Ata Watanymyz häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda halk hojalygynyň ähli ulgamlarynda ösüşleriň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen öňe barýar. Şunda netijeli özgertmeleriň, amala aşyrylýan milli we döwlet maksatnamalarynyň ägirt uly gerimi, olaryň meýilnamalaýyn üstünlikli berjaý edilmegi türkmen döwletiniň ykdysady kuwwatynyň artdyrylmagyna mümkinçilik berdi. 

 Biziň ýurdumyz örän amatly geografik ýagdaýy eýelemek hem-de Gündogar bilen Günbatary, Demirgazyk bilen Günortany birleşdirýän gatnaw ýollarynyň hakykatda strategik çatrygynda ýerleşmek bilen ägirt uly üstaşyr mümkinçiliklere eýedir. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň ösüşinde möhüm orny eýeleýär. 

 Döwlet Baştutanymyzyň ýurdumyzy okgunly ösdürmek syýasaty dünýäniň häzirki örän çalt depginlerdäki özgeriş ýagdaýlarynyň çäginde ählumumy ösüşiň möhüm bölegine öwrülýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň geçen hepdäniň anna güni geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde bular babatda aýratyn durlup geçildi. Mejlisde ýurdumyzyň halk hojalygynyň pudaklarynda şu ýylyň geçen alty aýynda alnyp barlan işleriň jemi jemlenildi, şonuň ýaly-da, Prezident maksatnamalarynyň we ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul edilen beýleki maksatnamalaryň ýerine ýetirilişi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Hökümetiň giňişleýin mejlisinde Döwlet Baştutanymyz 2022 — 2028-nji ýyllarda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň hem-de Oba milli maksatnamasynyň taslamalarynyň taýýarlanandygyna, bu Maksatnamalarda Garaşsyz ýurdumyzyň ýakyn ýedi ýyl üçin ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň bellenilendigine, mähriban halkymyzyň abadançylygyna we gülläp ösmegine gönükdirilen taslamalaryň göz öňünde tutulandygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyny» tassyklamak hakynda Kararlara gol çekmegi ýurdumyzyň sazlaşykly ösüşinde möhüm ähmiýete eýedir. Milli we döwlet maksatnamalarynyň, olaryň esasynda bellenilen meýilnamalaryň üstünlikli berjaý edilmegi ýurdumyzda durmuşa ornaşdyrylýan özgertmeleriň, bitirilýän işleriň toplumlaýyn we sazlaşykly häsiýete eýe bolmagy halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň ösüşiniň ýokary depginlerini üpjün etdi. 

Mejlisde berlen maglumatlardan mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy. Şu ýylyň alty aýy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 40 göterim köpeldi. Hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önümiň 14 göterimine barabar boldy. Hasabat döwrüniň jemleri boýunça özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik desgalarynyň gurluşygyna, 56,3 göterimi bolsa durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. 2022-nji ýylyň 1-nji iýuly ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde 3 sany hassahananyň, 125,6 kilometr inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň, 246,5 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy tamamlandy. Häzirki wagtda medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalarda işler dowam etdirilýär. 

Ýurdumyzda daşary ýurtlardan getirilýän import ugurly çig malyň we harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürýän senagat kärhanalarynyň, önümçilikleriň döredilmegi, olarda döwrüň iň kämil tehniki enjamlarynyň we tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy bu ugurdaky göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli berjaý edilmegini şertlendirdi. Ýerli çig mal serişdeleriniň esasynda önümçiligiň möçberlerini artdyrmak maksady bilen ýurdumyzyň senagat kärhanalaryny döwrebaplaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işler milli ykdysadyýetiň pugtalandyrylmagyna özüniň oňyn täsirini ýetirdi. Mälim bolşy ýaly, çykarylýan önümleriň hiliniň we bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlandyrylmagy, öndürilýän harytlaryň sanawynyň giňeldilmegi milli ykdysadyýetimiziň gaýtadan işleýän pudaklarynyň düşewüntliligini has-da artdyrdy. Bar bolan pudaklaýyn desgalary öňdebaryjy işläp taýýarlamalaryň hem-de innowasiýalaryň hasabyna tehnologiýa taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak boýunça işler güýçli depginlerde yzygiderli alnyp barylýar. Şunda gurluşyk pudagyna möhüm ähmiýet berilmegi  aýratyn buýsandyryjydyr. 

Döwlet Baştutanymyz innowasiýalary we häzirki zaman tehnologiýalaryny ornaşdyrmagyň hasabyna gurluşyk pudagyny ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň güýçlendirilmelidigini belläp, «akylly» şäher we «akylly» ýaşaýyş jaýy taslamalaryny, şeýle hem energiýa çeşmelerini dikeldýän tehnologiýalaryň hasabyna ýaşaýyş jaýy taslamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmegi möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda gurulýan önümçilik hem-de durmuş maksatly binalaryňdyr desgalaryň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezinde gurulýan desgalaryň öz wagtynda ulanmaga berilmeginiň döwrüň möhüm talabydygyny aýdyp, ýer serişdeleriniň we ilatly ýerlerde ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň baş meýilnamalaryny taýýarlamak, welaýatlarda, etraplarda, şäherlerde bolsa durmuş maksatly desgalary yzygiderli gurmak meseleleriniň üns merkezinde saklanylmalydygyna aýratyn ünsi çekdi. 

Demirgazyk — Günorta ugry boýunça ýük daşalýan Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýolunyň ulanmaga berilmegi bilen, Ýakyn Gündogaryň, Günorta we Günorta — Gündogar Aziýa ýurtlaryna eksport edilýän harytlaryň möçberini artdyrmak üçin ähli tagallalary etmelidiris diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy. Ýurdumyzyň depginli durmuş-ykdysady ösüşini we ählumumy abadançylygyň bähbitlerine laýyk gelýän sebitleýin hem-de halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmak ýurdumyzyň döwlet syýasatynyň esasy ileri tutýan ugurlarynyň birine öwrüldi. 

Golaýda paýtagtymyzda altynjy Hazar sammitiniň geçirilmegi hem bu ugurdaky işleriň öňe ilerlemeginde ähmiýeti örän ýokarydyr. Mälim bolşy ýaly, sammitde dünýäniň ulag-logistika hyzmatlary bazaryny ösdürmegiň, Hazar deňzinde ykdysady hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Şunda ýurdumyzyň ulag syýasaty Merkezi Aziýa bilen Ýewropany, Hazar, Gara deňiz we Baltika sebitlerini, Orta we Ýakyn Gündogary, Günorta we Günorta — Gündogar Aziýany baglanyşdyrýan ykdysady taýdan bähbitli yklym geçelgelerini döretmäge gönükdirilendir. Şeýlelikde, häzirki zamanyň Beýik Ýüpek ýolunyň söwda ugurlarynyň çatrygynda möhüm halka bolmagyna gönükdirilen Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz portuna aýratyn orun berilýär. Munuň özi ulag hyzmatlarynyň dünýä bazarynda Türkmenistanyň eýeleýän ornuny öňe ilerletmäge mümkinçilik berýär. Üstünlikli durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeler syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde ýurtda döwrüň talabyna laýyk gelýän köp şahaly ulag düzüminiň emele getirilmegi sebitde we Ýewraziýa giňişliginde netijeli ykdysady hyzmatdaşlygyň geriminiň giňemegine, ösmegine mümkinçilikleri has-da artdyrýar. 

Belent maksatlar nazarlanyp amala aşyrylýan durmuş-ykdysady özgertmeler Türkmenistanyň çalt depginler bilen ösmeginiň aýdyň nyşany bolup, onuň çäklerinde türkmen topragynyň ähli künjeklerinde ykdysady kuwwatyň ýokarlanmagynda möhüm ähmiýeti bolan ägirt uly gurluşyklar güýçli depginlerde alnyp barylýar. Bu ulgamdaky ýagdaý köp babatda işçi güýçleriniň artmagyny, olaryň mukdaryny we hilini, öndüriji güýçleriň ylmy-tehniki ösüş derejesini, jemgyýetiň medeni we ruhy ösüşini kesgitleýär. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe üstünlikli amala aşyrylýan beýik işler eziz Watanymyzyň pajarlap ösmegine mynasyp goşant goşýan, döwletimiziň beýik geljeginiň we bagtyýar durmuşynyň hatyrasyna döredýän we gurýan mähriban halkymyzyň durmuşynda uly öňegidişlikleri döredýär. Bitirilýän beýik işler mazmuny we ähmiýeti jähetden bitewülikde halkymyzy ruhy täzelenişe, kämillige we bagtyýarlyga, abadançylyga tarap barýan röwşen ýola gönükdirýär. 

Oguljamal GELDYMUHAMMEDOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň Dünýä ykdysadyýeti kafedrasynyň professory, ykdysady ylymlaryň doktory.

Garaşsyz Watanymyzyň ykdysadyýetini ösdürmek, senagatyň gaýtadan işleýän pudagyny kämilleşdirmek ugrunda alnyp barylýan işler özüniň oňyn netijelerini berýär. Munuň şeýledigine welaýatymyzda Gahryman Arkadagymyzyň ak pata bermegi bilen, 2010-njy ýylda ulanylmaga berlen Daşoguz pagta egriji fabriginiň häzirki wagtda alyp barýan işleriniň netijesinde-de aýdyň göz ýetirmek bolýar. Hormatly Prezidentimiz Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe güneşli Diýarymyzda ýetişdirilýän oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek barada yzygiderli alada edýär, bu ugurda degişli tabşyryklary berýär. Her bir ykdysady düzümiň kämilleşmegi, ösmegi üçin çig mal esasy serişde bolup durýar. Şeýlelikde, fabrik üçin esasy çig mal ýurdumyzda öndürilýän pagtadyr. Fabrikde pagta süýüminden edilýän ýüplük Türkmenistanyň dokma senagatynda giňden peýdalanylýar hem-de dünýä bazaryna eksport edilýär. Şonuň netijesinde bolsa ýurduň ykdysadyýetine uly girdeji getirýär.

