Aşgabat — Samarkant — Mary, 11-nji noýabr (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň çakylygy boýunça hormatly myhman hökmünde Türki Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň Geňeşiniň Samarkant şäherinde geçirilýän mejlisine gatnaşdy. 

Garaşsyz Türkmenistan Bitaraplyk hukuk derejesine laýyklykda, parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasatyny yzygiderli amala aşyryp, hyzmatdaş ýurtlar bilen ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde, şol sanda iri halkara guramalaryň çäklerinde netijeli gatnaşyklary işjeň ösdürýär. Türkmenistanyň agzalygyna girmeýän abraýly halkara we sebit düzümleriniň sammitlerine çagyrylmagy Watanymyzyň dünýädäki belent abraýynyň, häzirki döwrüň möhüm meseleleriniň çözgütlerini işläp taýýarlamakda işjeň, başlangyçly ornunyň ykrar edilmeginiň subutnamasydyr. 

Biziň ýurdumyz türki dilli döwletleriň ýolbaşçylarynyň duşuşyklaryna hem yzygiderli gatnaşýar. Olaryň dowamynda doganlyk halklaryň arasyndaky dostluga we hoşniýetli goňşuçylyga esaslanýan uzak möhletleýin hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň täze çemeleşmeleri işlenip taýýarlanylýar. Hut şu maksatlar bilen, 2009-njy ýylda Türki geňeş döredildi we geçen ýyl Stambulda geçirilen Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň VIII sammitinde onuň ady üýtgedilip, Türki Döwletleriň Guramasy diýlip atlandyryldy. Şol sammitde hem Türkmenistana bu guramada synçy derejesini bermek baradaky çözgüt kabul edildi. 

...Samarkant şäheriniň şu gezekki duşuşyga gatnaşýan ýurtlaryň Döwlet baýdaklary bilen bezelen Halkara howa menzilinde belent mertebeli myhmany Özbegistan Respublikasynyň Premýer-ministri A.Aripow we beýleki resmi adamlar garşyladylar. Haly düşelen ýodajygyň iki tarapynda Hormat garawuly nyzama düzüldi. Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowa gül dessesi gowşurylýar. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň awtoulag kerweni howa menzilinden Türki Döwletleriň Guramasynyň sammitiniň geçirilýän ýerine — Kongres merkezine ugraýar. 

Bu kaşaň binanyň foýesinde Türki Döwletleriň Guramasyna agza we synçy ýurtlaryň wekiliýetleriniň Baştutanlaryny Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew mähirli garşylaýar. 

 Resmi surata düşmek dabarasyndan soňra, ýokary derejedäki duşuşyga gatnaşyjylar uly mejlisler zalyna geçýärler. Bu ýerde Türki Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisi geçirilýär. Samarkant sammitiniň gün tertibine meseleleriň giň toplumy, şol sanda ähli esasy ugurlarda köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmegiň, guramany mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan wezipeleri, sebit we halkara gün tertibi bilen baglanyşykly meseleler girizildi. 

Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti belent mertebeli myhmanlary mübärekläp, Türki Döwletleriň Guramasynyň sammitine gatnaşýandyklary we dünýä siwilizasiýasynyň merkezleriniň biri bolan Samarkant şäherini “Türki siwilizasiýanyň paýtagty” diýip yglan etmek baradaky başlangyjy goldandyklary üçin tüýs ýürekden hoşallygyny bildirdi. 

Biz türki dünýäniň gadymy taryhynda şöhratly sahypalary açan beýik pederlerimize buýsanýarys. Olaryň gymmatly mirasyny gorap saklamak, çuňňur öwrenmek we geljek nesillere ýetirmek hemmämiz üçin möhüm wezipedir. Bu gün biz “Türki siwilizasiýanyň täze eýýamy: umumy ösüşiň we abadançylygyň ýolunda” şygary astynda ösüşiň düýbünden täze tapgyryna gadam basýarys diýip, özbek Lideri öz çykyşynda nygtady. 

Bellenilişi ýaly, Özbegistan öz başlyklyk edýän döwründe “Türki dünýäniň geljegi — 2040” Konsepsiýasyny hem-de Türki Döwletleriň Guramasynyň şu gün kabul edilýän bäş ýyllyk Strategiýasyny netijeli durmuşa geçirmegi, ilaty 170 milliondan gowrak bolan sebiti gurşap alýan bu guramanyň abraýyny pugtalandyrmagy, iň esasysy, umumy taryhy, dili we medeniýeti bolan doganlyk ýurtlarymyzyň hem-de halklarymyzyň hyzmatdaşlygyny has ýokary derejä çykarmagy maksat edinýär. 

Soňra forumyň hormatly myhmanyna — Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa söz berilýär. 

Gahryman Arkadagymyz myhmansöýerlik we netijeli işlemäge döredilen oňaýly şertler üçin Özbegistan Respublikasynyň Prezidentine minnetdarlyk bildirip, bu sammitiň ýurtlarymyzyň ykdysady, söwda, maýa goýum, medeni-ynsanperwer ugurlarda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ýardam berjekdigine ynanýandygyny, oňa halkara we sebit işlerinde Türki Döwletleriň Guramasyna oňaýly täsir etmäge gönükdirilen waka hökmünde seredýändigini nygtady. Türkmenistan häzirki döwrüň halkara gatnaşyklaryna mahsus bolan çemeleşmeleri öňe sürmek bilen, esasy strategik maksady gazanmak üçin döwletleriň tagallalaryny yzygiderli birleşdirmegiň zerurdygyndan ugur alýar. Bu maksatlar çözgütler kabul edilende halkara hukugyň we Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň kadalaryna pugta eýermek esasynda ählumumy durnuklylygy, howpsuzlygy üpjün etmek bolup durýar diýip, hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi. 

Şunuň bilen bir hatarda, abraýly halkara we sebit guramalarynyň işjeň ornunyň zerurdygyna üns çekildi. Olaryň deňhukukly we özara düşünişmek arkaly hyzmatdaşlygynda jogapkärli işleşmekleri möhümdir. Bu doly derejede Türki Döwletleriň Guramasyna-da degişlidir. Sebäbi bu gurama taryhy taýdan umumylygy, diliň, medeniýetiň, ruhy gatnaşyklaryň we ynsanperwer gymmatlyklaryň bitewüligi esasynda biziň ýurtlarymyzydyr halklarymyzy birleşdirýär. 

Bellenilişi ýaly, Ýewraziýanyň birnäçe sebitlerinde emele gelýän syýasy ýagdaý örän oýlanyşykly, anyk we düýpli baha bermegi hem-de degişli çäreleri görmegi talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, Türki Döwletleriň Guramasynyň özbaşdak ýagdaýda hem, dünýä bileleşigi bilen ysnyşykly hyzmatdaşlykda hem gapma-garşylyklary aradan aýyrmak, öňdengörüjilikli we jogapkärli çözgütleri işläp taýýarlamak üçin zerur bolan ähli çäreleri görmelidigi baradaky pikir beýan edildi. Türki ýurtlaryň ylalaşylan garaýyşlary dünýädäki syýasy ýagdaýlara netijeli täsirini ýetirmelidir. Deňhukuklylygy, milli özygtyýarlylygy, halklaryň döwlet gurluşynyň nusgasyny saýlap almaga hukugyny ykrar etmelidir. 

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly Kararnamasynyň taslamasyny işläp taýýarlamagy öňe sürdi. Şeýle resminamanyň kabul edilmegi BMG-niň agza döwletleriniň nähili çylşyrymly bolsa-da, gapma-garşylykly ýagdaýlary parahatçylykly, gepleşikler ýoly arkaly çözmäge düýpli ygrarlydygyny tassyklar. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy ýurdumyzyň, şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynyň 2025-nji ýyly «Parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek baradaky teklibi öňe sürendigini habar berip, BMG-niň Baş Assambleýasynyň häzirki sessiýasynyň dowamynda Türkmenistanyň teklibiniň türki döwletler tarapyndan goldanylsa, türkmen tarapynyň minnetdar boljakdygyny belledi. 

Ählumumy howpsuzlygy üpjün etmegiň çäklerinde halkara terrorçylyga, ekstremizme, kiber-biologik jenaýatçylyga garşy netijeli göreşmek örän möhüm wezipe bolup durýar. Bu iş ähli ugurlarda — umumydünýä derejesinde hem, sebit we milli derejede hem alnyp barylmalydyr diýip hasap edýäris. Şeýle howplara gabat gelen käbir türki ýurtlar üçin bu wezipäniň aýratyn möhümdigine ynanýarys diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady. 

Şeýle-de sebit howpsuzlygynda owgan meselesiniň bilelikde iş alyp barmak boýunça hyzmatdaşlygyň aýrylmaz bölegi bolup durýandygy bellenildi. Çünki Türki Döwletleriň Guramasynyň käbir agza ýurtlary Owganystana goňşy döwletlerdir. Olaryň bu ýurt bilen aýratyn taryhy baglanyşygy we kanuny bähbitleri bar. Diýmek, olar bu ýerde bolup geçýän ýagdaýlar üçin belli bir derejede jogapkärçilik hem çekýärler. Şunuň bilen baglylykda, türkmen wekiliýetiniň Baştutany bu ýurtdaky ýagdaýy düzgünleşdirmäge gepleşikler, Owganystanyň halkyna ykdysady we ynsanperwerlik kömegi bermek arkaly umumymilli ylalaşygyny gazanmak üçin şertleri döretmäge gönükdirilen tagallalary güýçlendirmegi dowam etdirmegiň zerurdygyna ünsi çekdi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy sammite gatnaşyjylara ýüzlenip, geçen ýyl Türkmenistanyň Türki Döwletleriň Guramasyna synçy hökmünde girmeginiň doganlyk ýurtlar bilen dürli ugurlarda hyzmatdaşlygyň täze tapgyryna badalga berendigini belledi. Nygtalyşy ýaly, öz strategik wezipelerimiz hökmünde biz ykdysady, söwda, senagat, energetika, ulag, ekologiýa, medeni-ynsanperwer ugurlarda bu guramanyň mümkinçiligini artdyrmaga ýardam berýäris. Biz ýurtlarymyzyň arasynda söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegi, haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmagy we diwersifikasiýalaşdyrmagy göz öňünde tutýarys. Hususan-da, gürrüň döwletlerimizi birleşdirýän ykdysady ugurlar hakynda barýar. Biz olary harytlaryň, hyzmatlaryň, maýa goýum serişdeleriniň Ýewraziýa giňişligindäki hereketiniň durnukly esasy ulgamy hökmünde görýäris. 

Senagat kooperasiýasyny, ýurtlarymyzyň önümçilik we tehnologik kuwwatyny birleşdirmegi, bilelikdäki iri üpjünçilik taslamalaryny amala aşyrmagy ykdysady ugurlaryň möhüm bölegi hasaplaýarys diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady. Bellenilişi ýaly, Türkmenistan ulag we energetika pudaklarynda hyzmatdaşlygy ösdürmegi Türki Döwletleriň Guramasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görýär. Bu bolsa häzirki döwürde ählumumy ykdysady ösüşiň meýillerini kesgitleýji şert hökmünde çykyş edýär. 

Bu işde bar bolan bäsdeşlik artykmaçlygyny peýdalanyp, täze üstaşyr ulag geçelgelerini, energetiki ugurlary döretmäge doly hukukly we netijeli gatnaşyjynyň ornuny öz wagtynda, işjeň üpjün etmeli. Munuň ýakyn geljekde biziň möhüm umumy wezipelerimize öwrülmelidigine ynanýaryn diýip, hormatly Arkadagymyz aýtdy. 

Türki Döwletleriň Guramasyna agza ýurtlarda bu ugurda tagallalary birleşdirmegiň zerurdygyna düşünilýär diýip pikir edýärin. Türkmenistanyň öňe süren ugurlaryny, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň durnukly ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek we energiýa howpsuzlygynyň meseleleri boýunça Kararnamalarynyň biziň ýurdumyz tarapyndan öňe sürlen taslamalarynyň türki döwletleriň yzygiderli goldaýandygy munuň subutnamasy bolup durýar diýip, Gahryman Arkadagymyz sözüni dowam etdi. Türkmen wekiliýetiniň Baştutany Türki Döwletleriň Guramasyna agza ýurtlaryň birnäçesiniň bu resminamalaryň awtordaşy bolandygyny belläp, bu goldaw üçin minnetdarlyk bildirdi we muňa iş ýüzündäki geljekki ädimlere oňat esas hökmünde garaýandygyny aýtdy. 

Çykyşda nygtalyşy ýaly, toplanan bilelikdäki tejribä daýanyp, hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna zerur bolan itergi bermeli, işewürlik bileleşikleriniň arasynda hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryny döretmeli hem-de işjeň peýdalanmaly, biziň ýurtlarymyzyň çäklerinde taslamalary amala aşyrmak üçin bilelikdäki maýa goýumlary höweslendirmeli. Türki döwletleriň ykdysady mümkinçilikleri ýokary netije almak üçin peýdalanylmalydyr. Dünýä ösüşiniň häzirki zaman meýillerine we esasy ugurlaryna, şol sanda onuň tehnologik, sanly ulgam böleklerine gönükdirilmelidir. 

