Za­ma­na­my­zyň be­lent mak­sat­ly men­zil­le­rin­de eziz Di­ýa­ry­myz buý­san­dy­ry­jy üs­tün­lik­le­re bes­len­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Ber­di­mu­ha­me­do­wyň baş­tu­tan­ly­gyn­da ata Wa­ta­ny­myz­da top­lum­la­ýyn ama­la aşy­ryl­ýan öz­gert­me­le­riň ne­ti­je­sin­de mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li ul­gam­la­ryn­da be­lent sep­git­ler eýe­le­nil­ýär. 

«Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022 — 2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­sy­ny» üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan il-ýurt bäh­bit­li iş­le­riň ne­ti­je­sin­de eziz Di­ýa­ry­myz dep­gin­li ös­ýär. Ýur­du­my­zyň iň tä­ze ta­ry­hy­na al­tyn harp­lar bi­len ýa­zy­lan aja­ýyp üs­tün­lik­ler hal­ky­my­zy gu­wan­dyr­ýar. Ata Wa­ta­ny­myz­da ra­ýat ag­zy­bir­li­gi we je­bis­li­gi üp­jün edil­ýär, döw­le­ti­mi­ziň hem­me­ta­rap­la­ýyn saz­la­şyk­ly ösü­şi ga­za­nyl­ýar. 

Döw­le­ti­mi­ziň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dyr­ma­ga, hal­ky­my­zyň eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len be­ýik iş­ler dur­mu­şa or­naş­dy­ryl­ýar, ýur­du­my­zy se­na­gat taý­dan ösen döw­le­te öwür­mek ba­bat­da wa­jyp we­zi­pe­ler öň­de go­ýul­ýar. Yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň pu­dak­la­ry­ny ös­dür­mek, se­na­gat kär­ha­na­la­ry­nyň işi­ni ta­la­ba­la­ýyk gu­ra­mak üs­tün­lik­li al­nyp ba­ryl­ýar. Ýur­du­my­zy se­na­gat taý­dan ösen döw­le­te öwür­mek, ýan­gyç gor­la­ry­ny re­je­li peý­da­lan­mak we yk­dy­sa­dy bäh­bit­le­re la­ýyk gel­ýän ugur­la­ry kes­git­le­mek bo­ýun­ça öň­de goý­lan we­zi­pe­ler üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek bo­ýun­ça ama­la aşy­ryl­ýan iş­le­riň ne­ti­je­sin­de pu­dak­lar döw­re­bap ýag­da­ýa ge­ti­ril­ýär, je­mi içer­ki önü­miň dü­zü­min­de se­na­gat önüm­le­ri­niň pa­ýy art­ýar. 

Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ne go­ýul­ýan ma­ýa go­ýum­la­ryň bel­li bir bö­le­gi­niň önüm­çi­li­ge, beý­le­ki bir bö­le­gi­niň bol­sa dur­muş mak­sat­ly ugur­la­ra gö­nük­di­ril­ýän­di­gi­ni bel­le­mek ge­rek. Önüm­çi­li­ge go­ýul­ýan ma­ýa go­ýum­la­ryň ne­ti­je­sin­de ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dy­ryl­ýar. Yl­myň iň tä­ze ga­za­nan­la­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dy­ryl­ýar. Ön­dü­ril­ýän tä­ze önüm­le­riň gör­nüş­le­ri art­ýar. Da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­ri ön­dür­mä­ge ni­ýet­le­ni­len iri tas­la­ma­lar ama­la aşy­ryl­ýar. Bu bol­sa döw­le­ti­mi­ziň se­na­gat taý­dan ösen ýur­da öw­rül­me­gin­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar.  

 Ösüş-öz­ge­riş­le­re bes­len­ýän eziz Di­ýa­ry­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän her bir iş hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ama­la aşy­ryl­ýar. Ra­ýat­la­ryň sag­ly­gy, bi­lim, dynç al­ma­gy üçin äh­li şert­ler dö­re­dil­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň: «Wa­tan di­ňe hal­ky bi­len Wa­tan­dyr! Döw­let di­ňe hal­ky bi­len döw­let­dir!» di­ýen pa­ra­sat­ly söz­le­ri hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­mu­şyn­da öz be­ýa­ny­ny tap­ýar. Eziz Di­ýa­ry­myz­da ula­nyl­ma­ga be­ril­ýän kär­ha­na­lar, mek­dep­ler, has­sa­ha­na­lar we sag­lyk öý­le­ri, ýa­şa­ýyş jaý­la­ry we beý­le­ki des­ga­lar hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ama­la aşyr­ýan öz­gert­me­le­ri­niň oňyn ne­ti­je­si­dir. Olar Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­nyň bar­ha art­ýan­dy­gy­ny, hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­niň yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ýan­dy­gy­ny aň­lad­ýar. Şol bir wagt­da zäh­met hak­la­ry­nyň, pen­si­ýa­la­ryň, döw­let kö­mek pul­la­ry­nyň, ta­lyp hak­la­ry­nyň möç­ber­le­ri­niň ýo­kar­lan­dy­ry­lyp du­rul­ma­gy hem ila­tyň hal-ýag­da­ýy­nyň has-da go­wu­lan­ma­gy­na oňaý­ly tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. 

Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­syn­da ýur­du­myz­da jem­gy­ýe­tiň we döw­le­tiň iň gym­mat­ly ha­zy­na­sy­nyň adam­dy­gy nyg­tal­ýar. Ga­raş­syz, Bi­ta­rap döw­le­ti­miz­de ra­ýat­la­ryň pa­ra­hat, aba­dan dur­muş­da ýa­şa­ma­gy, er­kin zäh­met çek­me­gi, iş­le­me­gi üçin äh­li müm­kin­çi­lik­ler, şert­ler dö­re­dil­ýär. Şeý­le berkarar döw­le­ti bo­lan halk bagt­ly­dyr. Hal­ky­my­zyň gel­je­gi­ne bo­lan yna­my be­lent­dir. 

Per­man SA­PA­ROW,

Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Mej­li­si­niň Dur­muş sy­ýa­sa­ty ba­ra­da­ky ko­mi­te­ti­niň baş hü­när­me­ni.

Hormatly dabara gatnaşyjylar!
Gadyrly türgenler! 

Sizi Russiýa Federasiýasynyň Wladiwostok şäherinde geçirilen «Aziýanyň çagalary» atly VII halkara sport oýunlarynda, şeýle-de Türkiýe Respublikasynyň Konýa şäherinde geçirilen V Yslam raýdaşlygy oýunlarynda üstünlikli çykyş edip, baýrakly orunlara mynasyp bolmagyňyz bilen tüýs ýürekden gutlaýaryn. 

Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan beýik başlangyçlary esasynda ýurdumyzyň halkara sport abraýy täze derejelere ýetýär. Dünýäde iri halkara sport ýaryşlaryny geçirmäge ukyply döwlet hökmünde ykrar edilen ata Watanymyzda dürli ýaryşlaryň, şol sanda halkara derejedäki ýaryşlaryň geçirilmegi sport boýunça milli strategiýamyzyň iş ýüzündäki ajaýyp beýanydyr. Garaşsyz ýurdumyzda sportuň ösen ulgamyny döretmek, beden we ruhy taýdan sagdyn nesilleri terbiýeläp ýetişdirmek, Olimpiýa hereketini ösdürmek, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak babatda uly işler alnyp barylýar. 

 Hormatly dabara gatnaşyjylar! 

Türkmenistan, aýratyn-da, paýtagtymyz Aşgabat halkara sport hyzmatdaşlygynyň merkezleriniň birine öwrüldi. Bu hyzmatdaşlygyň çäklerinde Halkara Olimpiýa Komiteti, Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüşiň we parahatçylygyň hatyrasyna sport boýunça halkara býurosy, ÝUNESKO-nyň Bedenterbiýe we sport boýunça hökümetara komiteti, Aziýanyň Olimpiýa Geňeşi bilen parahatçylygyň, ynsanperwerligiň pugtalandyrylmagyny şertlendirýän gatnaşyklaryň gerimi barha giňeýär. 

Eziz Diýarymyzda Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlary, «Amul — Hazar 2018» halkara awtoralli ýaryşy, şeýle-de Agyr atletika boýunça dünýä çempionaty üstünlikli geçirildi. Bu ýaryşlara ýurdumyzyň we dünýä ýurtlarynyň wekilleri işjeň gatnaşdylar. Munuň özi türkmen sportunyň halkara derejedäki abraýynyň ýokarlanmagyna oňyn täsirini ýetirdi. Garaşsyz döwletimiziň ähli künjeklerinde sport toplumlarynyň, stadionlaryň we beýleki sport maksatly binalaryň yzygiderli gurlup ulanmaga berilmegi türkmenistanly türgenleriň dürli sport ýaryşlarynda üstünlikli çykyş etmegini şertlendirýär. Türgenlerimiz halkara ýaryşlara yzygiderli gatnaşyp, baýrakly orunlara mynasyp bolýarlar. Bu bolsa ýaş nesillere buýsanjymyzy has-da artdyrýar.  

Ýaponiýada geçirilen XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynda ýurdumyzyň milli ýygyndy toparynyň türgenleriniň mynasyp wekilçilik etmekleri, Garaşsyz Watanymyzyň sport taryhynda ilkinji Olimpiýa medalynyň gazanylmagy döwletimizde sporty ösdürmäge uly üns berilýändigine şaýatlyk etdi. Biz muňa türkmen sportunyň ýeňişli ýollarynyň başlangyjy hökmünde seredýäris. 

 Garaşsyz, baky Bitarap döwletimiziň bagtyýar ýaşlary! 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri siziň öňüňizde milli sportumyzyň üstünlikleriniň täze gapysyny açýar. Şoňa görä-de, ýurdumyzyň sport abraýyny artdyrmak, ilkinji nobatda, siziň paýyňyza düşýär. Ata-babalarymyzyň merdana we ýeňişli ýollaryny mynasyp dowam etdirip, siz türkmen türgenleriniň sport ussatlygyny halkara ýaryşlara gatnaşyp, medallary gazanmak arkaly subut etmelisiňiz. Men dürli ýaryşlarda ajaýyp netijeleri gazanmak bilen, mähriban Watanymyzyň baýdagyny al-asmanda parladyp, Türkmenistanyň abraý-mertebesini gorajakdygyňyza pugta ynanýaryn. 

 Gadyrly dabara gatnaşyjylar! 

Türkmenistan halkara sport hyzmatdaşlygyny gönüden-göni Birleşen Milletler Guramasynyň 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen baglanyşdyrýar. Munuň özi täze wezipeleri öňümizde goýup, ýurdumyzy mundan beýläk-de halkara sport ýaryşlarynyň, çempionatlardyr Olimpiýa oýunlarynyň geçirilýän döwrebap meýdançasyna öwürmegi göz öňünde tutýar. 

Biz sportuň mümkinçiliklerini parahatçylygyň, dostlugyň bähbitlerine gönükdirmek arkaly täze sport düzümlerini dörederis. Hakyky sport söýüjileriň, ussat türgenleriň döwrebap neslini kemala getireris. Çünki ýaş nesillerimiziň bedenterbiýe we sport bilen meşgullanmagy döwrüň möhüm talabydyr. Sport sagdynlygyň we gözelligiň gözbaşydyr. 

 Hormatly dabara gatnaşyjylar!
Gadyrly türgenler! 

Sizi halkara derejeli ýaryşlarda gazanan üstünlikleriňiz bilen ýene-de bir gezek tüýs ýürekden gutlaýaryn. Siziň ähliňize berk jan saglyk, abadan we bagtyýar durmuş, eziz Watanymyzyň halkara abraýyny artdyrmak ugrunda alyp barýan işleriňizde uly üstünlikleri arzuw edýärin. 

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar BERDIMUHAMEDOW.

Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda bolşy ýaly, Türkmenistanyň oba hojalygynda hem giň möçberli özgertmeler amala aşyrylýar. Şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen ýurdumyzyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň degişli Kararlary bilen tassyklanan «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» kabul edildi. Olarda ýurdumyzyň ýedi ýyllyk möhlet üçin ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary bellenilip, oba hojalyk pudagyny ösdürmegiň, agrar ulgamy özgertmäge we ony hil taýdan täze derejä çykarmaga gönükdirilen wezipeler hem kesgitlenilýär. Oba hojalyk pudagy milli ykdysadyýetiň möhüm pudagy hökmünde çykyş edýär. Bu pudagyň netijeliligini artdyrmaga, dürli görnüşli, ýokary hilli önümleriň önümçiligini ýokarlandyrmaga, azyk bolçulygyny üpjün etmäge, maksatnamalaýyn işleri durmuşa geçirmäge gönükdirilen işler yzygiderli ýagdaýda durmuşa geçirilýär, bu ugurdaky kanunçylyk binýady kämilleşdirilýär. Ilki bilen, ýer we suw gorlaryny netijeli peýdalanmaga, agrosenagat toplumlary döwrebaplaşdyrmaga, ulgama sanly tehnologiýalary ornaşdyrmaga üns gönükdirilýär. Önümçiligi köpugurly esasda ösdürmek maksady bilen, oba hojalykda sebitleýin ýöriteleşdirmegiň netijeli usullary ornaşdyrylýar. Daşoguz we Lebap welaýatlarynda şaly, Mary we Balkan welaýatlarynda gant şugundyry ösdürilip ýetişdirilýär. Sebitlerde tarp ýerleri özleşdirip, ýeralma, gök-bakja, beýleki dänelik ekinleri ýetişdirmek üçin ýer bölekleri bölünip berilýär. Miweçilik, üzümçilik hojalyklarynyň sany barha artýar.  

Daýhançylyk işleriniň tejribesine bazar gatnaşyklaryny meýilnamalaýyn ornaşdyrmak, tohumçylyk-seçgi işlerini kämilleşdirmek gowy netijeleri berýär. Türkmen alymlary, oba hojalyk ugurly ýokary okuw mekdepleriniň ýanyndaky ylmy-barlag merkezleriniň işgärleri tohumçylyk-seçgiçilik işini alyp barýarlar. Ekerançylygyň agrotehniki taýdan kämilleşdirilmegine, täzeçil tehnologiýalaryň synagdan geçirilmegine, geçirilýän çäreleriň netijeli bolmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Seçgiçi alymlar ekerançylyga dürli ekinleriň ýokary hasylly täze görnüşlerini yzygiderli ornaşdyrýarlar.  

Biziň halkymyz öz topragynda ösdürilip ýetişdirilýän azyklyk bugdaý bilen doly üpjün edilýär. Türkmen alymlary bugdaýyň täze görnüşlerini döretmek boýunça guwandyryjy işler alyp barýarlar. Şu ýyl hormatly Prezidentimiziň galla oragy döwründe Mary welaýatyna saparynyň dowamynda Türkmen oba hojalyk institutynyň Oba hojalyk ylmy-önümçilik merkeziniň ylmy işgäri tarapyndan bugdaýyň täze döredilen gylçykly we gylçyksyz görnüşleri bilen tanyşdyrylmagy guwandyryjy üstünlikdir. Bugdaýyň dok däneli, kesele durnukly, ýokary hasylly täze görnüşleriniň hasyllyk derejesi her gektardan 55-60 sentnere barabar bolup, 200-210 günüň dowamynda ýetişýär. Hormatly Prezidentimiziň bugdaýyň täze görnüşleriniň häzirki döwrüň ruhuny alamatlandyrýan «Berkarar» we «Galkynyş» diýip atlandyrmagy, alym-agronomlara alyp barýan işlerinde üstünlik arzuw etmegi bu ugurdaky ösüşleriň guwandyryjy häsiýetini alamatlandyrdy. Hormatly Prezidentimiz 26-njy awgustda sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde jogapkärli möwsümiň gelendigini belläp, ýurdumyzda 2-nji sentýabrda bugdaý ekişine girişmäge ak pata berdi.  

Häzirki wagtda birža söwdalarynda ýurdumyzda ösdürilip ýetişdirilen önümler dünýäniň dürli künjeklerine eksport edilýär. Dünýä bazarlarynda pagta süýümi, goýnuň, geçiniň, düýäniň ýüňi, buýan köki, beýleki oba hojalyk ömümleri ýokary hil derejesi, bäsdeşlige ukyplylygy bilen uly islegden peýdalanýar.  

Bu ýyl ýurdumyzyň gallaçylarynyň zähmet ýeňşinden soň, ýüpekçiler hem pile taýýarlamak boýunça şertnamalaýyn borçnamalaryny üstünlikli ýerine ýetirdiler. Dokma senagaty üçin gymmatly çig malyň 2 müň 300 tonnadan gowragy taýýarlanyldy.  

Ýakyn döwürde ýurdumyzda pagta ýygymy döwri başlar. Ýurdumyz boýunça 580 müň gektara gowaça ekildi. Diýarymyz boýunça 1 million 250 müň tonna, şol sanda Ahal welaýatynda 280 müň tonna pagta hasylyny ýygnamak meýilleşdirilýär. Mundan başga-da, ýurdumyzyň telekeçileri oba hojalyk maksatly ýörite ýer gaznasyndan ýer alyp, pagta önümçiligine girişdiler. Daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçiligi ýokarlandyrmak boýunça Döwlet maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde welaýatlarda maldarçylyk we guşçulyk toplumlary, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän kärhanalar, ýyladyşhanalar, obasenagat toplumlary döredilýär.  

Prezident Maksatnamasynda azyk bolçulygyny üpjün etmek boýunça kesgitlenen wezipeler oba hojalyk pudagynyň ösdürilmeginde ylmy taýdan esaslandyrylan çemeleşmeleri, sanly tehnologiýalary, suw serişdelerini netijeli peýdalanmagyň täze usullaryny ornaşdyrmaga gönükdirilendir. Bu maksatnamalaýyn işler ýurdumyzda öndürilýän oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygynyň möçberlerini artdyrmaga, şonuň bilen birlikde, bäsleşige ukyply ýokary hilli azyk önümleriniň dürli görnüşlerini öndürmäge, döwletimiziň azyk bolçulygyny has-da berkitmäge hem-de daşary ýurtlara eksport edilýän önümleriň görnüşlerini we möçberlerini artdyrmaga uly mümkinçilik döreder. 

Aýgözel ARLANOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.

Balkan welaýaty:  

 6. Yklymlara uzaýan menziller 

Garaşsyz we hemişelik Bitarap Türkmenistanyň başlangyjy bilen 2017-nji ýylyň dekabrynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň «Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak bilen baglylykda ulaglaryň ähli görnüşiniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamany kabul etmegi Merkezi Aziýanyň we Hazarýaka sebitleriň ulag-logistika, ykdysady, geosyýasy we beýleki ugurlar boýunça iňňän özüne çekiji bolup durýandygyny ýene-de bir ýola tassyklady. 2018-nji ýylyň 12-nji awgustynda Gazagystan Respublikasynyň Aktau şäherinde geçirilen Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň V sammitinde «Hazarýaka döwletleriň Hökümetleriniň arasynda ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk hakynda» Ylalaşyk gazanyldy. Hazarýaka sebitde özara bähbitli hyzmatdaşlygy goldamaga, parahatçylygy, howpsuzlygy we ykdysady ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen şeýle möhüm ädimler kenarýaka döwletleri ulag-logistika babatda umumy tagallalary birleşdirmäge giň mümkinçilik berýär. Sebit hyzmatdaşlygynyň möhüm ornuny we aýratynlygyny kesgitleýän şeýle hyzmatdaşlyga bildirilýän gyzyklanma örän ýokary bolmagynda galýar, munuň özüne ýetik sebäbi bar: Merkezi Aziýa döwletleriniň köpüsinde açyk deňiz gatnawlary ýok. Bu ýagdaý sebit döwletlerine Hazar deňziniň portlaryna çykalgany üpjün etmekde Türkmenistanyň ornuny has-da pugtalandyrýar. 2019-njy ýylyň awgustynda ýurdumyzda geçirilen birinji Hazar ykdysady forumy Ýewraziýanyň «altyn derwezesi» hasaplanýan Türkmenistanyň bütindünýä ulag giňişliginiň möhüm bognuna, iri ulag-logistika merkezine, syýahatçylyk, nebit-gaz, senagat önümçilik zolagyna öwrülýändigini aýdyň görkezdi. Döwletleriň ykdysady we durmuş meselelerine uly ähmiýet berýän Türkmenistanyň başlangyjy boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda şu ýylyň awgust aýynyň 15-16-synda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara forum hem özara hereket etmegiň möhüm ugurlaryny yglan etdi. Forum bilen ugurdaşlykda, Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna badalga berildi. Taslama ýükleri daşamagyň, ýolagçylary gatnatmagyň döwrebap sanly tehnologiýalara esaslanýan sebitara ulgamyny döretmegi, ýükleriň hökman konteýnerlerde daşalmagyny üpjün etmegi hem-de döwlet edaralarynyň resmi taýdan ylalaşylan birnäçe ölçeglerini peýdalanmagy göz öňünde tutýar.  

Türkmenistan ulaglaryň ähli görnüşiniň arabaglanyşygyny berkitmekde düýpli maýalary goýup, has öňräkden uly işleriň başyny başlady. Türkmenbaşy Halkara deňiz porty, onuň düzümindäki parom, ýolagçy hem-de konteýner terminallary, «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody, döwrebap ulag-üpjünçilik düzümleri, köpri estakadalary bolan awtomobil we demir ýollary, kenar düzüminiň köp sanly beýleki desgalary bu işleriň aýdyň netijeleridir. Täze badalga alan, başlangyç uzynlygy 250 kilometr, ini 22,5 metr bolan, iki gatnawly, her tarapa iki sany hereket zolagyndan we ýoluň ugrunda ýerleşdiriljek hyzmat ediş desgalaryndan ybarat Türkmenbaşy — Garabogaz — Gazagystan serhedine çenli bolan awtomobil ýoly, şeýle-de onuň ugrunda umumy uzynlygy 354 metr, ini 21 metr bolan, ikitaraplaýyn gatnawly awtoulag köprüsi Hazar sebitiniň milli we halkara logistika infrastrukturasynyň üstüni ýetirer. Bu sebitde ulag-kommunikasiýa ulgamyny döwrebaplaşdyrmak, demir ýol, awtomobil, deňiz, howa ulaglarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça hem giň möçberli, maksatnamalaýyn işler amala aşyrylýar. Netijede, Türkmenbaşy şäheri sebit ähmiýetli iri ulag-logistika merkezine öwrüldi. Hususan-da, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň desgalar toplumy ýükleriň ähli görnüşini daşamakda Merkezi Aziýada we Hazarýaka döwletleriň arasynda ygtybarly söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ep-esli giňeltmäge oňyn şertleri döredýär hem-de Ýewraziýa yklymynyň beýleki iri bazarlaryna çykmaga amatly logistika ugurlaryny açýar. Munuň özi goňşy döwletleriň durmuş-ykdysady taýdan has-da kuwwatlanmagyna, halkara söwdanyň ösmegine, ýurtlaryň, halklaryň we tutuş sebitleriň abadançylygynyň pugtalanmagyna alyp barýar.  

Balkan welaýatynyň çäklerinde durmuşa geçirilýän iri ulag-logistika, kommunikasiýa taslamalaryna ýerli hem daşary ýurt lomaý maýa goýumlary gönükdirilýär. Bu ýagdaý sebiti ösdürmegiň çäklerinde syýahatçylyk, söwda-senagat, bank we maliýe-salgyt, gümrük, migrasiýa ýaly ugurlarda düýpli özgertmelere badalga berilmegini şertlendirdi. Olaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi halkara hyzmatdaşlygyň doly kadalaşmagyna, bu çygyrda ýüze çykýan gatnaşyklaryň ykdysady, geosyýasy, hukuk taýdan netijeli düzgünleşdirilmegine, şonuň ýaly-da sebit ýurtlarynyň içerki sarp ediş bazarlarynda haryt bolçulygynyň pugtalandyrylmagyna, milli pul dolanyşygynyň has-da kadalaşmagyna, serhetýaka zolaklarda ykdysady işjeňligiň düýpli artmagyna ýardam berýär.  

Türkmenistan ulag-üstaşyr ugurdaky çäklendirmeleri, päsgelçilikleri aradan aýyrmak, bu ugurda ösen innowasiýalary peýdalanmak, düýpli özgertmeleri alyp barmak, sebit döwletlerinde durnukly ykdysady ýagdaýy üpjün etmek maksady bilen, hemişelik hereket edýän sebit ygtyýarly edarany döretmegiň tarapdary bolup çykyş edýär. Sebit derejeli bitewi ulag-logistika ulgamyny kemala getirmekde ýükleri daşamagyň, ýolagçylary gatnatmagyň, özara işjeň maglumat alyşmagyň täze döredilen bitewi toruna bu ugurdaky ilkinji ädim hökmünde garalýar. Dünýä ösüşiniň häzirki şertlerinde bu çemeleşme ýokary we durnukly ykdysady ösüşi gazanmagyň bitewi konsepsiýasy hökmünde öňe sürülýär.  

