Türkmenbaşy, 7-nji awgust (TDH). Şu gün türkmen deňiz kenarynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi işini tamamlady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen geçirilen bu giň möçberli forum Türkmenistanyň Merkezi Aziýa hem-de Hazar deňzi sebitleriniň ýurtlary bilen köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmäge saldamly goşant bolup, ýurdumyzyň we tutuş sebitiň söwda-ykdysady kuwwatyny artdyrmakda möhüm orny eýeleýär.

Ýöriteleşdirilen gözden geçirilişiň jemleri boýunça sergä gatnaşyjylara halkara derejedäki diplomlary gowşurmak dabarasy boldy. Bu dabara Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunyň çäginde ýerleşýän “Beýik Ýüpek ýoly” myhmanhanasynda geçirildi.

Sergä import-eksport boýunça milli söwda birleşmeleri, iri köpugurly senagat kompaniýalary, önüm öndüriji kärhanalar, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň söwda düzümleriniň wekiliýetleri hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň kompaniýalary öz diwarlyklarynda ýokary hilli eksport ugurly harytlary, döwrebap tehnologiýalary, täze işläp taýýarlamalary we taslamalary görkezdiler. Giň möçberli gözden geçirilişiň çäklerinde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. Duşuşyklarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça teklipler aýdyldy hem-de tejribe alşyldy. Şeýle hem Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan birža söwdalary guralyp, olaryň umumy bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna hem-de 3,6 million manada barabar boldy.

Forumyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa Ýüzlenme kabul edip, Hazar deňziniň türkmen kenarynda üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň Halkara sergisine gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan etdiler.

Ozal habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň alty aýynyň jemlerine bagyşlanyp geçirilen giňişleýin mejlisinde ýurdumyzyň ýolbaşçy düzüminiň 1-nji awgustdan dynç alşa çykýandygyny yglan etdi.

7-nji awgustda, şenbe güni «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç almaga başlan milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ir bilen Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary — Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow bilen “Awaza” köpugurly sport toplumynda bolup, bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirdi.

Sport toplumynda sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmaga giň mümkinçilikler bar. Ol ýöriteleşdirilen döwrebap enjamlar we sport gurallary bilen üpjün edilendir. Bu ýerdäki köpugurly türgenleşik enjamlary tejribeli hem-de höwesjeň türgenleriň, dürli ýaşly adamlaryň netijeli türgenleşmegine niýetlenendir.

Sagdyn durmuş ýörelgesiniň tarapdary döwlet Baştutanymyz asylly başlangyçlary bilen ähli watandaşlarymyza, ozaly bilen, ýaşlara şahsy görelde görkezýär. Ine, bu gün hem milli Liderimiz sport toplumynda oturdylan enjamlaryň birnäçesinde bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirip, sportuň dürli görnüşleri bilen yzygiderli meşgullanmagyň netijesinde beden taýdan ajaýyp taýýarlygyny görkezdi.

Soňky ýyllarda ýurdumyzda köpçülikleýin bedenterbiýe we ýokary netijeli sportuň görnüşleri bilen meşgullanmak üçin zerur şertler döredilýär. Stadionlar, sport-sagaldyş merkezleri, köpugurly sport toplumlary sagdyn durmuş ýörelgelerini kada öwren ýaşlaryň söýgüli künjekleriniň birine öwrüldi.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, sport enjamlarynyň her biriniň özboluşly aýratynlygy bolup, olar bedeniň taplanmagynda bolşy ýaly, adam saglygynyň berkidilmeginde aýratyn ähmiýetlidir. Sport enjamlarynda berjaý edilýän maşklaryň kada boýunça dürs ýerine ýetirilmeginiň ynsan saglygy üçin peýdasy ýokary bolýar. Aýratyn-da, bu enjamlaryň ýaşlaryň sazlaşykly ösüşinde, olaryň beden taýdan taplanmagynda möhüm orun eýeleýändigini bellemeli.

Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow hem birnäçe beden maşklaryny ýerine ýetirdi.

Bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirmegiň, sport bilen meşgullanmagyň adamda ruhubelentlik, maksadaokgunlylyk döredýändigini, onuň saglygyny berkidýändigini durmuş tejribesi subut etdi.

Şu nukdaýnazardan, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň raýatlarynyň, aýratyn-da, ösüp gelýän ýaş nesilleriň bedenterbiýe-sagaldyş hereketini, sagdyn durmuş ýörelgelerini durmuş kadasyna öwürmeklerini ündeýär. Şeýlelikde, ýurdumyzda ýokary netijeli sporty ösdürmek, halkara derejeli türgenleri taýýarlamak meseleleri döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir.

Awazada döwrebap bedenterbiýe-sport toplumynyň hem-de beýleki ugurdaş desgalaryň, şypahanalaryň we dynç alyş merkezleriniň her birinde bolsa sport meýdançalarynyň, suwda ýüzülýän howuzlaryň we dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň dürli görnüşli sport enjamlary bilen üpjün edilen fitnes otaglarynyň bardygy göz öňünde tutulanda, döwlet Baştutanymyzyň Hazaryň kenaryndaky dynç alyş zolagynyň sport binýadyny berkitmäge nähili uly ähmiýet berýändigi aýdyň görünýär.

Hormatly Prezidentimiz sport maşklaryny tamamlap, bu ýerden Hazaryň ekologik taýdan arassa kenaryndaky dynç alyş zolagynyň çäginden geçýän “Awaza” derýasynyň kenaryna geldi.

Bu ýerde döwlet Baştutanymyz egindeşleri bilen çaý başynda Hazaryň türkmen kenarynda amala aşyrylýan özgertmeleri durmuşa geçirmegiň meseleleri barada söhbetdeşlik gurady. Onuň dowamynda Hazar deňziniň gözel kenarynda uly üstünlik bilen geçen giň möçberli halkara çäreleriň ähmiýeti, onda gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Daşary ýurtly myhmanlaryň, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Konsultatiw duşuşygy bilen bir günde geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna gatnaşyjylaryň mähirli kabul edilendigi, forumlaryň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan edendikleri bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzda, şol sanda Awazada geçirilýän halkara çärelerde baýramçylyk konsertlerini geçirmäge üns berilmeginiň ähmiýetini belledi. Şunuň bilen baglylykda, her bir çäräniň medeni maksatnamasy taýýarlanylanda, oňa hemmetaraplaýyn esasda jogapkärli çemeleşilmelidir.

Şeýle hem çaý başynda deňizýaka sebitiň ekologik hem-de daşky gurşawy goramak meseleleri, onuň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň özboluşlylygy barada gürrüň edildi. Milli Liderimiz Hazaryň çäklerinde biologik dürlüligiň saklanmagynyň, suw serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagynyň ähmiýetini belläp, bu ugurda ylmyň täze gazananlarynyň ähmiýetine ünsi çekdi.

Hazaryň kenarynda öňde boljak halkara çärelere taýýarlyk, olaryň guramaçylykly geçirilmegini üpjün edýän maksatnamanyň ugurlary boýunça pikir alşyldy. Şunda tomus paslynyň dynç alyş möwsüminiň guramaçylykly geçirilmeginiň meselelerine garaldy.

Häzirki döwürde ýurdumyzyň çäklerinde, aýratyn-da, Awazada elektrik geçirijileriň bökdençsiz işiniň üpjün edilmegi bilen baglanyşykly meseleler üns merkezinde saklanýar. Döwlet Baştutanymyz elektrik geçirijileriň ýylyň ähli döwründe, aýratyn-da, tomus paslynda sazlaşykly işiniň ýola goýulmagynyň wajypdygyny belläp, bu ugurda durmuşa geçirilýän çäreleriň ähmiýetini belledi.

Söhbetdeşligiň dowamynda ykdysadyýetiň ýangyç-energetika toplumynda alnyp barylýan işler barada durlup geçildi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz topluma degişli edaralaryň işiniň talabalaýyk guralmagynyň ekologik talaplaryň berjaý edilmeginde wajypdygyna ünsi çekdi.

Soňra Hazaryň kenarynda geçirilen halkara çäreleriň çäklerinde ýurdumyzyň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerine möhüm üns berlendigi, bu ugur boýunça degişli ylalaşyklaryň gazanylandygy barada aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz menziliniň ýurdumyzyň halkara üstaşyr ulag geçelgesi hökmündäki derejesini berkidýändigini aýdyp, ulag ulgamy boýunça guralan halkara çäreleriň ähmiýetine ünsi çekdi.

Mälim bolşy ýaly, ýakyn wagtda ýurdumyzda bilim işgärleriniň döwlet maslahaty geçiriler hem-de Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli dabaralar guralar.

Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz bilim işgärleriniň, mekdep okuwçylarynyň we talyp ýaşlaryň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan şanly seneler mynasybetli geçiriljek dabaralaryň guramaçylyk derejesine uly üns berilmelidigini belledi.

Şonuň ýaly-da, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy, onuň dowamynda gazanylan ylalaşyklar, şolary ýerine ýetirmegiň ugurlary boýunça pikir alşyldy. Döwlet Baştutanymyz halkara ylalaşyklaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda degişli düzümler bilen zerur tagallalaryň edilmelidigine ünsi çekdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýdylanlary jemläp, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň şypaly howa şertleri, bejeriş mümkinçilikleri, innowasiýalara uly orun berilmegi, ýokary derejedäki hyzmatlar türkmen topragynyň bu ajaýyp künjeginiň ykrar edilen saglygy berkitmegiň, şypahana-dynç alyş sport merkezine öwrülmegi üçin ähli şertleri döredilýändigini nygtady.

Soňra döwlet Baştutanymyz ajaýyp deňiz görnüşini hem-de Awaza derýasynyň kenarynyň gözelliklerini synlady. Bu ajaýyp derýa dynç alyş zolagynyň esasy bezegine öwrülmek bilen şypahana dynç alşynyň gaýtalanmajak keşbini döretdi. Derýanyň üstünden gurlan köprüler iki kenary baglanyşdyryp, derýanyň ýakasynda gezelenç etmegi halaýanlar üçin amatlyklary üpjün edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyna gezelenji tamamlap, egindeşleri bilen hoşlaşdy hem-de bu ýerden ugrady.

(TDH).

Awazada guralan sebit forumlary dünýä metbugatynyň sahypalarynda

Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary bilen häzirki döwrüň sebit we ählumumy möhüm meselelerini çözmekde düýpgöter täze, toplumlaýyn, giň gerimli çemeleşmeleri, täzeçil taglymlary öňe sürýän ýurt hökmünde umumy ykrar edilen belent derejesini ýene bir gezek tassyklady.

Dünýä bileleşiginiň işlerine örän işjeň gatnaşýan hem-de ählumumy bähbitlere laýyk gelýän giň halkara hyzmatdaşlygy öňe sürýän milli Liderimiziň bu başlangyçlary boýunça işlenip taýýarlanylan oňyn daşary syýasat strategiýasy tutuş dünýäde uly goldawa eýe bolýar. Ol geosyýasy deňagramlylygyň, tutuş sebitde we dünýäde howpsuzlygyň hem-de durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde çykyş edýär.

