Dünýäde ähli söhbetleriň başy «salam» sözünden başlanýar. Salam sözüniň manysy hem «Men size abadançylyk arzuw edýärin» diýmekden ybarat. Türkmen halkynyň «Edebiň başy salam» diýen aýtgysyndan-da, onuň näderejede abadançylyga, parahatçylyga hormat goýýandygyny aňmak bolýar. Hatda hoşlaşan wagtynda hem türkmeniň «Sag-salamat boluň!» diýmesinde-de, gör, abadançylyga bolan nähili uly sarpa bar. Türkmen milleti heňňamlarboýy özüniň parahatçylyk söýüji ynsanperwerligi bilen dünýä halklarynyň kalbyndan-kalbyna ýol salyp, menzil aşyp gelýär. Magtymguly Pyragynyň «Ozal akan ýerden akarmyş aryk» diýşi ýaly, bu günki gün hem milli Liderimiziň ynsanperwerlik ýörelgeleri dünýä nusgalykdyr.

BAÝLYGYŇ SAKASY — SAGLYK

Watanymyz Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan iki gezek ykrar edilen ýeke-täk hemişelik Bitarap döwlet hökmünde dünýäniň ýüzünde özüniň oňyn daşary syýasaty bilen giňden dabaralanýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň şu ýylyň 14-nji sentýabrynda Nýu-Ýorkda öz işine başlajak nobatdaky 76-njy mejlisinde hormatly Prezidentimiziň başda durmagynda ýurdumyzyň öňe sürýän parahatçylyk dörediji teklipleri külli adamzadyň röwşen dowamatyny nazarlaýan pikirlere ýugrulandyr. Bu mejlisde türkmen tarapynyň öňe sürýän täze garaýyşlarynyň töwerekleýin, toplumlaýyn häsiýete eýedigini aýratyn bellemek gerek.

Häzirki wagtda dünýäniň ählumumy howpuna öwrülen pandemiýa bilen göreşmek babatda Diýarymyzyň BMG-niň münberinden teklip edýän başlangyçlary özünde köptaraplaýyn çuňňur ideýalary jemleýär. Saglyk ulgamy boýunça ýurdumyz tarapyndan ylmy diplomatiýa ugry boýunça halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek, BSGG-niň koronawirus ýokanjynyň genomyny öwrenmek üçin Ýörite maksatnamasyny düzmek, BSGG-niň öýken sowuklama keseline garşy göreşmek boýunça köptaraplaýyn guralyny ýola goýmak, BSGG-niň Ýiti ýokanç keselleri bejeriş we olaryň öňüni alyş usulyýet merkezini döretmek hem-de Merkezi Aziýada Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa merkezini döretmek ýaly teklipler öňe sürülýär. Döwlet Baştutanymyz 2020-nji ýylyň maýynda Goşulyşmazlyk Hereketiniň wideoaragatnaşyk arkaly geçirilen ýokary derejeli duşuşygynda, şol ýylyň awgustynda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň Baş direktory Tedros Gebreisus bilen bolan wideoduşuşygynda hem ýokarda agzalan garaýyşlaryň birnäçesini teklip edipdi. Merkezi Aziýada Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa merkezini döretmek babatyndaky başlangyç 6-njy awgustda Awazada geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň çäginde öňe sürlüpdi.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, pandemiýanyň we onuň dünýä ykdysadyýetine ýetirýän ýaramaz täsiriniň öňüni almazdan, durnukly ösüş maksatnamasyny ýerine ýetirmek mümkin däl. Şol nukdaýnazardan, Watanymyzyň öňe sürýän bu teklipleriniň häzirki zaman dünýä ykdysadyýetiniň çökgünli döwrüni ýeňip geçmekde derwaýys başlangyç hökmünde Milletler Bileleşigi tarapyndan giň goldawa eýe boljakdygyna berk ynanýarys.

ABADANÇYLYK — AÝDYŇ ERTIRLERIŇ BINÝADY

Sen näçe özüňi rahat duýsaň, şonça-da saňa barlygyň pähim-parasatlylyk hemdemligi ýakyn düşýär diýilýär. Elbetde, älemiň ähli zatlary owalynda öz gözbaşyny pikirden alyp gaýdýar. Abadan geljegi nazarlaýan başlangyçlaram diňe parasatly Liderleriň serinde joşa gelýändir. Türkmen Lideriniň başlangyjy boýunça 2021-nji ýylyň BMG tarapyndan «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmeginiň özünde halkymyzyň dünýä ýaýrawly asylly ýörelgeleriniň parahatçylyga, ynanyşmaga sary uzaýan rowanalygy bar. 76-njy mejlisiň barşynda Türkmenistan Parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň bähbidine Bitaraplygyň dostlary toparynyň yzygiderli duşuşyklaryny dowam etmegi göz öňünde tutýar. Ýurdumyz Aşgabatda «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahaty geçirmegi meýilleşdirýär hem-de BMG-niň agza döwletlerini we halkara guramalary bu forumyň işine işjeň gatnaşmaga çagyrýar. Türkmenistan 76-njy mejlisde Merkezi Aziýada howpsuzlyk, parahatçylyk we ösüş meseleleri boýunça halkara forumy esaslandyrmagy teklip edýär. Dünýäniň syýasy giňişliginde möhüm orny eýeleýän Merkezi Aziýa sebitiniň parahatçylygyny, durnuklylygyny pugtalandyrmak, durnukly ösüşi üpjün etmek ugrunda Diýarymyz hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda halkara derejesinde birnäçe maksatnamalaýyn işleri alyp barýar. Şu nukdaýnazardan, Merkezi Aziýanyň häzirki zaman ählumumy geosyýasatynda eýeleýän möhüm ornuny ösdürmek, sebitde bolup geçýän özgerişleri dünýä gün tertibi bilen sazlaşdyrmak maksady bilen, Türkmenistan tarapyndan 76-njy mejlisiň dowamynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamasynyň taslamasyny hödürlemek göz öňünde tutulýar. Ýeri gelende belläp geçsek, bu resminama milli Liderimiziň başlangyjy bilen şu ýylyň 6-njy awgustynda ýurdumyzda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda beýan edilen halkara teklipleri BMG-niň çäklerinde öňe sürmek üçin oňyn mümkinçilikleri döreder.

Ýurdumyz Aşgabatda ýerleşýän Birleşen Milletler Guramasynyň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň işine mundan beýläk hem giň goldaw berer. Bu ugurda Türkmenistanyň başlangyjy bilen kabul edilen bu merkeziň işine bagyşlanan Baş Assambleýanyň degişli Kararnamasyny amala aşyrmagyň çäklerinde ýaşlar üçin Öňüni alyş diplomatiýasy akademiýasy hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy ýaly halkara hyzmatdaşlygyň görnüşlerini ösdürmek meýilleşdirilýär. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ýaşlar döwletiň ertirki eýeleri. Sebitiň ýaşlarynyň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmek bilen bagly birnäçe derwaýys meseleler ýaňy-ýakynda 6-njy awgustda Awazada geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäginde hem ara alnyp maslahatlaşyldy. 6-njy awgustda geçirilen sebitiň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy hem zenanlaryň arasynda ýokary derejede guralan duşuşyk hökmünde dünýäniň ýüzünde oňyn seslenme döretdi. Şonuň üçinem şeýle duşuşyklary geljekde hem giňden goldamak Türkmenistan tarapyndan maksadalaýyk hasaplanylýar.

Hazar deňzi ähli ugurlar babatda giň mümkinçilikleriň mesgeni. Hut şonuň üçinem «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy bu günki gün halkara derejeli duşuşyklaryň, maslahatlaryň, forumlaryň geçirilýän mekanydyr. Şahyryň «Özüň hakda, goňşyň hakda pikir et» diýşi ýaly, döwletimiz dostana goňşuçylyk ýörelgesinden ugur alyp, BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde «Merkezi Aziýa — Hazar sebiti» atly parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagyny döretmek başlangyjyny öňe sürýär. Onuň şu ýyl Türkmenistanda geçiriljek VI Hazar sammitinde hukuk taýdan berkidilmegi maksadalaýyk hasaplanylýar.

Ýurdumyz 76-njy mejlisiň barşynda ählumumy parahatçylyga howp salyp biläýjek wehimleri nazara almak bilen, BMG-niň Terrorçylyga garşy göreşmek baradaky müdirligi bilen bilelikde Aşgabatda Terrorçylyga garşy müdirligiň täze maksatnamalaýyn edarasynyň görnüşini kesgitlemek boýunça işleri alyp barar. Mundan başga-da döwletimiz BMG-niň Baş Assambleýasynyň öňde boljak mejlisiniň barşynda Maglumat howpsuzlygy we hyzmatdaşlyk boýunça ählumumy forumy geçirmegiň maksadalaýyk boljakdygy hakdaky garaýşyny öňe sürer, ýaraglary ýaýratmazlygyň hem-de ýaragsyzlanmagyň köptaraplaýyn tertibini yzygiderli pugtalandyrmak ugrunda çykyş etmegini dowam eder.

DURNUKLY ÖSÜŞ — DÜNÝÄNIŇ ÝAGTY GELJEGINIŇ HEREKETLENDIRIJISI

Ilimizde «Döwletliden döwlet ýokar» diýen parasatly pähim bar. Dogrudan hem, döwletment ynsanlaryň durmuşlaryna ser salanyňda, olardaky ýagşy gylyk-häsiýetleriň, parasatly pikirleriň töweregindäkileriň durmuşyna hem oňyn täsirini ýetirýändigini görmek bolýar. Ata Watanymyzyň halkara giňişliginde öňe sürýän başlangyçlary, milli Liderimiziň dünýä parahatçylyk paýlamak ugrunda edýän tagallalary döwletlilik hakyndaky ol pähimiň döwletleriň mysalynda aýdyň ýüze çykmasydyr. Ynsan haçan-da asuda asmanyň astynda, bolelin durmuşda ýaşan mahaly özüni doly bagtyýar duýýar. Şol asudalygyň, bagtyýarlygyň dünýädäki her bir maşgala, her bir raýata elýeterli bolmagy ugrunda Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan işleri bu gün dünýäň ykrarynda. Milli Liderimiziň dünýä jemgyýetçiliginiň ýokary bahasyna mynasyp bolup, halkara giňişliginde giň goldaw tapan «Ösüş arkaly parahatçylyk» taglymaty, Türkmenistanyň Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmekde görkezýän aýratyn işjeňligi munuň şeýledigine doly güwä geçýär. Üns berip görsek, bir halkyň bagtyýar ýaşamagynyň esasy açarlarynyň biri bolup ykdysady görkezijileriň çykyş edýändigine göz ýetirýäris. Bu hakykat dünýä möçberinde alyp göreniňde hem şeýleligine galýar. Hut şonuň üçin hem häzirki wagtda ykdysady ulgamda, energetika, senagat, ulag we söwda pudaklarynda hyzmatdaşlyk boýunça halkara tagallalaryny işjeňleşdirmek zerur bolup durýar. Türkmenistan bu ugurlardaky gözlegleriň çökgünlikden soňra dünýä ykdysadyýetini dikeltmekde möhüm orna eýedigini nygtamak bilen, BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde bu babatda birnäçe anyk teklipleri öňe sürýär. Olaryň iň esasylarynyň biri Ösüşi maliýeleşdirmek boýunça nobatdaky halkara maslahatynyň çagyrylmagydyr. Bu maslahat Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek ugrunda serişdeleri jemlemek boýunça Addis-Abeba maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegini çaltlandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir. Türkmenistan Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň monitoringiniň kesgitlenilen köptaraplaýyn gurallaryny doly goldaýar. Şuňa laýyklykda, Türkmenistan Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisiniň barşynda ählumumy maksatlaryň ornaşdyrylyşynyň barşy hakynda 2023-nji ýylda taýýar görnüşde hödürlemek üçin ikinji meýletin Milli synyň üstünde işlemäge girişer. Ynsanyýetiň bagtyýar durmuşyny gazanmakda örän uly ähmiýeti bolan Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmakda täze belentliklere ýetilmegine şert döretjek bu teklipleriň adamzadyň taryhyna müdimi möhürlenjekdigi ikuçsuzdyr.

Özüňdäki zady beýlekiler bilen deň-derman bölüşmek, sahylyk, jomartlyk sahawatlylyk ýaly halkymyzyň belent ynsanperwer ýörelgelerinden ugur alýan daşary syýasatymyzyň esasy maksatlarynyň hatarynda ählumumy energetika howpsuzlygyny berkarar etmek hem bar. Baý uglewodorod serişdelerine eýe bolmak bilen özüniň energetika mümkinçiliklerini bütin adamzat bähbitlerine gönükdirýän ata Watanymyz hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli syýasatynyň netijesinde bu ugurda ummasyz işleri amala aşyrdy we aşyrmagyny dowam edýär. Ýurdumyzyň Baş Assambleýanyň nobatdaky mejlisiniň barşynda aýratyn üns berýän meseleleriniň biri-de ygtybarly energiýa çeşmelerine ählumumy elýeterliligi üpjün etmekden ybaratdyr. Bu ugurda Baş Assambleýanyň 2008-nji we 2013-nji ýylda kabul eden Kararnamalarynyň awtory bolan Türkmenistan energetika serişdeleriniň durnukly üstaşyr geçirilmeginiň döwrebap hukuk gurallaryny döretmek maksatly DÖM-niň 7-nji maksadyna ýetmekde ösüşi çaltlandyrmak boýunça halkara forumy çagyrmak başlangyjyny öňe sürýär.

