Milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagyna uly goşant goşýan telekeçilik ulgamy Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe belent sepgitlere eýe bolýar. Ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmekde, senagat pudagyny ösdürmekde telekeçileriň gazanýan netijeleri guwandyryjydyr. Şu ýylyň geçen ýedi aýynda Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgininiň 167,9 göterime, senagat önümleriniň ösüş depgininiň 109,2 göterime deň bolmagy-da muňa aýdyň mysaldyr. 

Türkmen telekeçileri täze tilsimatlara daýanyp, olary önümçilige ykjam ornaşdyryp, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ýerini tutup bilýän önümçiligi işe girizýärler. Ýurdumyzda öndürilýän harytlary daşary ýurt bazarlaryna çykarmakda-da türkmen telekeçileri işeňňirlik görkezýärler. Oňa mysal edip, «Röwşen» hususy kärhanasyny görkezmek bolar. 

«Röwşen» ýurdumyzda aýakgap önümçiligini ýola goýan ilkinji kärhanadyr. 2003-nji ýylda işe girizilen bu kärhana dünýä ülňülerine laýyk gelýän kämil enjamlar ornaşdyrylandyr. Munuň özi öndürilýän önümleriň hiliniň ep-esli ýokary bolmagyna şert döredýär. «Röwşen» haryt nyşanly dürli ölçegdäki aýakgaplar diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda-da höwes bilen satyn alynýar. Ýeri gelende aýtsak, kärhananyň öndürýän aýakgaplary arassa gönden tikilýär. Sap gönden tikilen aýakgaplar berk we ykjam bolýar. Ine, şonuň üçinem bu aýakgaplara bolan isleg barha artýar. 

Kärhana «Maksatderi» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen hyzmatdaşlyk edýär, çünki bu jemgyýet diňe «Röwşen» hususy kärhanasynyň aýakgaplary üçin her aýda bir million dessimetrden gowrak gön öndürýär. Paýdarlar jemgyýetiniň öz önümleri bilen daşary ýurtlara-da çykyp başlandygyny aýtmak gerek. 

Häzirki wagtda hususy kärhanada 300-den gowrak işçi-hünärmen zähmet çekýär. Önümçilikdäki enjamlaryň sazlaşykly işleýşi, hünärmenleriň öz işine yhlas bilen çemeleşmekleri netijesinde, kärhana her aýda 15 müň jübüte çenli aýakgap öndürýär. Bu ýerde tikilýän aýakgaplar erkek adamlar, zenan maşgalalar, mekdep okuwçylary üçin niýetlenendir. Şeýle-de türgenler, esgerler üçin hem ýörite aýakgaplar tikilýär. 

Kärhananyň ýurdumyz boýunça 30-dan gowrak dükany bar. Gözel Aşgabadymyzyň Bitarap Türkmenistan şaýolunyň 91/1 jaýyndaky kärhananyň «Gadamly» aýakgap önümleri dükany hem halkymyza medeniýetli hyzmat edýär. Kärhananyň dükanlarynda öz islegiňe görä dürli reňkdäki aýakgaplary saýlap alyp bolýar.  

Aýakgap önümçiliginde Italiýanyň döwrebap enjamlary ulanylýar. Kärhananyň hünärmenleri aýakgaplaryň görnüşlerini, reňkini, dizaýnyny yzygiderli kämilleşdirýärler. «Röwşen» haryt nyşanly aýakgaplar daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýar. Kärhana ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny, şeýle-de eksport mümkinçiliklerini artdyrmaga saldamly goşant goşýar. «Röwşen» öz önümlerini goňşy we dostlukly döwletleriň birnäçesine eksport edýär. Geljekde daşary ýurt döwletleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy has-da ösdürmek meýilleşdirilýär.  

Kärhananyň işçi-hünärmenleri hormatly Prezidentimiziň türkmen telekeçilerine bildirýän ynamyny özleriniň päk zähmeti bilen ödejekdiklerini aýdýarlar. Döwlet Baştutanymyzyň halkymyzyň bagtyýarlygynyň, ýurdumyzyň abadançylygynyň bähbidine durmuşa geçirýän asylly işleriniň has-da rowaçlanjakdygyna berk ynanýarlar. 

Akmyrat NURALYÝEW.

«Türkmenistan».

Şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde kabul edilen «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmaga gönükdirilen durmuş ulgamlarynyň we inženerçilik infrastrukturasynyň birnäçe ugruny özünde jemleýär.  

Milli maksatnamanyň esasy maksady ýurdumyzyň obalarynyň we kiçi şäherleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmakdan hem-de oba ilatly ýerleriň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň durmuş taýdan ösüşini üpjün etmekden we inženerçilik-üpjünçilik ulgamyny özgertmekden ybaratdyr. Ol ýurdumyzyň ähli welaýatlaryny özgertmek boýunça göz öňünde tutulan giň möçberli işleri öz içine alýar. 

2022 — 2028-nji ýyllarda Oba milli maksatnamasy boýunça Ahal welaýatynda 41 sany binanyň we desganyň gurulmagy hem-de durkunyň täzelenmegi göz öňünde tutulýar. Şolardan 11-si mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasy, 14-si umumybilim berýän mekdep, 6-sy saglyk öýi we merkezi, 1-si hassahanadyr. Şeýle hem welaýatda 2204,30 kilometr suw geçirijini, 4 sany suw arassalaýjy desgany, 807,20 kilometr lagym geçirijini, 5 sany lagym arassalaýjy desgany, 1034,0 kilometr awtomobil ýoluny, 358,46 kilometr gaz geçirijini, 1412,40 kilometr elektrik geçirijini gurmak meýilleşdirilýär. Şu döwürde welaýatda 322,0 kilometr telefon ulgamy çekiler, 4552 sany telefon belgisi işe giriziler, şeýle hem 914,2 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlary gurlar. 

 Balkan welaýaty ýurdumyzyň nebitgaz we himiýa senagat pudaklarynyň ösen sebitidir. Welaýatda ilatyň esasy bölegi şäherlerde ýaşaýar. Milli maksatnamanyň çäklerinde Balkan welaýatynda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda 20 binany we desgany gurmak, hereket edýänleriniň durkuny täzelemek göz öňünde tutulýar. Olara 4 sany hassahana, 3 sany saglyk öýi we merkezi, 1 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasy, 7 sany umumybilim berýän orta mekdep, 2 sany medeniýet öýi degişlidir. Şu döwürde 743,37 kilometr suw geçirijini, 2 sany suw arassalaýjy desgany, 25 sany dik guýyny, 112,00 kilometr lagym geçirijilerini, bir lagym arassalaýjy desgany, 244,09 kilometr awtomobil ýoluny, 212,0 kilometr gaz geçirijini, 347,50 kilometr elektrik geçirijini gurmak göz öňünde tutulýar. Bulardan başga-da, 89,5 kilometr telefon ulgamy çekiler, 4416 sany telefon belgisi işe giriziler hem-de 710,48 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlary gurlar.  

Demirgazyk welaýatymyz boýunça 2022 — 2028-nji ýyllarda 31 binanyň we desganyň gurluşygy göz öňünde tutulýar. Olaryň arasynda 1 sany saglyk öýi we merkezi, 7 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasy, 11 umumybilim berýän orta mekdep we 3 sany medeniýet öýi gurlar. Daşoguz welaýatynda meýilleşdirilýän döwürde 179,16 kilometr suw geçiriji, 5 sany suw arassalaýjy desga, 108,3 kilometr lagym geçiriji, 4 sany lagym arassalaýjy desga, 196,5 kilometr awtomobil ýoly, 576,95 kilometr gaz geçiriji, 301,77 kilometr elektrik geçiriji gurlar. Bulardan başga-da, 382,0 kilometr telefon ulgamy gurlup, 5428 sany telefon belgisi işe giriziler. Welaýat boýunça 721,30 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklary göz öňüne tutulýar.  

  Lebap welaýaty senagat we infrastruktura pudaklarynyň ösen sebitidir. Oba milli maksatnamasynyň çäklerinde welaýatda 2022 — 2028-nji ýyllarda 43 bina we desga gurlar. Olaryň hatarynda 3 sany hassahana, 5 sany saglyk öýi we merkezi, 6 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasy, 18 sany umumybilim berýän orta mekdep, 3 sany medeniýet öýi bar. Lebap welaýatynda meýilleşdirilýän döwürde 304,79 kilometr suw geçiriji, 5 sany suw arassalaýjy desga, 78,62 kilometr lagym geçiriji, 3 sany lagym arassalaýjy desga, 769,07 kilometr awtomobil ýoly, 346,81 kilometr gaz geçiriji we 474,65 kilometr elektrik geçiriji gurlar. Aragatnaşyk ulgamy boýunça 437,96 kilometr telefon ulgamy çekiler, şeýle hem 11184 sany telefon belgisi işe giriziler. Şu döwürde ýaşaýyş jaýlarynyň 725,5 müň inedördül metri gurlup, ulanmaga berler.  

Mary welaýatynda 2022 — 2028-nji ýyllarda 25 bina we desga gurlup ulanmaga berler. Şol döwürde welaýatda 3 sany hassahanany, 3 saglyk öýüni we merkezini, 6 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasyny, 7 sany orta mekdebi gurmak göz öňünde tutulýar. Şeýle hem 1677,85 kilometr suw geçiriji, 4 sany suw arassalaýjy desga, 83,7 kilometr lagym geçiriji, 2 sany lagym arassalaýjy desga, 1189,37 kilometr awtomobil ýoly, 524,65 kilometr gaz we 750,73 kilometr elektrik geçirijileri gurlar. 410,85 kilometr telefon ulgamy çekiler, 4288 sany telefon belgisi işe giriziler. Şu döwürde welaýat boýunça 584,11 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanmaga berler. 

Ýurdumyzy ösdürmek babatynda amala aşyrylýan giň gerimli özgertmeler durmuş taýdan göz öňünde tutulan ykdysadyýetiň berk binýadyny emele getirýär. Maýa goýumlarynyň uly bölegi önümçilik däl pudaklara gönükdirilýär. Netijede, dünýä ülňülerine laýyk gelýän durmuş üpjünçilik ulgamynyň desgalarynyň müňlerçesi gurlup ulanmaga berilýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň ynsanperwer başlangyçlarynyň çäklerinde, Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, 15 ugur boýunça jemi 160 binanyň we desganyň gurluşyk hem-de durkuny täzelemek işleri meýilleşdirilýär.  

Soňky ýyllarda ýurdumyzyň düýpli maýa goýumlaryny özleşdirmekde telekeçileriň we hususy eýeçiligiň orny artýar. Gurluşyklaryň uly bölegi hususy gurluşyk kärhanalary tarapyndan alnyp barylýar.  

Arkadagly Serdarymyz: «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýip belleýär. Şunuň bilen baglylykda, raýatlarymyzyň saglygyny goramak, ösüp gelýän nesliň bilimli, ylymly adamlar bolup ýetişmegini gazanmak, abadan we bagtyýar durmuşda ýaşamagyny üpjün etmek hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynda ileri tutulýan ugurlaryň hataryndadyr. 

Parahat MERETLIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.

Ýurdumyzda önümçilige öňdebaryjy tehnologiýalaryň, ylmy-tehniki ösüşiň gazananlarynyň giňden ornaşdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Sanly ykdysadyýetiň edara-kärhanalaryň işine giňden aralaşmagy netijesinde hünärmenleriň täzeçe usullar boýunça işlemekleri üçin giň mümkinçilikler döredi. Şeýlelikde, durmuş-ykdysady, zähmet gatnaşyklary yzygiderli döwrebaplaşdyrylýar.  

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» ykdysadyýetiň we jemgyýetçilik ösüşiniň ähli ugurlaryna maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny giňişleýin ornaşdyrmagyň, ykdysadyýeti netijeli dolandyrmagyň wajyp guraly bolup çykyş edýändigi nygtalýar. Täze maglumat tehnologiýalarynyň ulanylmagy, ilkinji nobatda, döwlet edaralarynyň we býujet ulgamynyň iş netijeliligine oňyn täsirini ýetirýär. Şonuň üçin-de, bu ugurlary maglumat bilen üpjün etmegiň çäklerinde, döwlet edaralarynyň maglumat üpjünçiligini çalt depginler bilen ösdürmek, hususan-da, olaryň elektron toruny döretmek, elektron resminama dolanyşygyna geçmek, maglumatlary işläp taýýarlamagyň we seljermegiň elektron görnüşlerini ornaşdyrmak derwaýys meseleleriň hatarynda durýar.  

Türkmenistanda döwlet edaralarynyň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak tehnologiýalary döretmegiň we ösdürmegiň wajyp wezipesi bolup çykyş edýär. Şu ýylyň 24-nji iýulynda kabul edilen «Elektron hökümet hakynda» Türkmenistanyň Kanuny elektron hökümetiň işiniň tertibini kesgitleýär hem-de bu çygyrdaky ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirýär. Elektron hökümet döwlet edaralarynyň işiniň netijeliligini, dessinligini we aýdyňlygyny üpjün eder. Şunuň bilen baglylykda, olaryň jogapkärçiligini we ýerine ýetirmekde düzgün-nyzamlylygy güýçlendirer. Şeýle-de ilat we telekeçiligiň subýektleri bilen ikitaraplaýyn aragatnaşygy üpjün etmegiň goşmaça usullaryny döreder. 

Elektron döwlet hyzmaty sargyt edijiler üçin deň derejede elýeterliligi üpjün etmek bilen, hyzmatlaryň köpugurly «bir penjire» ýörelgesi boýunça amala aşyrylar. Munuň özi elektron hyzmaty ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň görkezilen resminamalary we maglumatlary pudagara elektron maglumat ulgamy arkaly, sargyt edijiniň gatnaşygy bolmazdan, özbaşdak peýdalanmagyna mümkinçilik berýär. Şunda döwlet edaralarynyň resminamalarynyň bir ülňä getirilmek ýörelgesi esasy şertleriň biri bolup durýar. 

Täze Kanunda elektron hyzmatlary ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň özara hyzmatdaşlygynyň tertibiniň kämilleşdirilmegi göz öňünde tutulýar. Şonuň netijesinde, artykmaç administratiw amallar aradan aýrylar ýa-da birleşdiriler. Şonuň bilen birlikde, sargyt edijiler tarapyndan berilýän resminamalaryň sany azaldylar, pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy amatly görnüşe getiriler. Elektron döwlet hyzmatyny ýerine ýetirmegiň möhleti gysgaldylar. 

Täze maglumat tehnologiýalarynyň ulanylmagy netijesinde, ilkinji nobatda, edara-kärhanalarda işleriň we hyzmatlaryň netijeliligini ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar. Degişli ugurlary maglumatlar bilen üpjün etmegiň çäklerinde, döwlet edaralarynyň maglumat üpjünçiligini çalt depginler bilen amala aşyrmak, hususan-da, döwlet edaralarynyň elektron toruny döretmek, elektron resminama dolanyşygyna, maglumatlary işläp taýýarlamagyň we seljermegiň elektron görnüşlerine geçmek ýaly çäreler geçiriler. Türkmenistanda döwlet edaralarynyň işini ýeňilleşdirmek, şol sanda wagty, serişdäni tygşytlamak elektron hökümeti döretmegiň, ösdürmegiň wajyp wezipesi bolup çykyş eder. 

Elektron döwlet hyzmatlary, diňe bir ýurduň içindäki edara-kärhanalaryň özara gatnaşyklaryny işjeňleşdirmän, eýsem, halkara derejede işjeň hyzmatdaşlygyň gerimini-de giňelder. Innowasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy netijesinde meýdan-çäk boýunça ýüze çykan meseleler aradan aýrylar. Ýurdumyzyň edara-kärhanalarynyň sanly ulgam arkaly dünýäniň islendik ýeri bilen dürli ugurlarda hyzmatdaşlygy ýola goýmak we ösdürmek mümkinçiligi artar. 

Merjen BORJAKOWA,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky komitetiniň hünärmeni.

Aşgabat, 23-nji awgust (TDH). Şu gün irden hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow dikuçarda paýtagtymyz boýunça uçuşy amala aşyryp, alnyp barylýan işler hem-de Aşgabadyň durmuş düzümini mundan beýläk-de toplumlaýyn kämilleşdirmegiň taslamalary bilen tanyşdy. 

Döwlet Baştutanymyz uçuşynyň dowamynda şäheriň täze gurluşyklaryndaky işleriň ýagdaýyna, paýtagtymyzy durmuş-ykdysady taýdan depginli ösdürmäge gönükdirilen giň möçberli özgertmeleriň durmuşa geçirilişine, şäheriň ekologik ýagdaýyny gowulandyrmak maksady bilen görülýän çärelere aýratyn üns berdi. 