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» kabul edildi. Bu döwürde, halkara ylalaşyklara laýyklykda, bitewi ulag giňişligini döretmek işini tamamlamak, halkara ulag hyzmatlarynyň bazarlarynda üstaşyr gatnawlaryň, multimodal usulda ýük daşamagyň, ýolagçy gatnatmagyň mümkinçiliklerinden peýdalanmagyň netijeliligini düýpgöter ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar. Bu çäreler diňe bir Türkmenistanyň durnukly hem okgunly öňe gitmegini üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, sebitde we tutuş dünýäde parahatçylygyň, ählumumy howpsuzlygyň üpjün edilmegine, hyzmatdaş döwletler bilen söwda-ykdysady, ulag-logistika, syýahatçylyk ulgamlary we beýleki köp sanly ugurlar boýunça özara bähbitli gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna hem ýardam eder.  

Sebitde içerki awtomobil ýollaryny, demir ýol halkalaryny gurmak, bar bolanlarynyň durkuny döwrebaplaşdyrmak boýunça amala aşyrylmaly işlere Milli maksatnamada giň orun berilýär. Balkanabat — Jebel — Gözliata — Gyzylgaýa, Balkanabat — Gumdag — Esenguly — Etrek — Magtymguly — Çendir, Balkanabat — Hazar, Serdar — Magtymguly — Daýna, Serdar — Çerkezli — Daşoguz ugurlary boýunça awtomobil, Türkmenbaşy — Gyzylgaýa — Daşoguz (700 km) demir ýollarynyň gurulmagy ilatyň durmuş-ykdysady abadançylygyny has-da pugtalandyrmaga itergi berer. Balkan welaýatynyň geoykdysady mümkinçiligi kuwwatly Türkmenistana kenarýaka sebitiň, şol sanda Ýewropa, Arap, Merkezi, Gündogar Aziýa, Ýuwaş umman döwletleri bilen halkara gatnaşyklary ýola goýmaga we yzygiderli pugtalandyrmaga örän amatly şert döredýär. Şeýle hyzmatdaşlygyň çäklerinde yklymara üstaşyr gatnaw geçelgelerini döretmek geljegi uly başlangyç bolmagynda galýar. Tagallalaryň özara birleşdirilmegi bu meseleleriň üstünlikli çözülmegine alyp barýar. Türkmenistan Hazarýaka hem-de Merkezi Aziýa döwletleri bilen oňyn hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Hyzmatdaşlygyň möhüm ugry hökmünde ýükleri daşamagyň ýeňilleşdirilen we çeýe hukuk hem-de nyrh syýasatyny alyp barmak, maglumatlary sanly görnüşde alyşmak, migrasiýa, gümrük, salgyt ýaly beýleki ugurdaş edaralaryň arasynda hyzmatdaşlygyň ähli görnüşini arabaglanyşdyrmak bellenildi. Sebit we halkara ähmiýetli forumlaryň netijeleri boýunça kabul edilýän bilelikdäki beýannamalarda ulaglaryň ähli görnüşiniň hemmetaraplaýyn howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag-aragatnaşyk hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak, ekologiýa kadalaryny berk berjaý etmek arkaly senagaty, oba hojalygyny, syýahatçylygy, ykdysady işiň beýleki möhüm ugurlaryny has-da ösdürmek ileri tutulýar.  

Ýurdumyz bütindünýä ulag-logistika howpsuzlygyny üpjün etmegiň ählumumy konsepsiýasyny esaslandyrmak başlangyjyny öňe sürýär. Arkadagly Serdarymyzyň döwletli başlangyjy dünýä syýasatşynaslyk nazaryýetinde «Howpsuz ulag diplomatiýasy» diýen ada eýedir. Türkmenistanyň ulag-logistika mümkinçilikleri milli haryt öndürijileriň önümlerini welaýatara, galyberse-de, alysdaky sarp ediş bazarlaryna arzan bahadan daşamaga oňyn amatlyklary döredýär. Diýarymyzda ulag-logistika pudagynyň ösmegi, onuň milli ykdysadyýetiň girdejili bölegine öwrülmegi, jemi içerki önümde tutýan paýynyň barha artmagy bellärliklidir. Şu ýylyň 18-19-njy iýulynda türkmen paýtagtynda geçirilen «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly halkara maslahatyň çäklerinde Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek hakynda Eýran Yslam Respublikasynyň, Katar döwletiniň, Oman Soltanlygynyň, Türkmenistanyň we Özbegistan Respublikasynyň Hökümetleriniň arasyndaky Ylalaşygyň işçi komitetiniň üçünji mejlisi we Gyrgyzystan — Özbegistan — Türkmenistan — Eýran hem-de Täjigistan — Özbegistan —Türkmenistan — Eýran — Türkiýe transmilli geçelgelerini döretmek boýunça Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň birinji iş duşuşygy boldy. Täze ykdysady gatnaşyklar bilelikdäki oňyn tagallalary birleşdirmäge, üstaşyr gatnawlarda sanly internet, tebigy, gümrük, salgyt, tarif ýaly kadalary özara utgaşdyrmak arkaly logistikanyň tizligini we düşewüntliligini ýokarlandyrmaga ýardam berer.  

Soňky ýyllarda Türkmenistanyň çäginde Gündogar — Günbatar, Günorta — Demirgazyk ugurlary boýunça üstaşyr ulag geçelgelerinde işler has-da işjeňleşdirilýär. Dürli ugurlar boýunça gämi gatnaw ýollaryny döretmek hakynda gazanylýan ylalaşyklaryň çäklerinde deňiz gämiçiliginiň gerimi giňeldilýär. Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 31-nji martynda gol çeken Kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda ulag, üstaşyr geçirmek we logistika meseleleri boýunça türkmen-azerbaýjan bilelikdäki toparyny döretmek hakyndaky Ylalaşygy durmuşa geçirmek hem-de iki ýurduň özara gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmek maksady bilen, toparyň türkmen bölegi we onuň düzümi tassyklanyldy. Hindistan bilen hindi deňiz terminallaryna barýan Ýewraziýa geçelgelerini döretmek barada ylalaşyk gazanyldy. Döwlet Baştutanymyzyň iýun aýynda Russiýa Federasiýasyna resmi saparynyň çäklerinde ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi. Onuň yzysüre Eýran Yslam Respublikasyna resmi saparynyň çäklerinde iki döwletiň arasynda ulag boýunça Hökümetara toparyny döretmek barada, 14-15-nji iýulda Özbegistan Respublikasyna döwlet saparynyň barşynda iki döwletiň çäginiň üsti bilen Gündogar — Günbatar ugry boýunça üstaşyr ulag geçelgelerini döretmekde ýakyndan hyzmatdaşlyk etmek hem-de tagallalary utgaşdyrmak boýunça ylalaşyklar gazanyldy.  

Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň bir wagtyň özünde gämileriň 17-sine hyzmat etmäge mümkinçiligi bolan duralgalarynyň uzynlygy 1800 metrden geçýär. Ýakyn geljekde türkmen flotunyň gämileri Hazarýaka döwletlerden daşgary Ýewropa, Gara deňiz, Powolžýe, Zakawkazýe, Pars aýlagy, Hindistan döwletlerine we beýleki iri deňiz portlaryna ýükleri daşamaga, ýolagçylary gatnatmaga mümkinçilik alar. Döwletara söwdany ösdürmek boýunça halkara agentlikler bilen gazanylýan ylalaşyklaryň çäklerinde Türkmenbaşy Halkara deňiz portundan peýdalanýan ýurtlaryň sany köpelýär, ýolagçylary gatnatmak we ýükleri daşamak hyzmatlarynyň görnüşleri we hili artýar. Halkara deňiz portundaky ownuk ýükler terminalynyň taslama ýyllyk kuwwaty 3 mln tonna, umumy ýükler terminalynyň ýyllyk kuwwaty 4 mln tonna ýüke barabardyr. Bu ýerde howa, awtomobil hem-de demir ýol ulaglary arkaly getirilen üstaşyr ýükleri ugratmaga niýetlenilen konteýner terminalynda göterijilik kuwwaty 5000 tonna bolan gämileriň 3-si gije-gündiziň dowamynda hereket edýär. Umumy geçirijilik kuwwaty 17 mln tonna barabar bolan Halkara deňiz portundan 2021-nji ýylda ýükleri daşamagyň umumy möçberi 11 million 305,3 müň tonna, şol sanda eksporta iberilen ýükleriň möçberi 6 million 580,3 müň tonna, import ýükleriň möçberi 1 million 211,8 müň tonna, üstaşyr geçirilen ýükleriň möçberi bolsa 353,4 müň tonna deň boldy. Türkmenbaşy Halkara deňiz portundan Eýran Yslam Respublikasynyň Enzeli, Russiýanyň Astrahan, Mahaçkala, Azerbaýjanyň Baku, Gazagystanyň Aktau halkara portlaryna ýolagçylary gatnatmagyň, ýük daşamagynyň möçberi yzygiderli artýar. Gara deňze, Pars aýlagyna çykalgalary ylalaşmak arkaly Gruziýanyň Poti, Batumi portlaryna, Eýranyň Çabahar deňiz terminallaryna ulag hyzmatlary ýola goýlar.  

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda amala aşyrylýan iri logistika taslamalary dünýäniň söwda-ykdysady gatnaşyklarynda Türkmenistanyň strategik hyzmatdaşlarynyň sanyny barha artdyrýar. Bu ugurda BMG-niň howandarlygynda sebitara ulag gatnawlaryny ösdürmek boýunça Ýörite maksatnamany işläp taýýarlamak ýaly oňyn başlangyçlar ýurdumyzyň Balkan sebitini halkara derejesinde ulag-logistika, aragatnaşyk-kommunikasiýa düzümine goşmakda strategik wezipe hasaplanýar. Şeýle başlangyçlar ýurdumyzyň Hazarýaka sebitde iri ulag-logistika merkezi hökmündäki ornuny has-da pugtalandyrýar. «Deňiz söwda floty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti tarapyndan türkmen önümlerini, çig we ýarym çig mallary ýakyn hem-de uzakdaky ýurtlara ýük gämileridir tankerler arkaly eksport etmegiň ykdysady taýdan amatly ugurlary döredildi. Bu işler Türkmenistanyň dünýäniň iri bazarlaryna çykmagy üçin gün-günden täze gözýetimleri açýar.  

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

Islendik döwletiň ykdysady kuwwatyny hem-de durmuş abadançylygyny üpjün etmekde elektrik energetikasy pudagyna uly orun degişlidir. Halk hojalygynyň beýleki pudaklarynyň netijeli ösdürilmegi, raýatlaryň abadan durmuşynyň üpjün edilmegi, bilim, saglygy goraýyş, jemagat hojalygy ýaly möhüm ugurlaryň kadaly işlemegi hut elektroenergetika bilen berk baglanyşyklydyr. Garaşsyzlyk bilen galkynan Watanymyzda, aýratyn-da, Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyza baştutanlyk eden döwründe elektrik energetikasy pudagynda ägirt uly taslamalar durmuşa geçirilip, geljekki ösüşleriň binýady berkden tutuldy. 

 Hindiguşdan başlanýan taryh 

Döwrüň döwürden, eýýamyň eýýamdan tapawudyna göz ýetirmek üçin, ilki bilen, taryha salgylanmak gerek. Ýurdumyzda elekroenergetikanyň tasdan 110 ýyla uzaýan taryhy bar. Bu taryh 1913-nji ýylda Murgap derýasynyň kenarynda Hindiguş gidroelektrik stansiýasynyň gurulmagy bilen başlanýar. Türkmenistanyň ilkinji elektroenergetika desgasynda öňki Awstro-Wengriýa imperiýasynyň «Gans» kompaniýasynyň her biriniň kuwwatlylygy 400 kilowata barabar bolan gidroturbinalarynyň üçüsi oturdylypdyr. Ýurdumyzyň energetika pudagynyň özboluşly muzeýine öwrülen Hindiguşda häzire çenli hem elektrik energiýasynyň öndürilmegi dowam etdirilýär. 