 Bu ýerde öndürilýän ýüplükler ýokary hilliligi, ekologik taýdan arassalygy bilen tapawutlanýar. Pagta egriji fabrikde döwrebap, ýokary öndürijilikli enjamlar ornaşdyrylandyr. Şeýle enjamlaryň göwnejaý işledilmegi netijesinde, fabrigiň zähmet topary önüm öndürmek baradaky aýlyk, çärýeklik, ýyllyk meýilnamalaryny yzygiderli ýerine ýetirýär. Munuň şeýledigini «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň geçen 6 aýynyň netijeleri hem görkezýär. Şonda bellenilen meýilnama 100,2 göterim ýerine ýetirilipdir.  

Işleriň ýokary depginde, göwnejaý alnyp barylmagynda bu ýerde zähmet çekýän işçi-hünärmenleriň aýratyn goşantlary bar. Olardan Kunduz Sabirowa, Şemşat Çaryýewa, Nurulla Abdykerimow, Gülnabat Sopyýewa, Maýagözel Annageldiýewa dagyny agzamak bolar. Bu ýerde zähmet çekýän işgärleriň aglaba bölegini aýal-gyzlar düzýär.  

Pagta egriji fabrigiň hünärmeni, TKA-nyň ilkinji guramasynyň başlygy Mähri Durdyýewa bilen söhbetdeş bolanymyzda, ol häzirki wagtda bu ýerde dürli ölçegli ýüplükleriň öndürilýändigini, olara diňe öz ýurdumyzda däl, eýsem daşary döwletlerde hem uly isleg bildirilýändigini buýsanç bilen belledi: 

— Fabrigimizde öndürilýän ýüplükler Türkiýe, Birleşen Arap Emirlikleri, Gyrgyzystan, Hindistan, Azerbaýjan, Pakistan ýaly döwletlere eksport edilýär. Häzirki wagtda pagta egriji fabrigimizde işçi-hünärmenleriň 500-den gowragy zähmet çekýär. Olar iş egin-eşikleri we gorag serişdeleri bilen üpjün edilýär. Bu ýerde işçileriň göwnejaý dynç almagy we naharlanmagy üçin ähli mümkinçilikler bar. Fabrikde 150 orunlyk naharhana bolup, onda işgärlere fabrigiň hasabyna wagtly-wagtynda çaý-nahar berilýär.  

Fabrikde öndürilýän önümler ýurdumyzda we daşary ýurtlarda geçirilýän bäsleşiklerde, sergilerde ýokary bahalara mynasyp bolýar. Fabrigimiziň işçi-hünärmenleri özleriniň şeýle ýokary iş depginlerini dowam etdirmek bilen, ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramyna mynasyp sowgatly barmagy maksat edinýärler. Munuň özi olara ýene-de täze üstünlikleriň hemra boljakdygyna ynamy döredýär. 

Raziýa GAÝYPJANOWA,

«Daşoguz habarlary»

Şu günler ak bazarlarymyzdaky berekedi görseň, gözüň dokunýar. Tekjelerde rejelenip goýlan gök-bakja ekinleriniň, dürli miweleriň deňinden biparh geçip bolmaýar. Aýratyn-da, behişdi nygmat bolan türkmen gawunynyň hoşboý ysy çar ýana bark urýar. Onsoň, biýarasynda bala öwrülýän uçmahy gawunlaryň diňe keremli türkmen topragynda bitýändigi baradaky hakykat kalbyňda uly buýsanç duýgusyny döredýär. 

Gadymy Merwdäki Gäwürgaladan gawun tohumynyň tapylmagy eziz Diýarymyzyň diňe bir ak bugdaýyň däl, eýsem, behişdi gawunlaryň hem watanydygyny subut edýär. Onuň şan-şöhraty barada dünýäniň belli jahankeşdeleri, taryhçylary: «Men hiç ýerde şeýle datly tagam datmandym», «Merwiň kösükli ösümliklerine hem-de gawunlaryna taý geljek zat ýokdur» diýen ýaly gyzykly maglumatlary galdyrypdyrlar. Orta asyrlara degişli ýazuw ýadygärliklerinde-de Merwiň gawunlarynyň diýseň süýji bolandygy barada aýdylýar. Süýjäp, ýetjek derejesine ýetende sähelçe sese ýarylýan türkmen gawunynyň tarypy dünýä dolup, taryhyň gatlaryna siňipdir. Ol arap halyflarynyň, Rim, Hytaý imperatorlarynyň, hindi şalarynyň saçaklaryny bezäpdir. «Waharman», «göktorly», «gülaby», «sarygyz», «garrygyz», «emiri», «gürbek», «akmaral», «zamça», «hojapeş», «kyrkgünlük», «mazy»... daýhanlarymyzyň ösdürip ýetişdirýän gawunlarynyň görnüşlerini sanasaň, sogaby bar. Alymlar olaryň 400 töweregi görnüşiniň bardygyny aýdýarlar. Şeýle-de paçagynda guradylan çigitden süýji gawuny alyp bolýandygy tejribede ýüze çykaryldy. Gadymda pederlerimiz eti ýumşak bolar ýaly, gawunyň tohumlyk çigidini süýde ezip goýup, soňra ekipdirler.  

Dürli witaminlere baý türkmen gawuny saglyk üçin-de peýdalydyr. Ene-mamalarymyz onuň sowuklamany açýandygyny aýdardylar. Gyşa durýan gawunlary ýekenden sebet örüp, küme jaýlarda asyp goýardylar.  

Lukmanlar gawunyň peşew halta, öt halta, bagra, aşgazana we içegä oňat täsir edýändigini, nerw rahatlygyny döredýändigini, waharman gawunynyň ternesiniň öýken keselleriniň, demgysmanyň dermanydygyny aýdýarlar. Şeýle-de gawun kakynyň düzüminde ýagyň, kletçatkanyň, foliý kislotasynyň, karotiniň we beýleki witaminleriň saklanýandygy sebäpli, ýürek, bagyr, böwrek kesellerini bejermekde, ganazlykda peýdaly hasaplanylýar. 

Türkmen telekeçileri gawun kakyny gaýtadan işläp, bal tagamly süýjüleri taýýarlaýarlar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan «Hasar» hojalyk jemgyýetiniň taýýarlaýan şokolad örtgüli gawun kaklary daşarky bazarlara-da ugradylýar.  

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde halkymyzy türkmen topragynyň önümleri bilen üpjün etmek baradaky wezipäni goýmak bilen, ekin ekýän daýhanlara we telekeçilere ähli ýeňillikleri döredip berýär. Şonuň netijesinde hem ak bazarlarymyz ýokary hilli, datly önümler bilen barha baýlaşýar. 

Maýagözel JEPBAROWA,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň uly ylmy işgäri.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirip, ýaşaýşyň hilini has-da gowulandyrmak üçin, ilatymyzyň durmuş şertlerini, hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen amatly şertleri döretmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy tassyklanyldy. 

Welaýatlaryň häkimliklerine, Maliýe we ykdysadyýet ministrligine, Gurluşyk we binagärlik ministrligine degişli ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bilelikde Milli maksatnamanyň bellenen möhletlerde ýerine ýetirilmegini üpjün etmek tabşyryldy. 

 * * * 

Gahryman Arkadagymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady, medeni taýdan ösdürmekde gazanylan uly üstünliklerden we durmuşa geçirilen beýik özgertmelerden hem-de «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» göz öňünde tutulan strategik maksatlardan ugur alyp, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşini dowam etdirmek, ýurdumyzyň, onuň sebitleriniň ykdysady kuwwatyny berkitmäge gönükdirilen çäreleri yzygiderli durmuşa geçirmek, ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyryp, abadan, bagtyýar durmuşda ýaşamagyny üpjün etmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. 

Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy tassyklanyldy. 

Ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimliklerine Maksatnamanyň bellenen möhletlerde talabalaýyk ýerine ýetirilmegini üpjün etmek tabşyryldy.

Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde ýerleşýän «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy ýurdumyzyň senagat pudagynyň ösüşine saldamly goşant goşýan iri önümçilikleriň biridir. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Diýarymyzyň metallurgiýa senagatynyň bu öňdebaryjy kärhanasynyň işçi-hünärmenleriniň zähmet gadamlary barha batlanýar.  

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we taýsyz tagallalary bilen gurlup ulanylmaga berlen kärhana indi 10 ýyldan gowrak wagt bäri üstünlikli işläp, daşary ýurtlardan getirilýän gurluşyk harytlarynyň ornuny tutýan, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerini öndürmekde üstünlik gazanýar. Önümçilik kuwwatlylygy ýylda 160 müň tonna metal önümlerini öndürmekden ybarat bolan kärhanada, esasan, metal böleklerini eretmek arkaly alynýan sozulan metallardan dürli ölçegdäki gurluşyk armaturalary we beýleki metal önümleri taýýarlanýar. Önümçilik bölümlerinde ornaşdyrylan häzirki zaman enjamlarynyň, kämil tehnologiýalaryň bu babatdaky mümkinçilikleri uludyr.  

Kärhanada zähmet çekýänleriň esasy bölegi ýaşlardyr. Ýaş hünärmenler bu ýerdäki kämil tehnologiýalary ussatlyk bilen dolandyrmak arkaly ýokary hilli gurluşyk önümlerini öndürmekde ýeterlik tejribe toplapdyrlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti önümçilik işiniň netijeliligine we hiline oňyn täsirini ýetirýär. Kärhananyň bäsdeşlige ukyply önümlerine isleg barha ýokarlanýar. Üstümizdäki ýylyň geçen alty aýynda kärhanada önümçilik işinde gazanylan görkezijiler hem muňa şaýatlyk edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda bu ýerde 163 million 897 müň 591 manatlyk dürli ölçegdäki demir önümleri öndürilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüş 178,3 göterime barabar boldy.  

