Mälim bolşy ýaly, gojaman Hazaryň türkmen kenarynda ýerleşen «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde ähmiýetli halkara çäreleriň ýene-de bäşisi guraldy.

Olaryň birinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy;

ikinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy;

üçünjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi;

dördünjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly;

bäşinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň gala-konserti.

Şu makalalar tapgyryny şol çärelere bagyşlanan habarlar açýar. Olar sebit gatnaşyklarynyň täze ugurlaryny görkezmek hem-de sammite has giň gerimli häsiýeti çaýyp, onuň resmi maksatnamasynyň üstüni ýetirmek bilen çäklenmän, eýsem, köpasyrlyk taryhy-medeni, dostluk, doganlyk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary bilen birleşen sebitiň döwletleriniň halklaryny has-da ýakynlaşdyrmaga mynasyp goşandyny goşdy.

1. Ykdysady forum — dünýä hojalyk gatnaşyklaryny ösdürmegiň möhüm şerti

6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan hem-de hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilen sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy möhüm wakalaryň birine öwrüldi. Ozal habar berlişi ýaly, oňa Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň hem-de Türkmenistanyň Hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, şeýle hem habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

«Awaza» milli syýahatçylyk zolagy soňky ýyllarda ýokary derejeli duşuşyklaryň, halkara we sebit ähmiýetli iri çäreleriň yzygiderli geçirilýän ýerine öwrüldi. Bu ýerde ähli babatda dünýä ölçeglerine kybap gelýän döwrebap düzüm döredildi.

Döwletara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryny we mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmak, degişli ugurda möhüm wezipeleri kesgitlemek hem-de sazlaşykly çözgütleri işläp taýýarlamak üçin açyk meýdança öwrülen forum halkara bileleşigi tarapyndan hem uly gyzyklanma döretdi. Onuň gün tertibine girizilen hem-de söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat we ulag-aragatnaşyk ulgamlarynda netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmek bilen bagly bolan meseleler sebitde, şeýle hem sebitara derejede, häzirki zaman dünýä hojalyk işlerinde netijeli gatnaşyklary ösdürmek nukdaýnazaryndan hem aýratyn ähmiýete eýe bolup durýar.

Bitarap Türkmenistan sebitde netijeli gatnaşyklary ilerletmekde işjeň orny eýeläp, sebitiň strategik ähmiýetinden hem-de ägirt uly kuwwatyndan ugur alyp, hyzmatdaşlyga yzygiderli we toplumlaýyn çemeleşmek hem-de oňa täze itergi bermek ugrunda çykyş edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady we senagat kuwwatyny berkitmek, integrasiýa gatnaşyklaryny giňeltmek, halklaryň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen iri möçberli maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak dünýä ykdysadyýetiniň globallaşma şertlerinde olary ösdürmegiň esasy ugurlary bolup durýar. Soňky ýyllarda Merkezi Aziýa döwletleriniň her birinde innowasion senagaty hem-de ösen ulag düzümini döretmäge gönükdirilen anyk ädimler ädildi. Şonuň bilen birlikde, olar häzir sebitiň içinde, şeýle hem beýleki döwletler we halkara ykdysady guramalar bilen özara gatnaşyklarda hyzmatdaşlygyň täze, döwrebap görnüşleri we nusgalarydyr. Olar dünýä ykdysadyýetiniň üýtgäp durýan ýagdaýlaryna, täze ykdysady merkezleriň döredilmegine, innowasiýalaryň, sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna kybap gelmelidir. Bularyň ählisi özara bähbitli hyzmatdaşlygyň häsiýetini gaýtadan kesgitlemegi, täze, geljegi uly bolan ugurlara çykylmagyny talap edýär.

Milli Liderimiziň Gutlagynda belleýşi ýaly, ara alnyp maslahatlaşyljak möhüm meselelere öz çemeleşmelerini beýan etmek bilen, Merkezi Aziýa strategik ähmiýetli, şeýle hem köp asyrlaryň dowamynda biziň ýurtlarymyzyň çäklerinden geçen Beýik Ýüpek ýolunyň aýrylmaz we örän möhüm bölegi bolan sebit hökmünde garaýyşlardan ugur alýar.

“Türkmenistan öz hyzmatdaşlary bilen has ýakyn ykdysady hem-de ylmy-tehniki taýdan goşulyşmaga gyzyklanma bildirýär” diýlip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Gutlagynda döwletimiziň möhüm ugurlarda bilelikde işlemäge, toplan tejribesini paýlaşmaga taýýardygy nygtalýar.

Geçen hepdede, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan forumyň dünýä ykdysadyýetinde emele gelen wehimleriň dowam edip, ähli ýurtlaryň we sebitleriň, şol sanda Merkezi Aziýanyň ykdysadyýetine gös-göni täsir eden döwründe geçirilmegi onuň tapawutly aýratynlygydyr. Bu bolsa diňe çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga däl-de, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurdygyny şertlendirýär. Şunuň bilen baglylykda, forumyň gün tertibi Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň esasy ugurlaryna gabat gelip, hormatly Prezidentimiz ýurtlarymyzyň arasyndaky doly bahaly söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmegiň, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmagyň, ony giňeltmegiň we hil taýdan täzelemegiň şolaryň ileri tutulýan ugurlary bolup durýandygyny belledi. Şondan ugur almak bilen, döwlet Baştutanymyz birnäçe başlangyçlary beýan etdi. Şolaryň biri-de orta möhletli döwre niýetlenen, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak bilen bagly meseledir.

Milli Liderimiz bu wezipäni çözmegiň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäştaraplaýyn iş edarasyny döretmegiň maksadalaýykdygy barada aýdyp, muňa daşary ýurtly hyzmatdaşlary çekmek mümkinçiligi bilen Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sebitiň ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň möhüm ugry hökmünde daşary ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegi, ilkinji nobatda, munuň energetika, ulag, söwda ulgamlarynda bilelikdäki taslamalara gatnaşmagy teklip edip boljak goňşy döwletler bilen amala aşyrylmalydygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Eýran, Owganystan, Pakistan, Hindistan, Orta Gündogaryň we Günorta Aziýanyň gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleri bilen ykdysady gatnaşyklar hem-de düzümleýin taslamalar boýunça hyzmatdaşlygyň maksatlaýyn ýollaryny döretmegiň üstünde oýlanyşmak teklip edildi. Bu meseleler umumy abadançylygyň maksatlaryna kybap gelýän sebit hyzmatdaşlygyny has-da giňeltmäge, maýa goýum işjeňligini höweslendirmäge, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň okgunly ösmegine ýardam etmäge gönükdirilen ykdysady forumyň barşynda hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň öz çykyşynda belleýşi ýaly, Türkmenistan esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlaryny ileri tutýar. Hyzmatdaşlygyň bu ugurlaryna garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň umumylygy Merkezi Aziýa döwletleri üçin iş ýüzündäki gatnaşyklar babatda degişli şertleri döredýär. Bu ýerde gürrüň bir bitewi maksatlaryň ikisi dogrusynda barýar: birinjiden, sebitiň içinde netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ikinjiden, häzirki zaman geoykdysadyýetiniň möhüm subýekti hökmünde kontinental we dünýä hojalyk gatnaşyklaryny doly derejede gurmak hakynda barýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurtlarymyzyň eýe bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklaryny — strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmeginiň amatlyklaryny, uly möçberli serişde — çig mal serişdeleriniň baý goruny, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklylygyny doly peýdalanmagyň zerurdygy bellenildi.

Ýokarda görkezilen şertler Merkezi Aziýany uly we uzak möhletleýin daşarky maýa goýumlary üçin özüne çekiji sebite öwrüp, giň halkara hyzmatdaşlyk üçin mümkinçilikleri açýar. Şunda ýene bir zat aýdyň, ol hem agzalan mümkinçilikleri ýakynlaşdyrmak üçin degişli derejedäki itergini sebitiň döwletleriniň özi anyk ädimler, ozaly bilen, giň gerimli düzüm taslamalarynyň başyny başlamak arkaly amal etmelidir.

Soňky ýyllarda Türkmenistan milli, sebit hem-de halkara ulag-logistika we energetika ulgamyny yzygiderli ösdürýär, kämilleşdirýär. Ýurtda ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça döwrebap ugurdaş düzümiň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär.

Ýurduň gündogarynda gaz ýataklaryny Hazaryň kenary bilen birleşdiren «Gündogar — Günbatar» gaz geçirijisini gurmagyň milli taslamasy üstünlikli amala aşyryldy. Türkmen tebigy gazyny Hytaý Halk Respublikasyna ibermek boýunça strategik taslamanyň başy başlandy we durmuşa geçirildi.

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny gurmagyň taslamalaryna badalga berildi. Türkmenistandan Owganystana tarap geljekde Pakistanyň ýol-ulag düzümi bilen birleşdirilmegi göz öňünde tutulýan demir ýollar çekilýär.

Bu mysallar biziň sebitimizde we çäkleşýän zolaklarda iri taslamalary amala aşyrmagyň daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň goldaw bermegi we ýardam etmegi bilen amala aşyryp boljak wezipedigini görkezýär diýip, S.Berdimuhamedow belledi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan Merkezi Aziýa döwletleriniň şol ugurlar boýunça bilelikde işlemeginiň uly mümkinçiliklerini görýär hem-de sebit boýunça goňşularyna döwrebap ulag-logistika we energetika düzümini döretmek boýunça meýilnamalary işläp taýýarlamaga işjeň goşulmagy teklip edýär.

Sebitde söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy berkitmek we giňeltmek möhüm wezipe bolup durýar. Hoşniýetli goňşuçylygyň bilelikdäki tejribesine we däplerine daýanmak bilen, hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna täze itergi bermek, biziň ýurtlarymyzyň işewürleriniň arasynda özara gatnaşyklaryň ugurlaryny işjeň peýdalanmak, sebitiň içinde maýa goýumlaryny höweslendirmek, serhetýaka söwda-täjirçilik işine ýardam etmek zerurdyr.

Bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň umumy ykdysady kuwwaty netijeli ulanylyp, dünýä ösüşiniň häzirki meýillerine we esasy ugurlaryna, ozaly bilen, onuň tehnologik, sanly, ekologiýa düzümlerine tarap gönükdirilmelidir.

Şeýle hem Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň tagallalary, olaryň syýasy erki, öňdengörüjiligi we jogapkärçiligi netijesinde häzir sebitde ähli ugurlarda bilelikde işlemek üçin örän amatly şertleriň döredilýändigi bellenildi. Biziň umumy üstünligimiziň, öňde goýlan maksatlary we wezipeleri ýerine ýetirmegiň özeni şundadyr.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri, energetika we himiýa pudaklarynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri; ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlyk ýaly ugurlar boýunça guralan forumyň bölümler boýunça geçirilen mejlisleriniň gün tertibine girizilen meseleler boýunça pikir alşyldy. Şeýle hem sebitde döwlet-hususy hyzmatdaşlygy ösdürmek meselesine aýratyn üns berildi.

Foruma gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň sebit hyzmatdaşlygyny berkitmek we giňeltmek baradaky başlangyçlaryny goldamak bilen, Türkmenistanyň Baştutanynyň durmuşa geçirýän döredijilikli içeri we daşary syýasatynyň netijelidigini bellediler. Nygtalyşy ýaly, ýurtda türkmen Lideriniň baştutanlygynda ykdysadyýeti senagatlaşdyrmak, ösdürmek we sanly ulgama geçirmek, täze, eksport ugurly hem-de import harytlarynyň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini döretmek, ähli pudaklarda innowasiýaly we öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, hususy pudagy höweslendirmek, durmuş ulgamyny kämilleşdirmek boýunça toplumlaýyn maksatnamalar üstünlikli amala aşyrylýar.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistanyň Baştutanynyň oýlanyşykly maýa goýum strategiýasy öz netijelerini berýär. Koronawirus pandemiýasy zerarly dörän ýagdaýlara garamazdan, dünýä ykdysady çökgünligi şertlerinde hem Türkmenistanyň ykdysadyýeti durnukly ösmegini dowam edýär. Her ýyl iri möçberli sebit hem-de halkara ähmiýetli milli taslamalary amala aşyrmaga uly möçberde maýa serişdeleri gönükdirilýär.

Bularyň hemmesi, şeýle hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň, şol sanda energetika we ulag ulgamlarynda başlangyçlarynyň BMG, beýleki abraýly halkara guramalar, maliýe edaralary tarapyndan goldanylmagy uzak möhletli, yzygiderli köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy guramak üçin şertleri döredýär.

Şunuň bilen baglylykda, forumyň barşynda Bitarap Türkmenistanyň Merkezi Aziýadaky netijeli gatnaşyklary ösdürmäge goşýan goşandy aýratyn bellenildi. Häzirki döwürde onuň geosyýasy we geoykdysady gatnaşyklar ulgamynda eýeleýän orny yzygiderli artýar. Bellenilişi ýaly, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegi ugur edinýän strategik taýdan möhüm pudaklarda hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi sebitiň bäş ýurdunyň hemmesiniň abadançylygynyň maksatlaryna doly kybap gelýär.

Foruma gatnaşyjylar durnukly we sazlaşykly ykdysady ösüşi gazanmaga, Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetlerini berkitmegiň hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmegiň, sebitiň ýurtlarynyň goşulyşmagynyň hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygyny giňeltmegiň bähbidine sebitiň döwletleriniň kuwwatyny netijeli peýdalanmaga gönükdirilen maslahatlaryň birnäçesini işläp taýýarladylar. Olar Jemleýji resminamada öz beýanyny tapdy.

Foruma gatnaşyjylar çäräniň yzygiderli geçirilmegi barada pikirlerini aýdyp, şol maslahatlaryň döwletara işewür hyzmatdaşlygy has-da giňeltmäge, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň integrasion işlerini we ykdysady kuwwatyny yzygiderli ösdürmäge, däbe öwrülen gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarmaga ýardam etjekdigine ynam bildirdiler. Şonuň üçin bularyň hemmesiniň daşary ýurtlaryň işewürlik we syýasy toparlarynda, şeýle hem döwrebap multimedia we interaktiw tehnologiýalara eýe bolmagy netijesinde köp sanly okyjylary bolan habar beriş serişdelerinde uly gyzyklanma döretmegi kanunalaýyk ýagdaýdyr.

Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hem-de olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklaryň geçirilip, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlaryň we anyk taslamalaryň ara alnyp maslahatlaşylandygyny hem bellemek gerek.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine aldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi. Olar taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassyklady.

Şeýlelikde, Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyna beslenen, “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilen ýylda geçirilen forum uzak möhletleýin geljegi hem-de anyk netijeleri gazanmagy nazarlaýan döwletara hyzmatdaşlygyň täze görnüşiniň esasyny goýdy.

(TDH).

Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda ýokary hilli nebit we nebit-himiýa önümleri taýýarlanylýar. Olar içerki we daşarky bazarlaryň geçginli harytlarydyr.

Ýeri gelende aýtsak, zawodlar toplumy juda gysga döwrüň içinde milli ykdysadyýetimiziň ýangyç-energetika toplumynyň kerwenbaşysyna öwrüldi. Tutuş ýurtda öndürilýän senagat önümleriniň saldamly bölegi ägirt uly mümkinçiliklere we baý önümçilik tejribelerine eýe bolan şu kärhana degişlidir. Bu toplum, dürli kysymly awtomobil benzinlerini, awiasiýa we tehniki kerosinlerini, dizel ýangyjyny, mazudy, çalgy ýaglaryny, polipropileni, peç ýangyjyny, koksy, suwuklandyrylan gazy, gurluşyk, ýol bitumlaryny, nebit we nebit-himiýa önümlerini öndürýär. Köp islegli, ýokary hilli önümleriň öndürilişi bu ýerde ýylsaýyn artýar. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen ýedi aýynda topluma gelip gowşan 2 million 693,5 müň tonnadan gowrak nebitiň 2 million 672 müň tonnadan gowragy gaýtadan işlenildi. Bu görkezijiler zawodlar toplumynda netijeli işleriň bitirilýändiginden habar berýär. Ýurdumyzyň ýangyç-energetika ulgamynyň bu öňdebaryjy kärhanasynyň önümçilik düzümleriniň yzygiderli täzelenişi başdan geçirýändigi aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Hut şu ýagdaýyň özem önümleriň görnüşleri, hili babatda dünýä nusgalyk işleri bitirmäge, taýýar önümleri içerki we daşarky bazarlara bökdençsiz ýetirmäge giň mümkinçilikleri açýar. Bu ugurda gazanylýan oňyn netijelerde toplumyň Hazar deňziniň ýakasyndaky «Kenar» toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynyň hünärmenleriniň çekýän tutanýerli zähmeti öwgä mynasyp. Baýry kärhanada bir asyrdan-da köp wagt bäri taýýar nebit önümlerini kabul etmek, saklamak, içerki hem-de daşarky bazarlaryň sarp edijilerine ugratmak işleri üstünlikli amala aşyrylýar. Diňe bir şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda «Kenar» kärhanasyndan müşderilere ugradylan nebit önümleriniň umumy möçberi 42 million 492 müň tonnadan hem geçdi. Şonuň 1 million 204 müň tonna golaýy dünýä bazarlaryna ugradylypdyr. Içerki bazarlarda ýerleşdirilen taýýar harytlyk önümleriň möçberi 2,5 million tonna golaýlaýar.