Hormatly Prezidentimiziň dikuçary, ilki bilen, S.A.Nyýazow adyndaky Bejeriş-maslahat beriş merkezine tarap ugur aldy. Häzirki döwürde Arkadagly Serdarymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, paýtagtymyzyň dürli künjeklerinde ýerleşýän durmuş maksatly binalaryň döwrebaplaşdyrylmagyna, olaryň döwrüň talabyna laýyk derejede enjamlaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary uçuşyny dowam edip, Aşgabadyň günorta künjeginde ýerleşen hem-de Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligine degişli bolan häzirki zaman lukmançylyk merkezlerine tarap ugur aldy. 

Giň gerimli täzeçil taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, bu ulgamda öňde goýlan wezipeleri çözmäge toplumlaýyn we oýlanyşykly çemeleşilmegi netijesinde paýtagtymyzyň şu künjeginde ugurdaş desgalaryň iri toplumy döredildi. Munuň özi ýurdumyzyň iň ýokary gymmatlygy hökmünde yglan edilen adamlaryň saglygy baradaky aladanyň döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň birine öwrülendigini görkezýän aýdyň subutnamadyr. 

Häzirki wagtda bu ýerde öňdebaryjy enjamlar bilen üpjün edilen, ýokary derejeli lukmançylyk hyzmatlary hödürlenilýän halkara lukmançylyk merkezleriniň birnäçesi hereket edýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Halkara newrologiýa hem-de Halkara endokrinologiýa we hirurgiýa merkezleriniň ýanaşyk ýerleri, paýtagtymyzyň saglygy goraýyş düzüminiň üstüni ýetirjek 160 orunlyk Halkara pediatriýa merkeziniň gurulmagy teklip edilýän çäkleri bilen tanyşdy. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary Aşgabadyň günorta künjegindäki ajaýyp ýerleriniň birinde ýerleşýän Magtymguly Pyragynyň medeni-seýilgäh toplumynyň üstünde öwrüm etdi. Hormatly Prezidentimiz guşuçar belentlikden bu ýerde ýaýbaňlandyrylan giň möçberli gurluşyk işlerini, dag etekleriniň abadanlaşdyrylyşyny we döredilen tokaý zolaklarynyň aýratynlyklaryny synlady. Şunuň bilen baglylykda, öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak hem-de olaryň uzak möhletleýin geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk, adamlaryň abadan durmuşy, döredijilikli zähmet çekmegi hem-de dynç almagy üçin ähli şertleri döretmek meseleleriniň paýtagtymyzda şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagynda möhüm ähmiýete eýedigini bellemek gerek. 

Hormatly Prezidentimiz uçuşyny dowam edip, Aşgabadyň häzirki zaman işewürlik merkeziniň kemala gelýän ýerindäki desgalaryň özboluşly aýratynlyklary bilen tanyşdy. Bu ýerde soňky ýyllarda gurlan dürli maksatly binalar ozal bar bolan desgalar, şol sanda özboluşly binagärlik aýratynlygy bolan Döwletliler köşgüniň binalar toplumy bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirýär. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, bu täsin çagalar şäherçesiniň binalarynyň durkuny täzelemek, doly döwrebaplaşdyrmak boýunça ýaýbaňlandyrylan işler batly depginlerde dowam edýär. 

Ak mermerli Aşgabadyň ekologik abadançylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilip alnyp barylýan işleriň netijesinde kemala gelýän tokaý zolaklary paýtagtymyzyň şu böleginiň tebigy keşbiniň üstüni ýetirýär. Arkadagly Serdarymyz ýurdumyzyň baş şäherinde ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişi bilen tanşyp, paýtagtymyzyň merkezinde gurulýan Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň binasynyň gurluşygynyň barşyny synlady. Döwlet dolandyryş ulgamy üçin hünärmenler taýýarlanyljak bu edaranyň gurluşygynda bilim almaga hem-de öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna has oňaýly şertleri döretmäge aýratyn üns berilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow uçuş belentliginden saglygy goraýyş ulgamynyň paýtagtymyzdaky desgalar toplumynyň üstüni ýetirjek 400 orunlyk Halkara sagaldyş-dikeldiş merkeziniň gurluşygynda dowam edýän işleri hem synlady. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary paýtagtymyzda döredilen “Daşkent” dynç alyş seýilgähiniň ýokarsyndan öwrüm etdi. Aşgabadyň ýaşaýjylaryna we myhmanlaryna ajaýyp sowgada öwrüljek bu toplumda adamlaryň amatly dynç almagy, wagtlaryny gyzykly geçirmekleri üçin ähli zerur şertleriň döredilmegine uly ähmiýet berilýär. Şeýlelikde, paýtagtymyzda “Daşkent” dynç alyş seýilgähiniň peýda bolmagy däp bolan doganlyk türkmen-özbek gatnaşyklarynyň hil taýdan täze derejä çykarylýandygynyň aýdyň beýanydyr. 

Arkadagly Serdarymyz döwrüň talaplaryna kybap gelýän işewürlik we durmuş düzüminiň kemala gelýän ýeri bolan Aşgabadyň demirgazyk künjegindäki desgalar toplumyny hem synlady. Bu ýerde gurlan söwda toplumlary, “Garagum” myhmanhanasy we beýleki dürli maksatly desgalar bir bitewi binagärlik sazlaşygyny emele getirdi. Şäheriň şu künjeginde şunuň ýaly desgalara bildirilýän talaplara doly laýyklykda iri söwda merkeziniň gurluşygy güýçli depginde dowam edýär. Bu ýerde paýtagtymyzyň ýaşaýjylaryna we myhmanlaryna hödürlenilýän ýokary derejeli hyzmatlar bilen bir hatarda, çagalar üçin oýun-güýmenje toplumlaryny döretmek meýilleşdirilýär. 

Soňky ýyllarda halkara hyzmatdaşlygyň, forumlary hem-de dürli häsiýetli çäreleri geçirmegiň merkezi hökmünde ykrar edilen Aşgabatda işewürlik, myhmanhana we beýleki ugurdaş düzümleriň kämilleşdirilmegine uly üns berilýär. Munuň özi Aziýanyň merjen şäheri hasaplanýan paýtagtymyzyň derejesine doly laýyk gelýär. Bu ugurda alnyp barylýan işler toplumlaýyn esasda dowam etdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary paýtagtymyzyň Magtymguly şaýolunyň ugrunda gurulýan söwda merkeziniň üstünden öwrüm etdi. Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, bu ýerde-de söwdanyň we hyzmatlaryň ýokary medeniýetiniň üpjün edilmegine möhüm ähmiýet berler. Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň günorta künjegine tarap ugur aldy. Döwlet Baştutanymyz guşuçar belentlikden bu ýerde alnyp barylýan işler, seýilgähleriň we gök zolaklaryň ýagdaýy hem-de desgalaryň ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşy bilen tanyşdy. 

Arkadagly Serdarymyz uçuşyny dowam edip, iri “Parahat” ýaşaýyş toplumlarynda alnyp barylýan işleriň depginine ünsi çekdi. Bu ýerde dürli maksatly desgalaryň, şol sanda ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlarynyň gurulmagy dowam edýär. Munuň özi ýurdumyzda şähergurluşyk strategiýasynyň durmuş düzüminiň ileri tutulýandygyna şaýatlyk edýär. 

Ak mermerli paýtagtymyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän özgertmeler maksatnamalarynyň aýdyň beýany bolup durýan iri möçberli gurluşyklar ýaşaýyş üçin ähli amatlyklary özünde jemleýän depginli ösýän şäher hökmünde onuň derejesini pugtalandyrýar. Soňra döwlet Baştutanymyzyň dikuçary Aşgabadyň günbatar künjegine tarap ugur aldy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow uçuş belentliginden Büzmeýin etrabynyň çäginde gurlan dürli maksatly binalary, häzirki zaman talaplaryna laýyk gelýän ýaşaýyş jaý toplumlaryny synlady. 

Ekologik kadalara kybap gelýän bu desgalar gurlanda, ylmyň ýokary gazananlary we bu ulgamda ösen tejribeler ulanyldy. Munuň özi döwlet Baştutanymyz tarapyndan gurluşyk taslamalaryna bildirilýän hökmany talaplaryň hatarynda kesgitlenildi. Aşgabadyň günbatar böleginde, hususan-da, “Gurtly” we “Köşi” ýaşaýyş toplumlarynyň çäginde ähli amatlyklary özünde jemleýän ýaşaýyş jaýlary guruldy. Şolarda ugurdaş durmuş desgalarynyň bina edilmegine uly üns berildi. Belentlikden şäheriň bu künjeginde ýaýbaňlandyrylan gurluşyk işleriniň gerimi aýdyň görünýär. 

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli künjeklerinde we paýtagtymyzda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýokary hil derejesiniň üpjün edilmegi ugrunda zerur tagallalar edilýär. Desgalaryň öz wagtynda ulanylmaga berilmegi baradaky meseleler hem yzygiderli gözegçilikde saklanylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Aşgabadyň üstünden uçuşy tamamlap, paýtagtymyzyň Arçabil şaýolunyň we Nurmuhammet Andalyp köçesiniň çatrygynda ýerleşýän köp zolakly awtomobil köprüsiniň ýanynda gurluşygy meýilleşdirilýän dürli maksatly binalaryň ýerleşjek ýerlerine degişli şekil taslamalary bilen tanyşdy. Olar paýtagtymyzyň düzümleriniň sazlaşykly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen dürli maksatly täze gurluşyklar bolar. 

Döwlet Baştutanymyz şäheriň şu künjeginde ýerleşýän köprini synlap, onuň aýratynlyklaryna, bezelişine hem-de ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşyna ünsi çekdi. Bu ýerde döredilen gök zolaklar we yşyklandyryş ulgamlary ýol-ulag düzümine degişli desganyň özboluşly bezeg aýratynlyklary bilen sazlaşýar. Okgunly ösýän Aşgabatda durmuşa geçirilýän şähergurluşyk maksatnamasynda täzeçil we sanly tehnologiýalar işjeň ulanylýar. Bu bolsa paýtagtymyzyň bolşy ýaly, tutuş ýurdumyzyň hem durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüş ýoly bilen barýandygyna şaýatlyk edýär. Iri taslamalar paýtagtymyzyň halkara ähmiýetli çäreleriň geçirilýän merkezi hökmündäki derejesini berkidýär. 

Hormatly Prezidentimize paýtagtymyzyň çäklerinde gurulmagy göz öňünde tutulyp hödürlenen taslamalaryň, desgalaryň aýratynlyklary barada wise-premýer Ç.Purçekow hasabat berdi. Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryndan ugur alyp, şäherdäki awtomobil köprüleri, olaryň ulanylyş aýratynlyklary, ýerasty geçelgeleriň bezeg işleriniň görnüşleri, ugurdaş düzümleri döwrebaplaşdyrmak boýunça görülýän çäreler barada giňişleýin hasabat berdi. 

Görkezilýän taslamalaryň hatarynda paýtagtymyzyň günorta künjeginde ýerleşýän Baş baýdak meýdançasynyň durkuny täzelemek boýunça teklip edilýän meýilnamalar, bu desganyň ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyrmak we onuň çägini giňeltmek boýunça birnäçe şekil taslamalarydyr çyzgylar bar.  

Şeýle-de wise-premýer paýtagtymyzyň günorta künjeginde, Köpetdagyň etegindäki özboluşly belentlikde gurlan Magtymguly Pyragynyň ýadygärliginde alnyp barylýan işler, bu barada döwlet Baştutanymyzyň beren degişli tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi hakynda hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, ýadygärligiň gurluşygynda we onuň abadanlaşdyryş işlerinde häzirki zaman gurluşyk serişdeleri, ýokary hilli mermer daşlary ulanyldy. 

Ekologik kadalaryň berk berjaý edilmegi paýtagtymyzdaky gurluşyklara bildirilýän möhüm talap hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen birlikde, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary döwlet Baştutanymyza Bitarap Türkmenistan şaýolunyň günbatar tarapynda gurulmagy meýilleşdirilýän seýilgähiň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary we teklip edilýän desgalar barada maglumat berdi. 

Bellenilişi ýaly, seýilgäh toplumynda uly adamlaryň we çagalaryň wagtlaryny şadyýan, gyzykly geçirmekleri üçin ähli şertler dörediler. Onda çagalar we ýetginjekler çeperçilik merkezi, ýapyk görnüşli elektron oýunlar binasy, attraksionlar zolagy, çaýhanalar we restoranlar ýerleşer. Şeýle hem ol ýerde çagalar üçin niýetlenen dürli oýun merkezleri, meýdançalar, welosiped ýodalary bolar. Seýilgähiň suw çüwdürimleri onuň desgalary bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirer. Şeýlelikde, täze seýilgäh şäher ilatynyň maşgala bolup dynç alýan ýerine öwrüler. 

Paýtagtymyzyň Gurbansoltan eje şaýolunyň ugrunda häzirki zaman desgalarynyň gurluşygy meýilleşdirilýär. Hasabatyň dowamynda hormatly Prezidentimize bu ýerde gurulmagy göz öňünde tutulýan ýaşaýyş jaýlarynyň we beýleki desgalaryň şekil taslamalary, olaryň ýerleşdiriljek ýerleriniň çyzgylary görkezildi. Bu ýerde 9 gatly ýaşaýyş jaýlarynyň jemi 18-si, 2 gatly söwda merkezleriniň 2-si, 720 orunlyk mekdep, 320 orunlyk çagalar bagy, awtoduralgalar, sport meýdançalary bina ediler. Şeýle hem “Gurtly” ýaşaýyş toplumy Gurbansoltan eje şaýolunyň ugry bilen günbatarlygyna tarap uzalar. 

Şol bir wagtyň özünde agaç gurnawlaryndan ybarat bolan ýaşaýyş jaýlarynyň ornunda täze, häzirki zaman ýokary amatlygy bolan ýaşaýyş jaýlaryny gurmak meýilleşdirilýär. Bu ýerde döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Mäti Kösäýew köçesiniň ugrunda gurulmagy teklip edilýän ýaşaýyş jaýlarynyň şekil taslamalary görkezildi. Mundan başga-da, paýtagtymyzyň çäginde ýerasty suwlaryň derejesini peseltmek hem-de lagym we ýagyn suwlaryny akdyryjy ýerasty zeýkeş ulgamlarynyň taslamalary barada habar berildi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyza degişli desgalaryň taslamalary görkezildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow görkezilen taslamalar bilen tanşyp, olaryň häzirki döwrüň ruhuna we paýtagtymyzyň okgunly ösüşine kybap gelmelidigine ünsi çekdi. Şunda gurulýan dürli maksatly desgalar şäheriň binagärlik keşbi bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirmelidir. Olarda ýokary hil derejesiniň üpjün edilmegi möhüm talap bolup durýar. Döwlet Baştutanymyz bu barada aýtmak bilen, ähli gurulýan desgalaryň bezeg aýratynlyklaryna aýratyn ähmiýet berilmelidigini belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow paýtagtymyzda gurulmagy meýilleşdirilýän saglygy goraýyş ulgamyna degişli käbir desgalar, hususan-da, 160 orunlyk Halkara pediatriýa merkezi barada hasabat berdi. Bu desga Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň düzümine girer. Bu ýerde hassa çagalara ýokary hilli we dünýä ülňülerine doly laýyk gelýän lukmançylyk hyzmatlary ýerine ýetiriler. 

Şeýle-de “Köşi” ýaşaýyş toplumynda gurulmagy meýilleşdirilýän Stomatologiýa merkezi barada hasabat berildi. Merkezde agyz boşlugynyň keselleriniň öňüni almak, irki döwürde anyklamak we bejergi işlerini geçirmek hyzmatlary amala aşyrylar. Wise-premýer “Çoganly” ýaşaýyş toplumynyň çäginde 500 orunlyk Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň ýerleşdirilmeginiň göz öňünde tutulýandygy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, ýakyn wagtda degişli halkara bäsleşigiň jemleri jemlener we onuň ýeňijisi kesgitlener. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow soňky ýyllarda ýurdumyzyň ähli sebitlerinde hem-de Aşgabatda oňaýly ýaşaýyş gurşawynyň döredilýändigini, bu ugurda, şol sanda saglygy goraýyş ulgamyna degişli desgalary gurmak boýunça dürli taslamalaryň durmuşa geçirilýändigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz degişli hünär ugurly taslamalar taýýarlanylanda, öňdebaryjy tejribeden ugur alynmalydygyny, bina edilýän saglygy goraýyş desgalarynyň gurluşygynyň ýokary hil derejesi bilen tapawutlanmalydygyny, häzirki zamanyň ähli görkezijilerine kybap gelmelidigini belläp, öňde goýlan wezipeleri üstünlikli çözmek üçin ähli tagallalary gaýgyrmaly däldigini nygtady hem-de anyk tabşyryklary berdi. 

