemleýär. Muňa ýurduň üstaşyr ýük we ýolagçy gatnawlaryny geçirmek babatda çäkdeş ýurtlar bilen ylalaşyklary baglaşmak, zamanabap awtomobil, demir ýollary gurmak, howa we deňiz-derýa gatnawlaryny döretmek, şol ýollardan üstaşyr ýükleri we ýolagçylary gatnatmagyň şertlerini ylalaşmak ýaly ugurlary mysal getirmek bolar. Bu ugurda amala aşyrylýan işler Beýik Ýüpek ýoluny häzirki zaman talaplaryna laýyklykda gaýtadan dikeltmekde, ýurdumyzy sebitde iri ulag-logistika merkezine öwürmekde ynamly ädimleri ätmäge mümkinçilik berýär. 

Dünýä döwletleri öz ýüklerini we ýolagçylaryny gysga wagtda amatly geçirmek babatda Türkmenistanyň mümkinçiliklerine gyzyklanma bildirýärler. Türkmenistan Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça ýük we ýolagçy gatnawlaryny geçirmegiň howpsuzlygyny kepillendirýär. Parahat ýagdaý, halkyň agzybirligi, berk berjaý edilýän ekologik talaplar dünýä döwletlerinde we iri kompaniýalarda ýurdumyz bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmäge uly isleg döredýär. Ýurdumyzyň alyp barýan hemişelik Bitaraplyk, hoşniýetli goňşuçylyk, «Açyk gapylar» syýasaty bu ugurda işleriň has-da ilerlemegine itergi berýär. 

Türkmenistan sebitara ykdysady hyzmatdaşlyga itergi berýän esasy güýji ulag ulgamyny we üstaşyr ulag geçelgeleriniň mümkinçiliklerini giňden durmuşa geçirmekde görýär. Daşary ýurtlaryň, hususan-da, sebitiň ýurtlarynyň Demirgazyk — Günorta hem-de Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça durnukly üstaşyr ulag geçelgelerini döretmäge işjeň gatnaşmagynyň üstünlikli hyzmatdaşlygy, dostlukly gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm şerti bolup durýandygy hakykatdyr. Arkadagly Serdarymyzyň daşary ýurtlara amala aşyrýan saparlarynyň çäklerinde ulag ulgamyna degişli halkara resminamalara gol çekilmegi hem hut şu asylly maksada ýetmäge gönükdirilendir. Şeýle resminamalaryň hatarynda ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek hakynda Russiýa we Eýran bilen gol çekilen Ähtnamalary görkezmek bolar. Bu ugurdaky gepleşikler paýtagtymyzda geçirilen altynjy Hazar sammitinde hem dowam etdirildi. 

Mahlasy, Türkmenistanda ulag ýollarynyň doly döwrebaplaşdyrylmagyna, täze köprüleriň, ähli zerur düzümi bolan ýokary tizlikli awtobanlaryň gurulmagyna uly üns berilýär. Şunda transmilli awtomobil ýollarynyň gurluşygynda halkara ülňüleriň berjaý edilmegi möhüm talap bolup durýar.  

Netijede, häzirki döwürde ýurdumyzyň awtomobil, demir, howa we deňiz ýollaryna degişli düzümler milli ykdysadyýetimizi ösdürmek, onuň eksport mümkinçiliklerini amala aşyrmak, halkara gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin zerur bolan durmuş-ykdysady şertleriň döredilmegini üpjün edýär. Şeýle işler hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe alnyp barylýan we uly geljegi nazarlaýan döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridir.  

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Geçen aý halkara ähmiýetli wakalara baý bolup, onuň dowamynda Türkmenistan tarapyndan ýurdumyzda we daşary ýurtlarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge gönükdirilen «Açyk gapylar» syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýän möhüm syýasy gepleşikler, işewürlik duşuşyklary, forumlardyr giň gerimli medeni dabaralar, sergiler, maslahatlar we beýleki çäreler guraldy. 

4-nji iýunda ýurdumyzyň demirgazyk sebitinde “Daşoguz welaýatyndaky milli taryhy-medeni mirasyň obýektleri halkara syýahatçylyk ulgamynda” atly ylmy duşuşyk geçirildi. Onuň çäklerinde meýdan şertlerinde okuw maslahatlary, Köneürgenjiň Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşýän gadymy ýadygärliklerine gezelençler, daşary ýurtly hünärmenleriň sanly ulgam arkaly çykyşlary guraldy. Ýurdumyzyň taryhy-medeni ýadygärliklerini aýawly saklamak hem-de wagyz etmek, Türkmenistanda syýahatçylygy ösdürmegiň esasy ugurlary we mümkinçilikleri, ylym-bilim, medeniýet ulgamlarynda, gadymyýetiň binagärlik desgalaryny gorap saklamak, ekologiýa babatda ÝUNESKO bilen hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek duşuşykda ara alnyp maslahatlaşylan esasy meseleler boldy. 

5-nji iýunda Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe bagyşlanyp geçirilen ylmy-amaly maslahata abraýly halkara we sebit guramalarynyň wekilleri, şol sanda sanly ulgam arkaly BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň, BMG-niň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasynyň, Azyk we oba hojalyk guramasynyň, Merkezi Aziýada ekologiýa boýunça sebit merkeziniň, Ýewropa Bileleşiginiň, ÝHHG-niň wekilleri gatnaşdylar. 

Çykyş edenler häzirki döwürde ýurdumyzda Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasyna we Milli tokaý maksatnamasyna laýyklykda, ekologik abadançylygy hem-de howpsuzlygy üpjün etmek, baý tebigy serişdelerden rejeli peýdalanmak we olary artdyrmak, ösümlik, haýwanat dünýäsiniň biodürlüligini köpeltmek, ata Watanymyzy gülläp ösýän ýurda öwürmek boýunça giň gerimli işleriň alnyp barylýandygyny bellediler. 

5-nji iýunda Owganystanyň Akina şäherinde “Türkmendemirýollary” agentligi bilen Owganystanyň Demir ýollary guramasynyň arasynda gol çekilen ylalaşyga laýyklykda, Akina — Andhoý demir ýol şahasynyň gurluşygyny dowam etdirmek maksady bilen, türkmen hünärmenleriniň Balh welaýatynyň Demir ýollary guramasynyň hem-de beýleki pudak edaralarynyň ýolbaşçylary bilen duşuşygy boldy. 

7-nji iýunda Halkara Zähmet Maslahatynyň sanly ulgam arkaly geçirilen 110-njy mejlisine Türkmenistanyň wekiliýeti hem gatnaşdy. Ýurdumyzyň wekiliýeti mejlise gatnaşyjylara Türkmenistanda zähmet we ilatyň durmuş goraglylygy ulgamynda döwlet maksatnamalaryny we meýilnamalaryny amala aşyrmak boýunça alnyp barylýan çäreler, ýurdumyzyň Halkara Zähmet Guramasynyň esasy we beýleki Konwensiýalaryna goşulyşmagynyň mümkinçilikleri barada habar berdi. 

7-8-nji iýunda ýurdumyzyň wekiliýetiniň Nur-Sultan şäherinde geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we HHR-iň daşary işler ministrleriniň üçünji duşuşygyna gatnaşmagynyň çäklerinde HHR-iň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň hem-de Özbegistanyň daşary syýasat edaralarynyň wekilleri bilen gepleşikler geçirildi. Şolaryň dowamynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda, şeýle hem iri halkara guramalaryň çäklerinde hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň meselelerine deglip geçildi. Sebitde we yklymda howpsuzlygy, durnuklylygy üpjün etmek, döwrebap guryýer we deňiz ulag düzümlerini doly derejede ulanmak, energetika, oba hojalygy, senagat taýdan ýakynlaşmak ulgamlarynda bilelikdäki işleri dowam etdirmek meselelerine aýratyn üns berildi. 

Duşuşyklaryň jemleri boýunça Bilelikdäki Beýannama, sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça 2022 — 2025-nji ýyllar üçin “Ýol kartasy”, Merkezi Aziýa döwletleri bilen HHR-iň arasynda özara baglanyşyk babatda hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça Başlangyç, Merkezi Aziýa ýurtlary bilen HHR-iň arasynda sanly maglumatlaryň howpsuzlygyny üpjün etmekde hyzmatdaşlyk babatda Başlangyç kabul edildi. 

8-nji iýunda Türkmenistanyň ulag ulgamynyň hem-de Çehiýa Respublikasynyň Ulag ministrliginiň wekilleriniň sanly ulgam arkaly geçirilen duşuşygynda ugurdaş pudaklarda hyzmatdaşlyk etmek, hususan-da, howa we demir ýol ulaglarynda gatnaşyklary ýola goýmak, raýat awiasiýasy ulgamynda hukuk binýadyny ösdürmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

9-njy iýunda ABŞ-nyň Owganystan boýunça ýörite wekili Tomas Uest bilen sanly ulgam arkaly geçirilen duşuşygyň dowamynda Owganystandaky ýagdaýy kadalaşdyrmak boýunça ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň meselelerine garaldy. Nygtalyşy ýaly, ýurdumyz netijeli başlangyçlary öňe sürmek bilen, bu işe işjeň gatnaşýar. Owganystanda parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmekde tagallalary birleşdirmegiň, bu döwlet bilen ykdysady, ynsanperwer ugurly gatnaşyklary ýygjamlaşdyrmagyň maksadalaýyk boljakdygy bellenildi. 

9-10-njy iýunda hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly GDA gatnaşyjy döwletleriň Ýaşlar parlamentara forumyna gatnaşdy. Forum Russiýa Federasiýasynyň Sankt-Peterburg şäherinde “Ýaş parlamentariler — Arkalaşygyň geljegine garaýyş” atly şygar astynda geçdi. Bu çäre iki şanly senä — GDA-nyň Parlamentara Assambleýasynyň 30 ýyllygyna hem-de onuň çäklerindäki Ýaşlar parlamentara assambleýasynyň 10 ýyllygyna bagyşlandy. 

Forumyň çäklerinde plenar mejlisler, strategik mejlisler, pikir alyşmalar, “tegelek stoluň” başyndaky söhbetdeşlikler, ussatlyk sapaklary we beýleki çäreler boldy. Ýaşlaryň halkara hyzmatdaşlygy, häzirki döwrüň wehimleri hem-de ýaşlaryň jemgyýetçilik diplomatiýasynyň eýeleýän orny, GDA giňişliginde ýaşlaryň parlament düzümleriniň tejribesi hem-de olary ösdürmegiň mümkinçilikleri forumda garalan esasy meseleler boldy. 

9-10-njy iýunda Russiýa Federasiýasyna saparynyň dowamynda ýurdumyzyň Hökümet wekiliýetiniň agzalary rus kärdeşleri bilen birnäçe duşuşyklary we gepleşikleri geçirdiler. Şolaryň jemleri boýunça ugurlaryň giň gerimini öz içine alýan hem-de iki döwletiň söwda-ykdysady, aragatnaşyk, ulag-logistika, oba hojalyk, gurluşyk, ylmy-tehniki, bilim, medeni-durmuş, ynsanperwer, sport we beýleki ulgamlarda uzak möhletleýin hyzmatdaşlyga ygrarlydyklaryny tassyklaýan 15 resminama gol çekildi. 

10-njy iýunda Berlinde Türkmenistan bilen Germaniýa Federatiw Respublikasynyň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli çäre geçirildi. Oňa ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginiň wekilleri, Germaniýada işleýän diplomatik gulluklaryň ýolbaşçylary, ylmy-jemgyýetçilik guramalarynyň hem-de kompaniýalaryň wekilleri gatnaşdylar. Taraplar syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we maýa goýum ulgamlarynda hyzmatdaşlygyň wajypdygyny, medeni-ynsanperwer, ylym-bilim ulgamlarynda gatnaşyklaryň ähmiýetini hem-de parlamentara hyzmatdaşlygyň yzygiderli ösdürilýändigini bellediler. 

12-13-nji iýunda paýtagtymyzda ýurdumyzda giňden bellenilýän Ylymlar güni mynasybetli utgaşykly görnüşde “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym, tehnika we innowasion tehnologiýalar” atly iki günlük halkara ylmy maslahat geçirildi. Maslahata görnükli türkmen alymlary hem-de Ylymlar akademiýasynyň ugurdaş institutlarynyň, ýokary okuw mekdepleriniň ýaş alymlary, şeýle-de sanly ulgam arkaly Azerbaýjanyň, Belarusuň, Ermenistanyň, Wengriýanyň, Germaniýanyň, Gruziýanyň, Eýranyň, Gyrgyzystanyň, Litwanyň, Hytaýyň, Russiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Özbegistanyň ylmy toparlarynyň wekilleri gatnaşdylar. 