1957-nji ýylda ýurdumyzda ilkinji iri elektrik stansiýasy bolan Büzmeýin döwlet elektrik stansiýasy ulanyşa berildi. 1963-nji ýylda Türkmenbaşy ýylylyk elektrik merkezi guruldy. 1973-nji ýylda Mary döwlet elektrik stansiýasynyň ilkinji energoblogy işe girizildi. Türkmenistan Garaşsyzlygyny alandan soňky gurlan ilkinji elektrik stansiýa 1992-nji ýylda ulanyşa berlen Seýdi ýylylyk elektrik merkezidir.  

2003-nji ýylda Balkanabat döwlet elektrik stansiýasy işe girizildi. 2006-njy ýylda ýurdumyzda hereket edýän elektrik desgalarynyň üstüni Aşgabat döwlet elektrik stansiýasy ýetirdi. 

 Galkynyş eýýamynyň ýalkymy 

Gahryman Arkadagymyzyň ýurt başyna geçen ilkinji ýylynda ýurdumyzyň demirgazyk welaýatynda ilkinji energetika desgasynyň — Daşoguz döwlet elektrik stansiýasynyň ulanyşa berilmegi hem özboluşly mazmuna eýe bolup, oba hojalygy we senagat taýdan geljegi uly bolan sebiti elektrik energiýasy bilen üpjün etmäge mümkinçilik berdi. 2010-njy ýylyň birinji ýarymynda her biriniň kuwwatlylygy 254,2 megawata barabar bolan Ahal döwlet elektrik stansiýasy hem-de Awaza döwlet elektrik stansiýasy işe girizildi. Şol ýyl Balkanabat döwlet elektrik stansiýasynda täze gaz turbina desgalarynyň ikisi işe girizilip, onuň kuwwatlylygy 380,6 megawata ýetirildi. Netijede, ýurdumyzyň energoulgamynyň kuwwatlylygy artyp, sarp edijileriň elektrik üpjünçiligi düýpli gowulandyryldy. 

 Parasatly çözgütler, myrat tapan maksatlar 

Hormatly Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň senagatlaşmaga tarap ugur almagy, täze önümçilikleriň döredilmegi, halkymyzyň durmuş derejesiniň ýokarlanmagy elektrik energiýasyna bolan zerurlygyň artmagyny şertlendirdi. «Türkmenistanda elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynyň» kabul edilmegi şol derwaýys wezipäni çözmekde möhüm ädim boldy. Bu resminamanyň kabul edilmeginiň Türkmenistanda ilkinji energetika desgasynyň gurulmagyna ýüz ýyl dolan senä gabat gelendigi hem gyzyklydyr. 1913-nji ýyldan 2013-nji ýyla çenli geçen bir asyra barabar döwürde ýurdumyzda gurlan elektrik stansiýalaryň sany bary-ýogy bäşe ýetýärdi. Konsepsiýanyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde bolsa, bary-ýogy ýedi ýylyň dowamynda ýurdumyzyň Ahal, Daşoguz, Lebap, we Mary welaýatlarynda döwrebap energetika desgalarynyň altysy guruldy. Şolaryň hatarynda 2014-nji ýylyň maýynda ulanyşa berlen Lebap, 2015-nji ýylyň sentýabrynda Ahal welaýatynda açylan Derweze hem-de 2016-njy ýylyň iýulynda Lebap welaýatynyň Döwletli etrabynda açylyp, ulanylmaga berlen Watan döwlet elektrik stansiýalary aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

Mary döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerinde 2014-nji ýylyň oktýabrynda taslama kuwwaty 146,7 megawat bolan gaz turbinalaryň üçüsi hem-de 2018-nji ýylyň sentýabrynda utgaşykly dolanyşykda işleýän, taslama kuwwaty 1574 megawat bolan täze elektrik stansiýasy işe girizildi. Şeýlelikde, türkmen energetikasynyň kerwenbaşysy hasaplanýan Mary döwlet elektrik stansiýasynyň umumy kuwwaty 2985,7 megawata çenli ýokarlandy.  

2020-nji ýylyň sentýabrynda hormatly Arkadagymyzyň gatnaşmagynda Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda taslama kuwwaty 70 MWt/sagat bolan täze gazturbinaly elektrik stansiýalaryň ikisiniň gurluşygyna badalga berildi. 2021-nji ýylyň sentýabrynda Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda kuwwatlylygy 432 megawata barabar bolan gazturbinaly elektrik stansiýa ulanylmaga berildi.  

Pudagyň geljekki ösüş meýilnamalarynda ýurdumyzyň beýleki elektrik stansiýalaryny-da utgaşykly bug-gaz dolanyşygyna geçirmek göz öňünde tutulýar. Görşümiz ýaly, gysga döwürde üstünlikli durmuşa geçirilen taslamalar «Asyrlara barabar işler» we «Bedew batly ösüşler» diýen buýsançly jümleleriň iş ýüzündäki tassyknamalarydyr. 

 Içerki üpjünçilikden eksporta 

Gysga döwrüň içinde Türkmenistan içerki sarp edijileri elektrik energiýasy bilen arzan bahadan üpjün edip, onuň artýan bölegini daşary ýurtlara eksport edýän döwlete öwrüldi. Bütindünýä bankynyň maglumatlary hem ýurdumyzyň ilatynyň 100 göteriminiň elektrik energiýasyndan peýdalanmaga mümkinçiliginiň bardygyny tassyklaýar. Diýarymyzda öndürilýän elektrik energiýasynyň artýan bölegi sebitdäki goňşy döwletlere — Eýran Yslam Respublikasyna, Owganystana, Özbegistana, şeýle hem Gyrgyz Respublikasyna eksport edilýär. 

Garaşsyz Türkmenistanyň sebitde energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek ugrunda amala aşyrýan iri taslamalarynyň biri-de Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) transmilli gaz geçirijisi bilen bilelikde çekilýän Türkmenistan — Owganystan — Pakistan (TOP) elektrik geçiriji ulgamynyň gurluşygydyr. TOP ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamy TOPH gaz geçiriji ulgamyň düzümleýin desgalarynyň ählisini elektrik energiýasy bilen ygtybarly we üznüksiz üpjün etmäge, şeýle hem türkmen elektrik energiýasyny Owganystanyň çägi arkaly Pakistana hem-de Günorta Aziýanyň beýleki ýurtlaryna ibermäge mümkinçilik berer. 

 Halkalaýyn ulgamlar  

Ýurdumyzyň energoulgamynyň kadaly işlemegini üpjün etmek, onuň dürli bölekleriniň özara ätiýaçlandyrylmagyny gazanmak, Diýarymyzyň islendik sebitinden daşary ýurtlara elektrik energiýasyny ibermegiň mümkinçiliklerini artdyrmak maksady bilen, Ahal — Balkan — Daşoguz halkalaýyn energoulgamyny we degişli beketleri gurmak boýunça giň gerimli we uzak geljegi nazarlaýan işler alnyp barylýar. Häzirki wagtda Aşgabat — Mary — Lebap — Daşoguz aralygynda elektrik geçirijileri hereket edip, olar bu sebitleriň energiýa ulgamlaryny özara birleşdirýär. 

2021-nji ýylyň oktýabrynda Gahryman Arkadagymyzyň sanly ulgam arkaly güýjenmesi 220 kW, uzynlygy 421 kilometr bolan Ahal — Balkan ýokary woltly, iki zynjyrly täze asma elektrik geçirijisiniň işine ak pata bermegi bilen, ýurdumyzyň halkalaýyn elektrik ulgamynyň birinji tapgyry tamamlandy. Geljekde onuň Balkan — Daşoguz ugrunyň gurluşyk-gurnama işleriniň durmuşa geçirilmegi netijesinde ýurdumyzyň elektroenergetika ulgamyny bir bitewi halka birleşdirmek işi tamamlanar. 

 «Ýaşyl» energetika — döwrüň talaby 

Garaşsyz Watanymyz elektrik energiýasynyň önümçiliginde sebitde öňdebaryjy orunlaryň birini eýelemek bilen bir hatarda, daşky gurşawyň abadançylygyny döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitleýär. Diýarymyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini giňden peýdalanmak babatda hem uly işler durmuşa geçirilýär. «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň hem-de «Türkmenistanda 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Milli strategiýanyň» kabul edilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. 

2019-njy ýylyň 12-nji aprelinde tassyklanan «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitini 2019 — 2025-nji ýyllarda özleşdirmegiň Konsepsiýasyny» durmuşa ornaşdyrmak boýunça çäreleriň Meýilnamasyna laýyklykda, Balkan welaýatynyň Serdar etrabynyň çäginde kuwwatlylygy 10 MWt bolan köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasy gurulýar. Bu desga ýurdumyzyň taryhynda ekologiýa taýdan arassa elektrik energiýasyny öndürmäge ukyply «ýaşyl» tehnologiýalary ornaşdyrmagyň başlangyjy bolar. 2024-nji ýylda bu taslamanyň ulanylmaga berilmegi netijesinde «Altyn asyr» Türkmen kölüniň töwereginde peýda boljak döwrebap oba elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün ediler. 

 Asylly tutumlar dowamat-dowam 

Energetika senagatynyň ösdürilmegi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe durmuşa geçirilýän ykdysady strategiýanyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Ajaýyp zamanamyzyň binýadyny tutan Gahryman Arkadagymyzyň asylly ýoluny mynasyp dowam etdirýän hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň maýynda Daşoguz welaýatynda toý sapary bilen bolmagynyň çäklerinde Balkan — Daşoguz howa elektrik geçirijisiniň gurluşygy bilen tanyşdy. Şonda döwlet Baştutanymyz içerki sarp edijileriň elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjünçiligini berkitmek bilen bir hatarda, ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň artmagy ugrunda yhlas bilen zähmet çekýän işçilere minnetdarlyk bildirdi. 

20-nji iýulda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda paýtagtymyzyň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi açyldy. Merkezi Aziýada bu ugurda ýeke-täk hyzmat ediş desganyň ulanyşa berilmegi degişli enjamlary ýokary hil derejesinde, bellenilen möhletlerde abatlamaga mümkinçilik berer. Munuň özi ýurdumyzda hereket edýän elektrik stansiýalarynyň bökdençsiz hem-de doly güýjünde işledilmegine ýardam eder. 

12-nji awgustda hormatly Prezidentimiziň geçiren Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisinde şu ýylyň ýedi aýynda milli ykdysadyýetiň pudaklarynda alnyp barlan işleriň netijeleri seljerildi. Şonda elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüş depgininiň 112,8 göterime, daşary ýurtlara iberilen elektrik energiýasynyň ösüş depgininiň bolsa 141,3 göterime barabar bolandygy habar berildi. Bu görkezijiler elektrik energetikasy pudagynyň işgärleriniň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31 ýyllyk toýuny zähmet ýeňişleri bilen garşylaýandyklaryna şaýatlyk edýär. 

Ahmet GELDIÝEW,

«Watan».

Aşgabat, 29-njy awgust (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradowyň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda oba hojalyk toplumynda we welaýatlarda alnyp barylýan işleriň barşyna garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz iş maslahatyny açyp, ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi Ý.Gurbanowa söz berdi. Häkim welaýatda işleriň ýagdaýy, bugdaý ekişine başlamaga taýýarlyk görlüşi, hususan-da, ýerleri ekişe taýýarlamak, ekişi agrotehniki möhletlerde, ýokary hilli geçirmek üçin alnyp barylýan işler, zerur tohumlaryň, tehnikalaryň we gurallaryň, mineral dökünleriň ekişe taýýarlanylyşy barada hasabat berdi. Welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilýär. Şunuň bilen baglylykda, pagta ýygymyna taýýarlyk görlüşi, hususan-da, pagta arassalaýjy kärhanalaryň, kabul ediş harmanhanalarynyň, kombaýnlaryň we beýleki tehnikalaryň möwsüme taýýarlanylyşy barada aýdyldy. 

 Güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleri talabalaýyk alnyp barylýar. 