Önümçilik işinde sarp edijileriň isleginiň nazara alynýandygy aýratyn bellärliklidir. Geçen döwürde kärhanada sarp edijileriň buýurmasy boýunça dürli ölçegdäki we görnüşdäki önümler öndürildi. Ýokary hilli bu önümler şertnamalar esasynda ýurdumyzyň çäklerinde giň gerimde ýaýbaňlandyrylan gurluşyklara bökdençsiz ugradyldy.  

Aýdo ŞEKEROW.

 Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde ýerleşýän «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy ýurdumyzyň senagat pudagynyň ösüşine saldamly goşant goşýan iri önümçilikleriň biridir. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Diýarymyzyň metallurgiýa senagatynyň bu öňdebaryjy kärhanasynyň işçi-hünärmenleriniň zähmet gadamlary barha batlanýar.  

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we taýsyz tagallalary bilen gurlup ulanylmaga berlen kärhana indi 10 ýyldan gowrak wagt bäri üstünlikli işläp, daşary ýurtlardan getirilýän gurluşyk harytlarynyň ornuny tutýan, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerini öndürmekde üstünlik gazanýar. Önümçilik kuwwatlylygy ýylda 160 müň tonna metal önümlerini öndürmekden ybarat bolan kärhanada, esasan, metal böleklerini eretmek arkaly alynýan sozulan metallardan dürli ölçegdäki gurluşyk armaturalary we beýleki metal önümleri taýýarlanýar. Önümçilik bölümlerinde ornaşdyrylan häzirki zaman enjamlarynyň, kämil tehnologiýalaryň bu babatdaky mümkinçilikleri uludyr.  

Kärhanada zähmet çekýänleriň esasy bölegi ýaşlardyr. Ýaş hünärmenler bu ýerdäki kämil tehnologiýalary ussatlyk bilen dolandyrmak arkaly ýokary hilli gurluşyk önümlerini öndürmekde ýeterlik tejribe toplapdyrlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti önümçilik işiniň netijeliligine we hiline oňyn täsirini ýetirýär. Kärhananyň bäsdeşlige ukyply önümlerine isleg barha ýokarlanýar. Üstümizdäki ýylyň geçen alty aýynda kärhanada önümçilik işinde gazanylan görkezijiler hem muňa şaýatlyk edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda bu ýerde 163 million 897 müň 591 manatlyk dürli ölçegdäki demir önümleri öndürilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüş 178,3 göterime barabar boldy.  

Önümçilik işinde sarp edijileriň isleginiň nazara alynýandygy aýratyn bellärliklidir. Geçen döwürde kärhanada sarp edijileriň buýurmasy boýunça dürli ölçegdäki we görnüşdäki önümler öndürildi. Ýokary hilli bu önümler şertnamalar esasynda ýurdumyzyň çäklerinde giň gerimde ýaýbaňlandyrylan gurluşyklara bökdençsiz ugradyldy.  

Aýdo ŞEKEROW.

Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýanyň zenanlarynyň dialogynyň netijeleri boýunça kabul edilen Jarnamanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy sessiýasynyň resminamasy hökmünde kabul edilendigi baradaky hoş habara ünsi çekip, munuň Türkmenistanyň alyp barýan daşary syýasat işiniň we bu ugurda öňe sürýän başlangyçlarynyň Milletler Bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň, Watanymyzyň halkara giňişlikdäki abraýynyň belende göterilýändiginiň nobatdaky beýanydygyny nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz BMG hem-de beýleki iri halkara guramalar bilen köpýyllyk hyzmatdaşlygyň okgunly häsiýete eýedigini, ýurdumyzyň geljekde-de sebit we ählumumy derejede özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmek meselelerinde işjeň orny eýelejekdigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, 7-nji iýunda Türkmenistanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň wise-başlyklygyna biragyzdan saýlanandygyny aýtmak gerek. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde 29-njy iýunda Aşgabatda Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň hem-de Russiýa Federasiýasynyň Prezidentleriniň gatnaşmagynda geçirilen altynjy Hazar sammiti Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylýandygynyň ýene-de bir aýdyň subutnamasy boldy. 

Parlamentleriň ugry boýunça özara bähbitli gatnaşyklary pugtalandyrmak Türkmenistanyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hataryndadyr. Maý aýynda Aşgabatda Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumynyň geçirilmegi bu babatda netijeli çäre boldy. 

Ýurdumyzyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny giňeltmek boýunça hem yzygiderli çäreler amala aşyrylýar. Bütindünýä Söwda Guramasynyň Baş geňeşiniň 2022-nji ýylyň 23-nji fewralynda Ženewa şäherinde (Şweýsariýa Konfederasiýasy) geçirilen nobatdaky mejlisinde Türkmenistana bu gurama “goşulyşýan döwlet” (işjeň synçy) derejesi berildi. Mundan başga-da, şu ýylyň 15-nji martynda ýurdumyz 2022 — 2028-nji ýyllar döwri üçin Birleşen Milletler Guramasynyň Halkara söwda hukugy boýunça komissiýasynyň agzalygyna saýlandy. 

Ministrler Kabinetiniň 8-nji iýulda geçirilen giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Bitarap Watanymyzyň parahatçylyk söýüjilikli, döredijilikli daşary syýasaty amala aşyrmak bilen, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde köpugurly hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltjekdigini nygtap, “Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat ugrunyň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyny” tassyklamak hakynda Karara gol çekdi. 

Konsepsiýa DIM-niň öňünde goýlan möhüm wezipeler hem-de häzirki zaman talaplary göz öňünde tutulyp taýýarlanyldy. Ol ählumumy parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesini iş ýüzünde amala aşyrmak, daşary ykdysady gatnaşyklary giňeltmek, durnukly ösüşe hemmetaraplaýyn ýardam bermek, halkara gatnaşyklary ynsanperwerleşdirmek ýaly möhüm maksatlara ýetmäge gönükdirilendir. 

Täze Konsepsiýa sebit we ählumumy derejede syýasy, geoykdysady ýagdaýlaryň öwrenilmegine esaslanýan degişli ugurlary öz içine alýar. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan geljekde-de BMG-niň we beýleki halkara guramalaryň çäklerinde yzygiderli hyzmatdaşlyga ygrarly bolar. Mundan başga-da, bu Konsepsiýa biziň ýurdumyza dünýä ykdysadyýetiniň häzirki emele gelen ýagdaýyny nazara almak bilen, esasy maliýe, ykdysady we söwda edaralarynyň işine has işjeň gatnaşmaga mümkinçilik berer. Onda Türkmenistanyň energetika, ulag-kommunikasiýa ulgamlaryndaky iri taslamalarynyň ähmiýeti, bu ugurlardaky öňde durýan wezipeler beýan edilýär. 

Resminamada sanly diplomatiýanyň ösdürilmegine, maglumat howpsuzlygynyň we kiberhowpsuzlygyň üpjün edilmegine aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, bu Konsepsiýada degişli çäreler we teklipler, şol sanda halkara ugurdaş düzümler bilen hyzmatdaşlyk boýunça wezipeler kesgitlenendir. 

Konsepsiýada Türkmenistanyň ekologik meseleler boýunça başlangyçlary esasynda sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek boýunça-da anyk wezipeler kesgitlenendir. Şeýle hem lukmançylyk diplomatiýasyny, biologik howpsuzlygyň ählumumy ulgamynyň möhüm meselelerine degişli çäreleri işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar. 

Medeni-ynsanperwer ulgamda halkymyzyň ruhy we taryhy mirasyny dünýäde wagyz etmek babatda ÝUNESKO bilen hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de giňeldilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Sebit boýunça goňşy ýurtlar bilen netijeli hyzmatdaşlygy, ysnyşykly gatnaşyklary pugtalandyrmak hem ileri tutulýan ugurlar hökmünde kesgitlendi. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň döwletara derejede hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen, köptaraplaýyn görnüşde netijeli gatnaşyklara üýtgewsiz eýerýändigini tassyklap, Türkmenistanyň ekologiýa ugurly başlangyçlaryny öňe sürmek we bu ugurda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek boýunça işleri dowam etdirmegiň zerurdygyny nygtady. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu Konsepsiýanyň wajypdygy barada aýdyp, onda geljek ýedi ýylda Türkmenistanyň daşary syýasy ugruny durmuşa geçirmegiň täze wezipeleriniň we çemeleşmeleriniň beýan edilendigini belledi. 

(TDH)

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen ýurdumyzyň obasenagat toplumynda gazanylýan ösüşler, düýpli özgertmeler Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Serdarymyz tarapyndan üstünlikli dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiz döwletimiziň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, halkymyzyň azyk harytlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmak meselesini iň bir ileri tutulýan wezipe hökmünde kesgitledi.  

 Şu ýylyň 4-nji iýunynda hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň bilelikdäki mejlisinde eden çykyşynda ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny üpjün etmekde türkmen telekeçilerine uly ornuň degişlidigini belläp, azyk önümlerini öndürýän hususy taraplara, ylaýta-da, towuk ýumurtgasyny we etini öndürýän önüm öndürijilere goldaw hökmünde 150 million amerikan dollaryny bölüp bermek hakynda Karara gol çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň bu möhüm resminamasy azyk önümçiligini alyp barýan telekeçileri täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrdy. 

 Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Obasenagat toplumy we balykçylyk müdirliginiň başlygy Şamyrat HERREMOW bilen söhbetdeşligimiz hem şular dogrusynda boldy.  