Forumda çykyş edenler ylmy-barlaglaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça hyzmatdaşlyk etmek, ýurdumyzyň ykdysadyýetini we durmuş ulgamyny ösdürmegiň strategik ugry hökmünde sanlylaşdyrmagyň wezipeleri, dürli düzümlerde, şol sanda himiýa senagatynyň kärhanalarynda ulag hereketini dolandyrmakda, ekologik gözegçilik gullugynda, arheologiýada we rejeleýiş işlerinde täzeçil tehnologiýalary peýdalanmak, daşky gurşawy goramaga ylmy esasda çemeleşmek, türkmen programmaçylarynyň işläp taýýarlamalary, nanotehnologiýalar hem-de energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri, ilkinji nobatda, Gün energiýasy boýunça barlag-synag taslamalary, derman senagaty ulgamynda gözleg işleriniň netijeliligini ýokarlandyrmak, mineral çig maly gaýtadan işlemek ýaly meselelere degip geçdiler. 

14-nji iýunda Manama şäherinde Türkmenistan bilen Bahreýn Patyşalygynyň daşary syýasat edaralarynyň arasynda geçirilen nobatdaky syýasy geňeşmelerde abraýly halkara guramalaryň, ilkinji nobatda, BMG-niň çäklerinde hyzmatdaşlygy ösdürmegiň, şeýle hem maýa goýumlary çekmekde we işewürlik maslahatlaryny geçirmekde gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň möhümdigi bellenildi. 

15-nji iýunda Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Kazan şäherinde geçirilen Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-tatar iş toparynyň başlyklarynyň duşuşygynda ulag, gämigurluşyk, nebithimiýa, dokma senagaty, oba hojalyk, saglygy goraýyş, ylym we bilim ulgamlarynda mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Kazan şäherinde döredilen Türkmen söwda öýüniň işini işjeňleşdirmek, özara saparlary artdyrmak, guralýan çärelere, şol sanda bilelikdäki sergilere, forumlara gatnaşmak, Türkmenistan bilen Tatarystan Respublikasynyň arasyndaky haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak meselelerine aýratyn üns berildi. 

16-njy iýunda Daşary işler ministrliginde Türkmenistanyň ÝUNESKO-nyň işleri barada milli toparynyň jogapkär sekretarynyň Hytaý Halk Respublikasynyň ýurdumyzdaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Sýan Naýçen bilen duşuşygy boldy. Onda medeni-ynsanperwer ulgamda, hususan-da, Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda ýerleşýän taryhy we medeni ýadygärliklerde arheologik barlaglary geçirmekde hyzmatdaşlygyň ýokary derejesi, bu ulgamda Ylmy-barlag merkeziniň döredilmeginiň ähmiýeti bellenildi. 

Şol gün Türkmenistanyň we Çehiýanyň söwda-ykdysady toplumynyň wekilleri wideoaragatnaşyk arkaly ykdysady ulgamyň hem-de wodorod energetikasy pudagynyň şertnama-hukuk binýadyny ösdürmegiň, bu ugurlarda tejribe alyşmagyň we çärelere gatnaşmagyň, iki ýurduň işewür toparlarynyň hem-de Söwda-senagat edaralarynyň arasynda gatnaşyklary pugtalandyrmagyň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar. Şunuň bilen bir hatarda, taraplar Maýa goýumlary özara höweslendirmek we goramak hakynda Ylalaşygyň hem-de Jenaýatçylykly ýollar arkaly alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy durmak bilen baglanyşykly maliýe maglumatlaryny alyşmak ulgamynda özara düşünişmek hakynda Ähtnamanyň taslamalaryna garamak işiniň çaltlandyrylmagyna gyzyklanma bildirdiler. 

16-njy iýunda ýurdumyzyň wekiliýeti Almaty şäherinde geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynda Durnukly ösüş maksatlary boýunça ikinji sebit sammitine gatnaşdy. Sammitiň gün tertibine ykdysady, ekologiýa we durmuş ulgamlaryna degişli möhüm meseleler girizildi. Türkmen tarapy ýurdumyzyň pandemiýadan soňky döwürde sebitiň döwletleriniň ykdysadyýetlerini dikeltmek maksady bilen, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde zerur bolan serişdeleri netijeli ulanmak üçin maliýeleşdirmegi ösdürmek babatda maksatnamalaýyn çäreleriň işjeňleşdirilmegi ugrunda çykyş edýändigini belledi. 

20-nji iýunda Wena şäherinde “Türkmenistan — ÝHHG: ulagy we logistikany ösdürmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygy” atly utgaşykly görnüşde geçirilen maslahata ÝHHG-niň, BMG-niň we beýleki halkara guramalaryň, hususy pudagyň wekilleri, bilermenler gatnaşdylar. Ýurdumyzyň ÝHHG-niň ýanyndaky wekiliýetiniň Ykdysady we ekologiýa işini utgaşdyryjynyň edarasy hem-de ÝHHG-niň Aşgabatdaky merkezi bilen bilelikde guran mejlisiniň dowamynda ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasynda özara gatnaşyklary üpjün etmek, durnukly multimodal geçelgeleri döretmek boýunça syýasy gepleşikleri dowam etdirmegiň zerurdygy nygtaldy. 

21-nji iýunda Daşary işler ministrliginde BMG-niň ýanyndaky Ulag diplomatiýasy boýunça halkara merkeziň Ýerine ýetiriji sekretary Igor Runow bilen sanly ulgam arkaly geçirilen duşuşykda ýurdumyzda ulaglaryň ähli görnüşiniň maddy-enjamlaýyn binýadyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilen möhüm çäreleri amala aşyrmak bilen, hukuk we logistik binýadyny pugtalandyrmagy, halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň sebit merkezi hökmündäki ornuny güýçlendirmegi dowam etdirýändigi bellenildi. 

Goňşy ýurtlar bilen dostlukly gatnaşyklary saklamak we ösdürmek däbine, türkmen halkynyň hoşniýetli goňşuçylyk, ynsanperwerlik ýörelgelerine eýerilip, Owganystanyň Host we Paktika welaýatlarynda bolan ýertitremesiniň netijesinde ejir çekenlere ynsanperwerlik kömegini bermek maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Buýrugyna laýyklykda, azyk önümlerinden, derman we lukmançylyk serişdelerinden, şeýle hem hojalyk harytlaryndan ybarat ynsanperwerlik ýüki Kabul şäherine ýetirildi. 

23 — 25-nji iýunda Seul şäherinde Türkmenistan bilen Koreýa Respublikasynyň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli import harytlarynyň sergisi guraldy. Sergä gelenler ýurdumyzyň ekologik taýdan arassa dokma önümlerini — “Nusaý», “Gala”, “Goza”, “Merw”, “Bedew” haryt nyşanly ýokary hilli egin-eşikleri, trikotaž we jins önümlerini, keteni we beýleki matalary, el halylaryny, amaly-haşam sungatynyň eserlerini, şaý-sepleri synlamaga mümkinçilik aldylar. 

23-nji iýunda Aşgabatda Türkmenistanyň we Saud Arabystany Patyşalygynyň Daşary işler ministrlikleriniň arasynda geçirilen syýasy geňeşmelerde syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary, sebitde we dünýäde durnuklylygy pugtalandyrmak, terrorçylyga, ekstremizme, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna garşy durmak, Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak boýunça bilelikdäki tagallalary güýçlendirmek ýaly möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Ykdysadyýetimiziň dürli pudaklaryna maýa goýumlary çekmek üçin zerur şertleri döretmek, geljegi uly düzümleýin taslamalary durmuşa geçirmek, senagat taýdan ýakynlaşmak ara alnyp maslahatlaşylan esasy ugurlar boldy. 

Şol gün Daşary işler ministrliginde Aziýanyň Ösüş bankynyň Türkmenistandaky hemişelik wekilhanasynyň täze direktory Artur Andrisýak bilen geçirilen duşuşykda energetika, senagat, ulag, söwda, bank we beýleki ulgamlarda, hususan-da, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygynyň taslamasyny durmuşa geçirmekde hyzmatdaşlygyň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

 23-nji iýunda paýtagtymyzdaky “Ýyldyz” myhmanhanasynda utgaşykly görnüşde “Uglewodorod serişdelerini çykarmagyň ekologiýa jähetleri” atly halkara ylmy maslahat geçirildi. Ol “Türkmengaz” we “Türkmennebit” döwlet konsernleriniň, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň, “Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlygynda Beýik Britaniýanyň “GaffneyСline” kompaniýasynyň ýardam bermeginde guraldy. Onda gaýtadan dikeldilýän energetikanyň mümkinçiliklerine hem-de energetika pudagynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegine, täze döwrüň energetikasyna geçiş döwründe uglewodorod bazarlarynyň ornuna, nebitgaz taslamalaryny maliýeleşdirmekde häzirki döwrüň meýillerine, tebigy serişdelere aýawly çemeleşilmegine, “geljegiň ýangyjy” strategiýasy hökmünde işlenip taýýarlanylýan wodorod önümçiliginiň ýola goýulmagyna aýratyn üns berildi. Çäräniň çäklerinde daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. Olaryň dowamynda BMG-niň ýöriteleşdirilen edaralary, Halkara Energetika Agentligi, Energetika Hartiýasynyň Sekretariaty hem-de beýleki ugurdaş düzümler bilen hyzmatdaşlygyň anyk ugurlary kesgitlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça türkmen wekiliýetiniň 27-nji iýun — 1-nji iýul aralygynda Wýetnama amala aşyran saparynyň çäklerinde ýurduň daşary işler ministriniň birinji orunbasary, Wýetnam Sosialistik Respublikasynyň Gurluşyk hem-de Senagat we söwda ministrliginiň ýolbaşçylary bilen duşuşyklar, Türkmen-wýetnam işewürlik maslahaty geçirildi. Olarda halkara guramalaryň çäklerinde özara goldawyň wajypdygy nygtaldy. Taraplar Türkmenistan bilen Wýetnamyň arasynda özara gyzyklanma bildirilýän ähli ugurlar boýunça ýola goýlan netijeli gatnaşyklaryň ýokary derejesini belläp, syýasy, söwda-ykdysady, şähergurluşyk, ylym-bilim, medeni, sport we syýahatçylyk ulgamlarynda hyzmatdaşlygy ösdürmäge taýýardyklaryny tassykladylar. 

28-nji iýunda ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginiň binasynda geçirilen Hazarýaka döwletleriň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisinde 29-njy iýunda Aşgabatda geçirilmegi meýilleşdirilen altynjy Hazar sammitine taýýarlyk görmek, ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň, Russiýanyň we Türkmenistanyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary Hazar deňzi sebitinde hyzmatdaşlygyň käbir ugurlaryna, ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişine hem-de möhüm halkara meselelere garadylar. 

Mahlasy, şu synymyzda beýan edilen iýun aýynyň halkara ähmiýetli möhüm wakalary ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň döwlet Baştutanymyz tarapyndan öňde goýlan beýik maksatlary hem-de wezipeleri ýerine ýetirmek boýunça alyp baran giň gerimli işleriniň netijeli häsiýete eýediginiň aýdyň subutnamasy boldy. Bularyň ählisi Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň bedew batly ösüşler bilen mundan beýläk-de ynamly öňe gitmegine ýardam bermäge gönükdirilendir. 

(TDH)

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen ýurdumyzyň ykdysadyýetini kuwwatlandyrmak babatda möhüm ähmiýetli işler yzygiderli durmuşa geçirilýär. Häzirki wagtda alnyp barylýan “Açyk gapylar” syýasatynyň netijesinde ýurdumyz dünýä jemgyýetçiliginde giňden dabaralanýan ulag-logistika, energiýa serişdelerini howpsuz we üstaşyr geçirmek ýaly giň gerimli halkara başlangyçlaryny öňe sürýär. Halkymyzda: “Ulag geçer — rysgal seçer” diýlen ajaýyp, jümle bar. Şu aýtgydan ugur alsak, rysgalyň, döwletliligiň, rowaçlygyň başlangyjy ak ýollardan geçýän kerwenlerde bolsa gerek. Bereketliligiň seçilmegi üçin bolsa ýollaryň gurulmagy, döredilmegi möhüm wezipe bolup durýar. Ýol gurmagy, köpri gurmagy sogap hasaplaýan halkymyz şeýle asylly işlerde nusgalyk görelde görkezmegi hem başarýar. Döwletimiziň geografik taýdan amatly çäkde — Günbatar bilen Gündogary, Aziýa bilen Ýewropany baglanyşdyrýan ýollaryň çatrygynda ýerleşmegi hem döwletlilikden nyşandyr. Bu bolsa ýurdumyzyň ulag-üstaşyr ulgamynyň döwrebap şertlerde has-da ýokary depginler bilen ösmegine mümkinçilik döredýär. Türkmenistan häzirki taryhy döwürde ähli döwletleri we yklymlary birleşdirýän, häzirkizaman üpjünçilik ulgamlary bolan howa menzillerini, awtomobil we demir ýollaryny, gaz we elektrik geçirijileri, aragatnaşyk ulgamlaryny gurmak, döretmek bilen halkara derejesindäki belent ornuny has-da pugtalandyryp, Demirgazygyň we Günortanyň, Günbataryň we Gündogaryň, Aziýanyň we Ýewropanyň arasynda “Altyn derwezä” öwrüldi.  