Taryhda Beýik Ýüpek ýolunyň iň möhüm çatryklarynyň biri bolup hyzmat eden Türkmenistan üçünji müňýyllykda bu söwda ýolunyň täzeden dikeldilmegine aýratyn üns berýär. Sebäbi ýurtlaryň arasynda söwda we ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmeginde ulag ulgamyna aýratyn orun degişlidir. Şulary göz öňünde tutmak bilen, yklymlaryň çatrygynda ýerleşýän Watanymyz BMG-niň durnukly ulag meselelerini çözmekde ygtybarly hyzmatdaşlarynyň biri bolup durýar. Muňa mysal hökmünde Baş Assambleýa tarapyndan ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek hakynda 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda kabul edilen Kararnamalary, 2016-njy ýylda geçirilen durnukly ulag boýunça Ählumumy maslahatyň jemleýji resminamasyny görkezmek bolar. Türkmenistan Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisiniň dowamynda BMG-niň ulagy ösdürmek boýunça Ýörite sebitara maksatnamasy hakynda ýurdumyz tarapyndan ozal öňe sürlen başlangyçlara gaýdyp gelinmegine çagyrýar. Döwletleriň ulag-üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanylmagyny gazanmak, ulaglaryň ähli görnüşleri bilen ýükleriň daşalyşynda hyzmatdaşlyklary işjeňleşdirmek maksady bilen, 2022-nji ýylyň aprel aýynda Türkmenistanda geçirilmegi teklip edilýän deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ministrleriniň halkara maslahaty bu ugurda taryhyň täze sahypasynyň açylmagyna itergi bolar diýip bileris.

Adama abadan durmuş üçin iň ilkinji zerurlyk bu arassa howadyr. Howanyň üýtgemegi, daşky gurşawy goramak, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, suw serişdelerini dolandyrmak döwrüň derwaýys wezipeleriniň ilkinji orunlarynda durýar. Şonuň üçin hem häzirki wagtda bütin dünýäde energiýanyň daşky gurşawa zyýansyz bolan alternatiw çeşmelerini öwrenmek we döretmek wajyplygy ýüze çykýar. Şulary göz öňünde tutmak bilen, hormatly Prezidentimiziň pes uglerodly energetikany ösdürmek, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda energetikanyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde wodorody ösdürmek boýunça halkara «Ýol kartasyny» döretmek boýunça degişli çäreleriň amala aşyrylmagyna gönükdirilen BMG-niň Strategiýasyny işläp taýýarlamak hakyndaky başlangyjynyň örän uly taryhy ähmiýete eýedigini nygtamak bolar. BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisinde bu taryhy başlangyjy durmuşa geçirmek boýunça anyk çäreleriň görülmegi meýilleşdirilýär. Mundan başga-da, sebitde Aral deňziniň ekologiýa heläkçiliginiň ýetirýän täsirlerini azaltmakda Türkmenistanyň halkara giňişligindäki tagallalaryny aýratyn bellemegimiz gerek. Milli Liderimiziň durnukly ösüş boýunça «Rio+20» sammitinde öňe süren BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin Ýörite maksatnamasyny döretmek hakyndaky başlangyjy, Baş Assambleýa tarapyndan 2018-nji ýylyň 12-nji aprelinde we 2019-njy ýylyň 28-nji maýynda kabul edilen «Birleşen Milletler Guramasynyň we Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» atly Kararnamalar aýdylanlaryň doly subutnamasydyr. Bularyň ählisini jemlänimizde bolsa öňdengörüjilikli syýasaty bilen giňden ykrar edilen syýasatçy döwlet Baştutanymyzyň adamzat durmuşyna degişli hiç bir meseläni üns merkezinden düşürmeýändigi aýdyň ýüze çykýar.

YNSANYÝETI YSNYŞDYRÝAN YNSANPERWERLIK

Gahryman Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, taryhy düýpli öwrenmän geljek üçin belent maksatlary durmuşa geçirip bolmaz. Dünýä swilizasiýasynyň iň gadymy ojaklarynyň biri bolan Türkmenistan taryhy ýadygärliklere örän baý. Ol ýadygärlikler diňe bir türkmen halkynyň däl, eýsem, bütin adamzadyň irki durmuşyna degişli syrlary açmakda bahasyna ýetip bolmajak gollanma diýsek, öte geçdigimiz bolmaz. Gahryman Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, taryhy düýpli öwrenmän, geljek üçin belent maksatlary durmuşa geçirmek çetin. Şonuň üçin hem Garaşsyzlyk ýyllarynyň içinde ýurdumyzyň baý medeni we taryhy mirasyny çuňňur öwrenmek bilen bir hatarda, bu ugurda BMG-niň ynsanperwer ugurly düzümleriniň hatarynda Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy (ÝUNESKO) bilen hyzmatdaşlyk ýola goýuldy we ösdürildi. Degişli gurama bilen döwletimiziň arasyndaky ýokary derejeli hyzmatdaşlygyň netijesinde ýurdumyzyň gadymy taryhy ýadygärlikleri, milletimiziň medeni gymmatlyklary adamzadyň bütindünýä maddy we maddy däl miraslarynyň sanawyndan ýer aldy. Türkmenistan häzirki wagtda ÝUNESKO-nyň Hökümetara ummanlary öwreniş komissiýasynyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň hem-de Bedenterbiýe we sport boýunça halkara komitetiniň işjeň agzasy bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, ÝUNESKO-nyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hökümetara gidrologiýa maksatnamasynyň Hökümetara geňeşiniň agzalygyna dalaşgärlik edýän ýurdumyz geljekde-de bu gurama we onuň düzümleri bilen netijeli hyzmatdaşlygy hemmetaraplaýyn giňeltmegi maksat edinýär.

«Döwlet adam üçindir!». Hormatly Prezidentimiziň ýurt baştutanlygyna geçmegi bilen giňden dabaralandyrylan bu beýik taglymat häzirki wagtda dünýä jemgyýetçiligi bilen alyp barýan ynsanperwer gatnaşyklarymyzyň hem özeni bolup durýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Durmuş ösüşi komissiýasynyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin agzasy hökmünde Türkmenistan ynsanlaryň durmuş goraglylygy üpjün etmek, ýaşlar üçin mynasyp iş orunlaryň yzygiderli artdyrylmagyny gazanmak, maşgalanyň ornuny berkitmek ýaly meselelerde dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmelidigine aýratyn ünsi çekýär. Munuň özi bolsa biziň ýurdumyzda Gün bolup ýalbyrap dogan «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer taglymatyň öz şöhlelerini Zeminiň ähli künjegine bolluk bilen paýlaýandygynyň alamatydyr.

Kiçijek bir obany ýa-da mähelläni mysal alyp görenimizde hem onuň içinde sözüň degerli bolmagy, aýdan teklibiň ýer tutmagy üçin ilki olaryň arasynda ykrar edilen abraýyň bolmaly. Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan bolsa taryh üçin göz açyp-ýumasy salym diýilýän döwrüň içinde dünýä jemgyýetçiliginiň arasynda şeýle ýokary abraýa mynasyp bolmagy başardy. Parasatly milli Liderimiziň baştutanlygynda türkmen sözüniň BMG-niň belent münberinde tekliplikden ykrarnama öwrülýän uly güýjüne buýsanyp ýaşamak bolsa ýurdumyzyň her bir raýatyna ykbalyň ýapan bagt serpaýydyr.

Sahypany taýýarlanlar Gurbansähet GURBANSÄHEDOW, Mätgurban MÄTGURBANOW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň halkara žurnalistikasy fakultetiniň 1-nji ýyl talyplary, «Nesil».

7. Parahatçylygy dörediji taslamalar

Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň geoykdysady esaslary dünýäniň ählumumylaşýan we özara baglanyşygynyň artýan şertlerinde aýratyn ähmiýete eýedir. Bu babatda hormatly Prezidentimiziň «Ykdysadyýet syýasata däl-de, syýasat ykdysadyýete hyzmat etmelidir» diýen ýörelgesiniň mazmunynyň Ýewraziýa yklymynyň dürli sebitleriniň ykdysady şertlerini birleşdirmegiň, ýurtlaryň we sebitleriň mümkinçilikleriniň üstüni ýetirmegiň hasabyna, bilelikdäki utgaşykly ösüşe ýol açýandygyny alamatlandyrýar.

Milli Liderimiziň teklibi boýunça öňe sürlen sebit, yklym ähmiýetli energetika, ulag-logistika babatdaky taslamalar Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk halkara hukuk ýagdaýynyň geoykdysady mümkinçiliklerinden peýdalanmak arkaly durmuşa geçirilýän parahatçylygy dörediji taslamalardyr. Türkmenistanyň Owganystanda amala aşyrýan energetika taslamalary bu ýurduň durmuş-ykdysady düzümleriniň dikeldilmegine ýardam berýän, syýasy asudalygy gazanmaga gönükdirilen ýagdaý bolup, ol geljekde Pakistanyň we Hindistanyň ykdysadyýetlerine-de täsirini ýetirer.

Ýurdumyz çärýek asyrdan hem gowrak wagt bäri Owganystana elektrik energiýasyny, gysylan gazy elýeterli bahalardan iberýär. Bu ýurduň maliýe-ykdysady kynçylyklary göz öňünde tutulyp, emele gelen bergiler Hökümetimiz tarapyndan ençeme gezek geçildi. Amala aşyrylan hem-de gurluşygy dowam edýän energetika taslamalary (TOPH gaz geçirijisi, TOP, Kerki — Hamýap — Garkyn elektrik geçirijileri) Owganystanyň durmuş-ykdysady düzüminiň dikeldilmegine Türkmenistanyň edýän ýardamydyr. Merkezi Aziýa, Orta Gündogar we Günorta Aziýa sebitleriniň arasynda parahatçylyk, dostluk, hoşniýetlilik köprüsine öwrüljek TOPH gaz geçirijisi türkmen Bitaraplygynyň ynsanperwer hem-de geoykdysady tebigatynyň özara aýrylmaz baglanyşyklydygyny subut edýän taslamadyr.

Bitaraplyk ykdysady taýdan döwletimiziň bazar gatnaşyklaryna geçmegine, dünýä hojalygyna aralaşmagyna ýardam edýär. Munuň özi ählumumy parahatçylygy berkitmäge mümkinçilik berýär. Sebäbi Gündogarda «Söwda kerweniniň jaňjagazlarynyň sesi gylyçlaryň sesinden çasly çykýar we duşmançylygyň hem-de urşuň öňüni alýar» diýlip, ýöne ýere aýdylmaýar. Şu pähimden ugur almak bilen, Türkmenistan üç derejede — döwletara, pudagara we aýry-aýry kärhanalaryň arasynda daşary ykdysady gatnaşyklary işjeň ösdürýär. Bitaraplyk milli ykdysady ösüşimiziň meselelerini üstünlikli çözmäge mümkinçilik berýär. Bitaraplyk Türkmenistana köp sanly wajyp ykdysady taslamalary amala aşyrmak üçin daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmekde-de uly ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen gurulýan Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisi, «Lapis Lazuli» üstaşyr ulag geçelgesi, eýýäm hereket edýän Tejen — Sarahs — Maşat, Gazagystan — Türkmenistan — Eýran, Kerki — Ymamnazar — Akina, Serhetabat — Turgundy demir ýollary, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisi türkmen Bitaraplygynyň geoykdysady mümkinçiliklerini görkezýän döwletara hem-de yklymara taslamalardyr. Olar Türkmenistanyň diňe Orta Gündogar ýurtlary bilen däl, eýsem, Merkezi Aziýany Orta Gündogaryň üsti bilen Günorta Aziýa, Pars aýlagy, Hazarýaka sebit, Kawkaz ýurtlary, Ýakyn Gündogar bilen baglanyşdyrýan energetika we ulag halkalaryny emele getirendiginiň aýdyň subutnamasydyr. Syýasylaşdyrylmadyk bu iri geoykdysady taslamalar birnäçe halkara guramalaryň we sebitara integrasiýalaryň — Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ykdysady, energetika, ulag-logistika kuwwatyny artdyrmaga ýardam berdi.

Türkmen Bitaraplygynyň oňyn häsiýeti tutuş dünýäde energetika, ulag, suw, ekologiýa diplomatiýalarynyň BMG-niň Gün tertibinde Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň çeýe hem-de täsirli gurallaryna öwrülmegine getirdi. Türkmenistanyň Prezidentiniň başlangyjy bilen BMG-de sanalan ugurlar boýunça kabul edilen Rezolýusiýalar Bitaraplygyň türkmen nusgasynyň hukuk tebigatynyň-da halkara giňişlikde kämilleşýändigini görkezýär.

Türkmenistan baky Bitaraplyk halkara hukuk ýagdaýyna daýanmak bilen, dünýä ykdysadyýetiniň oýlanyşykly, deňhukukly, bähbitlere hormat goýmak we dürli basyşlara ýol bermezlik esasynda alnyp barylmagyny ileri tutýar. Bu babatda Türkmenistanyň Orta Gündogar ýurtlary, hususan-da, Eýran bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy nusgalyk häsiýete eýedir. Munuň özi türkmen Bitaraplygynyň özara bähbitli sebitara ykdysady galtaşyk nokatlaryny tapmagyň netijeli guralyna öwrülendigini görkezýär.