Arkadagly Serdarymyz Halkara pediatriýa merkeziniň we Stomatologiýa merkeziniň binalaryny gurmak boýunça halkara bäsleşigi yglan etmegi tabşyrdy. Olaryň bina edilmegi saglygy goraýyş ulgamynda hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün etmekde uly ähmiýete eýedir. 

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz S.A.Nyýazow adyndaky Bejeriş-maslahat beriş merkeziniň täze, döwrebap binalar toplumyny, şeýle hem Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň ýanyndaky Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş okuw-ylmy merkezini gurmaga degişli tabşyryklary berdi hem-de degişli teklipleri taýýarlamagy tabşyrdy. Geljekde bu merkezler Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň binýadynda bolup, olarda kafedralary ýerleşdirmek, talyplara bilim bermek we lukmanlaryň diplomdan soňky kämilleşdiriş okuwlaryny guramak, tejribe okuwlaryny geçirmek meýilleşdirilýär. Şeýle-de bu ýerde ýokary hilli lukmançylyk hyzmatlary hödürlener. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, bu ugurda alnyp barylýan işleriň ähli tapgyrlary berk gözegçilikde saklanylmalydyr. 

Dünýäniň owadan hem-de ýaşamak üçin amatly şäherleriniň biri hökmündäki ornuny barha pugtalandyrýan paýtagtymyzyň gözelligine gözellik goşýan we halkymyzyň durmuş derejesiniň has-da gowulanmagynda möhüm ähmiýeti bolan binalaryň gurluşygynda ýokary hilli gurluşyk serişdeleriniň ulanylmagy, işleriň täzeçil tehnologiýalar esasynda ýola goýulmagy wajyp talap bolup durýar. 

Tebigy we şäher gurşawynyň sazlaşykly utgaşmagy, ýaşyl zolaklaryň döredilmegi paýtagtymyzyň ekologik abadançylygy, adamlaryň ýaşamagy, oňaýly dynç almagy üçin zerur şertleriň döredilmegi bilen bir hatarda, milli taryhymyzda öçmejek yz goýan şahsyýetleri hatyralamak meselelerine örän jogapkärçilikli hem-de toplumlaýyn esasda çemeleşilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow öňde goýlan möhüm wezipeleri çözmekde hemmelere uly üstünlikleri arzuw edip, bu ýerden ugrady.

Balkan welaýaty:  

 3. Ýangyç-energetika pudagynda innowasion çözgütler 

Türkmenistanyň sebit syýasatynyň maksatlary hem-de wezipeleri welaýatlaryň býujetinde, ykdysadyýetinde, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerinde hil taýdan täze özgertmeleri nazarlaýar. Döwlet kadalaşdyrmasynyň düzümleýin bölegi saýylýan sebit syýasaty bar bolan öndüriji güýçleri oýlanyşykly peýdalanmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmaga, durnukly ilerlemäni dowam etdirmäge niýetlenilen kanunçylyk, dolandyryş we ykdysady çäreleri netijeli amala aşyrmaga gönükdirilendir. Ýurdumyzyň sebit syýasatynda ilatyň zähmet üpjünçiligini ýokarlandyrmak wezipesi derwaýys orunda goýulýar. Bu ugurda öňe sürülýän syýasat adamlaryň gündelik bähbitlerini araýar, hut şol sebäpli-de onuň gyşarnyksyz durmuşa geçirilmegi berk gözegçilikde saklanýar. Sebitleriň ykdysady ösüşiniň aratapawudy, jemi içerki önümiň jan başyna düşýän möçberi, ilatyň gürlügi, ýaşaýyş-durmuş we zähmet üpjünçiliginiň derejeleri, şonuň ýaly-da, sebit ykdysadyýetiniň ýöriteleşmek ugry, oňa gönükdirilýän maýa goýumlar, býujet üpjünçiliginiň ýagdaýy, tebigy hem-de toprak-howa şertleri, ulag we ýaşaýyş jaý-jemagat infrastrukturasy ýaly ugurlara degişli statistiki görkezijileri seljermek arkaly kesgitlenilýär. 

Türkmenistan ýerasty uglewodorod çig malynyň örän uly gorlaryna eýedir. Iri uglewodorod ýataklarynyň mekany hasaplanýan Hazar ýalpaklygy we tutuş Günbatar Türkmenistany senagat taýdan ösdürmek wezipesi indi köp ýyllaryň dowamynda ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda durýar. Ýurdumyzy 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan uzak möhletleýin ösdürmegiň toplumlaýyn maksatnamasynda önümçilikleri tehniki-tehnologik taýdan döwrebaplaşdyrmaga, ýokary öndürijilikli tilsimatlary ornaşdyrmaga gönükdirilen düýpli özgertmeler bellenilýär. Milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn-önümçilik düzümini has-da kämilleşdirmekde, sebitlerde öndürilýän milli harytlyk önümleriň jemi içerki önümdäki paýyny artdyrmakda ösen senagat-tehnologik enjamlary giňden ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär. Bu maksatnamada Türkmenistanda, şol sanda Balkan welaýatynda bar bolan uglewodorod serişdelerini özleşdirmek boýunça önümçiliklere kämil innowasiýalary, iň täze tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly ykdysadyýetiň düzümini diwersifikasiýalaşdyrmak işleri esasy wezipeleriň hatarynda durýar. 

Ýangyç-energetika, nebiti we gazy gaýtadan işleýän senagat pudaklarynyň döwrebaplaşdyrylmagy milli harytlyk önümleriň bäsdeşlige ýokary derejede ukyply bolmagyny üpjün edýär, olary dünýä bazarlaryna çykarmakda goşmaça amatly şertleri döredýär. Welaýatda bar bolan nebit we gaz çykaryjy pudaklara zerur uglewodorod çig malynyň senagat ähmiýetli gorlaryny artdyrmak, sebitiň nebite we tebigy gaza baý ýerlerinde, şol sanda Hazar deňziniň ýalpaklygynda düýpli geologik-gözleg işlerini geçirmek, ýerasty baýlyklary gazyp almak göz öňünde tutulýar. Sebitiň uglewodorod ýangyjyna baý ýataklarynda öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna, 2025-nji ýyla çenli gaz kondensatly nebitiň çykarylyşyny 10,6 mln tonna, tebigy gazyň çykarylyşyny 11,0 mlrd, m3 ýetirmek bellenildi. Şeýle-de ylmyň soňky gazanan öndürijilikli innowasion tehnologiýalaryny ornaşdyryp, 2025-nji ýyla çenli Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda awtomobil benzinini 29 göterim, dizel ýangyjyny 20,4 göterim, çalgy ýaglaryny bolsa 3 esseden artyk öndürmek meýilleşdirildi. 

Dünýä ykdysadyýeti senagat taýdan ösüşiniň irki tapgyrlarynda ýerasty inert çig mallara, kömürli magdanlara, ýodly, duzly himiki känlere we beýleki tebigy baýlyklara daýanypdyr. Dördünji senagat öwrülişigi döwründe ýangyç-energetika gorlaryna bildirilýän gyzyklanmalar juda ýokarlanýar. Şol gyzyklanmalara esaslanyp, Türkmenistanyň gury ýer çäginiň we Hazar deňziniň türkmen böleginiň ähli meýdanynyň dürli derejeli nebite we gaza baý gorlary töwerekleýin öwrenilýär. 

Türkmenistanyň uglewodorod baýlyklarynyň aglaba bölegi-de Balkan welaýatynyň paýyna düşýär. Türkmenistanda bar bolan 40-dan gowrak nebit ýataklarynyň ählisi diýen ýaly bu sebitde ýerleşýär. Hasaplamalarda sebitde nebiti we gazy gazyp çykarmagyň geljegine ýokary baha berilýär. Ylmy taýdan esaslandyrylan tebigy nebit ýataklaryny, gaz känlerini ýüze çykarmak, maliýe taýdan seljermek we bahalandyrmak, toplumlaýyn hem netijeli özleşdirmek, köpugurly gaýtadan işlemek, taýýar harytlyk derejesine ýetirmek uly zähmeti, ýokary hünär taýýarlygyny, baý durmuş tejribesini, öňdebaryjy innowasiýany hem-de oňa erk etmegi başarýan ussat hünärmenleri talap edýär. 

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan uglewodorod toplumynda bellenilen esasy maksatlary amala aşyrmagyň çäklerinde Balkan welaýatynyň sebitiniň ýangyç-energetika düzüminde amala aşyrylýan özgertmeleriň gerimini giňeltmek bellenildi. Şunda nebiti gazyp çykarmagyň işlerini üç usulda amala aşyrmak meýilleşdirildi. Bu usullar inženerçilik-geologiýa çärelerini talabalaýyk ýola goýmak arkaly, tebigy uglewodorod känleriniň nebit berijiligini ýokarlandyrmakdan; nebitgazly ojaklarda aşaky, gapdalky we galdyrylan aýry-aýry tektoniki kerçlerde ýerleşýän nebit ýataklaryny, parçalary we esasy ýatagyň hemralaryny gözlemekden; örän töwekgelçilikli, köp wagty, serişdäni hem zähmeti talap edýän täze ojaklary ýüze çykarmakda tapgyrlaýyn geologiýa-gözleg işlerini ýola goýmakdan ybaratdyr. 

Welaýatda nebitgaz geologiýasy we geofizika babatynda häzirki zaman tehniki we tehnologik serişdeleri peýdalanmagyň esasynda ýerine ýetiriljek işler bu ugurdaky önümçilik edaralarynyň ykdysady netijeliligini ýokarlandyrmaga hem-de ýöriteleşen hünärmenleriň amaly tejribe we usulyýet derejesini kämilleşdirmäge ýardam eder. Sebitiň ykdysady netijeliligi, galyberse-de, milli ykdysadyýetiň ösüşi Günbatar Türkmenistanda suwuk uglewodorody gözlemegiň ylmy taýdan esaslandyrylan strategiýasyna esaslanýar. Munuň özi ýangyç-energetika ugurly täze, döwrebap kärhanalaryň kemala gelmegine getirer. Şeýle hem sebitleýin geologiýa, nebit we gaz çykarylyşynyň geologiýasy, geofizikasy ýaly ugurlar boýunça soňky otuz ýylda geçirilen düýpli ylmy barlaglaryň netijelerini iş ýüzüne geçirmek, nebit ýataklaryny, gaz we gazkondensat känlerini özleşdirmek işleriniň depginini barha güýçlendirer. 

2022 — 2052-nji ýyllarda Hazarýaka we Gögerendag — Ekerem zolaklarynyň, tutuş Balkan sebitiniň hem-de günbatar we günorta, demirgazyk sebitleriniň täze, geljegi uly bolan meýdanlaryny we ýataklaryny nebit çykarmak boýunça ulanyşa girizmek göz öňünde tutulýar. Türkmenistanyň diňe günbatar welaýatynyň mümkinçilikleriniň hasabyna ýakyn geljekde bäsdeşlige ukyply nebit we nebithimiýa önümleriniň uly möçberini halkara bazarlara çykarmakda, milli eksportyň möçberini artdyrmakda täze gözýetimleri açýar. 

Uzak möhletleýin maksatnama laýyklykda, ýakyn ýyllarda sebitde senagat ugurly täze kärhanalar gurlar, ozal bar bolan ýerli senagat kärhanalarynyň durky düýpli täzelener. Häzirki wagtda Türkmenistanda senagat önümleriniň, nebiti we gaz kondensatyny goşmak bilen, öndürilişiniň sebitleýin düzüminde Balkan welaýatynyň paýy 93,4 göterime ýetdi. Şeýlelikde, sebit ýurdumyzyň harytlyk nebit we gazkondensat önümleriniň eksportynyň esasy bölegini üpjün edýär. Bilermenleriň çaklamalaryna görä, nebit we gaz ugurly önümçilikleriň doly kuwwatynda işledilmegi olarda öndürilýän önümleriň goşulan gymmatyny artdyrmaga ýardam eder, şoňa baglylykda hem ýakyn geljekde milli senagatyň jemi içerki önümdäki paýyny 43,0 göterime ýetirmek meýilleşdirilýär. Öňdebaryjy dünýä döwletleriniň aglabasy özüniň ykdysady ösüş strategiýasynyň uglewodorod üpjünçiligine gönüden-göni baglydygyny belleýär. 

Islendik ykdysady pudagyň netijeliligi düýpli seljermelere, kämil hukuk binýadyna daýanýar. Günbatar Türkmenistanda düýpli geologiýa-gözleg işleri uglewodorod çig mally sebitleriň nebitgazly känlerinde ýerleşýän çuň toplumlardaky täze çökündileri, Hazar deňziniň türkmen böleginiň giň zolagyndaky, aýratyn-da, «Dostluk» bilelikdäki kän zolagyndaky täze nebitgaz gorlaryny ýüze çykarmaga gönükdirilýär. Geljekde nebitgaz gözleglerini ýokarlandyrmak üçin daşary ýurt kompaniýalarynda giňden ornaşdyrylyp başlanan kaltýubing tehnologiýalaryny peýdalanmak meýilleşdirilýär. Şeýle-de häzirki zaman ylmy usulyýetlerine we tejribä eýe bolan hyzmat üpjünçiligini ýokarlandyrmak, şol sanda çylşyrymly tehnologiýalary özleşdirmekde hünärmenleriň taýýarlygyny ýola goýmak boýunça ugurdaş okuwlary geçirmek bellenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 2022 — 2028-nji ýyllarda sebitleri durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul eden maksatnamasynda, daşyndan çekiljek karzlaryň hasabyna täze önümçilikleri esaslandyrmak bilen, sebitlerde özüne çekiji zähmet haky bellenilen goşmaça iş orunlaryny döretmek, işgärler düzüminiň maşgalalaryna durmuş amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny gurmak ýaly medeni-durmuş infrastrukturasyny kemala getirmek göz öňünde tutulýar. 

XX asyryň 50 — 60-njy ýyllarynda zawodlarda, fabriklerde diňe iri çig mal ätiýaçlyklary gaýtadan netijeli işlenilen bolsa, ylmyň we tehnikanyň ösmegi bilen, indi düzüminde ýaramly maddany ujypsyz derejede saklaýan çig mallary hem doly möçberde peýdalanmaga mümkinçilik döredi. Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy döwrebaplaşdyrylandan soň, toplumda ýokary hilli benzini we ýokary sintetiki motor, çalgy ýaglaryny, polipropilen ýarym çig malyny we başga-da birnäçe önümleri öndürmäge şertler döredildi. Çig nebit, ugurdaş gaz doly we çuň işlenilýär, netijede, daşyndan getirilýän birnäçe görnüşli senagat önümleri indi özümizde öndürilýär. 

Şu asylly işler diňe bir sebitleri gülledip ösdürmek bilen çäklenmän, orta möhletli 2022 — 2028-nji ýyllara niýetlenilen Prezident maksatnamasyny hem üstünlikli durmuşa geçirmäge, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygyny has-da pugtalandyrmaga ýardam berýär. 

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda täze Maksatnamanyň kabul edilip, ol «Elektron hökümet» ulgamyny döretmek boýunça ýerine ýetirilmeli wezipeleri kesgitlemegi, sanly bilim we sanly lukmançylyk ulgamyny kämilleşdirmegi, bu ugurlarda hünärmenleri taýýarlamagy, şeýle hem döwlet hyzmatlar portalyna sanly hyzmatlary tapgyrlaýyn ýerleşdirmegi göz öňünde tutýar. Bu Maksatnamany amala aşyrmak boýunça çäreleriň meýilnamasynda ýerine ýetirilmeli işleriň anyk ugurlary, ýerine ýetirijileri we möhletleri kesgitlenildi. Bu resminama pudaklary tehnologiýa taýdan özgertmegiň hem-de döwlet tarapyndan dolandyrmagyň, ykdysadyýeti ösdürmegiň özboluşly «ýol kartasy» bolup durýar. 

Sanlylaşdyrmak — milli ykdysadyýetimiz üçin hil taýdan täze döwür bolup, durmuş-ykdysady ösüş babatda döwlet Baştutanymyzyň takyk, çuňňur oýlanyşykly we ylmy taýdan esaslandyrylan strategiýasy esasynda oňa geçmek mümkin boldy. Ol ösüşiň durnukly oňyn depginini üpjün etmek bilen birlikde, degişli şertleriň üýtgemegine uýgunlaşmagy, daşarky ýagdaýlar bilen şertlendirilen töwekgelçilikleriň azalmagyny hem üpjün etdi. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda bu ugurda yzygiderli maksatnamalaýyn işler amala aşyrylýar, şol sanda zerur düzümi döretmek boýunça çäreler görülýär. 