 — Şamyrat aga, azyk bolçulygy diýlende, ilkinji nobatda, ene topragyň berekedi göz öňüňe gelýär. Türkmen telekeçileri hem sahawatly toprakda oba hojalyk ekinleriniň ählisini diýen ýaly ösdürip ýetişdirýärler. Işewürlerimiziň topraga yhlasynyň syry nämededir? 

 — Türkmen has irki döwürlerden bäri ekin ekmek, mal bakmak bilen meşgullanyp, bu ugurdan müňlerçe ýyllaryň dowamynda baý tejribe toplan zähmetsöýer halkdyr. Dana pederlerimiz tebigatyň ýazylmadyk kanunlaryny ekerançylyk, maldarçylyk işleri bilen ussatlarça utgaşdyryp, ekin ekmegiň, mal bakmagyň inçe syrlaryny, netijeli çemeleşmelerini asyrlarboýy öwrenipdirler. Ony arkama-arka kämilleşdirip, häzirki bagtyýar nesillerimize miras galdyrmagy başarypdyrlar. Aslynda, ekin ekmek, mal idetmek, hala oba, hala-da şäher ýaşaýjysy bolsun, her bir türkmeniň kalbyna mäkäm ornandyr.  

Şu günki oba hojalykçy telekeçilerimiz Gahryman Arkadagymyz, Arkadagly Serdarymyz tarapyndan berilýän goldaw-hemaýatlardan, döredilýän amatly şertlerden peýdalanyp, öz işlerini ata-babalarymyzyň ekerançylykda we maldarçylykda asyrlaryň dowamynda kemala getiren baý tejribesini häzirki zaman ylmynyň, öňdebaryjy tejribäniň gazananlary bilen utgaşykly alyp barýarlar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň dünýä belli «John Deere» kompaniýasynyň jemi bahasy 176 million amerikan dollaryndan gowrak bolan 3050-ä golaý oba hojalyk tehnikalary we enjamlary telekeçi daýhanlara halal zähmet çekip, ýerden bol hasyl, mallardan köp önüm almaga şert döredýär. Ine, işewürlerimiziň ene topraga bolan yhlasynyň syry şu ajaýyp şertlerden hem mümkinçiliklerden ybarat diýsek, hakykatdan daş düşmeris. 

 — Telekeçiler, esasan, haýsy ekinleri has ürç edip ekýärler? 

— Ýurdumyzyň tebigy şertleri ekin ekmek üçinem, mal bakmak üçinem örän amatlydyr. Biziň güneşe baý, mes topragymyzda bitmeýän ekin, megerem, ýokdur. «Türkmen topragyna kesewiňi dürtseňem gögerýär» diýlip, ýöne ýere aýdylýan däldir. Ekerançy telekeçilerimiziň gök-bakja, azyklyk däneli, ot-iýmlik ekinleri, miweli baglary ekmek bilen bir hatarda, öň howa-toprak şertlerimizde ekilmeýän ekinleriň täze görnüşlerini ösdürip ýetişdirmekde gazanýan netijeleri hem aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

 Öňler günebakar, mekgejöwen ýaly ekinler, esasan, suwly ýaplaryň boýlaryna ekilerdi. Indi bu ekinler aňyrsyna-bärsine göz ýetmeýän meýdanlary tutýar. Soňky 3-4 ýyl bäri telekeçiler ýag alynýan rapsy (kanola) synag esasynda ösdürip ýetişdirip, gowy netije aldylar. Şu ýyl «Sahabatly» hojalyk jemgyýeti, «Guş toplumy», «Sekiz bag», «Rowaçly sähra», «Berzeňňi melhemi» hususy kärhanalary, telekeçiler Hojamyrat Hojanyýazow, Anna Orazmämmedow bilelikde, umumy meýdany 820 gektara kanola ekip, her gektaryndan ortaça 30 sentner hasyl aldylar. Bu ekiniň tohumy gaýtadan işlenende, 35 — 40 göterim ýag, 65 — 60 göterim künjara çykýar. Kanola ýagy soňky ýyllarda dünýäniň köp ýurtlarynda iýmitlik ýag hökmünde giňden ulanylýar. Onuň ýagy we künjarasy belli bir derejede iýme garylyp, towuklara hem berilýär. Şeýlelikde, guşçulyk üçin ýurdumyza import edilýän soýa hem-de günebakar ýagynyň we künjarasynyň belli bir möçberlerini geljekde kanola ýagy we künjarasy bilen çalşyp bolar.  

 — Şamyrat aga, halkymyzda «Işleseň — il tanar» diýlen aýtgy bar. Tüweleme, oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirýän türkmen telekeçileri asylly işleri bilen adygyp, halkymyzyň arasynda giňden tanalýarlar. 

— Dogry aýdýarsyňyz. Döwlet Baştutanymyzyň oba hojalykçy hususyýetçiler barada edýän taýsyz tagallalary, önüm öndürmek üçin döredýän giň mümkinçilikleri netijesinde ýylyň-ýylyna ýerden bol hasyl alýan, halal gazanç edip, uly abraýa, sylag-hormata mynasyp bolýan tanymal telekeçilerimiz sanardan juda köpdür. Ekerançylyk boýunça halypalyga ýetişen Orazgeldi Anzarow, Täjibaý Ataýew, Begmuhammet Çaryýew, Nurýagdy Ýagmyrow, Aýdogdy Hudaýberdiýew, Jumamyrat Döwranow, Rüstem Beşimow ýaly telekeçilerimiz, hakykatdan hem il içinde giňden tanalýar. Orazgeldi Anzarow, Täjibaý Ataýew her gektar mekgejöwenden 60 — 70 sentner, bugdaýdyr gowaçadan ortaça 40 — 45 sentner hasyl almagy başarýarlar. Olar ekin ekmekde toplan baý tejribesini, ekerançylygyň inçe syrlaryny, ýerden bol hasyl almagyň täsirli usullaryny ýaş telekeçilere öwredip, pederlerimiziň halypa-şägirtlik ýoluny hem ýöredýärler.  

 Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň aprel aýynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň sergisine gelende, Orazgeldi Anzarow bilen söhbetdeş bolup, onuň alyp barýan işleri, gazanýan netijeleri bilen içgin gyzyklandy. Gahryman Arkadagymyzyň hem 30-njy maýda Daşoguz welaýatynda iş saparynda bolanda, daýhan telekeçi Täjibaý Ataýew bilen söhbetdeş bolup, alyp barýan asylly işlerine ýokary baha bermegini uly buýsanç bilen belläp geçesimiz gelýär.  

 — Türkmen telekeçileriniň öndürýän oba hojalyk we azyk önümleriniň haýsy görnüşleri eksporta has köp möçberde iberilýär? 

— Ýurdumyzda telekeçileriň öndürýän önümlerini daşary ýurtlara ibermek meselesine aýratyn üns berilýär. Bu babatda «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Maksatnamada bellenen çärelere laýyklykda, eksporta niýetlenen önümleri öndürýän taraplara ýer bölekleri, karz serişdeleri bölünip berildi, önümleri eksporta ibermegiň tertibi ýönekeýleşdirildi.  

Döwletimiz tarapyndan eksportçylara döredilýän amatly şertler Türkmenistanda öndürilýän önümleriň dünýä bazarynda uly meşhurlyga eýe bolmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Eksporta iberilýän köp sanly önümleriň hatarynda azyk önümleri aýratyn orna eýedir. Türkmeniň bereketli topragynda, güneşli howasynda, ynsan saglygyna zyýanly hiç hili himiki serişdeleri ulanmazdan ösdürilip ýetişdirilýän, tagamy datly, ekologik taýdan arassa, gymmatly iýmit maddalaryna, witaminlere örän baý gök-bakja, miwe önümlerimize daşary ýurtly sarp edijiler tarapyndan isleg barha artýar.  

 Sözümiz gury bolmaz ýaly, käbir sanlary belläp geçeliň. Mysal üçin, 2020-nji ýylyň görkezijileri bilen deňeşdirilende, azyk önümlerini eksporta ibermekden gelýän gyzyl puluň möçberi 2021-nji ýylda 80,2 göterim artdy. Azyk önümlerini ýerlemekden gazanylan gyzyl puluň möçberiniň 79,0 göterimi gök-bakja önümlerine degişlidir. Eksporta iberilýän gök-bakja önümleriniň agramly bölegi pomidor bolup durýar. Bulardan başga-da «Hasar», «Burkut», «Täze Aý», «Doganlar ýyldyzy», «Duýgy» haryt nyşanly süýji-köke önümleri, «Nur» haryt nyşanly gaplanan gök önümler, «Eçil» haryt nyşanly miwe şireleri, «Ýeserje» haryt nyşanly miwelerden taýýarlanýan çaga iýmiti, «Täze Aý» haryt nyşanly doňdurma önümleri dünýäniň birnäçe döwletlerine yzygiderli eksport edilýär. «Hasar» we «Täze Aý» haryt nyşanly süýji-köke önümleri Owganystan, Birleşen Arap Emirlikleri, Yrak, Täjigistan, Hytaý, Ukraina ýaly döwletleriň ençemesine iberilýär.  

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» eksporta iberilýän oba hojalyk we azyk önümleriniň möçberlerini artdyrmak, görnüşlerini köpeltmek, geografiýasyny giňeltmek barada wezipe kesgitlenendir. 

 — Mälim bolşy ýaly, oba hojalyk önümçiligi milli baýlyklarymyz bolan ýer-suw serişdeleri bilen berk baglanyşykly. Olary netijeli we aýawly ulanmak boýunça birleşmede alnyp barylýan işler barada-da gürrüň beräýseňiz? 