Türkmenistan oňyn Bitaraplyk ýörelgelerine berk eýermek bilen, amatly geosyýasy ýagdaýy, ykdysady we energetiki kuwwatlyklaryny ählumumy bähbitleriň hatyrasyna ýerlikli ulanýar. Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy esasynda BMG-niň Baş Assambleýasynda 2008-nji we 2014-nji ýyllarda energiýa serişdeleriniň ygtybarly we durnukly üstaşyr geçirilmegi bilen baglanyşykly iki sany Rezolýusiýa kabul edildi. Bu resminamalar Türkmenistanyň Prezidentiniň BMG-niň garamagynda täze düzümi — Energetika geňeşini döretmek baradaky başlangyjynyň goldanylýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. Ygtybarly energiýa serişdelerine ählumumy elýeterlilik baradaky teklibiň hut Türkmenistanyň energetika boýunça halkara başlangyçlarynyň dabaralanmasy hökmünde 2015-nji ýyldan soňky döwrüň Gün tertibine girizilendigini aýratyn nygtamalydyrys.

Baky Bitarap Türkmenistan durnukly ulag ulgamyny döretmek boýunça birnäçe halkara başlangyçlaryň awtorydyr. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallasy bilen Türkmenistan yklymara ähmiýetli möhüm ulag-logistik başlangyçlaryň öňe sürülýän syýasy merkezine öwrüldi. Türkmenistan Tejen — Sarahs — Maşat, Demirgazyk — Günorta ulag geçelgesiniň möhüm şahasy bolan Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýollary ýaly, tutuş adamzadyň bähbidine hyzmat etjek ençeme ulag-logistika taslamalaryny amala aşyrdy. Türkmenistanyň başlangyjy boýunça eýýäm bu ýoluň geografiýasyny Merkezi Aziýanyň we Orta Gündogaryň çygryndan çykarmak boýunça anyk işler edildi. Dörttaraplaýyn ulag diplomatiýasy babatdaky deslapky işlere badalga berildi.

Tejen — Sarahs — Maşat (1996), Gazagystan — Türkmenistan — Eýran (2014), Kerki — Ymamnazar — Akina (2016), Serhetabat — Turgundy (2018) demir ýollarynyň işe girizilmegi diňe üç ýurduň gatnaşyklarynyň has-da ilerlemegine ýardam etmän, eýsem, Aziýadyr Ýewropa döwletleriniň ençemesiniň ykdysady ösüşine oňyn täsirini ýetirýär. Türkmenistandan Owganystana tarap demir ýollaryň açylmagy türkmen-owgan söwda dolanyşygynyň artmagyna görnetin täsirini ýetirdi. Şunlukda, 2010-njy ýylda Owganystan haryt dolanyşygynyň möçberi boýunça Türkmenistanyň 8-nji ýerde duran hyzmatdaşy bolan bolsa, 2018-nji ýylda ol 3-nji ýere geçdi. Geljekde Serhetabat — Turgundy demir ýoluny Hyrada tarap dowam etdirmek meýilleşdirilýär. Orta Gündogary, Merkezi Aziýany, Kawkazy, Türkiýäni, Ýewropany guryýer hem-de Hazar, Gara, Mermer deňizleri arkaly baglanyşdyrýan «Lapis Lazuli» ulag geçelgesiniň Owganystanyň ykdysadyýetiniň dikeldilmegine ýardam etmekde ähmiýeti uludyr.

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen gurulýan Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisi, «Lapis Lazuli» üstaşyr ulag geçelgesi, ýokary tizlikli awtoulag ýollary, iri innowasion senagat-önümçilik toplumlary, amatly daşky gurşawy döretmek — bu işleriň ählisinde Türkmenistanda Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ösüş maksatlarynyň yzygiderli hem-de ulgamlaýyn amala aşyrylýandygyny görmek bolýar. Bu taslamalar türkmen Bitaraplygynyň geoykdysady mümkinçilikleriniň barha artýandygyny görkezýän parahatçylygy dörediji transmilli hem-de yklymara taslamalardyr.

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

Garaşsyz Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan dünýäde ilkinji ykrar edilen hemişelik Bitarap döwletdir. Munuň özi ýurdumyzyň parahatçylygy dünýä ýaýmagyna oňat mümkinçiligi döredýär. Eziz Diýarymyz hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna diýseň jogapkärli garamak bilen, bu syýasata uly ähmiýet berýär. Halkymyz hemişelik Bitaraplygymyza, parahatçylyk söýüjilik ýörelgämize buýsanýar. Çünki, baky Bitaraplygymyz mukaddes Garaşsyzlygymyz bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Baky Bitaraplyk ýurdumyza daşary syýasatyny alyp barmaga mümkinçilik berýär. Türkmenistanyň Garaşsyzlygy, häzirki zamandaky ähmiýetli orny we ýurduň güýji baky Bitaraplygymyz bilen ygtybarly berkidildi. Şeýlelikde, Garaşsyzlyk we Bitaraplyk – ýurdumyzyň beýik ösüşleriniň berk sütünlerine öwrüldi.

Hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýymyzyň bütin dünýäde ykrar edilmegi ýurdumyzyň alyp barýan syýasatynyň, ynsanperwerlikli ýol-ýörelgeleriniň çuňňur many-mazmuna eýedigini beýan edýär. Türkmenistanyň dünýäde parahatçylygyň, agzybirligiň berkarar bolmagy we durnukly ösüş ugrunda ynamly öňe gitmegi ýurdumyzyň ýagty geljegini kepillendirýär. Gahryman Arkadagymyzyň parasatly başlangyçlary hemişe goldanylýar. BMG-niň Baş Assambleýasynyň 73-nji mejlisinde biragyzdan kabul edilen «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnama muňa aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistan parahatçylyk söýüjilik, ynsanperwerlik ýörelgelerini gyşarnyksyz dowam etdirýär. Şonuň üçin ýurdumyz oňyn başlangyçlar bilen çykyş edýär. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň halkymyzyň we umumadamzadyň bähbitlerine gönükdirilen parasatly syýasatynyň aýdyň beýanydyr.

Ýurdumyzyň öňe sürýän ählumumy parahatçylygy, ýurtlaryň arasyndaky ynanyşmagy berkitmek syýasaty ykdysady we medeni ösüşiň bähbitlerini göz öňünde tutýar. Şeýle hem ösüş arkaly parahatçylygy ýaýbaňlandyrmaga gönükdirilendir. Ykdysady we medeni ösüşler, ikitaraplaýyn bähbitli gatnaşyklar türkmen halkyna we sebitiň beýleki halklaryna parahatçylykda hem-de asudalykda ýaşamaga, ertirki gününiň bagtyýar bolmagyna uly ynam döredýär. Parahatçylyk we ynanyşmak ýurdumyzyň uzakmöhletleýin bähbitlerine gabat gelmek bilen, hemmetaraplaýyn ösmegi üçin amatly daşary syýasy şertleri, durnukly ykdysady ösüşi döretmäge we şonuň bilen birlikde, raýatlaryň ýaşaýşynyň hiliniň ýokarlanmagyna ýardam edýär.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly başlangyjy boýunça «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnamanyň kabul edilmegi ýurdumyzda alnyp barylýan daşary syýasatyň, öňe sürülýän parahatçylyk ýörelgesiniň doly ykrar edilýändiginiň subutnamasydyr. Türkmenistanyň parahatçylyk, ynsanperwerlik, halklaryň dostlugy we hyzmatdaşlygy ýörelgelerine wepaly döwlet hökmünde Ýer ýüzünde tanalmagy ýurdumyzyň daşary syýasatynyň gazanan ägirt uly üstünligidir.

Begençmuhammet MUHAMMETSÄHEDOW,

Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň mugallymy.

6. Bitaraplyk — goňşyň öýündäki asudalyk

Hoşniýetli goňşuçylyk Türkmenistanyň daşary syýasatynda ileri tutulýan ugurlaryň biridir. Halkymyzyň heňňam aşyp gelen «Öý alma, goňşy al», «Kyýamat güni goňşudan», «Alysdaky garyndaşdan, ýakyndaky goňşy ýagşy», «Keçäňi satsaň, goňşyňa sat, myhman baraňda bir burçunda ýene özüň oturarsyň». diýen ýaly nakyllarydyr atalar sözleri, edil, şol durşuna diýen ýaly, goňşy owgan halkynda hem gaýtalanýar. Aýdylyşy ýaly, goňşy satyn alynmaýar, ol ykbalyň peşgeşidir. Gündogarda «Öz öýüňdäki asudalyk goňşyň öýündäki asudalykdan başlanýar» diýen pähim ýörgünli. Owgan halkynda bolsa «Zerur wagty dost kömegi — baharyň açylan güli» diýen nakyl bar. Diýmek, goňşular elmydama arkalaşykda, özara oňşuklylykda, birek-birege kömek berip ýaşamaly.

Owgan halky biziň müňýyllyklardan bäri hemsaýamyz. Türkmen halky hiç haçan goňşusy bilen arasyna tow düşmegini, oňa barýan ýoluň ot-çöp basmagyny, gatnaşygyň kesilmegini islemändir. Gaýtam, gadymdan gelýän hoşniýetli goňşuçylyk däplerine eýerip, iki arada goňşokara gatnadypdyr. Toý-tomgusynda saçakly gatnaşypdyr, begenen gününde begenip, başyna iş düşen gününde goňşusyna ruhy söýget bolmaga çalşypdyr. Şahyr Gurbannazar Ezizow aýtmyşlaýyn: «goňşyň hakda pikir et!» diýen ýörelgä uýýan halkymyz bar biziň.

Halkara gatnaşyklar boýunça hünärmenler bitaraplygyň parahatçylygy dörediji, duşman taraplary ýaraşdyryjy gurallarynyň bardygyny nygtaýarlar. Bu hakykat döwletimiziň Bitaraplyk halkara hukuk ýagdaýynda aýdyň beýanyny tapýar. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň parahatçylygy dörediji kuwwaty goňşy Owganystanda asudalygy ýola goýmak we ýurtda kadaly durmuşy üpjün etmek baradaky tagallalarynda ýüze çykdy. Ata-babalarymyzdan gelýän bu ynsanperwer ýörelgä Bitarap Türkmenistan elmydama ygrarly bolmagynda galýar. Gynansak-da, geçen asyryň soňky çärýeginden başlap, goňşy Owganystan köp hupbatlary başdan geçirdi. Onuň syýasy ýagdaýy has-da çylşyrymlaşdy. Bu meseläniň oňyn çözülmegi duldegşir goňşy bolan Türkmenistan üçin juda möhümdir.

Türkmenistan 1990-njy ýyllarda Owganystanda taraplaryň arasynda dowamly we resmi däl ýagdaýdaky gepleşikleriň başlanmagynda işjeňlik görkezdi. Munuň üçin Türkmenistan keseden synçy bolman, anyk iş bilen öz goşandyny goşdy. Bitarap döwlet hökmünde ýurdumyzyň başlangyjy bilen Aşgabatda owgan harby-syýasy toparlanyşyklarynyň baştutanlarynyň ençeme gezek gepleşikleri geçirildi. Türkmenistan, 1997-nji ýylda Aşgabatda owganara gepleşikleri we Owganystan boýunça halkara maslahaty geçirmek arkaly, bu ýurtda gapma-garşylygy düzgünleşdirmäge öz goşandyny goşdy. Halkara bileleşigiň Owganystandaky terrorçylykly toparlanyşyklaryň garşysyna alyp baran 2001-nji ýyldaky harby hereketlerinde Türkmenistan öz çäklerinden diňe ynsanperwer ýükleriň geçirilmegine rugsat berdi.

Owganystanyň içindäki dawalary, syýasy durnuksyzlygy harby güýç ulanyp çözmek ýoly netijesizdir. Ýaraglar üçin edilýän örän uly möçberdäki çykdajylar, köp sanly adam pidalary henize çenli owgan topragynda parahatçylygyň we ylalaşygyň berkarar bolmagyna goşant goşup bilmedi. Hut şonuň üçin-de, Türkmenistanyň Prezidentiniň öňe sürýän teklipleri Owganystandaky gapma-garşylyklaryň birnäçesini çözmegiň alternatiw nusgasyny durmuşa geçirmek boýunça mümkin bolan çärelerdir. Diýmek, Türkmenistanyň oňyn Bitaraplygynyň parahatçylyk dörediji mümkinçiliklerini goňşy döwletde ulanmak ýerliklidir.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Owganystandaky ýagdaýy syýasy taýdan düzgünleşdirmek meselesini diňe parahatçylykly, diplomatik ýollar arkaly çözmek ugrundaky tagallalaryň oňyn netije berjekdigini nygtaýar. Şolaryň arasynda BMG-niň howandarlygynda Owganystandaky özara ynanyşmak ýagdaýyny pugtalandyrmak we döwlet häkimiýetiniň netijeli institutlaryny ösdürmek boýunça ýokary derejedäki halkara duşuşygy Aşgabatda geçirmek babatdaky başlangyç aýratyn ähmiýetlidir.