Ykdysadyýetiň dürli pudaklarynyň arasynda pul görnüşindäki serişdeleriň çeýe, netijeli paýlanylmagyny üpjün etmek durmuş wezipelerini çözmäge, maýa goýum işleriniň netijeliligini ýokarlandyrmaga hem-de durnukly ykdysady ösüşi saklamaga, ähli pudaklary öňdebaryjy tehnologiýalara geçirmäge ýardam eder. Tehnologiýa taýdan ösen ýurtlaryň tejribesinden görnüşi ýaly, hut sanlylaşdyrmak işi olara batly depginler bilen öňe gitmäge hem-de dünýäniň öňdebaryjy ýurtlarynyň hataryna girmäge mümkinçilik berdi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz hökümeti, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralaryň ýolbaşçylaryny ählumumy meýillere hem-de ähli derejede halkara hyzmatdaşlygy giňeltmäge gönükdirýär. Türkmenistanyň ösüşiniň geljegi daşarky şertleriň güýçlenmegi: dünýä hojalyk gatnaşyklaryna goşulyşmak, özara bähbitli söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek, ylmy-tehniki ösüş babatda özara gatnaşyklaryň täze ugurlarynyň peýda bolmagy, adamzat üçin umumy meseleleriň ylalaşylan çözgütlerini işläp taýýarlamak bilen gös-göni baglydyr. Bu resminama kabul edilmezden ozal Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça degişli düzümi we şertleri döretmek ugrunda zerur işler ýerine ýetirildi. Şeýlelikde, 2010-njy ýylda döwletiň hökümet aragatnaşygyna sanly ulgam ornaşdyryldy. Wideoaragatnaşyk we elektron resminama dolanyşygy ýola goýuldy. 

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň birnäçesinde toplanan tejribe sanly gurşawyň döredilmegi bilen milli ösüşde birnäçe artykmaçlyklaryň gazanylýandygyny görkezýär. Şunda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy bilen ýurduň ykdysady ulgamynyň ösüşe ukyplylygyny häsiýetlendirýän görkezijiniň, ýagny jemi içerki önümiň artýandygy bellenilýär. Hususan-da, şeýle tehnologiýalaryň ösmegine gönükdirilýän maýa goýumlaryň möçberi näçe köp boldugyça, şonça-da jan başyna düşýän jemi içerki önümiň ýokarlanýandygyny daşary ýurtlaryň tejribesi tassyklaýar. Munuň özi, sanly maglumatlaryň täze önümleri öndürmekde eýeleýän ornunyň uludygyny aňladýar. 

Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň oňyn taraplary barada söz açylanda, hökmany suratda, onuň ilatyň bilim derejesiniň ýokarlanmagyna edýän täsiri barada durup geçmek zerurdyr. Häzirki döwürde ösen döwletlerde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryň ösmegine gönükdirilýän maýa goýumlaryň möçberleriniň ýylsaýyn artdyrylmagy kanunalaýyk ýagdaýa öwrüldi. Bu, ilkinji nobatda, ylmyň we bilimiň adamyň aň-paýhas kuwwatyny artdyrmagynyň netijeli serişdesi bolup durýandygy bilen baglanyşyklydyr. Ösen döwletlerde maýa goýumlaryň köp böleginiň bilim ulgamynda ulanylýan sanly tehnologiýalaryň kämilleşdirilmegine gönükdirilmegi, ýagny olaryň okatmagyň öňdebaryjy usullaryny ornaşdyrmakda ulanylmagy bilimiň ýokary hilini gazanmagyň ýurduň ykdysady howpsuzlygy üçin näderejede wajypdygyny görkezýär. Sebäbi täzeçil pikirlenmek, adaty çözgütlere meňzemeýän çemeleşmeleri teklip etmek diňe döredijilik ukyby ýokary bolanlara başardýar. Bu ukyplaryň we başarnyklaryň esaslarynyň ýaşlykda kemala gelýändigini göz öňünde tutup, ykdysadyýetini mundan beýläk-de berkitmek isleýän ýurtlaryň çaganyň bilim derejesini kiçilikde, ýagny mekdep döwründe ýokarlandyrmaga çalyşmaklary ýöne ýerden däldir. Biziň hem gysga wagtda sanly ykdysadyýete geçmegimiz dünýäde ýurdumyzyň öz mynasyp ornuny tapmagyny, halkymyzyň durmuş derejesiniň hasam ýokarlanmagyny, uzak geljegimizi nazarlaýan howpsuz, ygtybarly ösüşimizi üpjün eder. 

«Okaýan il ozar, okamaýan il tozar» diýlişi ýaly, gülläp ösýän döwletimizde ylym-bilim pudagyna täzeçil tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Bu bolsa döwletimiziň dünýä derejesinde öňde barýan döwletler bilen bilelikde, sanly ulgama has çalt geçmegine uly ýardam berýär. 

Goý, döwlet durmuşynyň ähli ugurlaryna sanly ulgamy ornaşdyrmak, ýaşlary sanly ulgamdan kämil baş çykarýan hünärmenler edip ýetişdirmek ugrunda uly tagalla edýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolup, il-ýurt bähbitli işleri has-da rowaç alsyn! 

Göwher ÝARAŞOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň mugallymy.

Maýa goýum syýasaty milli ykdysadyýetiň ýokary ösüş depgininiň we netijeliliginiň üpjün edilmegine gönükdirilmek bilen, özüniň oňyn netijesini berýär. Bu ugurda öňde durýan wezipeleri dessin çözmek hem-de erkin bazar gatnaşyklaryny öňe ilerletmek, halk hojalygyny özgertmek, ählumumy söwda, ylmy-tehniki we ykdysady gatnaşyklaryň möhüm bölegi bolan täzeçil usullary giňden peýdalanmak we pugtalandyrmak üçin ykdysadyýete daşary ýurt maýasyny çekmek işiniň ähmiýeti barha ýokarlanýar.  

Uzak möhleti öz içine alýan maýa goýum maksatnamalary döwlet durmuşynyň we halk hojalygynyň ähli ulgamlarynda göz öňünde tutulýan özgertmeleriň ugurlaryny anyk kesgitleýän derwaýys resminamalar hökmünde tapawutlanýar. Türkmenistanyň ägirt uly tebigy serişdeleri, şeýle hem geografik taýdan amatly ýerleşmegi we üstaşyr mümkinçilikleri babatda bäsdeşlik artykmaçlyklaryndan ugur alynýar. Ýurdumyzyň sebitiň we yklymyň wajyp ulag-logistik ulgamyna öwrülmegi, peýdaly gazylyp alynýan çig mal ýataklaryny senagat taýdan gaýtadan işlemek we ýerli çig mal serişdelerinden ýokary goşmaça binýatly taýýar önümleri öndürmek ykdysadyýetiň wajyp ugurlarynyň biri bolup durýar. Daşarky we içerki ýagdaýlary deňeşdirmek, serişde binýadyny nazara almak bilen, uzak möhletleýin esasda tehniki we tehnologik ösüşiň has netijeli ýoluny saýlap almak birnäçe pudaklarda we kärhanalarda täzeçil strategiýany emele getirýär. 

Döwlet Baştutanymyz täze önümçilik kuwwatlyklaryna maýalaryň goýulmagy halk hojalygynyň durmuş ulgamynyň ähli pudaklarynyň ösüş maksatnamalaryna itergi bermäge, ýurdumyzyň önüm öndürijilerini, şol sanda hususyýetçileri goldamaga mümkinçilik berýär diýip belleýär. Munuň özi diňe bir daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilik bilen çäklenmän, eýsem, ýurdumyzyň girdejisiniň artmagynyň möhüm çeşmesi bolup durýan islegli harytlaryň hasabyna eksport mümkinçiliklerini giňeltmäge şert döredýär. Döwlet maýa goýum syýasatynyň esasy ugurlary milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmakdan we diwersifikasiýalaşdyrmakdan ybaratdyr. Ykdysadyýetiň önümçilik we durmuş maksatly ugurlaryna gönükdirilýän maýa goýumlary ýurduň önümçilik binýadyny düýpgöter özgerdýär. Ähli pudaklarda täze desgalaryň, durmuş-medeni maksatly binalaryň uly toplumlarynyň emele gelmegine şert döredýär. Bu bolsa, öz gezeginde, döwletiň baş maksadyna — halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyna mümkinçilik berýär.  

Netijeli durmuşa geçirilýän maýa goýum syýasaty «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», şeýle-de, «Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasynda» göz öňünde tutulan maksatlara ýetmekde möhüm orun eýeleýär. Şuňa laýyklykda, ýurdumyzda ykdysadyýetiň ösdürilmegine gönükdirilýän maýa goýumlaryň möçberi, olaryň ugurlary takyk kesgitlenýär. Meselem, üstümizdäki ýyl üçin milli ykdysadyýete gönükdirilen maýa goýumlaryň umumy möçberi 36,1 milliard manada deňdir. Şonuň 60,2 göterimi önümçilik ugruna, 39,2 göterimi durmuş-medeni maksatly işlere bölünendir. Bu sanlar önümçilige sarp edilýän maýa goýumlaryň möçberiniň ýylyň-ýylyna artýandygyny görkezýär. Munuň özi importyň ornuny tutýan ýokary hilli önümleri öndürmäge, milli manadyň hümmetini ýokarlandyrmaga we ilatyň hal-ýagdaýyny has gowulandyrmaga ýardam edýär. Maýa goýumlary öndürilýän önümiň ýa-da hödürlenýän hyzmatlaryň hasabyna ödeljek we ýurda girdeji getirjek önümçilige sarp edilmek bilen birlikde, durmuş maksatly ugurlara hem gönükdirilýär. Bu zähmet adamynyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň yzygiderli gowulandyrylmagy ugrunda hem ägirt uly maýanyň özleşdirilýändigini aňlatmak bilen, çykdajylaryň halkyň önümçilikde çekýän halal zähmeti arkaly döwlete girdeji getirmeginiň hasabyna ödelýändigini görkezýär.  

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde Türkmenistanyň ykdysadyýeti durnukly we depginli ösýär. Bu bolsa ýokary maýa goýum işjeňligi, içeri we daşarky islegiň artmagy, telekeçiligiň ösdürilmegi, ilatyň girdejilerini artdyrmak boýunça görülýän toplumlaýyn çäreler bilen baglanyşyklydyr. 

2022-nji ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň netijelerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisinde ýylyň ýedi aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri boýunça jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 6,1 göterim derejesinde bolandygy bellenildi. Munuň özi ykdysadyýetiň hem-de sebitleriň ähli pudaklarynyň durnukly ösüşiniň esasy makroykdysady görkezijilerine öwrüldi. Umuman, öndürilen önümiň möçberi, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 11,5 göterim ýokarlandy. 

Şu ýerde 8-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Ministrler Kabinetiniň ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň ösüşiniň netijelerine bagyşlanyp geçirilen mejlisiniň barşynda halk hojalygynyň ähli pudaklarynda düýpli özgertmeleriň bolup geçendigini, toplumlaýyn işleriň netijesinde uly üstünlikleriň gazanylandygyny nygtandygyny bellemek ýerlikli bolar. Häzir Türkmenistan depginli ösýän hem-de ýokary tehnologiýalardan, innowasiýalardan ugur alýan, ägirt uly taslamalary, oňyn başlangyçlary üstünlikli amala aşyrýan jogapkärli döwlet hökmünde dünýäde uly meşhurlyga eýe boldy. 

Milli ykdysadyýetiň binýatlyk esaslarynyň pugtalandyrylmagy ýurdy depginli ösdürmegiň netijesine öwrüldi. Bu bolsa onuň durnuklylygyny saklamaga hem-de kuwwatlylygyny artdyrmaga mümkinçilik berdi. Ýurdumyzda daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýan ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek boýunça häzirki zaman kärhanalaryny giň gerimde gurmak hem-de ulanmaga bermek işleri ýaýbaňlandyryldy. Ykdysadyýeti bazar gatnaşyklaryna we sanly ulgama geçirmek işleri dowam edýär. 

Birinji ýarym ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýeti ösdürmäge gönükdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önüme bolan gatnaşygynda 14 göterime deň boldy. Şunda özleşdirilen maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik toplumlaryny, 56,3 göterimi bolsa durmuş-medeni maksatly desgalary gurmaga gönükdirildi. Döwlet Baştutanymyz 2023-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasyny işläp taýýarlamaga we tassyklamaga düýpli çemeleşmegi, anyk önümçilik wezipelerini hem-de her ministrligiň, pudaklaýyn dolandyryş edarasynyň öňünde goýlan wezipeleri kesgitlemegi tabşyrdy. 

Jemi içerki önümiň ösüş depginini saklamak, döwlet girdejilerini artdyrmak we ykdysadyýetde bazar gatnaşyklaryny ösdürmek babatda geljek ýylyň Döwlet býujetine hem garalýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow baş maliýe meýilnamasynyň üstünde işlemegi tamamlap, onuň taslamasyny Milli Geňeşiň garamagyna ibermegi tabşyrdy. Türkmenistan üçin Döwlet býujeti, däp bolşy ýaly, durmuş ugurlydyr. 

Hormatly Prezidentimiziň gol çeken Permanyna laýyklykda, aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, talyp haklarynyň, döwlet kömek pullarynyň we birnäçe beýleki durmuş tölegleriniň möçberiniň 10 göterim köpeldilmegi göz öňünde tutulýar hem-de her etrapda, şäherde kömege mätäç adamlar üçin ýaşaýyş jaýlaryny gurmaga serişdeler hökmany goýberiler. Döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyrygyna görä, ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasynyň hem-de Oba milli maksatnamasynyň taslamalary taýýarlanyldy. Bu resminamalarda ýakyn ýedi ýyl üçin Garaşsyz Watanymyzyň ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary kesgitlenildi, durmuşa geçirilmegi meýilleşdirilen ägirt uly başlangyçlar, giň gerimli özgertmeler beýan edildi. Olar halkymyzyň abadançylygyny we gülläp ösüşini üpjün etmäge gönükdirilendir. 

“Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda” hem-de “Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda” bellenilen toplumlaýyn çäreleriň ýerine ýetirilmegi ykdysadyýeti dolandyrmakda hil babatdaky öňegidişlikleri üpjün etmelidir. Döwlet eýeçiligindäki emläkleri hususylaşdyrmagy giň gerimde dowam etmek, degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, welaýatlaryň we şäherleriň häkimlikleriniň hususylaşdyrylan desgalarynyň sanyny artdyrmak, döwlete degişli bolmadyk ulgamy ösdürmek kabul edilen maksatnamalara laýyklykda, milli ykdysadyýetimizi mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan wezipeleriniň hatarynda görkezildi. 

Şu babatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň kiçi we orta telekeçiligini goldamak gaznasynyň işini işjeňleşdirmegiň wajypdygyny belläp, bu mesele boýunça teklipleri taýýarlamak barada görkezme berdi. Şunda döwlet Baştutanymyzyň şu ýylyň birinji çärýeginde Diýarymyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň netijelerini jemlände, kiçi we orta telekeçilere karz bermek maksatnamasyny giňeltmegi, aýratyn-da, sebitlerde täze iş orunlaryny döretmegiň maksatnamasyny seljermegi tabşyrandygyny bellemek gerek. 

Şonda ýurdumyzdaky ykdysady we maliýe ýagdaýa hemişe gözegçilik etmek boýunça öňde goýlan wezipe hem-de dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamynda emele gelen ýagdaýlary göz öňünde tutup, şu ýyl döwletimizde durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň garaşylýan netijelerini içgin seljermek barada berlen tabşyryk has möhüm häsiýete eýe boldy. Şoňa görä-de, halk hojalyk pudaklarynyň durnukly ösüşini saklamak üçin degişli çäreleri görüp, dünýädäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine täsirini hemmetaraplaýyn seljermek wajypdyr. 

Milli ykdysadyýetimiziň depginli ösüşi köp babatda ýurdumyzyň maýa serişdeleriniň netijeli dolandyrylyşyna, ykdysadyýetiň pudaklaryna gönükdirilýän karz serişdeleriniň oýlanyşykly ulanylyşyna baglydyr. Maýa serişdelerini has netijeli dolandyrmak üçin ýurdumyzyň pul-karz ulgamyna gaýtadan seretmek, Bütindünýä banky, Aziýanyň Ösüş banky, Yslam Ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky hem-de beýleki halkara maliýe institutlary bilen strategik hyzmatdaşlygy ösdürmek bellenildi. 