Hasabatyň çäklerinde sentýabr aýynda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky işleriň ýagdaýy, täze okuw ýylyna taýýarlyk görlüşi barada hem hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, şu ýylyň 2-nji sentýabrynda badalga beriljek, geljekki hasylyň düýbüni tutjak bugdaý ekişini guramaçylykly geçirmegiň möhümdigini belledi. Döwlet Baştutanymyz möwsümiň degişli derejede hem-de agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda geçirilmegi üçin ýerleriň ekişe taýýarlanylmagyna, bugdaý öndürijileriň zerur bolan ýokary hilli tohumlar, mineral dökünler bilen üpjün edilmegine, ähli ekiji gurallaryň, oba hojalyk tehnikalarynyň bugdaý ekişine doly taýýarlygyna berk gözegçilik etmegi tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz welaýatyň gowaça meýdanlarynda alnyp barylýan ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde geçirilmeginiň möhümdigini nygtap, bu işleri gözegçilikde saklamagyň zerurdygyny aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz pagta ýygymyna görülýän taýýarlyk işlerine hem möhüm ähmiýet berilmelidigini belläp, pagta arassalaýjy kärhanalaryň, kabul ediş harmanhanalarynyň, kombaýnlaryň we beýleki tehnikalaryň möwsüme taýýarlygyny üpjün etmek barada degişli görkezmeleri berdi. 

Oba hojalyk önümçiliginiň esasy ugurlarynyň biriniň güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmekden ybaratdygyna ünsi çekip, hormatly Prezidentimiz bu ekinlere idegiň talabalaýyk geçirilişini hemişe gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz sentýabr aýynda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda alnyp barylýan işleriň bellenen möhletinde we ýokary hilli tamamlanmagyny üpjün etmegiň zerurdygyny aýdyp, bu babatda birnäçe görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow täze okuw ýyly, täze bilim edaralarynyň açylmagy mynasybetli çäreleriň dabaraly we ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilmelidigini aýtdy. 

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew möwsümleýin oba hojalyk işlerine — bugdaý ekişine taýýarlyk görlüşi, şol sanda geljek ýylyň hasylynyň düýbüni tutmak üçin niýetlenen ýerlerde sürüm we tekizlemek işleriniň geçirilişi barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, zerur möçberde tohumlar, tehnikalar we gurallar, mineral dökünler ekişe taýýar edildi. 

Şular bilen birlikde, welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde geçirilmegi üçin hemme zerur çäreler görülýär. Şeýle-de häkim pagta ýygymyna taýýarlyk görlüşi, pagta arassalaýjy kärhanalaryň, kabul ediş harmanhanalarynyň, kombaýnlaryň we beýleki tehnikalaryň möwsüme taýýarlyk derejesi barada hasabat berdi. Mundan başga-da, güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleri talabalaýyk alnyp barylýar. Welaýat boýunça gant şugundyry ýetişdirilýän meýdanlarda hem ideg işleri — hatarara bejergi, ösüş suwuny tutmak işleri agrotehnikanyň kadalaryna laýyk derejede geçirilýär. 

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 31 ýyllygy belleniljek sentýabr aýynda ähmiýetli işleriň garaşylýandygy barada aýdylyp, munuň, esasan, welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalar bilen baglanyşyklydygyna üns çekildi. Şol desgalarda işleriň häzirki ýagdaýynyň barşy barada giňişleýin hasabat berildi. 

Häkim 1-nji sentýabrda täze okuw ýylyna taýýarlyk görlüşi barada habar berip, bu ugurda bellenen çäreleriň guramaçylyk derejesini üpjün etmek üçin zerur tagallalaryň edilýändigini aýtdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, güýzlük bugdaý ekişiniň degişli derejede guralmagyny tabşyryp, geçiriljek işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak boýunça häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Şeýle-de gallaçy kärendeçileri ýokary hilli tohumlar, mineral dökünler bilen üpjün etmek, oba hojalyk tehnikalaryny ekiş möwsümine doly taýýarlamak barada tabşyryk berildi. 

Döwlet Baştutanymyz gymmatly tehniki ekin hasaplanýan gowaçanyň ösdürilip ýetişdirilmegi baradaky meselä ünsi çekip, welaýatyň gowaça meýdanlarynda alnyp barylýan ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde geçirilmegini üpjün etmegiň zerurdygyny nygtady. Pagta ýygymyna ýokary derejede we hemmetaraplaýyn taýýarlyk görülmelidir. Kabul ediş harmanhanalary, kombaýnlar, beýleki tehnikalar möwsüme doly taýýar edilmelidir. Hormatly Prezidentimiz güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleriniň talabalaýyk geçirilişini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz sentýabr aýynda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky häzirki işleriň möhüm wezipeleriň hatarynda durýandygyny belläp, şol wezipeleriň doly ýerine ýetirilişini üpjün etmek barada degişli tabşyryklary berdi.  

Döwlet Baştutanymyz täze okuw ýylyna guramaçylykly başlamagyň hem-de Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli geçiriljek täze mekdepleriň we çagalar baglarynyň açylyş dabaralarynyň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegiň möhümdigini aýdyp, häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra iş maslahaty Daşoguz welaýatynyň häkimi N.Nazarmyradowyň ýakynda badalga beriljek güýzlük bugdaý ekişine hem-de täze okuw ýylyna taýýarlyk görlüşi baradaky hasabaty bilen dowam etdi. Hasabatyň dowamynda oba hojalyk önümçiliginiň beýleki bir wajyp ugry bolan pagtany ösdürip ýetişdirmek bilen baglanyşykly ýerine ýetirilýän işler barada aýdylyp, pagta ýygymyna taýýarlyk görmegiň çäklerinde pagta arassalaýjy kärhanalary, kabul ediş harmanhanalaryny, kombaýnlary we beýleki tehnikalary möwsüme taýýarlamak boýunça degişli çäreleriň görülýändigi barada habar berildi. 

Şeýle-de güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleri talabalaýyk geçirilýär. Häkim şu günler ideg etmek işleriniň welaýatyň şaly meýdanlarynda-da depginli dowam edýändigi barada hasabat berdi. 

Sentýabr aýynda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda işleriň döwlet Baştutanymyzyň yzygiderli bildirýän talaplaryna laýyklykda, öz wagtynda, bellenen möhletinde tamamlanmagyny üpjün etmek ugrunda hemme zerur tagallalar edilýär. Ýakynlaşyp gelen täze okuw ýylyna taýýarlyk görlüşi barada hem hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, güýzlük bugdaý ekişiniň ýokary hilli we öz wagtynda geçirilmeginiň geljekki hasylyň girewidigini belläp, häkime öňde durýan işleriň ýokary depginini üpjün etmegi, şonuň ýaly-da, bar bolan serişdeleri, oba hojalyk tehnikalaryny ulanmak üçin zerur çäreleri görmegi tabşyrdy. Şunuň bilen baglylykda, ýerleriň hasyllylygyny hem-de agrotehniki çäreleriň netijeliligini ýokarlandyrmak babatdaky işlere ylmy taýdan çemeleşmegiň ähmiýeti nygtaldy. 

Döwlet Baştutanymyz “ak altyn” ösdürip ýetişdirmek ugrunda öňde goýlan wezipeleri doly ýerine ýetirmäge gönükdirilen işleriň ähmiýeti barada aýdyp, bu meseläni berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. Pagta ýygymyna taýýarlyk görlüşiniň ýokary derejesi üpjün edilmelidir. 

Hormatly Prezidentimiz güýzlük ýeralmanyň, gök we beýleki oba hojalyk ekinleriniň ösdürilip ýetişdirilmegi baradaky meselä ünsi çekip, bu ekinlerden ýokary hasyl almak üçin bellenen wezipeleri ýerine ýetirmek ugrunda häzirki wagtda alnyp barylýan ideg işleriniň talabalaýyk geçirilişine yzygiderli gözegçilik etmegi tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31 ýyllyk senesi belleniljek sentýabr aýynda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda işleriň alnyp barlyşyna gözegçiligiň gowşadylmaly däldigi barada tabşyryk berdi. Hormatly Prezidentimiz täze okuw ýylynyň başlanmagy mynasybetli meýilleşdirilen çäreleri, şol sanda täze mekdepleriň we çagalar baglarynyň açylyş dabaralaryny ýokary derejede we baýramçylyk ruhunda geçirmegi tabşyrdy. 

Soňra Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew sebitde alnyp barylýan işler, hususan-da, ýakyn günlerde badalga beriljek bugdaý ekişine guramaçylykly girişmek we ýerleri ekişe taýýarlamak, bu jogapkärli möwsümi agrotehniki möhletlerde ýokary hilli geçirmek, kärendeçi gallaçylary zerur bolan möçberdäki tohumlar we gurallar, mineral dökünler bilen üpjün etmek boýunça görülýän toplumlaýyn çäreler barada hasabat berdi. Şu işler bilen bir hatarda, pagta ýygymyna degişli derejede taýýarlyk görülýär, pagta arassalaýjy kärhanalary, kabul ediş harmanhanalaryny, kombaýnlary we beýleki tehnikalary möwsüme doly taýýarlamak üçin zerur çäreler görülýär. Güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg etmek işleri hem talabalaýyk ýerine ýetirilýär. Şol bir wagtda şaly meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylýar. 

Hasabatyň çäklerinde öňümizdäki aýda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky işleriň häzirki ýagdaýy barada hem habar berildi. Häkim täze okuw ýylynyň başlanmagy mynasybetli dabaralary ýokary derejede geçirmäge görülýän taýýarlyk barada durup geçdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, sebitiň oba hojalyk pudagynyň öňünde durýan wezipeleri çözmäge ünsi çekip, 2-nji sentýabrda badalga beriljek bugdaý ekişini agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda geçirmegiň möhümdigini nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatyň gowaça meýdanlarynda alnyp barylýan ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde geçirilmeginiň wajypdygyny nygtap, bu işleri gözegçilikde saklamagyň zerurdygyny aýtdy hem-de pagta ýygymy möwsümine taýýarlygy üpjün etmek barada degişli görkezmeleri berdi. Oba hojalyk önümçiliginiň esasy ugurlarynyň biriniň güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmekden ybaratdygyna ünsi çekip, hormatly Prezidentimiz bu ekinlere ideg işleriniň talabalaýyk geçirilişini hemişe gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz sentýabr aýynda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda alnyp barylýan işleriň bellenen möhletinde we ýokary hilli tamamlanmagyny üpjün etmegiň zerurdygyny aýdyp, bu babatda birnäçe görkezmeleri berdi. 

Täze okuw ýylyna guramaçylykly başlanmagy mynasybetli eziz Diýarymyzyň obalarynda we şäherlerinde täze orta mekdepleriniňdir çagalar baglarynyň açylmagyna bagyşlanan dabaralaryň ýokary guramaçylyk derejesi üpjün edilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

Soňra Mary welaýatynyň häkimi D.Annaberdiýew möwsümleýin oba hojalyk işlerine — bugdaý ekişine taýýarlyk görlüşi, şol sanda geljek ýylyň hasylynyň düýbüni tutmak üçin niýetlenen ýerlerde sürüm we tekizlemek işleriniň geçirilişi barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, häkim pagta ýygymyna taýýarlyk görlüşi, pagta arassalaýjy kärhanalaryň, kabul ediş harmanhanalarynyň, kombaýnlaryň we beýleki tehnikalaryň möwsüme taýýarlyk derejesi barada habar berdi. Mundan başga-da, güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleri talabalaýyk alnyp barylýar. Welaýat boýunça gant şugundyry ýetişdirilýän meýdanlarda-da ideg işleri degişli derejede geçirilýär. 

Sentýabr aýynda welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän hem-de Garaşsyzlygymyzyň 31 ýyllyk baýramyna bagyşlanan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda işleriň häzirki ýagdaýynyň barşy barada giňişleýin hasabat berildi. Häkim täze okuw ýylyna taýýarlyk görlüşi barada-da durup geçip, bu ugurda bellenen çäreleriň guramaçylyk derejesini üpjün etmek üçin zerur tagallalaryň edilýändigini aýtdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, güýzlük bugdaý ekişiniň degişli derejede guralmagyny tabşyryp, häkime geçiriljek işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak boýunça birnäçe görkezmeleri berdi. Döwlet Baştutanymyz gowaça meýdanlarynda alnyp barylýan ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde geçirilmegini üpjün etmegiň zerurdygyny nygtady. Pagta ýygymyna ýokary derejede we hemmetaraplaýyn taýýarlyk görülmelidir. Pagta arassalaýjy kärhanalar, kabul ediş harmanhanalary, kombaýnlar we beýleki tehnikalar möwsüme doly taýýar edilmelidir. Şeýle-de güýzlük ýeralma, gök we beýleki oba hojalyk ekinlerine ideg işleriniň talabalaýyk geçirilişini berk gözegçilikde saklamak tabşyryldy. 