Ýurdumyz soňky ýyllarda iri halkara maslahatlaryň, forumlaryň hem-de ýokary derejedäki duşuşyklaryň geçirilýän, umumadamzat ösüşiniň esasy meseleleri boýunça netijeli pikir alşylýan açyk meýdança öwrüldi, iri habarlar agentlikleriniň okyjylarynyň ünsüni özüne çekmekde uly orna eýe bolýar.

Bu günler dünýä metbugaty işewür toparlaryň we syýasatçylaryň, şeýle hem millionlarça adamlaryň ünsüni Türkmenistanyň başlangyjy boýunça hem-de Milletler Bileleşigi tarapyndan goldanylan, BMG-niň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamasy bilen berkidilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen 2021-nji ýylyň möhüm wakasyna çekdi.

Elbetde, gürrüň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda 6-njy awgustda Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy barada barýar.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň, şonuň ýaly-da, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň gatnaşmagynda geçirilen ýokary derejeli forum milli Liderimiziň sebit boýunça goňşy döwletler bilen ählitaraplaýyn gatnaşyklary berkitmek maksadyna gönükdirilen syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini tassyklady. Sebit boýunça goňşy döwletleriň halklary bilen türkmen halkyny köp asyrlyk dostluk gatnaşyklary, medeni we ruhy däp-dessurlaryň umumylygy baglanyşdyrýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ägirt uly köpugurly mümkinçiliklerini göz öňünde tutmak bilen, sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmäge ulgamlaýyn, oýlanyşykly we toplumlaýyn çemeleşmek ugrunda çykyş edýär. Şol mümkinçilikleriň durmuşa geçirilmegi bolsa umumy abadançylygyň hem-de rowaçlygyň bähbitlerine kybap gelýär.

Ýokary tehnologiýalaryň ösen döwründe iň giň okyjylar köpçüligine eýe bolan elektron neşirleriň hem-de meşhur internet saýtlarynyň aglabasynda maslahatyň gün tertibine Merkezi Aziýa sebitinde dürli ugurlarda, ilkinji nobatda bolsa, syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm meselelerini öz içine alandygyny habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejeli duşuşykda çykyş edip: “Biz şu günki duşuşygyň sebit hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmagy ugur edinip, bu babatda has işjeň, salgyly ädimler üçin şertleri üpjün etjekdigine, Merkezi Aziýa sebitiniň kontinental we global işlere netijeli gatnaşmagynyň kuwwatly şertine öwrüljekdigine umyt edýäris” diýip belledi.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri Türkmenistanyň Baştutanynyň sözlerine salgylanmak bilen, sebitiň ýurtlary özara gatnaşyklarynda hoşniýetli goňşuçylygyň, özara hormat goýmagyň, doganlygyň hem-de halklaryň medeni-siwilizasiýa ýakynlyklaryna daýanýandygyny, bu berk binýadyň bolsa geljege ynamly garamaga, birnäçe ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy giň möçberli, uzakmöhletleýin esasda guramaga mümkinçilik berýändigini belleýärler.

Awazada geçirilen çärelere çagyrylan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň metbugat gulluklarynyň hem-de “RIA Novosti”, “France-Presse”, “Associated Press” we beýleki iri daşary ýurt habarlar agentlikleriniň žurnalistleriniň habar bermekleri bilen, milli Liderimiziň we onuň ýokary derejeli kärdeşleriniň çykyşlaryndan parçalar bada-bat dünýäniň habarlar giňişliklerine ýaýyldy.

Hormatly Prezidentimiz nobatdaky konsultatiw duşuşygyň ähmiýeti barada aýdyp, ýokary döwlet derejesindäki syýasy gepleşikleriň bu täze görnüşiniň döwrüň wajyp talabydygyny, onuň ynanyşmak we işjeň ýagdaýda Merkezi Aziýa sebitiniň has möhüm meseleleri boýunça özara kabul ederlikli, bilelikdäki çözgütleri ara alyp maslahatlaşmaga hem-de kabul etmäge mümkinçilik berýändigini belledi.

Mälim bolşy ýaly, milli Liderimiz bäş ýurduň Hökümetlerine ozal geçirilen duşuşyklaryň jemleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna düýpli seljerme geçirmegi, orta möhletli döwre niýetlenen bilelikdäki işleriň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlejek “Ýol kartasyny” işläp düzmegi hem-de kabul etmegi tabşyrmagy teklip etdi.

Milli Liderimiziň bu teklibi iri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýaýradan köp sanly makalalarynyň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Dünýä metbugaty Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň (TDH), “Türkmenistan şu gün”, “Türkmenistan: Altyn asyr” habar saýtlarynyň maglumatlaryna salgylanmak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallalary birleşdirmegiň hem-de bähbitleriň ileri tutulýan ugurlary hökmünde bellän taraplaryna ünsi çekdi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolan energetika şularyň iň wajyplarynyň biridir. Ýurdumyz tarapyndan öňe sürlen hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamalary bilen berkidilen ykdysady ösüşiň möhüm ýagdaýy hökmünde energiýa serişdelerini ibermegiň ygtybarlylygy, durnuklylygy hakyndaky teklipleriniň birnäçe gezek we biragyzdan goldanylmagy munuň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşykdaky çykyşynda: “Energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly amala aşyrylmagynyň zerurdygy, bu hyzmatdaşlygyň, sebitiň içinde bolşy ýaly, daşarky çäkleri boýunça hem kuwwatly energetika düzümini döretmäge gönükdirilmelidigi aýdyňdyr” diýip belledi.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Merkezi Aziýanyň ýurtlaryna özara bähbitli şertlerde ýa-da olaryň çäkleriniň üsti bilen daşarky bazarlara öz tebigy gazynyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny aýtdy.

“Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlaryna elektrik energiýasyny hem-de tebigy gazy ibermegi ep-esli artdyryp biler” diýen sözbaşy astynda “Trend” habarlar agentligi hem-de Arkalaşygyň çäklerinde meşhur bolan “SNG.TODAY” elektron neşiri öz makalalaryny ýaýratdylar.

Milli Liderimiziň ulag düzümini ösdürmekde sebitiň ýurtlarynyň hyzmatdaşlygynyň wajyp ugry hökmünde kesgitleýän täze teklipleri uly oňyn seslenme döretdi.

Türkmen döwletiniň Baştutany ýurtlarymyzyň, şeýle hem Merkezi Aziýanyň, Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleriniň arasynda ýük we ýolagçy gatnawy üçin amatly şertleri döretmek boýunça tagallalary birleşdirmegiň möhümdigini berk ynam bilen aýtdy. Milli Liderimiziň pikirine görä, bu wezipe «Günorta — Demirgazyk» we «Gündogar — Günbatar» ugry boýunça bar bolan ugurlary netijeli ulanmak, täze üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek babatyndaky strategik maksada ýetmäge gönüden-göni gönükdirilendir. Olarda Merkezi Aziýa möhüm birleşdiriji halka bolup çykyş edýär.

Dünýä metbugatynyň belleýşi ýaly, toplanan bilelikdäki iş tejribesini ulanmak arkaly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň integrirlenen ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmek teklip edildi.

Habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistan özüniň Hazar deňzindäki port kuwwatlyklaryny sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerine ulanmaga taýýardygyny tassyklady hem-de hökümet derejesinde Günorta Ýewropa çykmak bilen Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňzi sebiti, şonuň ýaly-da Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugurlary boýunça täze ulag-kommunikasiýa geçelgelerini döretmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça Hökümet derejesindäki bäştaraplaýyn iş toparyny döretmegi teklip etdi.

Şu gezekki duşuşyga gatnaşyjylaryň umumy pikirine görä, doly derejeli söwda-ykdysady gatnaşyklary gaýtadan dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak, onuň giňeldilmegi hem-de hil taýdan täzelenilmegi möhüm wezipe bolup durýar.

Döwlet Baştutanymyz bu wezipäniň yzygiderli esasda oňyn çözgüdini tapmagyň ýollaryny gözleýän bäştaraplaýyn iş toparynyň döredilmeginiň maksadalaýyklygy baradaky pikiri aýdyp, hususan-da, Merkezi Aziýada ykdysady hem-de telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürlik geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi.

Daşary ýurtlaryň we ýurdumyzyň habar beriş serişdelerinde, şol sanda barha meşhurlyga eýe bolýan “Turkmenportal” hem-de “Arzuw News” saýtlarynda türkmen Lideriniň täze möhüm başlangyçlarynyň giňden beýan edilmegi şol başlangyçlaryň örän möhümdiginiň, döwrüň talabyna laýyk gelýändiginiň subutnamasydyr.

Metbugat we internet neşirleriniň köp sanlysy goňşy Owganystandaky ýagdaýyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň ara alyp maslahatlaşan möhüm meselesi bolandygyny bellediler. Russiýa Federasiýasynyň “RIA Novosti” habarlar agentliginiň ýokary derejeli foruma gatnaşyjylaryň çykyşlaryna salgylanyp belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň howpsuzlygy hem-de durnukly ösüşi köp babatda Owganystandaky ýagdaýyň syýasy ýollar arkaly kadalaşdyrylmagyna baglydyr.

“Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleri Owganystanda tizden-tiz parahatçylygy üpjün etmäge ýardam bermäge taýýardyklaryny beýan etdiler” diýip, “TASS” habar berdi.

Russiýa Federasiýasynyň ýene bir iri habarlar agentligi “Interfax”, öz nobatynda, pandemiýa garşy göreşde sebitiň ýurtlarynyň tagallalaryny birleşdirmegiň forumyň gün tertibiniň möhüm meseleleriniň biri bolandygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Prezidentleriň täze görnüşli ýokanjyň gelip çykyş tebigatyny öwrenmek babatynda bilelikdäki barlaglary, şeýle hem ýokanç keselleri bejermegiň, olaryň öňüni almagyň täze usullarynyň işlenip taýýarlanylmagyny hem-de ornaşdyrylmagyny höweslendirmek barada ylalaşyga gelendikleri nygtaldy.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sebitiň ýurtlarynyň lukmançylyk bileleşikleriniň arasynda ylmy diplomatiýa gatnaşyklaryny işjeňleşdirmegi, koronawiruslaryň gelip çykyş tebigatyny we olar zerarly ýüze çykýan keselleriň täze görnüşlerini içgin öwrenmäge girişmegi teklip edip, Epidemiologiýa, wirusologiýa, bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmegiň maksadalaýyk boljakdygyny nygtady. Bu başlangyç sebitiň döwlet Baştutanlarynyň goldawyna eýe boldy.

Halkara bilermenler döwlet Baştutanymyzyň adamzadyň öňünde durýan möhüm ekologik meseleleri çözmek, Merkezi Aziýada ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek babatyndaky tekliplerine hem oňyn baha berdi. Şunda, ilkinji nobatda, gürrüň Aral deňzini halas etmek, ýerleriň şorlaşmagyna, çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary saklamak we suw serişdelerini rejeli peýdalanmak barada barýar.

Daşary ýurtlaryň meşhur neşirleriniň ählisi diýen ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň, hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer, adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň, däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip, çözüp bilmejek meselämiz ýokdur” diýen sözlerini mysal getirdiler.