Şeýle-de milli puluň hümmetini ýokarlandyrmak, daşary ýurt puly bilen amala aşyrylýan amallary düzgünleşdirmek we işleriň şu görnüşine gözegçilik etmek boýunça yzygiderli esasda degişli işleri alyp barmak tabşyryldy. Halkara tejribä esaslanyp, býujet-salgyt ulgamyny döwrebaplaşdyrmak, maliýe hasabatlylygyny, salgyt salmagyň düzgünlerini we usullaryny yzygiderli kämilleşdirmek hem-de ýurdumyzda elektron salgyt salmak ulgamyny doly ornaşdyrmak meýilleşdirilýär. 

Maliýe serişdelerini netijeli dolandyrmak ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümlerini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, täze, ýokary tehnologiýaly, ekologik taýdan arassa önümçilikleri, täze iş orunlaryny döretmek boýunça meýilnamalary ýerine ýetirmegiň esasy şertidir. Şonuň ýaly-da, zähmet serişdelerini dolandyrmak, ýurtda adam mümkinçiliginiň hilini ýokarlandyrmak möhüm ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, zähmet bazaryny düzgünleşdirmek meselesine raýatlaryň zähmet çekmäge bolan konstitusion hukuklaryny ulanmagy üçin ähli mümkinçilikleri üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatynda möhüm orun berilmelidir. 

Zähmet bazaryny işjeňleşdirmek we täze iş orunlaryny döretmek boýunça çäreler bilen bir hatarda, ilatyň girdejilerini artdyrmaga degişli ulgamlaýyn syýasat amala aşyrylýar. 2022-nji ýylyň geçen ýedi aýynda ýurdumyzyň iri we orta kärhanalary boýunça aýlyk zähmet hakynyň möçberi, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim köpeldi. Aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda hem-de doly möçberde maliýeleşdirilýär. 

8-nji iýulda geçirilen Hökümetiň mejlisinde ýurdumyzda zähmete hak tölemegiň iň pes möçberine gaýtadan seretmegiň zerurdygy bellenildi we bu babatda degişli tabşyryklar berildi. Zähmete hak tölemegiň iň pes möçberi ýaly möhüm makroykdysady görkezijiniň ýokarlanmagyna täzeden seredilmegi “Döwlet adam üçindir!” diýen şygaryň iş ýüzünde anyk durmuşa geçirilýändiginiň ýene-de bir mysalydyr. Zähmete hak tölemegiň iň pes möçberiniň görkezijisi iş beriji bilen işgäriň arasynda zähmet gatnaşyklaryny düzgünleşdirmek üçin zerurdyr hem-de işiň guramaçylyk görnüşine garamazdan, iş berijileriň ählisi üçin hökmanydyr. Zähmete hak tölemegiň häzirki iň pes möçberinden ugur alnyp, durmuş taýdan kömek bermek tölegleri hem hasaplanylýar. 

Halkymyzyň durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagynyň maddy ugurlarynyň üstüne goşmaça bilim, saglygy goraýyş we sport ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmak arkaly adam mümkinçiligini ösdürmek boýunça çäreleriň toplumy, ýaşlar syýasatyny hem-de jemgyýetçilik guramalarynyň işini kämilleşdirmek göz öňünde tutuldy. Şol işler degişli maddy-enjamlaýyn binýadyň pugtalandyrylmagyny, bilim edaralarynyň maliýe ýagdaýynyň gowulandyrylmagyny, okuw maksatnamalarynyň hem-de meýilnamalarynyň, okuw kitaplarynyňdyr gollanmalarynyň öňdebaryjy dünýä tejribesine laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilmegini özünde jemleýär. 

Ýokary bilimiň hilini gowulandyrmak maksady bilen, ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini dünýäniň meşhur okuw mekdepleriniň sanawyna girizmek boýunça işler dowam eder. Hökümetara ylalaşyklar esasynda daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdeplerinde milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda uly isleg bildirilýän milli işgärleri taýýarlamak tejribesi dowam etdiriler. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tölegli esasda ýokary we orta hünär okuw mekdeplerini tamamlan talyplara iki ýyllyk hökmany iş tejribeligi bolmazdan, diplomlary gowşurmak baradaky teklipleri taýýarlamaga degişli beren tabşyrygy bilim ulgamynda täze ädim boldy. 

Ilatyň girdejilerini yzygiderli ýokarlandyrmagyň köpýyllyk tejribesi ykdysady ösüşiň esasy itergi beriji güýçleriniň biri hökmünde sarp ediş isleginiň artmagyna ýardam edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda bölek haryt dolanyşygynyň görkezijisi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 39 göterim ýokarlandy. Eger içerki islegiň ösüşi ilatyň girdejileriniň artmagy bilen bagly bolsa, onda daşarky isleg ykdysadyýetiň eksport kuwwaty, onuň daşarky bazarlarda isleg bildirilýän bäsdeşlige ukyply önümleri öndürip biliş ukyby bilen şertlenendir. 

Geçen ýarym ýylda ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň ösüşini, ilkinji nobatda, ykdysadyýetiň elektroenergetika, nebitgaz, himiýa we dokma senagaty ýaly esasy pudaklary üpjün etdi. Ine, ýanwar — iýul aýlarynda nebit we gaz kondensatyny çykarmagyň meýilnamasy 100,7 göterim ýerine ýetirildi. Nebiti gaz kondensaty bilen çykarmagyň meýilnamasy 111,2 göterim, nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 110,2 göterim, benzin öndürmegiň meýilnamasy 117,4 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 112,2 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 125,6 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy 115,2 göterim, suwuklandyrylan gazy öndürmegiň meýilnamasy 115 göterim, tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 113,6 göterim, “mawy ýangyjy” eksport etmegiň meýilnamasy 123,6 göterim berjaý edildi. 

Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 128,4 göterim ýerine ýetirildi. Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüşi 112,8 göterime, daşary ýurtlara iberilen elektrik energiýasynyň ösüşi bolsa 141,3 göterime barabar boldy. “Türkmenhimiýa” döwlet konserni şu ýylyň ýedi aýynyň netijeleri boýunça önüm öndürmegiň we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasyny 181,1 göterim berjaý etdi. 

Ýylyň başyndan bäri geçen döwürde Türkmenistan Russiýa, Özbegistan, Täjigistan, Gazagystan, Eýran bilen ykdysady we söwda gatnaşyklaryny işjeň ösdürdi. Daşary söwda dolanyşygynyň möçberiniň artmagyndan başga-da, onuň düzümindäki eksportda energetika degişli bolmadyk harytlaryň paýynyň artmagy, importyň peselmegi, haryt görnüşlerinde we daşary söwdanyň geografik ugurlarynda bolup geçen üýtgeşmeler bilen baglanyşykly oňyn ýagdaýlar ösýär. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň durnukly ýokarlanmagyna hem-de dünýä ykdysadyýetine goşulyşmagyna ýardam berýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, gazanylanlar bilen kanagatlanman, daşary ykdysady işleri mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda dolanyşygyny has-da kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işleri güýçlendirmek gerek. 

Diýarymyzda eksport-import amallaryny düzgünleşdirýän esasy döwlet edarasy bolan Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işi Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklarynyň görkezijileriniň biri, habar-syn beriş maglumatlaryň çeşmesi bolup, ýurduň halk hojalyk toplumynyň esasy pudaklarynyň önümlerine islegleri aýdyň görkezýär. Bu ýerde her hepdede ýakyn we alys daşary ýurtly alyjylar tarapyndan Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda öndürilen benzin, polipropilen, suwuklandyrylan gaz, dizel ýangyjy, awiakerosin, Gyýanlydaky polimer zawodynyň önümi bolan ýokary dykyzlykdaky polietilen, aýna hem-de dürli görnüşli dokma önümleri ýaly eksport harytlaryny satyn almakda köp sanly geleşikler baglaşylýar. 

Elektron söwdany giňeltmek we dellallara goşmaça maglumatlary bermek üçin şu ýylyň baharynda Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy täze saýty işe girizdi. Munuň özi ugurdaş ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, işewür jemgyýetçiligiň öňünde internet arkaly harytlary ýerlemegiň möçberini artdyrmak, ýurduň içinde elektron söwdany alyp barmaga öz meýdançaňy döretmek, Diýarymyzda öndürilýän önümleri halkara derejede giňden mahabatlandyrmak hem-de öňe ilerletmek boýunça öňde goýlan wezipeleri durmuşa geçirmek ugrunda ýene-de bir ädimdir. Munuň şeýle bolmagyna “Türkmenistanda öndürildi” diýen nyşanyň işlenip taýýarlanylmagy hem gönükdirilendir. Ol ýurdumyzyň harytlarynyň hiliniň, ykdysadyýetiniň bäsdeşlige ukyplylygynyň görkezijisi bolmaga hyzmat etmelidir. 

Işleriň birinji tapgyry milli nyşan baradaky düzgüniň işlenilip taýýarlanylmagy bilen baglanyşyklydyr. Bu bolsa ony ornaşdyrmak boýunça ýüze çykýan tutuş wezipeleriň toplumyny çözmäge gönükdirilendir. Ikinji tapgyr nyşany gowşurmak baradaky düzgüni işläp taýýarlamakdyr. Ony almak üçin harydyň ýokary hil ölçeglerine, ekologik howpsuzlygyna mynasypdygyny hem-de kybap gelýändigini subut etmek zerurdyr. Bu düzgüne içerki we daşarky bazarlarda nyşanyň ulanylmagy baradaky maddalar hem giriziler. 

“Türkmenistanda öndürildi” diýen nyşan türkmen, iňlis hem-de rus dillerinde aýdyň we gysga beýanly şekiliň hem-de şygaryň döredilmegini göz öňünde tutýar. Ol nepisligi, şol bir wagtyň özünde many aýratynlygy bilen tapawutlanmalydyr, özünde watançylyk mazmuny jemlenmelidir. Onuň döredilmegi ýurdumyzyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklaryny pugtalandyrmak, eksporta ugradylmalary diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek hem-de görnüşlerini giňeltmek üçin giň mümkinçilikleri açar. 

Ýurdumyzda öndürilýän önümleri daşarky bazarlara çykarmakda hususy haryt öndürijiler möhüm orun eýeleýär. Milli ykdysadyýetimiziň bazar gatnaşyklaryndan ugur almagy hem-de Diýarymyzyň telekeçiligini goldamak boýunça anyk çäreleriň görülmegi döwlete degişli däl ulgamyň ösmegine hem-de önümçilik, maýa goýum we eksport kuwwatynyň pugtalanmagyna ýardam etdi. Muny özünde ýurdumyzyň hususy işewürliginiň wekilleriniň 27 müňden gowragyny birleşdirýän Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilmeginiň nobatdaky senesine bagyşlanyp, aprel aýynda geçirilen sergi hem-de maslahat tutuş aýdyňlygy bilen görkezdi. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda telekeçiligiň we döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine goldaw bermegiň ähmiýeti barada aýdyp, şu meseleler bilen birlikde, milli ykdysadyýetde hususy ulgamyň paýynyň artdyrylmagyna, ýaşlaryň işewürlik başlangyçlarynyň goldanylmagyna aýratyn üns beriljekdigini tassyklady. 

Şeýlelikde, ata Watanymyzyň durnukly ösüşini üpjün etmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň baş maksadydyr. Şol syýasatyň yzygiderli durmuşa geçirilmegi netijesinde Türkmenistan mähriban halkymyzyň durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmagyň esasy şerti bolan durnukly ykdysadyýetli döwlete öwrüldi. 

(TDH)

Berkarar Watanymyzda maldarçylyk önümleriniň öndürilişini artdyrmak, azyk bolçulygyny pugtalanmak ugrundaky tagallalara Ahal welaýatynda iş alyp barýan hususy pudagyň wekilleri hem saldamly goşandyny goşýarlar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Ajaýyp ussat — halal önümler» hojalyk jemgyýetiniň döwrebap maldarçylyk toplumynyň netijeli we guwandyryjy işleri bu ugurda aýratyn bellärliklidir. 

Hojalyk jemgyýetiniň Bäherden etrabynyň «Arçman» daýhan birleşiginiň çägindäki ýokary hilli sygyr etiniň önümçiligine ýöriteleşdirilen maldarçylyk toplumynyň alyp barýan işleriniň gerimi barha giňeýär. 2015-nji ýylda bu ýere Germaniýadan getirilen «aberdin-angus» tohumly mallaryň hojalyga peýdaly alamatlary ylmy esasda öwrenildi, ykdysady taýdan amatlylygy, dürli howa şertlerine ýokary durnuklylygy, yssa we sowuga çydamlylygy göz öňüne tutulyp, bu mallar hojalykda köpçülikleýin idedilip başlandy. Mermer etiniň önümçiligi boýunça iň gowy tohumlaryň biri hasaplanylýan şeýle görnüşli mallaryň bu ýerde göwnejaý idedilmegi we olardan ýokary hilli önüm alynmagy üçin ähli tagallalar edilýär.  

Maldarçylyk toplumynyň işini ýöretmek üçin bölünip berlen ýer böleginiň 35 gektarynda gurlan desgalar döwrebap enjamlaşdyrylandyr. Toplum mal ýataklaryny, sagym we sagym sygyrlar, ýaş göleler binalaryny, gezim meýdançasyny, dökün ammarlarydyr ot-iým desgalaryny hem-de beýleki kömekçi desgalary öz içine alýar. Olarda ornaşdyrylan kämil tehnologiýalar toplumyň işini ýokary derejede alyp barmaga mümkinçilik berýär. 

Şu ýerde idedilýän mallaryň arasynda et we süýt berijiligi bilen tapawutlanýan «simmental», «golşteýn» görnüşli sygyrlar hem bar. Häzirki wagtda idedilýän mallardan ýylyň dowamynda onlarça tonna et öndürilýär. Toplumyň sagym mallaryndan her günde alynýan süýdüň möçberi 15-16 tonnadyr. Süýt, senagat taýdan ýokary talaplara laýyklykda, gaýtadan işlenilýär hem-de süýt kärhanalaryna ugradylýar. Şeýlelikde, toplumyň ekologik taýdan arassa, ýokuma baý süýt hem-de et önümleri halkymyzyň bereketli suprasynyň bezegidir. 

Mallaryň ýeterlik ot-iým binýadyny döretmek üçin bölünip berlen ýerde ýorunja, däneli we siloslyk mekgejöwen, beýleki ot-iýmlik ekinler ekilýär. Şolary ýetişdirmekde we ýygnap almakda maldarçylyk toplumynyň häzirki zaman oba hojalyk tehnikalarynyň hyzmatyndan netijeli peýdalanylýar. Ot-iým taýýarlaýjylar şu günler gyş üçin ot-iým ätiýaçlygyny döretmek maksady bilen yhlasly zähmet çekýärler.  

Toplumyň işçi-hünärmenleri daşary döwletlerden getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek babatynda uly tagalla edýändigi, telekeçilere ýakyndan goldaw-hemaýatlary berýändigi üçin, hormatly Prezidentimiziň adyna alkyş aýdýarlar, Watanymyzyň baş baýramyna sowgatly barmak üçin, iş gadamlaryny has-da batlandyrýarlar. 

Aýdo ŞEKEROW.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklary häzirki zaman innowasion ýoly bilen ösdürilýär, olaryň döwrebap ösüşiniň üpjün edilmegini şertlendirýän sanly ulgam ähli ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna tapgyrlaýyn esasda yzygiderli ornaşdyrylýar. «Eksport-import amallary üçin bir penjire» bitewi döwlet maglumat ulgamy pudaklary sanlylaşdyrmagyň çäklerinde döredilýän ulgamlaryň biridir. Sanly ulgam köpugurly özgertmeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň has-da ýokarlandyrylmagyna, iri möçberli maksatnamalaryň işlenip taýýarlanmagyna aýratyn oňyn täsirini ýetirýär. 

Ýurdumyzda daşary syýasat ugrunda alnyp barylýan döwlet işleriniň geriminiň has giňelýän, dünýä döwletleri bilen syýasy, ykdysady, medeni we söwda gatnaşyklarynyň ösdürilýän, ulag-üstaşyr ýükleriniň yzygiderli artdyrylýan döwründe gümrük işiniň hukuk gatnaşyklaryny kämilleşdirmek hem-de ony halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyk getirmek barada deputatlaryň öňünde goýlan wezipelerden ugur alnyp, şu ýylyň iýul aýynda Milli Geňeşiň Mejlisi tarapyndan «Türkmenistanyň Gümrük kodeksine goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi we Halk Maslahaty tarapyndan tassyklanyldy. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň gümrük serhedinden harytlary we ulag serişdelerini geçirmek boýunça dahylly taraplaryň gümrük edaralarynyň hem-de rugsat beriş we gözegçilik wezipelerini amala aşyrýan beýleki ygtyýarly edaralaryň özara hereketleri sanly ulgam arkaly, ýagny «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamy arkaly amala aşyrylar. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek we milli ykdysadyýetimize sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak babatynda toplumlaýyn işler yzygiderli ýerine ýetirilýär. Konsepsiýany durmuşa geçirmegiň çäklerinde köpugurly «Bir penjire» ulgamynyň maglumatlary toplaýyş, işleýiş we goraýyş milli maglumat merkeziniň döredilmegi ýurdumyzda sanly ykdysadyýetimiziň ösmegine uly itergi berýär. Ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginiň ýardam bermeginde, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy, Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasy hem-de Söwda we ösüş Konferensiýasy bilen hyzmatdaşlykda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak babatda Taslama resminamasyny durmuşa geçirmek boýunça işler alnyp barylýar. 2020-nji ýylyň 11-nji dekabrynda ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 25 ýyllygyna bagyşlanyp geçirilen halkara serginiň çäklerinde Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň arasynda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» atly 2021 — 2023-nji ýyllar üçin Taslama resminamasyna gol çekildi. 