Hormatly Prezidentimiz goňşy döwletdäki ýagdaýlary kadalaşdyrmakda Birleşen Milletler Guramasynyň uly ähmiýetini nygtamak bilen, BMG-niň Baş Assambleýasynyň mejlislerinde anyk teklipleri öňe sürdi we olar, hususan-da, şulardan ybarat:

1) Halkara meseleleri çözmekde syýasy-diplomatik serişdeleri ileri tutup ulanmak hakyndaky Jarnamany işläp taýýarlamak (66-njy mejlis);

2) BMG-niň howandarlygynda Owganystanda özara ynanyşmak ýagdaýyny pugtalandyrmak we Aşgabatda döwlet häkimiýetiniň netijeli institutlaryny ösdürmek boýunça ýokary derejedäki halkara duşuşygy geçirmek (65-nji mejlis);

3) Türkmenistanda owgan hünärmenlerini taýýarlamak (65-nji mejlis);

4) Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň (TOPH) gurluşygyna gönükdirilen tagallalaryň has işjeňleşdirilmegi (65-nji mejlis);

5) Türkmenistandan Owganystana iberilýän elektrik energiýasynyň möçberini artdyrmak (65-nji mejlis).

Birleşen Milletler Guramasynyň Howpsuzlyk Geňeşi 2018-nji ýylyň 8-nji martynda bolan mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy boýunça Owganystanda halkara tagallalary goldamak baradaky Rezolýusiýany biragyzdan kabul etdi. Resminamada ýurdumyzyň Owganystanyň durmuş-ykdysady, üpjünçilik ulgamlarynyň dikeldilmegine ýardam etmek boýunça amala aşyrýan anyk taslamalaryna aýratyn orun berildi.

Türkmenistan hemişelik Bitaraplyk halkara hukuk ýagdaýynyň geosyýasy mümkinçiliklerini ulanmak arkaly, halkara bileleşik bilen hyzmatdaşlykda Owganystanyň durmuş-ykdysady düzüminiň dikeldilmegine ýardam bermek babatynda Owganystan boýunça geçirilýän halkara maslahatlar; Stambul prosesi; Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa — Owganystan görnüşde Owganystanda syýasy we howpsuzlyk meseleleri boýunça ýokary derejedäki Dialog; Owganystanda sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça geçirilýän maslahat (RECCA); Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýeti boýunça ýörite maksatnama (SPECA); Merkezi Aziýa sebitinde Ykdysady Hyzmatdaşlyk Maksatnamasy (CAREC) ýaly syýasy formatlardan we dialog meýdançalaryndan işjeň peýdalanýar. Bu döwletdäki ýagdaýlary kadalaşdyrmakda BMG-niň edýän işleriniň ähmiýeti uly bolmalydyr. Hut şonuň üçin-de, BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň 2017-nji ýylyň 13-nji iýunda Aşgabada sapary mahalynda geçirilen gepleşiklerde hormatly Prezidentimiz: «Owgan halkyna ýaraşyga gelmek we ylalaşyk gazanmak üçin hakyky ýardam bermek zerurdyr. Oňa diňe parahatçylykly ýol bilen, gepleşikler arkaly ýetip bolar. Bu meseläniň başgaça çözgüdi ýokdur» diýip, ýurdumyzyň garaýyşlaryny öňe sürdi.

Ýurda berilýän halkara ykdysady we maliýe goldawyny artdyrmak — Owganystanda ýagdaýy kadalaşdyrmagyň möhüm çözgüdinde iňňän uly ähmiýete eýe. BMG-niň bu strategik çözgüdine dünýäniň degişli maliýe institutlarynyň, dürli döwletleriň anyk ýardamlary arkaly goşandyny goşmagy zerur. Türkmenistanyň bu meselä nähili goşant goşýandygyny aşakdaky ugurlar boýunça seljermek ýerlikli bolar:

Owganystanda, umuman, Ýewraziýa yklymynda asudalygy, parahatçylygy, durnukly ösüşi üpjün etmek üçin parahatçylygy dörediji taslamalar zerurdy. Şolaryň ençemesiniň gözbaşynda baky Bitarap Türkmenistan durupdy. «Açyk gapylar» syýasaty türkmen Bitaraplygynyň geoykdysady mümkinçilikleriniň barha giňden açylmagyna ýardam berdi.

Türkmenistan Owganystana energetika taslamalary arkaly ýardam bermegi 40 ýylyň dowamyndaky uruşlaryň netijesinde ykdysadyýeti pese gaçan bu ýurduň durmuş-infrastruktura düzüminiň dikeldilmegine kömek etmekde möhüm hasaplaýar. Soňky 20 ýyldan gowrak wagtyň dowamynda türkmen hünärmenleri tarapyndan Owganystana tarap 400 kilometrden gowrak elektrik geçirijiler çekildi, elektrik üpjünçilik desgalarynyň birnäçesi, şol sanda podstansiýalar guruldy. Goňşy ýurda Andhoý — Şybyrgan, Serhetabat — Hyrat, Mary DES — Andhoý — Şybyrgan, Rabatkaşaň — Kalaýnau ugurlary boýunça ýeňillikli şertlerde elektrik energiýasy iberilýär. 2016-njy ýyldan başlap, onuň möçberi iki esse artdyryldy. Geljekde ony bäş esse artdyrmak göz öňünde tutulýar. 2018-nji ýylyň 23-nji fewralynda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçirijisiniň gurluşygyna badalga berildi.

2007-nji ýyldan başlap, Türkmenistandan Owganystana azyk harytlary, dokma önümleri, mekdep okuwçylary üçin okuw esbaplary, kitaplar, mekdep mebelleri, sport eşikleri ýaly harytlaryň ençeme görnüşlerini ynsanperwerlik kömegi hökmünde yzygiderli iberilýär. Türkmenistanyň hasabyna Owganystanda durmuş maksatly binalaryň birnäçesi (saglyk öýi, 400 orunlyk mekdep, çaga dogrulýan öý), Farýab welaýatynyň Andhoý etrabynyň Akina şäherçesinde metjit gurlup ulanmaga berildi. 2019-njy ýylyň dekabrynda ýurdumyzdan owgan tarapyna güýjenmesi 220/110/10 kW, kuwwatlylygy 125 MWt bolan transformator degişli enjamlary bilen bilelikde ynsanperwer kömek hökmünde berildi. 2020-nji ýylyň 30-njy aprelinde mukaddes Oraza aýynda Owganystana ynsanperwer kömek hökmünde azyk önümleri ugradyldy. 2020-nji ýylyň başynda Owganystana 2020 — 2022-nji ýyllarda ynsanperwerlik kömegini bermegiň Maksatnamasy işlenip düzüldi. Bu ynsanperwer kömekler goňşy döwletdäki durmuş-infrastruktura düzümi kadalaşdyrmaga ýardam berýär. Döwletara ylalaşyk esasynda Türkmenistanyň owgan ýaşlaryny mugallymçylyk, oba hojalygy, nebit-gaz, energetika pudaklary, ulag we aragatnaşyk, lukmançylyk ugurlary boýunça taýýarlamaga ýardam bermegi hem bu ýurda berilýän ynsanperwer goldawdyr.

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty

5. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň dabaraly konserti doganlyk halklaryň aýdym-saz baýramydyr

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan başy başlanan we yzygiderli durmuşa geçirilýän Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň netijeli daşary syýasat ýörelgesiniň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem, sebitde goňşy ýurtlar bilen oňyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakdan hem-de giňeltmekden ybaratdyr. Medeni we ruhy gymmatlyklaryň umumylygy, taryhy taýdan ýola goýlan dostluk hem-de özara goldaw bermek gatnaşyklary bu ýurtlaryň halklary bilen türkmen halkyny has hem ýakynlaşdyrýar.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen bäş ýurduň medeniýet işgärleriniň we sungat ussatlarynyň dabaraly konserti hem-de beýleki döredijilik çäreleriniň birnäçesi döwletara gatnaşyklaryň ösmeginde medeni diplomatiýanyň möhüm ornuny aýdyň görkezdi. Uly üstünliklere beslenen şeýle çäreler Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň sebitiň goňşy döwletleri bilen dostlukly gatnaşyklarynyň täze belentliklere çykýandygyny alamatlandyrýar.

Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow, Kasym-Žomart Tokaýew, Sadyr Žaparow, Emomali Rahmon we Şawkat Mirziýoýew, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisine hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna gatnaşyjylar ajaýyp çykyşlaryň hormatly tomaşaçylary boldular.

Milli we halkara festiwallaryň hem-de beýleki köp sanly medeni çäreleriň geçirilýän ýeri bolan Awazanyň açyk sahnasyndan dostlukly ýurtlaryň Liderlerine, ähli tomaşaçylara dürli dillerde mähirli gutlag sözleri hem-de hoşniýetli arzuwlar ýaňlandy. Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň meşhur sungat ussatlarynyň ýerine ýetirmegindäki joşgunly aýdymlar bolsa parahatçylygyň, agzybirligiň senasyna öwrüldi.

Tutuş dünýäde abadançylygyň we rowaçlygyň bähbidine dostluk hem-de agzybirlik şygary döredijilik baýramçylygynyň ähli çykyşlarynyň içinden eriş-argaç bolup geçdi. Türkmen artistleri bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň sungat wekilleriniň bilelikde ýerine ýetirmeginde gadymy we döwrebap sungatyň baýlygyny hem-de özboluşlylygyny, onuň doganlyk halklary birleşdiriji güýjüni alamatlandyrýan däpleriniň milli öwüşginlerini beýan edýän täsirli çykyşlar görkezildi.

Täzeçil tehnologiýalaryň giňden ulanylmagy konsertiň tapawutly aýratynlygydyr. Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow diwersifikasiýa taýdan ösüş ýoly bilen ynamly öňe barýan Türkmenistanyň ykdysady we jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ulgamlaryna şeýle tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna ýokary derejede üns berýär.

Uly monitorlardaky Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ajaýyp paýtagtlarynyň gözellikleriniň wideoşekilleri ýatda galyjy täsir döretdi.

Türkmenistanyň Prezidentiniň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň döredijilik duşuşygyna hem-de dabaraly konsertine gatnaşyjylara iberen Gutlagynda: “Medeni ulgamda hoşniýetli halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi halklary biri-birine ýakynlaşdyrýar, däbe öwrülen dostluk gatnaşyklarynyň gerimini has-da giňeldýär” diýlip nygtalýar.

Milli Liderimiziň Gutlagynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň işleri köp ýyllaryň synagyndan geçen we häzirki wagtda has-da berkeýän dostluk binýadyna daýanýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Leýlisaç barada rowaýat” atly aýdymy ildeşlerimiz üçin ajaýyp sowgat boldy. Ozodbek Nazarbekowyň “Dokmaçylar” folklor toparynyň gatnaşmagynda bu aýdymy türkmen dilinde ýerine ýetirmegi bolsa eziz Diýarymyza çäksiz söýginiň beýany bolup ýaňlandy. Şeýle hem milli Liderimiziň “Bagt nury” aýdymy hem tomaşaçylar tarapyndan şowhunly el çarpyşmalar bilen garşylanyldy.

Konsert gadymy “Küştdepdi” tansy bilen jemlendi. “Küştepdi” tansynda geçmişiň däpleri hem-de häzirki döwrüň döredijilikli güýji sazlaşykly utgaşýar. Halk döredijiliginiň özboluşly milli nusgasy bolan bu tans dessury Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça ýöriteleşdirilen guramasynyň (ÝUNESKO) Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna girizildi. Bu gün ol ýurdumyzyň özboluşlylygynyň beýanydyr, milli baýramlarymyzyň hem-de türkmen sungatynyň daşary ýurtlardaky her bir çykyşynyň aýrylmaz bölegidir.

Bu joşgunly tansa ýörite taýýarlanylan wideoşekiller arkaly sebitiň döwletleriniň döredijilik toparlary hem goşuldy. Olar türkmenleriň bu meşhur tansyny özboluşly ýerine ýetirdiler.

Köpçülikleýin şowhunly çykyş bilelikdäki konsertiň mazmunyny — parahatçylygyň we rowaçlygyň bähbidine döredijilik taýdan jebisleşmegiň dabaralanýandygyny görkezdi. Hut medeniýet ulgamyndaky gatnaşyklar halklara birek-biregi tanamaga we düşünmäge, ýakynlaşmak üçin egsilmez mümkinçilikleri açýan sungatyň täsin dünýäsine aralaşmaga kömek edýär.

Medeni-ynsanperwer ulgamda köpasyrlyk tejribä we däp-dessurlara esaslanýan gatnaşyklar sebitiň ýurtlarynyň hyzmatdaşlygynyň möhüm bölegini düzýär. Gadymy ruhy-ahlak gymmatlyklar gatnaşyklaryň häzirki döwründe-de halklary birleşdirýär, olara aňyrdan gelýän däpleri gorap saklamaga ýardam edýär.

Şeýle garaýyşlar Ruhyýet köşgünde geçirilen döredijilik çäreleriniň dowamynda öz beýanyny tapdy. Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna gatnaşyjylaryň öňünde gadymy däp-dessurlara laýyklykda ýaýbaňlandyrylan türkmeniň gelin toýy täsinligi, ajaýyplygy bilen baýramçylygyň şowhunyny artdyrdy.