Halkara synçylar Türkmenistanyň öňe süren teklipleriniň sebitiň döwletleri tarapyndan goldanyp, onuň bar bolan meseleleri ýakyn wagtda durmuşa geçirmekde möhüm ähmiýetiniň boljakdygyny bellediler.

TURKMENISTAN.RU meşhur internet gazeti: “Konsultatiw duşuşykda çykyş eden Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleri bildirilen myhmansöýerlik, forumyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin Türkmenistanyň Baştutanyna hoşallyk bildirdiler hem-de bu duşuşygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk senesiniň bellenilýän ýylynda geçirilmeginiň aýratyn ähmiýetini bellediler” diýip ýazýar.

Şeýle hem köp sanly internet serişdeleri 2022-nji ýylyň Merkezi Aziýa döwletleriniň BMG-ä agza bolmagynyň 30 ýyllygynyň nyşany astynda geçjekdigini belläp, şu döwürde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halkara parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmaga mynasyp goşant goşandyklaryna, şeýle hem ähmiýetli başlangyçlaryň birnäçesini öňe sürendiklerine ünsi çekýär.

Şunuň bilen baglylykda, ýokary derejede geçirilen duşuşyga BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy hanym Natalýa Germanyň gatnaşmagynyň ähmiýetli bolandygy nygtaldy.

Duşuşykda eden çykyşynda BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň Merkezi Aziýa aýratyn üns berýändigini we sebitleýin hyzmatdaşlyga bolan üýtgewsiz meýilleriň tassyklanmasy bolan bu duşuşygy goldaýandygyny nygtady.

“BMG-niň Howpsuzlyk geňeşi şu günki duşuşyga sebit hyzmatdaşlygynyň hem-de raýdaşlygyň meýillerini mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň ýolunda aýgytlaýjy ädim hökmünde garaýar” diýip, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German nygtady we Birleşen Milletler Guramasynyň hem-de onuň sebit merkeziniň sebiti ösdürmegiň möhüm ugurlaryna, forumyň jemleri boýunça kabul ediljek çözgütlere hemmetaraplaýyn goldaw bermäge taýýardygyny belledi.

Köp sanly elektron neşirler, hususan-da, GDA-nyň “Goşulyşmak giňişligi” internet-portaly Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň Bilelikdäki Beýannamany kabul etmegi bilen tamamlanandygyny, onda energetika, söwda, logistik gatnaşyklar babatda hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine we sebitde COVID-19 ýokanjyna garşy göreşmek boýunça bilelikdäki tagallalaryň işjeňleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berildi.

Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Bu gezekki duşuşygyň biziň döwletlerimiziň we olaryň Baştutanlarynyň anyk netijeleri gazanmak ugrunda bileleşip hereket etmäge bolan syýasy erkini, gyzyklanmalaryny, anyk hereketlerini ynamly tassyklady” diýen sözlerini mysal getirdiler.

“MIR 24” internet saýty ýokary derejede geçirilen duşuşygyň çäklerinde Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň “Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşanynyň” ilkinji eýesi bolandygyny nygtadylar. Täjigistanyň Baştutany bu sylagy Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk, özara düşünişmek hyzmatdaşlygyny ösdürmekde, sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy berkitmekde, Merkezi Aziýa döwletleriniň halkara giňişlikde bilelikdäki bähbitleri we başlangyçlary öňe ilerletmeginde bitiren hyzmatlary üçin mynasyp boldy.

Türkmenistanyň daşary syýasat edarasynyň saýtynda ýerleşdirilen habara salgylanyp, halkara synçylar Türkmenistanyň daşary işler ministri R.Meredowyň we BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça metbugat maslahatlaryny geçirendiklerini habar berdiler.

Ýokary derejede geçirilen konsultatiw duşuşykda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlarynyň öňe süren netijeli teklipleriniň hem-de başlangyçlarynyň Merkezi Aziýada syýasy durnuklylygyň, ykdysady ösüşiň wajyp, üýtgewsiz şerti bolan sebitleýin hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine kuwwatly itergi berjekdigi gürrüňsizdir.

Türkmenistanyň başlangyjy boýunça şol gün geçirilen halkara ähmiýetli möhüm wakalar dünýä metbugatynda giň seslenmä eýe boldy. Olaryň hatarynda sebitiň ýurtlarynyň wekilleriniň, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň, BMG ÖM-niň Ýewropa we GDA ýurtlary boýunça Sebitleýin Býurosynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy bar.

Mälim bolşy ýaly, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň foruma gatnaşyjylara iberen Ýüzlenmesinde zenanlaryň maşgala ojagynyň eýesi, milli däp-dessurlary dowam etdiriji, Merkezi Aziýanyň halklarynyň medeni we ruhy mirasyny ýaş nesillere geçiriji, şol bir wagtyň özünde jemgyýetçilik durmuşynyň esaslarynyň ösdürilmegine, berkidilmegine işjeň gatnaşyjy hökmündäki ornuna ýokary ähmiýet berilýär.

Halkara synçylar BMG-niň wekilleriniň Merkezi Aziýa döwletlerine milli başlangyçlary we oňyn özgertmeleri durmuşa geçirmekde goldaw bermäge taýýardyklaryny nygtadylar. Olar dialogyň jemleri boýunça teklipleriň BMG ÖM-niň ýakyn ýyllar üçin bu mesele boýunça Strategiýasyny taýýarlamakda ähmiýetli boljakdygyny bellediler.

Bu gezekki duşuşygyň Ählumumy gün tertibiniň “Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” wezipesini, diňe bir adamyň esasy hukuklarynyň biri däl, eýsem, ösüşiň, durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde kesgitlenen gender deňligini üpjün etmek kesgitlenen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibi we Birleşen Milletler Guramasynyň goldamagynda kabul edilen köptaraply halkara resminamalary amala aşyrmagyň bähbidine sebitleýin gatnaşyklary mundan beýläk-de işjeňleşdirmegiň ýolunda möhüm ädime öwrülendigi bellenildi.

Mälim bolşy ýaly, forumyň jemleri boýunça Jarnama kabul edildi. Onda zenanlaryň döwlet durmuşynyň syýasy, durmuş-ykdysady ugurlaryna gatnaşygyny giňeltmek üçin milli we sebitleýin derejelerde kabul edilmegi zerur bolan teklipler, çäreler kesgitlenildi.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna bagyşlanan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy wajyp çäre hökmünde dünýäde uly gyzyklanma döretdi. Onuň dowamynda taraplaryň sebitleýin giňişliklerde söwda-ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we köpugurly esasda ösdürmäge bolan gyzyklanmalary beýan edildi.

Forumyň çäklerinde Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet hem-de hususy kärhanalarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn duşuşyklarynyň geçirilendigini bellemek gerek. Şolaryň dowamynda anyk taslamalar babatda özara gatnaşyklaryň geljekki ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen oba hojalyk, azyk senagaty önümlerini, plastik turbalary, dürli polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan eksport-import şertnamalarynyň 74-sini, hyzmatdaşlyk boýunça ylalaşyklary baglaşdylar.

Şeýle hem taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner, multimodal ýük gatnawlary, senagat, nebitgaz, elektroenergetika ulgamlarynda özara peýdaly hyzmatdaşlygy giňeltmäge bolan gyzyklanmalaryny tassyklaýan pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi.

Dünýä metbugaty konsultatiw duşuşyga gatnaşyjylaryň — Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleriniň sebitiň ýurtlarynyň milli önümleriniň Türkmenbaşy şäheriniň halkara deňiz menzilinde ýaýbaňlandyrylan Halkara sergisine baryp görmeklerine möhüm ähmiýet berdi.

Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurtly žurnalistler döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegini şertlendirýän we Ýewraziýa giňişliginde ýük gatnatmak üçin täze mümkinçilikleri açýan Türkmenistanyň esasy deňiz portuna möhüm ähmiýet berdiler.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň belleýişleri ýaly, bu giň möçberli çäreler Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli ykdysadyýetleriniň möhüm pudaklarynyň ýeten derejesini, gazanýan üstünliklerini, şeýle hem sazlaşykly ykdysady ösüşini, ägirt uly mümkinçiliklerini açyp görkezdi.

Hormatly myhmanlar forumyň guramaçylyk derejesine, onda häzirki zaman sanly tehnologiýalaryň giňden peýdalanylyşyna ýokary baha berdiler. Ösüşiň belentliklerine tarap ynamly gadam urýan Türkmenistanda täzeçil ösüş ugruna möhüm ähmiýet berilýär.

Hazaryň kenarynda geçirilen beýleki wajyp çäreler, şol sanda sahawatyň, açyklygyň, berekediň nurana baýramy hökmünde ýatda galan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly sebitiň halklarynyň mundan beýläk-de ýakynlaşmagy, olaryň medeni we ruhy gymmatlyklarynyň giňden wagyz edilmegi üçin oňyn mümkinçiliklere öwrüldi.

Birnäçe makalalar sebitiň ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň gala-konsertine bagyşlanypdyr. Dünýä metbugaty türkmen sungat ussatlary bilen bir hatarda Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň belli artistleriniň gatnaşmagynda gadymy Hazaryň kenarynda geçirilen uly döredijilik baýramçylygynyň ýokary derejeli çäreleriň jemlenmesi, onuň dabaralanmagynyň nyşany bolandygyny nygtady. Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň döreden “Bagt nury” atly aýdymynyň konsertiň bezegi bolandygy buýsançly ýagdaýdyr.

Daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde ýaýradylan syn beriş makalalarynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlary mähirli kabul edilendikleri, görkezilen myhmansöýerlik üçin çuňňur hoşallyklaryny beýan edip, türkmen tarapynyň başlangyjy bilen geçirilen şu gezekki duşuşygyň guramaçylyk derejesine ýokary baha berip, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hem-de halklarynyň arasynda dost-doganlyk gatnaşyklarynyň, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna ýardam berýän şunuň ýaly giň möçberli çäreleri şol bir wagtda guramak ýaly iş tejribesini dowam etdirmegiň zerurdygy baradaky pikiri aýtdylar.

(TDH).

6-njy awgustda Hazaryň türkmen kenarynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy geçirilip, ol «Awaza duşuşygy» ady bilen taryha girdi. Elbetde, bu duşuşyk dostlukly ýurtlaryň Liderleriniň şeýle gurşawdaky ilkinji duşuşygy däl. Ýöne onuň türkmen topragynda düýpgöter täze belentlige göterilendigini, giň gerim, baý öwüşgin berlip, sungat derejesine ýetirilendigini turuwbaşdan bellemeli. Biz muny diňe özümiziň däl, eýsem, çäreleriň dowamynda görşen, gürleşen myhmanlarymyzyň, kärdeşlerimiziň pikirlerini esas edinip aýdýarys.