Hormatly Prezidentimiz sentýabr aýynda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalardaky häzirki işleriň möhüm wezipeleriň hatarynda durýandygyny belläp, şol wezipeleriň doly ýerine ýetirilişini üpjün etmek barada degişli tabşyryklary berdi. Döwlet Baştutanymyz Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli geçiriljek täze mekdepleriň, çagalar baglarynyň açylyşynyň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegiň möhümdigini aýdyp, häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow gözegçilik edýän oba hojalyk ulgamynda işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Döwlet Baştutanymyzyň ak pata bermegi bilen, şu ýylyň 2-nji sentýabrynda ýurdumyzyň welaýatlarynda geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekişine başlamak boýunça zerur taýýarlyk işleri alnyp barylýar. Wise-premýer şu günler pagtaçy daýhanlaryň “ak altynyň” ýygym möwsümine taýýarlyk işlerini alyp barýandygyny habar berdi. 

Hasabatyň çäklerinde ekerançylyk meýdanlarynyň suw üpjünçiligini gowulandyrmak boýunça möhüm çäreleriň geçirilýändigi barada habar berildi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, oba hojalyk işlerini degişli derejede guramak, agrotehnikanyň kadalaryny berjaý etmek, güýzlük bugdaý ekişini hem-de pagta ýygymy möwsümini zerur tehniki serişdeler bilen doly üpjün etmek bilen bagly meseleleri hemişe üns merkezinde saklamak barada wise-premýere birnäçe tabşyryklary berdi. Mundan başga-da, giçki ýeralmanyň, beýleki gök we miwe önümleriniň ýokary hasylyny almak üçin olara ideg edilişiniň hilini ýokarlandyrmak zerurdyr. Bu meseleleriň ählisi hemişe üns merkezinde bolmalydyr. 

Hormatly Prezidentimiz öňde jogapkärli wezipeleriň durýandygyny aýdyp, wise-premýeriň ünsüni Watanymyzyň ýyl ýazgysyndaky şöhratly senä — mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31 ýyllyk baýramçylygyna çekdi. Şanly senä zähmet sowgatlary bilen barmak halkymyzyň asylly däbidir. Şu maksat bilen, edermen gallaçylarymyz we pagtaçylarymyz şu günler tutanýerli zähmet çekýärler. Şoňa görä-de, bugdaý ekişine girişmek we gowaça ideg etmek hem-de bereketli hasyl almak möhüm talap bolup durýar. 

Hormatly Prezidentimiz «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda kesgitlenen ähli wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegi  wajypdyr diýip belledi. Munuň özi ýurdumyzyň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan şanly senäniň mynasyp garşylanmagynda aýratyn zerurdyr. Döwlet Baştutanymyz wise-premýeriň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň kesgitlenen wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegine jogapkärçilikli we hemmetaraplaýyn esasda çemeleşmekleriniň ýurdumyzda azyk bolçulygynyň üpjün edilmeginde, halkymyzyň abadançylygynyň berkidilmeginde möhüm orun eýeleýändigini belledi we bu babatda iş maslahatyna gatnaşanlara anyk görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçiren iş maslahatyny tamamlap, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, berkarar Watanymyzyň rowaçlygynyň hem-de mähriban halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmegiň bähbidine alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Aşgabat, 29-njy awgust (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy Walentina Matwiýenkonyň arasynda telefon arkaly söhbetdeşlik boldy. 

Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy Gahryman Arkadagymyzy Russiýanyň IV derejeli “Watanyň öňünde bitiren hyzmatlary üçin” ordeni bilen sylaglanmagy bilen mähirli gutlap, şu mynasybetli Prezident Wladimir Putiniň mähirli salamyny we gutlag sözlerini ýetirdi. Walentina Matwiýenko berk jan saglyk, uzak ömür hem-de işlerinde täze üstünlikleri gazanmagy baradaky tüýs ýürekden çykýan arzuwlaryny beýan edip, hoşniýetli goňşuçylyk, dostluk, netijeli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanan döwletara gatnaşyklary öňe ilerletmekde Halk Maslahatynyň Başlygynyň uly goşandyny belledi. 

Hormatly Arkadagymyz gutlaglar üçin minnetdarlyk bildirip, Russiýanyň ýokary ýolbaşçylaryna we halkyna salamyny hem-de bagtyýarlyk we abadançylyk baradaky tüýs ýürekden çykýan arzuwlaryny aýtdy. Halk Maslahatynyň Başlygy Russiýa Federasiýasynyň döwlet sylagynyň berlendigi üçin Prezident Wladimir Putine tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, bu sylagy köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistanyň we Russiýanyň bilelikde geçen döredijilikli ýoluna berlen ýokary baha, şol ýoluň ykrar edilmegi hökmünde kabul edýändigini nygtady. 

Ýurtlarymyzyň arasynda pugta we uzak geljek üçin niýetlenen gatnaşyklaryň ýola goýulmagy iki halkyň abadançylygynyň, gülläp ösüşe tarap ymtylmalarynyň mizemezdiginiň girewidir. Şu aýratyn pursatda döwletara hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň goşýan ajaýyp goşandyny bellemegi zerur hasaplaýaryn diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy. 

Söhbetdeşler telefon arkaly gepleşigiň dowamynda häzir Türkmenistanyň we Russiýanyň öz aralarynda ikitaraplaýyn aragatnaşyklary has ýokary derejä çykarmagy, oňa aýratyn ýakynlyk, depginli häsiýet bermegi göz öňünde tutýan çuňňur strategik hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýandyklary kanagatlanma bilen nygtaldy. 

Gahryman Arkadagymyz hem-de Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň möhüm düzüm bölegi bolup durýan gatnaşyklary pugtalandyrmakda parlamentara hyzmatdaşlygyň aýratyn orun eýeleýändigini belläp, iki döwletiň kanun çykaryjy edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge özara taýýardyklaryny tassykladylar. Ol ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň giň gün tertibi boýunça hemmetaraplaýyn gatnaşyk etmekde ulanylar. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Russiýa Federasiýasynyň IV derejeli “Watanyň öňünde bitiren hyzmatlary üçin” ordeni bilen sylaglanmagy mynasybetli mähirli gutlaglary hem-de hoşniýetli arzuwlary üçin Walentina Matwiýenko ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirip, oňa berk jan saglyk, jogapkärli döwlet işlerinde mundan beýläk-de üstünlikleri arzuw etdi. 

Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy hoşniýetli sözler üçin hoşallyk bildirip, Russiýada Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygynyň resmi sapar bilen gelmegine garaşylýandygyny belledi. 

Söhbetdeşler telefon arkaly gepleşigiň ahyrynda ikitaraplaýyn gatnaşyklara mahsus bolan özara düşünişmegiň ýokary derejesiniň hyzmatdaşlygyň ähli ugurlary boýunça oňyn gatnaşyklary ösdürmek üçin mundan beýläk-de pugta binýat bolup hyzmat etjekdigine ynam bildirdiler.  

Guşçulygy ösdürmekde hususy pudagyň wekilleri gowy netijeleri gazanýarlar. Olaryň hatarynda Baýramaly etrabynyň çäginde ýerleşýän «Ýaşyl ýaz» hojalyk jemgyýetiniň guşçulyk toplumynyň işgärleri içerki bazarlary ýumurtga we guş eti bilen üpjün etmekde tutanýerlilik görkezýärler.  

Guşçulyk toplumynyň ýyllyk kuwwaty sekiz million ýumurtga we müň tonna guş etini öndürmäge niýetlenendir. Toplumda ýumurtga berýän, et üçin niýetlenen towuklar saklanýan hem-de inkubator bölümleri bolup, olaryň ählisi Türkiýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň ýokary hilli enjamlary bilen üpjün edilendir. Guşlary iýmitlendirmek, olaryň ketekleriniň ýylylyk derejesini kadaly ýagdaýda saklamak, inkubatorlarda broýler jüýjelerini çykarmak işleri şu enjamlaryň kömegi bilen ýerine ýetirilýär we olar kompýuter ulgamy arkaly dolandyrylýar.  

Hojalyk jemgyýetiniň guşçulyk toplumynda ýumurtga berýän towuklaryň 50 müňe golaýy idedilýär. Guşlara berilýän bugdaý ýarmasy, mekgejöwen we soýa ýaly iýmleriň düzümine witaminli goşundylaryň goşulmagy towuklaryň önüm berijiligini has-da artdyrýar. Bu bölümde her aýda ýumurtganyň ortaça 700 müň sanysy öndürilýär. Ýokumly azyk önümi bolan ýumurtgalar, baglaşylan şertnama laýyklykda, döwlet lomaý bölek söwda kärhanasyna iberilýär.  

«Ýaşyl ýaz» hojalyk jemgyýetiniň inkubator bölüminde hem işler talabalaýyk ýola goýlupdyr. Bu ýerde broýler jüýjelerini köpeltmekde zerur bolan ýumurtgalar Türkiýeden satyn alynýar we jüýjeler tapgyrlaýyn çykarylýar. Broýler görnüşli jüýjeler aýry-aýry keteklerde saklanyp, olara göwnejaý ideg edilýär. Guşlara weterinar gözegçiligi hem talabalaýyk ýola goýlupdyr.  

Guşçulyk toplumynda taýýar önümler göze gelüwli gaplara gaplanyp, döwlet et-süýt söwda kärhanasyna, belli bir bölegi bolsa «Täze Aý» hojalyk jemgyýetiniň önümçiligine ugradylýar. Bu önümler içerki bazarlarymyzda islegli önümleriň hatarynda orun aldy. 

Özleri üçin döredilýän giň mümkinçiliklerden ýerlikli peýdalanyp zähmet çekýän telekeçiler guşlar üçin zerur bolan dänelik ekinleri ekmek ugrunda hem asylly işleri alyp barýarlar. Hojalyk jemgyýetiniň işgärleri guşçulyk toplumynyň ot-iým binýadyny geljekde has-da berkitmegi we giňeltmegi maksat edinip, bölünip berlen ýer böleklerinde mekgejöwen, beýleki däneli ekinleri ösdürip ýetişdirmäge uly ähmiýet berýärler. Içerki bazarlary ýumurtga we guş eti bilen üpjün etmäge saldamly goşant goşýan işewür telekeçiler ykdysady ösüşde hususy ulgamyň ornuny ýokarlandyrmakda alyp barýan döwlet bähbitli işleri üçin Arkadagly Serdarymyza çäksiz alkyş aýdýarlar.  

Welmuhammet GALANDAROW.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen aýdym-saz sungatyny ösdürmek, täze, döwrebap eserler bilen baýlaşdyrmak, il içinden höwesjeň aýdymçy ýaşlary ýüze çykarmak, ýaşlaryň kalbynda milli sungatymyza söýgi döretmek ugrunda ýurdumyzda döredijilik bäsleşikleri yzygiderli geçirilýär. Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramy mynasybetli edebiýat, medeniýet we sungat işgärleriniň, höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň hem-de zehinli çagalaryň arasynda Türkmenistanyň Prezidentiniň “Türkmeniň Altyn asyry” atly baýragyny almak ugrundaky bäsleşigiň çäklerinde geçirilýän “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşigi hem höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň sungat äleminde ukyp-başarnyklaryny kämilleşdirmekde möhüm ähmiýete eýe bolýar. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda geçirilen “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşiginde üstünlikli çykyş edip, özleriniň ýerine ýetirijiligi bilen aýratyn tapawutlanan aýdymçylary sylaglamak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, ýurdumyzyň şu raýatlary “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşiginiň ýeňijileri diýlip yglan edildi we her bir ýeňiji Türkmenistanyň Prezidentiniň altyn zynjyry bilen sylaglanyldy: 

 — Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyby Gözel Akmyradowna Nurberdiýewa; 

— “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň Bäherden çeper halyçylyk kärhanasynyň Kelete ülşüniň öýdeçi halyçysy Ýagşygül Gurbanannaýewna Muhammedowa; 

— “Türkmennebitönümleri” baş müdirliginiň Balkanabat nebit önümleri kärhanasynyň mehaniki abatlaýyş sehiniň başlygy Durdy Annamämmedowiç Annaýew; 

 — Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby Batyr Bäşim ogly Agaýew; 

— Lebap welaýat Medeniýet müdirliginiň Halaç etrap medeniýet bölüminiň Akgala geňeşligindäki Akgala oba medeniýet öýüniň tans goýujysy Bäşim Meretguly ogly Annaýew; 

 — Türkmen döwlet medeniýet we sungat mekdebiniň talyby Toýly Rahmedowiç Jumaýew. 