Bu Taslama resminama laýyklykda, eksport we import amallarynda gözegçilige gatnaşýan döwlet gözegçilik edaralarynyň hem-de daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň arasyndaky özara iş gatnaşyklaryny ýönekeýleşdirmek we sazlaşdyrmak, şeýle hem gümrük taýdan resmileşdirme işleri amala aşyrylanda, pudagara töwekgelçiligi dolandyrmak ulgamynyň işini ýola goýmak meýilleşdirilýär. Şol sanda eksport-import amallaryna gatnaşýan ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de jemgyýetçilik guramalarynyň arasynda resmileşdirilen rugsat beriş resminamalarynyň elektron nusgasynyň dolanyşygy ýola goýlar.  

Taslama resminamasynyň durmuşa geçirilmegi, «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň ýurdumyzda ornaşdyrylmagy bilen, işewürlik şertleriniň gowulanmagy, amatly daşary söwda gurşawynyň döredilmegi we daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegi, ýurdumyzyň daşary söwdasynyň ösmegi, Türkmenistanyň halkara söwda bazarynda ornunyň ýokarlanmagy we berkemegi üçin oňaýly şert dörär. Şeýle hem daşary ykdysady işe gatnaşyjy taraplaryň bilelikde alyp barýan işleriniň ählisiniň sanly ulgama geçirilmegine, wagtyň tygşytlanmagyna, kagyz dolanyşygynyň azalmagyna, maglumatyň hereketde bolmagyna giň mümkinçilik berer. 

Milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak arkaly ýokary tehnologiýaly we bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2021-nji ýylyň 12-nji fewralynda gol çeken Kararyna laýyklykda, «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak boýunça Pudagara topar döredilip, onuň düzümi we Düzgünnamasy tassyklandy, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak boýunça ygtyýarly edara diýlip kesgitlendi. 

Şol ýylyň 27-nji fewralynda Pudagara toparyň birinji mejlisi geçirildi. Gümrük gullugynyň guramagynda geçirilen mejlisde «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak maksady bilen Pudagara iş toparyny döretmek hakynda çözgüt kabul edildi. Pudagara topara gatnaşýan ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we jemgyýetçilik guramalarynyň hukukçylaryndan, maglumat tehnologiýalary boýunça hünärmenlerinden we eksport-import amallarynda resmileşdirme işlerini alyp barýan wekillerinden ybarat bolan Pudagara iş toparynyň agzalary tassyklanyldy. Şeýle hem «Kiberhowpsuzlyk hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna we Türkmenistanyň Konstitusiýasyna laýyklykda, Pudagara iş topary tarapyndan «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň maglumat infrastrukturasynyň howpsuzlygyny üpjün etmegiň tertibi we aýratynlyklary kesgitlendi. 

Mälim bolşy ýaly, 2020-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan başlap, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynda gümrük taýdan resmileşdirmek işlerini doly awtomatlaşdyrýan «ASYCUDA World» utgaşdyrylan gümrük maglumat ulgamy işe girizildi. Bu ulgam «Bir penjiräniň» ýurdumyzda giňden ornaşdyrylmagynda amatly şertleri döretmek bilen, oňa binýat bolup hyzmat edýär. Munuň özi ýurdumyzda sanly ulgamyň giňden ornaşdyrylýandygynyň, şeýle hem Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin innowasiýalary höweslendirmek we gümrük amallaryny döwrebaplaşdyrmak boýunça guramaçylykly işleriň yzygiderli alnyp barylýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. 

«Bir penjire» ulgamy pudagara hyzmatdaşlygyň hem-de dessin maglumat alyşmagyň ösen düzümleriniň kemala getirilmegi üçin täze mümkinçilikleri açýar. Bu mümkinçilikleriň hatarynda uzak aralykdan maglumatlary geçirmek hem-de olara gözegçiligi ýola goýmak, gümrük resmileşdirmesi üçin zerur resminamalaryň sanyny azaltmak, ýerine ýetiriji ýa-da beýleki edaranyň çözgüdiniň netijelerini ylalaşmak we beýleki hyzmatlary bir ýerde jemlemek, harytlaryň eksport we import edilmegi bilen baglylykda ähli tölegleri elektron görnüşde tölemek ýaly amallary bellemeli. Şeýlelikde, munuň özi harytlary gümrük taýdan resmileşdirmek işiniň wagtyny tygşytlamaga ýardam eder. Mundan başga-da, ulgamyň ornaşdyrylmagynyň netijesinde, ýurdumyzyň daşary ykdysady işine gatnaşyjylaryň ygtyýarnamalary we beýleki rugsat beriş resminamalaryny ýygnamak üçin dürli edaralara gatnamazdan, sanly hyzmatdan peýdalanyp, bu ulgamyň üsti bilen elektron görnüşde arza bilen ýüz tutmak esasynda ähli gerekli resminamalary almaga mümkinçilik berer.  

«Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň ýurdumyzda üstünlikli ornaşdyrylmagy üçin Pudagara toparyň agzalarynyň özara hereketiniň utgaşdyrylyp alnyp barylmagy hökmany wezipeleriň biridir. Şol sebäpden hem, «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyndan ugur alnyp, dünýä tejribesinde bar bolan kanunçylyk namalaryna salgylanyp, «Bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak babatda kanunçylyk-hukuk binýadyna zerur üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmek üçin möhüm çäreler görülýär.  

Bu Taslama resminamasynyň uzak möhletli maksady döwlet edaralaryny güýçlendirmek, döwlet maliýeleşdirmesini gowulandyrmak we gurşawyň netijeliligini ýokarlandyrmak, daşary söwdany amala aşyrmak boýunça hususy telekeçiligiň wekilleriniň iş şertlerini has-da kämilleşdirmek arkaly Türkmenistanyň ykdysadyýetini berkitmegi, ýurduň üstaşyr geçirmek mümkinçiliklerini güýçlendirmegi we onuň dünýädäki we sebitdäki söwda kuwwatyny artdyrmagy göz öňünde tutýar. 

«Bir penjire» ulgamynyň üsti bilen döwlet edaralarynyň ýerine ýetirýän eksport-import işleriniň amatlylygy we awtomatlaşdyrylmagy, degişli edaralar tarapyndan berilýän ygtyýarnamalaryň we beýleki rugsat beriş resminamalarynyň, şeýle hem ol resminamalary almak üçin ýüztutmalaryň, geçirilýän tölegleriň elektron görnüşde bolmagy amallaryň bökdençsiz amala aşyrylmagyna oňyn şert döreder. Bu bolsa gözegçiligiň elektron görnüşde ýerine ýetirilmegi üçin her bir edaranyň ygtyýarlyklarynyň çäklerinde bitewi merkezleşdirilen maglumatlar binýadyny kemala getirer. Eksport-import amallary bilen bagly işler söwda jemgyýetçiligine gatnaşýan ähli taraplar üçin «Bir penjire» ulgamynyň üsti bilen amala aşyrylar we onda ýerine ýetirilýän işler, girizilýän maglumatlar bitewi maglumatlar binýadynda saklanar. Şeýlelik bilen, döwlet gözegçilik edaralaryna, daşary ykdysady işe gatnaşyjylara iş tertiplerini ýönekeýleşdirmek we sazlaşdyrmak, adalatly söwdany ýola goýmak, ýurduň halkara we işewürlik derejesini ýokarlandyrmak boýunça ýokary netijeleri gazanmaga badalga berer.  

«Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamy 22 sany moduly öz içine alyp, bu ulgamy ornaşdyrmak boýunça Pudagara toparyň düzümine girýän her bir edara üçin aýratynlykda işlenip taýýarlanylar we ol 9 sany wezipeleýin düzüm birliklerinden ybarat bolar. 

Bu ulgamyň esasy düzüm bölegi şahsy iş otagynyň dolandyryş panelidir. Onuň üsti bilen her bir ulanyjy üçin öz ygtyýarlyklaryny umumy görmäge, ýagny özüne degişli resminamalar boýunça amallary ýerine ýetirmäge, habarlary degişli edaralara ugratmaga, şeýle hem resminamalaryň ýagdaýyny yzarlamaga we gözegçilik etmäge, şahsy sazlamalaryny üýtgetmäge ýa-da goşmaçalary girizmäge, ulanyjy adyny we giriş açar sözüni çalyşmaga mümkinçilikler dörediler.  

Aýratyn dolandyryş panelleri bolsa, doly ýa-da bölekleýin elektron resminamalary we wezipeleri gözden geçirmek, şeýle hem şahsy otagyň sazlamalaryny görmek hem-de üýtgetmek üçin niýetlener. Ulgamda şahsy iş otagyny döretmek arkaly hyzmatlar elektron usulda bir ulgamdan (portaldan) peýdalanmagyň üsti bilen amala aşyrylar. 

«Bir penjire» ulgamynyň ornaşdyrylmagy halkara konwensiýalaryň we abraýly halkara guramalaryň teklipleriniň talaplaryna laýyk gelýär. Ol «Gümrük amallarynyň ýönekeýleşdirilmegi we sazlaşyklylygy hakyndaky halkara Konwensiýasynyň» (Kioto konwensiýasynyň), Bütindünýä Söwda Guramasynyň Söwda amallaryny ýönekeýleşdirmek baradaky Ylalaşygynyň, Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň 33 — 35-nji teklipleriniň we birnäçe beýleki halkara şertnamalaryň talaplaryny doly kanagatlandyrýar.  

Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak, ýurdumyzy mundan beýläk-de ösdürmek ugrunda edýän aladalary üçin hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, belent maksatlary hemişe rowaç bolsun! 

Serdar ARAZOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň başlygy.

Türkmenistan parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatyna ygrarly bolmak bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döwletara derejede hem-de abraýly halkara guramalaryň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy ösdürýär. Munuň şeýledigini geçen hepdäniň uly ähmiýetli wakasy hem aýdyňlygy bilen görkezdi. 

15-16-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda ýurdumyzyň başlangyjy boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat utgaşykly görnüşde geçirildi. 

Hazar sebitine şeýle uly gyzyklanma birnäçe möhüm ýagdaýlar bilen şertlendirilendir. Ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak şolaryň hatarynda aýratyn orun eýeleýär. Hazar deňziniň geosyýasy hem-de geoykdysady gatnaşyklaryň esasy merkezleriniň birine öwrülýändigi nazara alnanda, onuň ähmiýeti geografik çäklerden has alyslara uzaýar. Bu ýerde deňiz, guryýer we howa ýollaryny özünde jemleýän dünýä derejesindäki iri üstaşyr ulag halkasy kemala gelýär. Forumyň öňüsyrasynda türkmen deňiz kenar ýakasynda ulag toplumynda we logistikada gazanylan üstünlikleri, hödürlenilýän häzirki zaman hyzmatlaryň giň gerimli görnüşlerini görkezýän sergileriň birnäçesi guraldy. 

Ugurdaş sergiler Türkmenbaşy Halkara howa menzilinde hem-de Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda ýaýbaňlandyryldy. Şolarda ata Watanymyzyň hem-de daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň ýeten sepgitleri görkezildi. Bulardan başga-da, daşary ýurtly myhmanlara türkmen halkynyň asyrlaryň dowamynda saklanyp gelýän baý medeni mirasy, döredijilik däpleri barada gürrüň berýän sergi bilen tanyşmaga mümkinçilik döredildi. Foruma gatnaşyjylar üçin sungat ussatlarynyň konserti guraldy. 

Ýurdumyzda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň geçirilmegi ata Watanymyzyň dünýä giňişligindäki belent abraýynyň hem-de Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge gönükdirilen netijeli başlangyçlarynyň ykrar edilmeginiň subutnamasydyr. 

Foruma 40-a golaý döwletiň hem-de halkara guramalaryň 30-dan gowragynyň wekiliýetleri gatnaşdylar. Bu çäre BMG-niň edaralarynyň ýolbaşçylaryny, abraýly halkara, sebit we sebitara guramalaryň hem-de maliýe düzümleriniň ýolbaşçylaryny, hususy ulgamyň, hökümete dahylsyz birleşikleriň, ylmy toparlaryň wekillerini birleşdirdi. Türkmen tarapyndan forumyň işine Hökümet agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri gatnaşdylar. 

Mälim bolşy ýaly, bu forumy biziň ýurdumyzda geçirmek başlangyjy Türkmenistan tarapyndan öňe sürüldi hem-de BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 2021-nji ýylda kabul edilen Kararnamada berkidildi. Bu teklibiň wajypdygy döwrüň talaplary bilen tassyklanyldy. Ulag ulgamy dünýä ykdysadyýetiniň esasy ugurlarynyň biri hem-de dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň durnuklylygyna we deňagramlylygyna gönüden-göni täsir edýän ählumumy durnukly ösüşiň möhüm şerti bolup durýar. 

Forumyň ähli mejlisleri Birleşen Milletler Guramasynyň web platformasynda onuň resmi dilleriniň dördüsinde — iňlis, fransuz, ispan hem-de rus dillerinde göni ýaýlymda görkezildi. 

Utgaşykly görnüşde geçen forumyň esasy maksady deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň (DÇBÖBD) durnukly ulag we onuň bilen bagly Durnukly ösüş maksatlary ulgamynda gazanan ösüşini seljermekden, şunuň bilen baglylykda, koronawirus pandemiýasynyň hem-de beýleki wehimleriň täsirini kesgitlemekden ybarat boldy. Şeýle hem COVID-19-dan soňky dikeldişde ulagyň esasy orny, howanyň üýtgemeginiň täsirini azaltmak we oňa uýgunlaşmak bilen bagly meselelere garaldy. 

Pandemiýa döwründen soň düzümi maliýeleşdirmek, onuň durnuklylygyny üpjün etmek üçin bilimleri, tejribäni hem-de innowasion çemeleşmeleri — çözgütleri alyşmak, DÇBÖBD-de ulag düzüminiň ösüşini we tehniki taýdan hyzmat edilişini gowulandyrmak üçin maslahatlary hem-de mümkinçilikleri ýüze çykarmak, DÇBÖBD-niň bähbitleri üçin ulag ulgamynda halkara goldawy giňeltmek, bu ulgamda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak forumyň esasy wezipeleri boldy. 

Maslahatyň işiniň öňüsyrasynda “Awaza” kongresler merkeziniň eýwanynda elektron görnüşli sergi guraldy. Onda deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleri hem-de ýurdumyzyň ulag-kommunikasiýa toplumynyň gazanan üstünlikleri görkezildi. Sergide ilaty 533 million adama barabar bolan deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň 32-si barada gürrüň berildi. Bu ýurtlaryň çäk taýdan ýerleşişi olaryň beýleki ýurtlar bilen ykdysady gatnaşyklaryna täsirini ýetirýär. Şonuň netijesinde, olar ykdysadyýetiň düzümleýin kämilleşdirilmegi üçin zerur maýa goýum hem-de maliýeleşdirmek, tehnologiýalar we hyzmatlar ýaly ugurlarda ählumumy söwdanyň artykmaçlyklaryndan doly derejede peýdalanyp bilmeýärler. Şunuň bilen birlikde, monitorlarda ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlyk üçin giň ýollary açýan, geljegi uly taslamalar barada maglumatlar berildi. 

Maslahatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň beýan eden täze başlangyçlarynyň ähmiýeti aýratyn nygtaldy. Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylaryň öňünde wideoýüzlenme bilen çykyş edip, Türkmenistanyň ählumumy ulag hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmäge hem-de giňeltmäge taýýardygyny tassyklady. Şol başlangyçlaryň hatarynda BMG-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň bähbitlerini goramaga gönükdirilen hem-de BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmek, Baş Assambleýanyň “Ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ornuny ýokarlandyrmak hakynda” Kararnamasyny işläp taýýarlamaga girişmek baradaky teklipler bar. 