Türkmenistan Türki Döwletleriň Guramasynyň işine gatnaşmagyny biziň ýurtlarymyzyň ekologik abadançylygy, «ýaşyl» gün tertibini ilerletmek üçin peýdalanmagy maksat edinýär. Biz özümiziň senagatda, durmuş ulgamynda, şäherleri giň gerimde bagy-bossanlyga öwürmekde ýokary ekologik standartlary ornaşdyrmak babatda toplan tejribämizi paýlaşmaga taýýardyrys diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady. 

Şunuň bilen baglylykda, biziň birleşigimiziň çäklerinde howanyň üýtgemegi, energoüpjünçilik, energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini peýdalanmak baradaky meselelerde milli üstünliklerimizi öwrenmek boýunça yzygiderli we salgyly gatnaşyklary ýola goýmak bähbitli bolar diýip hasaplaýarys. Elbetde, soňra bilermenleri alyşmagyň, geňeşmeleriň aýratyn ugurly maksatnamasyny işläp taýýarlamak hem mümkin. Bu bolsa biziň umumy tagallalarymyza uly itergi bermäge we anyklaşdyrmaga, olary utgaşdyrmagyň, hyzmatdaşlyk etmegiň zerur derejesine çykarmaga ýardam berer diýip hasaplaýandygyny aýdyp, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy sözüni dowam etdi. 

Gahryman Arkadagymyz Türki Döwletleriň Guramasynyň çäklerinde halkara ynsanperwer gün tertibi, hususan-da, musulman ýurtlaryndan bolan bosgunlara kömek bermek boýunça hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri barada aýdyp, dünýädäki ýönekeý bolmadyk ýagdaýlar sebäpli, halklarymyzyň arasynda özara düşünişmegi we dostlugy berkitmegiň möhümdigini nygtady. Bu işde medeni aragatnaşyklar, döredijilik, ylmy işgärleriň, talyp ýaşlaryň, mekdep okuwçylarynyň, türgenleriň wekilleriniň gatnaşyklary aýratyn orny eýelemelidir. 

Mundan başga-da, Türki medeniýetiň halkara guramasynyň (TÜRKSOÝ) çäklerinde amala aşyrylýan maksatnamalaryň we taslamalaryň gerimini giňeltmek, belli filosoflarymyzyň, ýazyjy-şahyrlarymyzyň, görnükli medeniýet we sungat işgärlerimiziň ömri-döredijiligini dünýä ýaýmak üçin degişli işleri geçirmek teklip edildi. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow mümkinçilikden peýdalanyp, TÜRKSOÝ-nyň çäklerinde 2024-nji ýyly türki dünýäde “Beýik akyldar şahyr Magtymguly Pyragynyň ýyly” hem-de taryhy türkmen şäheri bolan Änewi 2024-nji ýylda “Türki dünýäniň medeni paýtagty” diýip yglan etmek barada Türkmenistanyň teklibini goldandyklary üçin Türki Döwletleriň Guramasynyň ähli agza ýurtlaryna minnetdarlyk bildirdi. 

Bu çözgütleriň kabul edilmeginiň aýratyn manysy bar. Sebäbi biz 2024-nji ýylda türkmen halkynyň beýik ogly Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyny belleýäris. Gahryman Arkadagymyz Türkmenistanda eýýäm bu şanly ýubileý mynasybetli giň gerimli halkara çärelere taýýarlyk görlüp başlanandygyny aýtdy we olary geçirmäge Türki Döwletleriň Guramasynyň işjeň gatnaşjakdygyna ynam bildirdi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy çykyşynyň ahyrynda häzirki döwürde taryhy we kökleri umumy bolan goňşularymyzyň, doganlyk halklaryň agzybirligini, jebisligini has-da berkitmegiň zerurdygyny ýene-de bir gezek nygtady we şu maksatlara ýetmek üçin Türkmenistanyň has ysnyşykly hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny tassyklady. 

Gün tertibine laýyklykda, şu gezekki sammitiň çäklerinde syýasy, ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy hem-de geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Özara baglanyşygy pugtalandyrmak, syýahatçylyk, energetika we oba hojalyk ulgamlarynda gatnaşyklary giňeltmek meselelerine garaldy. Ylym, bilim, tehnologiýalar hem-de innowasiýalar ulgamynda sebitara hyzmatdaşlygyň netijeli gurallaryny işläp taýýarlamaga aýratyn üns berildi. 

Mejlise gatnaşyjylar çykyşlarynda ägirt uly kuwwata eýe bolan ýurtlarymyzyň diňe bir öz ösüşiniň bähbidine däl, eýsem, tutuş dünýäde we halkara işlerde durnuklylygy gazanmak üçin hem şol mümkinçiliklerden peýdalanmaga ukyplydyklaryna ynam bildirdiler. Bu ynam köp babatda köpasyrlyk tejribe, biziň ýakynlygymyz, ruhy-ahlak gymmatlyklarymyzyň durnuklylygy we mizemezligi bilen şertlendirilendir. 

Mejlisiň jemleri boýunça guramanyň çäklerinde köpugurly hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gönükdirilen Samarkant Jarnamasy kabul edildi. Mundan başga-da, Türki Döwletleriň Guramasynyň Baş sekretary wezipesine Kubanyçbek Omuraliýewiň dalaşgärligini tassyklamak baradaky çözgüt kabul edildi. 

Sammitiň işi tamamlanandan soňra, dabaralar otagynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowy we Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogany Türki dünýäniň ýokary ordeni bilen sylaglamak, şeýle-de gyrgyz ýazyjysy we görnükli jemgyýetçilik işgäri bolan Çingiz Aýtmatowyň adyna Türki Döwletleriň Guramasynyň türki dünýäniň jebisligine goşandy üçin Alyşir Nowaýy adyndaky halkara baýragyny gowşurmak dabarasy boldy. 

Ýygnananlaryň şowhunly el çarpyşmalary astynda Özbegistanyň Prezidenti Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygyna Türki dünýäniň ýokary ordenini gowşurýar. Bu sylag türki dilli halklaryň arasynda raýdaşlygy pugtalandyrmaga, agza döwletleriň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmäge saldamly goşant goşan adamlara berilýär. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Türki Döwletleriň Guramasynyň ýokary sylagy üçin minnetdarlyk bildirip, bu sylaga Türkmenistana hem-de türkmen halkyna hormat-sarpanyň nyşany hökmünde garaýandygyny nygtady. 

Bellenilişi ýaly, Türki döwletleriň hatarynda dünýäde Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan Bitaraplyk derejesi iki gezek ykrar edilen ýeke-täk döwlet bolan Garaşsyz Türkmenistan bu günki gün «Açyk gapylar» syýasaty bilen özüniň dost-doganlyk gatnaşyklaryny pugta saklap gelýär. Bu netijeli syýasatyň esasynda abadançylyk, parahatçylyk ugrunda köp işler amala aşyryldy. Bu işler BMG-niň çäklerinde, türki dilli döwletleriň goldaw bermeginde ýerine ýetirildi. 

Taryha ser salsak, biziň hemmämiz dost-dogan halklar, bir daragtyň şahalary. Bilşiňiz ýaly, türki dilli döwletler asyrlaryň dowamynda doganlygyň, birek-birege hormat goýmagyň kadasyna eýerip gelipdirler. Türki döwletler bilen gatnaşyklar Türkmenistanyň daşary syýasatynda aýratyn orny eýeleýär. Ata-babalarymyzyň nesihatlaryna eýerip, siziň bilen bilelikde köp işleri amala aşyrýarys diýip, hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy. 

Bu günki gün ata-babalarymyzy tirsegine galdyryp, dowam edip gelýän gatnaşyklarymyzy täze many-mazmun bilen baýlaşdyrýarys. Geçmişde ýurtlarymyzyň üstünden geçen Beýik Ýüpek ýoly ençeme asyrlaryň dowamynda Gündogar bilen Günbatary birleşdiripdir. Bu şöhratly ýoluň ýüregi, ýagny esasy çatrygy hökmünde Türkmenistan häzirki wagtda ony gaýtadan dikeltmek ugrunda köp tagalla edýär diýip, Gahryman Arkadagymyz sözüni dowam etdi. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň Demirgazyk — Günorta, Gündogar — Günbatar ulag geçelgelerini işjeňleşdirmäge, şu ugurlar boýunça energetika ulgamlaryny herekete getirmäge taýýardygy nygtaldy. 

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda Türkmenistan bu ugurda birnäçe teklipleri berýär, bu teklipler türki döwletler tarapyndan yzygiderli goldanylýar. Şunuň bilen baglylykda, söwda-ykdysady gatnaşyklarymyz hem ýokary derejede ösdürilýär. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanda 2024-nji ýylda dünýä belli filosof, beýik akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygynyň belleniljekdigini ýatlatdy we pursatdan peýdalanyp, hemmeleri bu şanly toýa çagyrdy. 

Änew şäheriniň 2024-nji ýylda “Türki dünýäniň medeni paýtagty” diýlip yglan edilmegini goşa şatlyk hökmünde kabul etdik diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow türki dünýäniň döwletleriniň arasyndaky gatnaşyklaryň mundan beýläk-de ösdüriljekdigine berk ynam bildirip, doganlyk halklarymyzyň gülläp ösüşi üçin mundan beýläk-de tagallalary birleşdirmäge çagyrdy. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy pursatdan peýdalanyp, Türki Döwletleriň Guramasynyň bu ýokary sylagy üçin türki döwletleriň Baştutanlaryna ýene bir gezek minnetdarlyk bildirdi we sammite gatnaşyjylaryň ählisine berk jan saglyk, bagtyýarlyk, doganlyk halklarymyza bolsa ösüş we abadançylyk arzuw etdi. 

Ýaňy meň öz çykyşymda hem belläp geçişim ýaly, bu gün biz ata-babalarymyzy tirsegine galdyrýarys. Biziň halklarymyzyň hersiniň geçmişde Nyzamy, Ýunus Emre, Abaý, Çingiz Aýtmatow ýaly beýik ogullary ýaşap geçdi. Häzirki günde hem şolaryň nesilleri hökmünde biz agzybirlik bilen asylly işleri amala aşyrýarys diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady we türki halklaryň jebisligini saklamak işinde tagallalary üçin sammite gatnaşyjylara minnetdarlyk bildirdi. 

Biziň ählimiz bir daragtdan gözbaş alýarys diýip, hormatly Arkadagymyz Gündogaryň köp meşhur şahyrlarynyň, şol sanda Alyşir Nowaýynyň hem öz goşgy setirlerinde dostlugy we doganlygy, myhmansöýerligi wasp edendigini belledi. 

Musulmançylykda dostlaryňy çagyrmaga degişli birnäçe pähimler bar, men şolaryň üçüsini aýdaýyn. Olaryň birinjisi “Gelen — döwlet”, ikinjisi “Myhman ataňdan — uly”, üçünjisi bolsa “Kyýamat güni goňşudan”. Siz şunuň ýaly üç pähime eýerip, şu dabarany ýokary derejede geçirdiňiz diýip, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy sözüni tamamlady we sammitiň ýokary guramaçylyk derejesi üçin Özbegistanyň Prezidentine minnetdarlyk bildirip, dostlukly ýurtlaryň halklaryna parahatçylyk, abadançylyk arzuw etdi. 

Sylaglamak dabarasy tamamlanandan soňra, ýokary derejedäki duşuşyga gatnaşyjylar bilelikde surata düşdüler. Soňra Türki Döwletleriň Guramasynyň sammitine gatnaşýan wekiliýetleriň Baştutanlarynyň bilelikdäki awtoulag kerweni Samarkant şäheriniň merkezinde ýerleşýän “Registan” meýdançasyna ugrady. Bu ýerde ýokary derejedäki duşuşyga gatnaşyjylar sebitiň halklarynyň mizemez dostlugynyň we doganlygynyň nyşany hökmünde ýaş bag nahallaryny oturtdylar. 

 Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew belent mertebeli myhmanlara ýüzlenip, möhüm ylalaşyklar gazanylan şu günki sammitiň türki dünýäni ösdürmekde täze tapgyryň başlanmagyny alamatlandyrýandygyny belledi. 

Biz beýik ata-babalarymyzyň asylly däplerine eýerip, ýene-de bir asylly işe — bag nahallaryny oturtmaga girişýäris diýip, özbek Lideri aýtdy. Dostlukly döwletiň Baştutany türki dilli ýurtlaryň ählisinde ekologik meselä aýratyn ähmiýet berilýändigine, oňa tebigaty goramagyň we durnukly ösüşiň kepili hökmünde garalýandygyna ünsi çekip, bu ugurda edilýän tagallalara ýokary baha berdi. Hususan-da, Türkmenistanda ýurduň ähli künjeklerini bagy-bossanlyga öwürmäge gönükdirilen uzak möhletli Milli tokaý maksatnamasynyň netijeli durmuşa geçirilýändigi bellenildi. 

Bu giň gerimli işler, bag ekmek çäreleri türki halklaryň ösüşi we abadançylygy gazanmaga ymtylýandyklarynyň aýdyň subutnamasydyr diýip, Özbegistanyň Prezidenti çykyşynyň ahyrynda aýtdy we bu asylly işiň netijelerini häzirki hem-de geljek nesilleriň görjekdigine, şu gün oturdylan bag nahallarynyň ýaşaýyş-durmuşyň, dostlugyň, ynanyşmagyň, ruhy bitewüligiň, umumy röwşen geljegiň kuwwatly daragtlary bolup ýetişjekdigine ynam bildirdi. 