Ruhyýet köşgüniň eýwanynda guralan amaly-haşam sungatynyň hem-de muzeý gymmatlyklarynyň sergisinde türkmen halkynyň ruhy medeniýeti we däp-dessurlary beýanyny tapdy. Bu ýerde milli halyçylygyň we el işleriniň ajaýyp nusgalary, saz gurallary hem-de ussat zergärleriň önümleri, suratkeşleriň eserleri görkezildi. Zähmet we zehin siňdirilen, el bilen döredilen bu täsin eserlerde halkymyzyň kalby, mähriban topragymyzyň gözelligi beýan edilýär.

Daşary ýurtlaryň wekilleriniň hormatlanmagy medeniýet ulgamynda halkara gatnaşyklaryň işjeň ösdürilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. Döredijilik duşuşygynyň dowamynda Özbegistan Respublikasynyň medeniýet ministri Ozodbek Nazarbekowa ýurtlaryň arasynda dostluk, doganlyk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmakdaky, köpýyllyk türkmen-özbek medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlyga ýardam bermekdäki uly hyzmatlary üçin, şeýle hem aýdym-saz sungatyny ösdürmekdäki üstünliklerini nazarda tutup we hünär ussatlygy üçin “Türkmenistanyň at gazanan artisti” diýen hormatly adyň nyşany gowşuryldy.

Bu hormatly at, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Permanyna laýyklykda, Ozodbek Nazarbekowa 2020-nji ýylyň iýunynda berildi. Dostlukly ýurduň medeniýet ulgamynyň ýolbaşçysynyň şu çärelere gatnaşmagy oňa hut özüniň bu nyşany kabul etmäge hem-de munuň üçin Türkmenistanyň Baştutanyna tüýs ýürekden hoşallygyny beýan etmäge mümkinçilik döretdi.

Halklary geljegiň bähbidine birleşdirýän parahatçylyk, dostluk we ynsanperwerlik ýörelgeleriniň ileri tutulmagy sungat ussatlarynyň konsertiniň maksatnamasynda-da esasy orny eýeledi. Bu 2021-nji ýylyň “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýen şygary bilen sazlaşykly utgaşdy.

Artistleriň çykyşlary ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda alnyp barylýan ägirt uly hem-de asylly işlere, şol sanda eneligi we çagalygy goramak, zenanlaryň hukuklaryny goramak hem-de hünär ukyp-başarnyklaryny amala aşyrmak üçin ähli şertleri döretmek boýunça alnyp barylýan işlere şaýatlyk edýän wideoşekiller bilen utgaşdyrylyp görkezildi.

Konsertiň maksatnamasyna giren doganlyk halklaryň meşhur aýdym-sazlary, döwrebap tanslary, folklor çykyşlary sungatyň ynsanperwer hem-de jebisleşdiriji wezipesini aýdyň görkezip, onuň ruhy gymmatlyklary gorap saklamak we baýlaşdyrmak, halklary parahatçylygyň, dostlugyň, hoşniýetli goňşuçylygyň hem-de döredijiligiň bähbidine ýakynlaşdyrmak üçin egsilmejek mümkinçilikleri jemleýändigini tassyklaýar.

Ajaýyp sahnada türkmen, gazak, gyrgyz, täjik we özbek dillerinde Magtymguly Pyragynyň “Türkmeniň” diýen meşhur goşgusy ýaňlandy. “Bir suprada taýýar kylynsa aşlar” diýip, agzybirlige çagyrýan goşgy setirleri asyrlar geçse-de güýjüni ýitirmän, türkmenleriň parahatçylyk söýüjiligini we göwnaçyklygyny beýan edýän şygara öwrüldi. Nesillere niýetlenen şahyrana setirler dostlukly ýurtlaryň we halklaryň taryhy ýadygärlikleri hem-de medeni miraslary hakyndaky wideoşekiller bilen utgaşdy.

Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň halklarynyň özara, şol sanda türkmen halky bilen hoşniýetli goňşuçylyk, doganlyk gatnaşyklarynyň şöhratly taryhy we baý geçmişi bar. Bu gün Merkezi Aziýa sebitiniň ýurtlary halklaryň arasyndaky asyrlaryň dowamynda özara gatnaşyklaryň aýratyn täsin görnüşini kemala getirýän umumy ösüş binýadyna esaslanýar. Bu bolsa medeniýetleriň, däp-dessurlaryň, gymmatlyklaryň hem-de ahlak ýörelgeleriniň umumylygyny özünde jemleýär. Ata-babalarymyzdan bize gelip ýeten bu gymmatlyklar häzir aýawly goralyp saklanylýar we nesilden nesle geçirilýär.

Häzirki döwürde medeniýet we taryh döwletara gatnaşyklary berkidýär, adamlaryň özara ýakynlaşmaklarynyň möhüm ýagdaýy bolup durýar. Biziň döwletlerimiz giň ynsanperwer gatnaşyklary goldap, medeni hyzmatdaşlygy ösdürmek arkaly hoşniýetli goňşuçylyk, özara düşünişmek hem-de birek-birege mähirlilik däpleriniň dowamatlylygyny üpjün edýärler.

Yzygiderli medeni gatnaşyklar möhüm wezipäni — medeniýetleriň toplumlaýyn, köptaraplaýyn gatnaşyklarynyň ýola goýulmagyny, Merkezi Aziýanyň halklarynyň baý ruhy-taryhy mirasyny hem-de edebiýat, sungat, kinematografiýa ulgamynda häzirki zamanyň gazananlarynyň wagyz edilmegini, döredijilik gatnaşyklarynyň giňden höweslendirilmegini ýerine ýetirýär.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynda ynsanperwer gatnaşyklaryň giňeldilmegine gyzyklanmalar beýan edilip, şol gatnaşyklaryň has-da öňe ilerledilmegine ýardam berýän sebitiň ähli ýurtlarynyň umumy medeni giňişligi hem-de umumy taryhy nygtaldy.

Bäş döwletiň Liderleri Merkezi Aziýanyň halklarynyň bähbidine hem-de BMG tarapyndan yglan edilen Halkara medeniýetleriň ýakynlaşmagynyň 10 ýyllygynyň ruhunda medeniýetara gatnaşyklary ösdürmek, medeniýetleriň köpdürliligini we milletara garaýşy goramak, saklamak hem-de höweslendirmek, sebitiň etnosyýasatyny, maddy we maddy däl medeni hem-de tebigy mirasyny öwrenmek we goramak babatda hyzmatdaşlyk etmek hem-de özara goldaw bermek, edebi gatnaşyklary kämilleşdirmek, halkara festiwallary, forumlary we bäsleşikleri geçirmek, aýdym-saz, teatr, şekillendiriş hem-de senetçilik sungaty we kinematografiýa, teleradioýaýlymlar, arhiw, muzeý hem-de kitaphana işi babatda özara gatnaşyklary çuňlaşdyrmak, raýatlaryň, ilkinji nobatda bolsa, ýaşlaryň arasynda göni gatnaşyklary we syýahatçylygy ösdürmek barada ylalaşdylar.

Taraplar bu ugurda özara gatnaşyklara ulgamlaýyn we yzygiderli häsiýet bermek maksady bilen, “Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek” atly forumy döretmek barada bir pikire geldiler.

Döwlet Baştutanlary 6-njy awgustda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň dabaraly konsertine ýokary baha berdiler. Konsert özüniň doganlyk halklaryň medeni-ruhy gymmatlyklaryny wagyz etmäge hem-de bu ulgamyň işgärleriniň arasyndaky döredijilik gatnaşyklary kämilleşdirmäge ýardam bermek baradaky baş wezipesini doly ýerine ýetirdi.

“Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen döredijilik çäresi we dabaraly konsert Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň arasyndaky köptaraplaýyn gatnaşyklaryň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şeýle çäreler ynsanperwer ulgamda däp bolan gatnaşyklaryň berkidilmegine hyzmat edýär, dostluk hem-de raýdaşlyk ýollaryny çekip, tutuş dünýäde parahatçylygyň, ynanyşmagyň we durnukly ösüşiň pugtalandyrylmagyna ýardam berýär.

(TDH).

Şu hepdäniň çarşenbe güni Merkezi Aziýa döwletleriniň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň Owganystan meselesi boýunça wideoaragatnaşyk arkaly duşuşygy geçirildi. Duşuşyk Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi tarapyndan Owganystan Yslam Respublikasynyň Daşary işler ministrligi hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkezi bilen bilelikde guraldy.

Duşuşygyň barşynda taraplar sebit hyzmatdaşlygyny, Owganystanda parahatçylygy üpjün etmek, howpsuzlyk, ykdysady ösüş meselelerini ara alyp maslahatlaşdylar. Bu ugurdaky özara hereketleriň häzirki ýagdaýy we geljegi bilen bagly işjeň pikir alşyldy.

Türkmen tarapy, şeýle hem sebit we halkara giňişliginde syýasy hem-de diplomatik tagallalary işjeňleşdirmegi goldamak bilen, bu ugurda BMG-niň möhüm ornuny belledi.

Şol gün sanly ulgam arkaly italýan kompaniýalary üçin «Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygyň maýa goýum we işewürlik mümkinçilikleri» atly ýurt boýunça tanyşdyrylyş maslahaty geçirildi.

Bu çäre iki ýurduň döwlet we hususy pudagynyň wekilleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň täze gurallarynyň gözlenilmegi, şol sanda ikitaraplaýyn gün tertibiniň derwaýys meseleleri boýunça pikir alyşmak üçin özboluşly meýdança öwrüldi. Çykyşlaryň barşynda Türkmenistanyň we Italiýanyň arasynda bilelikde durmuşa geçirmek üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýe bolan syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady hem-de medeni-ynsanperwer ulgamlardaky gatnaşyklaryň ösüşiniň oňyn depgini bellenildi.

Öňňin paýtagtymyzda Sankt-Peterburg şäheriniň Daşary aragatnaşyklar boýunça komitetiniň başlygy Ý.Grigorýewiň ýolbaşçylygynda iş sapary bilen Türkmenistana gelen Russiýa Federasiýasynyň wekiliýeti bilen duşuşyk geçirildi.

Türkmenistanyň Russiýa Federasiýasynyň sebitleri bilen hyzmatdaşlygy ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň möhüm gurallarynyň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, strategik häsiýete eýe bolan türkmen-rus gatnaşyklarynyň okgunly ösüşi aýratyn nygtaldy.

Duşuşygyň barşynda taraplar söwda, sanly tehnologiýalar, innowasiýa ykdysadyýeti ulgamynda hem-de iki ýurduň täjirçilik düzümleriniň arasyndaky gatnaşyklaryň uly mümkinçiliklerini aýratyn bellediler.

Taraplar Türkmenistanyň we Russiýanyň döwlet edaralarynyň we hususy böleginiň wekilleriniň yzygiderli duşuşyklarynyň netijeli häsiýetini nygtadylar. Iki ýurduň ykdysady hyzmatdaşlygynyň energetika pudagyndan başlap, senagatyň geljegi uly ugurlaryny, ulag, düzümleýin gurluşyk we beýleki ulgamlaryň giň toplumyny öz gerimine alýandygy bellenildi.

Şol gün DIM-de wideoaragatnaşyk görnüşinde Türkmenistanyň we Marokkonyň Daşary işler ministrlikleriniň syýasy geňeşmeleri geçirildi, oňa Marokko Patyşalygynyň daşary işler ministri Naser Burit gatnaşdy.

Geňeşmeleriň dowamynda taraplar syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk meseleleriniň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Afrika yklymynyň ýurtlary bilen netijeli gatnaşyklary giňeltmegiň zerurdygy baradaky tabşyryklaryna laýyklykda, geçen ýylyň baharynda türkmen wekiliýetiniň Marokko Patyşalygyna amala aşyran saparynyň netijeli häsiýete eýe bolandygy nygtaldy.

Taraplar ýokarda agzalan saparyň dowamynda gol çekilen ikitaraplaýyn ylalaşyklaryň möhümdigini bellediler hem-de daşary syýasat hyzmatdaşlygy, ulag, bilim, ylym we beýleki ulgamlarda goşmaça resminamalary işläp taýýarlamak üçin gepleşikleri işjeňleşdirmek barada ylalaşdylar.

«Aşgabat».

Bütin adamzat taryhyna ser salanymyzda-da, ähli gülläp ösüşler parahatçylykly ýyllarda amala aşyrylandyr. Adamzat parahatçylygy berkitmäge, ynsanlaryň arasyndaky dost-doganlygy, ynanyşmagy pugtalandyrmaga ömürboýy gulluk edendir. Gahryman Arkadagymyz şeýle belleýär: «Adamzadyň beýik geljegi parahatçylygyň üpjün edilmegi bilen bina bolýar». «Adamzadyň bagty şundadyr — abadan hem rahat durmuşyndadyr».