Konsultatiw duşuşygyň ilkinji gezek Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň dialogy, sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy, milli önümleriň halkara sergisi, milli tagamlaryň halkara festiwaly, sungat ussatlarynyň konserti ýaly, köpugurly çäreler bilen utgaşdyrylyp, baýramçylyk ruhunda geçirilmegi hormatly Prezidentimiziň halklaryň dostlukly gatnaşygy bilen bagly her bir işe diňe däp bolan resmi kadalar esasynda däl-de, yssy mähir, ýürek ýylysy bilen çemeleşýändiginiň güwäsidir. Awaza wakalary biri-biriniň üstüni ýetirip, ýakyn halklary has-da ýakynlaşdyrdy. Merkezi Aziýanyň geçmişine, şu gününe, geljegine bitewülikde ser salmaga, syýasy, ykdysady, medeni mümkinçilikleriň örän giňdigine birlikde göz ýetirmäge esas berdi. Aýdylyşy ýaly, ýeke ýöräp tiz gidip bolýar, emma bilelikde ýöräp, uzak menzil aşyp bolýar. Şeýlelikde, sebit ýurtlarynyň garaşsyz ösüşiň 30 ýyllygyny baýram edýän ýubileý ýylyna şan beren taryhy duşuşyk hoşniýetli goňşuçylygyň, oňyn hyzmatdaşlygyň, geljege tarap birlikde, bitewülikde gadam urmagyň belent nusgasy boldy. Şu günlerde «Türkmenistan», «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy», «Türkmen Lideriniň başlangyçlary» ýaly jümleler dünýäniň habarlar giňişliginde ýygy gaýtalanýan sözlere öwrüldi.

Merkezi Aziýa! Taryhyň dürli döwürlerinde Oks (Oguz) derýasynyň sebiti, Mawerannahr, Turan, Türküstan diýlip atlandyrylan giňişlik. Siwilizasiýalaryň sallançagy. Aziýa bilen Ýewropanyň “altyn halkasy”. Üstünden Beýik Ýüpek ýoly geçen bu sebit diňe geografik, ykdysady taýdan däl, eýsem, ruhy nukdaýnazardan hem Gündogar bilen Günbataryň medeniýetlerini birleşdiriji köprüdir. Ol, geçmişde bolşy ýaly, bu günki günde hem dünýäniň möhüm ykdysady, syýasy, medeni merkezi.

Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň taryhynyň bitewi bolşy ýaly, geljeginiň hem köp babatda bitewüdigini halkymyzyň “Barmak bäş bolsa-da, bilegi birdir” diýen pähimi bilen aňladyp bolar. Bu sebitde hemişelik Bitarap döwletiň keşigini öz üstüne alan ýurt hökmünde Türkmenistanyň işjeň orny barha artýar.

Her bir sebitiň, her bir ýurduň we halkyň öz aýratynlyklary, öz gymmatlyklar ölçegi bar. Munuň özi häzirki döwürde ýüze çykýan meseleler barada oýlanyşykly syýasy çemeleşmäni talap edýär. Döwrüň talaplaryna rast gelýän daşary syýasaty üstünlikli alyp barýan milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň soňky ýyllarda öňe süren başlangyçlarynyň, başyny başlan bilelikdäki taslamalarynyň sebitiň giň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmäge, hojalyk gatnaşyklaryny giňeltmäge täze itergi berip, Merkezi Aziýa döwletleriniň tagallalaryny möhüm ugurlarda birleşdirmekde esas bolandygy şeksiz hakykatdyr. Şunda, ylaýta-da, häzirki zamanyň güberçekläp öňe çykýan üç esasy ugry — ulag, energetika, ekologiýa babatda amala aşyrylan we aşyrylýan işleri, iri üstaşyr geçelgeleri, gaz geçirijileri... göz öňünde tutýarys.

Hawa, Türkmenistanyň sebit strategiýasy anyk esaslara daýanýar. Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda maksatnamalaýyn söz sözlemek bilen, möhüm başlangyçlaryň ýene-de birnäçesini öňe sürdi. Orta möhletli döwre niýetlenen ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak; Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmek; Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek; Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmek ýaly başlangyçlar döwrüň öňe çykarýan talaplaryndan ugur alyp, tutuş sebitiň bähbitlerini nazarlaýandygy bilen gymmatlydyr.

Ählumumy derejede pikirlenmek, öz ýaşaýan ýeriň zerurlyklaryna görä hereket etmek rowaçlygyň baş çelgisi hasaplanýar. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça kabul edilen Bilelikdäki Beýannama hem şeýle çelgiden ugur alýan başlangyçlaryň ençemesini özünde jemleýär. Gürrüň, esasan-da, ulag-kommunikasiýa hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň sebit merkezi, howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk boýunça dialog, «Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek» diýen at bilen medeni dialog ýaly düzümleriňdir duşuşyk meýdançalarynyň işini ýola goýmak, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda we ylmy alyşmalar boýunça sebit maksatnamasyny işläp taýýarlamak, önümler we ilkinji nobatda zerur harytlar bilen üpjün etmegiň ulgamyny goldamak, «ýaşyl» geçelgeler usullaryny giňden ornaşdyrmak, serhetýaka çäklerde söwda-önümçilik merkezlerini, şeýle hem lomaý-paýlaýyş merkezleriniň ulgamyny ösdürmek, Dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk hakyndaky Şertnamany taýýarlamak... hakynda barýar.

Ganatlar uçan çagty ýaýylýar.

Ýol ýolagçynyň ädimleriniň astynda önýär.

Bir maksada ýyglyp, ýürekdeşlikde pikir alşylanda, geljege bilelikde nazar aýlananda, gör, nähili giň gözýetimler açylýar, täze mümkinçilikler ýüze çykýar! Sebitiň ösüşli geljegine dahylly şeýle köpugurly başlangyçlaryň öňe sürülmegi we olary bilelikde amal etmegiň ylalaşylmagy Merkezi Aziýada täze döwrüň, hyzmatdaşlygyň düýpgöter täze tapgyrynyň başlanýandygyny görkezýär.

Türkmende agzybir maşgalalardan söz açylanda, “düwlen ýumruk ýaly” diýilmesi bar. Şeýle jebislik sebit derejesinde döwrüň meselelerine hötde gelmekde has-da möhümdir. Sebitleýin hyzmatdaşlyga uly ähmiýet berilmeginiň bir jäheti-de hormatly Prezidentimiziň bitewi howpsuzlyk taglymaty bilen aýrylmaz baglydyr. Sebitde, yklymda, dünýäde howpsuzlygy üpjün etmezden, ony aýratynlykda bir ýurt babatda göz öňüne getirip bolmaýandygyny, ykdysady, energetiki, ekologiýa, azyk howpsuzlygy üpjün etmezden, beýleki wehimlere garşy bilelikde göreşmezden, doly derejeli howpsuzlygy gazanmagyň mümkin däldigini milli Liderimiz BMG-niň münberinden ençeme ýyl ozal dünýä jemgyýetçiligine ýetiripdi.

Sebit ýurtlarynyň barha artýan, birleşýän köpugurly tagallalary, öňi bilen, özara gatnaşyklary pugtalandyrmaga, şonuň ýaly-da, dünýä hojalyk gatnaşyklaryna bitewülikde garylyp-gatylmaga gönükdirilendir. Merkezi Aziýada bolsa häzirki zaman dünýäsiniň işine deňli-derejeli goşulyşmak üçin mümkinçilikleriň ählisi jem. Biziň sebitimizde ägirt uly, köp serişde, ilat, düýpli önümçilik binýady bar. Bu sebiti çuňňur taryhy kökler, medeni ýakynlyklar, baý tejribeler birleşdirýär. Sebitiň iň uly gymmatlygy, iň uly baýlygy bolsa, elbetde, onuň birek-birege gadyrly, başy jem, köňli jem, agzybir, jepakeş halklarydyr. Bahasyna ýetip bolmajak bu mümkinçilikleri umumy rowaçlygyň, ösüşiň, abadançylygyň bähbidine ulanmak, netijede, Merkezi Aziýany dünýädäki mynasyp ornuna çykarmak maksady Türkmenistanyň beýemçiliginde geçirilen Awaza sammitiniň, onuň dowamyndaky ähli duşuşyklaryňdyr gepleşikleriň, gazanylan ylalaşyklaryň özenini düzýär.

Bir mysal, ilkinji gezek geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekilmegi, ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleriniň Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşmagy Awaza çäreleriniň netijeliliginiň bir delilidir. Munuň özi türkmen Lideriniň “Syýasat ykdysadyýete hyzmat etmelidir” diýen ýörelgesi bilen utgaşýar.

Türkmenler “Arkalaşan dag aşar”, “Goldaşan el ýük göterer” diýýär.

Gazaklar “Dirilik birlikdedir” diýýär.

Gyrgyzlar “Myhman gider, goňşy galar” diýýär.

Täjikler “Ýagşy söz. Ýagşy niýet. Ýagşy amal” diýýär.

Özbekler “Baş başa deňlenmese, daş ýerinden gozganmaz” diýýär.

Ine, şeýle! Halklarymyzyň agzybirlik, bilelikde hereket etmek babatdaky garaýşy geçmişden şu güne hem umumy, hem üýtgewsiz. Şol bitewi garaýyş bolsa, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň möhüm wakasyna öwrülen Awaza duşuşygyndan görnüşi ýaly, Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň syýasy erki, bilelikdäki tagallalary bilen, Gahryman Arkadagymyzyň “Ösüş arkaly parahatçylyk” ýörelgesiniň belent ruhunda geljege ýol salýar.

Kakamyrat REJEBOW.

“Türkmenistan”.

6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň Kongresler merkezinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi. Onda sebitiň döwletleriniň söwdaykdysady, maýa goýum, senagat we ulagkommunikasiýalar ulgamlarynda hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilen foruma Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň we Türkmenistanyň hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, şeýle hem köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Bu ýere ýygnananlar hormatly Prezidentimiziň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagyny uly üns bilen diňlediler.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara Türkmenistanyň Prezidentiniň salamyny hemde üstünlikli işlemek baradaky arzuwlaryny ýetirmek bilen, şu günki duşuşygyň dünýä ykdysadyýetiniň duçar bolan uly wehimleriniň dowam edýän wagtynda geçýändigini belledi. Şol wehimler Merkezi Aziýa döwletleriniň hem duşundan geçmedi. Diňe çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga dälde, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurlygy hasda artýar. Şunda Türkmenistan esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlaryny ileri tutýar. Hyzmatdaşlygyň bu ugurlaryna garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň umumylygy Merkezi Aziýa döwletleri üçin iş ýüzündäki gatnaşyklar babatda degişli şertleri döredýär. Bu ýerde gürrüň bir bitewi maksatlaryň ikisi barada, birinjiden, sebitiň içinde netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ikinjiden, häzirki zaman geoykdysadyýetiň möhüm subýekti hökmünde kontinental we dünýä hojalyk gatnaşyklaryny doly derejede gurmak hakynda barýar.

Biziň ýurtlarymyzda bar bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklary — strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmegiň amatlyklaryny, uly möçberli serişde — çig mal kuwwatyny, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklygyny doly peýdalanmak gerek diýip, S.Berdimuhamedow belledi.

Türkmenistan amal ediljek döredijilikli işlere, ýakyn hyzmatdaşlyga taýýardyr diýip, S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara netijeli işlemegi, gyzykly we peýdaly ara alyp maslahatlaşmalary geçirmegi arzuw etdi.