Türki Döwletleriň Guramasyna gatnaşyjy ýurtlaryň ählisinde şol wagt dostlugyň we raýdaşlygyň nyşany hökmünde bag nahallaryny ekmek dabarasyna badalga berildi. Bu dabaralar göni wideoaragatnaşyk arkaly ýörite oturdylan uly monitorda görkezildi. 

10 müň türkmenistanlynyň gatnaşmagynda şeýle giň gerimli bag ekmek çäresi Türkmenistanda hem geçirildi. Onuň çäklerinde Köpetdagyň eteginde 25 gektar meýdanda 10 müň düýp bag nahaly ekildi. 

Bag ekmek dabarasy tamamlanandan soňra, wekiliýetleriň Baştutanlary Samarkandyň merkezi meýdançasy “Registanda” surata düşdüler. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Samarkantda bolmagynyň çäklerinde dostlukly döwletleriň Baştutanlary bilen ikitaraplaýyn duşuşyklaryň birnäçesini geçirdi. 

Özbegistana iş saparynyň maksatnamasy tamamlanandan soňra, Gahryman Arkadagymyz Samarkandyň Halkara howa menziline bardy we ol ýerden Watanymyza ugrady. 

Birnäçe wagtdan soňra uçar Mary şäheriniň howa menziline gelip gondy. Bu ýerde hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow mähirli garşylanyldy. 

 Ertir Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň Mary welaýatyna iş sapary başlanýar.

Aşgabat, 11-nji noýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda döwlet durmuşynyň ileri tutulýan meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy hem-de birnäçe resminamalaryň taslamalaryna garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň gün tertibine geçip, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa söz berdi. Ol ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli özgertmeleri hukuk taýdan goldamak, milli kanunçylyk binýadyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak maksady bilen alnyp barylýan kanun çykaryjylyk işi barada maglumat berdi. 9-njy noýabrda Mejlisiň altynjy çagyrylyşynyň ýigriminji maslahatynyň geçirilendigi habar berildi. Onuň barşynda Türkmenistanyň Kanunlarynyň taslamalarynyň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy we biragyzdan kabul edildi. Mundan başga-da, hereket edýän kanunçylygy döwrebaplaşdyrmak maksady bilen, birnäçe kanunlara üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek boýunça hukuk namalary kabul edildi. Şeýle-de Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň “Türkmenistanyň dolandyryş-çäk bölünişiginiň meseleleri hakynda” kararynyň taslamasyna garaldy we kabul edildi. Mejlisiň maslahatynda kabul edilen Kanunlar Halk Maslahatynyň garamagyna hödürleniler. 

Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleriniň gatnaşmagynda “Türkmenistanyň 2023-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda” Kanunyň taslamasy boýunça deňeşdirme-seljerme işleri geçirilýär hem-de taslama deslapdan ara alnyp maslahatlaşylýar. Şeýle hem ministrliklerden we pudaklaýyn dolandyryş edaralaryndan gelip gowuşýan teklipler esasynda ýurdumyzyň ykdysady, syýasy, medeni durmuşynyň dürli ugurlaryna degişli kanun taslamalaryny taýýarlamak boýunça işler dowam etdirilýär. 

Mejlisiň deputatlary hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda täze taryhy eýýamda gazanylýan üstünlikleri, içeri we daşary syýasatymyzy wagyz etmek hem-de kanunçylyk namalarynyň mazmunyny düşündirmek boýunça geçirilýän çärelere gatnaşýarlar. 

Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanda döwletiň hukuk esaslaryny pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan syýasat bilen baglylykda işlenip taýýarlanylýan kanunçylyk namalarynyň ähmiýetini belläp, bu işleriň häzirki döwürde ýurdumyzyň ösüşiniň ileri tutulýan ugurlaryny hem-de halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryny nazara almak esasynda geçirilmeginiň zerurdygyny nygtady. Milli kanunçylygyň kämilleşdirilmegi döwletiň we jemgyýetiň durmuşynyň möhüm ulgamlarynyň ösdürilmegini hukuk taýdan üpjün etmek, ykdysadyýeti, ylmy we medeniýeti hemmetaraplaýyn ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmak boýunça işleri dowam etdirmek üçin zerurdyr diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy. 

Soňra Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň orunbasary K.Babaýew milli kanunçylyk ulgamyny kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler barada maglumat berdi. Häzirki wagtda Halk Maslahatynyň nobatdaky mejlisine taýýarlyk görülýär. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň welaýatlarynda geçirilýän çärelere yzygiderli gatnaşýar, sebitleri ösdürmek boýunça döwlet maksatnamalarynyň ýerine ýetirilişi bilen gyzyklanýar. 5-nji noýabrda Gahryman Arkadagymyz Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň çäginde guralan ählihalk bag ekmek dabarasyna gatnaşdy. Şol gün bu ýerde bag nahallarynyň müňlerçe düýbi ekildi. Şeýle-de Halk Maslahatynyň Başlygy bu ýerde amala aşyrylýan taslamalaryň birnäçesi bilen tanşyp, olaryň ýokary hilini üpjün etmegiň zerurdygyna ünsi çekdi we bu babatda gymmatly maslahatlary berdi. Şol gün Gahryman Arkadagymyz türkmen paýtagtynyň günorta-günbatar künjeginde döredilen tokaý zolaklaryny synlady, Magtymguly Pyragynyň medeni-seýilgäh toplumyna baryp gördi. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy bu taslamanyň hem häzirki zaman talaplaryna we milli ruha kybap gelmelidigini belläp, birnäçe teklipleri aýtdy. 

Şeýle hem parlamentara gatnaşyklary ösdürmek boýunça işler yzygiderli alnyp barylýar. Halk Maslahatynyň agzalary dürli çärelere gatnaşýarlar, köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde çykyş edip, wagyz-nesihat işlerini alyp barýarlar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow türkmen jemgyýetiniň hukuk esaslaryny mundan beýläk-de kämilleşdirmegiň, demokratik däpleri pugtalandyrmagyň örän wajypdygyny belledi. Düýpli özgertmeler ýoluna düşen Türkmenistan jemgyýetiň iň ýokary gymmatlygy hökmünde öz raýatlarynyň bähbitlerini, hukuklaryny we azatlyklaryny goramagy ösüşiň ileri tutulýan ugry hökmünde kesgitledi diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. Hormatly Prezidentimiz parlamentler we iri halkara guramalar, ilkinji nobatda, BMG bilen gatnaşyklaryň oňyn tejribesini ulanmagyň zerurdygyna hem ünsi çekdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary H.Geldimyradow döwlet emlägini dolandyrmagyň netijeliligini ýokarlandyrmak, amatly işewürlik gurşawyny döretmek hem-de bu ulgamda milli kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, 2021-nji ýylyň noýabr aýynda “Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda” Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Şol Kanun bu ulgamda hukuk gatnaşyklaryny kadalaşdyrýar. Onuň esasynda Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan degişli ministrlikler we pudak edaralary bilen bilelikde döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň Tertibiniň taslamasy işlenip taýýarlanyldy. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiziň garamagyna ýokarda agzalan Tertibi tassyklamak hakynda Kararyň taslamasy hödürlenildi. 

Döwlet Baştutanymyz degişli Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi we bu resminamanyň ýerine ýetirilişine berk gözegçilik etmegi tabşyrdy. 

Wise-premýer döwlet emlägini hususylaşdyrmak, ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek üçin zerur şertleri döretmek babatda döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek maksady bilen görülýän çäreler barada hasabat berdi. Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan ýurdumyzyň ministrlikleri, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, häkimlikler bilen bilelikde döwletiň garamagyndan aýyrmak we hususylaşdyrmak üçin kärhanalar, desgalar boýunça seljermeler geçirildi. Şundan ugur alnyp, ýurdumyzyň käbir döwlet düzümlerine degişli desgalaryň birnäçesini bäsleşikli söwda arkaly hususylaşdyrmak teklip edilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, hojalygy ýöretmegiň netijeli innowasion usullaryny ornaşdyrmaga, halk hojalyk toplumynyň pudaklarynyň kärhanalarynyň dolandyrylmagyny kämilleşdirmäge, eýeçiligiň dürli görnüşlerini kemala getirmäge, desgalary tapgyrlaýyn hususylaşdyrmaga ýardam edýän düýpli özgertmeleri durmuşa geçirmegiň milli ykdysady strategiýanyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridigini nygtady. Häzirki wagtda ýurdumyzda hususy ulgamy ösdürmek, onuň ykdysadyýetdäki paýyny artdyrmak üçin ähli şertler döredilýär, işewürlik we maýa goýum işjeňligini, telekeçilik başlangyçlaryny höweslendirmäge uly ähmiýet berilýär. Döwlet Baştutanymyz Watanymyzyň okgunly ösmegine hem-de halkymyzyň abadançylygyny üpjün etmäge gönükdirilen wezipeleriň ählisini üstünlikli çözmegiň wajypdygyna ünsi çekdi we bu ugurda toplumlaýyn işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyndaky işleriň ýagdaýy hem-de “Türkmennebit” döwlet konserniniň Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy tarapyndan nebiti gaýtadan işlemek hyzmatyny ýerine ýetirmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Pudaklaýyn düzümi mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmak, nebitli guýularda täze, döwrebap tehnologiýalary we halkara tejribäni giňden ornaşdyrmak, täze nebit guýularyny burawlamak arkaly nebitli guýularyň önüm berijiligini ýokarlandyrmak we nebitiň goşmaça möçberlerini çykarmak boýunça görülýän çäreler barada habar berildi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ykdysadyýetiň esasy ulgamlarynyň biri bolan nebitgaz senagatyny mundan beýläk-de ösdürmegiň, ony öňdebaryjy pudaga öwürmegiň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýandygyny nygtady. Bellenilişi ýaly, pudagyň önümçilik kuwwatyny mundan beýläk-de pugtalandyrmaga, öňdebaryjy işläp taýýarlamalary giňden ornaşdyrmaga, dünýä bazarlarynda uly isleg bildirilýän nebit önümlerini çykarmaga aýratyn üns berilmelidir. Şunuň bilen baglylykda, nebitgaz ýataklaryny işläp geçmegiň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýän innowasion tehnologiýalara eýe bolan esasy daşary ýurt kompaniýalary bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň zerurdygyna üns çekildi. Döwlet Baştutanymyz wise-premýere bu ugurda işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow ýurdumyzyň welaýatlarynda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy, «Hasyl toýy mynasybetli Türkmenistanyň «Watana bolan söýgüsi üçin» medaly bilen sylaglamak hakynda» Permanyň taslamasy barada hasabat berdi. Wise-premýer ýurdumyzda bugdaý ekişini öz möhletinde tamamlamak üçin ähli tagallalaryň edilýändigini habar berdi. Häzirki wagtda agrotehniki kadalara laýyklykda, bugdaýa ideg etmek işleri dowam etdirilýär. Şunuň bilen birlikde, pagta hasylyny ýitgisiz ýygnap almak boýunça toplumlaýyn işler geçirilýär. 

Balkan welaýatynyň pagtaçylarynyň “ak altyn” hasylyny ýygnamak hem-de Daşoguz welaýatynyň daýhanlarynyň şaly öndürmek boýunça şertnamalaýyn borçnamalaryny üstünlikli ýerine ýetirendikleri habar berildi. Şeýle-de, däp bolşy ýaly, noýabr aýynyň ikinji ýekşenbesinde bellenilýän Hasyl toýy mynasybetli dabaralara taýýarlyk görlüşi barada aýdyldy. Meýilleşdirilen çäreleriň hatarynda tapawutlanan kärendeçileri döwlet sylaglary bilen sylaglamak, hormatly Prezidentimiziň adyndan oba zähmetkeşlerine gymmat bahaly sowgatlary gowşurmak dabaralary bar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, oba zähmetkeşlerini şertnamalaýyn borçnamalaryny ýerine ýetirmegi bilen tüýs ýürekden gutlap, olara ýurdumyzda azyk bolçulygyny üpjün etmegiň bähbidine alyp barýan döredijilikli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi. Döwlet Baştutanymyz oba hojalyk toplumynyň ýurdumyzyň milli ykdysadyýetindäki möhüm ornuny belläp, alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işlerini hem-de pagta hasylyny soňky hanasyna çenli ýygnap almak, bugdaý ekişini agrotehniki möhletlerde tamamlamak üçin ähli zerur işleriň geçirilmelidigini aýtdy we wise-premýere bu meseleleri gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow gurluşyk we senagat toplumynyň kuwwatyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak, dürli pudaklarda zerur bolan önümleriň çykarylýan möçberlerini artdyrmak boýunça görülýän çäreler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Kararyna laýyklykda, “Türkmen kaolin” açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň döredilendigi bellenildi. Häzirki wagtda Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde ýerleşýän şu açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetine degişli kaolin önümhanasynyň durkuny täzelemek we düýpli abatlaýyş-bejeriş işlerini geçirmek tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar. 