Ata Watanymyz Garaşsyzlygynyň geçen döwründe, esasan, parahatçylygyň, abadançylygyň, ynanyşmagyň ýurdy hökmünde özüni tanatdy. Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde Türkmenistanyň parahatçylyk söýüjilik ýörelgesi dünýäde ykrar edilýär. Şonuň üçin hem eziz Diýarymyz dünýäde parahatçylygyň ýurdy hökmünde tanalýar. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan syýasatlarynyň özenini elmydama parahatçylyk, ynanyşmak ýörelgeleri tutýar. Döwlet Baştutanymyzyň ähli çykyşlaryny, öňe sürýän maksatnamalaryny, çuňňur many-mazmunly eserlerini okap görseň, ynsanlaryň abadan ýaşaýyşlarynyň berk daýanjy bolan parahatçylyk, ynanyşmak ýörelgelerine aýratyn ähmiýet berilýändiginiň şaýady bolýarsyň.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyny ykrar edýän taryhy Kararnamasynda hem Türkmenistanyň parahatçylygyň, asudalygyň, ynsanperwer başlangyçlaryň mekanydygyna aýratyn ähmiýet berilýär. Şu gymmatlyklara esaslanyp hem dünýä ýurtlary tarapyndan Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň biragyzdan goldanylýandygy nygtalýar. Türkmenistanyň şeýle ykrarnama iki gezek eýe bolandygyny hem aýratyn bellemegimiz gerek.

Parahatçylyk we ynanyşmak sözleri biri-birinden aýrylmaz baglanyşykly sözlerdir. Ynanyşmak, düşünişmek, sylag-sarpa, sabyr-kanagat, medeniýet, adalat, ynsanperwerlik ýaly adamzadyň iň kämil häsiýetleri, kadalary-ýörelgeleri, däp-dessurlary, ynançlary, düşünjeleri parahatçylygyň mizemez daýançlarydyr. Adamlaryň gatnaşyklarynda, maşgalada parahatçylygy, asudalygy, gülläp ösüşleri üpjün etmek üçin-de olar örän gymmatlydyr. Asmanda parlap dogýan Gün şuglasy kimin parahatçylyk hem dünýä ýalkym saçýar, dünýäni nurlandyrýar. Ýüregimiz-aňymyz nurana oý-pikirlere, duýgy-düşünjelere beslenýär. Parahatçylygyň ýoly bilen ykballarymyz gül-açýar, öý-ojagymyz dost-doganlygyň, asudalygyň, rysgal-berekediň ojagyna öwrülýär. Şonuň üçin Türkmenistan Watanymyzyň parahatçylygyň, ynanyşmagyň, döredijiligiň, bedew batly ösüşleriň gözel ýurduna, ajaýyp mekanyna öwrülmesiniň biziň başymyzy göge göterýän, buýsanjymyzy goşalandyrýan gymmatly esaslary bardyr.

Döwletimiz dünýäniň ýurtlary bilen hoşniýetli, özara bähbitli gatnaşyklary ösdürýär. Esasan, ýurtlaryň arasynda söwda-ykdysady, ylym-bilim, medeniýet-sungat, sport-syýahatçylyk gatnaşyklaryny ösdürmäge ýokary ähmiýet berýändigine göz ýetirýäris. Ähli gatnaşyklar ýokary ynsanperwerlik gymmatlyklaryna esaslanýar. Hut şol sebäpli hormatly Prezidentimiziň umumadamzat ähmiýetli syýasatynyň, beýik taglymatynyň uly goldawa eýe bolýandygynyň aýdyň şaýady bolýarys.

Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesine laýyklykda ýurdumyzda yzygiderli önümçilik desgalary bilen birlikde saglyk merkezleri, mekdepler, çagalar bag-bakjalary, medeniýet öýleri, sport desgalary, ýaşaýyş jaý toplumlary, ýollar-köprüler gurlup ulanylmaga berilýär. Döwlet bilen halkyň arasyndaky gatnaşyklar ata-babalardan gelýän mizemez ýörelgelere hem-de dünýä tejribesinde nusgalyk derejesine göterilen kämil düzgün-kadalara esaslanyp ösdürilýär.

Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde hormatly Prezidentimiziň aýdyň hem nurana ýoly bilen Türkmenistan döwletimiz parahatçylygyň, ynanyşmagyň, döredijilikli ösüşleriň Watanyna öwrüldi. Şeýle aýdyň hem nurana ösüş ýoly, hatda, her bir adama, tutuş dünýä halklaryna nusgalyk ýoldur. Türkmenistanyň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» Kararnamasynyň kabul edilmegi hem munuň aýdyň beýanydyr. Hut şonuň üçin hem Türkmenistan parahatçylyk dörediji ýurt hökmünde dünýäde giňden tanalýar. Eziz Diýarymyzyň abraý-mertebesini has-da belende göterýän hormatly Prezidentimiziň jany sag bolsun, il-ýurt bähbitli, umumadamzat ähmiýetli beýik işleri üstünliklere beslensin!

Annamyrat AKYÝEW,

«Mugallymlar gazeti».

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow BMG-niň ýokary derejeli forumynda çykyş etdi

Aşgabat, 25-nji maý (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow “Gazylyp alýan pudaklar durnukly ösüşiň hereketlendirijisidir” mowzugy bilen geçirilen ýokary derejeli ählumumy “tegelek stoluň” başyndaky maslahata gatnaşdy. Onlaýn görnüşdäki maslahaty Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterriş geçirdi.

Oňyn bitaraplyk, parahatçylygy söýüjilik we netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasaty yzygiderli durmuşa geçirýän Türkmenistan BMG bilen gatnaşyklaryny işjeň ösdürýär. Bu hyzmatdaşlyga strategik häsiýet mahsusdyr. Toplanan baý tejribä daýanmak arkaly häzirki döwürde däp bolan hyzmatdaşlyk çägini giňeldýär we täze ugurlary öz içine alýar.

Birleşen Milletler Guramasynyň binýatlaýyn Konwensiýalaryna we resminamalaryna, şol sanda howanyň üýtgemegi boýunça Pariž ylalaşygyna goşulmak arkaly, türkmen döwleti öz üstüne alan borçnamalaryny birkemsiz ýerine ýetirýär hem-de ählumumy Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge özüniň parahatçylyk söýüjilik we döredijilik mümkinçiliklerini gönükdirýär.

Durnukly ösüş maksatlaryna milli derejede uýgunlaşan ilkinji ýurtlaryň biri bolmak bilen, Türkmenistan 2030-njy ýyla çenli Gün tertibiniň amala aşyrylmagyna işjeň gatnaşýar hem-de toplumlaýyn özgertmeler maksatnamalaryny işläp taýýarlamakda we durmuşa geçirmekde Durnukly ösüş maksatlarynyň binýatlaýyn mümkinçiliklerini işjeň ulanmak arkaly, bu ugurda zerur tagallalary yzygiderli esasda alyp barýar.

Ählumumy energetika howpsuzlygynyň täze binýadyny kemala getirmek, energiýanyň hemmeler üçin elýeterli, ygtybarly we häzirki zaman çeşmelerine bolan gatnaşygyny üpjün etmek boýunça dünýäniň iri energetika döwletleriniň hataryna girýän ýurdumyzyň halkara başlangyçlary Durnukly ösüş maksatlaryny, şol sanda ykdysady, durmuş we ekologiýa häsiýetli meseleleri durmuşa geçirmek boýunça öňde durýan wezipeleriň çözgüdine goldaw bermäge gönükdirilendir.

BMG-niň Baş sekretarynyň başlangyjy boýunça bu gezekki ýokary derejedäki duşuşyk soňky birnäçe aýyň dowamynda BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentiniň goldaw bermeginde BMG-niň sebit ykdysady toparlarynyň, howanyň üýtgemegine garşy göreş boýunça Hereketler toparynyň, BMG-niň söwda we ösüş boýunça Konferensiýasynyň, daşky gurşaw boýunça Maksatnamasynyň we “СOVID-19 ýokanjy döwründe we ondan soňky pursatlarda ösüşi maliýeleşdirmek boýunça başlangyçlaryň” çäklerinde BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň geçiren “tegelek stollarynyň” tapgyryny jemleýär.

Bu foruma birnäçe döwletleriň we hökümetleriň baştutanlary, ministrler, iri halkara guramalaryň ýolbaşçylary, akademiki toparlaryň, seljeriş merkezleriniň bilermenleri, hususy pudagyň we raýatlyk jemgyýetleriniň wekilleri gatnaşdylar. Onuň baş maksady ählumumy, sebit hem-de milli derejelerde 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibini durmuşa geçirmäge ýaramaz täsir edýän howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleleri çözmek üçin anyk hereketleri we teklipleri kesgitlemekden ybaratdyr.

Gazyp alýan pudaklaryň, şol sanda nebit, gaz we dag-magdan senagatynyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Zyýanly gazlaryň howa zyňylmagyny azaltmakda bu pudaklara möhüm orun degişlidir. Şunda Durnukly ösüş maksatlaryny maliýeleşdirmek, СOVID-19 ýokanjy zerarly emele gelen çökgünlikden soň, ykdysadyýeti dikeltmek we diwersifikasiýalaşdyrmak, tebigy serişdeleri netijeli dolandyrmak, “ýaşyl energetika” geçmek, ekologiýa taýdan arassa we energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerine, tehnologiýalara we innowasiýalara maýa serişdelerini gönükdirmek meselelerine aýratyn ähmiýet berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejede geçirilen duşuşykda onlaýn tertipde çykyş etmek bilen, ýurdumyzyň häzirki zamanyň möhüm meseleleriniň çözgüdini taýýarlamak, ählumumy abadançylygyň we ösüşiň bähbidine laýyk gelýän netijeli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek boýunça tagallalaryň utgaşdyrylmagyna ygrarlydygyny belledi.

BMG-niň Baş sekretaryna şunuň ýaly wekilçilikli halkara foruma gatnaşmagyna iberen çakylygy üçin minnetdarlyk bildirip, döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalarynyň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny belledi.

Howanyň üýtgemegi boýunça Pariž ylalaşygyna gyşarnyksyz we ählumumy ygrarlylygyň bu ugruň möhüm şerti bolup durýandygyna ynanýaryn. Hut şol resminama asyrymyzyň ählumumy ekologiýa we tebigaty goraýyş gün tertibini kesgitlemäge, ony ýerine ýetirmek ugrunda halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilendir diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.

Bu düýpli resminama goşulmak bilen, Türkmenistan BMG, beýleki ýöriteleşdirilen halkara düzümler bilen ony hemmetaraplaýyn utgaşdyrmak babatda hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berýär.

Häzirki döwürde Pariž ylalaşygy boýunça borçnamalara laýyklykda, Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleri alnyp barylýar. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Senagaty ösdürmek boýunça Birleşen Milletler Guramasy bilen bilelikde ozon gatlagyny goramak babatda iki iri taslamany amala aşyrmaga taýýarlyk işlerini alyp barýarys. Şeýle hem bu we beýleki halkara düzümler, ähli gyzyklanma bildirýän döwletler bilen mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmäge taýýardyrys diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi.

Dünýäde iri serişde öndüriji ýurtlaryň biri bolan bilen we bu ugurda öz jogapkärçiligine doly düşünýän Türkmenistan önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasynda deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar.

Howanyň üýtgemegi hakynda Türkmenistanyň 2019-njy ýylda Milli strategiýasynyň rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri üpjün etdi. Munuň özi ekologiýa wezipelerini ýerine ýetirmek üçin zerurdyr we uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmäge hyzmat eder.

Häzirki döwürde bu sanaw döwletimiziň hem-de ykdysadyýetiň hususy pudagynyň ykdysady we önümçilik ulgamyny dolulygyna öz içine alýar.

Soňky ýyllarda Türkmenistanda öndürilýän önümleriň uglerod göterimi yzygiderli peselýär. Bu babatda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow birnäçe maglumatlary mysal hökmünde beýan etdi.

Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde geçirilen bilermenleriň bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşi jemi içerki önümiň birligine görä energiýa sarp edilişiniň udel agramy peseler. Şeýlelikde, ugleturşy gazyň zyňyndylarynyň möçberini 2025-nji ýylda 122 göterime çenli, 2030-njy ýylda bolsa 118,1 göterime çenli peseltmek göz öňünde tutulýar.

Soňra milli Liderimiziň belleýşi ýaly, ýurdumyzda tokaýlary dikeltmek, howa şertleriniň täsirini peseltmek üçin ýerden peýdalanmak usullaryny gowulandyrmak ugrunda uýgunlaşdyryjy çäreler giňden ornaşdyrylýar. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasynyň çäklerinde, suwaryşyň oňyn suw tygşytlaýjy usullaryny ulanmak arkaly, şäherleriň töwereklerinde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi. Diňe şu ýylyň dowamynda ýurdumyzda goşmaça 30 million düýp bag nahallaryny ekmek meýilleşdirilýär.

Bu işler uzak geljegi nazarlamak bilen, maksatnamalaýyn esasda we netijeli, şol sanda döwlet-hususy pudak gatnaşyklary esasynda alnyp barlar diýip, döwlet Baştutanymyz belledi.

Şunuň bilen baglylykda, häzirki döwrüň çynlakaý ekologiýa wehimlerine garşy durmakda halkara tagallalaryň birleşdirilmegine we berkidilmegine üýtgewsiz ygrarlydygyny tassyklap, Türkmenistan birnäçe anyk hem-de gaýragoýulmasyz başlangyçlary teklip edýär.

Hususan-da, BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen Strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmek zerurdyr. Ikinji teklip bolsa BMG-niň howandarlygynda energetikanyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorody ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasyny” döretmek wehimdir.