Bu ýerde öňden bar bolan iki sany nebit önümleri guýulýan gämi duralgasynyň işläp ýörenine hem ýarym asyrdan-da köp wagt geçipdir. Ýurt Garaşsyzlygymyzyň ýyllary içinde ol duralgalarda abatlaýyş, täzeden enjamlaşdyryş işleri yzygiderli geçirilipdir. Häzirki wagtda bu ýerde ýük göterijiligi bäş müň tonna barabar bolan tankerler bökdençsiz kabul edilýär. Ýakyn wagtlarda bu ýerde täze, häzirki zamanyň talaplaryna laýyk gelýän duralgany gurmak hem göz öňünde tutulýar. Üç ýyl mundan öň bu kärhananyň düzüminde nebit önümlerine niýetlenen, awtomatlaşdyrylan demir ýol estakadasynyň gurlup, işe girizilmegi zawodlar toplumyndaky täzelenişiň mynasyp dowam etdirilýändigini açykdan aýdyň subut edýär. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde zawodlar toplumynda yzygiderli gurlup, önümçilige tabşyrylýan her bir täze desga ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmakda möhüm ädim bolýar. Goýberiş-sazlaýyş işleri ýokary derejede awtomatlaşdyrylan bu häzirki zaman desgasynyň ýyllyk kuwwaty 3 million 850 müň tonna dury nebit önümlerini sarp edijilere öz wagtynda, bökdençsiz ýükläp ugratmaga niýetlenilendir.

Kuwwatlylygy we ählitaraplaýyn netijeliligi bilen tapawutlanýan demir ýol estakadasynda nebit önümleri demir ýol çeleklerine görnüşleri boýunça bellenilen mukdarda guýulýar we olaryň her biriniň agramy elektron terezi arkaly ölçenilip, degişli resminamalar sarp edijileriň salgylary boýunça awtomatlaşdyrylan usulda resmileşdirilýär. Bu ýerde çeleklere önüm guýlanda emele gelýän buglary ýygnamagyň hasabyna her ýylda 300 tonnadan gowrak benzin ýitgisiniň, şonuň bilen birlikde-de daşky gurşawyň hapalanmagynyň öňüni almaga doly mümkinçilik bar.

— «Kenar» toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanamyzda bitirilýän işler biziň ýurdumyzdan daşarda hem uly ähmiýete eýedir. Çünki kärhanamyz ýükleriň üstaşyr geçirilmegini hem üstünlikli alyp barýar. Bize daşary ýurtlardan deňiz arkaly gelýän nebit önümleri demir ýol çeleklerine guýlup, niýetlenen ýurtlara üstaşyr iberilýär. Biziň işimizde sähel haýal-ýagallyga ýol berilmeýär. Hünärmenlerimiz öz işine juda jogapkärli çemeleşýärler. Kärhanamyzda häzirki wagtda taýýar nebit önümleriniň gämilere ýüklenýän iki sany nokady hereket edýär. Ýakyn geljekde şeýle möhüm nokatlaryň ýene birini gurmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi kärhanamyzyň işleriniň has-da ilerlemegine täsirini ýetirer. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda gazanýan netijelerimiz bolsa Gahryman Arkadagymyzyň biz barada edýän taýsyz tagallalaryna mynasyp jogabymyzdyr — diýip, «Kenar» toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynyň nebit önümlerini göndermek boýunça bölüminiň başlygy Annamyrat Orazow buýsanç bilen aýdýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan». Surata düşüren Andreý PAKULOW.

Awazadaky taryhy wakalardan soňky oýlanmalar

Bu söhbediň näme hakyndadygyny okyjylar eýýäm sözbaşydan aňan bolsalar gerek. Hawa, gürrüň biziň sebitimiz — Merkezi Aziýa sebiti barada. Bu dogrusynda buýsanç bilen aýtmaga näçe diýseň esas bar. Eýýäm geçilen ýollar, şu günki hallar, ak ertirlere uzaýan pikir-hyýallar muny görkezip dur.

Golaýda Hazaryň türkmen kenaryny baýramçylyk lybasyna beslän şanly wakalar bilen baglanyşykly hem näçe aýtsaň aýdybermeli. Biziň hemmämiziň bilşimiz ýaly, bu ýerde dünýä owazy ýeten möhüm wakalaryň birbada altysy bolup geçdi. Sebitde abadançylygyň mundan beýläk hem berkemegine, söwda-ykdysady, ruhy-medeni ösüşleriň gazanylmagyna, ýürekdeşlik hem dost-doganlyk gatnaşyklarynyň asyrlara uzamagyna hyzmat etjek şol uly wakalaryň ýaňy, taryhy döwrümiziň şanyna çalynýan ajaýyp mukam ýaly bolup, henizem gulaklarymyzda ýaňlanyp durandyr.

Elbetde, şeýle! Bu ýerde asla ulaltma ýok. Hatda şahyrana sözleriň özi hem şol wakalaryň süňňünden syzylyp, dilimize gelýär. Biz şeýle sözleri bir ýerlerden gözlämzok! Sebitiň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyndan başlap, ähli çäreler ýene bir gezek biziň ýurtlarymyzyň her biriniň ýüzüni görkezdi. Ýüzüni görkezdi hem sebit üçin, dünýä üçin juda ähmiýetli işler bilen baglanyşykly parasatly sözüni diňletdi. Şoňa laýyklykda aýtsak, hakykatda, adalatly, mert, ynsanperwerlikli işleriň ählisinde adamzadyň pikir-garaýyşlarynyň bir bolmalydygy ýaly, şu gezekki wakalar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň pikir-hyýallarynyň birdigini görkezdi. Agzybirlik, doganlyk, halklaryň bolelin, bagtly durmuşy ugrundaky tagallalar ýene bir gezek ýeňiş gazandy! Köňüller — bir, maksatlar — bir.

Ata-babalarymyzyň ýaşan, guran, döwran süren, durmuşy gülleden topragynda mydama şeýle bolupdyr. Pikir-hyýallar, maksatlar, menziller, işler, aladalar hem tagallalar bir bolupdyr. Şeýle bolanda, bu topraklarda ýaşan ynsanlar, il-halkyň başynda duran hanlar-soltanlar döwletliligiň hem mertebäniň belent derejesine eýe bolupdyr. Gülläp ösen medeniýet, rahatlyk hem eşret diňe şu ýol bilen gazanylypdyr. Bu halklaryň uzak geçmişlerden gaýdýan şöhratly taryhynyň, şol taryhyň dowamynda adamzat ösüşlerine tizlik beren ylmynyň, edebiýatynyň, sungatynyň, ýaşaýyş medeniýetiniň biri-birine juda ýakynlygy, hatda bölünmezligi şunuň bilen baglanyşyklydyr.

Geçmişiň iň gowy sapaklaryny kabul edip almak bilen, olary döwrüň parasadynyň Gün deňine galmagy üçin peýdalanmagyň nähili zerur netijeleri berýändigini şu bäş döwletiň özara gatnaşygynyň, hyzmatdaşlygynyň mysalynda görmek bolar. Bular abadançylygyň hem ösüşiň ýagty ýolundan barýarlar diýip hem arkaýyn aýdyp bileris. Ine, şonuň bilenem biziň sebitimiz dünýäniň abadan, nurana sebiti derejesine eýe bolýar. Munuň şeýle bolmagynda Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk syýasatynyň, sebitde we dünýäde parahatçylygy üpjün etmek ugrundaky başlangyçlarynyň, tagallalarynyň belli bir bahasynyň ýokdugy düşnüklidir. Hut hormatly Prezidentimiziň öňe süren teklibi bilen, BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnama kabul edildi. Ýurdumyzda bu ýylyň şygarynyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi hem Gahryman Arkadagymyzyň abadançylyk baradaky başlangyçlary, taryhy tagallalary bilen baglanyşyklydyr. Türkmenistan tarapyndan öňe sürülýän we dünýä bileleşigi tarapyndan biragyzdan goldanylýan şeýle başlangyçlar, tagallalar diňe öz halkymyz üçin däl, dünýä halklary üçin örän bähbitlidir. Şu ýerden hem biziň Gahryman Arkadagymyzyň parasatly syýasatçy, adamzadyň bagty ugrunda ýadawsyz göreşiji hökmündäki işleriniň milli çäklerden çykyp, bütinadamzat gymmatlygyna öwrülýändigine düşünmek mümkindir.

Hormatly Prezidentimiziň garaýyşlaryna esaslanyp aýtsak, aslynda, bu biziň müňlerçe ýyllyk taryhy tejribämiz, ata-baba ýol-ýörelgämiz bilen baglanyşyklydyr. Oguz hanyň nesillerine agzybirlik hakynda aýdanlaryny hemmeler bilýändirler. Şonuň ýaly hem, Oguz han: «Gylyjyňyzdan gan dammazdan owal, diliňizden parasat aksyn!» diýipdir. Mälik şa: «Parahatçylyk bilen gazanylýan ýeňşiň ýanynda ok-ýaragyň güýji hiç zatdyr» diýipdir. Gahryman Arkadagymyzyň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň we hemişelik Bitaraplygymyzyň biziň döwletliligimiziň goşa ganatydygy hakynda aýdanyny ýatlalyň! Şundan hemişelik Bitaraplygymyzyň ýurdumyzda we dünýäde parahatçylyk dörediji güýçdügine, diňe parahatçylyk arkaly doly derejeli ösüşi, öňegidişligi gazanyp bolýandygyna düşünensiňiz. Hormatly Prezidentimiziň: «Biziň ähli ösüşlerimiziň, belent maksatlarymyza ýetmegimiziň esasynda abadançylyk baradaky üýtgewsiz taglymatymyz durandyr» diýen sözi muny has hem aýdyň edýär. Görnüşi ýaly, Garaşsyzlyk — munuň özi gazanylan iň beýik, iň mukaddes ýeňiş bolsa, parahatçylyk hem ösüş ugrundaky uly işler şol ýeňşi gorap saklamagyň, berkitmegiň iň ygtybarly ýoludyr.

Geliň, ýene Awazada bolup geçen wakalara dolanalyň! Bu ýerde birbada geçirilen alty sany halkara derejeli çäräniň her biri hakynda we biri-birini makullan, biri-biriniň üstüni dolduran ähmiýeti hakynda juda-juda köp zat aýtmak mümkin. Dünýäniň habar beriş serişdelerinde bu barada henizem aýdylýar we ýene aýdylar. Ýakyn we uzak ýyllar üçin ähmiýetlidigine görä, ol möhüm wakalara gaýta-gaýta dolanylyp gelner. Gatnaşygy, hyzmatdaşlygy, ynanyşmagy, dost-doganlygy ösdürmegiň ähli ugurlaryna täze güýç beren wakalaryň her pursady gymmatly boldy.

Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda: «Biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur» diýdi. Sebitiň ýurtlarynyň dürli ugurdan örän uly mümkinçiliklere eýedigini nygtady. Şol mümkinçiliklerden akylly-başly peýdalanylmagy biziň ýurtlarymyzyň her biriniň abadançylyk, rowaçlyk, ösüş baradaky bähbitlerine laýyk gelýär. Şonuň bilen birlikde, sebitiň diňe yklymda däl, dünýäde ornuny gürrüňsiz artdyrar.

Biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur! Bu dünýä döwletleri babatda aýdylanda-da örän dogrudyr diýesimiz gelýär. Munuň özi Türkmen Lideriniň dünýäni agzybirlige hem abadançylyga çagyrýan syýasatynyň ýaňy bolup eşidilýär. Şonuň üçinem, bu sözi ýene bir gezek ýürekden gaýtalasyň gelýär: adamzadyň bilelikde çözüp bilmejek meselesi ýokdur!

Akmyrat HOJANYÝAZ.

«Türkmenistan».

Halkara giňişlikde başlangyçlary işjeň öňe sürýän Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ykdysady kuwwatyny barha pugtalandyrýar, halkymyzyň durmuş şertlerini has-da gowulandyrýar, sebit we dünýä derejesinde ygtybarly, jogapkärli hyzmatdaş hökmündäki abraýyny gün-günden belende galdyrýar. Geçen hepdäniň wakalary milli Liderimiziň başlangyjy bilen amala aşyrylýan «Açyk gapylar» syýasatynyň hem-de köptaraply durmuş ugurly maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylýandygyny ýene-de bir gezek aýdyň görkezdi.

2-nji awgustda BMG-niň Nýu-Ýork şäherinde ýerleşýän ştab-kwartirasyndan şatlykly habar gelip gowuşdy. Şu ýylyň 29-njy iýulynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde milli Liderimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen “Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz hem ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek” atly Kararnama guramanyň ähli agza ýurtlary tarapyndan biragyzdan kabul edildi. 48 döwlet Kararnamanyň döredijileri bolup çykyş etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hoş habary kanagatlanma bilen kabul edip, watandaşlarymyzy bu waka bilen gutlady hem-de parahatçylygyň we ynanyşmagyň ýylynda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan bu halkara resminamanyň kabul edilmeginiň aýratyn ähmiýete eýedigini belledi, çünki munuň özi ýurdumyzyň Bitaraplyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasatynyň ýokary netijeliliginiň nobatdaky subutnamasydyr.

Bu Kararnamanyň esasy wezipesi dünýä ykdysadyýetinde, hususan-da, ulag ulgamynda häzirki döwürde ýüze çykan töwekgelçilikleri peseltmek boýunça halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny güýçlendirmekden hem-de bu babatda degişli hukuk binýadyny kemala getirmekden ybaratdyr.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan Milletler Bileleşigi bilen uzak möhletleýin geljege niýetlenen netijeli, doly görnüşli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge taýýardyr. Sebit hem-de ählumumy gün tertibiniň möhüm meseleleriniň özara ylalaşylan çözgüdini işläp düzmekde işjeň orny eýeleýän döwletimiz köpugurly hyzmatdaşlyga, şol sanda ulag ulgamyndaky gatnaşyklara çemeleşmeleri giňeltmek ugrunda çykyş edýär we döredijilik başlangyçlaryny tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirmäge çalyşýar.

2-nji awgustda milli Liderimiz sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Ahal, Balkan, Daşoguz, Lebap, Mary welaýatlarynyň hem-de olaryň etraplarynyň häkimleri pagta ýygymyna, güýzlük bugdaýyň we beýleki oba hojalyk ekinleriniň ekişine görülýän taýýarlyk barada hasabat berdiler.

Ata Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalarda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň depgini hem-de medeni-köpçülikleýin baýramçylyk çäreleriniň guramaçylyk meseleleri barada habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow kärendeçileri oba hojalyk tehnikalary, suw, ýokary hilli tohum we beýleki serişdeler bilen üpjün etmegiň hem-de ähli degişli düzümleriň sazlaşykly işlemegini gazanmagyň möwsümleýin oba hojalyk işlerinde esasy wezipe bolup durýandygyny belledi. Pudaga innowasion usullary ornaşdyrmagyň hem-de önüm öndürijileri höweslendirmegiň wajypdygyna üns çekildi.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň welaýatlaryny durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge, adamlaryň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen özgertmeleriň ähmiýeti barada aýdyp, dürli maksatly desgalarda we ilkinji nobatda, beýik Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi göz öňünde tutulýan desgalarda gurluşyk işleriniň barşyny berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

3-nji awgustda Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň giňişleýin mejlisini geçirdi. Mejlisde harby we hukuk goraýjy edaralarda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň jemlerine, bu düzümleriň öňünde durýan wajyp wezipelere garaldy. Şeýle hem harby we hukuk goraýjy edaralaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak, onuň düzümlerine sanly ulgamy ornaşdyrmak meseleleri we beýleki wezipeleri ýerine ýetirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

4-nji awgustda paýtagtymyzda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow bilen ýurdumyza döwlet saparyna gelen Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň arasynda geçirilen ýokary derejedäki duşuşyk geçen hepdäniň möhüm wakalarynyň biri boldy.

Gepleşikleriň dowamynda iki ýurduň özara bähbitlerine hem-de tutuş sebitiň durnukly ösüş maksatlaryna kybap gelýän syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklary giňeltmek üçin geljegi uly mümkinçilikleriň bardygy nygtaldy.

Döwlet Baştutanymyz gatnaşyklary has-da pugtalandyrmak üçin sebit görnüşindäki gurama hökmünde şu ýyl Türkmenistanyň başlyklyk edýän Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy (YHG) barada aýdyp, Täjigistanyň meýilleşdirilen çärelere, şol sanda şu ýylyň noýabr aýynda Aşgabatda geçirilmegi göz öňünde tutulýan YHG-niň 15-nji nobatdaky sammitine işjeň gatnaşjakdygyna ynam bildirdi. Şeýle hem milli Liderimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklarynyň netijelidigine aýratyn ünsi çekip, syýasy gepleşikleriň şeýle görnüşiniň bäş döwletiň köptaraplaýyn hyzmatdaşlygynda täze tapgyry alamatlandyrýandygyny nygtady. Bu hemme ulgamlarda hyzmatdaşlygy durnukly ösdürmek üçin zerur şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir.

Gepleşiklerde Owganystan Yslam Respublikasyndaky ýagdaýa aýratyn üns berildi. Daşary döwletleriň harby bölümleriniň goňşy ýurtdan çykarylmagy bilen baglylykda, abraýly halkara guramalaryň, ilkinji nobatda bolsa, Birleşen Milletler Guramasynyň gatnaşmagynda netijeli syýasy-diplomatik gurallary döretmek baradaky mesele aýratyn möhümdir.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow howanyň üýtgemeginiň ýaramaz täsirlerine garşy hereket etmek, Merkezi Aziýa sebitiniň suw serişdelerini aýawly we oýlanyşykly peýdalanmak, Aral meselesini çözmek boýunça utgaşykly işleri has-da işjeňleşdirmegiň zerurdygyna ünsi çekdi.