Ýyllyk taslama kuwwatlylygy ýokary hilli, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän önümleriň 20 müň tonnasyna barabar bolan önümhana daşary ýurtlaryň esasy önüm öndürijileriniň döwrebap enjamlary hem-de tehnologiýalary bilen üpjün edildi. Önümhananyň işe girizilmegi bilen, bu ýerde 70-den gowrak täze iş orunlary dörediler. Kaolin Türkmenistanda hereket edýän önümçilikleriň birnäçesinde, hususan-da, keramika, sanfaýans we gap-gaç önümçiliklerinde çig mal hökmünde giňden ulanylýar. Önümhanada öndürilýän önümi içerki bazarda ýerlemek we daşary ýurtlara ibermek meýilleşdirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýurdumyzda öndürilýän, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we eksport ugurly önümleriň möçberlerini artdyrmak baradaky meseleleri üstünlikli çözmek maksady bilen, kuwwatly senagat toplumyny, diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilýän gurluşyk senagatyny döretmek, ugurdaş düzümi döwrebaplaşdyrmak boýunça işleri dowam etdirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Türkmenistan baý tebigy serişdelere eýedir. Munuň özi zerur çig mal binýadynyň bolmagyny şertlendirýär. Döwlet Baştutanymyz şular barada aýtmak bilen, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasaryna birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra wise-premýer ýurdumyzyň himiýa senagatynyň kuwwatyndan netijeli peýdalanmak, onuň kärhanalaryny ýokary hilli önüm öndürmek üçin zerur bolan enjamlar bilen üpjün etmek, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň öňünde goýlan wajyp wezipelere ünsi çekdi we pudaklaýyn kärhanalaryň işiniň netijeliligini has-da ýokarlandyrmak boýunça degişli tabşyryklary berdi. Döwlet Baştutanymyz daşarky we içerki bazarlarda uly isleg bildirilýän himiýa önümleriniň çykarylýan möçberini artdyrmak üçin bar bolan mümkinçilikden doly derejede peýdalanmagyň wajypdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, dünýäniň iň gowy tejribesini öwrenmegiň hem-de öňdebaryjy tehnologiýalary önümçilige işjeň ornaşdyrmagyň zerurdygy nygtaldy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew gözegçilik edýän edaralarynyň söwda-ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek boýunça alyp barýan işleri, 2023-nji ýylda ýurdumyzyň ministrlikleri we pudak edaralary tarapyndan meýilleşdirilen sergileri, ýarmarkalary, maslahatlary, festiwallary guramak bilen baglanyşykly geçirilýän işler barada hasabat berdi. Giň halkara jemgyýetçiligi ýurdumyzyň dürli pudaklarda gazanýan üstünlikleri bilen tanyşdyrmak, daşary ýurtlar bilen özara bähbitli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek, ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek maksady bilen, dürli sergilerdir maslahatlar geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň halk hojalygynyň ähli pudaklarynda düýpli özgertmeleriň amala aşyrylandygyny, giň gerimli işleriň geçirilendigini we uly üstünlikleriň gazanylandygyny nygtady. Häzirki wagtda okgunly ösýän, ýokary tehnologiýalara, innowasiýalara daýanýan döwlet hökmünde Türkmenistan dünýäde uly meşhurlyga eýe boldy, ýurdumyzda giň gerimli taslamalar hem-de oňyn başlangyçlar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Döwlet Baştutanymyz halkara forumlaryň guralmagy barada aýdyp, Türkmenistanyň eksport kuwwatyny artdyrmak, ýurdumyzyň haryt öndürijilerini höweslendirmek, halk hojalygynyň ähli ulgamlaryna daşary ýurt maýalaryny çekmek üçin olaryň ähmiýetini nygtady. Hormatly Prezidentimiz wise-premýere bu ugurda işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Şeýle hem Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary balyk hojalygy kärhanalarynyň işini kämilleşdirmek, sarp edijiler bazaryny balyk önümleri bilen üpjün etmek boýunça amala aşyrylýan işler, balyk hojalygyny döwrebaplaşdyrmakda telekeçilik ulgamynyň ornuny artdyrmak boýunça görülýän çäreler barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, balykçylyk pudagynyň kärhanalaryny döwrebaplaşdyrmak, milli ykdysadyýetimiziň bu ulgamyna innowasion tehnologiýalary çekmek, netijeli işlemek üçin şertleri döretmek, ýurdumyzyň balykçylyk hojalygynyň döwlet hem-de hususy düzümlerini mundan beýläk-de üstünlikli ösdürmek boýunça maksadalaýyk işleriň geçirilýändigini belledi. Döwlet Baştutanymyz balyk önümlerini öndürmek ulgamynda işleýän hünärmenleriň we telekeçileriň öňünde ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň hasabyna azyk bolçulygyny döretmek hem-de bu ulgamda häzirki zamanyň gazananlaryny ulanmak babatda möhüm wezipeleriň durýandygyny nygtady we wise-premýere bu babatda anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa Daşoguz welaýatynda Türkmen we özbek halklarynyň dostluk festiwalyny geçirmäge görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. 

Forumyň açylyş dabarasyny “Türkmeniň ak öýi” binasynda geçirmek göz öňünde tutulýar. Festiwalyň çäklerinde dürli çäreleri, şol sanda iki ýurduň medeniýet we sungat ussatlarynyň dostluk konsertini, döredijilik duşuşyklaryny, sergileri, teatr artistleriniň sahna oýunlarynyň we filmleriň görkezilişini guramak meýilleşdirilýär. Myhmanlaryň “Köneürgenç” taryhy-medeni döwlet goraghanasyna baryp görmekleri göz öňünde tutulýan medeni maksatnama taýýarlanyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, goňşy Özbegistan bilen söwda-ykdysady we medeni gatnaşyklary ösdürmegiň döwletara hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz öňümizdäki döredijilik çäresiniň öňden gelýän dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine esaslanýan hem-de iki ýurduň halklarynyň bähbitlerine laýyk gelýän netijeli türkmen-özbek gatnaşyklaryny hemmetaraplaýyn pugtalandyrmaga ýardam etjekdigine ynam bildirip, festiwalyň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilmegini üpjün etmegiň wajypdygyny nygtady hem-de wise-premýere bu babatda anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow keselleriň öňüni almak we olary netijeli bejermek, ilatyň kesellere garşy durnuklylygyny pugtalandyrmak boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. 

Nygtalyşy ýaly, halkymyzyň saglygy barada hemmetaraplaýyn alada Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň amala aşyrýan durmuş ugurly syýasatynyň ileri tutulýan ugry hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen baglylykda, jemgyýetde sagdyn durmuş ýörelgelerini wagyz etmäge, ýurdumyzyň saglygy goraýyş edaralary tarapyndan durmuşa geçirilýän öňüni alyş çärelerini işjeňleşdirmäge uly ähmiýet berilýär. Halkara hem-de ýurdumyzyň gazanan tejribesini öwrenmek esasynda Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi tarapyndan bu ugurda degişli işler alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, halkymyzyň bagtyýar we abadan durmuşyny üpjün etmegiň ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli özgertmeleriň esasy ugry bolup durýandygyny nygtady. Şunda türkmenistanlylaryň sagdynlygyny üpjün etmek ýaly möhüm meselä aýratyn üns berilýär. “Saglyk” Döwlet maksatnamasy, beýleki ugurdaş maksatnamalar we strategiýalar bu babatda öňde goýlan wezipeleri çözmäge gönükdirilendir. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz saglygy goraýyş ulgamyndaky derwaýys meseleleri hem-de häzirki döwrüň talaplaryny nazara almak bilen, lukmançylyk edaralarynyň öňüni alyş, ylmy-barlag işini kämilleşdirmek boýunça işleri yzygiderli dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow Halkara Bitaraplyk gününe bagyşlanan çärelere görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky hem-de 2015-nji ýylyň 3-nji iýunyndaky Kararnamalary bilen ykrar edilen hemişelik Bitaraplygyň Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň binýatlaýyn esaslarynyň biridigi bellenildi. Ýurdumyzyň BMG-de agzalygynyň 30 ýyllygy bellenilýän şu ýylda Türkmenistanyň Bitaraplyk derejesine eýe bolmagynyň 27 ýyllygy giňden dabaralandyrylar. Bu waka mynasybetli Türkmenistanda birnäçe çäreleri guramak meýilleşdirilýär. Şolaryň hatarynda Merkezi Aziýa döwletleriniň zenanlarynyň dialogynyň ýyllyk mejlisi bar. Bu çäre Aşgabatda ýokarda agzalan köptaraplaýyn dialogda ýurdumyzyň ýolbaşçylyk etmeginiň çäklerinde geçiriler. Mundan başga-da, paýtagtymyzda Merkezi Aziýa döwletleriniň Strategik barlag institutlarynyň nobatdaky duşuşygyny, Parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň bähbidine Bitaraplygyň dostlary toparynyň ýokary derejedäki duşuşygyny geçirmek meýilleşdirilýär. Şanly sene mynasybetli geçiriljek esasy çäreleriň biri “Dialog — parahatçylygyň kepili” atly halkara maslahat bilen baglanyşyklydyr. Häzirki wagtda bu foruma taýýarlyk işleri alnyp barylýar, degişli Konsepsiýanyň taslamasy işlenip taýýarlanyldy. 

Şeýle hem Merkezi Aziýa döwletleriniň daşary işler ministrleriniň orunbasarlarynyň derejesinde ýyllyk duşuşygy geçirmek meýilleşdirilýär. Bu çäre şu ýyl döredilmeginiň 15 ýyllygyny belleýän BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň howandarlygynda geçiriler. Şunuň bilen birlikde, paýtagtymyzyň Olimpiýa şäherçesinde Daşary işler ministrliginiň işgärleriniň we ýurdumyzdaky diplomatik wekilhanalaryň, halkara guramalaryň wekilleriniň gatnaşmagynda däp bolan sport ýaryşlaryny guramak göz öňünde tutulýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan resmi taýdan ykrar edilen ilkinji Bitarap döwlet bolup durýandygyny nygtady. Bu hukuk ýagdaýynyň BMG tarapyndan iki gezek ykrar edilmegi Watanymyzyň ösüşleriniň, türkmenistanlylaryň bagtyýar durmuşynyň ygtybarly kepiline öwrüldi. Hemişelik Bitaraplygyň ýörelgeleri hem-de halkymyzyň parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk, ynsanperwerlik ýaly gadymdan gelýän däpleri Watanymyzyň daşary syýasy ugrunyň binýadynda durandyr. Bu syýasat sebit we dünýä derejesinde abadançylygyň, ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilendir. 

BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 12-nji dekabry «Halkara Bitaraplyk güni» diýip yglan etmek hakynda Kararnamanyň kabul edilmegi Türkmenistanyň gyşarnyksyz durmuşa geçirýän döredijilikli strategiýasynyň dünýä bileleşigi tarapyndan doly goldanylýandygynyň aýdyň subutnamasydyr diýip, döwlet Baştutanymyz wise-premýere, daşary işler ministrine bu şanly sene mynasybetli meýilleşdirilen ähli çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew “Aragatnaşyk operatoryndan belgileýiş resursynyň alnandygy üçin ýygym almagyň tertibini we şol ýygymyň möçberini tassyklamak hakynda” Kararyň taslamasy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, “Halkyň Arkadagly zamanasy” ýylynda amala aşyrylýan durmuş-ykdysady özgertmeleriň çäklerinde aragatnaşyk pudagynda ulanylýan kadalaşdyryjy hukuk namalaryny döwrüň talaplaryna laýyk getirmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. Hususan-da, “Aragatnaşyk hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, aragatnaşyk operatoryndan belgileýiş resursynyň alynmagyny kämilleşdirmek boýunça çäreler görüldi.  

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, pudaklaýyn düzümiň toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylmagy we diwersifikasiýalaşdyrylmagy, iň öňdebaryjy enjamlaryň we täzeçillikleriň ulanylmagy netijesinde, ýurdumyzda aragatnaşygyň köpşahaly ulgamynyň üstünlikli işleýändigini belledi. Döwlet Baştutanymyz degişli Karara gol çekdi we ony sanly ulgam arkaly iberip, agentligiň ýolbaşçysyna bu babatda birnäçe tabşyryklary berdi. 

Şeýle hem demir ýol ulagy pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmaga gönükdirilen işler, üstaşyr ulag geçelgelerini netijeli ulanmak boýunça görülýän çäreler barada hasabat berildi. Bellenilişi ýaly, bazar ykdysadyýetine geçilmegi hem-de döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegi bilen, demir ýol ulagy pudagynda kadalaşdyryjy hukuk namalaryny kämilleşdirmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini artdyrmak üçin demir ýol düzüminiň häzirki zaman desgalarynyň kuwwatyndan doly peýdalanmagyň hem-de demir ýol arkaly ýük daşamalaryň möçberlerini mundan beýläk-de artdyrmagyň zerurdygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz pudaklaýyn düzümi döwrebaplaşdyrmagyň, iň täze tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, ýük daşamak boýunça hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmagyň zerurdygyny belledi hem-de bu babatda agentligiň ýolbaşçysyna birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň agzalaryna ýüzlenip, ýekşenbe güni — 13-nji noýabrda Türkmenistanda Hasyl toýunyň giňden we dabaraly belleniljekdigini aýtdy. Döwlet Baştutanymyz mejlise gatnaşyjylary hem-de ýurdumyzyň ähli halkyny Hasyl toýy bilen tüýs ýürekden gutlap, oba zähmetkeşlerine berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny we ýurdumyzda azyk bolçulygyny berkitmek ugrunda alyp barýan tutanýerli işlerinde geljekde-de uly üstünlikleri arzuw etdi. 