Soňra ugurlar boýunça mejlisleriň barşynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwdaykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri, olaryň energetika we himiýa pudaklarynda, şeýle hem ulaglogistika ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan ugurlara seredildi.

Türkmenistanyň wekilleriniň hemde daşary ýurtly myhmanlaryň çykyşlarynda bellenilen ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygyň meseleleri öz beýanyny tapyp, dürli derejelerdäki ugurdaş gatnaşyklary ösdürmek boýunça möhüm wezipeler kesgitlendi, bilelikdäki täze taslamalary amala aşyrmagyň mümkinçiliklerine garaldy.

Geçirilen çekişmeleriň netijeleri hemde işlenip taýýarlanylan maslahatlar forumyň Jemleýji resminamasynda beýan edildi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna gatnaşyjylar duşuşygyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin hormatly Prezidentimiziň adyna tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, umumy abadançylygyň we ösüşiň bähbitlerine kybap gelýän sebit hyzmatdaşlygyny hasda ösdürmek maksady bilen, netijeli gatnaşyklary dowam etmek ugrunda çykyş etdiler. Şeýle hem Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hemde olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlar we anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞnyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hemde hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine aldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11sine gol çekildi. Olar aýryaýry taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassykladylar.

«Ahal durmuşy».

(Awaza, 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty)

Siziň Alyhezretleriňiz!
Hormatly döwlet Baştutanlary:
Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Kemelewiç Tokaýew,
Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Nurgožoýewiç Žaparow,
Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Şaripowiç Rahmon,
Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Miromonowiç Mirziýoýew!

Sizi Türkmenistanda mähirli mübäreklemäge, sebiti ösdürmegiň möhüm meseleleri boýunça çözgütleri ara alyp maslahatlaşmak we kabul etmek üçin ýurdumyza sapar bilen gelmek baradaky çakylygy kabul edendigiňiz üçin minnetdarlyk bildirmäge rugsat ediň!

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde geçirilen ozalky mejlisler syýasy gatnaşyklaryň bu görnüşiniň degerlidigini, peýdalydygyny we ýokary netijelidigini aýdyň görkezdi. Ol birek-biregi tanamaga hem-de oňat düşünişmäge mümkinçilik berýär, sebit hyzmatdaşlygynyň barşy hem-de ugry barada umumy düşünjäni kemala getirmäge ýardam edýär, Merkezi Aziýada bolup geçýän ýagdaýlara öz wagtynda we çeýe täsir etmäge mümkinçilik berýär, hyzmatdaşlaryň bähbitlerini nazara almak bilen, ileri tutulýan milli ugurlary gurmaga ýardam edýär.

Biz şu günki duşuşygyň sebit hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmagy ugur edinip, bu babatda has işjeň, salgyly ädimler üçin şertleri üpjün etjekdigine, Merkezi Aziýa sebitiniň kontinental we global işlere netijeli gatnaşmagynyň kuwwatly şertine öwrüljekdigine umyt edýäris.

Biziň halklarymyz Garaşsyzlyk ýyllarynda öz döwletliligini gorap saklamagy we berkitmegi, olary ösdürmegiň başlangyç tapgyrlarynda kynçylyklary ýeňip geçmegi başardylar.

Bu gün Gazagystan Respublikasy, Gyrgyz Respublikasy, Täjigistan Respublikasy, Türkmenistan hem-de Özbegistan Respublikasy dünýäde bolup geçýän çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, ykdysady ösüşiň durnukly görkezijilerini gazanyp, binýatlyk durmuş maksatnamalaryny ýerine ýetirýärler. Biziň ýurtlarymyzyň jogapkärli, parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasaty olara halkara giňişliginde abraý getirdi.

Biz öz gatnaşyklarymyzda hoşniýetli goňşuçylygyň, birek-biregi hormatlamagyň, doganlygyň taryhy köklerine hem-de halklarymyzyň medeni — siwilizasiýa ýakynlygyna daýanýarys. Bu mäkäm binýat bize geljege ynamly garamaga, dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň giň gerimli, uzak möhletleýin we durmuşa ukyply meýilnamalaryny düzmäge mümkinçilik berýär.

Hormatly döwlet Baştutanlary we wekiliýetleriň agzalary!

Şu gün biz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň nobatdaky mejlisini geçirýäris. Munuň özi şeýle görnüşdäki duşuşygyň örän wajypdygyny, bäş döwletiň ählisiniň Baştutanlarynyň goldawyndan peýdalanýandygyny görkezip, bize Merkezi Aziýa sebitini ösdürmek baradaky esasy meseleleri ynanyşmaga we işewür ýagdaýda ara alyp maslahatlaşmaga mümkinçilik döredýär.

Mälim bolşy ýaly, birnäçe ýyl mundan ozal Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklaryny geçirmek pikirini ara alyp maslahatlaşyp, biz ýokary döwlet derejedäki syýasy gepleşikleriň bu görnüşiniň Merkezi Aziýada döredijilikli işleri kemala getirmek üçin hemişelik hereket edýän meýdança öwrüljekdiginden ugur aldyk. Gürrüň biziň sebitimiziň durmuşynyň has möhüm meseleleri boýunça bilelikdäki özara kabul ederlikli çözgütleri işläp taýýarlamak we kabul etmek barada barýar. Bu bolsa Merkezi Aziýa sebitiniň durnuklylygyny we yzygiderli ösüşini, bu ýerde ýaşaýan halklaryň abadançylygyny we rowaçlygyny üpjün etmek maksady bilen, ýurtlarymyzyň bäştaraplaýyn gatnaşyklarynyň syýasy, ykdysady, durmuş hem-de beýleki ulgamlaryna degişlidir. Şunuň bilen baglylykda, 2018-nji ýylyň martynda Nur-Sultan şäherinde we 2019-njy ýylyň noýabrynda Daşkentde geçirilen konsultatiw duşuşyklaryň netijeleriniň biziň döwletlerimiziň sazlaşykly we netijeli işleriniň oňyn mysaly bolandygyny bellemek isleýärin. Bu forumlaryň netijeleri häzir Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda syýasy-diplomatik gatnaşyklary işjeňleşdirmekde, bilelikdäki ykdysady taslamalary durmuşa geçirmekde, biziň halklarymyzyň arasyndaky ynsanperwer gatnaşyklary giňeltmekde öz beýanyny tapýar.

Ýurtlarymyzyň Hökümetlerine ýokarda agzalan duşuşyklaryň netijeleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna çuňňur seljerme geçirmegi, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň garamagyna orta möhletli döwre niýetlenen, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamagy tabşyrmagy teklip edýärin. Bu resminamanyň taslamasy boýunça deslapky işler eýýäm başlandy. Bize mümkin bolan iň gysga wagtda ony jemlemek hem-de biziň bilelikdäki işlerimiziň ileri tutulýan ugurlary kesgitleniljek “Ýol kartasyny” kabul etmek zerurdyr.

Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetiniň esasy düzüm bölegi energetika bolup durýar. Biziň ählimiz düýpli maksadymyzda bu ulgamda hyzmatdaşlygyň dürli ugurlary hem-de geljegi babatda garaýyşlarda bir pikirdediris. Türkmenistanyň bu başlangyç bilen çykyş etmeginde, ykdysady ösüşiň möhüm ýagdaýy hökmünde energiýa serişdeleriniň iberilişiniň ygtybarlylygy we durnuklylygy barada Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamalaryny sebitiň ýurtlarynyň birnäçe gezek we biragyzdan goldamagy munuň subutnamasy boldy.

BMG-niň resminamalaryna esaslanyp, biz Merkezi Aziýada sebitiň içinde energiýa geçirijilere bolan islegleri kanagatlandyrmak bilen birlikde, halkara üstaşyr geçelgeler arkaly dünýä bazarlaryna çykarmaga gönükdirilen howpsuz, durnukly energetika hyzmatdaşlygy üçin oňaýly syýasy-hukuk we ykdysady şertleri döretmek ugrundaky ýol bilen barýarys.

Biziň sebitimiziň ägirt uly tebigy-çig mal serişdeleriniň bardygyny hem-de onuň geografiýa taýdan ýerleşişiniň artykmaçlyklaryny göz öňünde tutup, häzirki wagtda bizde ýokarda agzalan wezipeleri netijeli ýerine ýetirmek üçin hemme mümkinçilikleriň bardygyny pugta ynam bilen aýdyp bolar.

Energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly amala aşyrylmagynyň zerurdygy hem-de bu hyzmatdaşlygyň sebitiň içinde bolşy ýaly, onuň daşarky çäkleri boýunça hem kuwwatly energetika düzümini döretmäge gönükdirilmelidigi aýdyňdyr.

Ýokarda beýan edilenlerden ugur alyp, Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlaryna özara bähbitli şertlerde ýa-da olaryň çäkleriniň üsti bilen daşarky bazarlara öz tebigy gazynyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny aýtmak isleýärin.

Goňşy Özbegistana türkmen tebigy gazynyň iberilmegi, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý halkara gaz geçirijisiniň gurlup, ulanylmaga berilmegi gaz pudagynda netijeli hyzmatdaşlygyň mysallaryna öwrüldi.

Häzirki wagtda Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisiniň täze ugrunyň taslamasyny düzmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmak boýunça gepleşikleri işjeňleşdirmek meýilleşdirilýär. Şol ugur Täjigistanyň we Gyrgyzystanyň çäkleriniň üstünden hem çekilip bilner.

Şeýle mysallary elektroenergetika ulgamyndan hem getirip bolar. Türkmenistanyň Lebap we Mary welaýatlaryndaky kuwwatlyklary Merkezi Aziýanyň döwletlerine elektroenergiýanyň iberilişini ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýle taslamalary durmuşa geçirmegiň biziň ýurtlarymyzyň ykdysadyýetlerini ösdürmäge oňat itergi berip biljekdigine, Merkezi Aziýada köptaraply energetika giňişligini kemala getirmäge ýagdaýlary döredip biljekdigine ynanýaryn. Hyzmatdaşlygyň bu ugruna ulgamlaýyn we anyk häsiýetli çemeleşmegi teklip edýärin.

Ulag ulgamy Merkezi Aziýa döwletleriniň hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň möhüm ugry bolupdy we şeýle bolmagynda galýar. Biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky, şeýle hem Merkezi Aziýanyň Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleri bilen ýük we ýolagçy gatnawlary üçin amatly şertleri bilelikde döretmelidigimize pugta ynanýaryn. Bu wezipe strategik maksadyň gazanylmagy — «Demirgazyk — Günorta» we «Gündogar — Günbatar» ugurlary boýunça ozal bar bolan ulag-üstaşyr geçelgeleriň netijeli işledilmegi hem-de täzeleriniň döredilmegi bilen gönüden-göni baglydyr. Şol ugurlarda Merkezi Aziýa möhüm baglanyşdyryjy halka bolup hyzmat etmäge gönükdirilendir.

Şunuň bilen baglylykda, ulag pudagynda bilelikde işlemegiň toplanan tejribesini ulanyp, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň utgaşykly ulag ulgamyny döretmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmegi teklip edýäris. Şunda bize hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryny, ilkinji nobatda, sebitüsti desgalary — awtomobil we demir ýollaryny, köprüleri we ulag düzüminiň beýleki zerurlyklaryny gurmak arkaly ugurlary kesgitlemek gerek.