Döwletimiziň ulag-üstaşyr geçelgelerini döretmek baradaky halkara başlangyçlarynyň durmuşa geçirilmeginiň çäklerinde gurlup, ulanylmaga berilýän Türkmenistanyň halkara awtomobil we demir ýollary, howa menzilleri, halkara deňiz porty halklary birleşdiriji häsiýete eýe bolmak bilen, müňýyllyklaryň dowamynda Ýewraziýanyň halklaryny özara baglanyşdyran we adamzat siwilizasiýasynyň ösüşinde ägirt uly ähmiýete eýe bolan Beýik Ýüpek ýolunyň täzeden dikeldilmegine giň ýol açýar. Sebitde ähliumumy parahatçylygyň, durnukly ykdysady ösüşiň bähbitlerine ýardam berýär. 

Ýolagçylaryň tiz wagtda barmaly menzillerine ýetmeklerini amala aşyrmak, gurulýan ýollaryň amatlylygyny üpjün etmek göz öňünde tutulandyr. Watanymyzyň baş ýörelgesi dünýä döwletleri bilen parahatçylykly, özara bähbitli dost-doganlyk gatnaşyklaryny ösdürmekden ybaratdyr. Dünýäde parahatçylygy saklamak we bu ugurda halkara ylalaşyklaryny gazanmak bilen bagly umumadamzat bähbitli beýik başlangyçlary dünýä halklaryny bagtyýar geljege we ösüşiň täze belentliklerine çagyrýar. Şonuň netijesinde hem ýurdumyz dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan uly gyzyklanma bildirilýän döwlete öwrüldi. Ulag diplomatiýasy uly ösüşlere eýe bolýar. 2021-nji ýylda açylyp, ulanmaga berlen Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen böleginiň gurluşygyny Türkmenistanyň üstaşyr ulag düzümini döretmek babatda durmuşa geçirýän taslamalarynyň iň irileriniň biri hasaplamak bolar. Ol diňe bir Türkmenistan üçin däl, eýsem, Merkezi Aziýa we goňşy döwletler üçin hem üstaşyr geçelgeler ulgamynda açylan ägirt uly mümkinçilikdir. Ýokary tizlikli bu ýoluň gurulmagy Eýrandan, şol sanda beýleki ýurtlardan gelýän harytlary Türkmenistanyň üsti bilen sebitiň bazarlaryna çykarmaga-da amatly şertleri döredýär. Türkmenistanyň çäkleri häzirki wagtda Merkezi we Günorta Aziýa döwletlerine çykmak üçin möhüm geçelge bolup hyzmat edýär. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýol ugruny, Türkmenbaşy — Astrahan — Aktau parom geçelgesini ýola goýmak ýaly taslamalar durmuşa geçirildi. Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň 19-njy maýynda Gahryman Arkadagymyz Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasyna gulluk iş saparyny amala aşyrdy, şol ýerde hormatly myhman hökmünde «Russiýa — yslam dünýäsi: Kazan Sammit — 2022» XIII halkara ykdysady sammitine gatnaşdy we plenar mejlisde çykyş etdi. «Kazan EKSPO» halkara sergisinde Gahryman Arkadagymyz elektrik çekiş güýjünde işleýän döwrebap awtobuslaryň nusgalary bilen tanşyp, ekologik taýdan arassa bu awtobuslary ýurdumyz üçin satyn almaga gyzyklanma bildirdi. Häzirki wagtda türkmen-rus hyzmatdaşlygy dürli ulgamlar boýunça alnyp barylýar. Awtomobil senagatynda, gämi gurluşygynda, söwdada we beýleki pudaklarda üstünlikli ösdürilýär. Şunuň bilen birlikde, ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge, bar bolan uly kuwwatdan has doly peýdalanmaga aýratyn üns berilýär. Muňa mysal edip, hormatly Prezidentimiziň Russiýa döwletine resmi iş saparyny aýtmak bolar. Saparyň çäginde iki döwletiň Prezidentleriniň arasynda ikitaraplaýyn resminama gol çekmek dabarasy boldy. Ýygnananlaryň el çarpyşmalary astynda Prezident Serdar Berdimuhamedow hem-de Prezident Wladimir Putin Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasynda Strategik hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak hakynda Jarnama gol çekdiler.  

Bu bolsa hormatly Prezidentimiziň ulag diplomatiýasynda döwrebap halkara ulag-logistika ulgamyny döretmek, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek boýunça ählumumy başlangyçlarynyň dünýäde giň goldawa eýe bolýandygyny tassyklaýar we Türkmenistanyň Bitaraplyk ýörelgelerine daýanýan daşary syýasatynyň ýokary netijeliliginiň nobatdaky subutnamasy bolup durýar. 

Demir ýol ulgamynda hem birnäçe işler durmuşa geçirilýär. Milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ýurdumyzda demir ýol ulaglary pudagynyň edara-kärhanalarynyň işini kämilleşdirmek we bazar gatnaşyklary üçin amatly şertleri döretmek maksady bilen, 2020-nji ýylyň başynda “Demirýollary” açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti döredildi. Täze esasda gurnalan demir ýol ulgamy döwrebap ösüşleriň we ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmagyň ýolunda möhüm ädim bolup durýar. Halkyň Arkadagly zamanasy ýylynda hem Türkmenistanyň ulaglar ulgamynyň çygryndaky milli kanunçylygy halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalary we ýörelgeleri bilen sazlaşýar. Ýurduň bu ulgamynda ýüze çykýan gatnaşyklar Türkmenistanyň Howa kodeksi, Türkmenistanyň Söwda deňiz gatnawynyň kodeksi, şeýle hem «Awtomobil ulagy hakynda», «Awtomobil ýollary we ýol işi hakynda», «Magistral turba-geçiriji ulag hakynda», «Demir ýol ulagy hakynda» hem-de «Ulag howpsuzlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary we beýleki hukuk namalary bilen düzgünleşdirilýär. Ulag- logistika ulgamynda köptaraplaýyn gatnaşyklary alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, tutýan tutumly işleri rowaçlyklara beslensin. 

 Maýsa KURBANOWA. 

 Welaýat prokurorynyň hukuk üpjünçiligi boýunça uly kömekçisiniň wezipesini ýerine ýetiriji, 2-nji derejeli ýurist.

Aşgabat, 5-nji iýul (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy Serdar Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda harby we hukuk goraýjy edaralaryň şu ýylyň alty aýynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri ara alnyp maslahatlaşyldy we ýakyn geljek üçin ileri tutulýan wezipeler kesgitlenildi. Şeýle hem mejlisiň gün tertibine Garaşsyz döwletimizde howpsuzlygy, asudalygy üpjün etmek, harby we hukuk goraýjy edaralaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak hem-de olaryň işini has-da kämilleşdirmek bilen baglanyşykly meseleler girizildi. 

Ilki bilen, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary, goranmak ministri B.Gündogdyýew ýolbaşçylyk edýän düzümleriniň 2022-nji ýylyň alty aýynda ýerine ýetiren işleri hem-de “Türkmenistanyň Ýaragly Güýçlerini ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy barada hasabat berdi. 

Degişli düzümleriň işgärler bilen üpjünçiligini pugtalandyrmak, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça alnyp barylýan işler hasabatyň aýratyn meselesi boldy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Ýaragly Güýçleriň düzüminde ýolbaşçylary wezipä bellemek we wezipeden boşatmak hakynda Kararlaryň, 2022-nji ýylda Türkmenistanyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň ýokary hem-de orta hünär okuw mekdeplerine okuwa kabul etmegiň Meýilnamalaryny tassyklamak hakynda Buýrugyň taslamalary hödürlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň goranyş häsiýetli Harby doktrinasynyň çäklerinde öňde durýan möhüm wezipelere ünsi çekdi. Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy hödürlenen resminamalara gol çekip, Türkmenistanyň ähli ýokary okuw mekdepleri bilen bir hatarda, harby we hukuk goraýjy edaralaryň ýokary hem-de orta hünär okuw mekdeplerinde okuwa kabul etmek boýunça giriş synaglarynyň geçirilip başlanýandygyny aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary, goranmak ministri B.Gündogdyýewe, içeri işler ministri M.Hydyrowa, milli howpsuzlyk ministri G.Annaýewe, Döwlet serhet gullugynyň başlygy Ý.Nuryýewe ýolbaşçylyk edýän edaralarynyň okuw mekdeplerinde geçiriljek giriş synaglarynyň bellenen kadalara doly laýyk geçirilmegine, şeýle hem okuwlara mynasyp ýaşlaryň kabul edilmegine berk gözegçilik etmek tabşyryldy. Şol bir wagtyň özünde ugurdaş okuw mekdeplerinde berilýän bilimiň derejesiniň ýokarlandyrylmagyna, olarda okatmagyň döwrebap usullarynyň ornaşdyrylmagyna üns çekildi. 

Harby we hukuk goraýjy edaralarynda gulluk edýän ýaşlaryň watansöýüjilik ruhunda terbiýelenmeginiň, olaryň arasynda hukuk bozulmalaryň öňüni almak boýunça zerur işleriň geçirilmeginiň wajypdygyny belläp, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy bu meseleleri hemişe üns merkezinde saklamagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň dowamynda wezipe borçlaryny talabalaýyk ýerine ýetirmän, işde goýberen kemçilikleri üçin, goranmak ministri, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary B.Gündogdyýewe käýinç yglan etdi. 

Soňra Baş prokuroryň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetiriji B.Begmyradow prokuratura edaralarynda şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri, şeýle hem “Türkmenistanyň prokuratura edaralarynyň ulgamyny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy barada hasabat berdi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň razylygy bilen, ýustisiýanyň kiçi geňeşçisi S.Mälikgulyýewi Türkmenistanyň Baş prokurory wezipesine belläp, ony Aşgabat şäheriniň prokurory wezipesinden boşatmak barada karara gelendigini aýtdy. 

 Şunuň bilen baglylykda, B.Begmyradow Baş prokuroryň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetirmekden boşadyldy. 

Mejlisiň dowamynda S.Mälikgulyýew bildirilen ýokary ynam üçin ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysyna tüýs ýürekden hoşallygyny beýan edip, Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegi, kanunçylygyň berk berjaý edilmegi, ýurdumyzda hukuk tertibiniň berkidilmegi, halkymyzyň döredijilikli zähmetiniň we bagtyýar durmuşynyň üpjün edilmegi ugrunda ähli tejribesini, başarnygyny gaýgyrmajakdygyna ynandyrdy. S.Mälikgulyýew Türkmenistanyň Döwlet baýdagyna tagzym edip, harby kasama wepaly boljakdygyna, halkymyza, Watanymyza, hormatly Prezidentimize ak ýürekden gulluk etjekdigine ynandyrdy. 

Soňra içeri işler ministri M.Hydyrow IIM-niň ýerine ýetiren işleriniň netijeleri, jemgyýetçilik tertibini üpjün etmek, düzgün bozulmalaryň öňüni almak, ýangyn howpsuzlygynyň düzgünleriniň hemmetaraplaýyn berjaý edilmegi, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde hereket edýän çagalar dynç alyş-sagaldyş merkezlerinde degişli tertip-düzgüni saklamak boýunça amala aşyrylan çäreler barada hasabat berdi. Türkmenistanyň Prezidentiniň tabşyrygyna laýyklykda, “Türkmenistanyň içeri işler edaralarynyň ulgamyny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy taýýarlanyldy. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ministrligiň düzümleýin bölümleriniň işiniň kämilleşdirilmegine ünsi çekdi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýol hereketiniň howpsuzlygyna häzirki zaman tehniki serişdeleriniň we üpjünçilik ulgamynyň işjeň ornaşdyrylmagynyň wajypdygy barada aýdyp, ýol-ulag hadysalarynyň öňüni almak boýunça degişli çäreleri görmegi tabşyrdy. 