— Ýer-suw serişdeleri bahasyz baýlykdyr, olary gözüň göreji deý gorap saklamak, aýawly ulanmak mukaddes borçdur. Biziň tebigy şertlerimizde, esasan, suwarymly ekerançylyk alnyp barylýar, şonuň üçin hem her damjasy altyn dänesine deňelýän suw serişdelerimizden tygşytly peýdalanmak, ýerlerimizi aýawly ulanmak möhümdir.  

  Hususyýetçiler oba hojalyk önümçiligine innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, tebigy baýlyklarymyz bolan ýeri, suwy aýawly we netijeli ulanmak, ekinleriň ýurdumyzyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini döretmek ugrunda yhlasly işleýärler. Miweli baglar we üzüm agaçlary ekilen meýdanlara damjalaýyn suwaryş ulgamyny ornaşdyrýarlar. Bu usul suwy tygşytly ulanmaga, ýerleriň şorlaşmagynyň öňüni almaga, topragyň gurplulyk derejesini ýokarlandyrmaga we ekinlerden bol hasyl almaga mümkinçilik berýär. Geljekde gowaça, günebakar, ýeralma, pomidor, hyýar, bulgar burçy, badamjan ýaly ekinleri damjalaýyn usulda suwarmak arkaly ösdürip ýetişdirmek boýunça synag işleri geçirilýär. Mysal üçin, «Edermen ýigit» hojalyk jemgyýeti suw tygşytlaýjy tehnologiýany ornaşdyryp, 10 gektara ekilen «dido», «marabel» görnüşli ýeralmanyň her gektaryndan ortaça 40 tonna, 8 gektara ekilen «presto», «speedo» görnüşli käşiriň her gektaryndan 40 tonna golaý, 26 gektara ekilen «bereket», «şampion» görnüşli düýp soganyň her gektaryndan 60 tonna töweregi hasyla garaşýar.  

 — Hormatly Prezidentimiz azyk bolçulygyny döretmegi, halkymyzyň köp görnüşli we ýokary hilli azyk önümlerine bolan islegini kanagatlandyrmak meselesini mydama üns merkezinde saklaýar. Şol sanda guşçulygyň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Bu pudagyň ot-iým binýadyny döretmek maksady bilen goşmaça ýer bölekleriniň bölünip berilmegi telekeçilere uly kömek bolandyr?! 

— Elbetde. Azyk üpjünçiliginde guşçulyk pudagyna uly orun degişlidir, sebäbi towuk ýumurtgasy we eti gündelik, köp ulanylýan azyk önümleriniň hataryna girýär. Lukmanlar tarapyndan işlenip düzülen iýmitlenmek kadasyna laýyklykda, her adama günde 25 gram ýumurtga, 30 gram guş etini iýmek maslahat berilýär.  

Guşçulyk girdejili pudakdyr, sebäbi oba hojalyk guşlary tiz ýetişýär, gysga wagtda önüm berýär. Et üçin niýetlenen broýler jüýjeleri bary-ýogy 40 — 45 gün idedilip, hersinden 1,5 kilogram töweregi et alynýar, ýumurtga ugurly towuklar bolsa 150 günlükden ýumurtga berip başlaýar. Häzirki wagtda birleşmäniň 70-e golaý agzasy towuk etini, 50-ä golaýy ýumurtga öndürýär. Towuk etini öndürmek boýunça ýyllyk kuwwatlyklary «Daýhan sarpasy» daýhan hojalygynda 11 müň tonna, «Nurly meýdan» daýhan hojalygynda 3,2 müň tonna, «Guş toplumy» hususy kärhanasynda 3,0 müň tonna, «Altyn hilal» hojalyk jemgyýetinde 2,8 müň tonna, «Ýeriň gymmaty» hojalyk jemgyýetinde 2,8 müň tonna deňdir. Ýumurtga boýunça alanyňda-da, ýokary görkezijileri berýän iri önümçilik kärhanalarynyň sanynyň barha artýandygy buýsandyrýar.  

 — Şamyrat aga, telekeçiler tarapyndan geljekde kanola ýagynyň öndürilişini ýola goýmak barada agzap geçdiňiz. Häzirki wagtda günebakar, künji, zeýtun, pagta ýaglaryny öndürýän telekeçileriň işleri barada hem gürrüň beräýseňiz! 

— «Gündogar akymy» hojalyk jemgyýeti Aşgabat şäherinde ýerleşýän önümçilik kärhanasynda ýylda 7 200 tonna «Günaý» haryt nyşanly günebakar ýagyny öndürýär. Şu ýyl bu hojalyk jemgyýeti tarapyndan Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynyň çäginde 1 müň gektara golaý ýerde günebakar we soýa ekildi. «Owadan ülke» hojalyk jemgyýeti Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynda ýylda 6 260 tonna pagta we beýleki ösümlik ýaglaryny arassalap, gaplaýan önümçiligi ýola goýdy.  

«Berkarar zaman» hojalyk jemgyýetine Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň çäginden ösümlik ýagyny öndürýän kärhanany gurmak, günebakar we beýleki ýaglar alynýan ösümlikleri ösdürip ýetişdirmek üçin 15 müň gektar ýer bölünip berildi. Häzirki wagtda bu uly möçberli taslama boýunça işler depginli alnyp barylýar. «Agzybir ojak» hojalyk jemgyýeti Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynda ýylda 21000 tonna ösümlik ýagyny arassalaýan kärhananyň gurluşyk-gurnama işlerini alyp barýar. Kiçi önümçilik kärhanalarynda telekeçiler Amanguly Täçgulyýew ýylda 720 tonna, Göwher Jumaýewa 1260 tonna «Nurber» haryt nyşanly künji ýagyny öndürýärler. 

 — Seçgiçilik, tohumçylyk ugrundan telekeçilikde edilen iş barmy? 

— Juda ýerlikli berlen sowal. Hemmämiziň bilşimiz ýaly, ösümligem, malam, guşam janly bedendir. Janly bedene bolsa howadan dem almak, iýmitlenmek, köpelmek alamatlaryny nesle geçirmek ýaly häsiýetler mahsusdyr. Ine, şonuň üçinem, isle, ekin bolsun, isle-de mal, tapawudy ýok, köp önüm aljak bolsaň, seçgiçilik, tohumçylyk we ideg işlerini talabalaýyk alyp barmaly. Sebäbi ösümlikleriň ýa-da mallaryň gelip çykyşy hernäçe gowy bolaýsyn, amatly ýaşaýyş şertlerini döretmezden, ýokary netije almak mümkin däl. Mahlasy, ekinlerden we mallardan ýokary hilli köp önüm almak diňe seçgiçilik, tohumçylyk işleri idetmegiň amatly şertlerini döretmek bilen utgaşykly alnyp barlanda mümkin bolýandyr. 

Türkmen telekeçileri bu hakykata göz ýetirip, ekerançylykda we maldarçylykda tohumçylyk işlerini geçirýärler. Mysal üçin, «Edermen ýigit» hojalyk jemgyýetini esaslandyran Jumamyrat Döwranow ýeralmanyň, käşiriň, düýp soganyň, telekeçiler Orazgeldi Anzarow, Muhammet Ýemşikow kanolanyň biziň ýurdumyzyň howa-toprak şertlerine uýgunlaşdyrylan, gurakçylyga çydamly, suwy az talap edýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini, maldarçylykda «Ajaýyp ussat halal önümleri», «Sahabatly» hojalyk jemgyýetleri, «Ak hünji» hususy kärhanasy gara mallaryň ýerli şertlerimizde köp önüm berýän, hojalyk-biologiýa taýdan gymmatly alamatlaryny ýokary derejede nesillere geçirýän tohumlaryny döretmek boýunça synag-tejribe işlerini alyp barýarlar. 

Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 4-nji iýunynda «Türkmenistanda guşçulyk pudagyny ösdürmek boýunça çäreler hakynda» Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, guşçulyk pudagynda iş alyp barýan önüm öndürijileri iým bilen üpjün etmek üçin 2022-nji ýylda ýurdumyzda 20 müň gektar meýdanda iýmlik mekgejöwen, 2 müň gektarda soýa we 40 müň gektarda iýmlik bugdaý ekmek bellenildi. Şu günler mekgejöwen ekişi gyzgalaňly dowam edýär, iýmlik bugdaý ekişine hem taýýarlyk görülýär. 

Önüm öndürijilerimizi ýerli jüýjeler bilen üpjün etmek ýola goýuldy. Bu meseläniň oňyn çözülmeginiň birnäçe bähbitli taraplary bar. Birinjiden, gyzyl puluň ýurduň daşyna gitmeginiň öňi alynýar, ikinjiden, ýerli jüýjeler önüm öndürijilere arzan düşýär, üçünjiden, jüýjeleriň tebigy ýitgisi azalýar, sebäbi daşyndan getirilende, olaryň 20 göterime golaýy ýolda we täze şertlere uýgunlaşýan döwri ölýär. 

Pursatdan peýdalanyp, Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Serdarymyza türkmen telekeçilerine berýän bimöçber goldawlary, döredýän giň mümkinçilikleri üçin köp sagbolsun aýdýarys.   

Söhbetdeş bolan Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň iýunynda hormatly Prezidentimiziň Russiýa we Eýrana resmi saparlary boldy. Bu döwletler bilen ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnamalara gol çekilmegi, Türkmenistanyň we Eýranyň arasynda Ulag boýunça hökümetara topary döretmek barada döwlet Baştutanymyz tarapyndan başlangyjyň öňe sürülmegi halkara hyzmatdaşlyga, yklymüsti üstaşyr ulag ýollarynyň netijeli peýdalanylmagyna ýardam eder. 29-njy iýunda Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Aşgabatda geçirilen VI sammitinde hem Hazar ulag ulgamynyň kuwwatyndan we mümkinçiliklerinden doly peýdalanmagyň zerurdygy biragyzdan tassyklanyldy. 