Milli Liderimiziň türkmen we täjik kompaniýalarynyň iki ýurduň çäklerinde amala aşyrylýan bilelikdäki maýa goýum taslamalaryna gatnaşmagyna döwlet tarapyndan goldaw bermek, iki dostlukly ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň arasynda hyzmatdaşlyk boýunça Işewürler geňeşini döretmek barada beýan eden birnäçe anyk başlangyçlaryny bellemek wajypdyr.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, biziň ýurtlarymyzyň tagallalary baş maksada ýetilmegine gönükdirilip bilner we şoňa gönükdirilmelidir, şol maksat bolsa, Aziýanyň, Ýewropanyň, Ýakyn Gündogaryň ulag ulgamlarynyň birleşdirilmegini üpjün edip biljek kuwwatly hem-de döwrebap düzümi kemala getirmekden ybaratdyr.

Şunuň bilen baglylykda, ýollary has doly peýdalanmak üçin Türkmenistanyň çäklerini ulanmak arkaly Täjigistana hem-de Täjigistandan ýükleri ýerüsti ugratmak boýunça ýeňillikleri girizmek baradaky meseläni jogapkär edaralara öwrenmegi tabşyrmagyň maksada laýykdygy bellenildi. Mundan başga-da, täjirçilik bähbitlerini nazarda tutup, iki döwletiň arasynda göni ýa-da üstaşyr howa gatnawlaryny ýola goýmak boýunça gepleşiklere täzeden başlamagyň mümkinçiliklerine hem garamak teklip edildi.

Duşuşygyň dowamynda Täjigistanyň Prezidenti hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy bu guramanyň Başlygynyň hormatly myhmany hökmünde Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň Liderleri bilen bilelikde bu abraýly guramanyň döredilmeginiň 20 ýyllygyna bagyşlanyp, 16-17-nji sentýabrda Duşenbede geçiriljek sammite gatnaşmaga çagyrdy.

Gepleşikler tamamlanandan soň, dürli ulgamlarda türkmen-täjik gatnaşyklarynyň meselelerini öz içine alýan hem-de döwletara gatnaşyklarynyň şertnamalaýyn-hukuk binýadynyň üstüni ýetiren ikitaraplaýyn resminamalara gol çekmek dabarasy boldy.

5-nji awgustda milli Liderimiz hem-de Täjigistanyň Prezidenti Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin Balkan welaýatyna ugradylar. Uçarda iki dostlukly döwletiň Prezidentleriniň özara söhbetdeşligi dowam etdi. Söhbetdeşligiň barşynda täze taryhy eýýamda iki döwletiň durmuş-ykdysady ösüşini nazara alyp, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. Gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmagyň ugurlary kesgitlenildi.

Şol gün Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Rejep Taýyp Ärdoganyň arasynda telefon arkaly söhbetdeşlik boldy. Söhbetdeşligiň dowamynda özara gyzyklanma bildirilýän halkara we sebit syýasatynyň möhüm meseleleri boýunça pikir alşyldy.

Türkiýäniň käbir sebitlerinde giň möçberli tokaý ýangynlary bilen baglylykda, emele gelen çylşyrymly ýagdaý sebäpli, dostlukly döwletiň Baştutany şu ýylyň awgust aýynda meýilleşdirilen üçtaraplaýyn sammitiň möhletini yza süýşürmegi teklip etdi.

Döwlet Baştutanymyz türk Lideriniň teklibini düşünmek bilen kabul edip, pajygaly ýagdaý zerarly çuňňur gynanjyny, halkymyzyň, ýurdumyzyň Hökümetiniň adyndan we hut öz adyndan medet beriji sözlerini beýan etdi.

6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen halkara ähmiýetli çäreler geçen hepdäniň möhüm wakalary boldy. Şolaryň hatarynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy, sebitiň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy, ykdysady forum, milli önümleriň halkara sergisi, milli tagamlaryň halkara festiwaly hem-de sebitiň sungat ussatlarynyň bilelikdäki baýramçylyk konserti bar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde geçirilen ýokary derejeli foruma Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German gatnaşdylar.

Milli Liderimiz sammit başlamazdan ozal, mejlise gatnaşyjylar bilen ikitaraplaýyn duşuşyklary geçirdi. Şolaryň barşynda üçünji konsultatiw duşuşyk boýunça pikir alşyldy, Merkezi Aziýanyň halklarynyň rowaçlygyny we abadançylygyny üpjün etmäge gönükdirilen täze bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek üçin tagallalary birleşdirmegiň wajypdygyna üns çekildi.

Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylaryň öňünde 2018-nji ýylyň mart aýynda Nur-Sultan şäherinde, 2019-njy ýylyň noýabrynda bolsa Daşkentde geçirilen konsultatiw duşuşyklaryň netijeleriniň sebitiň döwletleriniň sazlaşykly hem-de netijeli işleriniň oňyn mysaly bolandygyny we olaryň netijeleriniň häzir Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda syýasy-diplomatik gatnaşyklary işjeňleşdirmekde öz beýanyny tapýandygyny belledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu barada aýdyp, birnäçe ähmiýetli başlangyçlar bilen çykyş etdi. Hususan-da, bäş ýurduň Hökümetlerine ozal geçirilen duşuşyklaryň netijeleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna düýpli seljerme geçirmegi hem-de orta möhletli döwre niýetlenen “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamagy tabşyrmagy teklip etdi.

Milli Liderimiz Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetiniň esasy düzüm böleginiň energetika bolup durýandygyny belläp, Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlaryna ýa-da olaryň çäklerinden daşary ýurt bazarlaryna özara bähbitli şertlerde tebigy gazyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny tassyklady.

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak hem-de Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça Hökümet derejesinde bäştaraplaýyn iş toparyny döretmek barada teklibi beýan etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürlik geňeşini hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Eýran, Owganystan, Pakistan, Hindistan, Orta Gündogaryň we Günorta Aziýanyň gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleri bilen ykdysady gatnaşyklar hem-de düzümleýin taslamalar boýunça hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň maksatlaýyn ýollaryny döretmek barada başlangyjy öňe sürdi.

Ýokary derejedäki soňky bäştaraplaýyn duşuşykdan bäri geçen döwür sebit howpsuzlygy babatda ýeňil bolmady. Goňşy Owganystandaky ýagdaýlar durnukly däl. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň serhetlerinden uzakda bolmadyk ýerde ýerleşen birnäçe beýleki sebitlerde dawaly ýagdaýlar bar. Şeýle şertlerde bizden aýratyn jogapkärçilik hem-de oýlanyşyklylyk talap edilýär diýip, milli Liderimiz nygtady.

Döwlet Baştutanymyz ylmy diplomatiýanyň ugry boýunça sebitiň ýurtlarynyň lukmançylyk birleşikleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegi teklip etdi hem-de Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýanyň sebit merkezini döretmegiň maksada laýykdygyny we Merkezi Aziýada ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça tagallalaryň utgaşdyrylmalydygyny nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hemme meseleleri birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň hem-de hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip çözmegiň wajypdygyny belledi.

Öz gezeginde, sebitiň döwlet Baştutanlary Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna ýokary baha berip, halkara hem-de sebit derejesindäki meselelere we olary çözmekde çemeleşmelere garaýyşlaryny beýan etdiler hem-de ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda sebitleýin birleşmegi ösdürmegiň ýollaryny kesgitlediler.

BMG-niň Baş sekretarynyň ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German Merkezi Aziýa ýurtlarynyň soňky 30 ýylda döwlet işini pugtalandyrmakda, ykdysady ösüşde, ilatyň durmuş derejesini ýokarlandyrmakda ýeten belent sepgitlerini belläp, Birleşen Milletler Guramasynyň we BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň bu forumyň netijeleri boýunça kabul ediljek çözgütleri hem-de sebiti ösdürmegiň strategik ugurlaryny hemmetaraplaýyn goldamaga taýýardygyny tassyklady.

Duşuşygyň jemleri boýunça Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Bilelikdäki Beýannamasy kabul edildi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda dostlugy, hoşniýetli goňşuçylygy, özara düşünişmegi we hyzmatdaşlygy ösdürmekde, sebitde parahatçylygy hem-de howpsuzlygy pugtalandyrmakda, halkara bileleşikde Merkezi Aziýanyň döwletleriniň bilelikdäki bähbitlerini we başlangyçlaryny ilerletmekde bitiren ajaýyp hyzmatlary üçin gatnaşyjylaryň biragyzdan gelen çözgüdine laýyklykda, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Hormat nyşany bilen sylaglanyldy. Bu dabara «Awaza» kongresler merkeziniň uly mejlisler zalynda geçirildi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredowyň hem-de BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň gatnaşmagynda metbugat maslahaty geçirildi. Onda sebitiň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri beýan edildi.

«Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda sebitiň bäş ýurdunyň wekilleriniň, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň hem-de BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň Ýewropa we GDA ýurtlary boýunça sebit edarasynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň dialogy geçirildi.

Duşuşyga gatnaşyjylar dünýä we sebit derejesindäki dürli çäreleriň hem-de Merkezi Aziýa toparynyň zenanlar birleşikleriniň syýasy, şeýle-de durmuş ugurlarynda zenanlaryň ornuny pugtalandyrmakda, sebitde parahatçylygy, durnuklylygy hem-de ösüşi üpjün etmek bilen bagly möhüm meseleler boýunça çözgütleri kabul etmäge täsirini ýetirmegiň mümkinçiliklerini giňeltmekde gazanan tejribeleri bilen tanyşdylar.

Forumyň netijeleri boýunça Jarnama kabul edildi. Jarnama zenanlaryň döwletiň syýasy hem-de durmuş-ykdysady işine gatnaşmagyny giňeltmek üçin milli we sebit derejesinde amala aşyrylmagy zerur bolan çäreleri babatda maslahatlary öz içine aldy.

Söwda-ykdysady, maýa goýum mümkinçilikleri, energetika we himiýa pudaklarynda, ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlary Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň meseleleriniň esasyny düzdi.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilen bu çärä Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň we Türkmenistanyň Hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Pikir alyşmalaryň netijeleri hem-de işlenip düzülen maslahatlar forumyň Jemleýji resminamasynda beýan edildi.

Şeýle hem Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet hem-de hususy kärhanalarynyň ýolbaşçylarynyň we olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklaryň geçirilendigini bellemek gerek. Şolaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlary hem-de anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek we beýleki işleri öz içine alýar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi. Şolar aýry-aýry taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner hem-de multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmäge gyzyklanmalaryny tassyklady.

Awazada Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-özbek toparynyň nobatdaky mejlisi geçirildi, onuň barşynda bilelikdäki giň gerimli düzümleýin taslamalary durmuşa geçirmegiň, şol sanda täze üstaşyr ulag geçelgelerini gurmagyň möhümdigi nygtaldy.

Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we ynsanperwer hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-gyrgyz toparynyň mejlisinde üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek boýunça hyzmatdaşlyk, söwda-ykdysady, energetika ulgamlary, oba hojalyk, aragatnaşyk, saglygy goraýyş, bilim, ylym, sport hem-de syýahatçylyk uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlary hökmünde kesgitlenildi.

Şol gün Türkmenistanyň, Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň Prezidentleri Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisine hem-de milli tagamlarynyň halkara festiwalyna baryp gördüler, şeýle hem sebitiň döwletleriniň sungat ussatlarynyň baýramçylyk konsertine tomaşa etdiler.

Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunda ýurdumyzyň hem-de goňşy döwletleriň ykdysady gazananlarynyň sergisi boldy. Meýdany 2090 inedördül metre deň bolan meýdançada Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň esasy ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, kärhanalarynyň, işewürler düzümleriniň sergi bölümleri ýerleşdirildi.

Diwarlyklarda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli ykdysadyýetleriniň möhüm ugurlaryny ösdürmekde, şol sanda ýangyç-energetika toplumynda, gurluşyk, oba hojalyk, ulag we logistika, awtoulag gurluşygy, dokma hem-de azyk senagaty ulgamlarynda gazanan üstünlikleri görkezildi.

Serginiň çäklerinde birža söwdalary guraldy, şolarda ýurdumyzda öndürilen önümler söwdalaşyga çykaryldy. Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň geçiren söwdalarynda Beýik Britaniýanyň, Birleşen Arap Emirlikleriniň, Germaniýanyň, Russiýanyň, Türkiýäniň kompaniýalarynyň wekilleri, Gonkongyň, Owganystanyň, Özbegistanyň, Gyrgyzystanyň we beýleki ýurtlaryň işewürleri bäsleşdiler.

Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynda geçirilen söwdalarda ýurdumyzyň nebithimiýa we gurluşyk, ýeňil senagat, haly önümleri ýerlenildi. Geçirilen 113 geleşigiň bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna hem-de 3,6 million manada barabar boldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna gatnaşyjylar gadymy hem-de häzirki döwrüň usullaryny we sebitiň halklarynyň milli aşhana sungatynyň aýratynlyklaryny nazara almak bilen, özboluşly tagamlary taýýarlamakda ussatlyklaryny görkezdiler.

Türkmenistanyň sergi bölümi festiwalda aýratyn orun eýeledi, onda 300-e golaý tagam, şol sanda “Bereketli türkmen saçagy” kitaby esasynda taýýarlanylan tagamlar hödürlenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça deňziň türkmen kenarynda uly üstünlik bilen geçirilen ýokary derejeli çäreler Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň baýramçylyk konserti bilen jemlenildi.

Baý many-mazmunly döredijilik maksatnamasynda halk we häzirki zaman sungatynyň köpdürlüligi hem-de özboluşlylygy, däp-dessurlaryň dowamatlylygy, parahatçylykda we agzybirlikde goňşy bolup ýaşaýan halklaryň dost-doganlyk gatnaşyklarynyň mizemezligi öz beýanyny tapdy.

Milli Liderimiziň döreden “Leýlisaç barada rowaýat” atly aýdymy tomaşaçylar üçin ajaýyp sowgat boldy. Ozodbek Nazarbekowyň “Dokmaçylar” folklor toparynyň ajaýyp tansy bilen sazlaşykda türkmen dilinde ýerine ýetiren bu aýdymy Garaşsyz Watanymyza bagyşlandy.

Jogapkärli döwlet işlerini eziz Diýarymyzyň gülläp ösmegine hem-de halkymyzyň abadançylygyna gönükdirýän döwlet Baştutanymyzyň zehininden dörän “Bagt nury” diýen ýene bir aýdymy tomaşaçylar dowamly el çarpyşmalar bilen garşyladylar.

Parahatçylygyň we ösüşiň bähbidine döredijilik raýdaşlygynyň dabaralanmasy türkmen artistleriniň hem-de olaryň Merkezi Aziýa ýurtlaryndan gelen kärdeşleriniň joşgunly ýerine ýetiren gadymy “Küştdepdi” tansynda öz beýanyny tapdy.

Konsert maksatnamasynyň çäklerinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna gatnaşan ussat aşpezleri sylaglamak dabarasy boldy.

Mahlasy, geçen hepdäniň wakalary «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» şygary bilen geçýän ýylda Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ösüşiň hem-de döredijiligiň ýoly bilen okgunly hereketini ynamly dowam edýändigini aýdyň görkezdi, döwlet Baştutanymyzyň alyp barýan täzeçil we oňyn syýasaty halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir.

(TDH).

Parahatçylygyň, durnuklylygyň, dünýäde abadançylygyň we ösüşiň bähbidine hyzmatdaşlyk Türkmenistanyň daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Bu ugur häzirki halkara gatnaşyklar üçin aýratyn ähmiýetlidir. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda Hazaryň türkmen kenarynda — «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy bu gatnaşyklary aýdyň görkezdi.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň gatnaşmagynda geçirilen ýokary derejedäki duşuşyk dostluk, köpasyrlyk medeni-ruhy däpler arkaly baglanyşýan ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky netijeli gatnaşyklara täze itergi berdi.

Häzirki döwürde taraplaryň üýtgewsiz hoşniýetli erkine hem-de Garaşsyzlyk ýyllary içinde özara gatnaşyklaryň baý tejribesine esaslanýan däpleriň üsti täze mazmun bilen ýetirilýär we olar yzygiderli baýlaşdyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sammitdäki çykyşynda bu barada aýratyn nygtady. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, hoşniýetli gatnaşyklaryň, birek-birege hormat goýmagyň taryhy däpleri, biziň halklarymyzyň doganlygy we ruhy-medeni taýdan ýakynlygy kuwwatly binýat bolup hyzmat edýär. Bu bolsa bize geljege ynamly garamaga, dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň giň möçberli, uzak möhletleýin meýilnamalaryny taýýarlamaga mümkinçilik berýär.

Forumyň gün tertibine ýurtlaryň we ähli gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň netijeli gatnaşyklaryny işjeňleşdirmek bilen baglanyşykly meseleleriň toplumy girizildi. Onuň Türkmenistanda geçirilmegi Watanymyzyň dünýä giňişligindäki belent abraýynyň we döwlet Baştutanymyzyň sebit hem-de ählumumy derejede Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge gönükdirilen işjeň başlangyçlarynyň ykrar edilýändiginiň nobatdaky subutnamasydyr.