Häzirki wagtda ýurdumyzyň dürli künjeklerinde hereket edýän dynç alyş merkezlerinde hem-de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda tomusky dynç alyş möwsüminiň dowam edýändigini nazara alyp, içeri işler ministrine zolagyň ähli çäklerinde jemgyýetçilik tertip-düzgüniniň, şeýle hem ýol hereketiniň we ýangyn howpsuzlygynyň kadalarynyň doly berjaý edilmegine berk gözegçiligi ýola goýmak tabşyryldy. 

Ýokary kazyýetiň başlygy G.Ussanepesow milli kazyýet ulgamynda şu ýylyň birinji ýarymynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi. Kazyýet ulgamyny döwrüň talabyna laýyklykda, mundan beýläk-de ösdürmek ugrunda ýerine ýetirilýän anyk işler barada aýdyp, düzümiň ýolbaşçysy ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysynyň garamagyna “Türkmenistanyň kazyýet ulgamyny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasyny hödürledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, kazyýet edaralarynyň adyl kazyýetliligi amala aşyrmak arkaly, adamlaryň hukuklaryny hem-de azatlyklaryny, döwlet we jemgyýetçilik bähbitlerini goraýandyklaryny belledi. Kazyýet edaralarynyň işi kanunylygy, adalatlylygy we hukuk tertibini üpjün etmäge, hukuk düzgüniniň bozulmalaryna getirýän sebäpleriňdir şertleriň aradan aýrylmagyna gönükdirilendir. 

Döwlet Baştutanymyz bu düzümiň üstüne ýüklenen ygtyýarlyklaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi üçin kazylaryň hünär taýýarlygynyň ýokary bolmalydygyna ünsi çekip, Ýokary kazyýetiň başlygyna kazylary saýlap-seçip almak, işgärleri ýerbe-ýer goýmak, olaryň hünär taýýarlygyny yzygiderli ýokarlandyrmak boýunça çäreleri amala aşyrmagy tabşyrdy. Şunda düzümiň işine sanly ulgamy ornaşdyrmak meselelerine möhüm ähmiýet berilmelidir. 

Soňra milli howpsuzlyk ministri G.Annaýew şu ýylyň alty aýynda ministrlik tarapyndan ýerine ýetirilen işler, döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklarynyň berjaý edilişi hem-de “Türkmenistanyň milli howpsuzlyk edaralaryny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow döwletimizde howpsuzlygy üpjün etmekde Milli howpsuzlyk ministrligine möhüm ornuň degişlidigini belläp, bu düzümiň ýolbaşçysyna birnäçe tabşyryklary berdi. Ministrligiň işine häzirki zamanyň ösen tejribesini, täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrmak meselelerine zerur üns berilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi we bu babatda ministre anyk görkezmeleri berdi. 

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň dowamynda wezipe borçlaryny talabalaýyk ýerine ýetirmän, işde goýberen kemçilikleri üçin, milli howpsuzlyk ministri G.Annaýewe käýinç yglan etdi. 

Döwlet serhet gullugynyň başlygy Ý.Nuryýew şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda Watanymyzyň mukaddes çäkleriniň goraglylygyny üpjün etmek, serhetçileriň ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmak boýunça durmuşa geçirilýän işler barada hasabat berdi. Şeýle hem “Türkmenistanyň serhet goşunlarynyň ulgamyny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy barada hasabat berildi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň Döwlet serhedini dost-doganlyk serhedine öwürmek ugrunda alnyp barylýan işleri mundan beýläk-de güýçlendirmegiň zerurdygyna ünsi çekdi. Şunda halkara hyzmatdaşlygyň häzirki zaman ýörelgelerinden, ösen tejribelerden ugur alynmalydyr. 

Soňra adalat ministri M.Taganow şu ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň kanunçylyk ulgamyny häzirki döwrüň talabyna laýyk getirmek boýunça ýerine ýetirilen işleriň netijeleri, ýurdumyzyň adalat ulgamynyň işiniň döwrebaplaşdyrylmagyna gönükdirilen resminamanyň taslamasy barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp hem-de öňde durýan ilkinji nobatdaky wezipeler hakynda aýdyp, raýat ýagdaýynyň namalarynyň ýazgysy bölümleriniň häkimlikleriň garamagyndan aýrylyp, Adalat ministrliginiň garamagyna geçirilendigini, onuň işleri has-da kämilleşdirmek we utgaşykly ýerine ýetirmek maksatlary bilen amala aşyrylandygyny belledi. Şonuň üçin bu bölümleriň işi has-da kämilleşdirilmelidir we ähli howpsuzlyk talaplary göz öňünde tutulyp, bir bitewi sanly ulgamyň üsti bilen döwrebap derejede guralmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda kabul edilýän her bir kadalaşdyryjy hukuk namasynyň kanunlaryň kadalaryna doly laýyk gelmelidigini belläp, kanunçylyga hukuk bilermenler seljermesini ýokary derejede geçirmek babatda tabşyryk berdi. 

Soňra Döwlet gümrük gullugynyň başlygy M.Hudaýkulyýew ýolbaşçylyk edýän düzümlerinde şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň, şeýle hem işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak, bu ugur boýunça dünýäniň ösen tejribesini öwrenmek ugrunda edilýän işler barada hasabat berdi. Döwlet Baştutanymyzyň garamagyna “Türkmenistanyň gümrük edaralaryny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy hödürlenildi. 

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy hasabaty diňläp, häzirki döwürde ýurdumyzda üstaşyr ulag geçelgeleriniň ähmiýetini artdyrmagyň çäklerinde döwletimiziň eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak ugrunda giň möçberli işleriň amala aşyrylýandygyny, şunda ýurdumyzda öndürilýän önümleri daşary ýurtlara ugratmakda gümrük işleriniň talabalaýyk derejede ýola goýulmalydygyny belledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow daşary döwletlerden ýurdumyza getirilýän harytlaryň hil babatda degişli görkezijilere doly laýyk gelmeginiň möhüm talap bolup durýandygyna ünsi çekip, gullugyň ýolbaşçysyna ýurdumyza getirilýän harytlaryň resmileşdirilişini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Soňra Döwlet migrasiýa gullugynyň başlygy N.Atagaraýew şu ýylyň başyndan bäri ýerine ýetirilen işleriň netijeleri, gullugyň düzümleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak we olaryň işgärler bilen üpjünçiligini pugtalandyrmak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Şeýle hem migrasiýa ulgamynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmäge gönükdirilen resminamanyň taslamasy barada hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, öňde durýan möhüm wezipelere ünsi çekdi. Şeýle hem häzirki döwürde ozal girizilen çäklendirmeleriň kem-kemden aradan aýrylýandygy, raýatlaryň daşary ýurtlara gitmek-gelmek meselelerine mümkinçilikleriň döredilýändigi bellenildi. Birnäçe ýurtlar bilen howa gatnawlarynyň ýola goýlandygyny nazara alyp, döwlet Baştutanymyz gullugyň ýolbaşçysyna gözegçilik edýän düzümleriniň işine gözegçiligi güýçlendirmegi tabşyrdy.  

Mejlisiň dowamynda ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy Türkmenistanyň harby we hukuk goraýjy edaralaryny ösdürmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Maksatnamalaryny tassyklamak hakynda degişli resminamalara gol çekdi. Bu maksatnamalar döwletimizde parahatçylygyň we durnuklylygyň berkidilmegine gönükdirilendir hem-de hemişelik Bitaraplyk syýasatyndan ugur alnyp, goranyş häsiýetli Harby doktrinanyň talaplaryna laýyklykda işlenip taýýarlanyldy. 

Maksatnamalarda döwletimiziň goranmak ukybyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň howpsuzlygyny hem-de çäk bitewüligini ýokary derejede üpjün etmek, kanunçylygy we hukuk tertibini berkitmek, halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryny milli kanunçylygymyza ornaşdyrmak, harby we hukuk goraýjy edaralaryň işini innowasion tehnologiýalar esasynda, sanly ulgam arkaly has-da döwrebap derejede guramak bilen bagly örän möhüm wezipeler göz öňünde tutuldy diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow belledi hem-de harby we hukuk goraýjy edaralaryň ýolbaşçylaryna maksatnamalarda göz öňünde tutulan wezipeleriň bellenilen möhletlerde, doly ýerine ýetirilmegini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Soňra ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň agzalaryna ýüzlenip, Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna berk eýerip, dünýä ýurtlary we halklary bilen dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny alyp barýandygyny belledi. Şoňa görä-de, biziň şu maksatlara esaslanyp kabul eden Harby doktrinamyz hem goranyş häsiýetine eýedir. Biz goranyş häsiýetli Harby doktrinamyzyň talaplaryna laýyklykda, harby we hukuk goraýjy edaralaryň düzümini mundan beýläk-de yzygiderli kämilleşdireris. Ýurdumyzyň goranmak ukybyny has-da berkideris diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow belledi. 

Döwlet Baştutanymyz harby gullukçylaryň we olaryň maşgala agzalarynyň ýaşaýyş-durmuş, gulluk, iş şertlerini yzygiderli gowulandyrmak boýunça uly işleriň durmuşa geçirilýändigini belläp, döwletimiziň geljekde-de bu ugurda ähli zerur çäreleri görjekdigini aýtdy. 

 Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň mejlisinde başga-da birnäçe meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi. 

Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy Serdar Berdimuhamedow mejlisi tamamlap, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, rowaçlyk, halkymyzyň asuda we bagtyýar durmuşda ýaşamagy ugrunda alyp barýan jogapkärli gulluklarynda uly üstünlikleri arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiz ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak, bu pudagyň işgärler kuwwatyny pugtalandyrmak, döwlet dolandyryşynyň netijeliligini, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmak üçin elektron ulgamy özleşdirmek, ýokary tehnologiýalaryň hem-de kiçi we orta telekeçiligiň mümkinçiliklerini çekmek arkaly pudaklary döwrebaplaşdyrmak meselelerine aýratyn ähmiýet berýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» durmuşa ornaşdyrylmagy sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegine aýratyn üns berilýändiginiň aýdyň subutnamasy bolup durýar.  

Konsepsiýany amala aşyrmagyň çäklerinde milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda edaralaryň, kärhanalaryň, guramalaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak we kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, şeýle hem ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak, tejribeli milli we halkara bilermenlerini işe çekmek boýunça işleriň geçirilmegi göz öňünde tutulýar. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek hem-de milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny ýeke-täk sanly ulgama birikdirmek, edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň sanly ulgama geçmegi bilen bagly işler toplumlaýyn häsiýete eýe bolup, dürli ugurlar boýunça alnyp barylýar. 

Milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde oňa sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak şu günüň gaýragoýulmasyz wezipeleriniň biridir. Häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň iň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmekde bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek zerur. Bazaryň barha artýan talaplaryna laýyk gelýän howpsuz, ygtybarly we bäsdeşlige ukyply maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň üpjünçilik ulgamyny döretmek ýurduň sanly ykdysadyýete üstünlikli geçmeginiň girewi bolup durýar. 

Innowasion mümkinçilikleriň artdyrylmagy, ilkinji nobatda, ylmyň gazananlaryny önümçilige ornaşdyrmaga itergi bermek bilen, täze senagat kärhanalarynyň döredilmeginiň baş şerti bolup durýar. Innowasion kärhanalaryň döredilmegi diňe bir içerki bazaryň şeýle önümlere bolan isleglerini kanagatlandyrman, eýsem, jemi içerki önümde innowasion önümleriň möçberleriniň artmagyna, netijede, ýurdumyzyň bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlanmagyna ýardam berýär. Şeýle hem, öňdebaryjy tehnologiýalaryň esasynda döredilen kärhanalaryň sanynyň artmagy täze iş orunlarynyň döredilmegine, ilatyň iş bilen üpjünçilik derejesiniň gowulanmagyna öz oňyn täsirini ýetirýär. Ýurdumyzda şeýle kärhanalar, önümçilikler, düzümler yzygiderli döredilýär. Bu bolsa sanly ykdysadyýetiň hünärmen we ylym-bilim üpjünçiligini ösdürmek, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak wezipeleri öň hatarlara çykýar. Şonuň üçin býujet ulgamynda sanly tehnologiýalaryň paýyny artdyrmak, ýagny, «sanly bilim», «sanly saglygy goraýyş», «elektron resminamalar dolanyşygy», «elektron görnüşde döwlet hyzmatlary», «maliýe işlerini awtomatlaşdyrmak — meýilnamalaşdyryş we hasabatlylyk ulgamlary» ýaly ugurlary kämilleşdirmek esasy wezipeler hökmünde öňe çykýar. 