Türkmenistanyň Hazar deňzinde öz port kuwwatlyklaryny Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisiniň bähbitlerine peýdalanmak üçin hödürlemäge taýýardygyny tassyklaýarys. Şunuň bilen baglylykda, Merkezi Aziýa — Hazar — Garadeňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmegi teklip edýäris.

Häzir möhüm wezipe biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky doly bahaly söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmekden, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmakdan, ony giňeltmekden we hil taýdan täzelemekden ybaratdyr. Şunda özara salgytlar we paçlar, ýeke-täk üstaşyr tölegleri kesgitlemek, gümrük we migrasiýa amallaryny ýeňilleşdirmek babatda kadalary hem-de düzgünleri sazlaşdyrmak meselelerini ara alyp maslahatlaşyp bolar. Şeýle hem haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak we diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça anyk seljermeler hem-de iş ýüzünde amala aşyryp boljak teklipler zerurdyr. Bize bu wezipäni çözmegiň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäştaraplaýyn iş edarasy gerek diýip pikir edýärin.

Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip edýärin. Onuň işine biziň sebitimizde iş tejribesi hem-de ýola goýlan hyzmatdaşlyk gatnaşyklary bolan daşary ýurtly hyzmatdaşlary hem çekmek bolar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň möhüm ugry daşarky gatnaşyklara, ilkinji nobatda, biziň goňşy ýurtlarymyza çykylmagydyr. Biz olara energetikada, ulag ulgamynda, söwdada bilelikdäki taslamalara gatnaşmagy teklip edip bileris. Biziň pikirimizçe, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Eýran, Owganystan, Pakistan, Hindistan, Orta Gündogaryň we Günorta Aziýanyň gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleri bilen ykdysady gatnaşyklar hem-de düzümleýin taslamalar boýunça hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň maksatlaýyn ýollaryny döretmegiň üstünde oýlanyşmak gerek.

Hormatly kärdeşler!

Biziň soňky duşuşygymyzdan bäri geçen döwür sebit howpsuzlygy babatda ýeňil bolmady. Goňşy Owganystandaky ýagdaýlar durnukly däl, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň serhetlerinden uzakda bolmadyk ýerde ýerleşen birnäçe beýleki sebitlerde dawaly ýagdaýlar bar. Şeýle şertlerde bizden aýratyn jogapkärçilik hem-de oýlanyşyklylyk talap edilýär. Biz doganlyk döwletler we halklar hökmünde biziň umumy öýümiz bolan Merkezi Aziýanyň berk we durnukly bolmagy üçin parahatçylygy, hoşniýetli goňşuçylygy hem-de özara düşünişilmegini ähli güýçlerimiz bilen pugtalandyrmalydyrys.

Biziň halklarymyz ähli döwürlerde özara goldaw bermegiň we raýdaşlygyň nusgasyny görkezip geldiler. Munuň özi şu gezek hem — dünýä ählumumy howp bolan täze görnüşli koronawirus ýokanjy bilen ýüzbe-ýüz bolan wagtynda hem şeýle bolýar.

Ine, eýýäm bir ýarym ýylyň dowamynda biziň ýurtlarymyz tagallalaryny birleşdirip, pandemiýanyň ýaýramagyna garşy göreşmekde bilelikde işjeň hereket edýärler. Derman serişdelerini, lukmançylyk enjamlaryny, degişli gorag serişdelerini we beýleki kömekleri ibermek bilen bir hatarda, Merkezi Aziýa döwletleri pandemiýanyň durmuş-ykdysady täsirlerini azaltmak maksady bilen, gysga döwürde söwda gatnaşyklaryny gerekli derejede goldamaga, ýükleri ugratmak, başlanan ykdysady taslamalary durmuşa geçirmek üçin mümkinçilikleri döretmäge gönükdirilen toplumlaýyn çäreleri işläp düzdüler we ornaşdyrdylar. Emma pandemiýa garşy göreşmek COVID-19 sebäpli ýüze çykýan töwekgelçilikleri azaltmagyň derejesi gönüden-göni bagly bolan meseleleri çözmäge ulgamlaýyn we ýokary hünär ussatlygy derejesinde çemeleşmegi talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, ylym diplomatiýasynyň ugry boýunça ýurtlarymyzyň lukmançylyk jemgyýetçilikleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegi hem-de koronawiruslaryň gelip çykyşlarynyň tebigatyny, şolar sebäpli döreýän keselleriň ýüze çykyşynyň görnüşlerini giňişleýin öwrenmäge, ýokanç keselleri bejermegiň hem-de olaryň öňüni almagyň täze usullaryny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip edýärin.

Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmegi maksadalaýyk hasaplaýaryn.

Biz Merkezi Aziýadaky ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça tagallalaryň utgaşdyrylmagyny sebitleýin hyzmatdaşlygyň esasy meseleleriniň hataryna goşýarys. Ilkinji nobatda, gürrüň Araly halas etmek, ýerleriň ýaramazlaşmagyna we çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary gorap saklamak we suw serişdelerinden oýlanyşykly peýdalanmak barada barýar. Bu ugurlarda biziň oňat işläp taýýarlamalarymyz bar, sebit we halkara derejelerinde möhüm çözgütler kabul edildi.

Mundan beýläk-de öňe hereket etmegi dowam etmek, BMG-niň ýöriteleşdirilen halkara düzümlerini, edaralaryny, maliýe institutlaryny has işjeň çekmek gerek. Sebitiň ekologiýa gün tertibinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Ýer ýüzüniň beýleki ýurtlary hem-de sebitleri bilen özara hereketleriniň görnüşleri özüni oňat görkezdi. Beýan edilen ugurlar boýunça biziň ýurtlarymyz bilen ulgamlaýyn hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary giňeltmek gerek.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Men biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň we hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer we adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň we däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip çözüp bilmejek meselämiziň ýokdugyna ynanýaryn.

Biziň öňümizde çynlakaý we giň gerimli wezipeler durýar. Olaryň ählisine Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hötde gelip biljekdigine ynanýaryn. Şu günki duşuşygymyz hem-de biziň gatnaşyklarymyzyň soňky ýyllarynyň ählisiniň yzygiderliligi şol wezipeleriň çözülmegine gönükdirilendir.

Hormatly döwlet Baştutanlary!
Hormatly duşuşyga gatnaşyjylar!

Şu gün gyzyklanma bildirilen, netijeli we giňişleýin pikir alyşmalar boldy, köp sanly örän peýdaly hem-de mazmunly teklipler aýdyldy. Olaryň ählisi biziň mundan beýläkki hereketlerimiziň peýdasyna bolup, geljekde anyk işler üçin many-mazmunly, bitewi meýdançany kemala getirer.

Mejlisimiziň dowamynda bäş doganlyk döwletleriň we halklaryň dostlugyny hem-de hyzmatdaşlygyny yzygiderli we gyşarnyksyz pugtalandyrmagyň, biziň jebisligimizi, hoşniýetli goňşuçylygymyzy, taryhy ykballarymyzyň ýakynlygyny we bölünmezligini gorap saklamagyň zerurdygy baradaky pikir eriş-argaç bolup geçdi. Häzirki döwürde şeýle düşünjeler aýratyn gymmatlyga eýedir. Olara eýerilmegi bilelikde uly üstünlikleri we ýeňişleri gazanmaga, kynçylyklary ýeňip geçmäge, birek-biregi goldamaga, dünýä giňişlikler ulgamynda öz ornuňa oňat düşünmäge hem-de ony dogry kesgitlemäge kömek edýär.

Bu duşuşyk biziň döwletlerimiziň hem-de olaryň ýolbaşçylarynyň el-ele berip, birek-birek bilen habarlaşyp, aýdyň netijeleri gazanmak arkaly öňe gitmäge syýasy erkini, ymtylyşyny we aýgytlylygyny ynamly tassyklady. Munuň gazak, gyrgyz, täjik, türkmen we özbek halklarynyň hakyky bähbitlerine laýyk gelýändigi, olaryň öňde goýlan maksatlara ýetmäge ynamyny berkidýändigi şübhesizdir.

Pursatdan peýdalanyp, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy hanym Natalýa Germana Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşandygy üçin minnetdarlyk bildirmek hem-de oňa jogapkärli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etmek isleýärin.

Men döwletleriň Baştutanlaryna hem-de wekiliýetleriň agzalaryna netijeli işleri üçin minnetdarlyk bildirýärin.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogynyň hem-de Hazar deňziniň kenarynda guralýan beýleki halkara çärelere gatnaşýan BMG-niň Baş sekretarynyň ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysyna ýurdumyzda geçirilýän halkara forumlara hem-de taryhy ähmiýetli şanly wakalara işjeň gatnaşýandygy üçin minnetdarlyk bildirip, Milletler Bileleşiginiň ýöriteleşdirilen düzümleri bilen netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigini beýan etdi.

Bellenilişi ýaly, türkmen tarapy sebitiň döwletleri bilen ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn görnüşde, şol sanda iri halkara guramalaryň çäklerinde gatnaşyklary mundan beýläk-de sazlaşykly ösdürmek üçin ähli çäreleri görer.

BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysy sebitiň ösüşi üçin uly ähmiýete eýe bolan halkara çärelere gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirip, munuň özi üçin uly mertebedigini aýtdy.

Nygtalyşy ýaly, dünýäde emele gelen çylşyrymly ýagdaýy hasaba almak bilen, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň şu gezekki konsultatiw duşuşygy örän möhüm wakadyr, ol parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmekde, sebitiň durnukly ösüşi üçin täze mümkinçilikleri açar.

Hanym Natalýa German sebitiň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna gatnaşyjylaryň adyndan döwlet Baştutanymyza parahatçylygy pugtalandyrmak, gender deňligini hem-de zenanlaryň hukuklaryny we azatlyklaryny üpjün etmek işlerinde öňe sürýän oňyn başlangyçlary üçin hoşallyk bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hoşniýetli sözleri üçin minnetdarlyk bildirip, Türkmenistanyň geljekde hem sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy hem-de durmuş abadançylygyny üpjün etmek üçin ähli tagallalary etjekdigini nygtady.

Awa­za, 6-njy aw­gust (TDH). Şu gün «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedow Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­na gat­naş­mak üçin Türk­me­nis­ta­na ge­len Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew bi­len du­şuş­dy.

Dost­luk­ly ýurt­la­ryň Li­der­le­ri mä­hir­li sa­lam­la­şyp, mi­ze­mez dost­luk­ly we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­na esas­lan­ýan döw­le­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy­nyň ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­ma­ga, şo­nuň ýa­ly-da, se­bit we hal­ka­ra gün ter­ti­bi­niň mö­hüm me­se­le­le­ri bo­ýun­ça öza­ra pi­kir alyş­ma­ga dö­rän müm­kin­çi­li­ge ka­na­gat­lan­ma bil­dir­di­ler.