Tebigy serişdeleriň baý goruna eýe bolan hem-de çäk babatda amatly ýerleşen Merkezi Aziýa geosyýasy, ykdysady, söwda, üstaşyr ulag kuwwaty nukdaýnazaryndan Ýewraziýa yklymy üçin strategik taýdan ähmiýetlidir. Forumda çykyş eden bäş ýurduň Liderleri bu barada nygtadylar. Olar sebit we ählumumy gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça doly düşünişmeleriň bardygyny hem-de garaýyşlaryň ýakyndygyny tassyklap, goňşy döwletleriň tutuş adamzada ägirt uly bähbit getirmäge ukyply kuwwatlyklarynyň işjeň durmuşa geçirilmegini esasy ugur edinýändiklerini bellediler.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Awazada geçirilen sammitde öňe süren netijeli teklipleri sebitiň ýurtlarynyň köpugurly gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de berkidilmegine hem-de dünýä ykdysady gatnaşyklary ulgamyna hemmetaraplaýyn goşulyşmagyna gönükdirilendir. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, ilkinji nobatda, bilelikdäki işiň möhüm ugurlary kesgitlenip, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek üçin orta möhletleýin döwri öz içine alýan “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak zerurdyr.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan dünýäniň iri energetika döwletleriniň biri bolmak bilen, BMG-niň kabul eden “2030-njy ýyla çenli durnukly ösüşiň Gün tertibini” üstünlikli durmuşa geçirmegiň möhüm şerti bolan energetika pudagyndaky halkara hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna möhüm ähmiýet berýär.

Ýewropanyň we Aziýanyň energetika bazarlaryna goşulyşmak ýörelgesini yzygiderli ilerletmek arkaly, ýurdumyz döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek nukdaýnazaryndan bolşy ýaly, daşky gurşawy goramak, ekologiýa taýdan arassa energiýany peýdalanmak ýaly wajyp meseleleri çözmekde hem möhüm ähmiýetli taslamalary durmuşa geçirýär. Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisi munuň aýdyň miwesidir. Bu taslamada müňýyllyklaryň dowamynda Ýewraziýa yklymynyň halklaryny baglanyşdyran Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmek başlangyjy öz beýanyny tapdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary ählumumy energetika howpsuzlygynyň täze binýadynyň döredilmegine gönükdirilendir. Olaryň wajypdygyny BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan, sebitiň döwletleriniň biragyzdan goldaw bermeginde, iki gezek kabul edilen degişli Kararnamalar hem tassyklaýar.

Milli Liderimiz sammitdäki çykyşynda bu meselä aýratyn ünsi çekip, energetika ulgamyndaky hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň hemmesiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly ýola goýulmalydygyny belledi. Bu sebitiň içinde bolşy ýaly, onuň çäklerden daşarda-da kuwwatly energetika düzüminiň döredilmegine gönükdirilmelidir.

“Türkmenistan öz tebigy gazyny Merkezi Aziýa ýurtlaryna ýa-da olaryň çäginden özara bähbitli şertlerde daşarky bazara iberilýän möçberini has-da artdyrmaga taýýardyr” diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.

Şunuň bilen birlikde, Türkmenistanyň Lebap we Mary welaýatlaryndaky kuwwatlyklary Merkezi Aziýanyň döwletlerine elektroenergiýanyň iberilişini ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berýär.

“Şunuň ýaly taslamalar Merkezi Aziýada köpugurly energetika giňişligini döretmek üçin oňyn şertleri üpjün eder we ýurtlarymyzyň ykdysadyýetiniň ösdürilmegine kuwwatly itergi bermäge ukyplydyr” diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.

Sammite gatnaşyjylar Türkmenistanyň Prezidentiniň BMG-niň pes uglerod energetikasyny ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen Strategiýany işläp taýýarlamalydygy, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda energetika ulgamynda möhüm ugurlaryň biri hökmünde wodorody ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasyny” döretmelidigi hakyndaky başlangyjyny biragyzdan goldadylar.

Ulag ulgamynda birnäçe wajyp ylalaşyklar gazanyldy. Bu ylalaşyklar dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk, birek-biregiň bähbitlerine hormat goýmak arkaly ösýän Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda işjeň we netijeli gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň möhüm bölegidir. Bellenilişi ýaly, biziň döwletlerimiziň esasy aýratynlygy olaryň Ýewropa bilen Aziýanyň çatrygynda amatly ýerleşmegidir. Bu bolsa üstaşyr gatnawlar we logistik hyzmatlary ýerine ýetirmek babatda giň mümkinçilikleri açýar.

Ozal hereket edýän yklymüsti ugurlary işjeňleşdirmek we sebitiň üstünden geçýän täze halkara geçelgeleri döretmek, goňşy döwletleriň sazlaşykly durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň möhüm şertlerini üpjün eder hem-de maýa goýum işjeňligini artdyrmaga mümkinçilik berer. Bu bolsa sebit hem-de sebitara söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer we syýahatçylyk ugurlary boýunça gatnaşyklaryň berkidilmegini şertlendirer.

Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz bu ugurda bilelikdäki iş boýunça toplanan tejribäni nazara almak bilen, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň utgaşykly ulag ulgamyny döretmek boýunça anyk meýilnamalary taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Şunda hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryny, ilkinji nobatda bolsa, awtoulagdyr demir ýollarynyň, köprüleriň gurluşygyny hem-de ulag düzümine degişli beýleki desgalaryň bina edilmegi ýaly ugurlary kesgitlemek zerurdyr.

Ýurdumyzyň bu babatda giň möçberli işleri alyp barýandygyny, soňky ýyllarda köp işleriň ýerine ýetirilendigini, sebitiň ulag-kommunikasiýa ulgamynyň wajyp böleginiň döredilendigini bellemek gerek. Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň hem bardygyny nazara alyp, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Hazar deňzindäki port mümkinçiliklerini sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbidine gönükdirmäge taýýardygyny tassyklady.

Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz Günorta Ýewropa, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ýurtlaryna çykalgasy bolan Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz sebitleri boýunça täze ulag-kommunikasiýa ugurlaryny döretmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmek hakyndaky teklibi öňe sürdi.

Bu teklipler konsultatiw duşuşygyň jemleri boýunça Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Bilelikdäki Beýannamasynda görkezildi. Onda ulag-kommunikasiýa boýunça sebitleýin maslahaty döretmegi, Merkezi Aziýada ulag ulgamyny bilelikde ösdürmek boýunça maksatnamalary we ylalaşyklary ylalaşmagy tizleşdirmegiň zerurdygy nygtalýar.

Sammitiň dowamynda bellenilişi ýaly, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak we ony köpugurly esasda ösdürmek, azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, oba hojalygyny, senagat kooperasiýasyny, innowasiýalary we sanly maglumat-kommunikasiýa tehnologiýasyny ösdürmek, esasy ugry bilim we ylym bolan medeni-ynsanperwer gatnaşyklary, telekeçileriň arasyndaky göni işewür hyzmatdaşlygy höweslendirmek häzirki döwrüň möhüm wezipeleri bolup durýar.

Hususan-da, dostlukly ýurtlaryň Liderleri söwda-ykdysady, energetika, ulag-logistika hem-de innowasion ugurlarda özara hyzmatdaşlyk etmek maksadyna gönükdirilen we ulgamlaýyn häsiýeti bermek üçin Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Senagatçylarynyň we telekeçileriniň bäştaraplaýyn geňeşini döretmegiň zerurdygyny bellediler.

Döwrüň howplaryna hem-de wehimlerine garşy durmakda umumy tagallalary utgaşdyrmak hyzmatdaşlygyň wajyp ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow goňşy Owganystandaky ýagdaýlaryň durnukly däldigini, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň serhetlerinden uzakda bolmadyk ýerde ýerleşen birnäçe beýleki sebitlerde dawaly ýagdaýlaryň bardygyny belledi.

“Şeýle şertlerde bizden aýratyn jogapkärçilik hem-de oýlanyşyklylyk talap edilýär. Biz doganlyk döwletler we halklar hökmünde biziň umumy öýümiz bolan Merkezi Aziýanyň berk we durnukly bolmagy üçin parahatçylygy, hoşniýetli goňşuçylygy hem-de özara düşünişilmegini ähli güýçlerimiz bilen pugtalandyrmalydyrys” diýip, milli Liderimiz nygtady.

Ýurdumyz oňyn bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik hem-de özara goldaw bermek ýörelgelerine ygrarly bolmak bilen, Owganystanyň durmuş-ykdysady düzümleriniň ösüşine uly goşant goşýar, dostlukly döwlete parahat durmuşyň binýadyny pugtalandyrmakda yzygiderli goldaw berýär.

Goňşy we beýleki ýurtlaryň gatnaşmagyndaky Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň, serhetüsti demir ýollarynyň, elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlarynyň gurluşyklarynyň taslamalary, Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ugry boýunça “Lapis-Lazuli” ulag geçelgesini ulanmaga bermek boýunça işler we beýlekiler munuň aýdyň subutnamasydyr.

Duşuşygyň dowamynda koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy bilen bagly meseleler hem ara alnyp maslahatlaşyldy. Döwlet Baştutanymyz pandemiýa bilen göreşmek meselelerini çözmegiň ulgamlaýyn hem-de ýokary taýýarlykly çemeleşmegi talap edýär, СOVID-19 zerarly ýüze çykýan töwekgelçilikleriň derejesini peseltmek olar bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr diýip belledi hem-de ylmy diplomatiýa ugry boýunça hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegi, alym lukmanlaryň, bilermenleriň hem-de bilimleriň beýleki utgaşykly ulgamlarynyň hünärmenleriniň yzygiderli pikir alyşmaklary üçin ähli zerur şertleri döretmegi teklip etdi. Bu teklip Sammite gatnaşyjylaryň ählisi tarapyndan goldanyldy.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow elmydama Merkezi Aziýada ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça tagallalary birleşdirmegi sebit hyzmatdaşlygynyň esasy meseleleriniň hatarynda goýýar.

“Ilkinji nobatda, gürrüň, Araly halas etmek, ýerleriň ýaramazlaşmagyna we çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary gorap saklamak we suw serişdelerinden oýlanyşykly peýdalanmak barada barýar. Bu ugurlarda biziň oňat işläp taýýarlamalarymyz bar, sebit we halkara derejede möhüm çözgütler kabul edildi. Mundan beýläk-de öňe hereket etmegi dowam etmek, BMG-niň ýöriteleşdirilen halkara düzümlerini, edaralaryny, maliýe institutlaryny has işjeň çekmek zerur” diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylaryň öňünde eden çykyşynda belledi.

Ynsanperwer babatdaky hyzmatdaşlyga ulgamlaýyn hem-de yzygiderli häsiýeti bermek maksady bilen, taraplar “Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek” ady bilen medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryň ýeke-täk binýady hökmünde medeni dialogyň forumyny döretmek barada ylalaşdylar.

Mundan başga-da, bedenterbiýäni we sporty, syýahatçylyk ulgamynda ýakyn hyzmatdaşlygy ösdürmegiň, serhetüsti çäklerde syýahatçylyk zolaklaryny hem-de klasterlerini döretmek boýunça işleri güýçlendirmegiň zerurdygy bellenildi.

Şu gezekki sammitiň jemleri boýunça daşary syýasat edaralaryna 2022 — 2024-nji ýyllarda sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça Ýol kartasynyň taslamasyny ylalaşmak boýunça işleri ýakyn wagtda tamamlamak, şeýle hem Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň nobatdaky konsultatiw duşuşygynda dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de ХХI asyrda Merkezi Aziýany ösdürmek maksady bilen hyzmatdaşlyk etmek hakyndaky şertnamany gol çekmäge taýýarlamak tabşyryldy.

Bilelikdäki Beýannamada Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen 2021-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasynda halkara bileleşigi tarapyndan kabul edilen giň möçberli hem-de uzakmöhletleýin strategiýalary, konsepsiýalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek işinde anyk netijeleri gazanmak maksady bilen, halkara giňişlikde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň sazlaşykly işini güýçlendirmegiň zerurdygy nygtaldy.

Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň hem-de Özbegistanyň Prezidentleriniň sammitiň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn gepleşikleri hem hakyky dostluk we özara düşünişmek ýagdaýynda geçdi.

Şeýlelikde, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen konsultatiw duşuşygy hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň dünýä bileleşiginiň giň goldawyna eýe bolan başlangyçlarynyň uzak möhletleýin häsiýete eýedigini, Türkmenistanyň köpugurly netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek meselelerindäki işjeň ornuny, şonuň ýaly-da, sebitiň ýurtlarynyň mundan beýläk-de umumy abadançylygyň hem-de rowaçlygyň bähbitlerine laýyk gelýän özara peýdaly hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga çalyşýandyklaryny aýdyň görkezdi.

(TDH).

Hawa, žurnalistleriň «Awaza çäreleri» diýip atlandyran wakalary tamamlandy. Üstünden 3-4 gün geçen şol wakalar hakynda nämeler aýdyp bolar?!

Owalbaşda aýtmaly zat, olam biziň sebitimizde döwletara gatnaşyklaryny hil taýdan täze derejä çykarmaga ugur alnandygydyr. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň duşuşygynyň indi üçünji gezek yzygiderli geçirilýändigi, her gezegem sebit we onuň daş-töweregindäki ýagdaýlar bilen baglanyşykly meseleleriň töwerekleýin ara alnyp maslahatlaşylýandygy, olary çözmek üçin güýçleri birleşdirmek, mümkinçilikleri jemlemek babatda ädimleriň ädilýändigi, bu gezek bolsa duşuşyk bilen utgaşyklylykda, bäş sany ähmiýetli çäräniň geçirilendigi, olaryňam bu döwletli işe sebitiň halklarynyň ünsüni çekmäge we doly goldawlaryny gazanmaga gönükdirilendigini kanagatlanmak bilen aýdyp bolar. Şu nukdaýnazardan seredeniňde, döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyny sebitiň halklarynyň gurultaýy hökmünde kabul edýärsiň. Bu gurultaýyň baş ideýasy, öňe sürýän esasy taglymaty bolsa halklarymyzyň dostlugyny we agzybirligini pugtalandyrmakdyr.

Merkezi Aziýa döwletleri ýurt Garaşsyzlyklaryna eýe bolanlaryndan soň, şu wagta çenli, esasan, milli döwletliligi berkitmek, ykdysady ösüş ýollaryny kesgitlemek, özleriniň Dünýä Bilelşiginiň doly hukukly subýektleridiklerini ykrar etdirmek bilen içgin gyzyklanyp geldiler. Indi olar sebitara gatnaşyklary ösdürmäge, kämilleşdirmäge, pugtalandyrmaga tarap ugur aldylar. Munuň özi sebitiň halklary üçin örän ähmiýetli bolup, şanyna toý tutubermeli ýagdaýdyr.

Meniň özüme-hä “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen şol çäreler türkmeniň uludan tutýan toýuny ýatlatdy. Ynha, parasatly gojalar üýşüp, çaý başynda paýhasly gürrüň edýärler. Olaryň çaý-suwuna seredip, hem-ä hyzmat edesiň gelýär, hem-de ýekeje sözüni sypdyrman, söhbetlerini diňläsiň gelýär, çünki edilýän gürrüňler ýöne-möne gürrüň däl. Olar her bir maşgalanyň ykbalyna täsir edýän gürrüňler. Men döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda edilen gürrüňleri nebereleriniň geljegi üçin ähli jogapkärçiligiň öz üstlerine ýüklenendigine doly düşünýän paýhasly ýaşulularyň döwletli maslahatyna meňzetdim.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy hem-de onuň bilen utgaşyklylykda geçirilen Awaza çäreleri Ýer şarynyň şu sebitinde ýaşaýan halklaryň dünýä nusgalyk häsiýetlerini ähli aýdyňlygy bilen açyp görkezdi. Biziň halklarymyza owaldan mahsus bolan ýürekdeşligiň şular ýaly ýokary derejeli duşuşyklarda tebigy ýagdaýda ýüze çykmasy döwletara gatnaşyklaryny bezeýär. Muny duşuşygyň geçişini teleýaýlymda synlan her bir adam görendir. Awaza çärelerini synlan teletomaşaçylar ýene bir zada göz ýetirendirler. Biziň halklarymyzda il-gün, döwlet ähmiýetli meseleleriň çözgüdine erkekler bilen bir hatarda aýallar hem gatnaşýarlar. Bu durmuş hakykatydyr, ýöne bu hakykat biziň halklarymyzyň milli mentalitetine laýyklykda, özboluşly ýagdaýda ýüze çykýar. Mysal üçin, türkmen maşgalasynda aýalyň öz orny, erkegiň öz orny, ýagny etmeli işleri, hak-hukuklary we borçlary bar. Bu ýüzýyllyklaryň dowamynda kesgitlenen, sünnälenen sazlaşyk. Bu sazlaşyk sebitimiziň beýleki doganlyk halklarynda-da şeýle.

Toýuň ýaraşygy — gelin-gyzlar. Bu şu toýda-da şeýle boldy. Awaza çärelerine aýratyn öwüşgin beren zenanlaryň dialogy Merkezi Aziýanyň aýal-gyzlarynyň, ene-mamalarynyň hemmesiniň edep-terbiýesiniň, asyllylygynyň, öý-içerisine, Watanyna wepadarlygynyň, zähmetsöýerliginiň we ýene-de kän-kän gowy häsiýetleriniň bir gözbaşdan — sebitimiziň doganlyk halklarynyň asyl terbiýesinden gaýdýandygyny görkezdi. Biz döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy geçirmek bilen sebitde döwletara gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarýandyklaryny aýdypdyk. Sebitiň zenanlarynyň dialogy hem şol täze gatnaşyklaryň özboluşly ýüze çykmasynyň bir mysalydyr. Ony sebitara hyzmatdaşlykda ulanmak arkaly, döwlet Baştutanlary maşgala gymmatlyklarynyň goraýjysy hökmünde zenan mertebesiniň geçmişde-de, şu günlerde-de juda belent tutulandygyny we tutulýandygyny ýene bir ýola aýan edýärler. Sebitimiziň zenanlary-da munuň şeýledigini bilýärler we muňa buýsanýandyklaryny Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlaryna Ýüzlenmelerinde beýan etdiler.