Ýurdumyzda sanly ulgamyň giňden ornaşdyrylmagy milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň ösüşine uly itergi bermek bilen, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmäge, uzak möhletleýin ykdysady ösüşi we ýokary öndürijiligi gazanmaga, ýurdumyzyň jemi içerki önüminiň düzüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň paýyny artdyrmaga, döwlet dolandyryşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, esasy önümçilik-ykdysady işleriň ähli görnüşlerini awtomatlaşdyrmaga we merkezleşdirilen tertipde dolandyrmaga, ýokary tehnologiýaly pudaklarda täze iş orunlaryny döretmäge, şeýle hem halkyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da ýokarlandyrmaga giň mümkinçilikleri döredýär. 

Daýanç ANNADURDYÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň ylmy işgäri.

Aşgabat, 4-nji iýul (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradowyň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda oba hojalyk toplumynda we welaýatlarda alnyp barylýan işler baradaky meselelere garalyp, öňde durýan wezipeleriň ýerine ýetirilişi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Döwlet Baştutanymyz maslahatyň gün tertibine geçip, Ahal welaýatynyň häkimi Ý.Gurbanowa söz berdi. Häkim sebitdäki möwsümleýin işler, galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işleriniň guralyşy, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyk alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk dowam etdirilýär. Şunuň bilen bir wagtda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk berjaý edilýär. Mundan başga-da, welaýatyň uzak ýaýlalaryndaky, düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek işleriniň guralyşy barada hasabat berildi. 

Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşy barada hem hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, şu günler gyzgalaňly dowam edýän galla oragy möwsüminiň depginini gowşatman, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary gaýgyrmaly däldigine ünsi çekdi. Bu babatda bugdaýy soňky dänesine çenli ýygnap almak üçin çäreler görülmelidir. Şonuň ýaly-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklar öz wagtynda geçirilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk alnyp barylmalydyr. 

Hormatly Prezidentimiz gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylmalydygy barada aýdyp, bu işleriň milli baýlygymyz bolan bu gymmatly ekiniň bol hasylyny almagy şertlendirýändigini nygtady. Şoňa görä-de, döwlet Baştutanymyz oňa örän jogapkärçilikli çemeleşmegi talap edip, bu ugurda birnäçe tabşyryklary berdi. Oba hojalyk önümlerini öndürijileriň öňünde durýan möhüm wezipeleriň biriniň halkymyzy özümizde öndürilýän ýeralma, gök-bakja we beýleki önümler bilen üpjün etmekden ybaratdygyna üns çekilip, bu babatda ýerine ýetirilýän işlere hem ählitaraplaýyn guramaçylykly çemeleşilmelidigi barada birnäçe görkezmeler berildi. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatyň uzak ýaýlalaryndaky we düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek işleriniň guralyşyna möhüm ähmiýet bermegiň zerurdygyny nygtap, bu ugurda haýal-ýagallyga ýol bermeli däldigini aýtdy. Hormatly Prezidentimiz şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny mundan beýläk-de berk gözegçilikde saklamak barada görkezme berdi. 

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklary wagtynda geçirmek, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini agrotehniki talaplara laýyklykda alyp barmak boýunça durmuşa geçirilýän işler hakynda hasabat berdi. Welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyk ýerine ýetirilýändigi, ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak ugrunda hemme çäreleriň görülýändigi barada aýdyldy. 

Şu günler günbatar sebitiň ekerançylyk meýdanlarynda gant şugundyryny ekmek işleri gyzgalaňly barýar. Bu ugurda agrotehniki kadalara laýyklykda, ähli zerur işler geçirilýär. Şeýle hem şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi maksat edinilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işlerini bildirilýän talaplara laýyklykda, öz möhletinde ulanmaga tabşyrmak üçin zerur tagallalaryň edilýändigi aýdyldy. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, galla oragy möwsüminde öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň möhüm talapdygyny belledi. Şunuň bilen birlikde, tabşyrylan hasyl üçin daýhanlar bilen hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmegi esasy wezipe hökmünde kesgitlenildi. Orakdan boşan meýdanlarda bolsa sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk ýerine ýetirilmelidir. Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow welaýatyň çäklerinde gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda dowam edýän gurluşyk işlerini berk gözegçilikde saklamagyň möhümdigini aýdyp, olaryň bellenen möhletinde, ýokary hil derejesinde ulanmaga berilmegini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Soňra Daşoguz welaýatynyň häkimi N.Nazarmyradow sebitde işleriň ýagdaýy, galla oragyny toplumlaýyn guramak, şol sanda galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini agrotehniki kadalara laýyk alyp barmak, gowaça ideg etmek hem-de şaly meýdanlarynda ideg işleriniň depginlerini güýçlendirmek meseleleri boýunça alnyp barylýan çäreler barada hasabat berdi. Häkim welaýatda ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek, bu önümler bilen ilatymyzy doly üpjün etmek boýunça giň möçberli işleriň alnyp barylýandygy barada giňişleýin maglumat berdi. Şu ýyl sebitde gurlup ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda gurluşyk işleriniň depginini güýçlendirmek ugrunda zerur işler geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatda galla oragynyň ýokary guramaçylyk derejesinde tamamlanylmagynyň, tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmeginiň, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyklykda alnyp barylmagynyň möhüm talap bolup durýandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz sebitiň gowaça meýdanlarynda hatarara bejergini geçirmek, ösüş suwuny tutmak, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek işlerini talabalaýyk alyp barmagy tabşyrdy. Şeýle-de ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ýetişdirmek, zaýasyz ýygnap almak meselelerine aýratyn ähmiýet berilmelidir. Şol bir wagtyň özünde sebitiň şaly ekilen meýdanlarynda ideg işleri talabalaýyk ýola goýulmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatda gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalaryň gurluşyk işleriniň depginlerini ýokarlandyrmak, olary bellenen möhletlerde ulanmaga bermek meseleleriniň yzygiderli gözegçilikde saklanylmalydygyny aýtdy we bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýewiň hasabaty bilen dowam etdi. Häkim sebitde alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy, hususan-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, uzakda ýerleşen kabul ediş nokatlaryndaky galla hasylyny elewatorlara we ammarlara daşamak hem-de ýerleşdirmek işleriniň talabalaýyk guralyşy, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyk alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Şeýle hem gowaça meýdanlarynda agrotehniki talaplara laýyk derejede ideg etmek işleriniň ýagdaýy barada aýdyldy. 

Häzirki wagtda welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynda ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ýetişdirmek, ýetişdirilen hasyly öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almak hem-de bazarlarda önüm bolçulygyny üpjün etmäge mynasyp goşant goşmak ugrunda amala aşyrylýan toplumlaýyn çäreler barada-da hasabat berildi. Welaýatyň şaly ekilen meýdanlarynda ideg işleri talabalaýyk dowam edýär. Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýagdaýy barada aýdyp, gurluşygyň ýokary hil derejesini üpjün etmek we olary bellenilen möhletlerde ulanmaga tabşyrmak ugrunda zerur işleriň geçirilýändigini habar berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, galla oragyny ýokary hilli we gysga möhletde tamamlamak, tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek, ýygnalan galla hasylyny talabalaýyk saklamak işleriniň wajypdygyna ünsi çekdi we bu babatda häkime birnäçe anyk görkezmeleri berdi. Şeýle-de orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyklykda geçirilmelidir. 

Döwlet Baştutanymyz gowaça we şaly ekilen meýdanlarda bu ekinlere talabalaýyk ideg edilmelidigini nygtady. Hormatly Prezidentimiz bu ugurdaky öňdebaryjy tejribäni nazara alyp hem-de halkymyzyň daýhançylyk däplerine laýyk ýola goýmak babatda anyk görkezmeleri berdi. Daýhan yhlasy bilen ösdürilip ýetişdirilen ýeralmany, gök we bakja ekinlerini öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almak, bazarlarda önüm bolçulygyny üpjün etmek wajypdyr. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz sebitiň uzak ýaýlalaryndaky, düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek meselelerini ylmy esasda öwrenmegi tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow welaýatda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalaryň gurluşyk işlerinde ýokary hil derejesiniň üpjün edilmelidigini belledi hem-de bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Mary welaýatynyň häkimi D.Annaberdiýew sebitde alnyp barylýan işler, hususan-da, galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işleriniň guralyşy, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň degişli talaplara laýyklykda alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk guralýar. Şunuň bilen bir wagtda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk berjaý edilýär. 

Mundan başga-da, ekerançylyk meýdanlarynda gant şugundyryny ekmek işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barlyşy barada hasabat berildi. Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň barşy barada-da hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, şu günler gyzgalaňly dowam edýän galla oragy möwsüminiň depginini gowşatman, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary gaýgyrmaly däldigini nygtady. Bu babatda bugdaýy soňky dänesine çenli ýygnap almak üçin ähli çäreler görülmelidir. Şonuň ýaly-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklar öz wagtynda geçirilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk alnyp barylmalydyr. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylmalydygy barada aýdyp, munuň ähmiýetini nygtady. Döwlet Baştutanymyz oba hojalyk önümlerini öndürijileriň öňünde durýan möhüm wezipeleriň biriniň ilatymyzy özümizde öndürilýän ýeralma, gök-bakja we beýleki önümler bilen üpjün etmekden ybaratdygyna ünsi çekip, bu babatda ýerine ýetirilýän işlere ählitaraplaýyn guramaçylykly çemeleşilmelidigi barada birnäçe görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny berk gözegçilikde saklamak barada häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow ýurdumyzda oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Welaýatlarda galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işlerine uly üns berilýär. Döwlete tabşyrylan bugdaý hasyly üçin önüm öndürijiler bilen hasaplaşyklar wagtynda geçirilýär, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyklykda dowam edýär. Sebitlerde gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyklykda geçirilýär. Şunuň bilen birlikde, welaýatlarda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almaga möhüm ähmiýet berilýär. 

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň şaly meýdanlarynda agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ideg işleri dowam edýär. Şeýle-de Balkan we Mary welaýatlarynda gant şugundyrynyň ekişi batly depginde alnyp barylýar. 

Mundan başga-da, wise-premýer döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, suw serişdelerini rejeli peýdalanmak we ýurdumyzda suw üpjünçiligi boýunça işleriň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Şeýle hem welaýatlaryň uzak ýaýlalarynda, düzlüklerinde ekilýän ekinleri medeni zolaga geçirmek boýunça işleriň guralyşy barada giňişleýin habar berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatlarda gowaça agrotehniki kadalara laýyklykda ideg etmekde alnyp barylýan işlere nägilelik bildirdi hem-de bu işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Döwlet Baştutanymyz ekerançylygyň medeniýetini gowulandyrmak, işleriň netijeliligini gazanmak, ýer kadastryny taýýarlamak, tohumlaryň ýerli toprak-howa şertlerine laýyk gelýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini saýlamak, täzeçil tehnologiýalary ulanmak arkaly suwdan rejeli peýdalanmak boýunça teklipleri ýakyn wagtda taýýarlamak barada häkimlere anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz öňde goýulýan wezipeleriň möhüm ähmiýete eýedigine ünsi çekip, bu işleriň ýerine ýetirilmegine berk gözegçilik etmek barada wise-premýere tabşyryk berdi. 

Döwlet Baştutanymyz galla oragyny ýokary hilli we gysga möhletde üstünlikli tamamlamak, tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek meseleleriniň yzygiderli gözegçilikde saklanmalydygyny aýtdy. Hormatly Prezidentimiz geljekki bol hasylyň düýbüni tutmak, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini ýokary hilli geçirmek, welaýatlaryň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barlyşyna gözegçilik etmek, ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak boýunça zerur tagallalaryň edilmelidigi barada degişli görkezmeleri berdi. 