Bu teklipleri öňe sürmek bilen, milli Liderimiz Türkmenistanyň ýakyn wagtda bilermenleriň derejesinde olary durmuşa geçirmegiň ýollaryny we esasy ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga taýýardygyny nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow çykyşyny tamamlap, “tegelek stoluň” başyndaky maslahata gatnaşyjylara öňde goýlan maksatlara ýetmekde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Döwlet Baştutanymyzyň wideoýüzlenmesi oňa gatnaşyjylar tarapyndan uly üns bilen diňlenildi.

Şeýlelikde, Bitarap Türkmenistan milli Lideriniň ýolbaşçylygynda Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde ýola goýulýan netijeli gatnaşyklara ygrarlydygyny mälim etdi hem-de häzirki zamanyň möhüm meseleleriniň çözgüdine deňeçer we öňdengörüjilikli çemeleşmeleri öňe sürdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Milletler Bileleşigine agza döwletleriň giň goldawyna mynasyp bolan hem-de BMG-niň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamalary bilen berkidilen başlangyçlary, sebit we ählumumy möçberde Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde esasy ugurlar boýunça netijeli halkara gatnaşyklaryň işjeňleşdirilmegini esasy ugur edinýän täze teklipleri munuň aýdyň beýanydyr.

(2021-nji ýylyň 25-nji maýy)

Hormatly Baş sekretar!

Size şunuň ýaly wekilçilikli halkara foruma gatnaşmaga çakylygyňyz üçin minnetdarlyk bildirmäge rugsat ediň!

Ozaly bilen Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn bellemek isleýärin.

Howanyň üýtgemegi boýunça Pariž ylalaşygyna gyşarnyksyz we ählumumy ygrarlylygyň bu ugruň möhüm şerti bolup durýandygyna ynanýaryn. Hut şol resminama asyrymyzyň ählumumy ekologiýa we tebigaty goraýyş gün tertibini kesgitlemäge, ony ýerine ýetirmek ugrunda halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilendir.

Bu düýpli resminama goşulmak bilen, Türkmenistan BMG we beýleki ýöriteleşdirilen halkara düzümler bilen ony hemmetaraplaýyn utgaşdyrmak babatda hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berýär.

Häzirki döwürde Pariž ylalaşygy boýunça borçnamalara laýyklykda, Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleri alnyp barylýar. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürleniler.

Senagaty ösdürmek boýunça Birleşen Milletler Guramasy bilen bilelikde, ozon gatlagyny goramak babatda iki iri taslamany amala aşyrmaga taýýarlyk işlerini alyp barýarys.

Şeýle hem bu we beýleki halkara düzümler, ähli gyzyklanma bildirýän döwletler bilen mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmäge taýýardyrys.

Dünýäde iri serişde öndüriji ýurtlaryň biri bolan we bu ugurda öz jogapkärçiligine doly düşünýän Türkmenistan önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasynda deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar.

Howanyň üýtgemegi hakynda Türkmenistanyň 2019-njy ýylda Milli strategiýasynyň rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi zerur hukuk guramaçylyk we tehnologik şertleri üpjün etdi. Munuň özi ekologiýa wezipelerini ýerine ýetirmek üçin wajypdyr we uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmäge hyzmat eder.

Häzirki döwürde bu sanaw döwletimiziň hem-de ykdysadyýetiň hususy pudagynyň ähli ykdysady we önümçilik ulgamyny dolulygyna öz içine alýar.

Soňky ýyllarda Türkmenistanda öndürilýän önümleriň uglerod göterimi yzygiderli peselýär.

Birnäçe maglumatlary mysal getirmek isleýärin.

Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşi jemi içerki önümiň birligine görä, energiýa sarp edilişiniň udel agramy peseler. Şeýlelikde, ugleturşy gazyň zyňyndylarynyň möçberini 2025-nji ýylda 122 göterime çenli, 2030-njy ýylda bolsa 118,1 göterime çenli peseltmek göz öňünde tutulýar.

Ýurdumyzda tokaýlary dikeltmek, howa şertleriniň täsirini peseltmek üçin ýerden peýdalanmak usullaryny gowulandyrmak ugrunda uýgunlaşdyryjy çäreler giňden ornaşdyrylýar. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasynyň çäklerinde, suwaryşyň oňyn suw tygşytlaýjy usullaryny ulanmak arkaly, şäherleriň töwereklerinde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi. Diňe şu ýylyň dowamynda ýurdumyzda goşmaça 30 million düýp bag nahallaryny ekmek meýilleşdirilýär.

Bu işler uzak geljegi nazarlamak bilen, maksatnamalaýyn esasda we netijeli, şol sanda döwlet-hususy pudak gatnaşyklary esasynda alnyp barlar.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Häzirki döwrüň çynlakaý ekologiýa wehimlerine garşy durmakda halkara tagallalaryň birleşdirilmegine we berkidilmegine üýtgewsiz ygrarlylygyny tassyklap, Türkmenistan birnäçe anyk hem-de gaýragoýulmasyz başlangyçlary teklip edýär.

Hususan-da, BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen Strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi zerur hasaplaýarys. Biziň ikinji teklibimiz BMG-niň howandarlygynda energetikanyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorody ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasyny” döretmekden ybaratdyr.

Bu teklipleri öňe sürmek bilen, Türkmenistan ýakyn wagtda bilermenleriň derejesinde olary durmuşa geçirmegiň ýollaryny we esasy ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga taýýardyr.

Biz bu babatda hemmeleri hyzmatdaşlyga çagyrýarys.

“Tegelek stola” gatnaşyjylara öňde goýlan maksatlara ýetmekde uly üstünlikleri arzuw edýärin.

Bu sözleri dürli ýurtlaryň wekilleri guwanç bilen aýdýarlar

Hormatly Prezidentimiziň jöwher zehininden dörän her bir täze kitaby Türkmenistanyň parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watanydygyny aýdyň görkezýär. Gahryman Arkadagymyzyň kitaplary halkymyz üçin gymmatly sowgada öwrülip, dünýä jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döredýär.

Muňa milli Liderimiziň kitaplarynyň dünýäniň ençeme dillerine terjime edilmegi hem şaýatlyk edýär. Dünýä halklary hormatly Prezidentimiziň dürdäne kitaplary arkaly türkmen halky we onuň gadymy hem-de şöhratly taryhy, özboluşly milli medeniýeti, däp-dessurlary, edim-gylymlarydyr ruhy ýörelgeleri bilen ýakyndan tanyş bolýarlar. Arkadag Prezidentimiziň çapdan çykan «Ak şäherim Aşgabat», «Parahatçylyk sazy, dostluk, doganlyk sazy», «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi»,

«Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly çuň mazmunly kitaplaryny okan daşary ýurtly okyjylar bu günki Türkmenistanyň bedew batly ösüşleriniň gözbaşynda halkymyzyň ynsanperwerlik, parahatçylyk söýüjilik, birek-birege ynanyşmak ýaly beýik ýörelgeleriniň durandygyna göz ýetirýärler. Gahryman Arkadagymyz öz mähriban halkynyň bu beýik ýörelgelerini täzeden galkyndyryp, diňe bir sebitde däl, eýsem, bütin dünýäde asudalygyň, parahatçylygyň, ynanyşmagyň höküm sürmegini gazanmak babatda abraýly halkara guramalarynyň belent münberinden ählumumy başlangyçlary öňe sürýär, ol başlangyçlar halkara jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýar.

Dürli halklaryň wekilleri, ýurdumyzyň myhmanlary bilen Diýarymyzda ýa-da daşary ýurtlarda duşuşanymyzda, ata Watanymyza bolan aýratyn buýsanç duýgusyny başdan geçirýäris. Şonda dünýäniň dürli künjeginde ýaşaýan adamlaryň mähriban Diýarymyzyň bedew batly ösüş-özgerişlerine haýran galýandyklarynyň şaýady bolýarys.

Muňa 2020-nji ýylyň 24-nji fewralynda Birleşen Arap Emirlikleriniň iri işewürlik we maliýe merkezi bolan Dubaý şäherinde Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 25 ýyllygyna bagyşlanan «TOPH gaz geçirijisi parahatçylygyň we hyzmatdaşlygyň gaz geçirijisidir» atly halkara maslahaty, şeýle hem Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara göçme forumy şaýatlyk edýär.

«Hyatt Regency Dubai Creek Heights» kaşaň myhmanhanasynda geçirilen göçme forumyň işine dünýäniň 40-a golaý ýurdundan 100-den gowrak iri nebitgaz, hyzmatlar we konsalting kompaniýalarynyň, maliýe düzümleriniň, ylmy-barlag institutlarynyň wekilleridir bilermenleri gatnaşdy. Olar hormatly Prezidentimiziň energetika howpsuzlygynyň ählumumy gurluşyny döretmäge, tutuş adamzat üçin derwaýys meseleleri çözmekde dünýä bileleşiginiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen başlangyçlaryny doly goldaýandyklaryny bellediler. Halkara maslahata gatnaşyjylar öz çykyşlarynda türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazaryna çykarmagyň köpugurly düzümini döretmek boýunça uly işleriň alnyp barylýandygyny guwanç bilen nygtadylar. olaryň hatarynda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň sebitiň durmuş-ykdysady taýdan ösmegine kuwwatly itergi berjekdigini, parahatçylygy we durnuklylygy berkitmäge ýardam etjekdigini, bu giň gerimli taslamany amala aşyrmagyň barşynyň dünýäniň nebitgaz toparlarynyň wekillerinde uly gyzyklanma döredýändigini aýtmak bolar.

Halkara maslahata gatnaşyjylaryň köpüsi öň ýurdumyzda işlän adamlar bolup, Türkmenistanda zähmet çeken ýyllaryny, türkmen halkynyň gülerýüzlüligini we myhmansöýerligini guwanç bilen ýatladylar. Olaryň mähirli sözleri, Türkmenistana ýene-de gelip görmek islegi, bilelikde işlemek höwesi — bularyň ählisi ata Watanymyza, diňe ýurdumyzyň raýatlary üçin däl-de, eýsem, daşary ýurtly myhmanlar üçin hem abadan durmuşda ýaşamak we işlemek üçin ähli şertleri döreden hormatly Arkadagymyza bolan çäksiz buýsanç duýgusyny döretdi. Sebäbi ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan ähli işleriň sakasynda döwlet Baştutanymyzyň zähmeti, taýsyz tagallalary, öz halkyna, onuň şöhratly taryhyna bolan beýik söýgüsi, halkymyzyň şu güni we geljegi baradaky aladalary durýar.

Gauşik MITRA,
Hindistanly işewür:

Hindistanly işewür Gauşik Mitra bilen söhbetdeşligimizde ol şeýle ýatlady: «Men Türkmenistanda iş maksady bilen birnäçe gezek boldum. Türkmenistanyň okgunly ösüşini öz gözlerim bilen gördüm, bu meni diýseň haýran galdyrdy. Dostlukly ýurduň özboluşly medeniýeti, ak mermerli paýtagty mende ýakymly täsirleri döretdi».

Olga LUNEWA,
Russiýanyň «ITE» halkara sergiler kompaniýasynyň wekili:

Russiýanyň «ITE» halkara sergiler kompaniýasynyň wekili Olga Lunewa bolsa şeýle gürrüň berdi:

— Men Aşgabatda geçirilýän «Türkmenistanyň nebiti we gazy» atly halkara maslahata we sergä yzygiderli gatnaşýaryn. Tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde 4-nji orny eýeleýän Türkmenistanyň uly kuwwaty bar. Türkmenistan — batly depginler bilen ösýän ýurt. Mundan köp ýyl ozal, paýtagtyňyza ilkinji gezek baranymda gören Aşgabat şäherim düýpgöter täzeçe keşbe giripdir. Häzir siziň paýtagtyňyz okgunly özgerip, şäherde örän owadan şaýollar, köçeler peýda boldy. Bilşime görä, Aşgabady ösdürmek boýunça alnyp barylýan işler medeni-durmuş maksatly desgalary, tutuş ýaşaýyş jaý toplumlaryny gurmak arkaly amala aşyrylýar. Ajaýyp, täze, döwrebap jaýlar ençeme kilometrlere uzalyp gidýär. Munuň özi Türkmenistanyň gurply ýurt bolup, öz düzümini ösdürmäge uly möçberde düýpli maýa goýumyny goýýandygyny görkezýär. Türkmen raýatlaryna gözüm gidýär, olar uly, giň we ýagty jaýlarda ýaşaýarlar. Türkmenistan — ýaşamak üçin ajaýyp ýurt. Ýurtda ýakymly, asuda ýagdaý, düzgün-tertip höküm sürýär, çar ýanyň gözellige bürenip otyr. Bu ýerde sport bilen meşgullanmak, medeniýetli dynç almak üçin ajaýyp şertler bar.

Hawa, dünýäniň dürli künjeklerinde iş saparlary bilen bolanymyzda, daşary ýurtly işewürlerdir dürli kärdäki adamlaryň Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň hem-de onuň ak mermerli paýtagtynyň gözelligi barada, bu ajaýyp ösüş-özgerişleriň sakasynda duran, «Döwlet adam üçindir!» diýen ýörelgä esaslanýan, ynsanperwer syýasaty amala aşyrýan Gahryman Arkadagymyzyň adyna aýdylýan hoşallyk sözleriniň köp gezek şaýady bolduk. Şeýle bagtyň eýesi bolmak duýgusy başyňy gök diredýär, mähriban Watanymyza bolan söýgiňi has-da belende galdyrýar.