“Türkmenistan XXI asyryň ulag gurluşynyň integrasiýa ösüşiniň giňişlikleriň, sebitleriň, senagat, serişde, adam mümkinçilikleriniň baglanyşygydygyna ynanýar. Geljek iň uly halkara hem-de sebit deňiz, derýa, awtomobil we demir ýollaryna, howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasy hem-de hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen birleşdirilen ulag aragatnaşyk ulgamyna degişlidir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çykyşynda nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz şu forumyň kabul eden çözgütleriniň we teklipleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça 2024-nji ýylda geçirilmegi göz öňünde tutulan üçünji maslahatyna taýýarlyk görmegiň esasyny düzjekdigine ynam bildirdi hem-de Türkmenistanyň öz hyzmatdaşlary we pikirdeşleri bilen bilelikde öňde goýlan bu maksatlara ýetmek üçin aýgytly hereket etjekdigini aýtdy. 

Foruma gatnaşyjylara Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň iberen ýüzlenmesi hem okaldy. Onda ulag ulgamyndaky arabaglanyşygyň ähli ýurtlaryň geljegi, aýratyn-da, söwdada nyrhlary peseltmek we ählumumy bazarlara elýeterliligi gowulandyrmak babatda DÇBÖBD üçin möhüm ähmiýete eýedigi bellenilýär. Şunda ykdysadyýetleriň we adamlaryň ýakynlaşmagyna ýardam bermek, oba hem-de şäher etraplarynyň arasyndaky gatnaşyklary pugtalandyrmak, durnuklylygy ýokarlandyrmak, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň örän wajypdygyna üns çekildi. Şunuň bilen birlikde, geljekde bilelikdäki tagallalary işjeňleşdirmegiň hem-de çözgütleriň ähmiýetini artdyrmagyň, düzümi maliýeleşdirmekde ýetmeýän serişdeleriň öwezini dolmak, şol sanda durnukly ulag ulgamyna maýa goýumlary goýmak üçin hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmagyň wajypdygy nygtaldy. 

Çykyş edenler deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ygtybarly ulag düzümine, sebit hem-de dünýä söwdasyna işjeň gatnaşmak üçin netijeli üstaşyr gurallarynyň döredilmegine garaşlydygyny bellediler. 

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag babatda sebitara hem-de halkara gatnaşyklary gowulandyrmak, üstaşyr ugurlary giňeltmek üçin onuň kadalaşdyryjy hukuk binýadyny we düzümleýin gurallaryny kämilleşdirmek, sanly ulgamy işjeňleşdirmek, geçelgeleriň işine goldaw bermek üçin oýlanyşykly syýasaty işläp taýýarlamak hem-de mümkin bolan ähli çeşmelerden maliýe serişdelerini çekmegiň hasabyna ekologik taýdan arassa we netijeli ulag ýollaryny ösdürmek, ulag düzümindäki päsgelçilikleri aradan aýyrmak çözgüdi kabul etmegiň esasy bäş ugry hökmünde görkezildi. Munuň özi ilkinji dört maksada ýetmek üçin aýratyn ähmiýetli hasaplanýar. 

Forumyň ikinji gününiň maksatnamasy ugurdaş çäreleri — Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek boýunça utgaşdyryjy geňeşiň mejlisini (Aşgabat ylalaşygy esasynda) hem-de “Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar — Afrika: ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri” atly ministrler derejesindäki duşuşygy öz içine aldy. 

 Maslahatyň dowamynda birnäçe köptaraplaýyn we ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi. 

Forumyň işiniň netijeleri Jemleýji Beýannamada berkidildi. Şonda COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň durnukly dikeldilişi üçin ulag arabaglanyşygynyň güýçlendirilmeginiň hem-de Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ýerine ýetirilişini we Durnukly ösüş maksatlarynyň gazanylmagyny tizleşdirmegiň wajypdygy bellenilýär. Şunuň bilen baglylykda, halkara we sebit bazarlaryny deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar bilen birleşdirmekde üstaşyr daşamalaryň eýeleýän ähmiýetli orny nygtalýar. 

Resminamada bellenilişi ýaly, maslahat halkara bileleşigi deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ykdysady taýdan okgunly hem-de durnukly ösüşi üçin zerur şert bolup durýan netijeli ulag düzümini döretmekde ulag aragatnaşygyny ösdürmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek we utgaşdyrmak boýunça işleri goldamaga çagyrýar. Şunuň bilen bir hatarda, kämil üstaşyr daşamalary we söwdany ýeňilleşdirmek, COVID-19 pandemiýasyndan soňky durnukly dikeldiş üçin sanly ulgamlary pugtalandyrmak tagallalary birleşdirmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi. 

Şeýle-de ulag ulgamynda howanyň üýtgemeginiň täsirlerini azaltmak hem-de oňa uýgunlaşmak, adatdan daşary howa ýagdaýlary emele gelen halatynda olara taýýar bolmak babatda zerur serişdeleriň we hyzmatlaryň jemlenilmegi üçin deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleriniň artdyrylmagynyň örän möhümdigi nygtalýar. 

Resminamada Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň netijeleri boýunça esas edilip alnan durnukly ulag boýunça Aşgabat prosesini dowam etmegiň, ýokary derejeli yzygiderli halkara duşuşyklary, köptaraplaýyn maslahatlaşmalary geçirmegiň, bu işleriň çäklerinde bilim beriş çäreleriniň mümkinçiligini we guralyşyny pugtalandyrmagyň möhümdigine aýratyn üns berildi. 

Häzir BMG-niň Baş Assambleýasynyň şu ýylyň 13-nji sentýabrynda açyljak 77-nji sessiýasynyň resminamasy hökmünde Awazada kabul edilen Jemleýji Beýannamany taýýarlamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. 

“Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ulag aragatnaşygynyň anyk wezipelerine hem-de Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde gazanylan tejribeler we meseleler”, “Pandemiýadan soňky döwürde durnukly ösüşi üpjün etmek üçin ulag aragatnaşygyny maliýeleşdirmek — esasy meseleler we çözgütler” ady bilen geçirilen mejlislerde Türkmenistan tarapyndan ulag ulgamynda sebit, dünýä derejesinde netijeli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge, onuň has amatly görnüşlerini işläp taýýarlamaga gönükdirilip öňe sürlen netijeli başlangyçlaryň wajypdygy we olara bolan islegiň uludygy nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, bu ugurda oňyn halkara gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna, döwletlere hem-de sebitlere uly ykdysady mümkinçiligi üpjün edip bilýän, olaryň strategik bähbitlerini utgaşdyrmaga ukyply kuwwatly birleşdiriji serişde, geosyýasatyň möhüm ýagdaýy bolup durýan, ýaýbaňlandyrylan, howpsuz, döwrebap üstaşyr ulag düzümleriniň kemala getirilmegine ýurdumyzyň goşandyna ýokary baha berildi. 

Üstaşyr ulag ulgamynda netijeli ugurlaryň döredilmegi deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň toparynyň dünýä ykdysadyýetine ýakynlaşmagy üçin örän wajypdyr. 

Pikir alyşmalaryň çäklerinde forumyň wekilleri şu maslahatyň awtomobil, demir ýol, deňiz we howa ýollaryny özüne birleşdirýän ulag ulgamlarynyň sazlaşykly ösmegine, bu ulgamda giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin intermodal logistik merkezleri döretmäge ýardam etmelidigi barada umumy pikiri aýtdylar. Maslahatyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler hem-de olaryň hyzmatdaşlary üçin ygtybarly hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýmak, bar bolan meselelere ünsi çekmek babatda oňat mümkinçilik bolup durýandygy nygtaldy. 

Forumyň çäklerinde ikitaraplaýyn duşuşyklar, şol sanda Türkmenistanyň Hökümetiniň agzalary bilen birnäçe daşary ýurtlaryň hem-de halkara guramalaryň wekiliýetleriniň arasynda duşuşyklar geçirildi. Şol duşuşyklarda sebitiň we dünýäniň halkara ykdysady gatnaşyklaryň ösmegine kuwwatly itergi berjek täze ulag geçelgelerini döretmek hem-de ozal hereket edýänlerini giňeltmek boýunça geljegi uly taslamalary nazara almak bilen, hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

17-nji awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky «Berkarar» myhmanhanasynda Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna badalga bermek dabarasy geçirildi. 

Multimodal gatnawlary ösdürmekde köpugurly sanly çözgüt bolup durýan Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminama (Global Transit Document) Ýewropa — Kawkaz — Aziýa halkara ulag geçelgesiniň (TRACECA) hökümetara komissiýasynyň Hemişelik sekretariatynyň Halkara ulag diplomatiýasy merkezi, GDA agza ýurtlarynyň Ýolçularynyň hökümetara geňeşi, dünýäniň iri maglumat tehnologiýalaryny işläp düzüjileri hem-de Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany ulanmaga gyzyklanma bildirýän ýurtlar bilen oňyn hyzmatdaşlygynyň netijesidir. 

Halkara üstaşyr ýük daşamalaryny has ýeňilleşdirmäge gönükdirilen ýeke-täk multimodal resminamany işläp taýýarlamak maksady bilen, ozal iş topary döredilipdi. Şonuň düzümine TRACECA agza ýurtlaryň döwlet we gümrük edaralarynyň, synçylaryň — TRACECA maksatnamasyny ulanyjy hökmünde Türkmenistanyň hem-de TRACECA-nyň hyzmatdaşy bolan BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň wekilleri girdiler. 2020-nji ýyldan bäri Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň konsepsiýasynyň üstünde gaýtadan işlemek we onuň jemleýji görnüşini taýýarlamak boýunça işler depginli alnyp baryldy. 2022-nji ýyldan bolsa synag ýük daşamalaryny taýýarlamagyň üstünde bilelikde işlemäge başlanyldy. 

Ýewropa — Kawkaz — Aziýa halkara ulag geçelgesiniň (TRACECA) Hökümetara komissiýasynyň Hemişelik sekretariatynyň Baş sekretary A.Asawbaýew çärä gatnaşyjylaryň öňünde sanly ulgam arkaly çykyş edip, Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany ornaşdyrmagyň Aşgabat prosesiniň çäklerinde ýükleri ibermegiň dünýä derejesindäki halkasyny sanlylaşdyrmaga wajyp goşant boljakdygyny belledi. Halkara ulag geçelgesiniň sanly maksatnamasyny durmuşa geçirmek ulaglaryň dürli görnüşlerini birleşdirýän sebitleýin sanly ulgamy döretmäge mümkinçilik berer. Munuň özi TRACECA agza ýurtlaryň köpüsiniň, ilkinji nobatda, Merkezi Aziýa döwletleriniň deňze çykalgasy bolmandygy göz öňünde tutulanda aýratyn wajypdyr. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna badalga bermek dabarasyna Halkara ulag diplomatiýasy merkeziniň Ýerine ýetiriji sekretary I.Runow, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna agza ýurtlaryň Ýolçularynyň hökümetara geňeşiniň başlygy B.Karimow hem-de sebitiň ýurtlarynyň — Gazagystanyň, Täjigistanyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň wekilleri gatnaşdylar. 

Çykyşlarda XXI asyryň üçünji onýyllygynyň sepgidinde dünýä ykdysadyýetiniň ykdysady we ösüş ýagdaýlarynyň dürli sebitleriň hem-de yklymlaryň döwletlerini baglanyşdyrýan multimodal geçelgeleriň ugrunda ulag işlerini dolandyrmagy amatly ýagdaýa getirmek maksady bilen, bir nusga getirilen Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany işläp taýýarlamaga we ornaşdyrmaga aýratyn zerurlygy döredendigi nygtaldy. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň ornaşdyrylmagy multimodal daşamalary amala aşyrmak, halkara söwdany hem-de işewürligi alyp barmak üçin şertleri gowulandyrmak bilen birlikde, milli býujetlere salgytlaryň gelmeginiň artmagyny üpjün edip, gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi üçin durmuş-ykdysady we täjirçilik artykmaçlyklarynyň döremegine ýardam berer. 

Taslama gatnaşyjylar ulag ulgamynyň sanlylaşdyrylmagynyň sebitiň ýurtlaryna uly ykdysady we syýasy bähbidi üpjün edip bilýän, olaryň strategik bähbitlerini birleşdirýän kuwwatly özara ýakynlaşdyryjy serişde bolup durýandygyny nygtap, bir aýyň dowamynda 2022 — 2024-nji ýyllarda Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyny durmuşa geçirmek babatda anyk çäreleriň meýilnamasyny işläp taýýarlamaga taýýardyklaryny biragyzdan beýan etdiler. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna resmi badalga bermek dabarasynyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar Bilelikdäki Beýannamany kabul etdiler. Şonda taraplaryň dürli derejelerde hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy sanly ulgamy döretmek baradaky teklibi öňe ilerletmek boýunça mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmäge taraplaryň taýýardygy tassyklanyldy. 

17-nji awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň “Berkarar” myhmanhanasynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň hem-de oňa gabatlanyp guralan çäreleriň netijelerine bagyşlanan brifing geçirildi. 

Daşary işler ministrligi tarapyndan guralan brifinge Hökümet agzalary, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň we Mejlisiniň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 

Bellenilişi ýaly, parahatçylyk söýüjilik, oňyn Bitaraplyk we netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanan daşary syýasat ugruny yzygiderli durmuşa geçirýän Türkmenistan Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegi bilen baglanyşykly möhüm wezipeleriň çözgütlerini işläp taýýarlamak boýunça tagallalary birleşdirmekde işjeň orny eýeleýär. Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ulag ulgamyna wajyp orun berilýär. Bu ugurda ýurdumyz sebit hem-de transkontinental derejede ýaýbaňlandyrylan multimodal üstaşyr ulag we logistika düzümlerini kemala getirmek boýunça iri taslamalaryň başyny başlaýar, olary daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bilelikde durmuşa geçirýär. 

Şunuň bilen baglylykda, bu meseläniň ileri tutulýan ugurlary, olar babatda pandemiýadan soňky döwürde täzeden dikeltmek, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini peseltmek we oňa uýgunlaşmak, geljegi nazarda tutup, özara hereket etmegiň möhüm ugurlaryny kesgitlemek bilen birlikde, häzirki döwrüň ýagdaýlaryndan, wehimlerinden ugur alyp, sazlaşykly çemeleşmeleri we teklipleri işläp taýýarlamak boýunça ara alyp maslahatlaşmalar hem-de pikir alyşmak üçin gepleşikleriň açyk meýdançasy hökmünde forumyň anyk ähmiýeti nygtaldy. 

Foruma gatnaşyjylaryň iri wekilçilikli düzümi hem-de daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri tarapyndan uly gyzyklanma bildirilmegi onuň örän wajypdygyna we möhüm isleg bildirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri maslahaty dessin hem-de giňişleýin beýan etdiler, metbugatda neşir etmegi, internet portallarynda ýerleşdirmegi hem-de oňa bagyşlanan gepleşikleri we habarlary ýaýlymlara bermegi dowam etdirýärler. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň goldamagynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat bütin dünýäde parahatçylygyň, abadançylygyň bähbidine durnukly ulag ulgamynda netijeli sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna hem-de giňeldilmegine uly goşant boldy. 

19-njy awgustda Daşary işler ministrliginde geçirilen brifing BMG-niň howandarlygynda Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan guralan forumyň netijelerine bagyşlandy. Duşuşyga Türkmenistandaky diplomatik wekilhanalaryň we halkara guramalaryň, ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri çagyryldy. 

Brifingiň barşynda maslahatyň işine işjeň gatnaşan ähli döwletlere we halkara guramalara hoşallyk bildirildi. Onuň münberinden beýan edilen oňyn teklipler, pikirler we maslahatlar durnukly ulag ulgamynda hem-de ygtybarly sebitara ulag düzümini ösdürmek boýunça tagallalary birleşdirmekde ählumumy gün tertibini durmuşa geçirmek boýunça geljekki bilelikdäki iş üçin esas döreder. 

Forumy guramakda BMG-niň az ösen döwletler, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekiliniň müdiriýeti esasy hyzmatdaş bolup çykyş etdi. Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasyndan kärdeşlere, şol sanda BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasyna bu möhüm çäräni taýýarlamak we geçirmek boýunça sazlaşykly, netijeli işi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirildi. 

Brifingiň barşynda maslahata gatnaşyjylara sanly ulgam arkaly ýüzlenen hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňe süren başlangyçlaryna aýratyn üns berildi. 

Çykyş edenleriň belleýşi ýaly, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen forumyň ähmiýeti örän uludyr. Milli, sebit we ählumumy derejedäki okgunly durmuş-ykdysady ösüş ulag hem-de logistik düzümiň kämilleşdirilmegini we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegini talap edýär. 

