Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow paýtagtymyzyň Büzmeýin etrabynda gurlan Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasyna gatnaşdy.

Dünýäniň öňdebaryjy enjamlary bilen üpjün edilen täze desganyň ulanylmaga berilmegi milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek hem-de senagatlaşdyrmak, onuň ähli pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny, şol sanda energetika pudagyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak, innowasion tehnologiýalary işjeň ornaşdyrmak boýunça Türkmenistanda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli maksatnamalary durmuşa geçirmekde nobatdaky möhüm ädim boldy.

Energetika senagatynyň ösdürilmegi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe yzygiderli amala aşyrylýan Watanymyzyň ykdysady strategiýasynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen baglylykda, pudagyň kuwwatynyň mundan beýläk-de giňeldilmegine, eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär.

Ýurdumyzyň energetika pudagynyň düzümleriniň üstüniň ýokary öndürijilikli gaz turbinaly enjamlar bilen üpjün edilen birnäçe elektrik stansiýasy bilen ýetirilendigini bellemek gerek. ABŞ-nyň dünýä belli “General Electric” kompaniýasy bu ulgamda Türkmenistanyň öňden gelýän işjeň hyzmatdaşy bolup durýar. Bu merkez degişli enjamlary ýokary hil derejesinde, bellenilen möhletlerde abatlamaga mümkinçilik berer. Bu bolsa ony ulanmagyň netijeliligini, uzak möhletleýinligini ýokarlandyrmaga ýardam berer hem-de pudagyň ykdysady görkezijileriniň depginli ösüşini üpjün eder, ulgamyň öňünde goýlan wezipeleriň üstünlikli çözülmegine goşant goşar.

Dabara gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowy uly ruhubelentlik bilen garşylaýarlar.

Sungat ussatlarynyň ýerine ýetiren aýdym-sazlary, tanslary dabara aýratyn öwüşgin çaýdy.

Hormatly Prezidentimiz ýygnananlaryň şowhunly el çarpyşmalary astynda täze desganyň toý bagyny kesýär.

Döwlet Baştutanymyz merkeziň dolandyryş binasyna girip, mejlisler zalynda özi üçin ýörite taýýarlanan ýere geçýär. Bu ýerde dabaraly maslahat geçirildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow dabara gatnaşyjylara we pudagyň işgärlerine ýüzlenip, Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda möhüm desganyň — Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylýandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň energetika pudagyny ösdürmäge, onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmaga uly üns berilýändigini aýtdy. Soňky ýyllaryň dowamynda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda täze, döwrebap elektrik stansiýalarynyň birnäçesi guruldy. Häzirki wagtda-da bu pudakda iri taslamalaryň ençemesi durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň içerki energetika halkasynyň hem-de Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji ulgamynyň gurluşygy dowam edýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, amala aşyrylýan giň gerimli işler ygtybarly energetika kuwwatyny döretmäge mümkinçilik berýär. Elektrik energiýasynyň özümizden artýan bölegini daşary ýurtlara ibermek, onuň eksport ugurlaryny köpeltmek üçin amatly şertleri döredýär. Şu gün ulanmaga berilýän merkez hem energetika pudagy üçin örän uly ähmiýete eýedir. Bu merkez ýurdumyzyň ähli sebitlerinde gurlan kuwwatly energetika desgalarynyň esasy enjamlaryny abatlamaga niýetlenendir. Munuň özi şeýle hyzmatlar üçin sarp edilýän wagty we serişdeleri azaltmaga, degişli ugurda ýokary derejeli hünärmenleriň taýýarlanylmagyna-da ýardam berer diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.

Merkeziň gurluşygyny «Çalyk Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.» kompaniýasy ýerine ýetirdi. Bu ýerde işlemek üçin ähli amatly şertler üpjün edilen. Abatlaýyş, hyzmat ediş işleriniň guralyşy ekologik talaplaryna doly laýyk gelýär. Merkezde Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň «General Eleсtriс» kompaniýasynyň öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyryldy. Döwrebap merkeziň gurulmagy bilen, bu ýerde 120-den gowrak täze iş orny döredildi. Bu ýerde işlejek hünärmenler daşary ýurtlarda hünär kämilleşdiriş okuwyny geçdiler.

Häzirki zamanyň iň ösen tehnologiýalary esasynda gurlan täze desga Merkezi Aziýada bu ugurdaky ýeke-täk hyzmat ediş desgasydyr. Şular ýaly iri taslamalaryň yzygiderli amala aşyrylmagy ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň barha artýandygyna aýdyň şaýatlyk edýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmak, ýurdumyzyň ykdysadyýetini yzygiderli ösdürmek biziň baş wezipämiz bolup durýar diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Döwlet Baştutanymyz «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýene-de bir iri desganyň — Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyp ulanmaga berilmegi bilen dabara gatnaşyjylary tüýs ýürekden gutlap, hemmelere berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, energetika pudagynyň işgärlerine bolsa berkarar döwletimiziň energetika syýasatyny üstünlikli durmuşa geçirmek ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Soňra “Çalyk Holding” kompaniýalar toparynyň dolandyryjylar geňeşiniň başlygy Ahmet Çalyga söz berildi. Ol şu gün ulanmaga berilýän ýokary tehnologiýaly merkeziň Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tagallalary we goldawy netijesinde gurlandygyny nygtady.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwlet Baştutanymyzyň ýolbaşçylygynda ýurdumyzyň energetika pudagynyň okgunly ösdürilýändigi bellenildi. Täze energetika ulgamlaryny döretmek boýunça möhüm çäreler geçirilýär, bu pudakda öňde goýlan wezipeleri çözmekde uly üstünlikler gazanyldy. Içerki sarp edijileri elektrik energiýasy bilen doly möçberde üpjün etmek bilen bir hatarda, onuň daşary ýurtlara iberilýän ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça yzygiderli işler geçirilýär. Häzirki wagtda milli ykdysadyýetimiziň bu pudagy innowasion tehnologiýalar esasynda ýokary ösüş depginlerine eýe boldy.

Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi enjamlaryň ýokary hilli abatlanylmagyny hem-de uzak möhletleýin ulanylmagyny üpjün eder. Munuň özi ýurdumyzda hereket edýän elektrik stansiýalarynyň bökdençsiz hem-de doly güýjünde işledilmegine ýardam berer. Häzirki döwrüň ekologik howpsuzlygynyň ýokary talaplary hasaba alnyp gurlan bu desga tehnologiýanyň iň soňky gazananlary bilen enjamlaşdyrylandyr.

Işgärleriň hünär taýýarlygyny, şol sanda daşary ýurtlardaky ugurdaş desgalarda okuw-iş tejribeliklerini guramak arkaly kämilleşdirmek hem-de tejribe alyşmak üçin ähli zerur şertler döredilendir. Şeýlelikde, täze merkez dünýädäki şeýle desgalaryň hatarynda iň döwrebap we öňdebaryjy desga bolup durýar.

“Çalyk Holding” kompaniýasynyň ýolbaşçysynyň belleýşi ýaly, onuň ýolbaşçylyk edýän düzümi Türkmenistan bilen üstünlikli ösdürilýän köpýyllyk hyzmatdaşlyga hem-de iri taslamalaryň durmuşa geçirilmegine gatnaşýandyklaryna buýsanýar we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň geljekde-de dowam etdirilmegine uly gyzyklanma bildirýär. Işewür bildirilen ýokary ynam üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, döwlet Baştutanymyza berk jan saglyk, uzak ömür, Watanymyzyň we halkymyzyň abadançylygynyň bähbidine alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Soňra ABŞ-nyň “General Electric Gas Power Europe” kompaniýasynyň başlygynyň orunbasary Braýs Raisine söz berilýär. Ol hormatly Prezidentimize ýüzlenip, Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasyna gatnaşmagyň özi üçin uly mertebedigini belledi. “General Electric” kompaniýasy indi 25 ýyldan gowrak wagt bäri energetika pudagyny ösdürmekde Türkmenistanyň işjeň hyzmatdaşy bolup durýar. Geçen ýyllarda kompaniýa Türkmenistanda gazanylan uly üstünlikleriň şaýady boldy.

Bu merkezde energetika enjamlaryny abatlamak we hyzmat etmek boýunça toplumlaýyn esasda oňyn çözgütler durmuşa geçiriler. Netijede, gaz turbina enjamlaryny abatlamak üçin daşary ýurtlara ibermek zerurlygy aradan aýrylar. Olary döwrebaplaşdyrmak üçin bu ýerde “General Electric” kompaniýasynyň ýokary öndürijilikli tehnologiýasy peýdalanylar. Munuň özi ýangyjyň netijeli sarp edilişini ýokarlandyrmagyň hasabyna serişdeleri tygşytlamaga mümkinçilik berer. Bu innowasion çözgüt enjamlaryň ulanyş möhletini uzaltmaga-da ýardam eder.

Jenap Braýs Raisin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa şu günki dabara çakylyk hem-de “General Electric” kompaniýasyna bildirilýän ynam üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, täze desganyň işgärleriniň alyp barjak netijeli işleriniň Türkmenistanyň elektroenergetika pudagynyň kuwwatynyň mundan beýläk-de pugtalandyrylmagyna ýardam etjekdigine ynam bildirdi.

Soňra “General Electric Gas Power Europe” kompaniýasynyň başlygynyň orunbasary dabaraly ýagdaýda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezine “General Electric” kompaniýasynyň tehnologiýalaryny ulanmaga rugsat berilýändigi barada güwänamany gowşurdy.

Soňra Beýik Britaniýanyň “The London Energy Club” kompaniýasynyň ABŞ-daky wekili Hubert Wilson Watsona söz berildi. Ol Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasyna gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa hoşallyk bildirip, bu täze desga onuň Merkezi Aziýada şu ugurdaky ýeke-täk hyzmat ediş merkezidigi, iň döwrebap taslamadygy hem-de inženerçilik toplumydygy baradaky “The London Energy Club” kompaniýasynyň güwänamasyny gowşurdy.

Germaniýa Federatiw Respublikasynyň “Fraunhofer” adyndaky Energiýa ykdysadyýeti we energiýa ulgamlary tehnologiýasy institutynyň professory Harald Apel çykyş edip, döwlet Baştutanymyza dünýä derejeli Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasyna gatnaşmaga çakylyk üçin hoşallyk bildirdi. Myhman ýygnananlaryň el çarpyşmalary astynda bu institutyň adyndan merkeze durnukly we öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylandygy baradaky güwänamany gowşurdy.