Ösen üstaşyr ulag düzümlerini döretmek Türkmenistanda hemişe ileri tutulýan strategik wezipe hasaplanýar. Biz muňa hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň iýunynda Russiýa we Eýrana amala aşyran resmi saparlarynyň barşynda hem şaýat bolduk. Gepleşiklerde ulag ulgamy uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň ähmiýetli ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Bu döwletler bilen ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnamalara gol çekilmegi, Türkmenistanyň we Eýranyň arasynda Ulag boýunça hökümetara topary döretmek barada döwlet Baştutanymyz tarapyndan başlangyjyň öňe sürülmegi halkara hyzmatdaşlygy giňeltmäge, yklymüsti üstaşyr ulag ýollaryny netijeli peýdalanmaga täze mümkinçilikleri açar. Ýeri gelende aýtsak, soňky 10 ýylda Russiýanyň «Wozroždeniýe» kompaniýasy Türkmenistanda bahasy 1,5 milliard amerikan dollaryndan gowrak bolan ýol-ulag düzüminiň desgalaryny gurdy. 

Şu ýylyň aprelinde Aşgabatda geçirilen ýokary derejedäki türkmen-hindi gepleşikleriniň barşynda bolsa iki ýurduň Prezidentleri hindi deňiz terminallaryna barýan Ýewraziýa geçelgelerini döretmek boýunça ylalaşdylar. Arkadagly Serdarymyzyň Çabahar we Türkmenbaşy Halkara deňiz portlarynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda göni gepleşikleri guramak, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda sebitara ulag gatnawlaryny ösdürmek boýunça Ýörite maksatnamany döretmek ýaly başlangyçlarynyň ýurdumyzy halkara ulag-kommunikasiýa düzümine goşmak üçin oňyn şertleri döretjekdigi şübhesizdir. 

Ulag ulgamy ýaşaýşyň derejesini gowulandyrmagyň, geljekki nesilleriň abadançylygynyň, dünýäniň ykdysady giňişligine goşulyşmagyň we ony ösdürmegiň möhüm şerti bolup durýar. Häzirki zaman durmuşyny ulagsyz göz öňüne getirmek mümkin däl. Ulag bolsa welosipedden başlap, awtomobil, otly, gämi we uçar ýaly serişdelerdir. Ýük daşamakda we ýolagçy gatnatmakda bu ulaglaryň hersiniň aýry-aýrylykda ýerine ýetirýän wezipesi, eýeleýän möhüm orny bar. Soňky döwürde elektromobiller hem ulag ulgamyny ösdürmekde täzeçillik boldy. 

Ulag-logistika ulgamy diňe bir halkara gatnaw ýollary däldir, onuň adamlar üçin iş orunlarydygyny, ykdysady ösüşiň esasy çeşmeleriniň biridigini unutmak bolmaz. Ulag adamzady gurşap aldy, onuň ösüşine täsir etdi. Hemra aragatnaşygy hem, şol sanda sanly aragatnaşyk hem, alysda ýaşaýandygyna garamazdan, adamlaryň birek-birege ýakyn bolmagyny üpjün etse-de, häzire deňiç ulag ulgamynyň ornuny tutup biljek ulgam döremedi. Gaýtam, iň täze innowasion tehnologiýalar, öňdebaryjy pikirler, iri maýa goýum taslamalary hut ulag ulgamyna sarp edilip, onuň geriminiň we ähmiýetiniň has-da artmagyna getirdi. Ulag logistikasy, edil şonuň ýaly, ulag diplomatiýasy ähli ugurlary, ilkinji nobatda, durmuş-ykdysady ugurlary özünde jemleýän, özara sazlaşygy emele getirýän düşünjedir. 

Türkmenistan diňe tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlary bilen dünýä döwletleriniň ünsüni özüne çekmän, eýsem, Ýewraziýanyň strategik üstaşyr geçelgelerini üpjün etmek üçin döwrebap ulag düzümini amatly peýdalanmaga hem mümkinçilik döredýär. Türkmenistan yklymyň esasy ýollarynyň, Ýewropa bilen Aziýanyň çatrygynda ýerleşýär. Türkmenistandan birnäçe sebitlere, dünýä ummanyna çykalgalar bar. Ýurdumyz bu şertlerden oňaýly peýdalanyp, öz geografik ýagdaýyny halkymyzyň eşretli durmuşynyň bähbitlerine gönükdirmegi maksat edinýär. 

Häzirki zaman ulag ulgamynyň döwletiň, jemgyýetiň, tutuş adamzadyň durmuşynda möhüm orun eýeleýändigi jedelsiz hakykatdyr. Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda häzirki döwürde ulag-logistika ulgamynyň sebitleri we dünýäniň yklymlaryny birleşdirýän güýje öwrülýändigini ýöne ýere aýtmady. «Şoňa görä-de, bu geografik ýagdaýdan we beýleki mümkinçiliklerden ýerlikli peýdalanarys» diýip, döwlet Baştutanymyz sözüniň üstüni ýetiripdi. 

Türkmenistan ulag ulgamynda giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek, ähli ýurtlaryň we halklaryň bähbitlerine laýyk gelýän möhüm başlangyçlary öňe sürmek bilen çäklenmeýär, bu başlangyçlary iş ýüzünde durmuşa geçirmek üçin netijeli çäreleri hem görýär. Pikirimizi delillendirmek üçin mysaly daşdan gözlemäliň. Munuň üçin ýurdumyzyň durmuşynyň şu ýylyň 1 — 4-nji aprelindäki wakalaryna nazar aýlamak ýeterlik. 

Ýokarda hem agzap geçişimiz ýaly, şol günlerde Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Ram Nath Kowindiň Türkmenistana döwlet sapary boldy. Saparyň dowamynda Türkmenistanyň we Hindistanyň arasynda ulag köprülerini döretmek boýunça ylalaşyga gelindi. Ýewraziýa ulag geçelgelerini emele getirmek boýunça transkontinental taslamanyň çäklerinde dörän bu konsepsiýa Merkezi Aziýanyň üsti bilen Hindi ummanyndaky portlara çykalgany üpjün eder. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenbaşy deňiz portunyň bu halkara üstaşyr ulag ugry boýunça möhüm «deňiz derwezesi» bolup hyzmat etmäge uly mümkinçiliginiň bardygy bellenildi. 

Türkmenbaşy Halkara deňiz porty barada aýratyn gürrüň etmek gerek. Döwlet Baştutanymyzyň: «Biz dünýäniň ähli ýurtlary we halklary üçin açykdyrys» diýşi ýaly, Türkmenistanda «Açyk gapylar» syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilip, goňşy döwletler bilen dostluk gatnaşyklaryny hemmetaraplaýyn pugtalandyrmaga hem-de giňeltmäge aýratyn üns berilýär. Şol sanda Hazaryň hoşniýetli goňşuçylygyň we netijeli hyzmatdaşlygyň deňzi hökmünde derejesini pugtalandyrmaga gönükdirilen çäreler hem yzygiderli görülýär. 

Türkmenbaşy Halkara deňiz porty döwrebap ulag düzümini kemala getirmegiň möhüm bölegi bolmak bilen, Aziýanyň we Ýewropanyň ýurtlarynyň arasynda söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga, Ýewraziýa giňişliginde ulag gatnawlaryny artdyrmaga uly itergi berdi. Iň kämil tehnikalar bilen üpjün edilen bu deňiz porty Türkmenistanyň logistika mümkinçiligini peýdalanmaga gönükdirilen iri ulag taslamalarynyň biridir. Altynjy Hazar sammitinde eden çykyşynda: «Men Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça Ýewraziýada üstaşyr ulag akymlarynyň baglanyşdyryjy merkezi hökmünde Hazar deňzini «Mümkinçilikleriň deňzi» diýip atlandyrmagy hakykatdan daşda däl diýip hasaplaýaryn» diýmek bilen, Arkadagly Serdarymyzyň geljekde Hazaryň ähmiýetiniň has-da artjakdygyna ynam bildirmegi kanunalaýyk ýagdaýdyr we öňdengörüjilikli garaýyşdyr. 

Ýurdumyzda amala aşyrylýan polat we awtomobil ýollarynyň taslamalary, döwrebaplaşdyrylýan, täze gurulýan deňiz we howa menzilleri özara gatnaşyklaryň ygtybarly söwda-ykdysady köprüsini döretmäge gönükdirilendir. Gurulýan döwlet we halkara ähmiýetli awtomobil ýollarynyň möhümdigini aýratyn bellemeli, munuň özi Türkmenistanyň çäklerinden geçýän ulag serişdeleriniň möçberiniň artmagyna, hyzmatyň hiliniň ýokarlanmagyna ýardam berýär. Gurluşygy dowam edýän Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoly Merkezi Aziýada iň döwrebap ýol taslamasy hasaplanýar. Häzirki döwre çenli awtobanyň birinji tapgyry, ýagny Aşgabat — Tejen bölegi çekilip, ikinji böleginiň gurluşygy alnyp barylýar. Awtomobil ýolunyň halkara standartlara laýyk gelýändigini tassyklaýan güwänamalara mynasyp bolmagy ýurdumyzyň dünýäniň logistika-aragatnaşyk ulgamyna ynamly we yzygiderli goşulýandygyny, ösen üstaşyr ulag düzümlerini döretmäge çynlakaý çemeleşýändigini ýene bir gezek tassyklady. 