Şeýle buýsançly pursatlar milli Liderimiziň daşyna mäkäm jebisleşen halkymyza geljekde hem bagtyýarlygyň, rowaçlyklaryň ýaran boljakdygyna ynamymyzy artdyrýar.

Ussa USSAÝEW,

«Nebit-gaz» gazetiniň baş redaktory.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen ýurdumyzyň daşary syýasatynda halkara hyzmatdaşlygy giňeltmekde we umumadamzat ösüşlerine dahylly meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda alnyp barylýan işler dünýäde uly goldawa eýe bolýar.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 73-nji mejlisinde hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen 2021-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi ýurdumyzda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmekde öňe sürülýän netijeli başlangyçlaryň ählumumy ykrarnama eýe bolýandygyny şertlendirýär. Bu bolsa eziz Diýarymyzyň baky Bitaraplyk taglymatyna uly hormat goýulýandygyny görkezýär. Şeýle hem dünýäniň syýasy giňişliginde Garaşsyz döwletimize täze sepgitlere ynamly ýetmäge ýardam berýär.

Eziz Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy biziň gündelik durmuşymyzda öz beýanyny tapyp, eşretli durmuşymyzy bezeýär. Baky Bitaraplygymyzyň esasynda parahatçylyk söýüjilik ýörelgämiz has-da ösdürilýär, dünýä ýaýylýar. Baky Bitaraplygymyz şöhlelendirilen zeýtun pudaklary şekillendirilen Döwlet tugumyz asuda asmanymyzda, şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň binasynyň öňünde buýsançly pasyrdaýar. Hormatly Prezidentimiz: «Türkmenistanyň daşary syýasaty we diplomatiýasy mundan beýläk-de parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň üpjün edilmegine gönükdiriler. Şoňa görä-de, Türkmenistanyň döwlet özygtyýarlylygyna we Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan ykrar edilen hemişelik Bitaraplygynyň ýörelgelerine esaslanýan, bütin adamzadyň bähbitlerine we aýdyň maksatlaryna hem-de halkara hyzmatdaşlygynyň geriminiň giňeldilmegine gönükdirilen durnukly daşary syýasaty we diplomatiýasy diňe bir Orta Aziýa sebitinde däl, eýsem, tutuş dünýäde parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň dabaralanmagyna hyzmat edýär» diýip parasatly belleýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Birleşen Milletler Guramasynyň düzümleri, dünýäniň döwletleri bilen giň gerimli we yzygiderli ösdürilýän syýasy diplomatik we ykdysady hyzmatdaşlyklar alnyp barylýar. Milli Liderimiziň pähim-parasaty netijesinde, ýurdumyz tarapyndan parahatçylygy, howpsuzlygy berkitmäge we durnukly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen täze başlangyçlaryň öňe sürülmegi dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär. Şeýlelikde, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna sebitde durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmegiň, parahatçylyk söýüjilikli başlangyçlary durmuşa geçirmegiň, halkara möçberinde wajyp meseleleri ara alyp maslahatlaşmagyň we olary çözmegiň möhüm serişdesi hökmünde garalýar. Paýtagtymyz Aşgabat ylalaşdyryjy merkez, halkara ähmiýetli ençeme duşuşyklaryň geçirilýän ýeri hökmünde giňden tanalýar.

Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde türkmen halkynyň asuda ýurtda bagtyýar ýaşap, yhlasly zähmet çekmek bagtynyň hem-de gülläp ösýän Watanymyzyň eýeleýän belent sepgitlerine guwanmagynyň özeni baky Bitaraplyga esaslanýan parahatçylyk söýüjilik ýörelgämizdedir. Baky Bitaraplyk ýurdumyzyň her bir raýaty üçin parahat durmuşyň beýanydyr we ertirki güne ynamly garamagydyr, bagtly nesli terbiýeläp ýetişdirmek ýaly manyly ýaşaýşyň binýadydyr.

Beýik Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramçylygyny uly dabara bilen bellemek üçin yhlasly zähmet çekýän halkymyz her bir güni zähmet üstünlikleri bilen garşy alýar we mundan beýläk hem milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyza diňe üstünlikleriň, ösüşleriň, abraý-mertebäniň ýaran boljakdygyna tüýs ýürekden ynanýar.

Gözel UZBEKOWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

Bagtyýar halkymyz gözel Diýarymyzyň beýik geljeginiň hatyrasyna döredýär we gurýar, beýik Garaşsyzlygymyzyň peşgeş beren egsilmez bagtyna buýsanyp ýaşaýar, toý-baýramlaryny agzybirlikde, jebislikde, ýokary ruhubelentlikde uludan tutýar. Ähli zadyň sakasyny saglyk, ähli üstünlikleriň açaryny agzybirlik hasaplaýan mähriban halkymyz «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk toýuny uludan tutmaga taýýarlanýar. Gahryman Arkadagymyzyň daşyna mäkäm jebisleşen halkymyz, agzybirlik bilen baky baharyň zamanasynda, parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watanynda bagtyýar ýaşaýar. Milletiň bagtyýar ýaşamagy üçin bolsa, ilkinji nobatda, agzybirlik, jebislik we rahatlyk ýaly durmuş gatnaşyklary zerur.

Hawa, halkymyzyň hoşniýetli häsiýetleriniň biri bolan agzybirlik we jebislik adamlaryň arasyndaky dostlukly gatnaşyklary pugtalandyrýar. Çünki döwrümiziň ösüşiniň esasy sütünleri dünýä bilen dostanalykda, hyzmatdaşlykda hem-de agzybirlikde. Bagtyýarlygyň özeni bolan agzybirlik dünýäniň asudalygyndan nurlanýar. Şonuň üçin hem halkymyzda agzybirlik diýen düşünje Asman ýaly giň, baýdak ýaly belent tutulypdyr. Şu ýerde hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly ajaýyp kitabyna ýüzlenip göreliň. Kitabyň diňe bir «Agzybirlik» diýlip atlandyrylan bölüminde däl, eýsem, kitabyň tutuş esasynda hem döwletlilik, agzybirlik, jebislik ýörelgesi ýatyr. Bu ajaýyp eserde milletimiziň ruhuna kybap döwrüň wakalary tymsallaryň we durmuş hakykaty bilen bagly rowaýatlaryň üsti bilen öz beýanyny tapýar. Bu kitaby okanyňda Gahryman Arkadagymyzyň bize peşgeş beren edebi çeşmeleriniň gymmatyna, onuň terbiýeçilik ähmiýetine doly göz ýetirýärsiň. Çünki milletiň baky we dowamly ýaşaýşynda gadymyýetiň ruhy gymmatlyklary, ruhy gözellikleri özüniň manyly sahypasy bilen saklanyp galandyr. Adamzat dünýäsi olary kalbynda, aňynda eşrepi ýaly saklap, şu günlere ýetirýär. Halkymyzyň arasyndaky agzybirlik baradaky parasatly pähimleriň milli güýjüň, milli ruhuň, öwüt-ündewleriň belent-belent sepgitlerden ençeme menzil aşyp, şu günlere gelip ýetendigine örän buýsanýarys. «Maşgalada agzybirlik bolsa, hazyna gerek däl», «Döwletlilik — agzybirlik, bidöwletlik — agzalalyk» ýaly atalarymyzyň paýhasynda ynsan durmuşynyň, eşretiniň özeninde agzybirligiň hem-de jebisligiň has giň ornaşandygy nygtalýar. Munuň özi agzybirlik we jebislik hakyndaky ruhubelent duýgulary ynsan köňlüne doldurýar. Çünki söz bilen emele gelen paýhaslar her bir ynsana özüniň maddy hem ruhy güýjüni eçilýär. Sözüň keramaty adamzat jemgyýetinde ynsan gatnaşyklarynyň hereketde bolýandygyny we ýaşaýandygyny kesgitleýän bolsa, halkyň dowamat-dowamy, durmuş ykbaly agzybirlik hem jebislik bilen kesgitlenilýär.

Agzybirlik ähli döwürlerde-de, şonuň bilen birlikde häzirki döwürde-de esasy zerurlyklygyna galýar. Sebäbi agzybirlik asuda ýaşaýşyň, rysgal-berekediň gözbaşy. Türkmen edebiýatynyň görnükli söz ussatlarynyň döredijiliklerinde hem agzybirlik temasyna uly orun berlipdir. Ajaýyp şygyrlary bilen ynsan kalbyny ýagşylyk nuruna beslän türkmeniň akyldar ogly Magtymguly Pyragynyň döredijiliginde agzybirlik we jebislik hakyndaky şygyrlary uly orny eýeleýär. Ol öz ýurduny, halkyny ýürekden söýüp, türkmeniň berkarar döwlet gurup, agzybirlikde, asudalykda, jebislikde rahat ýaşamagyny arzuw edipdir.

Köňüller, ýürekler bir bolup başlar,
Tartsa ýygyn erär topraklar-daşlar,
Bir suprada taýýar kylynsa aşlar,
Göteriler ol ykbaly türkmeniň —

diýmek bilen, özbaşdak döwlet gurup, agzybirlikde ýaşamagy adamlaryň aňyna ornaşdyrypdyr. Sebäbi agzybirlik ýaşaýşyň gözbaşy, köki, özeni. Gorkut ata Türkmen başa bela gelse, esasy üç zatdan — agzalalykdan, men-menlikden, haramlykdan geljekdigini wesýet goýup gitdi. Şeýle hem meşhur «Görogly» şadessanyna ýüzlenip göreliň. Şadessanda türkmen halkynyň özbaşdak döwlet gurmak, erkin ýaşamak baradaky päk isleg-arzuwy Göroglynyň batyrlyk, mertlik ýaly häsiýetleri bilen birlikde öz kyrk ýigidiniň agzybirligi mysalynda amala aşyrylypdyr. Görogly öz kyrk ýigidi bilen Çandybili we onda ýaşaýan halky gözüniň göreji dek goraýar. Çandybil ýurdunyň diňe özüne mahsus ýaşaýyş aýratynlygy bar. Onda deňlik, agzybirlik, jebislik höküm sürýär. Şoňa görä-de, nusgawy edebiýatymyza salgylanýan biziň häzirki döwlet ähmiýetli ýol-ýörelgelerimiziň esasynda Magtymgulynyň, Seýdiniň, Zeliliniň, Mollanepesiň, Keminäniň agzybirlik akabasynyň ýatandygy hakykatdyr. Olaryň şygryýet dünýäsiniň taryhy we edebi esaslary agzybirlik hakyndaky pelsepelerden durýar. Şonuň bilen birlikde edebi mirasymyzyň millilik taraplary, ähmiýeti, beýik Garaşsyzlyk döwründe ýaş nesli terbiýelemekdäki, olaryň ruhuny baýlaşdyrmakdaky tutýan orny uludyr.

Agzybirlikde ädilen ädimler, başlanan tutumlar ynsan kalbyny birek-birege mäkäm baglaýar we ol adalatlylyga, parahatçylyga badalga bolýar. Akyldarlaryň aýdyşy ýaly, ýaşamak — sungat, agzybir ýaşamak bolsa beýik sungatdyr. Agzybirlik atly beýik ýörelgäniň özenini düzýän arkalaşmak, ynanyşmak, düşünişmek, hormat-sarpa türkmen halkynyň ata-baba zandynda bar häsiýetlerdir. Türkmenleriň anyk ýörelge edinýän agzybirlik we jebislik syýasaty, adalatlylygy, ynsanperwerligi olara orta asyrlarda dünýäniň dürli künjeklerinde 70-den gowrak ululy-kiçili döwleti, şol sanda beýik soltanlyklary gurmaga kömek edipdir. Nesilbaşymyz Oguz han atamyzyň «Milletiň, il-ulsuň inen ýeri — güzer bolar, milletiň, il-ulsuň oňlan ýeri — ýurt bolar» diýen baş ýörelgesine berk eýeren milletimiziň agzybirlik, parahatçylyk ýörelgeleri halkymyzyň millet hökmünde saklanyp galmagyna, öz taglymyny dünýä ýaýmagyna getiripdir. Şeýle hem Oguz hanyň döwleti dolandyrmagyň esasyny düzýän gatnaşyklaryň iň naýbaşysy hökmünde il-halkyň jebislikde ýaşamagyny baş maksada öwrendigi, onuň ogullaryna berýän agzybirlik baradaky nesihatlarynda bütin çuňlugy bilen açylýar.

Bu günki günde Gahryman Arkadagymyzyň agzybirlik, jebislik ýörelgesi ynsan kowmunyň parahatçylykly, agzybirlikli durmuşynyň owazy bolup ýüreklere ýol salýar. Çünki hormatly Prezidentimiziň il-ýurt bähbitli tutumly işlerini amala aşyrmakda, nesillerde ruhubelentlik, watanperwerlik, agzybirlik, mertlik, gaýratlylyk, zähmetsöýerlik, ynsanperwerlik, belent adamkärçilik ýaly häsiýetleri kemala getirmekde, ýaşlarda ýagşy gylyklary terbiýelemekde topraga, ene-ata, dost-ýara söýgi döretmekde ägirt uly işleri durmuşa geçirýändigi bolsa delil talap etmeýän hakykatdyr.

Nurýagdy AKMÄMMEDOW,

Myrat Garryýew adyndaky TDLU-nyň harby-lukmançylyk fakultetiniň dekanynyň orunbasary, podpolkownik.