Soňra Güwänamalaşdyrmak hem-de baha bermek boýunça halkara gurama — Germaniýa Federatiw Respublikasynyň “TUV” kompaniýasynyň Awstriýa Respublikasyndaky şahamçasynyň energiýa boýunça müdiri Anton Lepiksona söz berilýär. Myhman şu günki dabara gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin hormatly Prezidentimize hoşallygyny beýan edip, “TUV Austria” kompaniýasynyň Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda gurlan Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezine bu desganyň ýokary hilli we talabalaýyk gurlandygy baradaky güwänamasyny gowşurmak hakynda çözgüde gelendigini habar berdi. Ýygnananlaryň şowhunly el çarpyşmalary astynda Anton Lepikson merkeze güwänamany gowşurýar.

Soňra “Duisburg-Essen” uniwersitetiniň (GFR) professory Bernd Reinhold Rosin çykyş edip, döwlet Baştutanymyza şu günki dabara gatnaşmaga çakylyk üçin hoşallyk bildirip, Germaniýada iň iri okuw merkezleriniň biri bolan bu uniwersitetiň Aşgabatda açylýan Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezine ekologik taýdan arassa we daşky gurşawa zyýan ýetirmeýän desgadygy baradaky güwänamany gowşurmak çözgüdine gelendigini habar berdi.

Güwänamalary gowşurmak dabarasy tamamlanandan soňra, hormatly Prezidentimize we dabara gatnaşýanlara wideofilm görkezildi. Film merkeziň işi, onuň niýetlenilen ugry hem-de esasy tehniki häsiýetnamalary barada düşünje almaga mümkinçilik berýär.

Üç gektar meýdanda ýerleşýän bu desganyň gurluşygyny Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylda gol çeken degişli Kararyna laýyklykda, Türkiýäniň “Çalyk Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.” kompaniýasy amala aşyrdy. Onuň gurluşygyna ýerli we daşary ýurtly hünärmenler gatnaşdylar. Merkezde netijeli zähmet çekmek üçin ähli şertler döredilip, bu ýerde ýöriteleşdirilen enjamlaryň 55-si gurnaldy. Toplum ugurdaş bölümleri, barlaghanany, edara binasyny, mejlisler jaýyny, arhiwi, ammary, tehniki, kömekçi jaýlary we beýleki zerur düzümleri öz içine alýar. Şeýle hem bu ýerde işgärler üçin lukmançylyk otagy, aşhana, naharhana göz öňünde tutulandyr.

Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda gurlan täze merkez Merkezi Aziýada bu ugurdaky ýeke-täk desgadyr. Bu ýerde iň öňdebaryjy tehnologiýalar esasynda “General Electric” kompaniýasynyň gaz turbinalary abatlanylar hem-de olara hyzmat ediler. Ähli işler ýokary hil derejesinde, ekologik kadalaryň berk berjaý edilmeginde ýerine ýetiriler. Merkezde zähmet çekjek hünärmenleri taýýarlamagyň maksatnamasyna laýyklykda, degişli okuwlar guraldy hem-de “General Electric” kompaniýasynyň daşary ýurtlardaky hyzmat ediş merkezlerine birikdirmek bilen, onlaýn görnüşde nazary we amaly okuwlar geçirildi.

Şeýlelikde, ýurdumyzda esasy energetika enjamlaryny abatlamak üçin mümkinçiligiň döredilmegi bu işlere sarp edilýän wagty azaltmaga, pudagyň ykdysady düşewüntliligini ýokarlandyrmaga hem-de tutuşlygyna içerki sarp edijileri elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmäge ýardam berer hem-de onuň eksport mümkinçiliklerini artdyrar.

Wideofilm bilen tanyşlykdan soňra, döwlet Baştutanymyz abatlaýyş bölümine baryp gördi. Bu ýerde hünärmen gologramma usuly arkaly hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowy ýerine ýetirilýän işleriň aýratynlyklary bilen tanyşdyrdy.

“General Electric” kompaniýasynyň gaz turbinalarynyň görnüşleriniň biriniň mysalynda 5D görnüşinde görkezilen uly göwrümli şekil birnäçe amallary öz içine alýan işleriň tehnologik halkasyny synlamaga mümkinçilik berýär. Şolaryň hatarynda enjamlary suw bilen ýuwup arassalamak hem-de zeper ýetirmezden kemçiliklerini anyklamak, mehaniki zeperleri düzetmek, kebşirlemek, gyzgyna we sowuga durnukly örtügi çaýmak, wakuum pejinde enjamlary taplamak we beýleki işler bar. Enjamlary abatlamak işleri tamamlanandan soňra, olar synagdan geçirilýär.

Merkeziň işgärleriniň adyndan hünärmen döwlet Baştutanymyza energetika pudagyny ösdürmek, Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak, halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek ugrunda edýän yzygiderli tagallalary üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow abatlaýyş bölümini synlady. Onuň enjamlaşdyrylyşy hem-de tehnologik üpjünçiligi bilen gyzyklandy. Bu ýerde hünärmenler döwlet Baştutanymyza geçirilýän işleriň aýratynlyklary barada giňişleýin gürrüň berdiler.

Merkez häzirki zaman enjamlary, şol sanda synagdan geçirmek, barlamak hem-de gaz turbinalarynyň böleklerini, içinden geçýän sowadyş ýollaryny arassalamagyň dürli usullary üçin niýetlenilen enjamlar bilen üpjün edilendir. Abatlanylýan enjamlary mehaniki taýdan işläp bejermek üçin niýetlenilen kabinada metal gyryndylaryny sorup alýan ulgam gurnalandyr. Bu ulgam işgärleriň howpsuzlygyny üpjün edýär.

Tokar, radial burawlaýjy, elektroerozion we metaly ýonýan elektroerozion, lenta görnüşli ýylmaýjy ýaly häzirki zaman stanoklar merkeziň işgärleriniň ygtyýaryndadyr, olar degişli abatlaýyş işlerini ýokary takyklykda ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Koordinataly ölçeg we 3 ugurly mehaniki taýdan işläp bejerýän stanoklar sanly tehnologiýalaryň binýadynda işledilýär. Boroskop arkaly gaz turbinalarynyň enjamlaryny sökmezden, olaryň içki böleklerine 4 millimetrlik ölçegli wideoenjam arkaly gözegçilik edilýär. Dartyş synagy üçin niýetlenilen stend programma üpjünçiligi arkaly dolandyrylýar hem-de metallaryň fiziki häsiýetnamalaryny kesgitlemek üçin peýdalanylýar.

Abatlanylýan enjamlara zeper ýetirmezden, olaryň kemçiliklerini ýörite madda — çäge pürkmek arkaly flýuressent ýa-da gyzyl reňk arkaly anyklamak usullary hem bar. Önümçiligi awtomatlaşdyrmak ulgamynda dünýä belli kompaniýalaryň biri bolan “FANUС Robotics Europe S.A.” kompaniýasynyň önümi bolan bu senagat roboty degişli işleri ýerine ýetirmek üçin niýetlenendir.

Merkezde oturdylan wakuum peji gaz turbinalarynyň abatlanylýan enjamlaryny kebşirlemezden ozal we soňra termiki taýdan işlemek hem-de metalyň kristal gözeneklerini dikeltmek ýoly bilen olary taplamak üçin ulanylýar. Ýene bir ýöriteleşdirilen peç gaz turbinalarynyň işçi pilçelerini termiki taýdan işlemek üçin niýetlenendir. Şeýle hem degişli enjamlar, gurallar we beýleki abzallar bar. Abatlanmaga degişli energetika enjamlary merkeze gelip gowşanda, ilki bilen, olar gözden geçirilýär, zerur bolan işleriň görnüşi kesgitlenilýär, soňra bolsa degişli abatlaýyş bölümlerine iberilýär.

Hünärmenler häzirki zaman merkeziniň ulanmaga berlendigi üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, berk jan saglyk, uzak ömür, Watanymyzyň we halkymyzyň abadançylygynyň bähbidine alyp barýan giň gerimli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdiler.

Merkez bilen tanyşlykdan soňra, döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow, asylly däbe görä, Hormatly myhmanlaryň kitabynda ýadygärlik ýazgy galdyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Türkmenistanyň energetika ministrine bu merkez üçin niýetlenen täze gulluk awtoulaglarynyň açarlaryny hem gowşurdy.

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow dabara gatnaşyjylar bilen mähirli hoşlaşyp, Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň işgärlerine üstünlikleri arzuw etdi we bu ýerden ugrady.

Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasy boldy. 

Şowhunly el çarpyşmalar astynda döwlet Baştutanymyz toý bagyny kesip, täze merkeziň enjamlaşdyrylyşy, bu ýerde alnyp baryljak işler bilen tanyşdy. 

 Desganyň tutýan meýdany 3 gektara deň bolup, merkez ýolbaşçylar we hünärmenler üçin iş otaglaryny, mejlisler otagyny, synp otaglaryny, arhiwi, lukmançylyk otagyny, aşhanany, naharhanany öz içine alýan dolandyryş binasyndan, ammar binasyndan, abatlaýyş we dikeldiş sehinden, abatlaýyş ussahanasyndan, himiki arassalaýyş sehinden, tehniki we kömekçi binadan ybaratdyr. 

«Çalyk Enerji Sanayi we Ticaret A.Ş.» kompaniýasy tarapyndan gurlan bu merkez ýöriteleşen ugry boýunça Merkezi Aziýadaky ilkinji desgadyr. Merkezde «General Electric» kompaniýasynyň energetika enjamlaryna tehniki hyzmat işleri geçiriler. Bu ýerde abatlaýyş işlerini ýerine ýetirmek üçin 55 sany ýöriteleşdirilen döwrebap enjamlar gurnaldy. 

  Dabaranyň dowamynda hormatly Prezidentimiz çykyş edip, täze merkeziň mümkinçilikleri dogrusynda belläp geçdi. Şeýle-de dabarada daşary ýurt kompaniýalarynyň wekillerine söz berildi. Olar öz çykyşlarynda täze merkeziň dünýädäki şeýle desgalara bildirilýän talaplara doly laýyk gelýändigini belläp, degişli güwänamalary gowşurdylar.  

«Türkmenistan»

Innowasion çözgütleriň netijeli ulanylmagy müşderiler hem-de bazara gatnaşyjylar bilen özara gatnaşyklaryň derejesini we hilini ýokarlandyrmak, hyzmatlary kämilleşdirmek hem-de görnüşlerini giňeltmek arkaly bu ulgamy düýpli özgertmäge itergi berýär. 