Türkmenistan tarapyndan durnukly ulag ýollaryny döretmek babatda öňe sürülýän teklipleriň dünýä bileleşiginiň hemişe giň goldawyna eýe bolýandygyny aýtmak gerek. Üstaşyr ulag geçelgeleri boýunça 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamalary biragyzdan kabul etmegi, Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň, şeýle hem üstaşyr ulag hyzmatdaşlygyny ösdürmek meselesine bagyşlanan beýleki ýokary derejeli maslahatlaryň geçirilmegi Türkmenistanyň halkara giňişlikdäki abraýynyň has-da berkemegini üpjün etdi. Bu çäreler aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Sebäbi bu başlangyçlar, şeýle hem Türkmenistanyň işjeň gatnaşmagynda döredilýän täze üstaşyr geçelgeler Ýewraziýa giňişliginde durnukly ösüşi üpjün etmekde sebitiň ornuny güýçlendirýär. Bu bolsa, öz nobatynda, netijeli söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy berkitmäge ýardam berýär, halklaryň bähbitlerine, ählumumy parahatçylyga we abadançylyga hyzmat edýär. 

Türkmenistan asyrlaryň dowamynda Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm ähmiýetli bölegi hökmünde belli bolup geldi. Milli Liderimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda nygtaýşy ýaly, gadymy döwürlerde ýurdumyzyň çäginden yklymyň halklaryny we ýurtlaryny birleşdiren, umumadamzat ösüşinde, Gündogaryň we Günbataryň özara gatnaşyklarynda ägirt uly orny eýelän esasy söwda ýollary geçipdir. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyz Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi bolup durýar. 

Ençeme asyr mundan ozal bolşy ýaly, täze taryhy döwürde — Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe-de Türkmenistan Ýewraziýa giňişliginde möhüm orny eýelemek bilen, Gündogar bilen Günbatary baglanyşdyrýan ulag geçelgesi, deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin ygtybarly köpri bolup hyzmat edýär. Sebitde köpugurly ulag gatnawlarynyň düzüminiň döredilmegi howpsuzlygy pugtalandyrmaga we durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşi gazanmaga ýardam berer. 

Oraz ABDYÝEW.

«Türkmenistan».

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de mäh­ri­ban hal­ky­my­zyň hal-ýag­da­ýy­ny yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­dyr­mak, döw­re­bap müm­kin­çi­lik­ler­den peý­da­la­nyp ösü­şi üp­jün et­mek esa­sy ugur­la­ryň bi­ri­dir. Şun­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­ler, gur­lup ulan­ma­ga be­ril­ýän des­ga­lar, bi­na­lar, döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň iş­jeň dur­mu­şa ornaşdyrylýandygy aý­ra­tyn bel­len­mä­ge my­na­syp­dyr. Bu­la­ryň hem­me­si ama­la aşy­ryl­ýan dur­muş-yk­dy­sa­dy mak­sat­na­ma­lar­da be­ýa­ny­ny tap­ýar. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len, eziz Wa­ta­ny­my­zyň gül­läp ös­me­gi, hal­ky­my­zyň aba­dan, bag­ty­ýar dur­muş­da ýa­şa­ma­gy, dö­re­di­ji­lik­li zäh­met çek­me­gi we oňaý­ly dynç al­ma­gy ba­bat­da äh­li şert­ler dö­re­dil­ýär. Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň öňe sür­ýän baş­lan­gyç­la­ry ne­ti­je­sin­de ila­ty­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ýar.  

Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ama­la aşyr­ýan dur­muş-yk­dy­sa­dy öz­gert­me­le­ri hal­ky­my­zyň asu­da, eş­ret­li, bag­ty­ýar, bo­le­lin dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­na gönükdirilen giň müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Ýur­du­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de gur­lup ulan­ma­ga be­ril­ýän bi­na­lar hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bi­len mäh­ri­ban Di­ýa­ry­my­zyň äh­li ýer­le­rin­de ýaý­baň­lan­dy­ry­lan giň möç­ber­li öz­gert­me­le­riň aja­ýyp mi­we­si­dir. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­myz­da ýur­du­myz dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ösü­şiň tä­ze be­lent­lik­le­ri­ne ga­dam ur­ýar. Ata Wa­ta­ny­my­zyň her bir kün­je­gin­de aja­ýyp bi­na­lar gu­rul­ýar. Ýur­du­myz ok­gun­ly we saz­la­şyk­ly ösüş ýo­ly bi­len öňe bar­ýar.  

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn öz­gert­me­ler mak­sat­na­ma­la­ry­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de ýur­du­myz­da giň ge­rim­li iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­myz­da ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ryn­da il-ýurt bäh­bit­li des­ga­lar gur­lup ulan­ma­ga be­ril­di. Ahal we­la­ýa­tyn­da gu­rul­ýan döw­re­bap şä­her äh­li il­deş­le­ri­mi­zi buý­san­ja bes­le­ýär. Mu­nuň özi oňaý­ly ýa­şa­ýyş, ön­dü­ri­ji­lik­li zäh­met we ra­hat dynç alyş ba­bat­da dö­re­dil­ýän şert­ler bo­lup, adam ha­kyn­da­ky ala­da­dan ny­şan­dyr. Mu­nuň özi iş­le­mä­ge we dö­ret­mä­ge, ýur­du­my­zyň ösüş­le­ri­ne go­şant goş­ma­ga äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. 

Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi has-da döw­re­bap ös­dür­mek, ila­tyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­mak «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022 — 2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da» hem öz be­ýa­ny­ny tap­dy. Şeý­le be­lent mak­sat­lar bi­len dur­muş mak­sat­ly des­ga­la­ry gur­mak, döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len üp­jün et­mek, «akyl­ly öý­le­ri», «akyl­ly şä­her­le­ri» ke­ma­la ge­tir­mek bo­ýun­ça işler do­wam et­di­ril­ýär. Bu bol­sa adam­la­ryň aba­dan dur­mu­şy­ny, eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny üp­jün et­mek iş­le­ri­niň my­na­syp do­wam et­di­ril­ýän­di­gi­ni aý­dyň be­ýan ed­ýär.  

Dün­ýä ýü­zün­de ösü­şiň, pa­ra­hat­çy­ly­gyň me­ka­ny hök­mün­de ta­nal­ýan eziz Di­ýa­ry­myz­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler hal­kyň bäh­bi­di­ne gö­nük­di­ril­ýär. Aja­ýyp des­ga­lar, döw­re­bap şa­ýol­lar, ka­şaň myh­man­ha­na­lar, gö­zel se­ýil­gäh­ler her bir ada­myň kal­by­ny buý­san­ja bes­le­ýär. Bu­lar türk­men hal­ky­nyň ag­zy­bir­li­gi­niň, je­bis­li­gi­niň, ata-ba­ba­la­ry­my­zyň asyl­ly ýö­rel­ge­le­ri­ne we­pa­ly­ly­gy­nyň, şöh­rat­ly gel­je­ge ta­rap ok­gun­ly he­re­ke­ti­niň röw­şen şug­la­sy­dyr.  

Bu ösüş­ler ýur­du­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek­de örän äh­mi­ýet­li­dir. Ýur­du­my­zyň se­na­gat, me­de­ni-dur­muş dü­züm­le­rin­de, ulag we ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da, oba ho­ja­ly­gyn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän iş­ler hem aý­ra­tyn ma­ny-maz­mu­na eýe­dir. Ýer­li gur­lu­şyk­çy­lar Aş­ga­bat şä­he­ri­ni we ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­ni ös­dür­mek bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn mak­sat­na­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­ne my­na­syp go­şant goş­ýar­lar. Türk­men te­le­ke­çi­le­ri ýur­du­my­zyň dür­li ýer­le­rin­de gur­lan köp san­ly döw­re­bap mek­dep­le­riň, mek­de­be çen­li ýaş­ly ça­ga­lar eda­ra­la­ry­nyň, sport top­lum­la­ry­nyň, me­de­ni­ýet mer­kez­le­ri­niň, amat­ly ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­nyň we me­de­ni-dur­muş mak­sat­ly beý­le­ki en­çe­me bi­na­la­ryň gur­lu­şy­gy­na iş­jeň gat­naş­ýar­lar.  

Ýur­du­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän ta­ry­hy öz­gert­me­ler bu ha­ky­ka­tyň su­but­na­ma­sy­dyr. Eziz Di­ýa­ry­my­zyň äh­li kün­jek­le­rin­de ama­la aşy­ryl­ýan be­ýik iş­ler bol­sa toý­la­ry­my­za görk, baý­ram­la­ry­my­za be­zeg ber­ýär. Çün­ki bag­ty­ýar adam­la­ryň kal­by­na ýol aç­ýan, dur­mu­şy­na ýal­kym saç­ýan ýag­şy iş­ler, öz­ge­riş­ler, ösüş­ler he­mi­şe-de toý-baý­ram­la­ryň gel­şi­gi, şat­lyk­ly gün­le­riň ýa­ra­şy­gy sa­ýyl­ýar.  

 Il-ýurt bäh­bit­li uly iş­le­ri ama­la aşyr­ýan hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun! 

Ar­zy­gül GY­LY­JO­WA,

Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

2022-nji — «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzyň ykdysadyýeti okgunly ösýär. Türkmenistanyň senagat syýasaty innowasion ösüşe, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokary derejesini üpjün etmäge gönükdirilýär. Dünýä bazarlarynda milli önümçiligiň senagat harytlarynyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmak üçin ýurdumyzda gaýtadan işleýän kärhanalar döwrebaplaşdyrylýar. Bu bolsa ýokary hilli, eksporta niýetlenen, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini yzygiderli artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şunda ýurdumyzyň oba hojalygynyň isleglerini doly kanagatlandyrmakda hem-de azyk howpsuzlygyny berkitmekde ähmiýetli bolan dökünleriň dürli görnüşlerini öndürýän himiýa kärhanalary mynasyp orny eýeleýär. Şeýle kärhanalara «Maryazot» önümçilik birleşigi, «Tejenkarbamid», «Marykarbamid» zawodlary we beýlekiler degişlidir. Balkan welaýatynda gurlup, ulanylmaga berlen karbamid öndürýän zawod hem bu toplumyň batly depginlerde ösmegine goşant goşýar.  