Soňra hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow zähmetde tapawutlanyp, bol hasyl öndüren, ýokary netijeleri gazanan daýhanlary we oba hojalyk işgärlerini döwlet sylaglary bilen sylaglamak hakynda Permana gol çekdi. Döwlet Baştutanymyz wise-premýer A.Ýazmyradowa şenbe güni — 12-nji noýabrda şu ýyl bol hasyl ýetişdiren oba zähmetkeşlerini döwlet sylaglary bilen sylaglamak dabarasyny ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmegi tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz mejlisi jemläp, onda birnäçe möhüm meselelere seredilendigini, pudaklary ösdürmäge gönükdirilen käbir resminamalaryň kabul edilendigini belledi. 

Döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisini tamamlap, oňa gatnaşanlara berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

“Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ýurduň ykdysadyýetine maýa goýumlary çekmek maksady bilen, şeýle-de “Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň Tertibi tassyklanyldy.

Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki Türkmen-Täjik hökümetara topary ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak üçin birnäçe anyk teklipleri hödürledi, bu barada Aşgabatda geçirilen XI mejlisiň netijelerinden soň kabul edilen teswirnamada görkezildi.

Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki Türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisiniň dowamynda, Türkmenistan bilen Täjigistanyň arasyndaky söwda dolanyşygyny artdyrmak üçin, getirilýän harytlaryň görnüşini giňeltjek hemişelik ýöriteleşdirilen pudagara iş toparyny döretmek maslahat berildi.

Şu ýylyň ahyryna çenli «Türkmenistan-Täjigistan» işewürler geňeşini döretmek we iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmak üçin belli ugurlary ösdürmek üçin ilkinji ýygnagyny onlaýn ýagdaýda geçirmek teklip edildi.

2023-nji ýylyň birinji ýarymynda hökümetara topary türkmen-täjik işewür forumyny geçirmegi we Täjigistan tarapynyň tejribesini öwrenmek üçin topar, Täjigistanyň erkin ykdysady zolaklaryna türkmen telekeçileriniň saparlaryny guramagy maslahat berdi.

Duşuşykda Täjigistanyň kärhanalarynyň Türkmenistandan mineral dökünlerini satyn alyp başlandyklary bellenildi.Toparyň agzalary mineral dökünleri, şol sanda karbamid satyn almak we üpjün etmek tejribesini dowam etdirmek barada özara ylalaşdylar.

Senagat pudagy barada aýgdylyp geçilende, Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki Türkmen-täjik hökümetara topary, Täjigistanyň çäginde dermanlyk ösümlikleri gaýtadan işlemek üçin bilelikdäki kärhanalary döretmek mümkinçiligine garamaga çagyrdy.Iki ýurduň işewür toparlaryna pagtany gaýtadan işlemek arkaly ahyrky önümleri öndürmek boýunça bilelikdäki kärhanany döretmek meselesini öwrenmek teklip edildi.

2022-nji ýylyň 9-11-nji noýabry aralygynda Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki Türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisine gatnaşmak üçin Türkmenistana gelen Täjigistan Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministri Daler Jumanyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň sapary aýratyn ähmiýetliligi bilen tapawutlandy. Saparyň dowamynda ikitarapa bähbitli birnäçe ylalaşyklar gazanyldy, teklipler öwrenildi.

Saparyň jemleri boýunça Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi bilen Täjigistan Respublikasynyň Maliýe ministrliginiň arasynda hyzmatdaşlyk boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekmek dabarasy bolup geçdi.

     Saparyň çäklerinde geçirilen duşuşyklaryň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýä döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň, Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

     Parahat Meretliýew

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet 

ministrliginiň baş hünärmeni

2022-nji ýylyň 11-nji noýabrynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (UNDP) Türkmenistandaky wekilhanasynyň «Durnukly Ösüş Maksatlaryna ýetmek ugrunda hyzmatdaşlygynyň platformasy, II-nji tapgyr» atly bilelikdäki maksatnamanyň çäklerinde Taslama geňeşiniň mejlisi geçirildi.

Bu duşuşygyň esasy maksady 2022-nji ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen işleriň netijelerini ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat bolup durýar.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow duşuşygyň başynda giriş sözi belen çykyş etdi.Ol öz çykyşynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan Durnukly Ösüş Maksatlarynyň  Türkmenistanda ornaşdyrylmagy boýunça uly ähmiýetli işleriň alnyp barylýandygy barada aýdyp geçdi. 

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan Durnukly Ösüş Maksatlaryny maliýeleşdirmek boýunça Addis-Abebanyň hereketler meýilnamasyny doly goldaýandygy we durnukly ösüşi maliýeleşdirmek meselelerine uly üns berýändigi barada aýdyp geçdi. Şeýle hem, ministr Muhammetgeldi Serdarow Türkmenistanda durnukly ösüşi maliýeleşdirmek meselelerini ýerine ýetirmek boýunça ähmiýetli işleriň dowam edýändigini belläp geçdi.

«Durnukly Ösüş Maksatlaryna ýetmek ugrunda hyzmatdaşlygynyň platformasy, II-nji tapgyr» atly bilelikdäki maksatnamanyň 2021-nji ýylyň 1-nji sentýabrynda öz işini başlap, bu maksatnamanyň çäklerinde alnyp barylýan işler barada ýurdumyzyň degişli ministrlikleri we pudak edaralary tarapyndan uly ähmiýetli işleriň alnyp barylýandygy barada Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda giňişleýin beýan etdi.

Birleşen Milletler Guramasynyň  Ösüş Maksatnamasynyň (UNDP) Türkmenistandaky hemişelik wekili Narine Saakýan öz tarapyndan bu duşuşygyň dowamynda giriş sözi bilen çykyş etdi. Şeýle hem ol bu duşuşygyň maksady we wezipleri barada giňişleýin durup geçdi. Ýurdumyzyň degişli ministrlikleri we pudak edaralary tarapyndan Durnukly Ösüş Maksatlarynyň Türkmenistanda ornaşdyrylmagy boýunça uly ähmiýetli işleri alyp barýandyklary barada aýdyp geçdi.

BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň (UNDP) Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy Irina Gukasowa 2022-nji ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri boýunça hem-de 2023-nji ýyl boýunça iş meýilnamasynyň prezentasiýasy bilen tanyşdyrdy.

Geçirilen duşuşygyň dowamynda bulardan başga-da Birleşen Milletler Guramasy bilen bilelikdäki iş toparynyň 2022-nji ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri boýunça hem-de 2023-nji ýyl boýunça iş meýilnamasyny ýerine ýetirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (UNDP) Türkmenistandaky wekilhanasynyň «Durnukly Ösüş Maksatlaryna ýetmek ugrunda hyzmatdaşlygynyň platformasy, II-nji tapgyr» atly bilelikdäki maksatnamanyň çäklerinde Taslama geňeşiniň mejlisine gatnaşan wekilleriň arasynda şu aşakdaky soraglar barada hem özara maslahatlaşyldy:

1.     

2.    Bütindünýä    Söwda guramasynyň meseleleri boýunça halkara bilermeniň    ýurdumyza iş sapary bilen gelmeginiň ähmiýeti.

       

3.    Durnukly    Ösüş Maksatlarynyň maliýeleşdirilmegini bahalandyrmak işleri    ýerine ýetirilenden soňra Türkmenistanyň gelejekki    meýilleşdirilýän işleri barada.

       

4.    Durnukly    Ösüş Maksatlarynyň maglumat binýady barada hem-de    ministrlikleriň we dolandyryş edaralarynyň arasynda bu maglumat    binýadyny paýlaşmak meselesi.

Soňra Taslama geňeşiniň mejlisine gatnaşan wekiller duşuşygyň işiniň dowam etmegi, berjek netijeleri barada özara pikir alyşdylar. Duşuşyk hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Duşuşugyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýäniň abraýly halkara guramalary bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Parahat Meretliýew

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ähli ulgamlarda sazlaşykly ösüşler alnyp barylýar. Milli telekommunikasiýa ulgamynda-da halkara ölçeglerine laýyk gelýän täze innowasion, sanly tehnologiýalary we maglumat-aragatnaşyk enjamlaryny ornaşdyrmak işleri üstünlikli amala aşyrylýar. Munuň özi aragatnaşyk ulgamynda hyzmatlaryň hil taýdan ýokary derejelere kybap getirilmegine şert döredýär. Telekommunikasiýa ulgamynyň ösdürilmegi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň, medeniýetiniň we halkymyzyň durmuş ýagdaýynyň ösdürilmegini üpjün edýän esasy şertleriň biridir. 

Myhmanyň özi bilen bereket, döwlet getirýändigi baradaky ynamy halkymyz müňýyllyklaryň dowamynda durmuş ýörelgesine öwrüpdir. Hormatly Prezidentimiziň ösüşleri, özgerişleri nazarlaýan syýasaty netijesinde ýurdumyzda yzygiderli geçirilýän maslahatlardyr sergilere gatnaşmak üçin dünýäniň çar künjeginden gelýän myhmanlaryň özleri bilen döwlet getirýändigine gündelik durmuşymyzdan göz ýetirýäris. Paýtagtymyzda dowam edýän telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň «Türkmentel — 2022» atly XV halkara sergisi we ylmy maslahaty-da durmuşymyza döwrüň iň täze gazananlaryny barha giňden ornaşdyrmagy nazarlaýan halkara derejeli çäredir. Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmenaragatnaşyk» agentligi bilen bilelikde guramagynda geçirilýän bu halkara sergi we maslahat Hytaý Halk Respublikasyndan, Finlýandiýadan, Fransiýadan, Azerbaýjan Respublikasyndan, Russiýa Federasiýasyndan, Germaniýa Federatiw Respublikasyndan, Belarus Respublikasyndan, Gresiýadan, Şweýsariýadan, Türkiýeden, şeýle-de Garaşsyz Diýarymyzdan gatnaşýan iri-iri kompaniýalar, işewürler üçin pikir-tejribe alyşmagyň, gepleşikleri geçirmegiň oňaýly meýdançasyna öwrüldi. Munuň özi bu ulgamda täze-täze sepgitlere ýetilmeginde, dostluk we işjeň hyzmatdaşlyk esasynda özara bähbitli gatnaşyklaryň täze ugurlaryny kesgitlemekde mümkinçilikleriň çägini giňeldýär.  

Garaşsyz Diýarymyzyň bereketli topragy asyrlaryň dowamynda halklaryň, ýurtlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň aýrylmaz bölegi bolup gelipdir. Bu günki gün halkara ähmiýetli optiki-süýümli magistral aragatnaşyk ulgamlaryny gurmak bilen baglanyşykly taslamalar Türkmenistany Beýik Ýüpek ýolunyň ulag-kommunikasiýa merkezine öwürýär. Bu taslamalar üstaşyr ulgamlaryň wajyp şahasy bolup, goňşy we sebit döwletleriniň ykdysadyýetiniň ösmegine-de ýardam berýär.  

Häzirki döwürde ähli ugurlarda täze-täze tehnologiýalaryň yzygiderli ornaşdyrylyp durulmagy innowasiýalar bilen aýakdaş hereketi talap edýär. Munuň ýurtda kämil, ökde hünärmenleriň taýýarlanylmagyna-da baglydygy dogrusynda hormatly Prezidentimiziň aýdanlaryndan ugur alyp, biz hem Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyplarynyň ýurduň ösüşlerine goşant goşýan nesiller bolup ýetişmegi ugrunda tagalla edýäris. Munuň üçin ýurdumyzda ähli şertler döredilen. Institutda IT meýdançasynyň hereket etmegi ýaly täzeçillikleriň ornaşdyrylmagy öz miwesini-de berýär. Institut Beýik Britaniýanyň Times Higher Education World University Rankings Bütindünýä uniwersitetleriň «THE Impact Ranking — 2022» reýtinginiň sanawyna girizildi. Şeýle-de bu ýokary okuw mekdebiniň Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk instituty bilen bilelikde «Tehniki uniwersitetleriň assosiasiýasynyň» agzalygyna kabul edilmegi bizi täze üstünliklere ruhlandyrýar. Telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň on bäşinji gezek geçirilýän halkara sergisi bolsa biziň talyplarymyz üçin hakyky tejribe mekdebine öwrüldi.  

 Bize işlemäge ähli şertleri döredýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, tutumly işleri rowaç bolsun.  

 Surata düşüren
Ahmet TAŇRYGULYÝEW. 

Oguljan ŞYHYÝEWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 4-nji noýabrynda hormatly Prezidentimiz sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda şu ýylyň on aýynda alnyp barlan işleriň jemleri jemlenildi. Mejlisde ýurdumyzyň söwda we dokma pudaklarynda, şeýle hem telekeçilik ulgamynda şu ýylyň on aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri barada hasabat berlende, bu döwürde Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgininiň 172,5 göterime deň bolandygy bellenildi. Bu ýokary görkeziji hususy eýeçiligiň oba hojalygynyň ösüş-özgerişlerinde tutýan mynasyp ornuny, ýurdumyzda azyk bolçulygynyň gazanylmagynda türkmen telekeçileriniň uly goşandynyň bardygyny alamatlandyrýar.  