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31 ýylynyň dowamynda ýurdumyzyň ykdysadyýetine durnuklylyk mahsus bolup, onuň ýokary ösüş depgini, sebit we halkara ykdysady giňişligine netijeli goşulyşýan ýurtlaryň hatarynda eýeleýän möhüm orny has-da pugtalandyryldy. Häzirki wagtda Türkmenistan Arkadagly Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda halk hojalygynyň ähli ugurlarynda ösüşleriň täze belentliklerini uly ynam bilen nazarlaýar. Şunuň bilen baglylykda, netijeli we döwrebap özgertmeleriň gözbaşynda amala aşyrylýan milli we döwlet maksatnamalarynyň durandygyny bellemek gerek. Ýurt derejesinde meýilnamalaýyn durmuşa geçirilýän işler türkmen döwletiniň ykdysady kuwwatynyň yzygiderli esasda artdyrylmagyna giň mümkinçilikleri döretdi. 

Garaşsyz Watanymyzy mundan beýläk-de ösdürmek, täze başlangyçlary öňe sürýän telekeçiligi höweslendirmek, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, bilelikdäki kärhanalary we paýdarlar jemgyýetlerini döretmek, ätiýaçlandyryşy, gazna biržasyny hem-de gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek arkaly ähli pudaklarda düýpli özgertmeleri amala aşyrmak döwlet syýasatynyň iň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Şoňa görä-de, ähli ugurlary öz içine alýan ösüş strategiýasy halkyň abadan ýaşaýyş-durmuş şertleriniň üpjün edilmeginiň esasy girewi hökmünde çykyş edýär. 

Gahryman Arkadagymyz tarapyndan binýady juda berkden tutulan milli ykdysadyýetimiz özboluşly ösüş ýoly bilen tapawutlanýar. Has takygy, ýurdumyza milli ykdysadyýetiň diňe çig mala gönükdirilmegini aradan aýyrmak, bazar özgertmelerini çaltlandyrmak, tebigy baýlyklardan netijeli peýdalanmak, adamyň we raýatyň durmuşy, saglygy, iş bilen üpjünçiligi, bagtyýarlygy üçin amatly şertleri döretmek babatda uly işler üstünlikli berjaý edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, ösüşiň häzirki tapgyrynda, ýagny institusional özgertmeleriň çuňlaşdyrylmagyna esaslanýan ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda, maliýe ulgamynda, durmuş çygrynda sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagyň binýadynda senagat-innowasion görnüşli ykdysadyýeti çalt depginde kemala getirmäge geçilýän döwürde statistikanyň orny aýratyn ähmiýete eýedir. Bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçmekde döwlet statistikasynyň zerurlygy has-da artýar. Statistiki maglumatlar Türkmenistanda makroykdysady işleri dolandyrmak we meýilleşdirmek ulgamynda, býujet taslamalaryny düzmekde, ýurduň uzak möhletli durmuş-ykdysady maksatnamalaryny işläp taýýarlamakda aýratyn ähmiýetlidir. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýakynda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde garalan meseleleriň hatarynda maliýe, ykdysadyýet we bank ulgamy aýratyn orun eýeledi. Hasabatlardan görnüşi ýaly, ykdysadyýetimiziň görkezijileri oňyn häsiýete eýe bolup, ösüşleri nazarlaýar. 

Döwlet eýeçiligindäki emläkleriň hususylaşdyrylmagy we döwlet emläginiň kärendesinden alnan tölegleriň görkezijileri döwrebap özgertmelerden nyşandyr. Hasabat döwründe ýurdumyzda özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik desgalarynyň gurluşygyna, 56,3 göterimi bolsa durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. Munuň özi bolsa maýa goýum syýasatynyň oňyn netijelerini berýändigine şaýatlyk edýär. 

Mejlisde berlen maglumatlardan mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy. Şu ýylyň alty aýy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 40  göterim köpeldi. Hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önümiň 14 göterimine barabar boldy. 

Hormatly Prezidentimiziň il-ýurt bähbidini nazarlaýan oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde 3 sany hassahananyň, 125,6 kilometr inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň, 246,5 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň tamamlanandygy, häzirki wagtda bolsa, medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalarda işleriň gyzgalaňly dowam etdirilýändigi diýseň buýsandyryjydyr.  

Häzirki wagtda ýurdumyzda sanly ykdysadyýete geçmek barada birnäçe möhüm işler durmuşa geçirilýär. Bu işleriň ählisi «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» hem-de «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 – 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» bellenen çäreleriň çäklerinde alnyp barylýar. 

Ýeri gelende bellesek, sanly ulgam maliýe-bank ulgamyny ösdürmegiň hem möhüm ugry bolup durýar. Häzirki döwrüň hakyky ýagdaýlaryndan ugur alsak, bu möhüm wezipäniň durmuşa geçirilmegi tutuş ykdysady ulgama we onuň binýatlaýyn edaralaryna we düzümlerine hil taýdan täze talaplaryň peýda bolmagyny hem şertlendirýär. Hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary bilen bu ugurda geçirilýän işler durmuş we maýa goýum syýasatynyň üstünlikli alnyp barylmagyna, işewürlik ulgamynyň işjeňliginiň höweslendirilmegine, netijeliliginiň ýokarlanmagyna, umuman, durnukly ykdysady ösüşiň üpjün edilmegine gönükdirilýär.  

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň 8-nji iýulda geçen Hökümet mejlisinde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyny» tassyklamak hakynda Kararlara gol çekmegi ykdysadyýetimiziň ösüş depginlerini ýokarlandyrmak babatda ädilen möhüm ädimdir. Munuň özi bolsa döwlet derejesinde kesgitlenen ösüş strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň ýene bir möhüm subutnamasy bolup durýar.  

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

 Düýn hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasy boldy. Öz ugrundan sebitde ýeke-täk desgada 120-den gowrak hünärmen zähmet çeker. Olaryň aglabasynyň ýaşlardygy has-da guwandyryjydyr. Biz bu ýerde zähmet çekjek ýaşlaryň käbirleri bilen söhbetdeş bolduk. 

 Berdimyrat BEGENJOW,
merkeziň hil gözegçiligi boýunça bölümçesiniň başlygy: 

— Dabaraly ýagdaýda ulanyşa tabşyrylýan Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ajaýyp miweleriniň biridir. Bu ýerde zähmet çekjek hünärmenlere «General Electric» kompaniýasynyň daşary ýurtlarda ýerleşýän hyzmat ediş merkezlerinden onlaýn sapaklar, Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Grinwil, Indoneziýanyň Bandung şäherlerindäki degişli merkezlerde nazary, amaly okuw sapaklary geçirilip, olaryň bu ugurdan bilimlerini artdyrmak üçin mümkinçilikler döredildi.  

  Bilşimiz ýaly, energetika pudagyny ösdürmäge, onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmaga uly üns berilýär. Desganyň açylyş dabarasynda Arkadagly Serdarymyzy garşylap, täze merkeziň bölümleriniň işi bilen tanyşdyrýan 5D şekilli gologrammany görkezmek maňa miýesser etdi. Biz bu ýerde gaz turbina desgasyny «General Electric» kompaniýasynyň abatlaýyş tehnologiýasy esasynda ýörite tehnologik enjamlaryň kömegi bilen doly söküp abatlamak we hyzmat etmek işlerini alyp bararys. Şu wagta çenli şeýle çylşyrymly enjamlaryň abatlaýyş işleri daşary ýurtlarda geçirilýärdi. Ýurdumyzyň çäginde öňdebaryjy tehnologik enjamlara hyzmat etmek we olary talabalaýyk abatlamak işleriniň merkezimizde ýerli hünärmenler tarapyndan ýerine ýetiriljekdigi hem guwandyrýar, hem jogapkärçiligimizi artdyrýar.  

 Saparmyrat GAZAKOW,
merkeziň hünärmeni: 

— Soňky ýyllarda ähli welaýatlarda täze, döwrebap elektrik stansiýalarynyň birnäçesi guruldy. Bu desgalar ygtybarly energetika kuwwatyny döretmäge, içerki sarp edijileri elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmäge mümkinçilik berýär. 

 Türkiýäniň «Çalyk Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.» kompaniýasy tarapyndan gurlan toplumda bu pudak bilen baglanyşykly iň täze tehnologiýalar göz öňünde tutulyp, işler ösen tehnologiýalarda, ýokary hilli we ekologiýa taýdan arassa görnüşde amala aşyrylýar. 

Türkmenistanyň Energetika ministrligine degişli bolan gaz turbinalaryň esasy enjamlaryny merkezde abatlamak mümkinçiligi bolansoň, indi olary bu maksat bilen daşary ýurda ibermek zerurlygy aradan aýrylýar. Turbinalarda öz wagtynda tehniki hyzmatlaryň amala aşyrylmagy netijesinde, elektrik energiýasy ýerli sarp edijilere hem-de eksporta iberilende, onuň üznüksizligi has-da ygtybarly bolar. 

Biz — ýaşlar, döwrebap energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezinde yhlasly zähmet çekip, pudagyň ösüşlerine öz goşandymyzy goşarys.  

 Kiçiguly KULYÝEW,
merkeziň hünärmeni: 

— “Halkyň Arkadagly zamanasy” ýylymyzyň belent ruhunda baýramçylyk joşguny bilen açylan täze merkezde işlemek üçin ähli amatly şertler üpjün edilen. Merkez dolandyryş binasyndan, ammardan, abatlaýyş we dikeldiş önümhanasyndan, abatlaýyş ussahanasyndan, himiki arassalaýyş önümhanasyndan, tehniki hem-de kömekçi binadan ybarat. 

Tehniki hyzmatlary we abatlaýyş işlerini ýerine ýetirmek üçin 55 sany ýöriteleşdirilen döwrebap enjam gurnaldy. Merkezde zähmet çekjek hünärmenleriň daşary ýurtlarda ýörite okuw geçip gelendiklerini hem aýratyn bellemek gerek. Biz Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda, Indoneziýada nazary we amaly sapaklary geçdik, onlaýn usulda guralan okuwlara gatnaşdyk. Ýöriteleşdirilen enjamlar bilen işleşjek hünärmenleri taýýarlamagyň maksatnamasyna laýyklykda, iňlis dili sapaklary çuňlaşdyrylyp öwredildi. Merkeze dünýädäki şeýle desgalara bildirilýän talaplara doly laýyk gelýän degişli güwänamalaryň gowşurylmagy-da buýsandyryjy waka boldy.  