(TDH)

Awaza, 27-nji awgust (TDH). Şu gün Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky işleriň ýagdaýy bilen tanyşdy. 

Bu ýerde hormatly Arkadagymyzyň başlangyjy esasynda Awaza derýasynyň çekilmegi bilen ynsan saglygy üçin ýakymly howa gurşawy emele geldi. Munuň özi ýurdumyzda adamlaryň saglygy we ýokary derejeli dynç alşy ugrunda edilýän aladanyň döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýändigini görkezýär. 

Häzirki wagtda Hazar deňziniň ekologik taýdan arassa kenarynda dynç alşyň we saglygyňy berkitmegiň aňrybaş şertlerini özünde jemleýän tebigy zolak kemala geldi. Bu künjekde wagtyňy peýdaly hem-de gyzykly geçirmek, saglygyňy berkitmek, şeýle-de maşgala bolup dynç almak üçin zerur şertler üpjün edildi. Şunda bu künjegiň ekologik ýagdaýyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Türkmenbaşy şäheriniň Awaza etrabynyň häkimi D.Jumaýew Gahryman Arkadagymyza dynç alşyň ýokary derejesini üpjün etmek boýunça durmuşa geçirilýän çäreler barada gürrüň berdi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy bu künjekde degişli alymlar bilen bilelikde ýörite iş alnyp barylmagy esasynda Awaza derýasynyň çekilendigini, şonuň netijesinde ynsan saglygy üçin ýakymly howa gurşawynyň emele gelendigini aýtdy. Şeýlelikde, bu ýerde Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we tagallasy boýunça Awaza derýasy çekildi. Bu çäkde tokaý zolaklarynyň döredilmegi hem-de köpçülikleýin bag nahallarynyň ekilmegi bilen, onuň ekologik derejesi has-da ýokarlandy. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde hereket edýän düzümleriň dolandyryş we hojalyk işlerine zerur üns berilmelidigini nygtady. Munuň özi häzirki döwrüň möhüm talaby bolup durýar. Hormatly Arkadagymyz bu ýerde adamlaryň oňaýly dynç alşyny, wagtlaryny gyzykly we peýdaly geçirmeklerini öz içine alýan mümkinçilikler toplumynyň döredilmelidigini, türkmenistanlylara hem-de Awazanyň myhmanlaryna hödürlenilýän hyzmatlarynyň görnüşleriniň artdyrylmalydygyny, olaryň hiliniň gowulandyrylmalydygyny belledi we bu babatda häkime degişli maslahatlary berdi. 

Şunda deňziň kenarynda dynç alýanlar üçin häzirki zaman yşyklandyryş ulgamynyň, sanly tehnologiýalaryň mümkinçiliklerini peýdalanyp, şüweleňli çykyşlar guralmalydyr. Munuň özi dürli ýaşdaky dynç alýan adamlaryň ýokary derejeli medeni hyzmatlara bolan isleglerini kanagatlandyrmakda zerurdyr. 

Hormatly Arkadagymyz şu ýylky dynç alyş möwsüminde Awazada dynç alanlaryň sany bilen gyzyklandy. Häkim üç aýyň dowamynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alanlaryň sanynyň 150 müňden geçendigini habar berdi. Gahryman Arkadagymyz bu maglumatyň guwandyryjydygyny aýdyp, zolagyň dynç alyş düzümleriniň, myhmanhanalaryň arasynda degişli bäsleşigi guramagyň we onuň netijeleri boýunça ýeňijileri höweslendirmegiň maksadalaýyk boljakdygyny belledi we bu babatda häkime birnäçe maslahatlary berdi. 

Soňra hormatly Arkadagymyz Awaza derýasynyň gämi duralgasynda duran agaç gäminiň ýanyna geldi. Gahryman Arkadagymyz bu künjegiň gözelliklerini synlap, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alýanlar üçin gämili-gaýykly gezelençleriň guralmagynyň has-da peýdaly boljakdygyny, olarda gezelenç edip, deňze çykýan adamlarda ýakymly ýatlamalaryň galjakdygyny belledi. Munuň özi uly adamlar, aýratyn-da, çagalar üçin has-da gyzykly bolar. Hazar deňzinde, şeýle-de uzynlygy 7 kilometrden gowrak bolan Awaza derýasynda gämili-gaýykly gezelençleri guramak üçin doly mümkinçilikler bar. Eger zerurlyk bolsa, olary ýene-de satyn almaly diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy we bu meseläni içgin öwrenmegi häkime maslahat berdi. 

Bu ýerde häzirki zaman talaplaryna laýyk derejede enjamlaşdyrylan döwrebap şypahanalar, sport we sagaldyş merkezleri, dürli attraksionlary özünde jemleýän toplumlar, akwaparklar dynç alýanlaryň hyzmatyndadyr. Aýratyn-da, bu ýerler “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda dynç alýan çagalaryň söýgüli künjeklerine öwrüldi. 

Halkara deňiz şypahanasy derejesine eýe bolan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny abadanlaşdyrmak, onuň ýokary ekologik ýagdaýyny saklamak, Hazaryň kenarynyň ösümlik dünýäsini baýlaşdyrmak ugrunda edilýän tagallalar özüniň oňyn netijesini berýär. Deňziň biologik dürlüligini gorap saklamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Bu bolsa Hazaryň ekologik taýdan ýokary halkara görkezijilere we häzirki zaman talaplaryna laýyk gelmegini üpjün edýär. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde ulular üçin bolşy ýaly, ösüp gelýän ýaş nesiller üçin hem ähmiýetli bolan çäreleriň guralmagynyň wajypdygyna ünsi çekdi. Şunda ýaşlarda mähriban Watanymyza, gözel tebigatymyza bolan söýgini pugtalandyrmaga möhüm ähmiýet berilmelidir. Munuň özi syýahatçylyk zolagynda arassaçylygyň, abadançylygyň üpjün edilmeginde öz beýanyny tapmalydyr. 

“Awaza” milli syýahatçylyk zolagynyň keşbi soňky ýyllarda tanalmaz derejede özgerdi. Bu ýerde gurlan kaşaň myhmanhanalar, saglygy goraýyş ulgamyna degişli binalar we beýleki ugurdaş desgalar bir bitewi sazlaşygy emele getirip, Awazanyň keşbini has-da gözel görkezýär. Ekilen bag nahallaryndan dörän tokaý zolaklary bu künjegiň ekologik derejesiniň ýokary bolmagyny, ýakymly howa gurşawynyň kemala gelmegini şertlendirýär. Şunuň bilen baglylykda, Hazaryň kenaryndaky dynç alyş zolagy halkara ähmiýetli çäreleriň, iri işewürlik, medeni we sport çäreleriniň geçirilýän merkezine öwrüldi. Munuň özi Awazanyň binagärlik maksatnamasynyň amala aşyrylmagyna hem jogapkärçilikli we toplumlaýyn esasda çemeleşilýändigini görkezýär. 

Gojaman Hazaryň kenary boýunça gezelenjiň dowamynda Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow deňziň kenarynda kemala gelen behişdi mekanyň mümkinçilikleriniň adamlaryň ýokary derejeli dynç alşyna, saglyklarynyň berkidilmegine gönükdirilendigini nygtady. Awazanyň merkezinde pasyrdap duran ýaşyl tugumyz ata Watanymyza, Diýarymyzda berkarar bolan bagtyýar durmuşymyza buýsanjymyzy artdyrýar. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde guralýan dynç alşy bedenterbiýe we sport bilen utgaşdyrmagyň saglyk üçin ähmiýetlidigini belläp, bu babatda birnäçe öwüt-ündewlerini aýtdy. Bedenterbiýe, sport bilen yzygiderli meşgullanmak adamyň diňe bir beden taýdan sagdynlygyna däl, eýsem, onuň özüni duýşuna, intellektual we döredijilik işine oňyn täsirini ýetirýär.  

 Soňra hormatly Arkadagymyz Awazanyň çägi boýunça guran gezelenjini welosipedde dowam etdi. 

Hazaryň kenarynda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we tagallalary netijesinde kemala gelen dünýä derejeli şypahana zolagynda sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmak, şol sanda welosiped sürmek üçin ähli amatly şertler üpjün edildi. Munuň özi ynsan saglygy döwletiň iň ýokary gymmatlygy hökmünde ykrar edilen Türkmenistanda adamlaryň saglygynyň goralmagy, amatly dynç alşy we saglyklaryny berkitmekleri ugrunda döwlet derejesinde alada edilýändigini görkezýär. 

Aýratyn-da, sportuň ekologik taýdan arassa görnüşi hasaplanýan welosiped sporty ýurdumyzda işjeň ösdürilýär. Sagdyn durmuş ýörelgeleriniň işjeň tarapdary bolan Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen Türkmenistanda köpçülikleýin bedenterbiýäni we ýokary netijeli sporty ösdürmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Bu bolsa welosiped sporty bilen meşgullanýanlaryň sanynyň artmagyna ýardam edýär. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow welosipedli gezelenjiň dowamynda Awazanyň baglaryna, Awaza derýasynyň kenarynda döredilen tokaý zolaklaryna we dürli güllere ýokary derejede ideg etmegiň möhümdigini belläp, bu babatda degerli maslahatlaryny berdi. 

Häkim Awaza gelip, bu ýerde alnyp barylýan işler bilen tanşandygy hem-de gymmatly maslahatlaryny berendigi üçin Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Şeýle-de ol öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda ähli zerur tagallalary gaýgyrmajakdygyna ynandyrdy. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow ekologik ýagdaýyň gowulandyrylmagynyň, bagy-bossanlygyň döredilmeginiň bu ýerde alnyp barylýan işleriň möhüm ugry bolmalydygyny nygtap, häkime üstünlikleri arzuw etdi.

Balkan welaýaty:  

 5. Agrar toplumda amala aşyrylýan özgertmeler 

Türkmenistanyň ykdysadyýetde gazanýan ösüşleri milli önümçiligiň dürli ugurlarynda, şol sanda oba hojalygynda bazar gatnaşyklaryna geçmegiň dürs ýoluny görkezýär. Häzirki zaman şertlerinde hili ýokary, arassa tebigy önümleri öndürýän hususy taraplaryň sanynyň artdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Ýurdumyzyň welaýatlarynda eýeçiligiň görnüşine garamazdan, gutarnykly önümçilik aýlawy ýola goýlan, täze azyk ugurly kärhanalary, miweçilik, ýyladyşhana, sowadyjy hojalyklary, maldarçylyk we guşçulyk toplumlaryny döretmek «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» öz beýanyny tapdy. Ýurt Baştutanymyz «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 27-nji iýunynda sanly ulgam arkaly geçiren Hökümetiň mejlisinde ýurdumyzyň welaýatlarynda ekerançylyk ýerleriniň hasyllylygyny artdyrmak, suwdan tygşytly peýdalanmak maksady bilen, olarda bar bolan medeni zolaklardaky ekerançylyk meýdanlarynyň çägini giňeltmegiň, uzak ýaýlalarda we düzlüklerde ekilýän ekinleriň meýdanyny azaltmak meselelerini öwrenmegiň oba senagaty üçin juda zerurdygyny belledi. Ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmagyň çäklerinde suwarylýan meýdanlaryň, zeýkeşler ulgamynyň udel uzynlygyny hasaplap artdyrmak, obara kiçi suw howdanlaryny, suwaryş akabalaryny we hojalygara kollektorlaryny gurmak, bar bolanlaryny abatlamak meseleleri oba hojalykçylaryň öňünde durýan möhüm wezipe hökmünde kesgitlenildi.  