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň şaly meýdanlarynda ideg etmek işleri, Balkan we Mary welaýatlarynda gant şugundyrynyň ekişi bildirilýän talaplara laýyklykda alnyp barylmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz suwy rejeli peýdalanmak meselelerine häzirki zaman ylmy we milli daýhançylyk däpleri esasynda çemeleşilmelidigini belledi hem-de suw üpjünçiligi babatda wise-premýere birnäçe anyk görkezmeleri berdi. Hormatly Prezidentimiz welaýatlaryň uzak ýaýlalaryndaky we düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek, ekerançylygyň medeniýetini ýokarlandyrmak, topragyň hasyllylygyny artdyrmak, ekin dolanyşygyna geçmek bilen bagly işleri düýpli seljermek, bu ugurda häkimler bilen bilelikde anyk teklipleri taýýarlamak barada wise-premýere anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary hasabatyny dowam edip, Gazagystanyň bugdaýyny we un önümlerini Owganystana hem-de Owganystanyň üsti bilen beýleki ýurtlara ibermekde bilelikdäki hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça alnyp barylýan işler barada habar berdi. Hususan-da, Türkmenistanyň we Gazagystan Respublikasynyň gatnaşmagynda Mary welaýatynyň Serhetabat etrabyndaky “Çemenabat” maldarçylyk hojalygynda 100 müň tonna bugdaý saklamaga niýetlenen elewatory hem-de oňa gerek bolan haltalary öndürýän önümçiligi gurmak maksat edinilýär. Bu işleri paýly gatnaşyk esasynda amala aşyrmak meýilleşdirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz bu işleriň sebitiň ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmekde, şol sanda Owganystanyň ykdysady taýdan dikeldilmegine ýardam bermekde ähmiýetlidigini nygtap, hödürlenen teklibi içgin öwrenmek boýunça degişli işleri alyp barmagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň ilkinji nobatdaky talapdygyny aýdyp, olaryň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde, oba ilatynyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da gowulandyrmakda alnyp barylýan işlerde möhüm orun eýeleýändigini nygtady. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny tamamlap, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny we halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň, berkarar Watanymyzyň rowaçlygynyň bähbidine alyp barýan işlerinde üstünlikleri arzuw etdi.

III. AZERBAÝJAN 

 Hazaryň Azerbaýjan kenarynda Baku, Alýat, Dýubendi deňiz portlary bar.  

 Baku porty ýa-da Baku Halkara deňiz söwda porty Azerbaýjan Respublikasynyň Baku şäherinde ýerleşip, Hazar deňziniň kenaryndaky iri portlaryň biridir. Ol 1902-nji ýylda esaslandyrylýar. Port Demirgazyk — Günorta we Günbatar — Gündogar ulag geçelgeleriniň ugrunda ýerleşýär. Onuň terminallary arkaly Hazar deňziniň iri portlary bilen, Wolga — Don, Wolga — Baltika kanallarynyň üsti arkaly bolsa Gara, Ortaýer, Baltika, Demirgazyk deňizleriniň, şeýle hem Atlantik ummanyň portlary bilen deňiz söwda gatnaşyklary amala aşyrylýar. 2014-nji ýylyň oktýabryndan başlap, Baku — Türkmenbaşy aralygynda parom geçelgesi ýola goýuldy. 2015-nji ýylyň 18-nji martynda Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewiň Karary esasynda, Baku porty ýapyk paýdarlar jemgyýetine öwrüldi.  

Baku porty esasy ýük, konteýner, nebit, parom, ýolagçy terminallaryny özünde jemleýär. Port 17 sany gämi duralgasyna eýedir, olaryň 5-si çig nebite we nebit önümlerine, 10-sy agaç we beýleki ýüklere, 2-si ýolagçy daşamaga niýetlenendir. Port ýylyň dowamynda 10 million tonna guýulýan ýükleri we 9-10 million tonna çenli esasy ýükleri gaýtadan işlemäge ukyplydyr. Esasy ýük terminaly Bakuwyň merkezinde ýerleşip, ol umumy uzynlygy 866 metr we çuňlugy 7 metr bolan 6 sany duralgadan ybarat. Duralgalar güýçli port göterijileri bilen enjamlaşdyrylandyr. Konteýner terminaly ýylda 15 müňe çenli konteýneri kabul etmäge ukyplydyr. Baku portunyň söwdasynyň 35 göterimi Dýubendiniň nebitgaz terminaly arkaly amala aşyrylýar. Terminal 2 sany duralga eýe bolup, Apşeron ýarymadasynda iň iri terminal hasaplanýar. Parom terminaly Baku — Türkmenbaşy — Baku, Baku — Aktau — Baku, Baku — Eýranyň portlary — Baku ugurlary boýunça hyzmat edýär. Ýolagçy terminaly umumy uzynlygy 340 metr bolan 3 duralgadan ybarat bolup, Hazarýaka döwletleriň ýolagçy gämilerini kabul etmek üçin niýetlenendir. 

 2016-njy ýylyň 12-nji aprelinde Bakuwda Halkara Hazarüsti ulag konsorsiumyny döretmek barada ylalaşyga gol çekildi. 

Baku porty bilen Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň arasynda ýygjam hyzmatdaşlyk ýola goýlandyr. Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýewiň 2018-nji ýylyň noýabrynda ýurdumyza amala aşyran resmi sapary mahalynda, Türkmenistanyň Deňiz we derýa ulaglary döwlet gullugy bilen «Azerbaýjanyň Hazar deňiz gämiçiligi» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda deňiz söwda gämi gatnawyny ösdürmek hakynda Ylalaşyga, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen «Baku Halkara deňiz söwda porty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda maglumatlary awtomatlaşdyrylan usulda alyşmak hakynda Ylalaşyga, Türkmenistanyň Deňiz we derýa ulaglary döwlet gullugy bilen «Baku Halkara deňiz söwda porty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň we Baku Halkara deňiz söwda portunyň arasynda ýük geçirmeleriniň mukdaryny artdyrmak hakynda Ylalaşyga, Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda iki ýurduň portlaryndan deňiz ulagy arkaly geçýän halkara gatnawlary ösdürmek hakynda Ylalaşyga gol çekilmegi bu iki Hazarýaka döwletiň portlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň geriminiň giňelmegine ýardam berdi. Mundan başga-da, Türkmenistanyň we Azerbaýjanyň arasynda geçirilýän harytlar we ulag serişdeleri babatda deslapky maglumatlary alyşmagy guramak, iki ýurduň çägi bilen halkara gatnawlara gatnaşyjylar üçin wiza düzgünlerini ýeňilleşdirmek, halkara awtomobil gatnawlaryny ösdürmek baradaky Ylalaşyklar, ulag babatda hyzmatdaşlyk etmegiň 2019 — 2022-nji ýyllar üçin hökümetara Maksatnamasy, 2019 — 2021-nji ýyllarda söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk hakynda hökümetara Maksatnama, uzak möhletli söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk hakynda, maýa goýumlary höweslendirmek we özara goramak hakynda, girdejiler we emläk üçin salgytlar babatda iki gezek salgyt salynmagyny aradan aýyrmak hakynda hökümetara Ylalaşyklar türkmen-azerbaýjan söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň has-da ösdürilmegine gönükdirilendir. Ulag, üstaşyr geçirmek we logistika meseleleri boýunça türkmen-azerbaýjan bilelikdäki toparyny döretmek hakynda Ylalaşyk iki ýurduň arasynda ulaglaryň dürli görnüşlerini ulanmak babatda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň guralyna öwrüldi. Türkmenbaşy we Baku portlarynyň arasynda ilkinji ýük gämi gatnawy 2019-njy ýylda ýola goýuldy. Üç ýylyň dowamynda iki tarapa 17,5 müň tonna konteýner daşaldy.  

Port infrastrukturasyny dolandyryş maksatnamasy boýunça hyzmatdaşlygyň çäginde Bakuwyň deňiz söwda porty we Merkezi Aziýanyň deňiz menzilleri öz maglumat ulgamlaryny bir bitewi platformada birleşdirýärler. Häzirki wagtda türkmen tarapy hem-de Aktau porty bilen bu ugurda depginli işler alnyp barylýar. Merkezi Aziýa ýurtlaryndan başga-da, günbatar portlar bilen maglumat ulgamlaryny birleşdirmek meýilleşdirilýär. Ýük awtoulaglary üçin eýýäm serhet we gümrük barlagyny geçirmegiň aňsatlaşdyrylan görnüşi hereket edýär. Şuňa meňzeş işler demir ýollarda-da alnyp barylýar. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi ulag serişdesiniň serhet nokadynda bolýan wagtyny tygşytlamaga, gelýän ulagyň hem-de ýüküň görnüşi, onuň indiki ugry barada we başga-da birnäçe maglumatlary öz wagtynda almaga mümkinçilik berer. 

Azerbaýjanyň Baku portunyň üsti bilen 2021-nji ýylda Baku — Türkmenbaşy — Baku ugry boýunça 23 müň 476 ýük awtoulagy daşaldy. Baku portunyň ýük dolanyşygy 5 million 600 müň tonna barabar bolup, üstaşyr daşalan ýükleriň paýy 5 million 100 müň tonnadan gowrak ýa-da umumy ýük dolanyşygynyň 92,7 göterimini düzdi. Baku — Kuryk — Baku ugry boýunça 15 müň 955 (40,5 göterim) ýük awtoulagy daşaldy. Şeýlelikde, geçen ýyl Türkmenistan Baku — Tbilisi — Kars demir ýoly boýunça ýükleri gatnatmakda Gazagystandan, Hytaýdan soň 3-nji orny eýeledi. Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen Baku portunyň arasynda 2022-nji ýylyň başynda iki ýük gämisiniň gatnawy ýola goýuldy. Onuň maksady Hazar deňzindäki Hytaý — Ýewropa geçelgesiniň ikinji böleginde ulag aragatnaşygyny ýokarlandyrmakdan ybaratdyr. Azerbaýjanly bilermenler Baku porty arkaly Azerbaýjanyň üstaşyr ulag mümkinçilikleri ýerlikli peýdalanylanda, onuň çäginiň Sues kanalyna alternatiwa bolup biljekdigini nygtaýarlar. 

 Alýat porty Bakuwyň 70 kilometr günorta-günbatarynda, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen bir parallelde ýerleşen täze deňiz portudyr. 2014-nji ýylda Alýatda Baku portunyň parom terminaly gurulýar. 2017-nji ýylyň martyndan Gazagystana tarap, Alýat — Aktau aralygynda parom gatnawy hereket edip başlady. Port 2018-nji ýylyň 14-nji maýynda açylyp ulanmaga berildi. Alýat «ýaşyl» port derejesini alandyr. Onuň çägi 2016-njy ýylda erkin söwda zolagyna öwrüldi. 

Alýat porty TRACECA we Demirgazyk — Günorta halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň çatrygynda ýerleşip, günbatarda Türkiýe we Ýewropa, demirgazykda Russiýa, günortada Eýran hem-de Hindistan bilen baglanyşdyrýan möhüm ulag geçelgesiniň bir bölegidir. 2007-nji ýylda düýbi tutulan Alýat portunyň ýük dolanyşygynda deslapky tapgyrda 10 million tonna, geljekde 17 million tonna, ahyrky netijede bolsa 25 million tonna ýük, şol sanda 1 million konteýner ibermek mümkinçiligi göz öňünde tutulandyr.  

2019-njy ýylyň 16-njy oktýabrynda Bakuwdaky täze port Deňiz portlarynyň Ýewropa guramasy tarapyndan PERS ekologik standartynyň «EcoPorts» güwänamasyna mynasyp boldy we Hazarýaka sebitde ilkinji bolup «ýaşyl» port derejesini aldy. 

Bakuwdaky Alýat portunda Türkmenistandan baran ýükler üçin ýörite ýer taýýarlanandyr. «Şoňa görä-de, biz Gündogar — Günbatar, Günbatar — Gündogar ugurlary boýunça döwletlerimiziň arasynda üstaşyr gatnawlaryň artýandygyny göreris» diýip, Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýew 2018-nji ýylyň noýabrynda Türkmenistana resmi sapary mahalynda nygtady.  

 Dýubendi porty — Bakuwyň 50 kilometr demirgazyk-gündogarynda ýerleşen Hazarýaka port. Onuň golaýynda Bakuwyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlaryny Gruziýanyň magistral demir ýollaryna birikdirýän nebit geçirijileriniň terminallary bar. 

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

29-njy iýunda türkmen paýtagtynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklygynda üstünlikli geçirilen altynjy Hazar sammiti 2022-nji ýylyň esasy syýasy wakalarynyň biri boldy. Geosyýasy we geoykdysady taýdan möhüm orny eýeleýän Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň ýokary derejedäki duşuşygy dünýäniň habar beriş serişdeleriniň ünsüni özüne çekdi. 