 Döwlet Baştutanymyzyň merkeziň açylyş dabarasynda eden çykyşynda nygtaýşy ýaly, amala aşyrylýan giň gerimli işler ygtybarly energetika kuwwatyny döretmäge mümkinçilik berip, elektrik energiýasynyň özümizden artýan bölegini daşary ýurtlara ibermek, eksport ugurlaryny köpeltmek üçin amatly şertleri döredýär. Il-ýurt bähbitli şeýle işlere mynasyp goşandymyzy goşup, gijämizi gündiz edip işläris. 

 Guwanç ALLANAZAROW,
merkeziň hünärmeni: 

— Täze desganyň açylyş dabarasynda Arkadagly Serdarymyza gaz turbina desgasynyň bölegine robotyň kömegi bilen gyzgyna çydamly örtük çaýmagyň yzygiderligini görkezmek miýesser etdi. «FANUC Robotics Europe S.A.» kompaniýasynyň önümi bolan bu robot ýalyn we ony ugrukdyryjy turbalara hem-de pilçelere gyzgyna çydamly örtügi çaýmak üçin ýokary tizlikli gaz-kislorod usulyny ulanýar. Bu usulda ýangyç hökmünde ýokary derejeli arassa wodorod gazyndan peýdalanylýar. Desgada oturdylan, dünýä ülňülerine laýyk gelýän enjamlar hyzmat ediş işlerini ýokary derejede geçirmäge mümkinçilik berýär. 

Merkez ýurdumyzyň ähli sebitlerinde gurlan kuwwatly energetika desgalarynyň esasy enjamlaryny abatlamaga niýetlenendir. Munuň özi şeýle hyzmatlar üçin sarp edilýän wagty, serişdeleri azaltmaga ýardam berer. 

Ýurdumyzda sarp edijileriň elektrik energiýasyna isleglerini doly kanagatlandyrmaga mümkinçilik berýän ygtybarly energetika kuwwatlyklary döredilýär. Ýokary mümkinçilikli bu desga pudakda ýetilen belent sepgitleriň, gazanylan üstünlikleriň aýdyň şöhlelenmesidir. Arkadagly Serdarymyzyň dabarada belleýşi ýaly, şeýle iri taslamalaryň yzygiderli durmuşa geçirilmegi ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň barha artýandygyna şaýatlyk edýär.  

Merkezde zähmet çekýän hünärmenleriň aglabasynyň ýaşlar bolmagy-da guwandyryjydyr. Ýaş nesilleriň döwrebap hünärleri ele alyp, Watanymyzyň ösüşlerine goşant goşmagy üçin döredilýän giň mümkinçilikler üçin hormatly Prezidentimize sagbolsun aýdýarys. Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli işleri hemişe rowaç bolsun!  

Ýazga geçiren Allanur ÇARYÝEW.

«Türkmenistan». Surata düşüren Ilaman ÇÜRIÝEW.

Halkymyzyň asyrlaryň jümmüşinden gözbaş alyp gaýdýan egirme-dokma senedi iň gadymy senetleriň biridir. Ençeme müňýyllyklar geçse-de, gelin-gyzlarymyzyň bu el hünäri özüniň aýratynlygyny, millilik häsiýetini saklap gelýär. Bilşimiz ýaly, ene-mamalarymyz sada zähmet gurallarynyň kömegi bilen ýüpekden, ýüňden, pagtadan dünýäde deňi-taýy bolmadyk matalary dokapdyrlar. Häzirki döwürde hem ýüpekden dokalýan matalar bilen bir hatarda düýe ýüňünden dokalan agarçäkmenlik matalary hili boýunça meşhurlyk gazanyp, dünýä bazarynda uly islegden peýdalanýar.  

Geçirilen gözleg işleriniň netijesinde Sumbar derýasynyň orta akymlaryndaky giçki bürünç eýýamyna degişli galalarda ýüňi işläp taýýarlaýan egriji gurallaryň tapylmagy hakykatdan hem gadymyýetde aýallaryň ik egirmek bilen meşgullanandyklaryny delillendirýär. Ol ýerde tapylan bürünçden ýasalan zähmet gurallarynda mata bölejikleriniň yzlarynyň bolmagy bolsa, Günorta Türkmenistanyň gadymy ilatynyň dokma dokandyklaryna şaýatlyk edýär. 

Biziň eýýamymyzdan öňki V asyrda ýaşan taryhçy Gerodotyň: «Ol ýeriň tokaýlarynda (häzirki Türkmenistanyň çäklerinde) şeýle bir ýaprak bilen örtülen agaç bar. Şol agajyň ýapragyny owadanlap we suw bilen garyp ýasalýan boýagdan olar geýimlere nagyş salýarlar. Nagyşlaryň reňki dökülmeýär, solmaýar, ol mata bilen deň könelýär» diýen sözlerine esaslanyp, ata-babalarymyzyň dokmaçylyk bilen bir hatarda boýagçylyk sungatyny hem kämilleşdirendiklerine göz ýetirmek mümkin. Gadymy Merwde gyzyl, gök reňkli nah, ýüpek, ýüň sapaklarynyň tapylmagy b.e öňki II-I müňýyllyklarda nagyş-bezeg sungatynyň ýokary derejede ösendiginiň, hili ýokary derejeli boýaglaryň çyga, Günüň şöhlesine, howa şertlerine çydamly, berk hem durnukly bolandygyny aňladýar.  

Bu günki günde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hem halkymyzyň medeni mirasyny öwrenmäge, ösdürmäge, kämilleşdirmäge ata-babalarymyzyň baý mirasy bolan dokmaçylygy, onuň reňk öwüşginlerini, gadymy nusgalaryny dikeltmäge giň ýol açyldy. Ykdysadyýetimiziň öňde barýan pudaklarynyň biri bolan dokma senagatynyň kämilleşmegi ugrunda giň mümkinçilikler döredilip, pagta arassalaýjy, ony ýüplük görnüşinde egriji fabriklerinden başlap, ýokary hilli egin-eşikleri öndürýän zawod-fabrikleriň uly toplumy gurlup, ulanylmaga berildi.  

Häzirki wagtda Türkiýäniň, Hytaýyň, Germaniýanyň, Beýik Britaniýanyň we beýleki ýurtlaryň belli kompaniýalarynyň gatnaşmagynda pudagyň täze senagat desgalarynyň tutuş bir tapgyry guruldy we gurulmagyny dowam edýär. Ahal welaýatynyň Babadaýhan etrabynda täze gurlup, ulanylmaga berlen dokma toplumy aýdylanlaryň aýdyň mysalydyr. Pagtany gaýtadan işleýji pudagy ösdürmek bilen bir hatarda, ýurdumyzda tebigy ýüpekden önüm öndürmegiň täze tehnologiýaly enjamlaryny ornaşdyrmak bilen panbarhat matalaryň dürli görnüşlerini öndürmäge, Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda ýerleşýän haly fabriginde täze nusgaly dürli reňkdäki halylary öndürmäge, häzirki zaman önümçilik kuwwatlyklaryny kemala getirmäge uly mümkinçilikler döredildi. Bu pudaga degişli kärhanalaryň ählisiniň-de öndürýän önümleriniň dünýä bazarlarynda geçginli haryda öwrülmegi bolsa, gadymy senedimiziň dowamaty dowam bolup, halkymyzyň milliliginiň dünýä ýaýylýandygyny delillendirýär.  

Goý, geçmişden miras galan gymmatlyklarymyzy sarpalap, olary geljekki nesillere ýetirmek üçin beýik işleri durmuşa geçirýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun! 

Ogulsoltan BABAÝEWA,

TGM-niň Beýik Saparmyrat   Türkmenbaşy adyndaky Harby   institutynyň mugallymy.

Şu gün hormatly Prezidentimiziň ak pata bermeginde Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda  Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi dabaraly ýagdaýda açylyp ulanylmaga berildi. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzyň  ähli ulgamlary bilen bir hatarda energetika pudagynyň hem maddy-enjamlaýyn binýady barha kuwwatlanýar.  Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi bu ulgamyň döwrebap desgalarynyň  üstüni ýetirdi.   

Toplum Türkiýe Respublikasynyň «Çalyk Enerji Sanayi we Tiсaret A.Ş.» kompaniýasy tarapyndan gurlup, 2,99 gektar meýdany eýeleýär.  Onda zähmet çekjek 120-den gowrak hünärmen bilen  iňlis dilinden  okuw sapaklary, «General Eleсtriс» kompaniýasynyň daşary ýurtda ýerleşýän hyzmat ediş merkezleri bilen onlaýn sapaklary şeýle-de  beýleki hyzmat ediş merkezlerinde nazary we amaly okuwlar geçirildi. Olaryň tejribeleriniň  artdyrylmagy  bu merkezde  önümçiligiň hiç-hili bökdençsiz dowam etjekdigini şertlendirýär.      

Hormatly Prezidentimiz toý bagyny kesensoň, merkeziň  dolandyryş binasynyň mejlisler zalynda  gutlag sözi bilen çykyş etdi. Dabara gatnaşanlar  energetika  pudagynyň ösüşleri bilen tanyşdyrýan wideofilme tomaşa etmek bilen, mundan buýana-da energetika pudagynyň önümçiliginiň has-da ilerlejekdigine göz ýetirdiler.     

Topluma  ýokary hilli, ekologik taýdan durnukly we öňdebaryjy tehnologiýaly merkez hökmünde laýyklyk sertifikatlarynyň gowşurylmagy hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň ekologiýa goraglylygynyň  üns merkezinde saklanýandygyny aýdyň görkezdi. 

Hormatly Prezidentimiziň  ýörite gulluk awtoulaglarynyň açaryny dabaraly ýagdaýda gowşurmagy täze merkezde zähmet çekjek hünärmenleriň buýsanjyny artdyrdy. 

«Zenan kalby».

Türkmenistan milli ulag düzümini döretmek, ösdürmek we kämilleşdirmek babatda Garaşsyzlyk ýyllarynda milli we halkara taslamalaryň ençemesini durmuşa geçirdi. Munuň üçin ulag ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak boýunça giň möçberli maksatnamalar ýerine ýetirildi. 18 — 19-njy iýulda paýtagtymyzda geçirilen «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly halkara maslahatda hem bu babatda giňişleýin gürrüň edildi. Dünýä ýurtlarynyň ençemesinden bu ugurda iş alyp barýan öňdebaryjy kompaniýalaryňdyr döwlet düzümleriniň wekillerini, halkara bilermenleri bir ýere jemlän bu maslahat ýurdumyzyň ulag-logistika ulgamyny has-da ösdürmekde, ýurdumyzyň, sebitiň üstaşyr ulag geçirijilik mümkinçiligini artdyrmakda we ony yklym ýollary bilen birleşdirmekde täze mümkinçiliklere badalga berer. 