Ýurdumyzyň sebitlerinde, ozaly bilen, Balkan welaýatynda arid zolaklaryň howa-toprak aýratynlygyna we suwarymly ekerançylygyň häsiýetine laýyklykda, agrar ugurly täze özgertmeleri amala aşyrmagyň meseleleri jikme-jik ara alnyp maslahatlaşyldy. Etraplaryň ekin meýdanlaryny ilatly nokatlara has ýakyn ýerleşen medeni çäklere çekmek, suwaryş suwunyň ýyllyk hajatlaryny doly üpjün etjek göwrümini bellemek we energiýanyň, suwuň alternatiw çeşmelerini peýdalanmak, energiýany we suwy tygşytlaýjy döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmak, goşmaça tygşytlamagyň anyk ýoluny tapmak, iň ýönekeý polietilen örtülen hem sementlenen ýaplary, plastik turbaly suw geçirijileri, suwarmagyň damjalaýyn, ýagyş ýagdyrma, awtomatlaşdyrylan döwrebap kiçi keş çekmek usullaryna geçmek, ýerleri kadaly tekizlemek işlerine badalga berildi. Welaýatda ekerançylygy ösdürmegiň çäklerinde, aýratyn hem, bu ugra ýöriteleşen ylmy-barlag institutlaryň binýadynda ekinleriň biologik derňewini alyp barmak, hilini, hasyllylygy, kesellere we zyýankeşlere garşy durumy boýunça ýokary görkezijileri, ýerli organiki we mineral dökünleriň netijeli peýdalanylmagyny gazanmak, agrar önümleriň uzak saklanylýan täze sortlaryny döretmek ýaly ugurlaryň üstünde işleniler. Sebit ekerançylygynda zyýankeşlere garşy göreşmek babatynda dürli görnüşli ýerli himikatlary, serişdeleri öndürmek boýunça düýpli binýatlyklar dörediler. Tohumlaryň, himikatlaryň, serişdeleriň we beýleki oba hojalyk zerurlyklaryň köp böleginiň öwezi milli önümçilikleriň hasabyna dolunar.  

Welaýatyň Serdar, Bereket, Magtymguly we beýleki etraplarynda dürli önümleri öndürmäge we gaýtadan işlemäge ugrukdyrylan önümçilikleri ýola goýmak meýilleşdirilýär. Sebitiň günorta dag ýaka etraplarynda mes toprakly tarp ýerler köpdür, şunuň bilen baglylykda, olary azyk ugurly senagat önümçiligine ýöriteleşdirmek meseleleriniň üstünde işlenilýär. Welaýatda ösümlik ýaglary (pagta, günebakar, künji, zeýtun, mekgejöwen, kädi hem üzüm çigitlerinden alynýan), ary baly, garyşyk ekerançylyk we maldarçylyk önümlerinden mürepbe, toşap, kemput, jem, powidlo, pýure, ýogurt, üwmeç, goýaltma, gaganak ýaly süýjülik, süýt ýaly önümleriň önümçiligi ýola goýlar. Şeýle-de önümçilik galyndylaryndan mallar üçin goşmaça ot-iýmlik binýady kemala getiriler. Maldarçylygy ösdürmegiň çäklerinde ösen düýedarçylyk, guşçulyk, dowardarçylyk, balykçylyk toplumlary önüm berip başlar. Kömelekçilige, domalançylyga, ajy burç senagatyna ýöriteleşen hojalyklary esaslandyrar. Bular ýurdumyzyň milli ykdysadyýetinde importyň möçberini peseldip, eksport mümkinçiligini has-da artdyrar.  

Dünýä tejribesiniň giňden öwrenilmegi hem-de netijeli özleşdirilmegi esasynda düýpgöter täzeçil, ýokary tehnologiýaly önümçilikleriň esaslandyrylmagy azyk ugurly import harytlarynyň täze bazarynyň açylmagyna, welaýatyň daşary söwdasy boýunça kämil ýola düşmegine mümkinçilik berer. Maksat milli harytlaryň dünýä bazaryndaky oňyn hil artykmaçlygyny nazara almak bilen, tagamy, berkligi, siňňitliligi, saglyga peýdalylygy, nyrhy hem öndürilen ýeri boýunça sarp edijileriň islegini gazanmakdan ybaratdyr. Welaýatyň ekerançylyk etraplarynda daýhançylygyň medeniýetini ösdürmegiň, şol bir wagtda ekinleriň hasyllylygyny artdyrmagyň baş şerti bolan gidrotehnikanyň usullaryny peýdalanmaga, suw sorujy we paýlaýjy desgalary, kranlary, hojalygara suw geçirijileri, akabalary, ýaplary gazmaga, döwrebaplaşdyrmaga, beton görnüşe geçirmäge, medeni çäkdäki ekerançylyk ýerlerini taba getirmäge, haşal otlardan, daş böleklerinden arassalamaga, şeýle-de ponton köprüleri abatlamaga, täzelerini gurmaga, biolaboratoriýalarda entomofaglary ýetişdirmäge, sort-synag, tohumçylyk-seçgi we mehanizasiýa işlerine möhüm ähmiýet berler. Bu işleri amal etmek üçin düýpli maýa goýumlar göz öňünde tutulýar. Agrosenagat toplumynyň orta we uzak möhletleýin maksady sebitde halkara ülňülere laýyk gelýän we azyk garaşsyzlygyny üpjün edýän ýokary netijeli, bäsdeşlige ukyply, durnukly we ekologiýa taýdan arassa önümçilikleri döretmäge gönükdirilendir.  

Balkan sebiti geljekde oba hojalygynda ulanylýan ýerlerden we beýleki serişdelerden netijeli peýdalanyp, maldarçylygyň hem-de ekerançylygyň önümliligini ýokarlandyrmagyň hasabyna dünýäniň agrar bazarlarynda möhüm orun eýelejek eksportlyk önümleri, ilkinji nobatda, ýokary derejeli süýtturşy, et-şöhlat, gök, miwe we bakja ekin önümleri ýaly milli önümleri alyjylara boldan hödürlär. Sebitiň subtropiki çygly howa şertleri, ilkinji nobatda, ilata zerur bolan ýokary hilli oba hojalyk önümleriniň köp görnüşlerini boldan öndürmäge mümkinçilik berýär. Balkanyň agrosenagat toplumynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmeginde Magtymguly we Etrek etraplaryna, aýratyn hem, Aýdere, Çendir jülgelerine, Nohur ýaýrawyna, köp sanly dag derelerine, ýaýlalara uly ähmiýet berilýär. Belli rus alymy, akademik N.I.Wawilow geçen asyryň 30-njy ýyllarynda bu jülgeleriň ýerli ösümliklerini düýpli öwrenende, gurak subtropik şertlerde ösýän gymmatly miweli agaçlary ösdürip ýetişdirmekde bu ýeriň dünýä derejesinde has täsin künjekleriň biridigini belläpdir. Bu etraplaryň ýaramly toprak-howa şertleri gurak we aram subtropik guşaklykda ýerleşmek bilen, zolakda tebigy taýdan arassa eksportlyk ýertudana, zeýtun, nar, zirk, injir, garagat (smorodina), böwürslen, alça, alma, armyt, ülje, garaly, şetdaly, çereşnýa, behi, hurma, erik, üzüm, banan, sitruslar maşgalasyna degişli limon, pyrtykal, mandarin, kiwi miwelerini, şäniklilerden pisse, hoz, badam toparynyň saýlantgy sortlaryny, bakja ekinlerinden gawunyň paýendeki, garpyzyň, kädiniň ähli görnüşlerini, gara, gyzyl, bolgar burçlary boldan öndürmäge, şeýle-de çaý ösdürilip ýetişdirilýän ekin meýdanlaryny döretmäge mümkinçilik berýär. Häzir hem Sumbar we Çendir derýalarynyň jülgelerinde hozlaryň, narlaryň, injirleriň, üzümleriň we arça agajynyň dürli görnüşlerine gabat gelmek bolýar. Etrabyň çeşme-çaýly jülgeleri irki döwürden siňňitli miweli agaçlaryň ösdürilip ýetişdirilýän mekany hökmünde adygyp geldi. Ýerli ýaşaýjylaryň aýtmagyna görä, bu jülgelerde 16 asyra çenli ýaşap oturan türkmen arçasyna, bäş asyr ýaş berilýän gadymy şahoz agajyna, «Sumbaryň pälwany» adyna eýe bolan ýaşy 110 — 115 ýyl hasaplanylýan dub agajyna-da gabat gelmek bolýar. Sebitde ýerleşýän S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň Magtymguly Ylmy-önümçilik synag merkezinde miweli we bezeg, gyrymsy baglaryň nahallaryny ösdürip ýetişdirmegiň usullaryny kämilleşdirmek boýunça tejribe-sort synaglary geçirilýär.  

Sebitiň Gyzyletrek etrabynda zeýtun ýagyny we konserwirlenen zeýtuny öndürýän kiçi zawody, Magtymguly etrabynda nar şiresini öndürýän orta kärhanany gurmak meseleleri hem öwrenilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda un we unaş, konditer önümçiligini çig mal binýady bilen üpjün etmäge ýöriteleşen bugdaýyň gaty «Türkmenbaşy-1» sortunyň döredilendigini we synagdan doly geçirilendigini bellemelidiris. Sebitiň aram guşakly etraplarynda bu sorty önümçilik zerurlyklary üçin ösdürip ýetişdirmek işlerine degerli gerimiň berilmegi, ilaty ýokary hilli un, unaş we konditer önümleri bilen ýeterlik möçberde üpjün etmäge mümkinçilik berer. Türkmeniň daýhançylyk kesbinde düme ekerançylygynda diýseň baý tejribesi bar. Welaýatyň çygly aram subtropiki howa-toprak şertlerine laýyklykda, bugdaýyň gaty görnüşini düme görnüşinde ösdürip ýetişdirmegiň düýpli öwrenilmegi juda bähbitli hasaplanyldy. Bu işe ýurdumyzda gülläp ösýän hususy tarapy çekmeklik has-da oňyn netije berer. Gar, ýagyş, sil suwlaryny tebigy kaklarda, uly bolmadyk emeli suw howdanlaryna ýygnamak bilen dürli ekinleri ösdürip ýetişdirmek ata-baba dowam edip gelýän ýörelgedir. Sumbar derýasy welaýatyň Magtymguly etrabynda öndüriji güýçleri ösdürmäge giň mümkinçilik berýär. Durnukly ösüş maksatlaryna juda sazlaşýan bu işler öz netijelerini-de berýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň orta möhletli durmuş-ykdysady ösüş Konsepsiýasyna laýyklykda, Balkan sebitini toplumlaýyn ösdürmek, ykdysady taýdan has-da gowulandyrmak, çäkde bar bolan tebigy gorlary netijeli özleşdirmek boýunça tutumly işler işjeň alnyp barylýar. Azyk senagatyny ösdürmegiň çäklerinde adaty azyklyk, şöhlat we dürli kakadylan görnüşli et, ýokary derejeli süýtturşy önümlerini taýýarlamak we ilata ýetirmek, olaryň aýry-aýry görnüşlerini uzak möhlete çenli saklamak boýunça bäş sany maldarçylyk, bir sany hem guşçulyk toplumy işe girizildi. Döwrebap maldarçylyk toplumlarynyň ýene-de 11-sinde, bir guşçulyk toplumynda gurluşyk-taslama işleri dowam edýär.  

Elbetde, geljekde welaýatyň çäginde düýpli maýa goýumlaryň hasabyna iň täze ylmy we tehnologiýa taýdan işlenilip taýýarlanmalaryň ornaşdyrylmagy bilen şeýle döwrebap önümçilikleri has giň gerimde ýola goýup bolar. Uzak möhletleýin geljekde ýurdumyzda toplanan iri önümçilik we ykdysady tejribä daýanmak bilen, şeýle-de sebitiň baý tebigy mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmagyň esasynda ýola goýlan bu işler uly ykdysady netijeliligiň çeşmesine öwrüler.  

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan mundan beýläk-de ösdürmek, umumydöwlet, pudaklaýyn we sebitleýin ösüş maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmek, Türkmenistanyň Býujet kodeksini ýerine ýetirmek, býujet işine öňdebaryjy halkara tejribäni ornaşdyrmak we býujeti düzmegiň döwrebap usulyna geçmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanda býujet işini kämilleşdirmek boýunça döwlet topary döredildi hem-de toparyň düzümi we Türkmenistanda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda býujet ulgamynda özgertmeleri geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasy tassyklanyldy. 

Maliýe we ykdysadyýet ministrligi, beýleki degişli ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary hem-de welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimlikleri meýilnamada bellenen çäreleriň öz wagtynda ýerine ýetirilmegini üpjün etmäge borçly edildi. 

(TDH)