20 ýyldan soňra Aşgabatda ýene-de geçirilen sammit maslahatlaşmaga teklip edilen meseleleriň hem-de iň ýokary derejedäki köptaraplaýyn gepleşikleriň syýasy taýdan wajyplygy nazara alnyp, entek öz işine başlamanka, žurnalistler tarapyndan dünýä derejesinde ähmiýetli wakalaryň hataryna girizildi. Iri halkara habarlar agentlikleri, maglumat-seljeriş portallary, teleýaýlymlar we köp sanly internet serişdeleri bu forumy hem-de onuň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklary beýan etdiler, sammite gatnaşyjy ýurtlaryň Baştutanlarynyň çykyşlaryny, olaryň öňe süren tekliplerini, köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň geljegini teswirlediler. 

Türkmen paýtagtynda geçirilen sammit baradaky habary ilkinjiler bolup, Russiýanyň “TASS” we “PИA Новости”, Türkiýäniň “Anadolu”, Eýranyň “IRNA”, “Mehrnews” habarlar agentlikleri, “BRICS” ýurtlarynyň “TV BRICS” halkara media ulgamy, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň, Azerbaýjanyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri habar berdiler hem-de Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň, Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewiň, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisiniň, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň gatnaşmagynda geçirilen forumyň ýokary derejesini nygtadylar. 

Altynjy Hazar sammitiniň gün tertibine girizilen möhüm meseleler köp sanly daşary ýurt neşirleriniň üns merkezinde boldy. Russiýanyň vesti.ru elektron gazeti Hazarýaka döwletleriň Liderleriniň ýakynlaşmak, ilkinji nobatda, senagat we ýokary tehnologiýalar ulgamlarynda ýakynlaşmak barada ylalaşandyklaryny habar berdi. Şunda bäş ýurduň ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň hem-de Hazar deňzindäki adatdan daşary ýagdaýlara, adamlaryň ýaşaýşyna we abadançylygyna ýaramaz täsir edýän tebigy hem-de tehnogen hadysalara garşy durmakda hyzmatdaşlygy giňeltmegiň zerurdygy bellenildi. 

Russiýanyň “TASS” döwlet federal habarlar agentligi öz sahypalarynda forumda deňziň ekoulgamyny gorap saklamak boýunça has netijeli işleri geçirmek üçin degişli şertnama-hukuk binýadyny döretmek işini çaltlandyrmagyň möhümdiginiň nygtalandygyny beýan etdi. 

Italiýanyň “Agenparl” metbugat agentligi Russiýanyň, Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň we Türkmenistanyň Prezidentleriniň Hazar deňzinde dürli ulgamlarda hyzmatdaşlygyň möhüm meselelerini, şeýle-de Hazarýaka ýurtlaryň Baştutanlarynyň öňki duşuşyklarynda kabul edilen çözgütleriň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşýandyklaryny habar berdi. Ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilen işleriň netijesinde, ähli isleg bildirenler üçin forumyň işi baradaky maglumatlary açyk görnüşde almaga mümkinçilik döredildi. Sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly gatnaşyjylaryň hemmesiniň çykyşlary birnäçe daşary ýurt teleýaýlymlarynda göni ýaýlymda görkezildi. 

Ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri foto we wideo reportažlaryny wakanyň geçýän ýerinde taýýarladylar. Köp sanly žurnalistleriň netijeli işlemegi üçin “Arçabil” myhmanhanasynda döwrebap kompýuterlerdir tehnikalar, aragatnaşyk serişdeleri bilen üpjün edilen giň metbugat zaly berildi. 

Dünýä metbugaty Aşgabat duşuşygyna gatnaşyjy ýurtlaryň ynanyşmak we özara hormat goýmak ýörelgelerine esaslanýan hyzmatdaşlygy esasy ugurlar boýunça mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýändiklerini bütin aýdyňlygy bilen görkezendigini belledi. Bu döredijilikli hem-de oňyn garaýyşlar döwlet Baştutanlarynyň açyklyk, dostluk ýagdaýynda geçen duşuşyklarynda, sammitiň jemlerinde we onuň çäklerinde gazanylan ylalaşyklarda öz beýanyny tapdy. 

Metbugatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň çykyşyna, şeýle-de ileri tutulýan ugurlarda sebit hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmek boýunça tekliplerine uly üns berilmegi tötänden däldir. Döwlet Baştutanymyzyň çykyşyndan bölekler tutuş dünýäde millionlarça okyjysy bolan esasy habarlar agentlikleriniň sahypalarynda, meşhur internet saýtlarynda çap edildi. 

Türkmenistanyň häzirki döwürde ählumumy ykdysady ösüşiň kesgitleýji şerti hökmünde çykyş edýän ulag we energetika ulgamlarynda Hazarýaka döwletleriň özara hyzmatdaşlygyny ösdürmegi ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezendigi nygtaldy. “Ilkinji nobatda, gürrüň Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesini gurmak barada barýar. Munuň özi Sankt-Peterburgdan Eýranyň we Hindistanyň portlaryna çenli baryp ýetýän, uzynlygy 7200 kilometr bolan ulag geçelgesiniň ägirt uly taslamasydyr” diýip, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri bellediler. Geçen ýyl güýje giren Hazarýaka döwletleriniň arasynda ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ylalaşyk bu ulag geçelgesiniň ýakyn wagtda işe girizilmegine ýardam bermelidir. Ol Hazar deňzi sebitini iri logistik merkeze öwürmäge gönükdirilendir. 

Metbugat sahypalarynda Tähranda, Bakuwda, Astrahanda we Aktauda geçirilen sammitleriň sebitde özara gatnaşyklaryň kemala gelmegine saldamly goşant goşan bäş ýurduň bilelikdäki işlerine kuwwatly itergi berendigi aýdylýar. “Şunuň bilen birlikde, Hazarda ulag, balyk awlamak, gämiçilik, biologik serişdeleri aýawly saklamak, ekologik howpsuzlyk, adatdan daşary ýagdaýlaryň öňüni almak we olary aradan aýyrmak ulgamlarynda, beýleki ugurlarda hyzmatdaşlyk boýunça pudaklaýyn ylalaşyklaryň ençemesiniň üstünde işlenildi we bu iş dowam etdirilýär. Bularyň ählisi häzirki wagtda biziň gatnaşyklarymyzyň hil taýdan anyk häsiýete eýe bolmagyna, maksadalaýyk, yzygiderli, netijeli ösmegine ýardam etdi. Biz netijeli we birek-birege hormat goýmak esasyndaky gatnaşyklary alyp barýarys. Ol Hazar meselesiniň dürli ugurlaryny — syýasy, ykdysady, söwda, ekologik, ynsanperwer gatnaşyklary öz içine alýar” diýip, döwlet Baştutanymyz sammitdäki çykyşynda nygtady. 

Meşhur elektron neşirler Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň maglumatlaryna salgylanmak bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Hazar deňzi sebitinde berk, uzak möhletli hem-de bitewi howpsuzlygyň üpjün edilmegini bäştaraplaýyn hyzmatdaşlygyň üstünlikli bolmagynyň baş şerti we esasy wezipesi hökmünde kesgitländigini ýazdylar. 

“Hazar sebitiniň parahatçylyk we ösüş üçin howplardan azat bolan durnuklylyk we ynanyşmak zolagy bolmagynda galmagy üçin terrorçylyga, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna, guramaçylykly jenaýatçylyga garşy bilelikdäki tagallalar edilmelidir” diýip, daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri öz sahypalarynda döwlet Baştutanymyzyň sözlerini getirdiler. 

Iri sebit neşirleri milli habarlar agentlikleriniň maglumatlaryna salgylanmak bilen, duşuşyga gatnaşyjylaryň medeni-ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň ähmiýetini aýratyn nygtandyklaryny habar berdiler. Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri Hazarýaka ýurtlaryň sebit hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine oňyn täsirini belläp, özara gatnaşyklaryň özboluşly köpýyllyk tejribesiniň medeni-ynsanperwer gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga ýardam berjekdigini beýan etdiler. 

“МИР” döwletara teleradiokompaniýasynyň meşhur serişdeleri — “МИР 24” teleýaýlymy hem-de maglumat-seljeriş internet portaly, sng. today, centralasia.news saýtlary Aşgabat sammitiniň işi, onda beýan edilen teklipler hem-de forumyň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklar barada giňişleýin maglumatlary berdiler. 

Daşary ýurt media serişdeleriniň wekilleriniň habar bermeklerine görä, Türkmenistanyň Prezidenti forumda daşary işler ministrleriniň derejesindäki hyzmatdaşlygy giňeltmek, telekeçiligiň öňünden zerur bolmadyk, könelişen päsgelçilikleri aýyrmak, Hazarýaka ýurtlaryň maksatlaýyn işewürlik forumlaryny ýola goýmak, degişli döwletleriň işewürlik hyzmatdaşlygynyň Geňeşini döretmek, medeniýet ulgamynda hyzmatdaşlyk baradaky Ylalaşygy işläp taýýarlamak, sebitde syýahatçylyk pudagyny, şol sanda gämide gezelençler arkaly syýahatçylygy ösdürmek babatda möhüm başlangyçlary öňe sürdi. 

Azerbaýjanyň “Report” habarlar agentligi hem öz okyjylaryny Aşgabatdaky wakalar bilen dessin tanyşdyryp, forumyň dostlukly döwletleriň özara hormat goýmak, birek-biregiň bähbitlerini nazara almak esasyndaky hyzmatdaşlygyny ösdürmäge gönükdirilendigini belledi. Özara bähbitli hyzmatdaşlyk üçin amatly şertleri döretmek, maýa goýum ýagdaýyny gowulandyrmak, ygtybarly hem-de howpsuz aragatnaşyk ulgamyny döretmek, ýokary düşewüntli, ekologik taýdan arassa tehnologiýalary ornaşdyrmak Hazarýaka döwletleriň esasy ileri tutulýan ugurlary bolmagynda galýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça bilelikdäki işiň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilen Hazar deňzinde ylmy barlaglary geçirmek hakynda Ylalaşygy işläp taýýarlamak boýunça başlangyjy dünýä jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döretdi. Türkmenistanyň bu ugurda garaýyşlary anyk kesgitlenendir: ähli ykdysady we önümçilik işleri deňziň ekologik howpsuzlygyna hem-de tebigaty goraýyş ulgamyndaky ykrar edilen dünýä ölçeglerine laýyk gelmelidir. 

“Türkmenistan eýýäm Hazaryň baý tebigy serişdeleriniň rejeli ulanylmagyny üpjün etmek boýunça tebigaty goraýyş çäreleriniň toplumy hökmünde täze Hazar ekologiýa maksatnamasyny döretmek pikiri bilen çykyş etdi. Biz şu mesele boýunça işjeň gepleşikleri dowam etdirmäge taýýardyrys hem-de Hazarýaka ýurtlaryň hemmetaraplaýyn goldawyna umyt edýäris” diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. 

“Eýran-türkmen gatnaşyklary hoşniýetli goňşuçylyk hem-de özara ynanyşmak ýörelgeleri esasynda okgunly ösdürilýär” diýip, “IRNA” habarlar agentligi öz sahypalarynda ýazýar. 

Gazagystanyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň habar bermeklerine görä, Prezident Kasym-Žomart Tokaýew häzirki wagtda, däp bolan logistik zynjyrlaryň bozulýan ýagdaýynda Ýewropany, Merkezi Aziýany we Hytaýy birleşdirýän üstaşyr geçelgeleriň ösdürilmegi üçin Hazarüsti halkara ugruň ornunyň has-da artýandygyny belledi. 

“Euronews” habarlar teleýaýlymy bäş ýurduň Liderleriniň jemleýji Beýanaty kabul edendiklerini we onda sebitiň serişdelerini Hazarýaka ýurtlaryň hoşniýetli goňşuçylyk, dostluk ýörelgeleri esasynda, parahatçylykly maksatlarda ulanjakdyklary barada aýdylýandygyny habar berdi. 

“Türkmenistan umumyhazar gepleşiklerine işjeň gatnaşmak bilen, bu işe mundan beýläk-de öz goşandyny goşmaga, ähli meselelere gyzyklanma bildirip, ara alyp maslahatlaşmaga we olar boýunça ylalaşykly çözgütleri tapmaga taýýardyr. Biziň ýapyk ýa-da oňaýsyz meselelerimiz ýokdur, biz hyzmatdaşlarymyz bilen bilelikde geljekki ylalaşyklary gazanmaga, Hazar gün tertibiniň anyk ugurlary boýunça özara gatnaşyklara taýýardyrys” diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

“Biziň duşuşyklarymyzyň hoşniýetlilik, özara ynanyşmak ýagdaýynda geçýändigini aýratyn nygtasym gelýär. Hazarýaka döwletleriň sammitleri sebit we dünýä syýasatynyň anyk hem-de täsirli şertine öwrüldi, olaryň diňe bir gatnaşyjylar üçin däl, eýsem, beýleki ýurtlar üçin hem wajypdygy äşgärdir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň aýdan sözleri ählumumy maglumat torundaky köp sanly teswirlerde getirildi. 