Obasenagat toplumy milli ykdysadyýetimiziň möhüm ugurlarynyň biri bolup, soňky ýyllarda bu pudagyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegine aýratyn üns berilýär. Hormatly Prezidentimiziň hususy önüm öndürijilere yzygiderli berýän goldaw-hemaýatynyň, kiçi we orta işewürligiň netijeli işlemegi üçin döredilýän ähli şertleriň netijesinde oba hojalyk ekinleriniň öndürilýän möçberi barha artýar. Hususy eýeçilikde daýhan hojalyklarynyň döredilmegi, dünýäniň öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrylan döwrebap ýyladyşhanalaryň, sowadyjy ammarlaryň gurulmagy, sanly ulgamyň, öňdebaryjy tejribeleriň önümçilige ornaşdyrylmagy, önümçilikleriň tehniki taýdan döwrebaplaşdyrylmagy netijesinde telekeçiler oba hojalyk ekinleriniň dürli görnüşlerini ösdürip ýetişdirip, olardan bol hasyl alýarlar. Munuň özi içerki önümçiligi ýokarlandyryp, eksportyň mümkinçiliklerini has-da artdyrýar.  

Türkmen güneşiniň çogy siňen, ekologik taýdan arassa, ynsan saglygy üçin peýdaly dürli witaminlere baý, datly önümlere daşarky bazarda hem isleg uly. Ýurdumyzda hereket edýän «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň çäklerinde eksporta niýetlenen önümleri öndürýän işewürlere ýer bölekleri, karz serişdeleri bölünip berilýär. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» eksporta iberilýän oba hojalyk we azyk önümleriniň görnüşlerini köpeltmek, möçberlerini artdyrmak barada anyk wezipeler kesgitlenildi. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň «Açyk gapylar» syýasaty netijesinde türkmen işewürleri baglaşylan şertnamalar esasynda öz önümlerini dünýäniň onlarça döwletine yzygiderli eksport edýärler. Eksporta iberilýän azyk önümleriniň agramly bölegini hem türkmen topragynyň datly miweleri we gök-bakja önümleri tutýar. Bu asylly işlerde dürli miweli baglary ösdürip ýetişdirýän «Erkin gurluşyk», «Parahat» hususy kärhanalarynyň, «Lezzetli miwe», «Miweli oba» hojalyk jemgyýetleriniň, gök-bakja ekinlerini ösdürip ýetişdirýän «Parasatly daýhan» daýhan hojalygynyň we başga-da onlarça telekeçileriň uly goşandy bar. 

Gündelik durmuşymyzda zerur bolan esasy azyk önümleriniň hatarynda ösümlik ýagyny öndürmek işlerinde-de işewürler ýokary işjeňlik görkezýärler. «Gündogar akymy», «Owadan ülke», «Berkarar zaman» hojalyk jemgyýetleriniň öndürýän günebakar, pagta we beýleki ösümlik ýaglary ekologiýa taýdan arassa, ýokary hilli bolup, diňe bir içerki bazarda däl, eýsem, ýurdumyzyň daşynda-da uly islege eýe. Oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirýän telekeçiler ýurdumyzda uludan bellenilýän Hasyl toýuny hem mynasyp zähmet sowgatlary bilen garşylaýarlar. Olaryň datly önümleri rysgal-berekediň hem bolçulygyň baýramy mynasybetli ýazyljak toý saçaklaryny öňküden-de baýlaşdyrar. 

Hormatly Prezidentimiz «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň şanly wakalarynyň biri bolan Türkmenistanyň Döwlet Maslahatynda eden taryhy çykyşynda häzirki wagtda kiçi hem-de orta telekeçiligiň sazlaşykly we netijeli ösmegi, hususy başlangyçlaryň goldanylmagy üçin has amatly hukuk, ykdysady, maliýe, durmuş şertleriniň döredilýändigini aýratyn nygtady. Döwlet Baştutanymyzyň: «Ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek, azyk bolçulygyny döretmek, senagat kärhanalaryny, häzirki zaman söwda merkezlerini, döwrebap obalary gurmak boýunça öňümizde goýan wezipelerimizi amala aşyrmakda hususy pudaga uly orun degişlidir» diýip, ýokary baha bermegi hususy pudagyň wekillerini täze üstünliklere ruhlandyrýar. Bäsdeşlige ukyply täze, innowasion önümçilikleri döretmekde, senagat önümlerimiz, şeýle-de brend markaly harytlar bilen ýurdumyzyň sebit we dünýä bazaryndaky ornuny yzygiderli pugtalandyrmakda, täze bazarlara ýol açmakda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň agzalary hem ýokary işjeňlik görkezip, ak ýürekli zähmet çekýärler.  

Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, ösüş biziň alyp barýan syýasatymyzyň baş maksadydyr. Goý, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ösüşli ýoly geljege rowan bolsun! 

Saparmyrat OWGANOW,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi Geňeşiniň başlygy, Milli Geňeşiň Mejlisiniň deputaty.

2022-nji ýylyň 9-njy noýabrynda Aşgabat şäherindäki «Ýyldyz» muhmanhanasynda Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisi öz işine başlady.

    Toparyň Türkmen bölegine Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow, Täjik bölegine Täjigistan Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministri Daler Juma ýolbaşçylyk etdi.

    Toparyň mejlisine Toparyň türkmen we täjik wekiliýetleri  gatnaşdylar. Taraplar Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparyň on birinji mejlisiniň gün tertibini tassykladylar.
      Türkmen we Täjik taraplary, Gahryman Arkadagymyzyň 2021-nji ýylyň 17–18-nji sentýabry aralygynda Täjigistan Respublikasyna iş saparynyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň 2021-nji ýylyň 4–5-nji awgusty aralygynda we 2021-nji ýylyň 27–28-nji noýabry aralygynda Türkmenistana degişlilikde döwlet we iş saparlarynyň ähmiýetini kanagatlanma bilen bellediler.

Bu saparlaryň dowamynda, Taraplar, Türkmenistan bilen Täjigistan Respublikasynyň arasynda söwda-ykdysady, ylmy-tehniki çygyrlarda işjeň hyzmatdaşlyga yhlaslylygy ýene-de bir gezek tassykladylar. Mundan başga-da, özara gyzyklanma bar bolan ugurlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek we giňeltmek ugrunda birnäçe ylalaşyga gelindi.

Hökümetara topar, bu toparyň onunjy mejlisiniň (Duşenbe şäheri, 2021-nji ýylyň 28–29-njy iýuly) çözgütleriniň durmuşa geçirilişi barada Taraplaryň maglumatlaryny diňlediler.

Uzak möhletli häsiýete eýe bolan meseleler täzeden seredildi we Toparyň şu mejlisiniň Teswirnamasynda öz beýanyny tapar.

Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisiniň dowamynda topar, hyzmatdaşlygyň ähmiýetli ugurlary boýunça mundan beýläk netijeli özara gatnaşygyň üpjin edilmeginiň wajypdygyny bellediler.

Taraplar, ykdysady, söwda, tehniki, ylmy we medeni hyzmatdaşlygy giňeltmegiň ýollaryny ara alyp maslahatlaşdylar we birnäçe ugurlar boýunça çözgütleri kabul etdiler.

       Täjik wekilýetiniň Türkmenistana saparynyň birinji gününde ýagny 2022-nji ýylyň 9-njy noýabrynda Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň Täjik böleginiň ýolbaşçysy Täjigistan Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministri Daler Jumanyň Türkmenistanyň Ministrler kabinetiniň başlygyň maliýe, ykdysadyýet bank toplumyna gözegçilik edýän orunbasary bilen Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň ýolbaşçylary bilen duşuşyklary bolup geçdi. Duşuşyklar hoşniýetli ýagdaýda geçdi. 

     Duşuşyklaryň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýä döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň, Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

          Parahat Meretliýew

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet 

ministrliginiň baş hünärmeni

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ähli ugurlarda uly ösüşlere beslenýän Türkmenistan döwletimiz ykdysady taýdan kuwwatly ýurda öwrüldi. Häzirki wagtda ýurdumyzda döwlet Baştutanymyzyň alyp barýan öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryna sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly, bazar gatnaşyklarynyň ýörelgelerini ösdürmek we halk hojalyk ulgamynyň işini döwrüň talabyna laýyk guramak boýunça ähli mümkinçilikler döredildi. 

Mälim bolşy ýaly, häzirki döwürde Türkmenistan döwletimizde amala aşyrylýan özgertmeler netijesinde halk hojalygynyň dürli pudaklaryna degişli gaýtadan işleýän senagat kärhanalary gurlup ulanylmaga berilýär. Şonuň bilen birlikde, ýurdumyzda ylmy-tehniki ösüşiň soňky gazananlary bilen enjamlaşdyrylan şeýle döwrebap kärhanalaryň işiniň takyk we dogry ýola goýulmagy bilen bagly wezipelere hem aýratyn üns berilýär. Bu babatda ykdysady maglumatlar möhüm ähmiýete eýe bolup durýar we olar buhgalterçilik hasaba alnyşynda özüniň beýanyny tapýar. 

Ata Watanymyz dünýä bileleşiginde ygtybarly, mynasyp hyzmatdaş hökmünde giňden tanalýar. Bu biziň ýurdumyza iňňän uly halkara ykdysady taslamalaryny durmuşa geçirmekde daşary ýurt hyzmatdaşlary bilen   arkalaşykly, ynamly iş alyp barmaga mümkinçilik berýär. Muny Halkara pul gaznasy, Bütindünýä banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky, Yslam ösüş banky, Aziýanyň ösüş banky ýaly maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlyklary hem tassyklaýar. Hormatly Prezidentimiziň durmuşa ornaşdyrýan döwrebap özgertmeleri netijesinde diwersifikasiýa esaslanýan ykdysadyýetimizde guwandyryjy netijeler gazanylýar. Ýurdumyzda alnyp barylýan içeri we daşary syýasatyň özeni türkmen halkynyň abadan ýaşaýşyny üpjün etmek, sebit we dünýä ýurtlary bilen dostana gatnaşyklary, dürli ugurlar boýunça  hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak bilen Ýer ýüzünde parahatçylygy goramak, şol sanda dünýä müşgillikleriniň   oňyn çözgütlerini tapmaga önjeýli goşant goşmak, dünýäniň iň ösen döwletleriniň hataryna tiz goşulyşmak baradaky ajaýyp ýörelgelerden ybaratdyr.  

Ýurdumyzyň ykdysadyýetine ösen döwrebap tehnologiýalaryň we innowasiýalaryň hem-de halkara tejribeleriniň has içgin ornaşdyrylýan häzirki döwründe, kabul edilýän şeýle çözgütler hormatly Prezidentimiziň Türkmenistan döwletimizi ykdysady taýdan uzak möhletleýin ösdürmek boýunça alyp barýan döwlet syýasatynyň subutnamasydyr. Ýurdumyzda şeýle işleriň durmuşa geçirilmegi ugrunda yzygiderli goldawlary berýän we giň mümkinçilikleri döredýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli tutýan tutumly işleri elmydama rowaç alsyn! 

Akmuhammet SAPAROW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we   dolandyryş institutynyň talyby.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow täze möhüm desganyň açylyş dabarasyna gatnaşdy 

 Aşgabat, 9-njy noýabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda paýtagtymyzyň günorta böleginde sil suwlaryny sowujy desgalar toplumyny ulanmaga bermek dabarasy boldy. 

Daşky gurşawy goramak, tebigata aýawly garamak, tebigy serişdeleri netijeli we rejeli peýdalanmak, geljek nesiller üçin onuň gözelligini, baýlygyny gorap saklamak döwlet Baştutanymyzyň amala aşyrýan ösüş strategiýasynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Türkmenistanda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň çäklerinde suw hojalyk pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýady pugtalandyrylýar, Diýarymyzyň ähli sebitlerinde täze gidrotehniki desgalar gurlup ulanmaga berilýär. 

Türkmen halky köpasyrlyk taryhynyň dowamynda suwa tebigatyň bahasyna ýetip bolmajak peşgeşi hökmünde garap gelýär. Geçmişde ata-babalarymyz suw gorlaryny tygşytly we rejeli peýdalanmak üçin howdanlary, kärizleri, köp sanly beýleki suw ulgamlaryny gurup, ýaşaýyş çeşmesi bolan suwuň her damjasyny örän netijeli ulanmagy başarypdyrlar. Halkymyz suw damjasyny altyn dänesine deňäp, ony aýawly ulanmak däbini nesilden-nesle geçirip gelýär. 

Täze inženerçilik-tehniki desgalaryň ulanmaga berilmegi türkmen paýtagtyny ösdürmek, ilkinji nobatda, Aşgabatda möhüm inženerçilik-kommunikasiýa ulgamlaryny gurmak meseleleriniň döwlet Baştutanymyzyň aýratyn üns merkezinde durýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. Häzirki wagtda paýtagtymyzyň günorta bölegi ýokary depginlerde ösýär. Şol ýerde täze edara ediş-işewürlik merkezi kemala gelýär. 

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýylyň martynda gol çeken Kararyna laýyklykda, Aşgabat şäheriniň häkimligi paýtagtymyzyň sil suwlaryndan goralmagyny mundan beýläk-de güýçlendirmek maksady bilen, Russiýa Federasiýasynyň “Wozroždeniýe” önümçilik birleşigi” paýdarlar jemgyýeti bilen sil suwlaryny sowujy desgalar toplumyny gurmak hakynda şertnama baglaşdy. Bu toplum Köpetdagyň eteginde ýerleşýär. 

Sankt-Peterburgyň “Wozroždeniýe” önümçilik birleşigi” paýdarlar jemgyýeti indi 10 ýyldan gowrak wagt bäri türkmen bazarynda üstünlikli işleýär. Şu geçen ýyllaryň dowamynda russiýaly gurluşykçylar düzümleýin desgalaryň ençemesini gurdular. Şolaryň hatarynda awtomobil köprüleri, ýol aýrytlary, köprüler we beýleki desgalar bar. Bu paýdarlar jemgyýetine Aşgabatda, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda birnäçe taslamalar ynanyldy. 