Elbetde, toý hödür-keremsiz bolmaýar. Awazada tutulan toýda-da, gadymy dessanlarymyzda beýan edilişi ýaly, kyrk gulakly gazanlar ataryldy. Her döwletden gelen ökde aşpezler ussatlyklaryny görkezdiler. Görüp otursak, biziň sebitimiziň tagamlary dünýäniň islendik künjeginiň tagamlaryndan artyk bolmasa, kem däl. Eli süýji aşpezleriň taýýarlan tagamlary sebitimiziň halklarynyň iýmite örän eserdeňlik bilen garap gelendikleri hakynda oýlandyrdy. Türkmeniň: “Görk agyzdan...” diýýän sözüniň juda ýerliklidigi, çuňňur manylydygy hakynda, ynsanyň saglygy babatda edilýän häzirki zaman aladalaryndan-gürrüňlerinden çen tutanyňda, ýene bir gezek çyndan oýlanýarsyň. Milli tagamlar her bir halkyň milli medeniýetini açyp görkezmek bilen, onuň ekologiýa abadançylygyna nägadar üns berýändigini hem görkezýär. Häzirki döwürde biziň ýurtlarymyzda tebigatyň, daşky gurşawyň abadançylygyna-arassalygyna ýokary derejede üns berilýär. Soňky ýyllarda döwletlerimiziň özara hyzmatdaşlygynda “ýaşyl ykdysadyýet” diýen adalganyň ýygy-ýygydan ulanylýandygy aýdanlarymyzy subut edýär.

“Toýuň görki bagşydyr”. Bu — hak aýdylan söz. Awazadaky toýda ýaňlanan aýdym-sazlar hemmelere ruhubelentlik paýlady, toýy bezedi. Diňläp-görüp otursak, sebitimiziň aýdym-sazlarynyň nusgalyk dereje kemi ýok. Gulaklarymyzyň-gözlerimiziň öwrenişenindenmi-nämemi, ozal känbir ünsem bermändiris, ýöne şu gezek aýdym-sazlarymyzyň başga-başga sebitleriň halklarynyňkydan birjik-de pes däldigi hakynda haýran galmak bilen oýlandyk. Elbetde, şu ýerde «Özüňki gözüňe yssy görünýändir» diýilmegi mümkin, ýöne özüňkini söýmän, iliňkini söýüp bolmaýar. Meniň şuny nygtasym gelýär: biziň halklarymyzyň aýdym-sazlarynyň hem-ä sözi düşnükli, hem-de owazy ýakymly.

Baýramçylyk konserti sungatymyzyň köküniň ýaýrawlydygy, çuňdugy, many-mazmunlydygy hakynda oýlandyrdy, ol gowy işleri etmäge höwes döredýär. Merkezi Aziýanyň halklarynyň sungatynyň güýji, ine, şunda, ol göwün argynlygyny aýyrmak bilen birlikde, ýaşamaga hem-ä höwes döredýär, hem-de güýç-kuwwat berýär.

Elbetde, toý-märeke etsem-goýsamsyz bolmaýar. Adamlar üýşüp, gowy zady görýärler, çen alýarlar ... hem-de özleriniň ýeten derejelerini görkezýärler. Awaza çärelerinde-de şeýle boldy. Ykdysady forum hem-de sebitiň halklarynyň milli önümleriniň sergisi ykdysadyetde ýetilen sepgitleri, edilmeli hem-de edilip bilnäýjek işleri görkezdi. Biziň sebitimiziň öňünde ägirt uly mümkinçilikler açylýar, Awaza çäreleri, ine, şol mümkinçilikleri ýagtyldyp görkezdi. Döwlet Baştutanlary bolsa şol mümkinçilikleri has degerli ulanmagyň ýollaryny-usullaryny orta atdylar:

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşykda eden çykyşynda şeýle diýdi: “...Ylym diplomatiýasynyň ugry boýunça ýurtlarymyzyň lukmançylyk jemgyýetçilikleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegi hem-de koronawiruslaryň gelip çykyşlarynyň tebigatyny, şolar sebäpli döreýan keselleriň ýüze çykyşynyň görnüşlerini giňişleýin öwrenmäge, ýokanç keselleri bejermegiň hem-de olaryň öňüni almagyň täze usullaryny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip edýärin”.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew parahatçylygy, howpsuzlygy we durnuklylygy üpjün etmek ulgamynda, döwrüň ýüze çykýan wehimlerine garşy göreşmekde tagallalary mundan beýläk-de birleşdirmegiň wajypdygy hakynda aýdyp, geljek ýylda “Merkezi Aziýa — BMG” sammitini geçirmegi teklip etdi.

Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow sebiti dünýä söwdasynyň örän möhüm merkezleriniň birine öwürmek üçin ähli mümkinçilikleriň bardygyny aýdyp, Ministrler Kabinetiniň Başlyklarynyň degişli meselelere gözegçilik edýän orunbasarlarynyň derejesinde bäştaraplaýyn hökümetara topary döretmegi teklip etdi.

Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon sebitiň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, ýer-suw serişdelerini oýlanyşykly ulanmak arkaly, obasenagat toplumyny hil taýdan ösdürmek we öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak meseleleri hakynda aýdyp, sebitleýin düzüm hökmünde Oba hojalyk boýunça ministrler geňeşini döretmegi teklip etdi.

Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew milli ykdysadyýetleriň ösmegi we ilatyň artmagy göz öňünde tutulyp, sebitiň energetika howpsuzlygy baradaky meseleleriň has-da möhüm häsiýete eýe bolýandygyna ünsi çekip, döredilmegi göz öňünde tutulýan Oba hojalyk boýunça ministrler geňeşiniň birinji mejlisiniň gün tertibine azyk howpsuzlygyna gözegçilik etmegiň sebitleýin ulgamyny ornaşdyrmak baradaky meseläni girizmegi teklip etdi.

Elbetde, şu teklipler konsultatiw duşuşykda gozgalan meseleleriň az mukdaryny şöhlelendirýär. Ýöne başlangyç ýola goýuldy, şu iň esasy zat. Şu tomus bütin dünýäde howanyň aşa gyzandygyny aýdýarlar. Awaza çäreleri biziň sebitimize jana ýaramly aram howanyň aralaşandygyny buşlady.

Uzagyndan bolsun!

Sözsoňy ýerine

Her gün işden soň, agşamara öýe gelýärsiň. Agşam salkynynda daşarda oýnap ýören agtyklaryň seni görüp, ylgap gelip gujagyňa dolýarlar. Şonda gündizki argynlygyňy unudýarsyň hem-de özüňi iň bagtly ynsanlaryň biri saýýarsyň. Şeýle pursadyň her gün gaýtalanyp durmagyny isleýärsiň. Awaza çäreleri şeýle günleriň köp bolmagyny üpjün etmäge gönükdirilendigi bilen kalplara ornaşdy.

Seýitguly GELDIÝEW,

Türkmenistanyň at gazanan žurnalisti.

Türkmenbaşy, 7-nji awgust (TDH). Şu gün türkmen deňiz kenarynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi işini tamamlady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen geçirilen bu giň möçberli forum Türkmenistanyň Merkezi Aziýa hem-de Hazar deňzi sebitleriniň ýurtlary bilen köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmäge saldamly goşant bolup, ýurdumyzyň we tutuş sebitiň söwda-ykdysady kuwwatyny artdyrmakda möhüm orny eýeleýär.

Ýöriteleşdirilen gözden geçirilişiň jemleri boýunça sergä gatnaşyjylara halkara derejedäki diplomlary gowşurmak dabarasy boldy. Bu dabara Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunyň çäginde ýerleşýän “Beýik Ýüpek ýoly” myhmanhanasynda geçirildi.

Sergä import-eksport boýunça milli söwda birleşmeleri, iri köpugurly senagat kompaniýalary, önüm öndüriji kärhanalar, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň söwda düzümleriniň wekiliýetleri hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň kompaniýalary öz diwarlyklarynda ýokary hilli eksport ugurly harytlary, döwrebap tehnologiýalary, täze işläp taýýarlamalary we taslamalary görkezdiler. Giň möçberli gözden geçirilişiň çäklerinde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. Duşuşyklarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça teklipler aýdyldy hem-de tejribe alşyldy. Şeýle hem Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan birža söwdalary guralyp, olaryň umumy bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna hem-de 3,6 million manada barabar boldy.

Forumyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa Ýüzlenme kabul edip, Hazar deňziniň türkmen kenarynda üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň Halkara sergisine gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan etdiler.

Ozal habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň alty aýynyň jemlerine bagyşlanyp geçirilen giňişleýin mejlisinde ýurdumyzyň ýolbaşçy düzüminiň 1-nji awgustdan dynç alşa çykýandygyny yglan etdi.

7-nji awgustda, şenbe güni «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç almaga başlan milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ir bilen Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary — Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow bilen “Awaza” köpugurly sport toplumynda bolup, bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirdi.

Sport toplumynda sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmaga giň mümkinçilikler bar. Ol ýöriteleşdirilen döwrebap enjamlar we sport gurallary bilen üpjün edilendir. Bu ýerdäki köpugurly türgenleşik enjamlary tejribeli hem-de höwesjeň türgenleriň, dürli ýaşly adamlaryň netijeli türgenleşmegine niýetlenendir.

Sagdyn durmuş ýörelgesiniň tarapdary döwlet Baştutanymyz asylly başlangyçlary bilen ähli watandaşlarymyza, ozaly bilen, ýaşlara şahsy görelde görkezýär. Ine, bu gün hem milli Liderimiz sport toplumynda oturdylan enjamlaryň birnäçesinde bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirip, sportuň dürli görnüşleri bilen yzygiderli meşgullanmagyň netijesinde beden taýdan ajaýyp taýýarlygyny görkezdi.

Soňky ýyllarda ýurdumyzda köpçülikleýin bedenterbiýe we ýokary netijeli sportuň görnüşleri bilen meşgullanmak üçin zerur şertler döredilýär. Stadionlar, sport-sagaldyş merkezleri, köpugurly sport toplumlary sagdyn durmuş ýörelgelerini kada öwren ýaşlaryň söýgüli künjekleriniň birine öwrüldi.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, sport enjamlarynyň her biriniň özboluşly aýratynlygy bolup, olar bedeniň taplanmagynda bolşy ýaly, adam saglygynyň berkidilmeginde aýratyn ähmiýetlidir. Sport enjamlarynda berjaý edilýän maşklaryň kada boýunça dürs ýerine ýetirilmeginiň ynsan saglygy üçin peýdasy ýokary bolýar. Aýratyn-da, bu enjamlaryň ýaşlaryň sazlaşykly ösüşinde, olaryň beden taýdan taplanmagynda möhüm orun eýeleýändigini bellemeli.

Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow hem birnäçe beden maşklaryny ýerine ýetirdi.

Bedenterbiýe maşklaryny ýerine ýetirmegiň, sport bilen meşgullanmagyň adamda ruhubelentlik, maksadaokgunlylyk döredýändigini, onuň saglygyny berkidýändigini durmuş tejribesi subut etdi.

Şu nukdaýnazardan, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň raýatlarynyň, aýratyn-da, ösüp gelýän ýaş nesilleriň bedenterbiýe-sagaldyş hereketini, sagdyn durmuş ýörelgelerini durmuş kadasyna öwürmeklerini ündeýär. Şeýlelikde, ýurdumyzda ýokary netijeli sporty ösdürmek, halkara derejeli türgenleri taýýarlamak meseleleri döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir.

Awazada döwrebap bedenterbiýe-sport toplumynyň hem-de beýleki ugurdaş desgalaryň, şypahanalaryň we dynç alyş merkezleriniň her birinde bolsa sport meýdançalarynyň, suwda ýüzülýän howuzlaryň we dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň dürli görnüşli sport enjamlary bilen üpjün edilen fitnes otaglarynyň bardygy göz öňünde tutulanda, döwlet Baştutanymyzyň Hazaryň kenaryndaky dynç alyş zolagynyň sport binýadyny berkitmäge nähili uly ähmiýet berýändigi aýdyň görünýär.

Hormatly Prezidentimiz sport maşklaryny tamamlap, bu ýerden Hazaryň ekologik taýdan arassa kenaryndaky dynç alyş zolagynyň çäginden geçýän “Awaza” derýasynyň kenaryna geldi.

Bu ýerde döwlet Baştutanymyz egindeşleri bilen çaý başynda Hazaryň türkmen kenarynda amala aşyrylýan özgertmeleri durmuşa geçirmegiň meseleleri barada söhbetdeşlik gurady. Onuň dowamynda Hazar deňziniň gözel kenarynda uly üstünlik bilen geçen giň möçberli halkara çäreleriň ähmiýeti, onda gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Daşary ýurtly myhmanlaryň, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Konsultatiw duşuşygy bilen bir günde geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna gatnaşyjylaryň mähirli kabul edilendigi, forumlaryň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan edendikleri bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzda, şol sanda Awazada geçirilýän halkara çärelerde baýramçylyk konsertlerini geçirmäge üns berilmeginiň ähmiýetini belledi. Şunuň bilen baglylykda, her bir çäräniň medeni maksatnamasy taýýarlanylanda, oňa hemmetaraplaýyn esasda jogapkärli çemeleşilmelidir.

Şeýle hem çaý başynda deňizýaka sebitiň ekologik hem-de daşky gurşawy goramak meseleleri, onuň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň özboluşlylygy barada gürrüň edildi. Milli Liderimiz Hazaryň çäklerinde biologik dürlüligiň saklanmagynyň, suw serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagynyň ähmiýetini belläp, bu ugurda ylmyň täze gazananlarynyň ähmiýetine ünsi çekdi.

Hazaryň kenarynda öňde boljak halkara çärelere taýýarlyk, olaryň guramaçylykly geçirilmegini üpjün edýän maksatnamanyň ugurlary boýunça pikir alşyldy. Şunda tomus paslynyň dynç alyş möwsüminiň guramaçylykly geçirilmeginiň meselelerine garaldy.

Häzirki döwürde ýurdumyzyň çäklerinde, aýratyn-da, Awazada elektrik geçirijileriň bökdençsiz işiniň üpjün edilmegi bilen baglanyşykly meseleler üns merkezinde saklanýar. Döwlet Baştutanymyz elektrik geçirijileriň ýylyň ähli döwründe, aýratyn-da, tomus paslynda sazlaşykly işiniň ýola goýulmagynyň wajypdygyny belläp, bu ugurda durmuşa geçirilýän çäreleriň ähmiýetini belledi.

Söhbetdeşligiň dowamynda ykdysadyýetiň ýangyç-energetika toplumynda alnyp barylýan işler barada durlup geçildi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz topluma degişli edaralaryň işiniň talabalaýyk guralmagynyň ekologik talaplaryň berjaý edilmeginde wajypdygyna ünsi çekdi.

Soňra Hazaryň kenarynda geçirilen halkara çäreleriň çäklerinde ýurdumyzyň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerine möhüm üns berlendigi, bu ugur boýunça degişli ylalaşyklaryň gazanylandygy barada aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz menziliniň ýurdumyzyň halkara üstaşyr ulag geçelgesi hökmündäki derejesini berkidýändigini aýdyp, ulag ulgamy boýunça guralan halkara çäreleriň ähmiýetine ünsi çekdi.

Mälim bolşy ýaly, ýakyn wagtda ýurdumyzda bilim işgärleriniň döwlet maslahaty geçiriler hem-de Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli dabaralar guralar.

Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz bilim işgärleriniň, mekdep okuwçylarynyň we talyp ýaşlaryň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan şanly seneler mynasybetli geçiriljek dabaralaryň guramaçylyk derejesine uly üns berilmelidigini belledi.

Şonuň ýaly-da, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy, onuň dowamynda gazanylan ylalaşyklar, şolary ýerine ýetirmegiň ugurlary boýunça pikir alşyldy. Döwlet Baştutanymyz halkara ylalaşyklaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda degişli düzümler bilen zerur tagallalaryň edilmelidigine ünsi çekdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýdylanlary jemläp, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň şypaly howa şertleri, bejeriş mümkinçilikleri, innowasiýalara uly orun berilmegi, ýokary derejedäki hyzmatlar türkmen topragynyň bu ajaýyp künjeginiň ykrar edilen saglygy berkitmegiň, şypahana-dynç alyş sport merkezine öwrülmegi üçin ähli şertleri döredilýändigini nygtady.

Soňra döwlet Baştutanymyz ajaýyp deňiz görnüşini hem-de Awaza derýasynyň kenarynyň gözelliklerini synlady. Bu ajaýyp derýa dynç alyş zolagynyň esasy bezegine öwrülmek bilen şypahana dynç alşynyň gaýtalanmajak keşbini döretdi. Derýanyň üstünden gurlan köprüler iki kenary baglanyşdyryp, derýanyň ýakasynda gezelenç etmegi halaýanlar üçin amatlyklary üpjün edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyna gezelenji tamamlap, egindeşleri bilen hoşlaşdy hem-de bu ýerden ugrady.

(TDH).

Awazada guralan sebit forumlary dünýä metbugatynyň sahypalarynda

Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary bilen häzirki döwrüň sebit we ählumumy möhüm meselelerini çözmekde düýpgöter täze, toplumlaýyn, giň gerimli çemeleşmeleri, täzeçil taglymlary öňe sürýän ýurt hökmünde umumy ykrar edilen belent derejesini ýene bir gezek tassyklady.

Dünýä bileleşiginiň işlerine örän işjeň gatnaşýan hem-de ählumumy bähbitlere laýyk gelýän giň halkara hyzmatdaşlygy öňe sürýän milli Liderimiziň bu başlangyçlary boýunça işlenip taýýarlanylan oňyn daşary syýasat strategiýasy tutuş dünýäde uly goldawa eýe bolýar. Ol geosyýasy deňagramlylygyň, tutuş sebitde we dünýäde howpsuzlygyň hem-de durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde çykyş edýär.

Ýurdumyz soňky ýyllarda iri halkara maslahatlaryň, forumlaryň hem-de ýokary derejedäki duşuşyklaryň geçirilýän, umumadamzat ösüşiniň esasy meseleleri boýunça netijeli pikir alşylýan açyk meýdança öwrüldi, iri habarlar agentlikleriniň okyjylarynyň ünsüni özüne çekmekde uly orna eýe bolýar.

Bu günler dünýä metbugaty işewür toparlaryň we syýasatçylaryň, şeýle hem millionlarça adamlaryň ünsüni Türkmenistanyň başlangyjy boýunça hem-de Milletler Bileleşigi tarapyndan goldanylan, BMG-niň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamasy bilen berkidilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen 2021-nji ýylyň möhüm wakasyna çekdi.

Elbetde, gürrüň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda 6-njy awgustda Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy barada barýar.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň, şonuň ýaly-da, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň gatnaşmagynda geçirilen ýokary derejeli forum milli Liderimiziň sebit boýunça goňşy döwletler bilen ählitaraplaýyn gatnaşyklary berkitmek maksadyna gönükdirilen syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini tassyklady. Sebit boýunça goňşy döwletleriň halklary bilen türkmen halkyny köp asyrlyk dostluk gatnaşyklary, medeni we ruhy däp-dessurlaryň umumylygy baglanyşdyrýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ägirt uly köpugurly mümkinçiliklerini göz öňünde tutmak bilen, sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmäge ulgamlaýyn, oýlanyşykly we toplumlaýyn çemeleşmek ugrunda çykyş edýär. Şol mümkinçilikleriň durmuşa geçirilmegi bolsa umumy abadançylygyň hem-de rowaçlygyň bähbitlerine kybap gelýär.

Ýokary tehnologiýalaryň ösen döwründe iň giň okyjylar köpçüligine eýe bolan elektron neşirleriň hem-de meşhur internet saýtlarynyň aglabasynda maslahatyň gün tertibine Merkezi Aziýa sebitinde dürli ugurlarda, ilkinji nobatda bolsa, syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm meselelerini öz içine alandygyny habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejeli duşuşykda çykyş edip: “Biz şu günki duşuşygyň sebit hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmagy ugur edinip, bu babatda has işjeň, salgyly ädimler üçin şertleri üpjün etjekdigine, Merkezi Aziýa sebitiniň kontinental we global işlere netijeli gatnaşmagynyň kuwwatly şertine öwrüljekdigine umyt edýäris” diýip belledi.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri Türkmenistanyň Baştutanynyň sözlerine salgylanmak bilen, sebitiň ýurtlary özara gatnaşyklarynda hoşniýetli goňşuçylygyň, özara hormat goýmagyň, doganlygyň hem-de halklaryň medeni-siwilizasiýa ýakynlyklaryna daýanýandygyny, bu berk binýadyň bolsa geljege ynamly garamaga, birnäçe ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy giň möçberli, uzakmöhletleýin esasda guramaga mümkinçilik berýändigini belleýärler.

Awazada geçirilen çärelere çagyrylan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň metbugat gulluklarynyň hem-de “RIA Novosti”, “France-Presse”, “Associated Press” we beýleki iri daşary ýurt habarlar agentlikleriniň žurnalistleriniň habar bermekleri bilen, milli Liderimiziň we onuň ýokary derejeli kärdeşleriniň çykyşlaryndan parçalar bada-bat dünýäniň habarlar giňişliklerine ýaýyldy.

Hormatly Prezidentimiz nobatdaky konsultatiw duşuşygyň ähmiýeti barada aýdyp, ýokary döwlet derejesindäki syýasy gepleşikleriň bu täze görnüşiniň döwrüň wajyp talabydygyny, onuň ynanyşmak we işjeň ýagdaýda Merkezi Aziýa sebitiniň has möhüm meseleleri boýunça özara kabul ederlikli, bilelikdäki çözgütleri ara alyp maslahatlaşmaga hem-de kabul etmäge mümkinçilik berýändigini belledi.

Mälim bolşy ýaly, milli Liderimiz bäş ýurduň Hökümetlerine ozal geçirilen duşuşyklaryň jemleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna düýpli seljerme geçirmegi, orta möhletli döwre niýetlenen bilelikdäki işleriň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlejek “Ýol kartasyny” işläp düzmegi hem-de kabul etmegi tabşyrmagy teklip etdi.

Milli Liderimiziň bu teklibi iri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýaýradan köp sanly makalalarynyň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Dünýä metbugaty Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň (TDH), “Türkmenistan şu gün”, “Türkmenistan: Altyn asyr” habar saýtlarynyň maglumatlaryna salgylanmak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallalary birleşdirmegiň hem-de bähbitleriň ileri tutulýan ugurlary hökmünde bellän taraplaryna ünsi çekdi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolan energetika şularyň iň wajyplarynyň biridir. Ýurdumyz tarapyndan öňe sürlen hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamalary bilen berkidilen ykdysady ösüşiň möhüm ýagdaýy hökmünde energiýa serişdelerini ibermegiň ygtybarlylygy, durnuklylygy hakyndaky teklipleriniň birnäçe gezek we biragyzdan goldanylmagy munuň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşykdaky çykyşynda: “Energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly amala aşyrylmagynyň zerurdygy, bu hyzmatdaşlygyň, sebitiň içinde bolşy ýaly, daşarky çäkleri boýunça hem kuwwatly energetika düzümini döretmäge gönükdirilmelidigi aýdyňdyr” diýip belledi.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Merkezi Aziýanyň ýurtlaryna özara bähbitli şertlerde ýa-da olaryň çäkleriniň üsti bilen daşarky bazarlara öz tebigy gazynyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny aýtdy.

“Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlaryna elektrik energiýasyny hem-de tebigy gazy ibermegi ep-esli artdyryp biler” diýen sözbaşy astynda “Trend” habarlar agentligi hem-de Arkalaşygyň çäklerinde meşhur bolan “SNG.TODAY” elektron neşiri öz makalalaryny ýaýratdylar.

Milli Liderimiziň ulag düzümini ösdürmekde sebitiň ýurtlarynyň hyzmatdaşlygynyň wajyp ugry hökmünde kesgitleýän täze teklipleri uly oňyn seslenme döretdi.

Türkmen döwletiniň Baştutany ýurtlarymyzyň, şeýle hem Merkezi Aziýanyň, Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleriniň arasynda ýük we ýolagçy gatnawy üçin amatly şertleri döretmek boýunça tagallalary birleşdirmegiň möhümdigini berk ynam bilen aýtdy. Milli Liderimiziň pikirine görä, bu wezipe «Günorta — Demirgazyk» we «Gündogar — Günbatar» ugry boýunça bar bolan ugurlary netijeli ulanmak, täze üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek babatyndaky strategik maksada ýetmäge gönüden-göni gönükdirilendir. Olarda Merkezi Aziýa möhüm birleşdiriji halka bolup çykyş edýär.

Dünýä metbugatynyň belleýşi ýaly, toplanan bilelikdäki iş tejribesini ulanmak arkaly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň integrirlenen ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmek teklip edildi.

Habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistan özüniň Hazar deňzindäki port kuwwatlyklaryny sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerine ulanmaga taýýardygyny tassyklady hem-de hökümet derejesinde Günorta Ýewropa çykmak bilen Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňzi sebiti, şonuň ýaly-da Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugurlary boýunça täze ulag-kommunikasiýa geçelgelerini döretmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça Hökümet derejesindäki bäştaraplaýyn iş toparyny döretmegi teklip etdi.

Şu gezekki duşuşyga gatnaşyjylaryň umumy pikirine görä, doly derejeli söwda-ykdysady gatnaşyklary gaýtadan dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak, onuň giňeldilmegi hem-de hil taýdan täzelenilmegi möhüm wezipe bolup durýar.

Döwlet Baştutanymyz bu wezipäniň yzygiderli esasda oňyn çözgüdini tapmagyň ýollaryny gözleýän bäştaraplaýyn iş toparynyň döredilmeginiň maksadalaýyklygy baradaky pikiri aýdyp, hususan-da, Merkezi Aziýada ykdysady hem-de telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürlik geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi.

Daşary ýurtlaryň we ýurdumyzyň habar beriş serişdelerinde, şol sanda barha meşhurlyga eýe bolýan “Turkmenportal” hem-de “Arzuw News” saýtlarynda türkmen Lideriniň täze möhüm başlangyçlarynyň giňden beýan edilmegi şol başlangyçlaryň örän möhümdiginiň, döwrüň talabyna laýyk gelýändiginiň subutnamasydyr.

Metbugat we internet neşirleriniň köp sanlysy goňşy Owganystandaky ýagdaýyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň ara alyp maslahatlaşan möhüm meselesi bolandygyny bellediler. Russiýa Federasiýasynyň “RIA Novosti” habarlar agentliginiň ýokary derejeli foruma gatnaşyjylaryň çykyşlaryna salgylanyp belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň howpsuzlygy hem-de durnukly ösüşi köp babatda Owganystandaky ýagdaýyň syýasy ýollar arkaly kadalaşdyrylmagyna baglydyr.

“Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleri Owganystanda tizden-tiz parahatçylygy üpjün etmäge ýardam bermäge taýýardyklaryny beýan etdiler” diýip, “TASS” habar berdi.

Russiýa Federasiýasynyň ýene bir iri habarlar agentligi “Interfax”, öz nobatynda, pandemiýa garşy göreşde sebitiň ýurtlarynyň tagallalaryny birleşdirmegiň forumyň gün tertibiniň möhüm meseleleriniň biri bolandygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Prezidentleriň täze görnüşli ýokanjyň gelip çykyş tebigatyny öwrenmek babatynda bilelikdäki barlaglary, şeýle hem ýokanç keselleri bejermegiň, olaryň öňüni almagyň täze usullarynyň işlenip taýýarlanylmagyny hem-de ornaşdyrylmagyny höweslendirmek barada ylalaşyga gelendikleri nygtaldy.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sebitiň ýurtlarynyň lukmançylyk bileleşikleriniň arasynda ylmy diplomatiýa gatnaşyklaryny işjeňleşdirmegi, koronawiruslaryň gelip çykyş tebigatyny we olar zerarly ýüze çykýan keselleriň täze görnüşlerini içgin öwrenmäge girişmegi teklip edip, Epidemiologiýa, wirusologiýa, bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmegiň maksadalaýyk boljakdygyny nygtady. Bu başlangyç sebitiň döwlet Baştutanlarynyň goldawyna eýe boldy.

Halkara bilermenler döwlet Baştutanymyzyň adamzadyň öňünde durýan möhüm ekologik meseleleri çözmek, Merkezi Aziýada ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek babatyndaky tekliplerine hem oňyn baha berdi. Şunda, ilkinji nobatda, gürrüň Aral deňzini halas etmek, ýerleriň şorlaşmagyna, çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary saklamak we suw serişdelerini rejeli peýdalanmak barada barýar.

Daşary ýurtlaryň meşhur neşirleriniň ählisi diýen ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň, hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer, adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň, däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip, çözüp bilmejek meselämiz ýokdur” diýen sözlerini mysal getirdiler.

Halkara synçylar Türkmenistanyň öňe süren teklipleriniň sebitiň döwletleri tarapyndan goldanyp, onuň bar bolan meseleleri ýakyn wagtda durmuşa geçirmekde möhüm ähmiýetiniň boljakdygyny bellediler.

TURKMENISTAN.RU meşhur internet gazeti: “Konsultatiw duşuşykda çykyş eden Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleri bildirilen myhmansöýerlik, forumyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin Türkmenistanyň Baştutanyna hoşallyk bildirdiler hem-de bu duşuşygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk senesiniň bellenilýän ýylynda geçirilmeginiň aýratyn ähmiýetini bellediler” diýip ýazýar.

Şeýle hem köp sanly internet serişdeleri 2022-nji ýylyň Merkezi Aziýa döwletleriniň BMG-ä agza bolmagynyň 30 ýyllygynyň nyşany astynda geçjekdigini belläp, şu döwürde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halkara parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmaga mynasyp goşant goşandyklaryna, şeýle hem ähmiýetli başlangyçlaryň birnäçesini öňe sürendiklerine ünsi çekýär.

Şunuň bilen baglylykda, ýokary derejede geçirilen duşuşyga BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy hanym Natalýa Germanyň gatnaşmagynyň ähmiýetli bolandygy nygtaldy.

Duşuşykda eden çykyşynda BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň Merkezi Aziýa aýratyn üns berýändigini we sebitleýin hyzmatdaşlyga bolan üýtgewsiz meýilleriň tassyklanmasy bolan bu duşuşygy goldaýandygyny nygtady.

“BMG-niň Howpsuzlyk geňeşi şu günki duşuşyga sebit hyzmatdaşlygynyň hem-de raýdaşlygyň meýillerini mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň ýolunda aýgytlaýjy ädim hökmünde garaýar” diýip, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German nygtady we Birleşen Milletler Guramasynyň hem-de onuň sebit merkeziniň sebiti ösdürmegiň möhüm ugurlaryna, forumyň jemleri boýunça kabul ediljek çözgütlere hemmetaraplaýyn goldaw bermäge taýýardygyny belledi.

Köp sanly elektron neşirler, hususan-da, GDA-nyň “Goşulyşmak giňişligi” internet-portaly Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň Bilelikdäki Beýannamany kabul etmegi bilen tamamlanandygyny, onda energetika, söwda, logistik gatnaşyklar babatda hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine we sebitde COVID-19 ýokanjyna garşy göreşmek boýunça bilelikdäki tagallalaryň işjeňleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berildi.

Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Bu gezekki duşuşygyň biziň döwletlerimiziň we olaryň Baştutanlarynyň anyk netijeleri gazanmak ugrunda bileleşip hereket etmäge bolan syýasy erkini, gyzyklanmalaryny, anyk hereketlerini ynamly tassyklady” diýen sözlerini mysal getirdiler.

“MIR 24” internet saýty ýokary derejede geçirilen duşuşygyň çäklerinde Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň “Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşanynyň” ilkinji eýesi bolandygyny nygtadylar. Täjigistanyň Baştutany bu sylagy Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk, özara düşünişmek hyzmatdaşlygyny ösdürmekde, sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy berkitmekde, Merkezi Aziýa döwletleriniň halkara giňişlikde bilelikdäki bähbitleri we başlangyçlary öňe ilerletmeginde bitiren hyzmatlary üçin mynasyp boldy.

Türkmenistanyň daşary syýasat edarasynyň saýtynda ýerleşdirilen habara salgylanyp, halkara synçylar Türkmenistanyň daşary işler ministri R.Meredowyň we BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça metbugat maslahatlaryny geçirendiklerini habar berdiler.

Ýokary derejede geçirilen konsultatiw duşuşykda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlarynyň öňe süren netijeli teklipleriniň hem-de başlangyçlarynyň Merkezi Aziýada syýasy durnuklylygyň, ykdysady ösüşiň wajyp, üýtgewsiz şerti bolan sebitleýin hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine kuwwatly itergi berjekdigi gürrüňsizdir.

Türkmenistanyň başlangyjy boýunça şol gün geçirilen halkara ähmiýetli möhüm wakalar dünýä metbugatynda giň seslenmä eýe boldy. Olaryň hatarynda sebitiň ýurtlarynyň wekilleriniň, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň, BMG ÖM-niň Ýewropa we GDA ýurtlary boýunça Sebitleýin Býurosynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy bar.

Mälim bolşy ýaly, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň foruma gatnaşyjylara iberen Ýüzlenmesinde zenanlaryň maşgala ojagynyň eýesi, milli däp-dessurlary dowam etdiriji, Merkezi Aziýanyň halklarynyň medeni we ruhy mirasyny ýaş nesillere geçiriji, şol bir wagtyň özünde jemgyýetçilik durmuşynyň esaslarynyň ösdürilmegine, berkidilmegine işjeň gatnaşyjy hökmündäki ornuna ýokary ähmiýet berilýär.

Halkara synçylar BMG-niň wekilleriniň Merkezi Aziýa döwletlerine milli başlangyçlary we oňyn özgertmeleri durmuşa geçirmekde goldaw bermäge taýýardyklaryny nygtadylar. Olar dialogyň jemleri boýunça teklipleriň BMG ÖM-niň ýakyn ýyllar üçin bu mesele boýunça Strategiýasyny taýýarlamakda ähmiýetli boljakdygyny bellediler.

Bu gezekki duşuşygyň Ählumumy gün tertibiniň “Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” wezipesini, diňe bir adamyň esasy hukuklarynyň biri däl, eýsem, ösüşiň, durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde kesgitlenen gender deňligini üpjün etmek kesgitlenen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibi we Birleşen Milletler Guramasynyň goldamagynda kabul edilen köptaraply halkara resminamalary amala aşyrmagyň bähbidine sebitleýin gatnaşyklary mundan beýläk-de işjeňleşdirmegiň ýolunda möhüm ädime öwrülendigi bellenildi.

Mälim bolşy ýaly, forumyň jemleri boýunça Jarnama kabul edildi. Onda zenanlaryň döwlet durmuşynyň syýasy, durmuş-ykdysady ugurlaryna gatnaşygyny giňeltmek üçin milli we sebitleýin derejelerde kabul edilmegi zerur bolan teklipler, çäreler kesgitlenildi.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna bagyşlanan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy wajyp çäre hökmünde dünýäde uly gyzyklanma döretdi. Onuň dowamynda taraplaryň sebitleýin giňişliklerde söwda-ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we köpugurly esasda ösdürmäge bolan gyzyklanmalary beýan edildi.

Forumyň çäklerinde Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet hem-de hususy kärhanalarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn duşuşyklarynyň geçirilendigini bellemek gerek. Şolaryň dowamynda anyk taslamalar babatda özara gatnaşyklaryň geljekki ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen oba hojalyk, azyk senagaty önümlerini, plastik turbalary, dürli polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan eksport-import şertnamalarynyň 74-sini, hyzmatdaşlyk boýunça ylalaşyklary baglaşdylar.

Şeýle hem taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner, multimodal ýük gatnawlary, senagat, nebitgaz, elektroenergetika ulgamlarynda özara peýdaly hyzmatdaşlygy giňeltmäge bolan gyzyklanmalaryny tassyklaýan pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi.

Dünýä metbugaty konsultatiw duşuşyga gatnaşyjylaryň — Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleriniň sebitiň ýurtlarynyň milli önümleriniň Türkmenbaşy şäheriniň halkara deňiz menzilinde ýaýbaňlandyrylan Halkara sergisine baryp görmeklerine möhüm ähmiýet berdi.

Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurtly žurnalistler döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegini şertlendirýän we Ýewraziýa giňişliginde ýük gatnatmak üçin täze mümkinçilikleri açýan Türkmenistanyň esasy deňiz portuna möhüm ähmiýet berdiler.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň belleýişleri ýaly, bu giň möçberli çäreler Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli ykdysadyýetleriniň möhüm pudaklarynyň ýeten derejesini, gazanýan üstünliklerini, şeýle hem sazlaşykly ykdysady ösüşini, ägirt uly mümkinçiliklerini açyp görkezdi.

Hormatly myhmanlar forumyň guramaçylyk derejesine, onda häzirki zaman sanly tehnologiýalaryň giňden peýdalanylyşyna ýokary baha berdiler. Ösüşiň belentliklerine tarap ynamly gadam urýan Türkmenistanda täzeçil ösüş ugruna möhüm ähmiýet berilýär.

Hazaryň kenarynda geçirilen beýleki wajyp çäreler, şol sanda sahawatyň, açyklygyň, berekediň nurana baýramy hökmünde ýatda galan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly sebitiň halklarynyň mundan beýläk-de ýakynlaşmagy, olaryň medeni we ruhy gymmatlyklarynyň giňden wagyz edilmegi üçin oňyn mümkinçiliklere öwrüldi.

Birnäçe makalalar sebitiň ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň gala-konsertine bagyşlanypdyr. Dünýä metbugaty türkmen sungat ussatlary bilen bir hatarda Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň belli artistleriniň gatnaşmagynda gadymy Hazaryň kenarynda geçirilen uly döredijilik baýramçylygynyň ýokary derejeli çäreleriň jemlenmesi, onuň dabaralanmagynyň nyşany bolandygyny nygtady. Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň döreden “Bagt nury” atly aýdymynyň konsertiň bezegi bolandygy buýsançly ýagdaýdyr.

Daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde ýaýradylan syn beriş makalalarynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlary mähirli kabul edilendikleri, görkezilen myhmansöýerlik üçin çuňňur hoşallyklaryny beýan edip, türkmen tarapynyň başlangyjy bilen geçirilen şu gezekki duşuşygyň guramaçylyk derejesine ýokary baha berip, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hem-de halklarynyň arasynda dost-doganlyk gatnaşyklarynyň, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna ýardam berýän şunuň ýaly giň möçberli çäreleri şol bir wagtda guramak ýaly iş tejribesini dowam etdirmegiň zerurdygy baradaky pikiri aýtdylar.

(TDH).

6-njy awgustda Hazaryň türkmen kenarynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy geçirilip, ol «Awaza duşuşygy» ady bilen taryha girdi. Elbetde, bu duşuşyk dostlukly ýurtlaryň Liderleriniň şeýle gurşawdaky ilkinji duşuşygy däl. Ýöne onuň türkmen topragynda düýpgöter täze belentlige göterilendigini, giň gerim, baý öwüşgin berlip, sungat derejesine ýetirilendigini turuwbaşdan bellemeli. Biz muny diňe özümiziň däl, eýsem, çäreleriň dowamynda görşen, gürleşen myhmanlarymyzyň, kärdeşlerimiziň pikirlerini esas edinip aýdýarys.

Konsultatiw duşuşygyň ilkinji gezek Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň dialogy, sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy, milli önümleriň halkara sergisi, milli tagamlaryň halkara festiwaly, sungat ussatlarynyň konserti ýaly, köpugurly çäreler bilen utgaşdyrylyp, baýramçylyk ruhunda geçirilmegi hormatly Prezidentimiziň halklaryň dostlukly gatnaşygy bilen bagly her bir işe diňe däp bolan resmi kadalar esasynda däl-de, yssy mähir, ýürek ýylysy bilen çemeleşýändiginiň güwäsidir. Awaza wakalary biri-biriniň üstüni ýetirip, ýakyn halklary has-da ýakynlaşdyrdy. Merkezi Aziýanyň geçmişine, şu gününe, geljegine bitewülikde ser salmaga, syýasy, ykdysady, medeni mümkinçilikleriň örän giňdigine birlikde göz ýetirmäge esas berdi. Aýdylyşy ýaly, ýeke ýöräp tiz gidip bolýar, emma bilelikde ýöräp, uzak menzil aşyp bolýar. Şeýlelikde, sebit ýurtlarynyň garaşsyz ösüşiň 30 ýyllygyny baýram edýän ýubileý ýylyna şan beren taryhy duşuşyk hoşniýetli goňşuçylygyň, oňyn hyzmatdaşlygyň, geljege tarap birlikde, bitewülikde gadam urmagyň belent nusgasy boldy. Şu günlerde «Türkmenistan», «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy», «Türkmen Lideriniň başlangyçlary» ýaly jümleler dünýäniň habarlar giňişliginde ýygy gaýtalanýan sözlere öwrüldi.

Merkezi Aziýa! Taryhyň dürli döwürlerinde Oks (Oguz) derýasynyň sebiti, Mawerannahr, Turan, Türküstan diýlip atlandyrylan giňişlik. Siwilizasiýalaryň sallançagy. Aziýa bilen Ýewropanyň “altyn halkasy”. Üstünden Beýik Ýüpek ýoly geçen bu sebit diňe geografik, ykdysady taýdan däl, eýsem, ruhy nukdaýnazardan hem Gündogar bilen Günbataryň medeniýetlerini birleşdiriji köprüdir. Ol, geçmişde bolşy ýaly, bu günki günde hem dünýäniň möhüm ykdysady, syýasy, medeni merkezi.

Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň taryhynyň bitewi bolşy ýaly, geljeginiň hem köp babatda bitewüdigini halkymyzyň “Barmak bäş bolsa-da, bilegi birdir” diýen pähimi bilen aňladyp bolar. Bu sebitde hemişelik Bitarap döwletiň keşigini öz üstüne alan ýurt hökmünde Türkmenistanyň işjeň orny barha artýar.

Her bir sebitiň, her bir ýurduň we halkyň öz aýratynlyklary, öz gymmatlyklar ölçegi bar. Munuň özi häzirki döwürde ýüze çykýan meseleler barada oýlanyşykly syýasy çemeleşmäni talap edýär. Döwrüň talaplaryna rast gelýän daşary syýasaty üstünlikli alyp barýan milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň soňky ýyllarda öňe süren başlangyçlarynyň, başyny başlan bilelikdäki taslamalarynyň sebitiň giň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmäge, hojalyk gatnaşyklaryny giňeltmäge täze itergi berip, Merkezi Aziýa döwletleriniň tagallalaryny möhüm ugurlarda birleşdirmekde esas bolandygy şeksiz hakykatdyr. Şunda, ylaýta-da, häzirki zamanyň güberçekläp öňe çykýan üç esasy ugry — ulag, energetika, ekologiýa babatda amala aşyrylan we aşyrylýan işleri, iri üstaşyr geçelgeleri, gaz geçirijileri... göz öňünde tutýarys.

Hawa, Türkmenistanyň sebit strategiýasy anyk esaslara daýanýar. Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda maksatnamalaýyn söz sözlemek bilen, möhüm başlangyçlaryň ýene-de birnäçesini öňe sürdi. Orta möhletli döwre niýetlenen ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak; Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmek; Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek; Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmek ýaly başlangyçlar döwrüň öňe çykarýan talaplaryndan ugur alyp, tutuş sebitiň bähbitlerini nazarlaýandygy bilen gymmatlydyr.

Ählumumy derejede pikirlenmek, öz ýaşaýan ýeriň zerurlyklaryna görä hereket etmek rowaçlygyň baş çelgisi hasaplanýar. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça kabul edilen Bilelikdäki Beýannama hem şeýle çelgiden ugur alýan başlangyçlaryň ençemesini özünde jemleýär. Gürrüň, esasan-da, ulag-kommunikasiýa hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň sebit merkezi, howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk boýunça dialog, «Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek» diýen at bilen medeni dialog ýaly düzümleriňdir duşuşyk meýdançalarynyň işini ýola goýmak, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda we ylmy alyşmalar boýunça sebit maksatnamasyny işläp taýýarlamak, önümler we ilkinji nobatda zerur harytlar bilen üpjün etmegiň ulgamyny goldamak, «ýaşyl» geçelgeler usullaryny giňden ornaşdyrmak, serhetýaka çäklerde söwda-önümçilik merkezlerini, şeýle hem lomaý-paýlaýyş merkezleriniň ulgamyny ösdürmek, Dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk hakyndaky Şertnamany taýýarlamak... hakynda barýar.

Ganatlar uçan çagty ýaýylýar.

Ýol ýolagçynyň ädimleriniň astynda önýär.

Bir maksada ýyglyp, ýürekdeşlikde pikir alşylanda, geljege bilelikde nazar aýlananda, gör, nähili giň gözýetimler açylýar, täze mümkinçilikler ýüze çykýar! Sebitiň ösüşli geljegine dahylly şeýle köpugurly başlangyçlaryň öňe sürülmegi we olary bilelikde amal etmegiň ylalaşylmagy Merkezi Aziýada täze döwrüň, hyzmatdaşlygyň düýpgöter täze tapgyrynyň başlanýandygyny görkezýär.

Türkmende agzybir maşgalalardan söz açylanda, “düwlen ýumruk ýaly” diýilmesi bar. Şeýle jebislik sebit derejesinde döwrüň meselelerine hötde gelmekde has-da möhümdir. Sebitleýin hyzmatdaşlyga uly ähmiýet berilmeginiň bir jäheti-de hormatly Prezidentimiziň bitewi howpsuzlyk taglymaty bilen aýrylmaz baglydyr. Sebitde, yklymda, dünýäde howpsuzlygy üpjün etmezden, ony aýratynlykda bir ýurt babatda göz öňüne getirip bolmaýandygyny, ykdysady, energetiki, ekologiýa, azyk howpsuzlygy üpjün etmezden, beýleki wehimlere garşy bilelikde göreşmezden, doly derejeli howpsuzlygy gazanmagyň mümkin däldigini milli Liderimiz BMG-niň münberinden ençeme ýyl ozal dünýä jemgyýetçiligine ýetiripdi.

Sebit ýurtlarynyň barha artýan, birleşýän köpugurly tagallalary, öňi bilen, özara gatnaşyklary pugtalandyrmaga, şonuň ýaly-da, dünýä hojalyk gatnaşyklaryna bitewülikde garylyp-gatylmaga gönükdirilendir. Merkezi Aziýada bolsa häzirki zaman dünýäsiniň işine deňli-derejeli goşulyşmak üçin mümkinçilikleriň ählisi jem. Biziň sebitimizde ägirt uly, köp serişde, ilat, düýpli önümçilik binýady bar. Bu sebiti çuňňur taryhy kökler, medeni ýakynlyklar, baý tejribeler birleşdirýär. Sebitiň iň uly gymmatlygy, iň uly baýlygy bolsa, elbetde, onuň birek-birege gadyrly, başy jem, köňli jem, agzybir, jepakeş halklarydyr. Bahasyna ýetip bolmajak bu mümkinçilikleri umumy rowaçlygyň, ösüşiň, abadançylygyň bähbidine ulanmak, netijede, Merkezi Aziýany dünýädäki mynasyp ornuna çykarmak maksady Türkmenistanyň beýemçiliginde geçirilen Awaza sammitiniň, onuň dowamyndaky ähli duşuşyklaryňdyr gepleşikleriň, gazanylan ylalaşyklaryň özenini düzýär.

Bir mysal, ilkinji gezek geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekilmegi, ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleriniň Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşmagy Awaza çäreleriniň netijeliliginiň bir delilidir. Munuň özi türkmen Lideriniň “Syýasat ykdysadyýete hyzmat etmelidir” diýen ýörelgesi bilen utgaşýar.

Türkmenler “Arkalaşan dag aşar”, “Goldaşan el ýük göterer” diýýär.

Gazaklar “Dirilik birlikdedir” diýýär.

Gyrgyzlar “Myhman gider, goňşy galar” diýýär.

Täjikler “Ýagşy söz. Ýagşy niýet. Ýagşy amal” diýýär.

Özbekler “Baş başa deňlenmese, daş ýerinden gozganmaz” diýýär.

Ine, şeýle! Halklarymyzyň agzybirlik, bilelikde hereket etmek babatdaky garaýşy geçmişden şu güne hem umumy, hem üýtgewsiz. Şol bitewi garaýyş bolsa, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň möhüm wakasyna öwrülen Awaza duşuşygyndan görnüşi ýaly, Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň syýasy erki, bilelikdäki tagallalary bilen, Gahryman Arkadagymyzyň “Ösüş arkaly parahatçylyk” ýörelgesiniň belent ruhunda geljege ýol salýar.

Kakamyrat REJEBOW.

“Türkmenistan”.

6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň Kongresler merkezinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi. Onda sebitiň döwletleriniň söwdaykdysady, maýa goýum, senagat we ulagkommunikasiýalar ulgamlarynda hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilen foruma Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň we Türkmenistanyň hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, şeýle hem köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Bu ýere ýygnananlar hormatly Prezidentimiziň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagyny uly üns bilen diňlediler.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara Türkmenistanyň Prezidentiniň salamyny hemde üstünlikli işlemek baradaky arzuwlaryny ýetirmek bilen, şu günki duşuşygyň dünýä ykdysadyýetiniň duçar bolan uly wehimleriniň dowam edýän wagtynda geçýändigini belledi. Şol wehimler Merkezi Aziýa döwletleriniň hem duşundan geçmedi. Diňe çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga dälde, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurlygy hasda artýar. Şunda Türkmenistan esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlaryny ileri tutýar. Hyzmatdaşlygyň bu ugurlaryna garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň umumylygy Merkezi Aziýa döwletleri üçin iş ýüzündäki gatnaşyklar babatda degişli şertleri döredýär. Bu ýerde gürrüň bir bitewi maksatlaryň ikisi barada, birinjiden, sebitiň içinde netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ikinjiden, häzirki zaman geoykdysadyýetiň möhüm subýekti hökmünde kontinental we dünýä hojalyk gatnaşyklaryny doly derejede gurmak hakynda barýar.

Biziň ýurtlarymyzda bar bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklary — strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmegiň amatlyklaryny, uly möçberli serişde — çig mal kuwwatyny, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklygyny doly peýdalanmak gerek diýip, S.Berdimuhamedow belledi.

Türkmenistan amal ediljek döredijilikli işlere, ýakyn hyzmatdaşlyga taýýardyr diýip, S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara netijeli işlemegi, gyzykly we peýdaly ara alyp maslahatlaşmalary geçirmegi arzuw etdi.

Soňra ugurlar boýunça mejlisleriň barşynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwdaykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri, olaryň energetika we himiýa pudaklarynda, şeýle hem ulaglogistika ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan ugurlara seredildi.

Türkmenistanyň wekilleriniň hemde daşary ýurtly myhmanlaryň çykyşlarynda bellenilen ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygyň meseleleri öz beýanyny tapyp, dürli derejelerdäki ugurdaş gatnaşyklary ösdürmek boýunça möhüm wezipeler kesgitlendi, bilelikdäki täze taslamalary amala aşyrmagyň mümkinçiliklerine garaldy.

Geçirilen çekişmeleriň netijeleri hemde işlenip taýýarlanylan maslahatlar forumyň Jemleýji resminamasynda beýan edildi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna gatnaşyjylar duşuşygyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin hormatly Prezidentimiziň adyna tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, umumy abadançylygyň we ösüşiň bähbitlerine kybap gelýän sebit hyzmatdaşlygyny hasda ösdürmek maksady bilen, netijeli gatnaşyklary dowam etmek ugrunda çykyş etdiler. Şeýle hem Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hemde olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlar we anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞnyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hemde hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine aldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11sine gol çekildi. Olar aýryaýry taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassykladylar.

«Ahal durmuşy».

(Awaza, 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty)

Siziň Alyhezretleriňiz!
Hormatly döwlet Baştutanlary:
Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Kemelewiç Tokaýew,
Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Nurgožoýewiç Žaparow,
Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Şaripowiç Rahmon,
Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Miromonowiç Mirziýoýew!

Sizi Türkmenistanda mähirli mübäreklemäge, sebiti ösdürmegiň möhüm meseleleri boýunça çözgütleri ara alyp maslahatlaşmak we kabul etmek üçin ýurdumyza sapar bilen gelmek baradaky çakylygy kabul edendigiňiz üçin minnetdarlyk bildirmäge rugsat ediň!

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde geçirilen ozalky mejlisler syýasy gatnaşyklaryň bu görnüşiniň degerlidigini, peýdalydygyny we ýokary netijelidigini aýdyň görkezdi. Ol birek-biregi tanamaga hem-de oňat düşünişmäge mümkinçilik berýär, sebit hyzmatdaşlygynyň barşy hem-de ugry barada umumy düşünjäni kemala getirmäge ýardam edýär, Merkezi Aziýada bolup geçýän ýagdaýlara öz wagtynda we çeýe täsir etmäge mümkinçilik berýär, hyzmatdaşlaryň bähbitlerini nazara almak bilen, ileri tutulýan milli ugurlary gurmaga ýardam edýär.

Biz şu günki duşuşygyň sebit hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmagy ugur edinip, bu babatda has işjeň, salgyly ädimler üçin şertleri üpjün etjekdigine, Merkezi Aziýa sebitiniň kontinental we global işlere netijeli gatnaşmagynyň kuwwatly şertine öwrüljekdigine umyt edýäris.

Biziň halklarymyz Garaşsyzlyk ýyllarynda öz döwletliligini gorap saklamagy we berkitmegi, olary ösdürmegiň başlangyç tapgyrlarynda kynçylyklary ýeňip geçmegi başardylar.

Bu gün Gazagystan Respublikasy, Gyrgyz Respublikasy, Täjigistan Respublikasy, Türkmenistan hem-de Özbegistan Respublikasy dünýäde bolup geçýän çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, ykdysady ösüşiň durnukly görkezijilerini gazanyp, binýatlyk durmuş maksatnamalaryny ýerine ýetirýärler. Biziň ýurtlarymyzyň jogapkärli, parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasaty olara halkara giňişliginde abraý getirdi.

Biz öz gatnaşyklarymyzda hoşniýetli goňşuçylygyň, birek-biregi hormatlamagyň, doganlygyň taryhy köklerine hem-de halklarymyzyň medeni — siwilizasiýa ýakynlygyna daýanýarys. Bu mäkäm binýat bize geljege ynamly garamaga, dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň giň gerimli, uzak möhletleýin we durmuşa ukyply meýilnamalaryny düzmäge mümkinçilik berýär.

Hormatly döwlet Baştutanlary we wekiliýetleriň agzalary!

Şu gün biz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň nobatdaky mejlisini geçirýäris. Munuň özi şeýle görnüşdäki duşuşygyň örän wajypdygyny, bäş döwletiň ählisiniň Baştutanlarynyň goldawyndan peýdalanýandygyny görkezip, bize Merkezi Aziýa sebitini ösdürmek baradaky esasy meseleleri ynanyşmaga we işewür ýagdaýda ara alyp maslahatlaşmaga mümkinçilik döredýär.

Mälim bolşy ýaly, birnäçe ýyl mundan ozal Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklaryny geçirmek pikirini ara alyp maslahatlaşyp, biz ýokary döwlet derejedäki syýasy gepleşikleriň bu görnüşiniň Merkezi Aziýada döredijilikli işleri kemala getirmek üçin hemişelik hereket edýän meýdança öwrüljekdiginden ugur aldyk. Gürrüň biziň sebitimiziň durmuşynyň has möhüm meseleleri boýunça bilelikdäki özara kabul ederlikli çözgütleri işläp taýýarlamak we kabul etmek barada barýar. Bu bolsa Merkezi Aziýa sebitiniň durnuklylygyny we yzygiderli ösüşini, bu ýerde ýaşaýan halklaryň abadançylygyny we rowaçlygyny üpjün etmek maksady bilen, ýurtlarymyzyň bäştaraplaýyn gatnaşyklarynyň syýasy, ykdysady, durmuş hem-de beýleki ulgamlaryna degişlidir. Şunuň bilen baglylykda, 2018-nji ýylyň martynda Nur-Sultan şäherinde we 2019-njy ýylyň noýabrynda Daşkentde geçirilen konsultatiw duşuşyklaryň netijeleriniň biziň döwletlerimiziň sazlaşykly we netijeli işleriniň oňyn mysaly bolandygyny bellemek isleýärin. Bu forumlaryň netijeleri häzir Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda syýasy-diplomatik gatnaşyklary işjeňleşdirmekde, bilelikdäki ykdysady taslamalary durmuşa geçirmekde, biziň halklarymyzyň arasyndaky ynsanperwer gatnaşyklary giňeltmekde öz beýanyny tapýar.

Ýurtlarymyzyň Hökümetlerine ýokarda agzalan duşuşyklaryň netijeleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna çuňňur seljerme geçirmegi, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň garamagyna orta möhletli döwre niýetlenen, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamagy tabşyrmagy teklip edýärin. Bu resminamanyň taslamasy boýunça deslapky işler eýýäm başlandy. Bize mümkin bolan iň gysga wagtda ony jemlemek hem-de biziň bilelikdäki işlerimiziň ileri tutulýan ugurlary kesgitleniljek “Ýol kartasyny” kabul etmek zerurdyr.

Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetiniň esasy düzüm bölegi energetika bolup durýar. Biziň ählimiz düýpli maksadymyzda bu ulgamda hyzmatdaşlygyň dürli ugurlary hem-de geljegi babatda garaýyşlarda bir pikirdediris. Türkmenistanyň bu başlangyç bilen çykyş etmeginde, ykdysady ösüşiň möhüm ýagdaýy hökmünde energiýa serişdeleriniň iberilişiniň ygtybarlylygy we durnuklylygy barada Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamalaryny sebitiň ýurtlarynyň birnäçe gezek we biragyzdan goldamagy munuň subutnamasy boldy.

BMG-niň resminamalaryna esaslanyp, biz Merkezi Aziýada sebitiň içinde energiýa geçirijilere bolan islegleri kanagatlandyrmak bilen birlikde, halkara üstaşyr geçelgeler arkaly dünýä bazarlaryna çykarmaga gönükdirilen howpsuz, durnukly energetika hyzmatdaşlygy üçin oňaýly syýasy-hukuk we ykdysady şertleri döretmek ugrundaky ýol bilen barýarys.

Biziň sebitimiziň ägirt uly tebigy-çig mal serişdeleriniň bardygyny hem-de onuň geografiýa taýdan ýerleşişiniň artykmaçlyklaryny göz öňünde tutup, häzirki wagtda bizde ýokarda agzalan wezipeleri netijeli ýerine ýetirmek üçin hemme mümkinçilikleriň bardygyny pugta ynam bilen aýdyp bolar.

Energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly amala aşyrylmagynyň zerurdygy hem-de bu hyzmatdaşlygyň sebitiň içinde bolşy ýaly, onuň daşarky çäkleri boýunça hem kuwwatly energetika düzümini döretmäge gönükdirilmelidigi aýdyňdyr.

Ýokarda beýan edilenlerden ugur alyp, Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlaryna özara bähbitli şertlerde ýa-da olaryň çäkleriniň üsti bilen daşarky bazarlara öz tebigy gazynyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny aýtmak isleýärin.

Goňşy Özbegistana türkmen tebigy gazynyň iberilmegi, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý halkara gaz geçirijisiniň gurlup, ulanylmaga berilmegi gaz pudagynda netijeli hyzmatdaşlygyň mysallaryna öwrüldi.

Häzirki wagtda Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisiniň täze ugrunyň taslamasyny düzmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmak boýunça gepleşikleri işjeňleşdirmek meýilleşdirilýär. Şol ugur Täjigistanyň we Gyrgyzystanyň çäkleriniň üstünden hem çekilip bilner.

Şeýle mysallary elektroenergetika ulgamyndan hem getirip bolar. Türkmenistanyň Lebap we Mary welaýatlaryndaky kuwwatlyklary Merkezi Aziýanyň döwletlerine elektroenergiýanyň iberilişini ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýle taslamalary durmuşa geçirmegiň biziň ýurtlarymyzyň ykdysadyýetlerini ösdürmäge oňat itergi berip biljekdigine, Merkezi Aziýada köptaraply energetika giňişligini kemala getirmäge ýagdaýlary döredip biljekdigine ynanýaryn. Hyzmatdaşlygyň bu ugruna ulgamlaýyn we anyk häsiýetli çemeleşmegi teklip edýärin.

Ulag ulgamy Merkezi Aziýa döwletleriniň hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň möhüm ugry bolupdy we şeýle bolmagynda galýar. Biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky, şeýle hem Merkezi Aziýanyň Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleri bilen ýük we ýolagçy gatnawlary üçin amatly şertleri bilelikde döretmelidigimize pugta ynanýaryn. Bu wezipe strategik maksadyň gazanylmagy — «Demirgazyk — Günorta» we «Gündogar — Günbatar» ugurlary boýunça ozal bar bolan ulag-üstaşyr geçelgeleriň netijeli işledilmegi hem-de täzeleriniň döredilmegi bilen gönüden-göni baglydyr. Şol ugurlarda Merkezi Aziýa möhüm baglanyşdyryjy halka bolup hyzmat etmäge gönükdirilendir.

Şunuň bilen baglylykda, ulag pudagynda bilelikde işlemegiň toplanan tejribesini ulanyp, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň utgaşykly ulag ulgamyny döretmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmegi teklip edýäris. Şunda bize hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryny, ilkinji nobatda, sebitüsti desgalary — awtomobil we demir ýollaryny, köprüleri we ulag düzüminiň beýleki zerurlyklaryny gurmak arkaly ugurlary kesgitlemek gerek.

Türkmenistanyň Hazar deňzinde öz port kuwwatlyklaryny Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisiniň bähbitlerine peýdalanmak üçin hödürlemäge taýýardygyny tassyklaýarys. Şunuň bilen baglylykda, Merkezi Aziýa — Hazar — Garadeňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmegi teklip edýäris.

Häzir möhüm wezipe biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky doly bahaly söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmekden, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmakdan, ony giňeltmekden we hil taýdan täzelemekden ybaratdyr. Şunda özara salgytlar we paçlar, ýeke-täk üstaşyr tölegleri kesgitlemek, gümrük we migrasiýa amallaryny ýeňilleşdirmek babatda kadalary hem-de düzgünleri sazlaşdyrmak meselelerini ara alyp maslahatlaşyp bolar. Şeýle hem haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak we diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça anyk seljermeler hem-de iş ýüzünde amala aşyryp boljak teklipler zerurdyr. Bize bu wezipäni çözmegiň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäştaraplaýyn iş edarasy gerek diýip pikir edýärin.

Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip edýärin. Onuň işine biziň sebitimizde iş tejribesi hem-de ýola goýlan hyzmatdaşlyk gatnaşyklary bolan daşary ýurtly hyzmatdaşlary hem çekmek bolar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň möhüm ugry daşarky gatnaşyklara, ilkinji nobatda, biziň goňşy ýurtlarymyza çykylmagydyr. Biz olara energetikada, ulag ulgamynda, söwdada bilelikdäki taslamalara gatnaşmagy teklip edip bileris. Biziň pikirimizçe, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Eýran, Owganystan, Pakistan, Hindistan, Orta Gündogaryň we Günorta Aziýanyň gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleri bilen ykdysady gatnaşyklar hem-de düzümleýin taslamalar boýunça hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň maksatlaýyn ýollaryny döretmegiň üstünde oýlanyşmak gerek.

Hormatly kärdeşler!

Biziň soňky duşuşygymyzdan bäri geçen döwür sebit howpsuzlygy babatda ýeňil bolmady. Goňşy Owganystandaky ýagdaýlar durnukly däl, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň serhetlerinden uzakda bolmadyk ýerde ýerleşen birnäçe beýleki sebitlerde dawaly ýagdaýlar bar. Şeýle şertlerde bizden aýratyn jogapkärçilik hem-de oýlanyşyklylyk talap edilýär. Biz doganlyk döwletler we halklar hökmünde biziň umumy öýümiz bolan Merkezi Aziýanyň berk we durnukly bolmagy üçin parahatçylygy, hoşniýetli goňşuçylygy hem-de özara düşünişilmegini ähli güýçlerimiz bilen pugtalandyrmalydyrys.

Biziň halklarymyz ähli döwürlerde özara goldaw bermegiň we raýdaşlygyň nusgasyny görkezip geldiler. Munuň özi şu gezek hem — dünýä ählumumy howp bolan täze görnüşli koronawirus ýokanjy bilen ýüzbe-ýüz bolan wagtynda hem şeýle bolýar.

Ine, eýýäm bir ýarym ýylyň dowamynda biziň ýurtlarymyz tagallalaryny birleşdirip, pandemiýanyň ýaýramagyna garşy göreşmekde bilelikde işjeň hereket edýärler. Derman serişdelerini, lukmançylyk enjamlaryny, degişli gorag serişdelerini we beýleki kömekleri ibermek bilen bir hatarda, Merkezi Aziýa döwletleri pandemiýanyň durmuş-ykdysady täsirlerini azaltmak maksady bilen, gysga döwürde söwda gatnaşyklaryny gerekli derejede goldamaga, ýükleri ugratmak, başlanan ykdysady taslamalary durmuşa geçirmek üçin mümkinçilikleri döretmäge gönükdirilen toplumlaýyn çäreleri işläp düzdüler we ornaşdyrdylar. Emma pandemiýa garşy göreşmek COVID-19 sebäpli ýüze çykýan töwekgelçilikleri azaltmagyň derejesi gönüden-göni bagly bolan meseleleri çözmäge ulgamlaýyn we ýokary hünär ussatlygy derejesinde çemeleşmegi talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, ylym diplomatiýasynyň ugry boýunça ýurtlarymyzyň lukmançylyk jemgyýetçilikleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegi hem-de koronawiruslaryň gelip çykyşlarynyň tebigatyny, şolar sebäpli döreýän keselleriň ýüze çykyşynyň görnüşlerini giňişleýin öwrenmäge, ýokanç keselleri bejermegiň hem-de olaryň öňüni almagyň täze usullaryny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip edýärin.

Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmegi maksadalaýyk hasaplaýaryn.

Biz Merkezi Aziýadaky ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça tagallalaryň utgaşdyrylmagyny sebitleýin hyzmatdaşlygyň esasy meseleleriniň hataryna goşýarys. Ilkinji nobatda, gürrüň Araly halas etmek, ýerleriň ýaramazlaşmagyna we çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary gorap saklamak we suw serişdelerinden oýlanyşykly peýdalanmak barada barýar. Bu ugurlarda biziň oňat işläp taýýarlamalarymyz bar, sebit we halkara derejelerinde möhüm çözgütler kabul edildi.

Mundan beýläk-de öňe hereket etmegi dowam etmek, BMG-niň ýöriteleşdirilen halkara düzümlerini, edaralaryny, maliýe institutlaryny has işjeň çekmek gerek. Sebitiň ekologiýa gün tertibinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Ýer ýüzüniň beýleki ýurtlary hem-de sebitleri bilen özara hereketleriniň görnüşleri özüni oňat görkezdi. Beýan edilen ugurlar boýunça biziň ýurtlarymyz bilen ulgamlaýyn hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary giňeltmek gerek.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Men biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň we hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer we adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň we däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip çözüp bilmejek meselämiziň ýokdugyna ynanýaryn.

Biziň öňümizde çynlakaý we giň gerimli wezipeler durýar. Olaryň ählisine Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hötde gelip biljekdigine ynanýaryn. Şu günki duşuşygymyz hem-de biziň gatnaşyklarymyzyň soňky ýyllarynyň ählisiniň yzygiderliligi şol wezipeleriň çözülmegine gönükdirilendir.

Hormatly döwlet Baştutanlary!
Hormatly duşuşyga gatnaşyjylar!

Şu gün gyzyklanma bildirilen, netijeli we giňişleýin pikir alyşmalar boldy, köp sanly örän peýdaly hem-de mazmunly teklipler aýdyldy. Olaryň ählisi biziň mundan beýläkki hereketlerimiziň peýdasyna bolup, geljekde anyk işler üçin many-mazmunly, bitewi meýdançany kemala getirer.

Mejlisimiziň dowamynda bäş doganlyk döwletleriň we halklaryň dostlugyny hem-de hyzmatdaşlygyny yzygiderli we gyşarnyksyz pugtalandyrmagyň, biziň jebisligimizi, hoşniýetli goňşuçylygymyzy, taryhy ykballarymyzyň ýakynlygyny we bölünmezligini gorap saklamagyň zerurdygy baradaky pikir eriş-argaç bolup geçdi. Häzirki döwürde şeýle düşünjeler aýratyn gymmatlyga eýedir. Olara eýerilmegi bilelikde uly üstünlikleri we ýeňişleri gazanmaga, kynçylyklary ýeňip geçmäge, birek-biregi goldamaga, dünýä giňişlikler ulgamynda öz ornuňa oňat düşünmäge hem-de ony dogry kesgitlemäge kömek edýär.

Bu duşuşyk biziň döwletlerimiziň hem-de olaryň ýolbaşçylarynyň el-ele berip, birek-birek bilen habarlaşyp, aýdyň netijeleri gazanmak arkaly öňe gitmäge syýasy erkini, ymtylyşyny we aýgytlylygyny ynamly tassyklady. Munuň gazak, gyrgyz, täjik, türkmen we özbek halklarynyň hakyky bähbitlerine laýyk gelýändigi, olaryň öňde goýlan maksatlara ýetmäge ynamyny berkidýändigi şübhesizdir.

Pursatdan peýdalanyp, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy hanym Natalýa Germana Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşandygy üçin minnetdarlyk bildirmek hem-de oňa jogapkärli işlerinde uly üstünlikleri arzuw etmek isleýärin.

Men döwletleriň Baştutanlaryna hem-de wekiliýetleriň agzalaryna netijeli işleri üçin minnetdarlyk bildirýärin.