Türkmenistanda ilkinji we Merkezi Aziýada iri desganyň biri bolan Lebap welaýatynyň Garlyk käninde duzly ýataklary özleşdirýän dag-magdan baýlaşdyryjy toplumyň gurulmagy ýurdumyzyň halk hojalygynda aýratyn ähmiýetli waka boldy. Bu ýerde baýlaşdyrylan kaliý hloridi guradylandan, külkelenenden hem-de gaplanandan soň, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän bäsdeşlige ukyply derejä eýe bolýar.  

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde, şol sanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmekde maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirmekde gurluşyk serişdeleri senagaty öňdebaryjy orny eýeleýär. 

Milli ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagyna beýleki pudaklaýyn kärhanalar, hususan-da, metallurgiýa, sement we gazbeton zawodlary uly goşant goşýarlar. Bu zawodlar gerimi barha giňeýän gurluşyk bazary üçin niýetlenen önümleri, armaturdan örülen toplumlary, keramzit, ýygnama demirbeton önümleri, keramiki kerpiç, diwarlyk beton daşlar, bezeg plitalary we beýlekileri öndürýärler. 

Häzirki döwürde ýurdumyzyň energetika toplumy ilatyň elektrik energiýasyna bolan isleglerini doly derejede kanagatlandyrýar. Türkmenistanyň energiýa ulgamynda Mary DES-den başga-da, Aşgabatda, Ahalda, Balkanabatda, Lebapda, Daşoguzda hem-de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda gurlan täze kuwwatly elektrik beketleri hereket edýär.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Serdarymyzyň başda durmagynda Türkmenistanda geljekde ägirt uly ykdysady girdeji berjek möhüm desgalaryň gurluşygy alnyp barylýar. Olarda öndüriljek önümler ýurdumyzyň ykdysady ösüşini has-da belende göterer. Şeýle ajaýyp ösüşleriň sakasynda duran hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, alyp barýan işleri mundan beýläk-de rowaç bolsun! 

Bägül ATAÝEWA,

«Türkmengaz» döwlet konserniniň Mary nebitgaz orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Türkmenistanyň Prezidentiniň 2011-nji ýylyň 11-nji noýabryndaky «Edara görnüşindäki taraplary döwlet tarapyndan hasaba almagy kämilleşdirmek hakynda» 11896 belgili Karary bilen tassyklanan «Edara görnüşli taraplary döwlet tarapyndan hasaba almagyň we olaryň hasabyny ýöretmegiň Tertibine» laýyklykda, Türkmenistanyň ýuridik şahslarynyň ýeke-täk döwlet sanawynyň maglumatlar binýadyny dogry ýöretmek maksady bilen, welaýatyň çäginde eýeçilik görnüşine seretmezden, ýuridik şahslarynyň ýeke-täk döwlet sanawyndan berlen göçürmeleriň möhleti geçen edara-kärhanalaryň ýolbaşçylaryna olaryň möhletini uzaltmaklyk, gaýtadan bellige almak ýa-da sanawdan çykarmak barada iş geçirmeklerini ýatladýarys. 

Häzirki döwürde Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan Watanymyz ýokary tehnologiýalara we innowasiýalara daýanyp, çalt depginler bilen ösýän döwlet hökmünde dünýäde uly meşhurlyga eýe bolýar. Ýurdumyzda giň gerimli taslamalardyr başlangyçlar üstünlikli amala aşyrylýar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak, daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek we eksport mümkinçiligini artdyrmak boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Bu işleriň netijesinde ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda ýokary tehnologiýaly kärhanalar gurlup işe girizilýär. Şolarda bäsdeşlige ukyply, ýokary hilli öndürilýän önümler içerki we daşarky bazarlarda has-da meşhurdyr.  

«Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň harytlarynyň daşary ýurt bazarlaryna ýerlenilişini artdyrmak maksady bilen, täze söwda nyşanly harytlary döretmek hem-de olary dünýä bazarlarynda giňden tanatmak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Ýurdumyz halkara bileleşikde «Türkmenistanda öndürilen» nyşanly ýokary hilli harytlary öndürmekde uly kuwwata eýe bolan döwlet hökmünde tanalýar. Munuň özi ýurdumyzyň dünýä bazarlarynda abraýynyň ýokarlanmagyna, eksport kuwwatynyň artmagyna we maýa goýumlary çekmäge oňyn täsirini ýetirýär.  

Dünýäde innowasion tehnologiýanyň we sanly ulgamyň ösýän zamanasynda ýurdumyzda hem sanly ulgamy ösdürmekde oňyn işler alnyp barylýar. Bu ugurda dünýä tejribesiniň subut edişi ýaly, sanly ulgamyň netijesinde işewür we maýa goýum işjeňligi, döwlet hyzmatlarynyň ösüşi üpjün edilýär. Şeýlelikde, häzirki zaman hojalyk gatnaşyklarynda sanly tehnologiýalary ulanýan kärhanalar ykdysadyýeti sanly serişdeler bilen üpjün edip, onuň ösüşiniň daýanç nokady bolup durýarlar. Ýurdumyzy senagatlaşdyrmak we milli ykdysadyýetimizi sanly ulgama geçirmek baradaky meýilnamalary amala aşyrmak babatda senagat pudagyny ösdürmäge, onuň düzümini toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmaga, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmaga uly ähmiýet berilýär. Häzirki wagtda sanly ykdysadyýete geçmek esasynda amala aşyrylýan özgertmeleriň oňyn täsiri has-da äşgär görünýär.  

Häzirki döwürde milli ykdysadyýetimiziň döwlete dahylsyz ulgamyny ösdürmek, telekeçilik başlangyçlaryny goldamak döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, dünýäniň ösen tejribesinden ugur alnyp, hususy ulgamyň ykdysadyýetimizde eýeleýän ornunyň berkidilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Munuň özi türkmen telekeçileriniň dürli ugurlar, şol sanda azyk we beýleki harytlaryň önümçiligi boýunça belent sepgitleri eýelemegine giň ýol açýar. 

Türkmenistanda telekeçiligiň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi, häzirki zaman bazar gurallarynyň giňden ornaşdyrylmagynyň hasabyna hususy ulgamyň ornunyň berkidilmegi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň amala aşyrýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri  tutulýan ugurlarynyň biridir.  Döwlet Baştutanymyz wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda: «Döwlet eýeçiligini hususylaşdyrmak we döwlete dahylsyz pudagy ösdürmek döwlet syýasatymyzyň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda işlejek kiçi, orta we iri tehnologik kärhanalaryň gurluşygy ýokary depginler bilen alnyp barylýar. Bu bolsa ykdysady kuwwatymyzy berkitmäge oňyn täsir eder» diýip belledi. Bu maksatlara ýetmegiň ýoly Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň 11-nji fewralda geçirilen taryhy mejlisinde kabul edilen «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» beýan edildi.  

Döwlet Baştutanymyz hususy pudak hyzmatdaşlygynyň, hojalygy ýöretmegiň netijeli usullarynyň giňden ornaşdyrylmagynyň, bazar gatnaşyklary şertlerinde telekeçileriň bu işlere giňden çekilmeginiň ähmiýetini yzygiderli nygtaýar. Ykdysadyýetimizi bazar gatnaşyklary ýörelgeleri esasynda guraýan ýurdumyzda häzirki wagtda halk hojalygynyň bu ulgamyny netijeli we okgunly ösdürmek üçin amatly hukuk, ykdysady we durmuş şertleri döredildi. Munuň özi telekeçiligiň hukuk esaslarynyň, salgyt ulgamynyň kämilleşdirilmeginde, eksport-import amallarynyň geçirilmeginiň, ýer böleklerini bermegiň tertibiniň ýeňilleşdirilmeginde, ýeňillikli karzlary bermekde hem-de telekeçiler üçin karz, gümrük we söwda amallaryny resmileşdirmek işiniň aňsatlaşdyrylmagynda öz beýanyny tapýar.  

Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 8-nji aprelinde geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisiniň barşynda hem kiçi we orta telekeçiligi goldamak, telekeçileri ykdysadyýetde özgertmeleri amala aşyrmaga giňden çekmek, hususy ulgamyň paýyny artdyrmak we ýurdumyzyň ykdysadyýetinde onuň eýeleýän işjeň ornuny üpjün etmek boýunça maksatnamalaýyn çäreleriň dowam etdirilmeginiň zerurdygyny belledi. Şondan ugur alnyp, häzirki wagtda ylym-bilim durmuşymyzyň we jemgyýetimiziň ösüşiniň hereketlendiriji güýjüne öwrüldi. Ylmyň iň soňky gazanan tehnologiýalaryndan ezberlik bilen baş çykarýan kämil hünärmenleriň kemala gelmegi döwletimiziň, jemgyýetimiziň ösüşinde aýdyňlygy bilen duýulýar. Ýurdumyzda sanly ulgamy ösdürmäge ünsüň güýçlendirilmegi pudaklaryň ählisiniň uly ösüşlere beslenmegine giň mümkinçilikleri döredýär. Ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryndan, täze tehnologiýalardan, innowasiýalardan oňat baş çykarýan hünärmenleri taýýarlamak wezipelerinden ugur alnyp, bu ugurlara düýpli maýa goýumlary gönükdirilýär. Bilimlere we innowasiýalara daýanylyp, dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesinde milli ykdysadyýetimiz döwrebaplaşdyrylýar, iri taslamalar durmuşa geçirilmek bilen, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde uly üstünlikler gazanylýar.  

Halkyň Arkadagly zamanasynda ýurdumyzy bedew bady bilen ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! 

«Esger».