 ...Şu günki dabaranyň geçirilýän ýerinde uly baýramçylyk ýagdaýy emele geldi. 

 Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň awtoulagy ulanmaga berilýän desganyň ýanyna gelýär. Döwlet Baştutanymyzy Hökümet agzalary, Milli Geňeşiň, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, paýtagtymyzyň häkimliginiň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary garşylaýarlar. 

Täze desganyň öňündäki meýdançada döredijilik toparlary çykyş edýärler. Ata Watanymyzyň gazanýan uly üstünliklerini hem-de Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy boýunça amala aşyrylyp, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilýän giň gerimli özgertmeleri wasp edýän joşgunly aýdymlar ýaňlanýar. 

Soňra döwlet Baştutanymyz açylyş dabarasy mynasybetli ýörite gurnalan mejlisler jaýyna barýar. Hormatly Prezidentimiz ýygnananlaryň öňünde çykyş edip, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe durmuşa geçirilýän milli maksatnamalaryň ýurdumyzyň hemmetaraplaýyn ösmegine kuwwatly itergi berýändigini nygtady. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Aşgabat şäherinde birnäçe önümçilik we medeni-durmuş maksatly binalardyr desgalary yzygiderli gurup ulanmaga berýäris. Şu gün hem paýtagtymyzyň günorta tarapynda gurlan sil suwlaryny sowujy desgalar toplumyny dabaraly ýagdaýda açyp, işe goýberýäris diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy. 

 Sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň gurluşygy Russiýa Federasiýasynyň «Wozroždeniýe» önümçilik birleşigi» paýdarlar jemgyýeti tarapyndan ýerine ýetirildi. Bu döwrebap desgalar toplumynyň jemi uzynlygy 49 kilometre barabardyr. Sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň gurluşygynda täze binagärlik hem-de inženerçilik çözgütleri, häzirki zaman sanly tehnologiýalary ulanyldy. Bu döwrebap desgalar toplumy suw saklaýjy açyk howuzlary, köprüleri, suw sorujy beketleri, 34 kilometrden gowrak beton bilen berkidilen kanallary, 8 kilometrden gowrak turba geçirijileri we beýleki inženerçilik ulgamlaryny öz içine alýar diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

Hormatly Prezidentimiz sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň paýtagtymyzyň abadançylygyny üpjün etmekde möhüm orna eýe boljakdygyny nygtap, özboluşly binagärlik aýratynlygyna eýe bolan bu döwrebap desgalar toplumynyň uzak ýyllaryň dowamynda halkymyza netijeli hyzmat etjekdigine pugta ynam bildirdi. 

Aşgabat özüniň belent derejesine laýyklykda, ähli babatda, şol sanda öňdebaryjy sanly tehnologiýalary, bezegi, ekologik ugurlary boýunça nusgalyk şäher bolmalydyr diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi hem-de ýurdumyzyň paýtagtyny mundan beýläk-de ösdüreris, ak şäherimiz Aşgabady bagtyýarlygyň we ösüşiň nusgalyk merkezine öwreris diýip belledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýygnananlary şu günki şatlykly waka — paýtagtymyzda gurlan sil suwlaryny sowujy ýokary hilli desgalar toplumynyň açylyp ulanmaga berilmegi mynasybetli tüýs ýürekden gutlap, hemmelere berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, alyp barýan asylly işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi. Döwlet Baştutanymyzyň çykyşy dabara gatnaşyjylarda ruhubelentlik döretdi we şowhunly el çarpyşmalar bilen garşylanyldy. 

Soňra Russiýa Federasiýasynyň “Wozroždeniýe” önümçilik birleşigi” paýdarlar jemgyýetiniň dolandyryjylar geňeşiniň başlygy I.Bukato hormatly Prezidentimizi hem-de dabara gatnaşyjylaryň ählisini bu şanly waka bilen tüýs ýürekden gutlap, şu gün Türkmenistanyň paýtagty ak mermerli Aşgabatda öz gerimi boýunça täsin sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň açylýandygyny belledi. Bu taslama Russiýanyň “Sewkawgiprowodhoz” hem-de Türkmenistanyň “Türkmensuwylmytaslama” taslama institutlarynyň, Türkmenistanyň Gurluşyk we binagärlik ministrliginiň Seýsmiki durnukly gurluşyk ylmy-barlag institutynyň hünärmenleriniň bilelikdäki işleriniň netijesidir. 

Türkmen we rus hünärmenleri örän giň gerimli işleri ýerine ýetirdiler. Bu işleriň deňi-taýynyň ýokdugy Russiýanyň hem-de Türkmenistanyň köp sanly ylmy bileleşikleri tarapyndan tassyklanyldy we degişli güwänamalar bilen berkidildi. Rus holdinginiň ýolbaşçysynyň habar berşi ýaly, şeýle derejedäki desgada ilkinji gezek innowasion häsiýetli serişde ulanyldy. Ol korroziýa durnuklylygy netijesinde suw desgalaryny gurmak üçin örän amatlydyr. Bu toplumyň çäginiň giň bolandygy üçin geodezik usullarda uçarmansyz uçuş serişdesi — geodeziýa gözegçiligi üçin ýörite kwadrokopter peýdalanyldy, Munuň özi gurluşyk işleriniň möhletini düýpli gysgaltmaga mümkinçilik berdi. 

I.Bukato bildirilen uly ynam, öz toplan tejribelerini nobatdaky gezek ulanmaga hem-de şeýle täsin, ölçegleri babatda örän iri taslamany durmuşa geçirmäge döredilen mümkinçilik üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallygyny beýan edip, holdingiň öz şertnamalaýyn borçnamalaryny ýerine ýetirmäge jogapkärçilikli çemeleşýändigine we Aziýanyň merjeni ak mermerli Aşgabadyň sil suwlaryndan doly goraglydygyna ynandyrdy. 

Soňra “Selewaýa assosiasiýa” sebitara jemgyýetçilik guramasynyň wise-prezidentiniň wezipesini ýerine ýetiriji A.Nosow ýygnananlaryň el çarpyşmalary astynda Aşgabat şäheriniň günorta böleginde dünýäde deňi-taýy bolmadyk sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň özboluşly gurluşyk taslamasynyň durmuşa geçirilendigi baradaky güwänamany gowşurýar. 

A.Kostýakow adyndaky Gidrotehnika we meliorasiýa baradaky bütinrussiýa gözleg institutynyň direktory, Russiýanyň Ylymlar akademiýasynyň akademigi W.Şewçenko hem Aşgabat şäheriniň günorta böleginde sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň çäkleriň ýagyn we sil suw akymlarynyň täsirinden inženerçilik goraglylygyny üpjün edýän özboluşly gurluşyk desgasydygy baradaky hem-de sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň çäkleriň ýagyn we sil suw akymlarynyň täsirinden inženerçilik goraglylygyny üpjün edýän gurluşyk desgasynyň daşky gurşawa howpsuzdygy baradaky güwänamalary gowşurýar. 

Soňra “Sigmacert” halkara resminamalaşdyryş Bilim we barlag hyzmatlar kompaniýasynyň wekili Hüseýin Ýusuf Gündogar Aşgabat şäheriniň günorta böleginde gurlan sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň gurluşygynyň Standartlaşdyrma boýunça halkara guramanyň ISO 9001:2015 Hil dolandyryş ulgamynyň talaplaryna laýyk gelýändigi baradaky güwänamany gowşurýar. 

 Bu ýerde Aşgabady sil suwlaryndan goramak üçin niýetlenen inženerçilik desgasy bilen tanyşdyrýan wideofilm hem görkezildi. 

Ýurdumyzyň iň täze taryhynyň aýdyň nyşanyna, sazlaşygyň we gözelligiň nusgasyna öwrülen ýurdumyzyň baş şäheriniň keşbi günsaýyn özgerýär. Türkmenistanyň paýtagtyny dünýä ähmiýetli şähere öwürmek boýunça işler üstünlikli dowam etdirilýär. Häzirki Aşgabat gözümiziň alnynda emele gelýän täsin binagärlik toplumlary bilen haýran galdyrýar. Olarda beýik binalar hem-de giň meýdançalar, şaýollar, baglara bürenen köçeler, oňaýly seýilbaglar, ägirt uly tokaý-seýilgäh zolaklary täsin sazlaşyk döredýär. Paýtagtymyzyň gözelligi we arassalygy ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini häsiýetlendirmek bilen birlikde, bu ýerde adamlaryň aňyna we olaryň özleriniň umumy öýüne bolan garaýşyny üýtgeden özgertmeleriň giň gerimlidigini görkezýär. 

Köpetdagyň eteginde ýerleşen ak mermerli paýtagtymyzyň geografik ýagdaýyny nazara alanyňda, ol sil suw akymlarynyň geçýän zolagynda ýerleşýär. Şunuň bilen baglylykda, bu desgalar toplumynyň işe girizilmegi paýtagtymyzyň inženerçilik-kommunikasiýa ulgamyny halkara ülňülere laýyk getirmäge, birnäçe meseleleri, hususan-da, sil suwlaryny sowmak, sil akabalaryny hem-de golaýdaky çäkleri sil suwundan goramak boýunça wezipeleri çözmäge mümkinçilik berer. Ulanmaga berlen sil suwlaryny sowujy desgalar toplumy innowasion inženerçilik-tehniki taslamadyr. Onuň täsinligi desgalaryň düzümleýin gurluşynyň ulgamyndan, Köpetdagyň eteginiň tebigy howa, düzümleýin-tektonik hem-de inženerçilik-geologik şertleriniň täsinligini nazara almak bilen gurlan sil sowujy desgalaryň ýerleşişinden ybaratdyr. 

Ýurdumyzda howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak, biologik köpdürlüligi goramak, çölleşmä hem-de ýerleriň zaýalanmagyna garşy göreşmek, tokaý zolaklaryny döretmek, ilatly ýerlerde ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça giň gerimli işleriň dowam etdirilýändigini bellemek gerek. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sil suwlaryny sowujy desgalar toplumynyň binasyna ugraýar. Sabyrsyzlyk bilen garaşylan pursat gelip ýetýär — ýygnananlaryň el çarpyşmalary astynda döwlet Baştutanymyz dabaraly ýagdaýda toý bagyny kesýär we täze inženerçilik-tehniki desga açylýar. 

Sil suwundan goranmagyň taslamasynyň konsepsiýasy tebigata zyýan ýetirilmezligini hem-de şeýle desgalaryň gurluşygynda ähli kadalara we standartlara laýyklykda, az derejede çykdajylary göz öňünde tutýar. Sil suw akabalarynyň awtomobil ýollaryna zyýan ýetirmezden çekilmegi bu taslamanyň aýratynlyklarynyň biridir. Sil suwlary ýörite tehnologiýalar boýunça çekilen turbalar arkaly ýollaryň aşagyndan geçýär. Tebigy suw akabalarynyň durky täzelenildi. Olar Garagum derýasyna çekildi. Sil akabalary gurlanda, şol ýeriň tebigy-howa aýratynlyklary göz öňünde tutuldy. Dag gerişlerinden sil suwlary asyrlaryň dowamynda emele gelen hanadan akyp gaýdýar. Şoňa görä-de, bu taslama amala aşyrylanda, siliň hereketiniň ugry jikme-jik öwrenildi. 

Toplumyň gurluşyk döwründe 36 million kub metrden gowrak ýerasty gum we çagyl gazylyp alyndy, 9 sany sil suwuny toplaýjy howdan guruldy. Sil sowujy we birikdiriji akabalaryň umumy uzynlygy 49 kilometrden gowrakdyr. Akabalaryň 35 kilometrden gowragy betondan ýerine ýetirildi. Akabalary betonlamak işlerinde häzirki zaman innowasion tehnologiýalaryny, şol sanda uçarmansyz uçuş enjamyny ulanmak arkaly geodezik usullar ulanyldy. Akabalar gurlanda, gidroizolýasiýanyň has ygtybarly bolmagy üçin 9 million metrden gowrak innowasion kompozit armaturasy, şeýle-de 540 müň inedördül metrden gowrak güýçlendirilen geomembrana ulanyldy. 

 Hormatly Prezidentimiz toplumyň içine girýär we suw sorujy bekediň enjamlaşdyrylyşy bilen tanyşýar. 

Suw sorujy beket suwy sormak üçin niýetlenen toplumlaýyn ulgamdyr. Ol hereket edýän we ätiýaçlyk suw sorujylary birleşdirýär. Suw sorujylar turba geçiriji armaturany we beýleki kömekçi enjamlary hem birleşdirýär. Bu ýerde Germaniýanyň “Wilo” kompaniýasynyň iş çarhy, ýörite innowasion nanokeramiki düzüm bilen örtülen 30 sany suwa çümdürilýän suw sorujy gurnaldy. Bu bolsa suw sorujylaryň içinden suw bilen bir hatarda, ownuk daşlaryň, hatda çägäniň geçmegine mümkinçilik bermek bilen, olaryň netijeli işlemegine hiç hili ýaramaz täsirini ýetirmeýär. Suw sorujy beketde gurnalan suw sorujylardan akabalara suwy akdyrmak üçin diametri 1 müň millimetr bolan 9 müň 100 metr turba çekildi. 