Pre­zi­dent Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew, öz no­ba­tyn­da, Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Türk­me­nis­tan bi­len köpugur­ly hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge yg­rar­ly­dy­gy­ny tas­syk­la­mak bi­len, türk­men Li­de­ri­ni şan­ly wa­ka — BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 75-nji ses­si­ýa­sy­nyň 96-njy ple­nar mej­li­sin­de Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň baş­lan­gy­jy bi­len öňe sür­len “Ko­ro­na­wi­rus ke­se­li­niň (COVID-19) pan­de­mi­ýa­sy we on­dan soň­ky dö­wür­de dur­nuk­ly ösüş üçin üz­nük­siz we yg­ty­bar­ly hal­ka­ra ulag da­şa­ma­la­ry üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len ula­gyň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­syn­da­ky ara­bag­la­ny­şy­gy ber­kit­mek” at­ly Ka­rar­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi bi­len gut­la­dy. Öz­be­gis­ta­nyň Baş­tu­ta­ny­nyň bel­leý­şi ýa­ly, bu wa­ka Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ne esas­lan­ýan da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň ýo­ka­ry ne­ti­je­li­li­gi­niň no­bat­da­ky su­but­na­ma­sy bo­lup dur­ýar.

Ozal ga­za­ny­lan yla­la­şyk­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len bag­ly­lyk­da, du­şu­şyk­da iki­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi giň­den ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Söh­bet­deş­ler ne­ti­je­li we uzak­ möh­let­le­ýin hyz­mat­daş­ly­gy yzy­gi­der­li ös­dür­mek üçin ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­riň bar­dy­gy­ny ka­na­gat­lan­ma bi­len bel­läp, ony ne­ti­je­li dur­mu­şa ge­çir­me­gi üp­jün et­mä­ge taý­ýar­dyk­la­ry­ny tas­syk­la­dy­lar.

Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň hä­zir­ki kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­nyň äh­mi­ýe­ti bel­le­nil­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedow Türk­me­nis­ta­nyň se­bi­tiň umu­my me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­dä­ki hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­ma­ga aý­ra­tyn mö­hüm äh­mi­ýet ber­ýän­di­gi­ni hem-de onuň pa­ra­hat­çy­lyk­ly hem-de dur­nuk­ly ösü­şi­ni, bar bo­lan me­se­le­le­riň äh­li­si­ni di­ňe sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik se­riş­de­ler ar­ka­ly çöz­me­gi üp­jün ed­ýän yg­ty­bar­ly hem-de ne­ti­je­li gu­ral­la­ry dö­ret­mek ug­run­da çy­kyş ed­ýän­di­gi­ni nyg­ta­dy.

Pre­zi­dent Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew öz no­ba­tyn­da se­bit gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek bi­len bag­ly­lyk­da, «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da ge­çi­ril­ýän Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­nyň hem-de oňa ba­gyş­la­ny­lan hal­ka­ra fo­rum­la­ryň we çä­re­le­riň äh­mi­ýe­ti­ni bel­le­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň äh­lu­mu­my baş­lan­gyç­la­ryn­da my­na­syp be­ýa­ny­ny ta­pan da­şa­ry sy­ýa­sat ug­ru­nyň se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mä­ge tä­ze iter­gi ber­jek­di­gi­ne ynam bil­dir­di.

Şun­da öz­bek Li­de­ri Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedowyň kö­pu­gur­ly döw­le­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny iler­let­mek, öza­ra dü­şü­niş­mek ýag­da­ýy­ny eme­le ge­tir­mek we iki­ta­rap­la­ýyn hem-de tu­tuş se­bit de­re­je­sin­de öza­ra dü­şü­niş­mek we gol­daw ýag­da­ýy­ny dö­ret­mek üçin mö­hüm ugur hök­mün­de sy­ýa­sy diao­lo­gy çuň­laş­dyr­mak işin­dä­ki iş­jeň or­nu­ny bel­le­di.

Du­şu­şy­gyň ahy­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň we Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Baş­tu­tan­la­ry däp bo­lan dost­luk­ly döw­le­ta­ra gat­na­şyk­la­ryň mun­dan beý­läk-de pug­ta­lan­dy­ryl­jak­dy­gy­na ynam bil­di­rip, iki ýur­duň halk­la­ry­na pa­ra­hat­çy­lyk, aba­dan­çy­lyk we ro­waç­lyk ar­zuw et­di­ler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzda döwlet sapary bilen bolýan hem-de Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşýan Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz özara bähbitlilige, ynanyşmaga we birek-biregi hormatlamaga esaslanýan ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň gazanylan derejesine kanagatlanma bildirdi. Bellenilişi ýaly, ýola goýlan netijeli hyzmatdaşlyk iki döwletiň bähbitlerine laýyk gelýär hem-de ählumumy parahatçylygy, durnukly ösüşi we howpsuzlygy saklamak üçin ygtybarly esas bolup hyzmat edýär.

Belent mertebeli myhman mähirli kabul edilendigi hem-de Hazaryň ajaýyp kenarynda geçirilýän we halkara giňişliginde Türkmenistanyň abraýynyň ýokarlanmagynyň nobatdaky subutnamasy bolup durýan çäreleriň ýokary derejede guralandygy üçin hoşallyk sözlerini beýan etdi.

Duşuşygyň barşynda ozal gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmagyň barşyna hem-de döwletara gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlaryna üns berildi. Olaryň netijeli häsiýeti syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek we has-da pugtalandyrmak üçin uly mümkinçilikleri açýar.

Söhbetdeşligiň çäklerinde taraplar Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň gün tertibiniň meseleleri boýunça pikir alyşdylar. Söhbetdeşler sebiti has-da ösdürmek meselesini ara alyp maslahatlaşmak bilen, ähli ugurlarda netijeli, köptaraplaýyn gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin uly mümkinçilikleriň bardygyny bellediler.

Merkezi Aziýada parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça garaýyşlaryň meňzeşdigi bellenildi, bu sebitde ykdysady gatnaşyklary giňeltmek durnukly ösüşiň esasy şerti bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, sebit boýunça gatnaşyklaryň taryhynda täze tapgyr bolup durýan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň aýratyn orny bellenildi.

Duşuşygyň ahyrynda iki ýurduň Baştutanlary biri-birine döwlet işinde üstünlikleri arzuw edip, ynanyşmagyň we özara düşünişmegiň ýokary derejesi mahsus bolan özara bähbitli gatnaşyklary has-da giňeltmegiň ygtybarly kepillendirijileri boljakdyklaryna ynandyrdylar.

Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Emomali Rahmon dostlukly gatnaşyklara we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine ygrarlydyklaryny ýene bir gezek tassyklap, Türkmenistanyň we Täjigistanyň doganlyk halklaryna bagtyýarlyk, parahatçylyk we abadançylyk arzuw etdiler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin Türkmenistana gelen Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew bilen duşuşygy boldy.

Milli Liderimiz belent mertebeli myhmany mähirli garşylap, ikitaraplaýyn esasda bolşy ýaly, köptaraplaýyn esasda hem iri halkara guramalaryň hem-de abraýly sebit düzümleriniň ugry boýunça üstünlikli ösdürilýän netijeli döwletara gatnaşyklaryň ýokary derejesini kanagatlanma bilen belledi.

Dostlukly döwletiň Baştutany, öz nobatynda, şu gezekki ýokary derejeli duşuşygyň guralandygy hem-de mähirli garşylanandygy üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirip, Gazagystanyň sebitiň möhüm wezipelerini çözmekde Türkmenistanyň oňyn garaýyşlaryny hem-de öňe sürýän parahatçylygy, howpsuzlygy üpjün etmegiň maksatlaryna kybap gelýän möhüm başlangyçlaryny doly goldaýandygyny aýtdy.

Taraplar söhbetdeşligiň barşynda öňde boljak konsultatiw duşuşygyň gün tertibine girizilen meseleler boýunça pikir alyşdylar, duşuşykda sebiti mundan beýläk-de ösdürmek bilen baglanyşykly möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşylar. Söhbetdeşler ähli möhüm ugurlar boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin giň mümkinçilikleriň bardygyny belläp, Merkezi Aziýanyň halklarynyň abadançylygyny hem-de ösüşini üpjün etmäge ýardam etjek täze bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak üçin goňşy ýurtlaryň tagallalaryny birleşdirmegiň zerurdygyny nygtadylar.

Ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek hem-de syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlygy geljekde hem berkitmek hem-de ösdürmek üçin açylýan uly mümkinçilikler nukdaýnazaryndan türkmen-gazak gatnaşyklarynyň ileri tutulýan wezipelerine uly üns berildi.

Iki Hazarýaka döwletleriň Baştutanlary söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň möhümdigine aýratyn üns berip, bar bolan mümkinçilikleri durmuşa geçirmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak, maýa goýum işjeňligini höweslendirmek, işewürler toparlarynyň arasynda netijeli gatnaşyklary ýola goýmak üçin bar bolan ähli mümkinçilikleriň doly herekete getirilmeginiň zerurdygyny nygtadylar.

Ulag-kommunikasiýalar pudagy ýaly örän möhüm ugurda hyzmatdaşlyk ara alnyp maslahatlaşylan aýratyn mesele boldy, munuň özi goňşy ýurtlaryň çäk taýdan amatly ýerleşmegi hem-de üstaşyr mümkinçilikleri bilen şertlendirilendir.

Duşuşygyň ahyrynda Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Kasym-Žomart Tokaýew iki ýurduň doganlyk halklaryna iň gowy arzuwlaryny beýan edip, döwletara gatnaşyklara mahsus bolan özara düşünişmegiň hem-de ynamyň ýokary derejesiniň geljekde hem däp bolan türkmen-gazak gatnaşyklaryny giňeltmegiň ygtybarly kepili bolup hyzmat etjekdigine ynam bildirdiler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin ýurdumyza gelen Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz Gyrgyz Respublikasynyň Baştutany bilen mähirli salamlaşyp, häzirki wagtda täze şertlerde gaýtadan dikeldilýän Beýik Ýüpek ýolunyň söwda-ykdysady hem-de medeni ýörelgeler arkaly bagly bolan goňşy döwletler bilen netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmegiň ýurdumyzyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny nygtady.

Belent mertebeli myhman mähirli kabul edilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallygyny beýan edip, Türkmenistana ýene-de gelip görmäge hem-de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilýän Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerindäki dabaralara gatnaşmaga şatdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, gyrgyz Lideri Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmäge Türkmenistanyň Prezidentiniň aýratyn üns berýändigini belledi.

Gyrgyzystanyň Baştutany Sadyr Žaparow ýurdumyza nobatdaky gezek gelmek bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda giň gerimli özgertmeleriň amala aşyrylýandygyny, Hazaryň kenarynda dynç alyş düzüminiň gözüň alnynda özgerýändigini, munuň bolsa ýokary baha mynasypdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz hoşniýetli sözler üçin minnetdarlyk bildirip, ýurdumyzyň Merkezi Aziýada özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak hem-de giňeltmek ugrunda çykyş edýändigini belledi, türkmen halkyny sebitiň halklary bilen köpasyrlyk taryhy-medeni we dost-doganlyk gatnaşyklary birleşdirýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň Liderleriniň şu gezekki duşuşygynyň hem-de oňa bagyşlanyp geçirilýän forumlaryň we halkara derejeli çäreleriň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklaryň ösmegine, şeýle hem olaryň syýasy, ykdysady, medeni, ynsanperwer ulgamlarda halkara hyzmatdaşlygy üçin amatly sebit hökmünde dünýä gatnaşyklaryna işjeň goşulyşmagyna täze itergi berjekdigine ynam bildirdi.