Şeýlelikde, ýokary derejede geçirilen altynjy Hazar sammiti bar bolan meseleleri we bilelikdäki kuwwaty netijeli peýdalanmagyň ýollaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin möhüm çäre boldy hem-de Hazarýaka ýurtlaryň hyzmatdaşlygyny hil taýdan täze derejä çykarmaga itergi berdi. 

(TDH)

Ekologik howpsuzlygyň üpjün edilmegi hereket edýän önümçilikleriň daşky gurşawa bölüp çykarýan zyýanly galyndylary bilen hem baglydyr. Şonuň üçin-de ýurdumyzda hereket edýän zawod-fabrikleriň ekologik taýdan oňaýly bolmagyna aýratyn üns berilýär. 

Hereket edýän önümçilikler köpugurlylygy bilen tapawutlanyp, olaryň agramly bölegi senagat pudagyna degişlidir. Senagat pudagyndaky önümçiliklerde öndürilýän önümleriň bir bölegi gurluşyk materiallarydyr. Şolaryň arasynda sement önümçiligine aýratyn orun degişlidir. Ýurdumyzyň gurluşyk meýdançasyna öwrülmegi bilen, semente bolan talaplar hem artdy. Ylmy maglumatlara görä, köp mukdarda, ýagny 1 tonna sement öndürilende, takmynan, 0,7 tonna kömürturşy gazy bölünip çykýar. Diýmek, bu önümçiligiň ekologiýasyny gowulandyrmak has-da derwaýys meseleleriň biridir. Şeýle ýagdaý nazara alnyp, TYA-nyň Himiýa institutynda bu ugurdan degişli ylmy-amaly barlaglar geçirilip, oňyn netijeler alyndy. Bu işde, ilki bilen, sement önümçiliginde daşky gurşawa bölünip çykýan kömürturşy gazynyň iki çeşmesi ýüze çykaryldy. Birinjisi, klinker almak üçin çig mal garyndysy 900 — 950°C gyzdyrylyp, kalsinasiýa prosesi geçirilende emele gelýär. Has takygy, şeýle ýagdaý çig mal garyndysynyň, takmynan, 80 göterimini düzýän hek daşynyň, ýagny kalsiý karbonatynyň 900 — 950 dereje gyzgynlykda dargamagy bilen bolup geçýär. Kalsiý karbonatynyň 44 göterimi kömürturşy gazydyr. Çig mal garyndysynyň bolsa, takmynan, 80 göterimi hek daşydyr. 

  Sement önümçiligindäki kömürturşy gazynyň emele gelmeginiň ikinji çeşmesi klinker pejini 1400 — 1500°C temperaturada gyzdyrmak üçin ulanylýan ýangyjyň ýakylmagydyr. Ýurdumyzdaky sement zawodlarynda ýangyç hökmünde tebigy gaz ulanylýar. Tebigy gazyň himiki düzümi, esasan, metandan ybarat bolup, ol ýananda emele gelýän önümiň biri kömürturşy gazydyr. Has anygy, şunda kömürturşy gazy sarp edilýän tebigy gazyň göwrüm mukdaryna barabar bolan göwrümde emele gelýär. 

Şeýlelikde, çeşmeleriň ikisiniň hem klinker taýýarlananda ulanylýan çig mallardan we tebigy gazdan emele gelýändigi kesgitlenildi. Diýmek, önümçiligiň ekologik oňaýlylygyny üpjün etmek üçin öndürilýän önümiň bir birligine sarp edilýän çig mallary we ýangyjy azaltmagyň üstünde degişli işleri geçirmek maksadalaýykdyr. Elbetde, bu ugurda sarp edilýän maddy we energiýa serişdelerini tygşytlamagyň netijeli ugurlarynyň biri-de mineral goşundyly sement önümçiligini ýola goýmakdyr. Şunda sement klinkerine pussolan magdanlary görnüşindäki mineral goşundylar bilelikde owradylyp goşulsa, has uly netijeleri gazanyp bolýandygy ylmy çeşmelerde aýratyn bellenilýär. 

Ýurdumyzda hereket edýän sement zawodlarynda mineral goşundyly sementi öndürmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça geçirilen ylmy-amaly barlaglaryň netijesinde döwlet standartyna laýyklykda, ýerli çig mallaryň esasynda 20 göterim goşundyly sementi öndürip boljakdygy ýüze çykarylyp, bu eýýäm önümçilige ornaşdyryldy. Şeýle hem adaty portland sementiniň maddy balansyndan ugur alyp, 1 tonna 20 göterim mineral goşundyly sement öndürmek üçin sarp edilýän maddy we energiýa serişdeleri boýunça hasaplamalar geçirilip, şunda 20 göterim mineral goşundyly sement öndürilende, maddy we ýangyç-energetika serişdeleriniň tygşytlanylyşy aýratyn bellemäge degişlidir. Netijede, 20 göterim mineral goşundyly sement öndürilende, sementiň her tonnasynda 142,4 kg kömürturşy gazynyň daşky gurşawa bölünip çykmagynyň öňüni alyp boljakdygy anyklanyldy. Ylmy barlaglaryň önümçilige ornaşdyrylmagy ekologik abadançylygy üpjün etmekdäki köpugurly tagallalara mynasyp goşant bolar. 

Rejepnur NURBERDIÝEW,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Himiýa institutynyň senagat himiýasy barlaghanasynyň müdiri, himiýa ylymlarynyň kandidaty.

2022-nji ýylyň 3-6-njy iýuly aralygynda Şweýsariýa Konfederasiýasy Bad-Ragas şäherinde Halkara pul gaznasynyň we Bütindünýä Bankynyň wekilçilik toparynyň esaslandyryjy ýurtlarynyň wekilleriniň (Azerbaýjan Respublikasy, Gyrgyz  Respublikasy, Gazagystan  Respublikasy, Polşa, Serbiýa, Täjigistan Respublikasy, Türkmenistan, Özbegistan Respublikasy, Şweýsariýa Konfederasiýasy) gatnaşmagynda, onuň döredilmeginiň 30 ýyllygy mynasybetli dabaraly duşuşygy geçirilýär.

Bu çärä Türkmen tarapyndan Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň we Türkmenistanyň Merkezi bankynyň wekillerinden ybarat bolan türkmen wekilýeti gatnaşýar.

Çäräniň çäklerinde 3-nji iýulda birnäçe, ýagny Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti Anna Býerde, Halkara pul gaznasynyň dolandyryjy müdiri Kristalina Georgiýewa, Şweýsariýanyň Maliýe ministri Ueli Mau rer we Şweýsariýanyň Merkezi bankynyň başlygy Tomas Ýork bilen duşuşyklar geçirildi.

Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti Anna Býerde bilen bolan duşuşykda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi bilen durmuşa geçirilýän «Сovid-19-a garşy hereket etmek» taslamasynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Bütindünýä banky tarapyndan taslamany durmuşa geçirmegiň oňyn ösüşi bellenip geçildi we häzirki wagtda geçirilen birinji tranşyň 70 göteriminiň uly böleginiň özleşdirilendigi bellenildi. Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti bu karz boýunça göterimleriň öz wagtynda tölenmegini hem belläp geçdi. Şeýle hem, hanym B ýerde Bütindünýä bankynyň Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi üçin reagentleri, dermanlary mundan beýläk-de satyn almak boýunça işlerini dowam etdirmäge taýýardygyny aýtdy.

Duşuşykda miwe-gök ekinlerini ösdürmek boýunça taslamanyň ikinji tapgyry boýunça işe başlamagyň zerurdygy bellenildi. Türkmenistandan halkara ulag gatnaw larynyň ýola goýlup başlanmagy bilen Bütindünýä bankynyň hünärmenlerini Türkmenistanda miwe-gök önümleriniň pudagynyň ýagdaýy bilen tanyşdyrmak mümkin boldy, bu bolsa öz gezeginde bu taslamanyň durmuşa geçirilmegine täze itergi berer.

Bütindünýä bankynyň wekilleri bilen geçirilen duşuşykda, Türkmenistana Bütindünýä söwda guramasyna goşulmaga, şol sanda daşary ykdysady işi we daşary ýurt maýa goýumlary babatynda kanunçylygy kämilleşdirmäge ýardam bermek arkaly taýýardyklary bellenildi.

Şeýle hem, Bütindünýä bankynyň wekilleri Türkmenistanyň energiýa pudagy, şeýle hem sebitde energiýa taslamalaryny durmuşa geçirmegiň mümkinçilikleri boýunça seljeriş işlerini geçirmegi teklip etdiler. Duşuşykda taraplar dürli kömek ugurlarynda Hyzmatdaşlyk üçin aralyk strategiýany işläp taýýarlamak barada ylalaşdylar. Bütindünýä bankynyň Türkmenistandaky wekilçiliginiň işgärler düzümini güýçlendirmek meselesi hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şweýsariýanyň Merkezi bankynyň başlygy Tomas Ýork bilen geçirilen duşuşykda kiberhowpsuzlyk we bank pudagynda maliýe tehnologiýalaryny ulanmak boýunça hyzmatdaşlyk meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Şweýsariýa tarapy şu ýylyň 15-16-njy noýabrynda Sýurih şäherinde geçiriljek bu meselelere bagyşlanan okuw maslahatyna gatnaşmagy we geljek üçin hyzmatdaşlygyň meýilnamasyny has jikme-jik taýýarlamagy teklip etdi. Duşuşykda taraplar Merkezi banklaryň arasynda, şol sanda takyk maksatnamalarda, makro seljermelerde, Türkmenistan üçin töleg balansynda we beýleki ugurlarda hünärmenleri taýýarlamakda özara maglumat alyş-çalşygyny güýçlendirmegiň zerurdygyny bellediler.

Halkara pul gaznasynyň dolandyryjy müdiri Kristina Georgiýewa we Halkara pul gaznasynyň Ýakyn Gündogar we Merkezi Aziýa bölüminiň başlygy Jihad Azur bilen bolan duşuşygynda häzirki wagtda ykdysady ösüşiň haýallamagyna täsir edýän esasy mesele bolan  hümmetsizlenmegiň ösmegi bellendi. Türkmenistanda bu meselä üns berilmelidir we salgyt, pul-karz syýasaty boýunça degişli çäreler görülmelidir. Duşuşykda ykdysady statistika, sanlylaşdyrma, azyk howpsuzlygy we energiýa pudagyny diwersifikasiýa etmek ýaly ykdysady özgertmeleri durmuşa geçirmek meselelerine hem üns berildi. Howanyň üýtgemegi babatynda ulgam emele getiriş çäreleriniň durmuşa geçirilmegi möhüm ugur  diýip bellenildi. Türkmenistan Pariž ylalaşygy babatynda dürli çäreleri durmuşa geçirýär, bu möhüm işi dowam etdirmeli, bu meselede Halkara pul gaznasy dürli ugurlarda, şol sanda Gazagystan Pespublikasyndaky Halkara pul gaznasynyň sebit merkeziniň üsti bilen tehniki kömegi bermäge taýýardyklary bellenildi.

Şweýsariýanyň Maliýe ministri jenap Ueli Maurer bilen geçirilen duşuşykda 2016-njy ýylda gol çekilen Hyzmatdaşlyk Ähtnamasynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Taraplar 2014-nji ýylyň döwlet maliýe statistikasyna iň pes harajatlar bilen geçmek we gazna ulgamynyň ýagdaýyny gowulandyrmak; FATF (Bikanun pullaryň kanunlaşdyrylmagyna garşy göreşiň maliýe çäresini işläp taýýarlaýan topary) meýdançasynda hyzmatdaşlyk, hünärmenleri taýýarlamakda tehniki kömek bermek we FATF tekliplerini ýerine ýetirmek meseleleriniň üstünde işlemek barada ylalaşdylar. Şeýle hem döwlet maliýe pudagyndaky hyzmatdaşlyk boýunça Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasyna goşulyşmagyna ýardam bermek meselesi ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu meselede SECO (Ykdysady gatnaşyklar boýunça döwlet sekretariaty) bilen ýakyndan işleşmek maslahat berildi. Bu sekretariatyň işgärleri bilen mümkin bolan hyzmatdaşlyk ugurlar boýunça konstruktiw gepleşik ler geçirildi.

Duşuşyklar netijeli häsiýeti bilen tapawutlandy.