Sil suwlary sorujy bekede gelip gowşanda, akaba giňelýär hem-de awankamerany emele getirýär. Zibilleri saklaýjy gözenekler aýratyn desga hökmünde bolup, ol gözenekleriň biriniň hapalanandygyna garamazdan, ähli sorujy enjamlaryň kadaly işlemegini üpjün edýär. Mundan başga-da, islendik wagtda olara kadaly tehniki hyzmat etmek mümkindir. Sorujy enjamlaryň ýasy germewler bilen üpjün edilmegi, zerur bolan ýagdaýynda ýapgyt susak görnüşindäki awankamerany guratmaga hem-de ony arassalamaga we abatlaýyş işlerini geçirmäge mümkinçilik berýär. Sil suwlaryny toplaýjy desganyň mümkinçiligi sil suwlarynyň örän köp möçberini kabul etmäge niýetlenendir, ol zeper ýetmezden, hasaplanan 9 ballyk seýsmiki täsire durnuklydyr. Toplumyň gurluşygynda ýokary berklikdäki gurnamalar, ýokary hilli sement, suwa durnukly serişdeleriň beýleki görnüşleri peýdalanyldy. 

Sil we ýagyn suwlary akaba ulgamynyň üsti bilen Aşgabat şäheriniň gündogar serhedini yzarlap, şäheriň daşynda demirgazyk tarapa gönükdirilýär hem-de bar bolan suw sorujy akabalara guýulýar. Soňra bolsa suw ýygnamak we onuň ýitmezligi üçin ýörite gurlan “Altyn asyr” Türkmen kölüniň suw goruna baryp guýýar. Munuň özi Garagumda maldarçylygy, hususan-da, dowardarçylygy ösdürmek, öri meýdanlaryny giňeltmek üçin amatly şertleri döretmäge ýardam etmelidir. Sil suw akymlary geçenden soňra, suw toplaýjyda gaty maddalar — laý, gyrmança, çäge, daşlar galýar. Süzgüçlerden geçirilen suwlar bolsa sorujy enjamlaryň ulgamy arkaly sowular. Suw sowulandan soňra, sil akymyndan galan gaty maddalary aňsatlyk bilen arassalamak hem-de ýörite awtoulaglarda äkitmek mümkindir. 

Bu inženerçilik-tehniki desganyň howpsuzlygy, ekologik talaplara laýyklygy sil suw akabalarynyň akýan ugurlarynda sil suwlaryny toplaýjy desgalaryň gurulmagynyň hasabyna üpjün edilýär hem-de sil we ýagyş suw joşmalarynyň Aşgabat şäherine akmagynyň öňi alynýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow wideoşekiller arkaly ornaşdyrylan enjamyň tehniki aýratynlyklary we artykmaçlyklary bilen tanyşýar. 

Bekediň işi üç tapgyrdan ybaratdyr. Ilki bilen, suw toplaýjy howdandan gelýän suw birinji bölüme goýberilýär. Suw sorujy bekediň ikinji bölümi gury bolýar. Onda suw sorujylaryň ýerleşýän üçünji kamerasyna suwuň baryp girmegini sazlaýan gapaklar bardyr. Şol ýerden suw betondan gurlan akabalara akdyrylýar. Bu ýerde Germaniýanyň “Wilo” kompaniýasynyň her biriniň önümçilik kuwwatlylygy sekuntda 350 litr bolan 3 sany hereket edýän, 1 sany ätiýaçlyk suw sorujy enjamlary oturdylandyr. Şeýle-de beketde ýük göterijiligi 5 tonna deň bolan ýörite göteriji kran göz öňünde tutulandyr. 

Suw sorujy beket işe girizilmezden ozal, bellenen tertibe laýyklykda, sil suwlaryny ýygnaýjy desganyň ýatagyndaky suw durlanylýar. Soňra nobatçy operator suw sorujy enjamlary işe girizýär. Işçi suw sorujy enjamlar suwy basyş astynda 28 metr beýiklige göterip, sekuntda 1,0 kub metr suwy diametri 1000 millimetr bolan turba geçiriji arkaly sil suw akabasyna akdyrýarlar. 

Şeýle-de döwlet Baştutanymyz 2-nji sil suwlaryny ýygnaýjy desgany synlady. Bu desga merkezi Köpetdagyň demirgazyk we demirgazyk-gündogar gerişlerinden sil suwlary ýygnanýar. 2-nji sil suw ýygnaýjy desganyň göwrümi 1 million 29 müň 300 kub metr bolup, bu desga gyşda jarda we ýagyn suw akymlarynda emele gelýän suwlary ýygnamaga niýetlenendir. 

Toplumyň hünärmeni hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa döwrebap inženerçilik-tehniki desgany gurduryp berendigi, bu ýerde işgärleriň netijeli işlemegi üçin oňaýly şertleriň döredilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, Watanymyzyň abadançylygynyň bähbidine tutanýerli zähmet çekjekdiklerine ynandyrdy. 

Soňra hormatly Prezidentimize sil suwlaryny sowujy desgalaryň, şol sanda sil suwuny sowujy akabalaryň umumy ýerleşdirilişiniň çyzgylary görkezildi. 

Döwlet Baştutanymyz täze desganyň aýratynlyklary bilen tanyşmagyny tamamlap, toplumyň işgärlerine üstünlikleri arzuw etdi we toplumyň işgärleri üçin niýetlenen ýeňil awtoulaglaryň, ýörite gurluşyk tehnikalarynyň açarlaryny gowşurdy.

Änew şäherinde hususy pudagyň wekillerine degişli önümçilikleriň ençemesi hereket edýär. Şolaryň hatarynda «besti» haryt nyşanly çaga lybaslaryny öndürýän kärhanany hem agzamak bolar.  

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Esli» hojalyk jemgyýetine degişli bolan bu önümçilik kärhanasynyň işe girizilenine bir ýyldan gowrak wagt boldy. Muňa garamazdan kärhanada öndürilýän önümler uly meşhurlyk gazandy. Ol ýerde, esasan-da, 6 aýlykdan başlap, 14 ýaşa çenli çagalara niýetlenen lybaslaryň önümçiligi alnyp barylýar. Önümçilik bölüminde ornaşdyrylan, Ýaponiýanyň «Juki» kompaniýasynyň iň häzirki zaman tikin enjamlary we beýleki degişli tehnologiýalar dürli ölçegdäki we biçüwdäki lybaslary taýýarlamaga mümkinçilik berýär. 

Kärhanada gelin-gyzlaryň 200-den gowragy işleýär. Olaryň aglabasy ýaşlar bolmak bilen, öz işlerine örän jogapkärli çemeleşýärler. Şeýle bolansoň, olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti netijesinde öndürilýän çaga egin-eşiklerine daşary bazarda hem uly gyzyklanma bildirilýär. Önümiň ilkinji tapgyrynyň Wenesuela döwletine eksport edilmegi, ýakyn aýlarda Russiýa Federasiýasyna, Türkiýe, Fransiýa döwletlerine, Gazagystana, Özbegistana, Eýran Yslam Respublikasyna eksport edilmeginiň meýilleşdirilýändigi aýratyn bellärliklidir. 

Yhlas SAPAROW,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Ak bugdaý etrap birleşmesiniň esasy hünärmeni.

Ykdysady ösüş her bir jemgyýet üçin derwaýysdyr. Sebäbi ol jemgyýetçilik gurluşynyň nähilidigine garamazdan, halkyň durmuş-ykdysady ýagdaýynyň iň bir wajyp meseleleriniň biri bolup durýar. 

Önümleriň möçberiniň artdyrylmagy işçi güýjüniň we önümçilik serişdeleriniň hil taýdan kämilleşdirilmeginiň we olaryň peýdalanylyşynyň gowulandyrylmagynyň hasabyna gazanylýar. 

Önümçiligiň ösüşi onuň şertleriniň, ýagny işgärleriň sanynyň we önümçilik serişdeleriniň mukdarynyň artdyrylmagy esasynda amala aşyrylýar. 

Ykdysady ösüş diýlip, jemgyýetçilik önüminiň we ony öndürmekligiň şertleriniň mukdar taýdan köpelmegine we hil taýdan kämilleşmegine düşünilýär. Ykdysady ösüş ekstensiw ýa-da intensiw görnüşde bolup biler.  

Önümçiligiň ösüşi onuň şertleriniň mukdar taýdan artdyrylmagy esasynda amala aşyrylsa, oňa ekstensiw ykdysady ösüş diýilýär. Şonda, ol şertleriň tehniki (hil) derejesi öňküligine galýar. Mysal üçin, önümçiligiň ösüşi işgärleriň sanynyň köpeldilmeginiň hasabyna, çig malyň, materiallaryň, energetiki resurslaryň dolanyşyga goşmaça girizilmeginiň, täze gurluşygyň hasabyna alnyp barylsa, onda bu ösüşiň ekstensiw ýoludyr. Kähalatlarda intensiw ösüş ýoluna geçmeklik hem zerurlykdyr. 

Eger-de öndürilýän önümleriň möçberiniň artdyrylmagy önümçiligiň şertleriniň mukdar taýdan däl-de, olaryň hil taýdan kämilleşdirilmeginiň netijesinde gazanylýan bolsa, onda bu ykdysady ösüşiň intensiw görnüşi bolýar. Intensiw ösüş önümçiligiň şertleriniň peýdalanylyşyny gowulandyrmagyň hasabyna hem bolup biler. Ol has kämil zähmet serişdelerini peýdalanmagy we zähmet predmetlerini tygşytly ulanmagy, işgäriň hünärini ýokarlandyrmagy hem-de bar bolan önümçilik kuwwatlyklarynyň peýdalanylyşyny gowulandyrmagy göz öňünde tutýar. Gepiň gerdişine görä aýtsak, intensiw ösüş şertlerinde öndürilýän önümiň möçberini artdyrmak üçin hökman täze bir kuwwatlyklary, kärhanalary döretmek zerurlygy ýok. Munuň üçin önümçiligi kämilleşdirmek, ähli serişdeleri has rejeli peýdalanmak ýeterlikdir. 

Ykdysady ösüşiň iki görnüşi-de özara baglanyşyklydyr. Ykdysady durmuşda ekstensiw ýa-da intensiw ösüş ýollary ýeke-täk arassa görnüşinde duş gelmeýär. Olar hemişe özara utgaşykly amala aşyrylýar. Emma jemgyýetçilik önümçiliginiň ösüşiniň belli bir döwründe intensiw ýa-da ekstensiw ugur agdyklyk etmegi mümkin. Ykdysadyýeti intensiw usula geçirmeklik wajyp meseleleriň biridir. Munuň özi islendik jemgyýet üçin kanunalaýyklykdyr. 

Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, geçen taryhy döwrüň dowamynda senagat we innowasiýa ösüş nusgasyna gönükdirilen strategik ugruň yzygiderli durmuşa geçirilmegi, sözüň doly manysynda, döwletimiziň ykdysady garaşsyzlygyny üpjün etdi. Bu bolsa dünýäniň ähli ýurtlaryna diýen ýaly täsirini ýetiren koronawirus pandemiýasynyň ýaýramagy bilen emele gelen ykdysady çökgünligiň, energiýa serişdeleriniň bahalarynyň duýdansyz we çalt peselen şertlerinde Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň köp pudaklarynyň deňagramly ösüşini, bäsdeşlige ukyplylygyny saklamaga mümkinçilik berdi. 

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň mejlisinde «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» kabul edildi. Bu maksatnama laýyklykda, geljekde ýurdumyzda innowasion häsiýete esaslanýan milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa arkaly ösdürmäge gönükdirilen özgertmeler dowam etdiriler. Ýakyn geljekde ýokary we ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalara esaslanýan gaýtadan işleýän önümçilik pudaklaryny ösdürmäge-de hemmetaraplaýyn ýardam berler. Bu bolsa ýurdumyzyň dünýä ykdysadyýetinde barha artýan ornuny üpjün etjek eksport mümkinçiliginiň möçberini has-da artdyrmaga şert döreder. Bu babatda, hormatly Arkadagymyz şeýle belleýär: «Garaşsyz döwletimiz milli ykdysadyýetimiziň hereketlendiriji güýçlerinden biri bolan telekeçiligi geljekde hem hemmetaraplaýyn goldar. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmak maksady bilen, innowasion ýagdaý üçin ähli amatly şertler dörediler. Şeýlelikde, biz köp girdeji alarys we maýa goýumlary öz wagtynda gaýtaryp bileris. Geljekde bazar gatnaşyklarynyň täze ugurlary kesgitlenip, ykdysady ösüşiň mümkinçilikleri dörediler. Biz innowasiýalara esaslanýan işewürligiň täze görnüşleri bolan iri kompaniýalaryň döredilmegini hem goldamalydyrys». 

Ýeri gelende aýtsak, Türkmenistan energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ibermekde özüniň öňdeligini berkitmegi hem dowam etdirer. Hut şu maksat bilen hem nebitgaz pudagyny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi dowam etdirmek maksat edinilýär. Bu bolsa nebiti we gazy gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen häzirki zaman toplumlarynyň gurluşygyny göz öňünde tutýar. Täze känleri, şol sanda Hazar deňziniň türkmen bölegindäki ýataklary we «Galkynyş» känini senagat taýdan özleşdirmegi çaltlandyrmagy aňladýar. 

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.