Türkmenistanda ulag-logistika ulgamyny ösdürmekde Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz portuna aýratyn orun degişlidir. Deňiz portunyň umumy tutýan meýdany 150 gektardan gowrak bolup, umumy ýükler, konteýner, ýolagçy hem-de ürgün ýük terminallaryny öz içine alýar. Portuň bir ýylda 300 müň ýolagça, 75 müň ýük awtoulaglaryna, 400 müň konteýnerlere hyzmat etmäge mümkinçiligi bar. Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bir wagtda 17 gämi kabul etmäge we ýükleme-düşürme işlerini geçirmäge ukyplydyr. Bu mümkinçilikler ýurdumyzyň iki yklymy — Aziýa bilen Ýewropany birleşdirijilik ornuny ýokarlandyrýar.  

«Demirgazyk — Günorta», «Gündogar — Günbatar» ugurlar boýunça halkara ähmiýetli köp şahaly üstaşyr ýollar Türkmenistan üçin uly mümkinçilikleri döredýär. Ýurdumyzyň çäklerinden halkara geçelgeleriň birnäçesi geçip, Türkmenistan döwletimiziň sebitde ulaglaryň dürli görnüşleriniň iri gatnawlar merkezi hökmünde çykyş etmegine esas döredýär.  

Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýoly Aziýanyň we Ýewropanyň arasynda has amatly demir ýol gatnawyny ýola goýmaga şert bolup durýar. Bu halkara demir ýol geçelgesi Pars aýlagyna we Ýewropanyň, Russiýanyň hem-de Hytaýyň bazarlaryna çalt we ygtybarly baryp ýetmäge mümkinçilik berýär. 

Merkezi Aziýa — Kawkaz — Ýewropa halkara ulag geçelgesi hem Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmekde esasy orunlaryň birini eýeleýär. «TRASEKA» diýlip atlandyrylýan bu halkara ulag geçelgesi Hytaý Halk Respublikasy bilen bütin yklymy birleşdirýän halkara ugurdyr. Biziň ýurdumyzda öz başlangyjyny Türkmenbaşy Halkara deňiz portundan alýan we Türkmenistan — Özbegistan gümrük serhet nokatlaryndan goňşy döwletleriň çäginde dowam edýän bu ugur halklaryň ýakynlaşmagynda, bütin dünýäniň ykdysadyýetiniň durnukly ösmeginde kesgitleýji orny eýeleýär. Çünki bu ýollaryň özara birleşmegi ýükleri daşamakdaky we ýolagçylary gatnatmakdaky sarp edilýän wagty we serişdeleri ep-esli tygşytlamaga mümkinçilik berýär.  

Gülnur HOJAÝEWA,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň talyby.

Ministrler Kabinetiniň 8-nji iýulda geçirilen giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow türkmen halkynyň medeni mirasyny dünýäde giňden wagyz etmegiň we bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegi dowam etdirmegiň wajypdygyny belledi. 

Ýurdumyzyň we fransuz hünärmenleriniň Fransiýanyň Luwr muzeýinde Türkmenistanyň muzeý gymmatlyklarynyň sergisini guramak bilen baglanyşykly meselelere bagyşlanyp geçirilen wideoduşuşygy bu ugurdaky wezipeleri çözmegiň ýolundaky nobatdaky möhüm ädime öwrüldi. 

Halkara ylmy bileleşigiň we dünýä jemgyýetçiliginiň ýurdumyzyň taryhy-medeni mirasyna degişli desgalara gyzyklanmalary ýyl-ýyldan artýar. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan oňyn syýasaty netijesinde Türkmenistan durnukly, parahatçylyk söýüjilikli we okgunly ösýän döwlet hökmündäki abraýyny barha artdyrýar, ýurdumyz baý milli taryhy-medeni gymmatlyklary bilen tutuş halkara bileleşige has doly açylýar. Türkmen halkynyň taryhda baý medeniýetiniň bolandygyny görkezýän, bahasyna ýetip bolmajak gymmatlyklar bar. Olar dünýäde giňden ykrar edildi. 

Biziň topragymyzda dünýäde ilkinji ekerançylyk medeniýetiniň bolandygyny kesgitleýän Goňurdepe, Garadepe, Namazgadepe, Altyndepe, Jeýtun we Änew ýadygärlikleri bar. Nusaý, Merw, Köneürgenç, Dehistan, Sarahs, Abiwerd taryhy-medeni ýadygärlikleri, Gökdepe galasy açyk asmanyň astyndaky özboluşly muzeýlerdir. Olar döwlet taryhy-medeni goraghanalary hökmünde yglan edildi. Merwiň, Köneürgenjiň we Nusaýyň ýadygärlikleri ählumumy gymmatlyklar hökmünde ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizildi. Bezeglideräniň gaýadaky şekilleri, Abiwerdiň, Sarahsyň binagärlik toplumlary we Amyderýanyň kenaryndaky gadymy döwre degişli desgalar dünýä bellidir. 

Köp ýyllaryň dowamynda ýola goýlan hyzmatdaşlygyň netijesinde Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň çäginde ýerleşýän Ulugdepe şäheriniň taryhy ýadygärliklerinde gyzykly açyşlar edildi. Türkmen we fransuz arheologlary bu ýerde senetçiligiň ösendigini alamatlandyrýan köp sanly tapyndylary ýüze çykardylar. Şäheriň bazarlarynda dokmaçylaryň, demirçi ussalaryň, küýzegärleriň dürli görnüşli önümleri, çeperçilik taýdan bezegli sowgatlyklar taýýarlanyş aýratynlygy we ussalaryň ukyby bilen tapawutlanypdyr. 

Ulugdepe taryhy-medeni ýadygärlikleriniň ýerleşýän meýdany 15 gektara barabar bolup, onuň merkezinde 30 metr belentlikdäki depe ýerleşýär. Bu ýerde neolit döwrüne degişli ýaşaýşyň yzlary tapyldy. Ulugdepäniň has ösen döwri biziň eýýamymyzdan öňki 5000 — 4000-nji ýyllara gabat gelip, irki mis asyrynda bu ýerde suwarymly ekerançylyk we maldarçylyk bilen meşgullanylypdyr. Ýaşaýyş bolan ýerler hökmünde kesgitlenen künjekde köp sanly toýun peçler ýüze çykaryldy. Olar bu ýerde senetçiligiň sazlaşykly ösdürilendigini görkezýär. Pöwrize daşyndan we beýleki gymmat daşlardan ýasalan ykjam monjuklar bu şäherde söwda gatnaşyklarynyň ösendigini alamatlandyrýar. 

Soňky ýyllarda daşary ýurtlarda Türkmenistanyň muzeý gymmatlyklaryndan ybarat iri möçberli sergileri guramakda oňyn tejribe toplandy. 2016-njy ýylda ABŞ-nyň iri “Metropoliten” sungat muzeýinde “Köşk dünýäsi we älem: Seljuklaryň beýik eýýamy” atly serginiň geçirilendigini bellemek gerek. Sergide ilkinji gezek ýurdumyzyň gadymy muzeý gymmatlyklary — Döwlet muzeýiniň, Mary welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýiniň we Köneürgenjiň muzeýiniň gymmatlyklary görkezildi. Şonda sergä gatnaşyjylara irki asyrlara degişli gymmat bahaly daşlardan, metaldan, piliň süňkünden ýasalan ýokary çeperçilikli önümler, küýzegärleriň zähmetinden kemal tapan dürli görnüşli küýzeler, heýkeller, ussatlyk bilen taýýarlanylan syrçaly gaplar görkezildi, bu gymmatlyklar Goňurdepäniň we Marguşyň oturymly ýerleriniň ýaşaýjylarynyň durmuşynda möhüm orun eýeläpdir. 

2018-nji ýylda Germaniýa Federatiw Respublikasynyň muzeýinde türkmen halkynyň gadymy taryhy we medeni köklerine şaýatlyk edýän önümler tanyşdyryldy. Berliniň Täze muzeýinde “Margiana — Türkmenistanyň çäklerindäki bürünç asyrynyň şalygy” ady bilen guralan sergide, Gamburgyň Arheologiýa muzeýinde we Mangeým şäherindäki Raýs-Engelhorn muzeýinde ýurdumyzyň muzeý gymmatlyklary görkezildi. Olar daşary ýurtda ilkinji gezek görkezilen gymmatlyklarymyza öwrüldi. Şol sanda ýurdumyzyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýiniň, Mary welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýiniň, Şekillendiriş sungaty muzeýiniň gymmatlyklarynyň 220-ä golaýy görkezildi. 

Ýurdumyzyň muzeý gaznalarynyň gymmatlyklarynyň daşary ýurtlarda görkezilmegi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Türkmenistanyň taryhy we medeni ýadygärliklerini saklamak, öwrenmek hem-de giňden wagyz etmek meselelerine möhüm ähmiýet berýändiginiň aýdyň netijesidir. Şeýle sergileriň baş maksady milli taryhy-medeni mirasymyzy dünýä wagyz etmekden, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmekden, Türkmenistanyň taryhy-medeni ýadygärliklerini öwrenmek, goramak we dikeltmek babatda tejribe alyşmakdan ybaratdyr. Şoňa görä-de, bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine möhüm üns berilýär. 

Türkmenistanda medeni gymmatlyklaryň degişli derejede saklanylmagyna gönükdirilen birnäçe kadalaşdyryjy hukuk resminamalary kabul edildi. Şolaryň hatarynda “Türkmenistanyň taryhy we medeni ýadygärliklerini goramak hakynda”, “Muzeýler we muzeý işi hakynda”, “Gozgalýan medeni gymmatlyklary goramak, äkitmek we getirmek hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi. Bu ugurda degişli işler dowam etdirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, milli medeniýetiň işini kämilleşdirmek, milli mirasymyzyň gymmatlyklaryny düýpli öwrenmek, gorap saklamak, dünýäde wagyz etmek boýunça işler dowam eder, taryhy we medeni ýadygärliklerimizi, taryhy-medeni mirasyň desgalaryny abat saklamak hem-de öwrenmek boýunça zerur çäreler görler. Mundan başga-da, ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilýän desgalaryň sanyny artdyrmak boýunça işler geçiriler. “Milli taryhy-medeni mirasyň obýektlerini aýap saklamagyň, goramagyň, öwrenmegiň hem-de olara syýahatçylary çekmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy” bu ugurda netijeli işleriň alnyp barylmagyna ýardam eder. Resminamada göz öňünde tutulan çäreler daşary döwletleriň we Diýarymyzyň syýahatçylarynyň ýurdumyzyň taryhy-medeni ýadygärliklerine hem-de beýleki gözel ýerlerine gelmeginiň üpjün edilmegine gönükdirilendir. 

Bu maksatnamanyň durmuşa geçirilmegi türkmen halkynyň gadymy taryhynyň, baý medeni mirasynyň, milli gymmatlyklarynyň mundan beýläk-de ylmy esasda öwrenilmegini hem-de geljek nesillere ýetirilmegini, dünýäde giňden wagyz edilmegini şertlendirer. Bu işe toplumlaýyn, düýpli ylmy çemeleşmeler döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň alymlarynyň we hünärmenleriniň öňünde goýan möhüm wezipeleriniň biri bolup durýar. Şunda milletiň taryhy-medeni mirasynyň gymmatlyklary saklanýan iri medeni merkezler bolan muzeýlere möhüm orun degişlidir. 

Halkymyzyň bäş müň ýyllyk gadymy taryhy, özboluşly däpleri, Watanymyzyň taryhy eýýamda ýeten derejesi örän baý muzeý gymmatlyklarynda öz beýanyny tapýar. Taryhy ýadygärlikler we türkmen topragynda ýüze çykarylan gadymy tapyndylar dünýäniň taryhy-medeni mirasynyň aýrylmaz bölegine öwrülýär. Munuň özi taryhy ýadygärlikleri öwrenmek hem-de wagyz etmek işinde giň halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine ýol açýar. 

(TDH)

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty­ny üs­tün­lik­li ama­la aşyr­ýan Ga­raş­syz Türk­me­nis­tan dün­ýä­de dur­nuk­ly ösü­şe, pa­ra­hat­çy­ly­gyň we howp­suz­ly­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na oňyn go­şant goş­ýar hem-de ener­ge­ti­ka, ulag, eko­lo­gi­ýa, sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­gam­la­ryn­da we beý­le­ki ugur­lar­da baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz pu­da­gy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça iş­le­riň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän ugur­la­ry­nyň di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dü­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de Türk­me­nis­tan yg­ty­bar­ly hyz­mat­daş hök­mün­de hal­ka­ra de­re­je­sin­de eýe­le­ýän or­nu­ny has-da ber­kit­di. Ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ne baý bo­lan ýur­du­myz ony bü­tin adam­za­dyň bäh­bi­di­ne gö­nük­dir­mä­ge ça­lyş­ýar.  

Dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­le­riň esa­sy ug­ry Türk­me­nis­ta­nyň ener­ge­ti­ka dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek­den, onuň sy­ýa­sy-hu­kuk esas­la­ry­ny mun­dan beý­läk-de kä­mil­leş­dir­mek­den yba­rat­dyr. 

Türk­me­nis­ta­nyň se­na­gat pu­dak­la­ry­ny, ho­ja­lyk dü­züm­le­ri­ni has-da dep­gin­li ös­dür­mek­de, je­ma­gat ta­lap­la­ry­ny do­ly ka­na­gat­lan­dyr­mak­da, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň eks­port kuw­wa­ty­ny art­dyr­mak­da elekt­roe­ner­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň hem hyz­ma­ty ulu­dyr. Oňa döw­let ta­ra­pyn­dan mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­ýär. Ýur­du­myz­da ula­nyl­ýan, şeý­le hem ulan­ma­ga be­ril­ýän tä­ze des­ga­la­ry elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len bök­denç­siz üp­jün et­mek üçin giň ge­rim­li iş­ler ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. We­la­ýat­lar­da döw­re­bap gaz­tur­bi­na­ly elekt­rik stan­si­ýa­lar gur­lup, işe gi­ri­zil­di. Olar bi­ri-bi­ri bi­len kuw­wat­lyk taý­dan bag­la­ny­şyk­ly bo­lup, ýur­du­myz­da elekt­rik gu­şa­gy­ny eme­le ge­tir­ýär. Şu­nuň ne­ti­je­sin­de ener­ge­ti­ka se­na­ga­ty­nyň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry en­çe­me es­se art­dy. Mu­nuň özi di­ňe bir ýur­du­my­zyň se­na­gat we je­ma­gat ta­lap­la­ry­ny elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len do­ly ka­na­gat­lan­dyr­mak bi­len çäk­len­män, eý­sem, goň­şy döw­let­le­re — Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­na, Ow­ga­nys­tan döw­le­ti­ne iber­mä­ge hem müm­kin­çi­lik ber­ýär.  

Hä­zir­ki wagt­da ýa­kyn we alys halk­la­ryň ojak­la­ryn­da türk­me­niň te­bi­gy ga­zy­nyň alaw­la­ma­gy do­gan­lyk mil­let­le­riň ýü­re­gi­ni ýy­lad­ýar. Türk­me­nis­tan bi­len goň­şy döw­let­le­riň ara­syn­da­ky ser­het pa­ra­hat­çy­lyk we dost­luk ser­he­di­ne öw­rül­ýär. Ne­ti­je­li yk­dy­sa­dy hem me­de­ni gat­na­şyk­lar, öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk giň ge­rim alyp, Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rü­ne la­ýyk gel­ýän gör­nüş­de tä­ze maz­mu­na eýe bol­ýar. 

Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­my­zyň se­na­ga­ty ösüş bi­len ýo­ka­ry gal­ýar. Ga­za­nyl­ýan ne­ti­je­ler bol­sa Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dyr­ýar. 

Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň ös­me­gi­ne äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýän Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun, il-ýurt bäh­bit­li  beýik işleri ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!  

Çe­men KA­KA­LY­ÝE­WA,

Türk­men döw­let ma­li­ýe ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda Türkmenistanda ulag-kommunikasiýa ulgamynda demir ýol, awtomobil, deňiz, howa ulaglarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan giň möçberli milli maksatnamalary we hereket edýän ulag geçelgelerini giňeltmek, sebit we dünýä söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň çuňlaşdyrylmagyna kuwwatly itergi berjek täze geçelgeleri döretmek babatda giň gerimli işler durmuşa geçirildi. Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda başy başlanan il-ýurt we dünýä ähmiýetli işler Arkadagly Serdarymyzyň parasatly öňdengörüjiligi bilen täze röwüşde dowam etdirilýär.  

18-nji iýulda ak şäherimiz Aşgabatda Ýewraziýada üstaşyr ulag hyzmatdaşlygyny diwersifikasiýalaşdyrmaga bagyşlanan «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly maslahat öz işine başlady. Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen bilelikde guralan we iki günläp dowam eden bu foruma ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri, bilermenler, maýadarlar, ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 

Foruma gatnaşyjylaryň hatarynda «Vitol», «Meno Logistics», «Boeing», «Dragon Oil», «Fly Dubai», «Airbus», «Cargo Lux» halkara logistika we ekspeditorçylyk kompaniýalarynyň, Howa Ulaglarynyň Halkara Assosiasiýasynyň (IATA), Halkara gämiçilik edarasynyň (ICS), Halkara awtomobil ulaglary birleşiginiň (IRU), Merkezi Aziýada «USAID» maksatnamasynyň wekilleriniň bardygyny bellemek has-da buýsançly. Maslahatyň mejlislerine hem-de pikir alyşmalaryna halkara guramalarynyň we maliýe edaralarynyň, BMG-niň, ÝHHG-niň, Bütindünýä bankynyň, Aziýanyň Ösüş bankynyň, Türkmenistanda işleýän diplomatik missiýalaryň wekilleri hem gatnaşdylar. 

Adaty görnüşde hem-de sanly ulgam arkaly geçirilen maslahatyň iş maksatnamasy «Pandemiýadan soňky döwürde ulag-logistika toplumynyň dikeldilmegi: täze howplar we mümkinçilikler» atly plenar mejlisi hem-de «Ulag-kommunikasiýa toplumynyň sanlylaşdyrylmagy. Geljege nazar», «Durnukly ulagyň ekologik jähetleri. «Ýaşyl» infrastrukturanyň ösdürilmeginde döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň orny», «Ulag-kommunikasiýa toplumynyň ösdürilmeginde ylmyň we bilimiň orny» atly üç sany iş mejlisini özünde jemledi. 

Maslahatyň birinji gününde Halkara ulag diplomatiýasy merkeziniň Ýerine ýetiriji sekretary I.Runow, BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretarynyň orunbasary D.Mariýasin, BMG-niň Aziýa – Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň ulag, ulag-aragatnaşyk we logistika, ykdysady bölümleriniň ýolbaşçysy F.Kormilisin, Halkara Ulag Assosiasiýasynyň Ýerine ýetiriji komitetiniň wekili sanly ulgam arkaly gutlag sözleri bilen çykyş etdiler. 

Maslahatyň dowamynda oňa gatnaşyjylar ulag hyzmatlarynyň dünýä bazarynyň ýagdaýy, ýük akymlarynyň ugurlary we ösüşi, ulagyň ähli görnüşiniň netijeliligini hem-de bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň mümkinçilikleri, Ýewraziýada halkara gatnawlara goşulyşmak we olaryň ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak şertlerinde Türkmenistanyň üstaşyr ulag kuwwatynyň netijeliligini ýokarlandyrmakda awtomobil hem-de howa ulagynyň eýeleýän orny, töwekgelçilikleri gözegçilikde saklamak, logistik çykdajylary hasaba almak bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar. 

Türkmenistan öz ulag-kommunikasiýasyny ösdürmek, Ýewropa – Kawkaz – Aziýa (TRACECA) ulag geçelgesi boýunça ýük akymlarynyň artdyrylmagy üçin çäk taýdan amatly ýerde ýerleşýär. Ýurdumyzyň TRACECA taslamalaryna gatnaşmagy onuň sebitiň möhüm ulag halkasy derejesini pugtalandyrmak, şeýle-de iň täze ulag tehnologiýalaryny ornaşdyrmak maksady bilen, goşmaça çäreleri iş ýüzünde yzygiderli amala aşyrmaga täze mümkinçilikleri açar. 

Halkara hyzmatdaşlyk barada aýdylanda, Türkmenistanyň ähli ýurtlaryň we halklaryň düýpli bähbitlerine gabat gelýän giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen netijeli başlangyçlary öňe sürýändigi, olary durmuşa geçirmek boýunça anyk işleri amala aşyrýandygy nygtaldy. Şu gezekki maslahat munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Foruma gatnaşyjylaryň çykyşlary tanyşdyrylyşlar bilen utgaşdyryldy. Munuň özi ulag ulgamynda hyzmatdaşlygy diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça beýan edilen teklipler bilen has içgin tanyşmaga mümkinçilik berdi. 

Maslahatyň çäklerinde Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek hakynda Eýran Yslam Respublikasynyň, Katar Döwletiniň, Oman Soltanlygynyň, Türkmenistanyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Hökümetleriniň arasynda Ylalaşygyň (Aşgabat Ylalaşygy) Işçi komitetiniň üçünji mejlisi, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Gyrgyzystan – Özbegistan – Türkmenistan – Eýran we Täjigistan – Özbegistan – Türkmenistan – Eýran – Türkiýe ulag geçelgeleri boýunça birinji iş duşuşygy hem geçirildi. 

Maslahatyň ikinji gününde ulag-kommunikasiýa toplumynyň ösdürilmeginde ylmyň we bilimiň orny, bu ulgamlarda halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek bilen bagly meselelere seredildi. Şeýle-de forumyň çäklerinde sylaglaýyş dabarasyny geçirmek, özara gatnaşyklary pugtalandyrmaga, onuň netijeli görnüşlerini işläp taýýarlamaga, ählumumy abadançylygyň we ösüşiň bähbidine sebit hem-de halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilen resminamalara gol çekildi.  

«Bereketli toprak».

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 8-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde birnäçe möhüm resminamalara gol çekdi. Olaryň hatarynda «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» tassyklamak baradaky Karar hem bar. Bu möhüm resminamanyň kabul edilmegi bilen ýakyn ýyllarda köpugurly özgertmeleri amala aşyrmagyň, halk hojalygynyň pudaklaryny hem-de döwlet dolandyrylyşynyň ähli ulgamlaryny düzüm taýdan mundan beýläk-de täzeden guramagyň nobatdaky tapgyry başlandy. 

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» Hökümetiň mejlislerinde, döwlet Baştutanymyzyň geçiren maslahatlarynda yzygiderli ara alnyp maslahatlaşyldy. Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmagyň, sanly ulgama geçirmegiň wezipeleri, ösüşiň ugurlary hem-de depginli ösüşiň ulgamlaryny kesgitlemek nazara alnyp, onuň üstünde düýpli işlenildi. Munuň özi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň hilini ýokarlandyrmaga, ýurdumyzyň gülläp ösüşini üpjün etmäge, ykdysady kuwwatyny berkitmäge gönükdirilendir. 

Ösüşiň innowasion nusgalaryny döretmek boýunça döwlet Baştutanymyzyň bellän ugurlary, beren görkezmeleridir tabşyryklary ýakyn ýedi ýyl üçin anyk çäreleriň toplumlaýyn hem-de sazlaşykly maksatnamasyny düzmekde ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary, welaýatlaryň häkimlikleri üçin ugur görkeziji bolup hyzmat eder. 

Bellenen toplumlaýyn çäreleriň netijesinde jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 2028-nji ýyla çenli döwürde 6,7 göterimden pes bolmadyk derejesini gazanmak göz öňünde tutulýar. Şol döwre çenli jemi içerki önümiň möçberindäki döwlete dahylsyz bölegiň paýyny 72 göterime ýetirmek meýilleşdirilýär. Bu görkezijini döwlete dahylsyz bölegi ösdürmek, hususan-da, kiçi we orta telekeçiligiň işini mundan beýläk-de giňeltmek arkaly gazanmak göz öňünde tutulýar. 

Ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüş mümkinçiliklerini giňden ulanmak, milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmak, pudaklaryň we hyzmatlar ulgamynyň depginli ösüşini üpjün etmek hem-de sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak Maksatnamanyň möhüm ugry hökmünde kesgitlenilýär. Şu maksat bilen 2022 — 2028-nji ýyllarda önümçilik we durmuş maksatly binalaryňdyr desgalaryň 500-den gowragyny gurmak bellenilendir. Maksatnama laýyklykda, öňümizdäki ýedi ýylda ýurdumyzyň önümçilik kuwwatyny pugtalandyrmaga we durmuş ulgamyny ösdürmäge 278,1 mlrd. manatdan gowrak maýa goýumlary goýmak göz öňünde tutulýar. 

Transmilli gaz taslamalarynyň örän uly geljegi bar. Mysal hökmünde aýtsak, energiýa akymlarynyň täze strategik ugurlaryny açmak, Hindistan we Pakistan ýaly iri, depginli ösýän ýurtlaryň ykdysadyýetini ýangyç serişdeleri bilen üpjün etmek arkaly Aziýa — Ýuwaş umman sebitindäki, Ýakyn hem-de Orta Gündogardaky beýleki ösýän bazarlara çykmak maksat edinilýär. 

Elektrik energiýasynyň önümçiligini, gazyň çykarylyşyny, benziniň öndürilişini, polietileniň, polipropileniň önümçiligini artdyrmak, tebigy gazy has çuňňur we giňişleýin gaýtadan işlemek, umuman, nebit, dokma, himiýa senagatlarynda önümçilige gönükdirilen innowasion taslamalary we ulag-düzüm desgalaryny gurmak ýakyn döwür üçin esasy wezipeler hasaplanýar. 

Türkmenistan öz ösüşinde diňe senagat pudagynda, ulag-logistika düzümlerinde döwrebap ulgamy kemala getirmek bilen çäklenmeýär, oba hojalygy we azyk önümleriniň önümçiligini artdyrmagy hem maksat edinýär.  

Ýakyn ýyllarda Türkmenistanda sanly ykdysadyýetiň durnukly ösüşiniň üpjün edilmegi, ýurdumyzyň senagatynyň innowasion häsiýetde ösdürilmegi, jemi içerki önümiň düzüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň ösüşiniň ýokarlandyrylmagy senagatyň bäsdeşlige ukyplylygyny güýçlendirer, önümçilik we ylmy-tehniki kuwwaty artdyrar. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyny» durmuşa geçirmegiň çäklerinde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» kabul edilmegi hojalygy ýöretmegiň döwrebap, netijeli usullaryny giňden ornaşdyrmagy, ýurdumyzyň geoykdysady ýagdaýlaryny, heniz ulanylmadyk mümkinçiliklerini hem-de artykmaçlyklaryny herekete girizmegi, bazar gatnaşyklary şertlerinde hereketlendiriji güýç hökmünde telekeçileriň bu işlere işjeň çekilmegini talap edýär. Bu ugurda ýurdumyzyň sebitlerini hem-de serhetdeş döwletleri birleşdirýän ýörite ykdysady zolaklaryň, ykdysady geçelgeleriň daşary ýurt bazarlaryna çykmaga mümkinçiligi bolan ösen ulag-logistik düzümli senagat ulgamlarynyň we senagat toplumlarynyň ösdürilmegine ýardam etjekdigi gürrüňsizdir. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň senagat taýdan ösmegine güýçli depgin beren iri ylmy taslamalar amala aşyrylýar. Ylmyň we tehnikanyň artykmaçlyklary diňe ykdysadyýetdäki oňyn netijesi bilen çäklenmän, eýsem, türkmenistanlylaryň durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam bermek bilen, jemgyýetiň ähli gatlaklaryna hem oňyn täsir edýär. Şunuň bilen birlikde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» suw, energetika we ulag diplomatiýasy babatda türkmen döwleti tarapyndan Birleşen Milletler Guramasynyň belent münberinden beýan edilen hem-de halkara jemgyýetçiligiň goldawyna eýe bolan düýpli maksatlaryň we başlangyçlaryň Türkmenistanda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekdäki ýollaryny şöhlelendirýär. 

Şeýlelikde, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» üstünlikli berjaý edilmegi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe innowasion ösüşleriň, öňegidişlikleriň gazanylmagyny şertlendirer. 

Serdar ARAZOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň başlygynyň orunbasary.

Düýn paýtagtymyzdaky Söwda-senagat edarasynda öz işine başlan «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly halkara maslahat dünýä ýurtlarynyň ençemesinden ulag ulgamynda iş alyp barýan öňdebaryjy kompaniýalaryňdyr döwlet düzümleriniň wekillerini, ugurdaş halkara düzümleriň ýolbaşçylarynydyr bilermenleri netijeli pikir alyşma meýdançasyna jemledi. 

 Pandemiýa şertlerinde girizilen çäklendirmeler zerarly, türkmen paýtagtynda geçirilmegi däbe öwrülen şeýle iri möçberli çärelere gatnaşmaga köp wagtdan bäri garaşan daşary ýurtly myhmanlar ak mermerli Aşgabadyň, hakykatdan-da, dost-doganlygyň hem hyzmatdaşlygyň merkezidigini biragyzdan tassyklap, forumyň guramaçylyk derejesine ýokary baha berdiler. 

 Artur ANDRISIAK,
Aziýanyň Ösüş bankynyň Türkmenistandaky hemişelik wekilhanasynyň direktory: 

 — Aziýanyň Ösüş banky Aşgabatda geçirilýän üstaşyr ulag geçelgelerine bagyşlanan halkara maslahata aýratyn ähmiýet berýär. Munuň özi köp babatda biziň bankymyzyň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Strategiýasyna gabat gelýär. Sebitiň ulag ulgamynyň uzak aralyklar, gurluşyklara sarp edilýän çykdajylaryň köp bolmagy, infrastrukturalara hyzmat etmek, serhetýaka integrasiýanyň we intermodallygyň çäklendirilmegi ýaly käbir meseleler bilen ýüzbe-ýüz bolýandygyna garamazdan, ulaglaryň hem-de söwdanyň işi durnukly ýagdaýda saklanýar. Pandemiýadan soňky döwürde bolsa hut şu ugurlara isleg barha ýokarlanýar. Ösüşiň häzirki depginini goldamak üçin ulag düzümleriniňdir institutlarynyň gurluşyny döwrebaplaşdyrmak we sanlylaşdyrmak, ulag taslamalarynyň maliýe hem-de ekologik taýdan durnuklylygyny ýokarlandyrmak, ykdysady, infrastruktura geçelgeleriniň bilelikdäki oňyn ösüşini üpjün etmek ýaly mümkinçilikler bar. Bularyň ählisi halkara hyzmatdaşlygydyr söwdany giňeltmekde örän amatly şertleri döretmek bilen, ahyrky netijede, tutuş sebitde abadançylygy, durnuklylygy pugtalandyrmaga goşant goşýar. 

Aziýanyň Ösüş banky sebitleýin hyzmatdaşlygy ilerletmek üçin öz mandatynyň hem-de 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Strategiýasynyň esasynda duran gaýtalanmajak mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanýar. Anyk meseleleri çözmek we Merkezi Aziýanyň mümkinçiliklerini ulanmak maksady bilen, biziň bankymyz Merkezi Aziýa sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlyk Maksatnamasyny — 2030-njy ýyla çenli döwür üçin ulag Strategiýasyny işläp taýýarlamaga ýardam berdi. Ol ýollar we ýol aktiwlerini dolandyrmak; demir ýol; serhetüsti ýük daşamalar hem-de logistika; ýol hereketiniň howpsuzlygy; awiasiýa ýaly esasy ugurlaryň 5-sini özünde jemleýär. Türkmenistan bilen öňden gelýän hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna eýerip, Aziýanyň Ösüş banky ýurduň özüni söwda we üstaşyr geçiriji halka hökmünde tanatmak, bazarlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak bilen bagly tagallalaryny goldaýar. 

Ýeri gelende bellesek, 2011-nji ýylda tassyklanan Demirgazyk — Günorta demir ýolunyň taslamasyna goýberilen serişdeler Aziýanyň Ösüş bankynyň Türkmenistan üçin beren karzlarynyň ilkinjisi boldy. Şonuň netijesinde 288 kilometrlik ýoluň duýduryş ulgamy, elektrik üpjünçiligi we aragatnaşygy döwrebaplaşdyryldy. Munuň özi Türkmenistanyň Gazagystana göni gatnaşyklaryny, şeýle-de Eýrany, Russiýany, Günorta Aziýany birleşdirýän geçelgeler bilen has giň aragatnaşygyny gowulandyrdy. Hususan-da, bu taslama halkara ýük daşamalary iki essä, takmynan, 7,1 million tonna çenli artdyrmaga, kömürturşy gazynyň zyňyndylaryny 27 müň tonna çenli azaltmaga ýardam etdi. Biziň bankymyz häzirki wagtda Türkmenabat — Mary — Aşgabat — Türkmenbaşy demir ýol ugrunyň tehniki-ykdysady esaslandyrmasyny taýýarlamakda Türkmenistanyň Hökümetini goldaýar. Bu taslama 1147 kilometre uzaýan ýol boýunça ýolagçy we ýük gatnawlarynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, Türkmenistandan geçýän halkara üstaşyr geçelgeleriň ählisini bir ugra birleşdirmäge gönükdirilendir. 

 Maksim SAREW,
«MaxFlight» awiakompaniýasynyň Baş direktory: 

— Aşgabatda halkara üstaşyr ulag geçelgelerine bagyşlanan şu gezekki maslahat geçirilmezden, tutuş sebitde ulag gatnawlarynyň dikeldilmegini göz öňüne getirmek mümkin däldi. Sebäbi hemmeler pandemiýa şertlerinde ýüze çykan çökgünlik zerarly köp babatda işi togtadylan bu ulgamda nähilidir bir hereketiň amal edilip başlanmagyna garaşýar. Nobatdaky duşuşyk bolsa şu ugurdaky meseleleri ýüzbe-ýüz ara alyp maslahatlaşmaga, ozal bar bolan aragatnaşyklary dikeltmäge, täze hyzmatdaşlary tapmaga örän amatly mümkinçilik boldy. 

Biz kompaniýamyzyň wekilleri bilen bilelikde bu halkara maslahata gatnaşmak üçin birinji gezek Türkmenistanda bolýarys. Dogrusyny aýtsak, forum ilkinji gününden garaşyşymyzdan has netijeli häsiýete eýe boldy. Biz Russiýanyň we Türkmenistanyň arasynda howa gatnawlaryny ösdürmek ugrunda bilelikde iş alyp baran hyzmatdaşlarymyz bilen ýüzbe-ýüz görüşdik, täze hyzmatdaşlardyr beýleki ýurtlaryň ulag ulgamynda işleýän kompaniýalarynyň wekilleri bilen tanyşdyk. Bu bolsa biziň üçin diýseň bähbitli. «MaxFlight» «Türkmenhowaýollary» agentliginiň ýükleri daşamak boýunça Russiýadaky resmi agenti bolmak bilen, biziň wezipämiz ugratmak üçin ýükleri tapmakdan, täze hyzmatlary ýola goýmakdan, multimodal ugurlary işjeňleşdirip, ýagny ýükleri diňe bir uçarlarda däl, eýsem, awtomobil, demir ýol ulaglary arkaly hem gatnadyp, müşderiler üçin hemmetaraplaýyn amatly şertleri döretmekden ybaratdyr. 

Üstaşyr ulag geçelgeleri boýunça Aşgabat forumynyň ýokary guramaçylyk derejesini aýratyn nygtamak isleýärin. Türkmen tarapynyň myhmansöýerligi, adamlaryň hoşmeýilliligi, işlemek we pikir alyşmak üçin berilýän goldawlar, hakykatdan-da, öwgä mynasyp. Aslynda, uzak wagtlap şeýle iri çärelere gatnaşmasaň, birgeňsi tolgunma duýgulary gurşap alýar. Ýöne häzir bu beýle däl. Türkmen paýtagtynda geçirilýän forumda biz özümizi öýümizdäkidenem arkaýyn duýýarys. Bularyň ählisi guramaçylar tarapyndan edilen tagallalaryň juda ýerine düşendigini görkezýär. 

 Igor RUNOW,
Halkara ulag diplomatiýasy merkeziniň Ýerine ýetiriji sekretary: 

 — Üstaşyr ulag geçelgeleri boýunça halkara forumyň plenar mejlisinde onlaýn usulda çykyş etmek bilen, Ýewropa — Kawkaz — Aziýa (TRACECA) ulag geçelgesi boýunça ýükleri üstaşyr daşamaga niýetlenen «TradeLens» taslamasy — üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminama barada düşünje bermek isleýärin. Bu başlangyç Halkara ulag diplomatiýasy merkezi tarapyndan Ýolgurluşykçylaryň Halkara Birleşigi hem-de «IBM» korporasiýasy bilen bilelikde işlenip taýýarlanylyp, ol häzirki hereket edýän elektron infrastrukturalary we milli gümrük ulgamlaryny ulanmak arkaly konteýner ýük daşamalaryny päsgelçiliksiz amala aşyrmaga mümkinçilik berjek ählumumy resminamany döretmäge gönükdirilendir. Häzirki wagtda «TradeLens» taslamasy deňiz ulaglary arkaly ýükleri daşamakda işjeň peýdalanylýar. Onuň gury ýerdäki ilkinji synag taslamasyny bolsa Ýewropa — Kawkaz — Aziýa ulag geçelgesi boýunça durmuşa geçirmek ylalaşyldy. 

Bu resminamanyň esasy wezipesi açyk, elýeterli we durnukly ählumumy gümrük üstaşyr geçiriş ulgamyny döretmekden ybaratdyr. Ol BMG-niň durnukly ösüş ulgamynda 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibiniň, «XXI asyrda gümrük» konsepsiýasynyň maksatlaryna hem laýyk gelýär. Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminama dolulygyna sanlylaşdyrylan önümdir. Ol blokçeýn arkaly konteýnerdäki ýükleriň hakyky wagt hasabynda serhetleriň birnäçesine ondan-oňa geçirilmegine gözegçilik etmäge niýetlenendir. Bu taslama syýasy hem-de filosofik nukdaýnazardan «XXI asyrda gümrük» konsepsiýasyna esaslanyp, onda gümrük administrasiýalarynyň, gümrük edaralary bilen işewürligiň arasynda hakyky wagt hasabynda has ýygjam hyzmatdaşlygyň zerurdygy nygtalýar. Munuň özi söwdany kanuny esasda alyp barmaga we oňa gümrük gözegçiligini geçirmäge ýardam eder. 

Biz bu taslamany şu ýylyň güýzünde synag hökmünde durmuşa geçirip başlamagy meýilleşdirýäris. Dünýä söwda gatnaşyklaryna geljegi uly täsirini hem-de gatnaşyjy ýurtlar tarapyndan berilýän goldawy göz öňünde tutup, ahyrky netijede, onuň ýolgörkeziji taslama öwrüljekdigine ynanýarys. 

 Ýelena AGZAMOWA,
Tatarystan Respublikasynyň Söwda-senagat edarasynyň başlygynyň geňeşçisi: 

 — Russiýa Federasiýasynyň, Tatarystan Respublikasynyň we Türkmenistanyň arasynda taryhy taýdan kemala gelen baglanyşyk bu günki gün hakyky dostluk, ynanyşmak, deňhukuklylyk ýörelgeleri esasynda ýola goýlan açyk hem-de netijeli dialoga öwrüldi. Ol hyzmatdaşlygyň durmuş-ykdysady, medeni aragatnaşyklar ulgamlarynda durmuşa geçirilýän iri taslamalary ösdürmäge gönükdirilendir. Tatarystan Respublikasynyň daşary ykdysady gatnaşyklary barada aýdylanda, onuň köp babatda yslam döwletleri bilen däp bolan özara hereketler bilen kesgitlenilýändigine aýratyn ünsi çekmeli. 

Ýeri gelende bellesek, şu ýylyň maýynda geçirilen «KazanSummit 2022» XIII halkara ykdysady sammitiň çäklerinde Tatarystanyň Söwda-senagat edarasy Russiýanyň Söwda-senagat edaralarynyň halkara forumyny hem gurady. Bu dört günlük çäre Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna agza döwletleriň ugurdaş düzümleriniň wekillerini hem bir meýdança jemledi. Biz bu foruma Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň wekiliýetini hem çagyrdyk. Mundan başga-da, Türkmenistanyň we Tatarystanyň Söwda-senagat edaralary tarapyndan şu ýylyň 28-nji aprelinde wideoaragatnaşyk ulgamy arkaly «Strategik hyzmatdaşlygy giňeldip» atly maslahat geçirildi. Şonda Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygy türkmen-tatar eksport amallarynyň ösdürilmeginiň zerurdygyny nygtap, türkmen tarapynyň eksporta niýetlenen önümçilikler bilen bagly ýüze çykýan meselelere ýakyndan ýardam bermäge taýýardygyny tassyklady. 

Aşgabatda geçirilýän ulag forumynyň hem ikitaraplaýyn türkmen-tatar gatnaşyklaryny mundan beýläk-de giňeltmäge, geljek üçin meýilnamalary ynamly kesgitlemäge mynasyp goşant goşjakdygyna ynanýarys. 

Ýazga geçiren Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».