20-nji awgustda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen bilelikde Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň ýanyndaky ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy. 

Bu waka ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň, şol sanda Döwlet serhet gullugynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak hem-de pugtalandyrmak, harby gullukçylaryň degişli gulluk, ýokary derejeli ýaşaýyş şertlerini döretmek boýunça döwlet tarapyndan maksatnamalaýyn çäreleriň amala aşyrylýandygynyň nobatdaky beýanyna öwrüldi. 

Mahlasy, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň durmuşyndaky ähli ulgamlaryň okgunly ösüşini, Diýarymyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna ynamly goşulyşmagyny üpjün etmäge gönükdirilen daşary we içeri syýasatynyň yzygiderli hem-de üstünlikli durmuşa geçirilýändigini ýene-de bir gezek bütin aýdyňlygy bilen görkezdi. 

(TDH)

Bagabat, 20-nji awgust (TDH). Şu gün Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen bilelikde Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň ýanyndaky ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy. Bu waka ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak we pugtalandyrmak, harby gullukçylaryň degişli gulluk, ýokary derejeli ýaşaýyş şertlerini döretmek boýunça döwlet tarapyndan maksatnamalaýyn çäreleriň amala aşyrylýandygynyň nobatdaky beýanyna öwrüldi. 

Milli goşunyň goranyş ukybyny we onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk derejesine esaslanýan, goranyş häsiýetli Harby doktrina laýyk derejede berkitmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň hemişe üns merkezinde durýar. 

Ir säherden Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen bilelikde wakanyň geçýän ýerine geldi. 

Bu ýerde ýurdumyzyň goranmak ministri, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň sekretary B.Gündogdyýew Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň ýanyndaky ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna taýýardygy barada hasabat berdi. 

“Serhet owazlary” aýdym-saz we tans toparynyň ýerine ýetiren “Jan Watanym, Türkmenistan!” atly edebi-sazly kompozisiýasy hem-de “Ýör, öňe Watan!” atly Bitarap Watanymyzy, türkmen halkynyň agzybirligini wasp edýän joşgunly aýdymy bu ýerde guralan dabara özboluşly baýramçylyk öwüşginini çaýdy. 

Tolgundyryjy pursat ýetip geldi — Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen bilelikde täze binalar toplumynyň toý bagyny kesdi hem-de ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan harby özgertmeleri durmuşa geçirmegiň çäklerinde gurlan binalar toplumyna girdi. Bu ýerde harby gullukçylaryň ýokary derejeli gullugy we oňaýly dynç almagy üçin ähli zerur şertler döredilipdir. 

Harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetiniň ýolbaşçysy Ç.Amanow toplumyň çäginde gurlan binalar, olarda döredilen mümkinçilikler barada hasabat berdi hem-de harby gullukçylar üçin niýetlenen naharhana, esgerleriň ýatakhanasy, olardaky şertler we beýleki ugurdaş desgalaryň aýratynlyklary, harby gullukçylaryň ýerine ýetirýän hojalyk işleriniň ugurlary bilen tanyşdyrdy. 

150 orunlyk naharhanada ýokumly tagamlary taýýarlamak, serhetçileri talabalaýyk iýmitlendirmek üçin ähli zerur şertler üpjün edilipdir. Naharhananyň we aşhananyň enjamlaşdyrylyşy hem-de arassaçylyk derejesi häzirki zaman talaplaryna doly laýyk gelýär. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň ýolbaşçylary harby gullukçylar üçin taýýarlanylýan tagamlaryň ýokumlylyk derejesi we görnüşleri bilen gyzyklandylar. 

Naharhanada milli tagamlaryň dürli görnüşleri taýýarlanylýar hem-de olaryň tagamyna, ýokumlylyk derejesine möhüm ähmiýet berilýär. Bu ýerde gurnalan häzirki zaman enjamlary hem-de aşpezleriň işlemegi üçin döredilen şertler naharlary taýýarlamak işlerini ýeňilleşdirýär. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygyna we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygyna taýýarlanylan tagamlar görkezildi. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň ýolbaşçylary harby gullukçylar bilen söhbetdeş bolup, olaryň gulluk şertleri, isleg-arzuwlary hem-de boş wagtlarynda näme bilen meşgullanýandyklary bilen gyzyklandylar. 

Serhetçiler ýakyn geljekde ele almagy arzuw edýän hünärleri barada gürrüň berdiler. Hormatly Arkadagymyz we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy häzirki döwürde döwletimiz tarapyndan Watanymyzyň geljegi bolan ýaşlaryň bilim hem-de hünär taýýarlygy üçin maksatnamalaýyn çäreleriň durmuşa geçirilýändigini bellediler. Bularyň ählisi ýaşlarda watansöýüjilik ruhuny berkitmekde, zähmetsöýerligi, maksada okgunlylygy terbiýelemekde aýratyn zerurdyr. 

Harby gullukçylar boş wagtlary aýdym-saz sungaty bilen meşgullanýandyklaryny gürrüň berdiler we Watanymyzy wasp edýän aýdymy ýerine ýetirdiler. 

Gahryman Arkadagymyz şu ýylyň 1-nji sentýabrynda Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň VII gurultaýynyň geçiriljekdigini, onda ýaşlar syýasatyna degişli birnäçe meselelere garaljakdygyny aýdyp, harby gullukçylaryň bu gurultaýa hödürlejek teklipleri bilen gyzyklandy. Halk Maslahatynyň Başlygynyň belleýşi ýaly, ýaşlar her bir işde öňbaşçy bolmalydyrlar hem-de Diýarymyzyň durmuşyndaky möhüm ähmiýetli wakalara işjeň gatnaşmalydyrlar. Gahryman Arkadagymyz şu mesele boýunça ýaşlar bilen duşuşandygyny we şonda ýaşlar tarapyndan birnäçe teklipleriniň beýan edilendigini aýtdy hem-de şu günki harby gullukçylaryň ýaşlar syýasaty bilen bagly teklipleriniň, isleg-arzuwlarynyň döwlet Baştutanymyza ýetiriljekdigini nygtady. 

Güneşli ülkämiziň dürli künjeklerinden harby gullugy geçmäge gelen serhetçi esgerler ýokary derejeli gulluk ugrunda ähli zerur şertleriň döredilýändigi üçin hormatly Prezidentimize alkyş sözlerini aýtdylar hem-de şöhratly pederlerimiziň Watana gulluk etmegiň asylly däplerini mynasyp dowam etdirjekdiklerine ynandyrdylar. 

Soňra Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy hem-de Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy toplumyň çäginde Hojalyk müdiriýetiniň harby gullukçylarynyň ösdürip ýetişdiren gök, bakja, miwe, ir-iýmiş we azyk önümleriniň dürli görnüşlerinden ybarat bolan sergini synladylar. 

Bu ýerde harby gullukçylar tarapyndan bölünip berlen ýerlerde ösdürilip ýetişdirilýän gök, bakja ekin we miwe önümleriniň dürli görnüşleri: üzümiň “Alaman doýran”, “Rowaç”, “Sary kişmiş”, “Şa serpaý”, “Taýpy”, “Gyzyl üzüm” görnüşleri goýlupdyr. Şeýle hem almanyň, garalynyň, armydyň dürli görnüşleri, hyýaryň, pomidoryň, kelemiň ýazky we güýzki görnüşleri görkezilýär. Bu ýerde ekerançylyk ylmynyň gazananlary netijeli ulanylyp, önümleriň täze görnüşleriniň taýýarlanylandygyny görkezýän şekiller bar. Şeýle-de et we et önümlerine, süýt önümlerine möhüm orun berlipdir. Munuň özi harby we hukuk goraýjy edaralaryň kömekçi hojalyklarynda maldarçylygy, guşçulygy ösdürmäge möhüm ähmiýet berilýändigini alamatlandyrýar. 

Ýurdumyzda bar bolan tebigy serişdeleri we mümkinçilikleri has doly peýdalanmagyň hasabyna azyk bolçulygyny üpjün etmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Bu wezipeleriň üstünlikli çözülmegi dürli düzümlerde we pudaklarda ýokary girdejili kömekçi hojalyklaryň döredilmegini şertlendirýär. Harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýeti munuň aýdyň mysalydyr. 

Olarda öndürilýän önümleriň möçberiniň artdyrylmagy harby we hukuk goraýjy edaralaryň şahsy düzümlerini zerur azyk önümleri bilen doly üpjün etmäge mümkinçilik berýär hem-de olar ýurdumyzda azyk howpsuzlygynyň berkidilmegine mynasyp goşant goşýar. Mundan başga-da, bu ýerde oba hojalyk önümleriniň dürli görnüşlerini ösdürip ýetişdirmegiň usullary öwrenilýär, olaryň görnüşlerini artdyrmak, ekerançylyk meýdanlaryny giňeltmek boýunça zerur işler alnyp barylýar. 

Harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetiniň döredilmegi azyk bolçulygyny üpjün etmek bilen bir hatarda, harby gullukçylaryň Diýarymyzyň ekologiýa ýagdaýynyň mundan beýläk-de gowulanmagyna mynasyp goşant goşmagyna ýardam edýär. Degişli çäklerde ösdürilip ýetişdirilýän miweli we saýaly agaçlar amatly howa gurşawynyň emele gelmegine mümkinçilik berýär. 

Ýeri gelende aýtsak, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetine degişli ýer bölekleri bolup, olarda gök, bakja ekinleri, ir-iýmişli baglar ösdürilip ýetişdirilýär. Ajaýyp tebigatymyzyň gözel künjeklerinde, sahawatly türkmen topragynda, çeşme-çaýlaryň akabalarynyň ugurlarynda dürli görnüşli miweli agaçlar ösdürilip ýetişdirilýär. Bu ýerleriň ekerançylyk we ir-iýmişli baglary ösdürmek üçin aýratyn ýaramlydygy ylmy taýdan esaslandyryldy. Bu bolsa ýerine ýetirilýän işleriň häzirki zaman ylmy bilen utgaşykly alnyp barylýandygyny görkezýär. 

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy boýunça döredilen Hojalyk müdiriýetine degişi ýerlerde ösdürilip ýetişdirilýän ter miwe önümlerinden dürli mürepbeleriň, miweli içgileriň taýýarlanyp, olaryň harby gullukçylara berilýän tagamlaryň sanawyna girizilýändigini bellemek gerek. Bu işler ýaş esgerleriň ene topraga söýgüsini artdyrýar.  

Harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetine degişli ammarlar hem-de sowadyjylar bolup, olaryň netijeli peýdalanylmagy tutuş ýylyň dowamynda ter gök we miwe önümleri bilen üpjünçiligiň pugtalandyrylmagyna ýardam berýär. 

Soňra Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa toplumyň okuw otagyna bardylar. Bu ýerde müdiriýetiň ýolbaşçysy interaktiw tagtanyň kömegi arkaly harby gullukçylar bilen baglara ideg etmegiň aýratynlyklary, olaryň suwarylyşy we miweli baglary sapmak usullary bilen baglanyşykly okuw sapaklarynyň geçirilýändigi barada aýtdy. 

Hormatly Arkadagymyz we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy dürli künjeklerde, boş meýdanlarda bagçylygy hem-de üzümçiligi, gök ekerançylygy ösdürmek işleriniň netijeli ýerine ýetirilmeginiň önüm bolçulygyny üpjün etmek bilen bir hatarda, ekologiýa taýdan sagdyn daşky gurşawy döretmekde aýratyn ähmiýetlidigine ünsi çekdiler. 

Gahryman Arkadagymyz hem-de Mejlisiň ýolbaşçysy ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň kömekçi hojalyklarynda gök önümleri ösdürip ýetişdirmegiň, maldarçylygy hem-de guşçulygy ösdürmegiň ykdysady taýdan bähbitlidigini aýdyp, bu işleriň azyk bolçulygyny pugtalandyrmak bilen bir hatarda, ýaş esgerlerde zähmete bolan söýgini terbiýelemekde-de zerurdygyny bellediler. 

 Bu ýerde Hojalyk müdiriýetiniň düzümlerinde ulanylýan serişdeler we harby gullukçylar üçin ýörite lybaslar goýlupdyr. 

Serhetçileriň ýaşaýyş-durmuş şertleri bilen tanyşlygyň dowamynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň ýolbaşçylary esgerleriň ýatakhanasyna baryp gördüler. Onda oňaýly dynç almak üçin ähli zerur şertler döredilipdir. 

Göwnejaý enjamlaşdyrylan esger ýatakhanasynda harby gullukçylar üçin niýetlenen serişdeler bilen bir hatarda, olaryň harby we sport lybaslarynyň görnüşleri goýlupdyr. Ýeri gelende aýtsak, bu lybaslaryň ýurdumyzyň häzirki zaman ülňülerine laýyk enjamlaşdyrylan dokma toplumlarynda ekologiýa taýdan arassa çig maldan taýýarlanylandygyny aýratyn bellemek gerek. 

Hormatly Arkadagymyz şu gün säher bilen döwlet Baştutanymyzdan harby we hukuk goraýjy edaralaryň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşmak baradaky tabşyrygy alanlarynda, bu ýerde ösdürilip ýetişdirilen önümlerden gowşuryljak süýjülik dadymlygy Döwletliler köşgünde terbiýelenilýän çagalara geçirmek barada görkezme berlendigini aýtdy. Şeýlelikde, Gahryman Arkadagymyz azyk we gök, miwe önümlerini Döwletliler köşgüniň şu günler Gökderedäki “Altyn damja” çagalar sagaldyş-dynç alyş merkezinde dynç alyşda bolýan çagalaryna gowşuryljakdygyny mälim etdi. 

Soňra Gahryman Arkadagymyz Hojalyk müdiriýetiniň ýolbaşçysyna hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyndan sowgat berilýän awtoulaglaryň açarlaryny gowşurdy. 

 Bu ýerde ýaňlanan aýdym-sazlaryň owazy çäreleriň dabarasyny has-da belende göterdi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa harby esgerleriň sportuň dürli görnüşleri boýunça görkezme çykyşlaryny, Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň “Türkmen edermen” ýörite maksatly bölüminiň görkezme çykyşlaryny synladylar. 

Soňra myhmanlara toplumyň çäginde harby gullukçylar tarapyndan idedilýän ahalteke bedewleri görkezildi. Mälim bolşy ýaly, ady rowaýata öwrülen we dünýäde meşhurlyk gazanan ahalteke bedewleri ýurdumyzyň ähli pudaklarynda bolşy ýaly, harby düzümlerde hem işjeň ulanylýar. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa we Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa Hojalyk müdiriýetiniň binalar toplumynyň çäginde ösdürilip ýetişdirilýän alabaýlar görkezildi. Häzirki döwürde şöhratly pederlerimiziň yhlasyndan myrat tapan alabaý itleri harby we hukuk goraýjy edaralaryň gulluklarynda ulanylýar. Şol bir wagtyň özünde bu ýerde ösdürilip ýetişdirilýän we idedilýän alabaýlar ýurdumyzda geçirilýän bäsleşiklere işjeň gatnaşdyrylýar. Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugyna degişli Akhan atly alabaý 2021-nji ýylda geçirilen “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” atly halkara bäsleşigiň ýeňijisi boldy. 

Hormatly Arkadagymyz bu ýerde ýeňiji bolan alabaýy synlap, onuň özboluşly aýratynlyklary we alabaýlara ideg etmegiň, olarda dürli zerur endikleri ösdürmegiň ýollary bilen gyzyklandy. 

Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow we Mejlisiň Başlygy G.Mämmedowa hemmelere alyp barýan gulluklarynda üstünlikleri arzuw edip, bu ýerden ugradylar. 

 * * * 

Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetinde ösdürilip ýetişdirilen ekinleriň dürli görnüşinden, ir-iýmişlerden ybarat süýjülik dadymlygy Döwletliler köşgünde terbiýelenilýän çagalara gowşuryldy. Çärä Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa gatnaşdy. 

Ösüp gelýän nesil, maşgala gymmatlyklarynyň hem-de ruhy taglymlaryň dowamat-dowamlylygy baradaky alada hormatly Prezidentimiziň başlangyjy boýunça amala aşyrylýan, milli ynsanperwerlik ýörelgelerine esaslanýan durmuş ugurly syýasatyň aýrylmaz bölegidir. Bu gün döwlet Baştutanymyzyň ýolbaşçylygynda ýaş nesliň hemmetaraplaýyn sazlaşykly terbiýelenilmegi hem-de aň-paýhas başarnyklarynyň doly açylmagy üçin ähli şertler döredilýär. 

Döwletliler köşgünde terbiýelenilýän çagalar süýjülik dadymlygyny şatlyk bilen kabul edip, hormatly Prezidentimize bagtyýar çagalyk üçin hoşallyk bildirdiler.