Söwda, energetika, ulag, ekologiýa we beýleki ulgamlar ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görkezildi.

Gyrgyz Respublikasynyň Baştutany wezipesinde Sadyr Žaparowyň şu ýylyň iýun aýynda Türkmenistana bolan ilkinji saparynyň barşynda ýokary derejede gazanylan ylalaşyklaryň iki ýurduň strategik hyzmatdaşlyga üýtgewsiz ygrarlydygyny görkezendigi aýratyn bellenildi.

Söhbetdeşler halkara giňişlikde geljekde hem oňyn hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny tassyklap, sebit we ählumumy gün tertibiniň özara gyzyklanma döredýän möhüm meseleleri boýunça pikir alyşdylar. Şunda Gyrgyz Respublikasynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň hem-de öňe sürýän döredijilikli başlangyçlarynyň doly goldanylýandygy bellenildi.

Prezident Sadyr Žaparow ulag-üstaşyr ýollarynyň mümkinçiliklerini peýdalanmak, häzirki döwrüň wehimlerine garşy durmak ýaly meseleleri çözmekde ýurdumyzyň ornuna ýokary baha bermek bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň teklibi boýunça Hazar deňziniň kenarynda guralan halkara ähmiýetli çäreleriň sebitde hyzmatdaşlygy giňeltmäge ýardam etjekdigine ynam bildirdi.

Taraplar dürli ulgamlarda gatnaşyklary ösdürmekde Hökümetara türkmen-gyrgyz toparynyň ornuny nygtap, işewür duşuşyklaryň, şol sanda işewürler toparlarynyň arasynda gepleşikleriň geçirilmeginiň, ylym-bilim, medeni gatnaşyklary giňeltmegiň ähmiýetini bellediler.

Duşuşygyň ahyrynda Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Sadyr Žaparow Türkmenistan bilen Gyrgyz Respublikasynyň arasyndaky däbe öwrülen dostlukly gatnaşyklaryň mizemezdigini ýene bir gezek nygtap, iki ýurduň halklaryna parahatçylyk, abadançylyk we rowaçlyk baradaky arzuwlaryny beýan etdiler.

2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Türkmenistanyň Türkmenbaşy şäherinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi.

Ykdysady forumyň işine Merkezi Aziýa ýurtlarynyň döwlet dolandyryş edaralarynyň, telekeçilik we maýa goýum düzümleriniň, banklaryň, maliýe guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary we wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň çäginde Merkezi Aziýa sebitinde goşulyşmak hyzmatdaşlygy, köptaraplaýyn söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygy, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ileri tutulýan ykdysady pudaklarynda goşulyşmak işlerini çuňlaşdyrmak meseleleriniň giň topary ara alnyp maslahatlaşyldy we özara pikir alşyldy.

Şu ugurlar, ýagny Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri; energetika we himiýa ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlary; ulag-logistika pudagynda hyzmatdaşlyk boýunça mowzuklaýyn bölümler guraldy.

Merkezi Aziýa sebitindäki döwlet-hususy hyzmatdaşlygyň ösüşi baradaky meselelere uly üns berildi.

Foruma gatnaşyjylar bu forumyň şeýle ýokary derejede geçirilmeginiň, Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna gabat gelmeginiň, 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlarynyň Gün tertibini ýerine ýetirmek üçin hyzmatdaşlygyň täze şertlerini işläp taýýarlamagyň çäginde ykdysady taýdan goşulyşmagyň ileri tutulýan ugurlaryny hemmetaraplaýyn ara alyp maslahatlaşmak üçin aýratyn amatly mümkinçilikleri döredendigini bellediler.

Foruma gatnaşyjylar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň ysnyşykly gatnaşyklarynyň we özara baglylygynyň, ýurtlarymyzyň baýlyklaryny bilelikde we utgaşykly peýdalanmak arkaly iň ýokary derejede durmuş-ykdysady netijäni gazanmak nukdaýnazaryndan obýektiw häsiýete eýedigini aýratyn bellediler. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ägirt uly önümçilik we ylmy-tehniki mümkinçiliklerine eýe bolup, taryhy taýdan halklarymyzyň bilelikdäki tagallalary bilen döredilen, bazar usullaryndan we utgaşdyrylan hereketlerden ýerlikli peýdalanyp, şol sanda uly möçberli daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek we döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň usullaryndan netijeli peýdalanmak bilen, ykdysady ösüşiň düýpgöter täzelenmegi üçin zerur derejäni üpjün edip biler. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ösýän ykdysadyýetleriniň häzirki zaman ulgamlaryny emele getirmek üçin senagat we ulag pudagynda, işewür düzümlerde, maliýe guramalarynda serişdeleriň jemlenmeginiň möhüm ähmiýeti bellenildi.

Forumyň işiniň netijeleri boýunça, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň mümkinçiliklerini giňeltmäge we netijeli ulanmaga we olaryň durnukly hem-de sazlaşykly ykdysady ösüşini gazanmaga, olaryň ykdysadyýetini berkitmäge hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmäge gönükdirilen maslahatlar işlenip düzüldi.

Foruma gatnaşyjylar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara bähbitli hyzmatdaşlygyny utgaşdyrmaga we berkitmäge gönükdirilen birnäçe teklipleri taýýarladylar:

1. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetleriniň durnukly we kadaly ösmegi üçin amatly şertleri döretmek maksady bilen, ykdysady taýdan sebitleýin goşulyşmagy mundan beýläk-de ösdürmegi üpjün etmek;

2. Bäsleşikli gatnaşyklaryň täsirli ulgamynyň emele gelmegine işjeň goldaw bermek, harytlar we hyzmatlar bazarlaryny kadalaşdyrmak we ösdürmek üçin kadalaşdyryjy hukuk binýadyny kämilleşdirmek, halkara düzgünleri we kadalary göz öňünde tutup, özara söwdada iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmek;

3. Sebit söwdasyndaky administratiw we tehniki päsgelçilikleri azaltmak üçin iň kämil tejribäni işjeň ulanmak;

4. Maýa goýum we innowasiýa taslamalaryny durmuşa geçirmek üçin, geljegi uly bolan maliýe gurallaryny döretmek boýunça işleri güýçlendirmek;

5. Iri üpjünçilik taslamalar bilelikde durmuşa geçirilende özara sebitiçi maýa goýumlaryny artdyrmak üçin amatly şertleri döredip, maýa goýum ulgamyndaky hyzmatdaşlygy berkitmek;

6. Ýangyç-energetika, himiýa we ulag-logistika ugurlarynda bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilen döwletara işlerini utgaşdyrmagyň derejesini ýokarlandyrmak;

7. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň işewür toparlarynyň arasynda ykdysadyýetiň ileri tutulýan ugurlarynda, şol sanda ýangyç-energetika, himiýa, ulag-logistika ugurlarynda geljegi uly bolan bilelikdäki taslamalary taýýarlamaga we öňe sürmäge gönükdirilen hyzmatdaşlygyň usullaryny ösdürmek;

8. Eksport amallaryny geçirmäge hemaýat edýän maglumat ulgamlaryny birleşdirmek arkaly kanunçylyk binýadyny sazlaşdyrmak işine ýardam bermek;

9. Söwda ulgamlaryny döretmek we ösdürmek boýunça tagallalary birleşdirmek;

10. Söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek we Merkezi Aziýa ýurtlarynda goşulyşmak taslamalaryny durmuşa geçirmek maksady bilen, döwlet-hususy hyzmatdaşlygyň iň oňat tejribesiniň durmuşa geçirilmegine ýardam bermek;

11. Söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygy, telekeçilik subýektleriniň önümçilik-tehnologik, ylmy-tehniki hyzmatdaşlygyny sebitleýin maliýe, guramaçylyk we maglumat-maslahat beriş taýdan goldamagyň ulgamynyň netijeliligini ýokarlandyrmak;

12. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň işewür toparlarynyň arasynda söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyna ýardam bermek maksady bilen CAREC, SPECA we beýleki sebitleýin hem-de halkara guramalary, şeýle hem hyzmatdaşlygyň görnüşleri bilen gatnaşyklary ýola goýmak we çuňlaşdyrmak;

13. Merkezi Aziýa sebitiniň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerini bilelikde ösdürmegiň ýollaryny işläp düzmek;

14. Sebitiň dünýä syýahatçylyk bazaryndaky ornuny berkitmek maksady bilen, sebitiň ýeke-täk syýahatçylyk önümini we markasyny ösdürmek hem-de öňe sürmek arkaly syýahatçylyk pudagynda özara gatnaşyklary we hyzmatdaşlygy giňeltmek;

15. Täze serhetüsti ugurlary döretmek arkaly sebitara syýahatçylygy ösdürmek;

16. Sanlylaşdyrmak, şol sanda elektron hökümet ulgamynyň meseleleri boýunça tejribe alyşmak;

17. Senagat kooperasiýasyny ösdürmek, her ýurduň deňeşdirilen artykmaçlyklary esasynda goşmaça gymmatyň ulgamyny emele getirmek;

18. Ulag aragatnaşygymyzy çuňlaşdyrmaga oňyn täsir ýetirjek harytlaryň gümrük taýdan resmileşdirilmegi we serhetden geçirilmegi bilen bagly düzgünleri sazlaşdyrmak we sanlylaşdyrmak boýunça tagallalary birleşdirmek;

19. Ulag-aragatnaşyk pudagyndaky päsgelçilikleri ýüze çykarmak we aradan aýyrmak boýunça işleri güýçlendirmek, aragatnaşyk kuwwatyny we deňiz ýollaryna çykmak mümkinçiligini ýokarlandyrmak maksady bilen, täze ulag-logistika geçelgeleriniň açylmagyna we ösdürilmegine işjeň ýardam bermek;

20. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyny sebitleýin derejede, şol sanda sebitleýin forumlary we konferensiýalary geçirmek arkaly höweslendirmek;

21. Özara ylalaşyk boýunça Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyny geçirmek.

Foruma gatnaşyjylar forumyň yzygiderli geçirilmeginiň möhümdigini belläp, forumyň netijeleri boýunça işlenip düzülen we Jemleýji resminamada görkezilen maslahatlaryň işjeň sebitleýin hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiliginiň we goşulyşmagynyň yzygiderli ösmegine ýardam berjekdigine, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiligi we döwletara zähmet bölünişigi, önümçiligiň ýöriteleşdirilmegi we kooperirlenmegi, özara peýdaly söwda we maýa goýumlary esasynda ykdysady ösüşiniň hil taýdan täze derejä ýetmegine ýardam berjekdigine ynam bildirýärler.

Ykdysady foruma gatnaşyjylar ykdysady forumyň ýokary derejede guralandygy we myhmansöýerligi üçin Türkmenistanyň hökümetine minnetdarlyk bildirdiler.

Türkmenistan, Türkmenbaşy ş. 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty.