Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogynyň hem-de Hazar deňziniň kenarynda guralýan beýleki halkara çärelere gatnaşýan BMG-niň Baş sekretarynyň ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysyna ýurdumyzda geçirilýän halkara forumlara hem-de taryhy ähmiýetli şanly wakalara işjeň gatnaşýandygy üçin minnetdarlyk bildirip, Milletler Bileleşiginiň ýöriteleşdirilen düzümleri bilen netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigini beýan etdi.

Bellenilişi ýaly, türkmen tarapy sebitiň döwletleri bilen ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn görnüşde, şol sanda iri halkara guramalaryň çäklerinde gatnaşyklary mundan beýläk-de sazlaşykly ösdürmek üçin ähli çäreleri görer.

BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Türkmenistandaky sebit merkeziniň ýolbaşçysy sebitiň ösüşi üçin uly ähmiýete eýe bolan halkara çärelere gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirip, munuň özi üçin uly mertebedigini aýtdy.

Nygtalyşy ýaly, dünýäde emele gelen çylşyrymly ýagdaýy hasaba almak bilen, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň şu gezekki konsultatiw duşuşygy örän möhüm wakadyr, ol parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmekde, sebitiň durnukly ösüşi üçin täze mümkinçilikleri açar.

Hanym Natalýa German sebitiň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna gatnaşyjylaryň adyndan döwlet Baştutanymyza parahatçylygy pugtalandyrmak, gender deňligini hem-de zenanlaryň hukuklaryny we azatlyklaryny üpjün etmek işlerinde öňe sürýän oňyn başlangyçlary üçin hoşallyk bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hoşniýetli sözleri üçin minnetdarlyk bildirip, Türkmenistanyň geljekde hem sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy hem-de durmuş abadançylygyny üpjün etmek üçin ähli tagallalary etjekdigini nygtady.

Awa­za, 6-njy aw­gust (TDH). Şu gün «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedow Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­na gat­naş­mak üçin Türk­me­nis­ta­na ge­len Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew bi­len du­şuş­dy.

Dost­luk­ly ýurt­la­ryň Li­der­le­ri mä­hir­li sa­lam­la­şyp, mi­ze­mez dost­luk­ly we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­na esas­lan­ýan döw­le­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy­nyň ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­ma­ga, şo­nuň ýa­ly-da, se­bit we hal­ka­ra gün ter­ti­bi­niň mö­hüm me­se­le­le­ri bo­ýun­ça öza­ra pi­kir alyş­ma­ga dö­rän müm­kin­çi­li­ge ka­na­gat­lan­ma bil­dir­di­ler.

Pre­zi­dent Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew, öz no­ba­tyn­da, Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Türk­me­nis­tan bi­len köpugur­ly hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge yg­rar­ly­dy­gy­ny tas­syk­la­mak bi­len, türk­men Li­de­ri­ni şan­ly wa­ka — BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 75-nji ses­si­ýa­sy­nyň 96-njy ple­nar mej­li­sin­de Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň baş­lan­gy­jy bi­len öňe sür­len “Ko­ro­na­wi­rus ke­se­li­niň (COVID-19) pan­de­mi­ýa­sy we on­dan soň­ky dö­wür­de dur­nuk­ly ösüş üçin üz­nük­siz we yg­ty­bar­ly hal­ka­ra ulag da­şa­ma­la­ry üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len ula­gyň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­syn­da­ky ara­bag­la­ny­şy­gy ber­kit­mek” at­ly Ka­rar­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi bi­len gut­la­dy. Öz­be­gis­ta­nyň Baş­tu­ta­ny­nyň bel­leý­şi ýa­ly, bu wa­ka Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ne esas­lan­ýan da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň ýo­ka­ry ne­ti­je­li­li­gi­niň no­bat­da­ky su­but­na­ma­sy bo­lup dur­ýar.

Ozal ga­za­ny­lan yla­la­şyk­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len bag­ly­lyk­da, du­şu­şyk­da iki­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi giň­den ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Söh­bet­deş­ler ne­ti­je­li we uzak­ möh­let­le­ýin hyz­mat­daş­ly­gy yzy­gi­der­li ös­dür­mek üçin ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­riň bar­dy­gy­ny ka­na­gat­lan­ma bi­len bel­läp, ony ne­ti­je­li dur­mu­şa ge­çir­me­gi üp­jün et­mä­ge taý­ýar­dyk­la­ry­ny tas­syk­la­dy­lar.

Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň hä­zir­ki kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­nyň äh­mi­ýe­ti bel­le­nil­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedow Türk­me­nis­ta­nyň se­bi­tiň umu­my me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­dä­ki hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­ma­ga aý­ra­tyn mö­hüm äh­mi­ýet ber­ýän­di­gi­ni hem-de onuň pa­ra­hat­çy­lyk­ly hem-de dur­nuk­ly ösü­şi­ni, bar bo­lan me­se­le­le­riň äh­li­si­ni di­ňe sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik se­riş­de­ler ar­ka­ly çöz­me­gi üp­jün ed­ýän yg­ty­bar­ly hem-de ne­ti­je­li gu­ral­la­ry dö­ret­mek ug­run­da çy­kyş ed­ýän­di­gi­ni nyg­ta­dy.

Pre­zi­dent Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew öz no­ba­tyn­da se­bit gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek bi­len bag­ly­lyk­da, «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da ge­çi­ril­ýän Mer­ke­zi Azi­ýanyň döw­let­ Baş­tu­tan­la­ry­nyň kon­sul­ta­tiw du­şu­şy­gy­nyň hem-de oňa ba­gyş­la­ny­lan hal­ka­ra fo­rum­la­ryň we çä­re­le­riň äh­mi­ýe­ti­ni bel­le­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň äh­lu­mu­my baş­lan­gyç­la­ryn­da my­na­syp be­ýa­ny­ny ta­pan da­şa­ry sy­ýa­sat ug­ru­nyň se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mä­ge tä­ze iter­gi ber­jek­di­gi­ne ynam bil­dir­di.

Şun­da öz­bek Li­de­ri Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedowyň kö­pu­gur­ly döw­le­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny iler­let­mek, öza­ra dü­şü­niş­mek ýag­da­ýy­ny eme­le ge­tir­mek we iki­ta­rap­la­ýyn hem-de tu­tuş se­bit de­re­je­sin­de öza­ra dü­şü­niş­mek we gol­daw ýag­da­ýy­ny dö­ret­mek üçin mö­hüm ugur hök­mün­de sy­ýa­sy diao­lo­gy çuň­laş­dyr­mak işin­dä­ki iş­jeň or­nu­ny bel­le­di.

Du­şu­şy­gyň ahy­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň we Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Baş­tu­tan­la­ry däp bo­lan dost­luk­ly döw­le­ta­ra gat­na­şyk­la­ryň mun­dan beý­läk-de pug­ta­lan­dy­ryl­jak­dy­gy­na ynam bil­di­rip, iki ýur­duň halk­la­ry­na pa­ra­hat­çy­lyk, aba­dan­çy­lyk we ro­waç­lyk ar­zuw et­di­ler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzda döwlet sapary bilen bolýan hem-de Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşýan Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz özara bähbitlilige, ynanyşmaga we birek-biregi hormatlamaga esaslanýan ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň gazanylan derejesine kanagatlanma bildirdi. Bellenilişi ýaly, ýola goýlan netijeli hyzmatdaşlyk iki döwletiň bähbitlerine laýyk gelýär hem-de ählumumy parahatçylygy, durnukly ösüşi we howpsuzlygy saklamak üçin ygtybarly esas bolup hyzmat edýär.

Belent mertebeli myhman mähirli kabul edilendigi hem-de Hazaryň ajaýyp kenarynda geçirilýän we halkara giňişliginde Türkmenistanyň abraýynyň ýokarlanmagynyň nobatdaky subutnamasy bolup durýan çäreleriň ýokary derejede guralandygy üçin hoşallyk sözlerini beýan etdi.

Duşuşygyň barşynda ozal gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmagyň barşyna hem-de döwletara gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlaryna üns berildi. Olaryň netijeli häsiýeti syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek we has-da pugtalandyrmak üçin uly mümkinçilikleri açýar.

Söhbetdeşligiň çäklerinde taraplar Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň gün tertibiniň meseleleri boýunça pikir alyşdylar. Söhbetdeşler sebiti has-da ösdürmek meselesini ara alyp maslahatlaşmak bilen, ähli ugurlarda netijeli, köptaraplaýyn gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin uly mümkinçilikleriň bardygyny bellediler.

Merkezi Aziýada parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça garaýyşlaryň meňzeşdigi bellenildi, bu sebitde ykdysady gatnaşyklary giňeltmek durnukly ösüşiň esasy şerti bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, sebit boýunça gatnaşyklaryň taryhynda täze tapgyr bolup durýan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň aýratyn orny bellenildi.

Duşuşygyň ahyrynda iki ýurduň Baştutanlary biri-birine döwlet işinde üstünlikleri arzuw edip, ynanyşmagyň we özara düşünişmegiň ýokary derejesi mahsus bolan özara bähbitli gatnaşyklary has-da giňeltmegiň ygtybarly kepillendirijileri boljakdyklaryna ynandyrdylar.

Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Emomali Rahmon dostlukly gatnaşyklara we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine ygrarlydyklaryny ýene bir gezek tassyklap, Türkmenistanyň we Täjigistanyň doganlyk halklaryna bagtyýarlyk, parahatçylyk we abadançylyk arzuw etdiler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin Türkmenistana gelen Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew bilen duşuşygy boldy.

Milli Liderimiz belent mertebeli myhmany mähirli garşylap, ikitaraplaýyn esasda bolşy ýaly, köptaraplaýyn esasda hem iri halkara guramalaryň hem-de abraýly sebit düzümleriniň ugry boýunça üstünlikli ösdürilýän netijeli döwletara gatnaşyklaryň ýokary derejesini kanagatlanma bilen belledi.

Dostlukly döwletiň Baştutany, öz nobatynda, şu gezekki ýokary derejeli duşuşygyň guralandygy hem-de mähirli garşylanandygy üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirip, Gazagystanyň sebitiň möhüm wezipelerini çözmekde Türkmenistanyň oňyn garaýyşlaryny hem-de öňe sürýän parahatçylygy, howpsuzlygy üpjün etmegiň maksatlaryna kybap gelýän möhüm başlangyçlaryny doly goldaýandygyny aýtdy.

Taraplar söhbetdeşligiň barşynda öňde boljak konsultatiw duşuşygyň gün tertibine girizilen meseleler boýunça pikir alyşdylar, duşuşykda sebiti mundan beýläk-de ösdürmek bilen baglanyşykly möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşylar. Söhbetdeşler ähli möhüm ugurlar boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin giň mümkinçilikleriň bardygyny belläp, Merkezi Aziýanyň halklarynyň abadançylygyny hem-de ösüşini üpjün etmäge ýardam etjek täze bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak üçin goňşy ýurtlaryň tagallalaryny birleşdirmegiň zerurdygyny nygtadylar.

Ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek hem-de syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlygy geljekde hem berkitmek hem-de ösdürmek üçin açylýan uly mümkinçilikler nukdaýnazaryndan türkmen-gazak gatnaşyklarynyň ileri tutulýan wezipelerine uly üns berildi.

Iki Hazarýaka döwletleriň Baştutanlary söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň möhümdigine aýratyn üns berip, bar bolan mümkinçilikleri durmuşa geçirmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak, maýa goýum işjeňligini höweslendirmek, işewürler toparlarynyň arasynda netijeli gatnaşyklary ýola goýmak üçin bar bolan ähli mümkinçilikleriň doly herekete getirilmeginiň zerurdygyny nygtadylar.

Ulag-kommunikasiýalar pudagy ýaly örän möhüm ugurda hyzmatdaşlyk ara alnyp maslahatlaşylan aýratyn mesele boldy, munuň özi goňşy ýurtlaryň çäk taýdan amatly ýerleşmegi hem-de üstaşyr mümkinçilikleri bilen şertlendirilendir.

Duşuşygyň ahyrynda Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Kasym-Žomart Tokaýew iki ýurduň doganlyk halklaryna iň gowy arzuwlaryny beýan edip, döwletara gatnaşyklara mahsus bolan özara düşünişmegiň hem-de ynamyň ýokary derejesiniň geljekde hem däp bolan türkmen-gazak gatnaşyklaryny giňeltmegiň ygtybarly kepili bolup hyzmat etjekdigine ynam bildirdiler.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin ýurdumyza gelen Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow bilen duşuşdy.

Milli Liderimiz Gyrgyz Respublikasynyň Baştutany bilen mähirli salamlaşyp, häzirki wagtda täze şertlerde gaýtadan dikeldilýän Beýik Ýüpek ýolunyň söwda-ykdysady hem-de medeni ýörelgeler arkaly bagly bolan goňşy döwletler bilen netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmegiň ýurdumyzyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny nygtady.

Belent mertebeli myhman mähirli kabul edilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallygyny beýan edip, Türkmenistana ýene-de gelip görmäge hem-de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilýän Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerindäki dabaralara gatnaşmaga şatdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, gyrgyz Lideri Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmäge Türkmenistanyň Prezidentiniň aýratyn üns berýändigini belledi.

Gyrgyzystanyň Baştutany Sadyr Žaparow ýurdumyza nobatdaky gezek gelmek bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda giň gerimli özgertmeleriň amala aşyrylýandygyny, Hazaryň kenarynda dynç alyş düzüminiň gözüň alnynda özgerýändigini, munuň bolsa ýokary baha mynasypdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz hoşniýetli sözler üçin minnetdarlyk bildirip, ýurdumyzyň Merkezi Aziýada özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak hem-de giňeltmek ugrunda çykyş edýändigini belledi, türkmen halkyny sebitiň halklary bilen köpasyrlyk taryhy-medeni we dost-doganlyk gatnaşyklary birleşdirýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň Liderleriniň şu gezekki duşuşygynyň hem-de oňa bagyşlanyp geçirilýän forumlaryň we halkara derejeli çäreleriň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklaryň ösmegine, şeýle hem olaryň syýasy, ykdysady, medeni, ynsanperwer ulgamlarda halkara hyzmatdaşlygy üçin amatly sebit hökmünde dünýä gatnaşyklaryna işjeň goşulyşmagyna täze itergi berjekdigine ynam bildirdi.

Söwda, energetika, ulag, ekologiýa we beýleki ulgamlar ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görkezildi.

Gyrgyz Respublikasynyň Baştutany wezipesinde Sadyr Žaparowyň şu ýylyň iýun aýynda Türkmenistana bolan ilkinji saparynyň barşynda ýokary derejede gazanylan ylalaşyklaryň iki ýurduň strategik hyzmatdaşlyga üýtgewsiz ygrarlydygyny görkezendigi aýratyn bellenildi.

Söhbetdeşler halkara giňişlikde geljekde hem oňyn hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny tassyklap, sebit we ählumumy gün tertibiniň özara gyzyklanma döredýän möhüm meseleleri boýunça pikir alyşdylar. Şunda Gyrgyz Respublikasynda Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň hem-de öňe sürýän döredijilikli başlangyçlarynyň doly goldanylýandygy bellenildi.

Prezident Sadyr Žaparow ulag-üstaşyr ýollarynyň mümkinçiliklerini peýdalanmak, häzirki döwrüň wehimlerine garşy durmak ýaly meseleleri çözmekde ýurdumyzyň ornuna ýokary baha bermek bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň teklibi boýunça Hazar deňziniň kenarynda guralan halkara ähmiýetli çäreleriň sebitde hyzmatdaşlygy giňeltmäge ýardam etjekdigine ynam bildirdi.

Taraplar dürli ulgamlarda gatnaşyklary ösdürmekde Hökümetara türkmen-gyrgyz toparynyň ornuny nygtap, işewür duşuşyklaryň, şol sanda işewürler toparlarynyň arasynda gepleşikleriň geçirilmeginiň, ylym-bilim, medeni gatnaşyklary giňeltmegiň ähmiýetini bellediler.

Duşuşygyň ahyrynda Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Sadyr Žaparow Türkmenistan bilen Gyrgyz Respublikasynyň arasyndaky däbe öwrülen dostlukly gatnaşyklaryň mizemezdigini ýene bir gezek nygtap, iki ýurduň halklaryna parahatçylyk, abadançylyk we rowaçlyk baradaky arzuwlaryny beýan etdiler.

2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Türkmenistanyň Türkmenbaşy şäherinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi.

Ykdysady forumyň işine Merkezi Aziýa ýurtlarynyň döwlet dolandyryş edaralarynyň, telekeçilik we maýa goýum düzümleriniň, banklaryň, maliýe guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary we wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň çäginde Merkezi Aziýa sebitinde goşulyşmak hyzmatdaşlygy, köptaraplaýyn söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygy, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ileri tutulýan ykdysady pudaklarynda goşulyşmak işlerini çuňlaşdyrmak meseleleriniň giň topary ara alnyp maslahatlaşyldy we özara pikir alşyldy.

Şu ugurlar, ýagny Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri; energetika we himiýa ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlary; ulag-logistika pudagynda hyzmatdaşlyk boýunça mowzuklaýyn bölümler guraldy.

Merkezi Aziýa sebitindäki döwlet-hususy hyzmatdaşlygyň ösüşi baradaky meselelere uly üns berildi.

Foruma gatnaşyjylar bu forumyň şeýle ýokary derejede geçirilmeginiň, Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna gabat gelmeginiň, 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlarynyň Gün tertibini ýerine ýetirmek üçin hyzmatdaşlygyň täze şertlerini işläp taýýarlamagyň çäginde ykdysady taýdan goşulyşmagyň ileri tutulýan ugurlaryny hemmetaraplaýyn ara alyp maslahatlaşmak üçin aýratyn amatly mümkinçilikleri döredendigini bellediler.

Foruma gatnaşyjylar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň ysnyşykly gatnaşyklarynyň we özara baglylygynyň, ýurtlarymyzyň baýlyklaryny bilelikde we utgaşykly peýdalanmak arkaly iň ýokary derejede durmuş-ykdysady netijäni gazanmak nukdaýnazaryndan obýektiw häsiýete eýedigini aýratyn bellediler. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ägirt uly önümçilik we ylmy-tehniki mümkinçiliklerine eýe bolup, taryhy taýdan halklarymyzyň bilelikdäki tagallalary bilen döredilen, bazar usullaryndan we utgaşdyrylan hereketlerden ýerlikli peýdalanyp, şol sanda uly möçberli daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek we döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň usullaryndan netijeli peýdalanmak bilen, ykdysady ösüşiň düýpgöter täzelenmegi üçin zerur derejäni üpjün edip biler. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ösýän ykdysadyýetleriniň häzirki zaman ulgamlaryny emele getirmek üçin senagat we ulag pudagynda, işewür düzümlerde, maliýe guramalarynda serişdeleriň jemlenmeginiň möhüm ähmiýeti bellenildi.

Forumyň işiniň netijeleri boýunça, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň mümkinçiliklerini giňeltmäge we netijeli ulanmaga we olaryň durnukly hem-de sazlaşykly ykdysady ösüşini gazanmaga, olaryň ykdysadyýetini berkitmäge hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmäge gönükdirilen maslahatlar işlenip düzüldi.

Foruma gatnaşyjylar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara bähbitli hyzmatdaşlygyny utgaşdyrmaga we berkitmäge gönükdirilen birnäçe teklipleri taýýarladylar:

1. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetleriniň durnukly we kadaly ösmegi üçin amatly şertleri döretmek maksady bilen, ykdysady taýdan sebitleýin goşulyşmagy mundan beýläk-de ösdürmegi üpjün etmek;

2. Bäsleşikli gatnaşyklaryň täsirli ulgamynyň emele gelmegine işjeň goldaw bermek, harytlar we hyzmatlar bazarlaryny kadalaşdyrmak we ösdürmek üçin kadalaşdyryjy hukuk binýadyny kämilleşdirmek, halkara düzgünleri we kadalary göz öňünde tutup, özara söwdada iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmek;

3. Sebit söwdasyndaky administratiw we tehniki päsgelçilikleri azaltmak üçin iň kämil tejribäni işjeň ulanmak;

4. Maýa goýum we innowasiýa taslamalaryny durmuşa geçirmek üçin, geljegi uly bolan maliýe gurallaryny döretmek boýunça işleri güýçlendirmek;

5. Iri üpjünçilik taslamalar bilelikde durmuşa geçirilende özara sebitiçi maýa goýumlaryny artdyrmak üçin amatly şertleri döredip, maýa goýum ulgamyndaky hyzmatdaşlygy berkitmek;

6. Ýangyç-energetika, himiýa we ulag-logistika ugurlarynda bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilen döwletara işlerini utgaşdyrmagyň derejesini ýokarlandyrmak;

7. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň işewür toparlarynyň arasynda ykdysadyýetiň ileri tutulýan ugurlarynda, şol sanda ýangyç-energetika, himiýa, ulag-logistika ugurlarynda geljegi uly bolan bilelikdäki taslamalary taýýarlamaga we öňe sürmäge gönükdirilen hyzmatdaşlygyň usullaryny ösdürmek;

8. Eksport amallaryny geçirmäge hemaýat edýän maglumat ulgamlaryny birleşdirmek arkaly kanunçylyk binýadyny sazlaşdyrmak işine ýardam bermek;

9. Söwda ulgamlaryny döretmek we ösdürmek boýunça tagallalary birleşdirmek;

10. Söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek we Merkezi Aziýa ýurtlarynda goşulyşmak taslamalaryny durmuşa geçirmek maksady bilen, döwlet-hususy hyzmatdaşlygyň iň oňat tejribesiniň durmuşa geçirilmegine ýardam bermek;

11. Söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygy, telekeçilik subýektleriniň önümçilik-tehnologik, ylmy-tehniki hyzmatdaşlygyny sebitleýin maliýe, guramaçylyk we maglumat-maslahat beriş taýdan goldamagyň ulgamynyň netijeliligini ýokarlandyrmak;

12. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň işewür toparlarynyň arasynda söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyna ýardam bermek maksady bilen CAREC, SPECA we beýleki sebitleýin hem-de halkara guramalary, şeýle hem hyzmatdaşlygyň görnüşleri bilen gatnaşyklary ýola goýmak we çuňlaşdyrmak;

13. Merkezi Aziýa sebitiniň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerini bilelikde ösdürmegiň ýollaryny işläp düzmek;

14. Sebitiň dünýä syýahatçylyk bazaryndaky ornuny berkitmek maksady bilen, sebitiň ýeke-täk syýahatçylyk önümini we markasyny ösdürmek hem-de öňe sürmek arkaly syýahatçylyk pudagynda özara gatnaşyklary we hyzmatdaşlygy giňeltmek;

15. Täze serhetüsti ugurlary döretmek arkaly sebitara syýahatçylygy ösdürmek;

16. Sanlylaşdyrmak, şol sanda elektron hökümet ulgamynyň meseleleri boýunça tejribe alyşmak;

17. Senagat kooperasiýasyny ösdürmek, her ýurduň deňeşdirilen artykmaçlyklary esasynda goşmaça gymmatyň ulgamyny emele getirmek;

18. Ulag aragatnaşygymyzy çuňlaşdyrmaga oňyn täsir ýetirjek harytlaryň gümrük taýdan resmileşdirilmegi we serhetden geçirilmegi bilen bagly düzgünleri sazlaşdyrmak we sanlylaşdyrmak boýunça tagallalary birleşdirmek;

19. Ulag-aragatnaşyk pudagyndaky päsgelçilikleri ýüze çykarmak we aradan aýyrmak boýunça işleri güýçlendirmek, aragatnaşyk kuwwatyny we deňiz ýollaryna çykmak mümkinçiligini ýokarlandyrmak maksady bilen, täze ulag-logistika geçelgeleriniň açylmagyna we ösdürilmegine işjeň ýardam bermek;

20. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyny sebitleýin derejede, şol sanda sebitleýin forumlary we konferensiýalary geçirmek arkaly höweslendirmek;

21. Özara ylalaşyk boýunça Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyny geçirmek.

Foruma gatnaşyjylar forumyň yzygiderli geçirilmeginiň möhümdigini belläp, forumyň netijeleri boýunça işlenip düzülen we Jemleýji resminamada görkezilen maslahatlaryň işjeň sebitleýin hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiliginiň we goşulyşmagynyň yzygiderli ösmegine ýardam berjekdigine, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiligi we döwletara zähmet bölünişigi, önümçiligiň ýöriteleşdirilmegi we kooperirlenmegi, özara peýdaly söwda we maýa goýumlary esasynda ykdysady ösüşiniň hil taýdan täze derejä ýetmegine ýardam berjekdigine ynam bildirýärler.

Ykdysady foruma gatnaşyjylar ykdysady forumyň ýokary derejede guralandygy we myhmansöýerligi üçin Türkmenistanyň hökümetine minnetdarlyk bildirdiler.

Türkmenistan, Türkmenbaşy ş. 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty.

Awaza, 6-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň Kongresler merkezinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy geçirildi. Onda sebitiň döwletleriniň söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat we ulag-kommunikasiýalar ulgamlarynda hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilýän foruma Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň we Türkmenistanyň hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, şeýle hem köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Bu ýere ýygnananlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagyny uly üns bilen diňlediler.

Gutlagda bellenilişi ýaly, ykdysady we maýa goýum mümkinçiliklerini artdyrmak, sebitdäki her bir ýurduň halklarynyň ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmak Merkezi Aziýa sebitiniň ileri tutulýan ösüş ugurlarynyň biri bolup durýar. Soňky döwürde sebitiň ýurtlary durnukly we yzygiderli ykdysady ösüşe, innowasiýa senagatyny we ulag üpjünçilik ulgamlaryny emele getirmäge gönükdirilen giň möçberli çäreleri durmuşa geçirýärler.

Şonuň bilen birlikde, häzir sebitiň içinde, şeýle hem beýleki döwletler we halkara ykdysady guramalar bilen özara gatnaşyklarda hyzmatdaşlygyň täze döwrebap görnüşleri we nusgalary zerur bolup durýar. Olar dünýä ykdysadyýetiniň üýtgäp durýan ýagdaýlaryna, täze ykdysady merkezleriň döredilmegine, innowasiýalaryň, sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna kybap gelmelidir. Bularyň hemmesi özara bähbitli hyzmatdaşlygyň häsiýetini gaýtadan kesgitlemegi, täze, geljegi uly bolan ugurlara çykylmagyny talap edýär diýlip, döwlet Baştutanymyzyň Gutlagynda aýdylýar.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara Türkmenistanyň Prezidentiniň salamyny hem-de üstünlikli işlemek baradaky arzuwlaryny ýetirmek bilen şu günki duşuşygyň dünýä ykdysadyýetiniň duçar bolan uly wehimleriniň dowam edýän wagtynda geçýändigini belledi. Şol wehimler Merkezi Aziýa döwletleriniň hem duşundan geçmedi. Diňe çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga däl-de, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurlygy has-da artýar. Şunda Türkmenistan esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlaryny ileri tutýar. Hyzmatdaşlygyň bu ugurlaryna garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň umumylygy Merkezi Aziýa döwletleri üçin iş ýüzündäki gatnaşyklar babatda degişli şertleri döredýär. Bu ýerde gürrüň bir bitewi maksatlaryň ikisi barada, birinjiden, sebitiň içinde netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ikinjiden, häzirki zaman geoykdysadyýetiň möhüm subýekti hökmünde kontinental we dünýä hojalyk gatnaşyklaryny doly derejede gurmak hakynda barýar.

Biziň ýurtlarymyzda bar bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklary — strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmegiň amatlyklaryny, uly möçberli serişde — çig mal kuwwatyny, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklygyny doly peýdalanmak gerek diýip, S.Berdimuhamedow belledi.

Bu şertler Merkezi Aziýany uly we uzak möhletleýin daşarky maýa goýumlary üçin özüne çekiji sebite öwrüp, giň halkara hyzmatdaşlyk üçin mümkinçilikleri açýar. Şunda bir zat aýdyň, ol hem agzalan mümkinçilikleri ýakynlaşdyrmak üçin degişli derejedäki itergini sebitiň döwletleriniň özi anyk ädimler, ozaly bilen, giň gerimli düzüm taslamalarynyň başyny başlamak arkaly amal etmelidir.

Soňky ýyllarda Türkmenistan milli, sebit we halkara ulag-logistika we energetika ulgamyny yzygiderli ösdürýär we kämilleşdirýär. Ýurtda döwrebap awtomobil, demir ýollarynyň, deňiz port düzüminiň, howa menzilleriniň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär.

Ýurduň gündogarynda gaz ýataklaryny Hazaryň kenary bilen birleşdiren Gündogar — Günbatar gaz geçirijisini gurmagyň milli taslamasy üstünlikli amala aşyryldy. Türkmen tebigy gazyny Hytaý Halk Respublikasyna ibermek boýunça strategik taslamanyň başy başlandy we durmuşa geçirildi.

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny gurmagyň taslamalaryna badalga berildi. Türkmenistandan Owganystana tarap geljekde Pakistanyň ýol-ulag düzümi bilen birleşdirilmegi göz öňünde tutulýan demir ýollar çekilýär.

Bu mysallar biziň sebitimizde we çäkleşýän zolaklarda iri taslamalary amala aşyrmagyň daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň goldaw bermegi we ýardam etmegi bilen amala aşyryp boljak wezipedigini görkezýär diýip S.Berdimuhamedow belledi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan Merkezi Aziýa döwletleriniň şol ugurlar boýunça bilelikde işlemegiň uly mümkinçiliklerini görýär hem-de sebit boýunça goňşularyny döwrebap ulag-logistika we energetika düzümini döretmek boýunça meýilnamalary işläp taýýarlamaga işjeň goşulmagy teklip edýär.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary sözüni dowam edip, hut şeýle ugur bilen, bilelikde hereket edip, biziň ýurtlarymyzyň häzirki geoykdysady işlerde mynasyp orun eýeläp, olaryň durnukly we uzak möhletleýin ösmegi, Merkezi Aziýa halklarynyň abadançylygynyň hem-de durmuş derejesiniň ýokarlanmagyny üpjün edip boljakdygyna ynamyň bardygyny belledi.

Nygtalyşy ýaly, sebitde söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy berkitmek we giňeltmek möhüm wezipe bolup durýar. Hoşniýetli goňşuçylygyň bilelikdäki tejribesine we däplerine daýanmak bilen, hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna täze itergini bermek, biziň ýurtlarymyzyň işewürleriniň arasynda özara gatnaşyklaryň ugurlaryny işjeň peýdalanmak, sebitiň içinde maýa goýumlaryny höweslendirmek, serhetýaka söwda-täjirçilik işine ýardam etmek zerur bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, esassyz we könelen çäklendiriji böwetleri aradan aýyrmak hakynda oýlanmak gerek.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň umumy ykdysady kuwwatynyň doly netijeli ulanylyp, dünýä ösüşiniň häzirki meýillerine we esasy ugurlaryna, ozaly bilen, onuň tehnologik, sanly, ekologiýa düzümlerine tarap gönükdirilmegine ynanýarys diýip, S.Berdimuhamedow belledi.

Merkezi Aziýa döwletleriniň ýolbaşçylarynyň tagallalary, olaryň syýasy erki, öňdengörüjiligi we jogapkärçiligi netijesinde häzir sebitimizde ähli ugurlarda bilelikde işlemek üçin örän amatly şertler döredilýär. Biziň umumy üstünligimiziň, öňde goýlan maksatlary we wezipeleri ýerine ýetirmegiň girewi şundadyr.

Häzirki forum, onuň işiniň barşynda garaljak meseleler biziň ýurtlarymyzyň yzygiderli gatnaşyklaryna badalga bermek, daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň Merkezi Aziýadaky ykdysady işlere gatnaşmagyny giňeltmek we işjeňleşdirmek üçin esas bolup, hyzmatdaşlygyň täze mümkinçiliklerini görmäge ýardam eder.

Türkmenistan amal ediljek döredijilikli işlere, ýakyn hyzmatdaşlyga taýýardyr diýip S.Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylara netijeli işlemegi, gyzykly we peýdaly ara alyp maslahatlaşmalary geçirmegi arzuw etdi.

Soňra ugurlar boýunça mejlisleriň barşynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri, olaryň energetika we himiýa pudaklarynda, şeýle hem ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlygynyň geljegi uly bolan ugurlara seredildi.

Türkmenistanyň wekilleriniň hem-de daşary ýurtly myhmanlaryň çykyşlarynda bellenilen ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygyň meseleleri öz beýanyny tapyp, dürli derejelerdäki ugurdaş gatnaşyklary ösdürmek boýunça möhüm wezipeler kesgitlendi, bilelikdäki täze taslamalary amala aşyrmagyň mümkinçiliklerine garaldy.

Bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa döwletleri ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň dürli ugurlaryna eýe bolup, olar dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk, birek-biregiň bähbidini hormatlamak ruhunda ösdürilýär. Köpugurly döwletara gatnaşyklarynyň şertnamalaýyn-hukuk binýadynyň üsti täze resminamalar bilen yzygiderli ýetirilýär we berkidilýär.

Şunuň bilen baglylykda, şu günki forumyň ähmiýeti bellenildi, onuň gün tertibi häzirki wagtda we geljek üçin hyzmatdaşlygyň möhüm wezipelerini şöhlelendirýär. Olaryň hatarynda sebitiň döwletleriniň ykdysady hyzmatdaşlygy, olaryň dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamyna goşulmagy bilen bagly meseleler bar.

Häzirki döwürde ägirt uly ykdysady, energetika we ulag kuwwatyna eýe bolan Merkezi Aziýanyň geosyýasy we geoykdysady gatnaşyklaryň ählumumy ulgamynda eýeleýän orny yzygiderli artýar.

Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegi ugur edinýän strategik taýdan möhüm ugurlarda hyzmatdaşlygyň okgunly giňeldilmegi bäş ýurduň hemmesiniň syýasy ugruna doly derejede kybap gelýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň esasy ugurlaryna laýyklykda, Türkmenistanyň önümçilik sektoryna döwlet, şeýle hem daşary ýurt maýalaryny goýmak bilen, milli ykdysadyýetini okgunly ösdürmek üçin mäkäm binýady döredýändigi bellenildi.

Ähli pudaklara innowasiýalaryň we öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna, eksport we import harytlarynyň ornuny tutýan harytlary öndürýän täze önümçilikleriň döredilmegine, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň hilini gowulandyrmaga, kiçi we orta telekeçiligi goldamaga, ilatyň iş bilen üpjünçiligini hem-de durmuş ulgamyny ösdürmäge aýratyn üns berilýär.

Netijeli maýa goýum syýasaty ýokary ykdysady ösüşi üpjün edýär. Dünýäniň ençeme ösen döwletlerine täsirini ýetiren ykdysady çökgünlilik şertlerinde hem Türkmenistanyň ykdysadyýeti durnukly bolup, maýa goýumlaryň paýy ýokary derejede saklanýar.

Her ýyl uly möçberdäki pul serişdeleri iri möçberli, halkara ähmiýeti bolan sebit we milli taslamalary amala aşyrmaga gönükdirilýär.

BMG, beýleki iri halkara guramalar, maliýe edaralary tarapyndan Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň energetika we ulag ulgamynda öňe sürýän başlangyçlaryna giň goldawyň berilmegi ýurdumyzyň durnukly ykdysady ösüşini, şol sanda halkara nukdaýnazaryndan ösüşini şertlendirýär. Bu bolsa degişli ugurlarda uzak möhletli, köptaraplaýyn yzygiderli gatnaşyklary ýola goýmak üçin şertleri döredýär.

Tebigy gazynyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz ekologiýa taýdan arassa ýangyjy dünýä bazarlaryna ugratmagyň köpugurly düzümini yzygiderli kemala getirýär. Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisi energetika ulgamynda sebitiň döwletleriniň üstünlikli hyzmatdaşlygynyň aýdyň mysaly bolup durýar. Onda müňýyllyklaryň dowamynda Merkezi Aziýanyň halklaryny birleşdiren Beýik Ýüpek ýoluny täze görnüşde dikeltmek pikiri öz beýanyny tapdy.

Şunuň bilen birlikde, himiýa senagatynyň önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmaga aýratyn üns berilýär. Soňky on ýylyň içinde bu pudagy ösdürmäge goýlan maýa goýumlaryň möçberi ABŞ-nyň 8 milliard dollaryndan gowrak boldy.

Azot dökünlerini öndürýän “Marykarbamid” we “Garabogazkarbamid” zawodlary, Gyýanlydaky polimer zawody, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän zawod, Lebap welaýatyndaky kaliý dökünlerini öndürýän toplum ýaly, çig maly gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen döwrebap senagat toplumlary guruldy.

“Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň köpýyllyk hyzmatdaşlarynyň hatarynda Merkezi Aziýa ýurtlaryndan kompaniýalar, şol sanda Gazagystan Respublikasyndan “Kazfosfat” we “Kazazot”, Özbegistan Respublikasyndan “Uzkimýosanoat”, “Ferganaazot” we “Maksam Çirçik” ýaly kärhanalar bar.

Sebitiň döwletleriniň özara bähbitli hyzmatdaşlygy üçin elektroenergetika, ýod we sulfat senagatynda, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmekde hem uly mümkinçilikler bar. Hususan-da, “Merkezi we Günorta Aziýanyň arasynda elektroenergiýa bazaryny döretmek boýunça СASA-1000” taslamasynyň çäklerinde elektrik geçiriji ulgamlary gurmagyň taslamasyny amala aşyrmagyň ähmiýeti aýratyn nygtaldy.

Netijeli gatnaşyklary giňeltmegiň mümkinçilikleri barada pikir alyşmalaryň çäklerinde daşary ýurt wekiliýetleriň wekilleri söwda-ykdysady gatnaşyklary pugtalandyrmaga we ösdürmäge özara islegiň bardygyny kanagatlanma bilen bellediler.

Şunuň bilen baglylykda, ulag we logistika ulgamynda özara gatnaşyklara ähmiýetli orun berilýär. Munuň özi dünýä ykdysadyýetiniň globallaşma şertlerinde goşulyşmagyň aýrylmaz şerti bolup durýar.

Merkezi Aziýanyň we Hazar deňziniň üstünden geçýän transkontinental ýollaryň işjeňleşdirilmegi hem-de täze halkara geçelgeleriň döredilmegi goňşy döwletleri durmuş-ykdysady taýdan sazlaşykly ösdürmek üçin şertleri üpjün eder, olaryň maýa goýum özüne çekijiligini artdyryp, sebit we sebitara söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer we syýahatçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga ýardam eder.

Hususan-da, Demirgazyk — Günorta döwletara demir ýolunyň (Gazagystan — Türkmenistan — Eýran), Gazagystanyň hem goşulan Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman ulag ýolunyň, şeýle hem Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ulag-üstaşyr geçelgesiniň (“Lapis Lazuli”) ähmiýeti aýratyn bellenildi.

Şonuň bilen birlikde, dürli ulgamlara we pudaklara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, telekeçilik düzümleriniň, orta we kiçi işewürligiň ugry boýunça gatnaşyklary giňeltmek, halkara guramalaryň, şol sanda BMG-niň Merkezi Aziýanyň ykdysadyýetleri üçin Ýörite maksatnamasynyň (SPEСA), Merkezi Aziýada sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlyk maksatnamasynyň (СAREС) çäklerinde hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tejribe alyşmagyň möhümdigi bellenildi.

Geçirilen çekişmeleriň netijeleri hem-de işlenip taýýarlanylan maslahatlar forumyň Jemleýji resminamasynda beýan edildi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna gatnaşyjylar şu günki duşuşygyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adyna tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, umumy abadançylygyň we ösüşiň bähbitlerine kybap gelýän sebit hyzmatdaşlygyny has-da ösdürmek maksady bilen, netijeli gatnaşyklary dowam etmek ugrunda çykyş etdiler. Şeýle hem Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hem-de olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlar we anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine aldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi. Olar aýry-aýry taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassykladylar.

Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkmenistanyň we Özbegistan Respublikasynyň zenanlarynyň wekilleri bolan biz Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlaryna Birleşen Milletler Guramasynyň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň we Ösüş Maksatnamasynyň gatnaşmagynda sebitiň taryhynda ilkinji döredilen — zenanlaryň resmi bolmadyk bileleşiginiň durnukly ösüşi ilerletmekde ähli zenanlaryň ornuny güýçlendirmegi we sebitde parahatçylygy hem-de howpsuzlygy üpjün etmegi maksat edinýän zenanlaryň dialogyny goldaýandyklary üçin hoşallyk bildirýäris.

Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň 2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Türkmenbaşy şäherinde geçirilen konsultatiw duşuşygynyň möhüm ähmiýetini bellemek bilen, biziň döwletlerimiziň Garaşsyzlygyň 30 ýyly içinde sebitde parahatçylygy, durnuklylygy we halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmek maksatlary bilen, sebit we halkara hyzmatdaşlygy berkitmek işinde gazanan üstünliklerini nygtap;

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça (2018-nji ýylyň 15-nji marty, Nur-Sultan şäheri, 2019-njy ýylyň 29-njy noýabry, Daşkent şäheri) gazanylan üstünlikleriň möhüm ähmiýetini nygtap;

Merkezi Aziýa döwletleriniň howpsuzlyk, daşky gurşawy goramak, durmuş-ykdysady, ylmy-tehniki, medeni-ynsanperwer ösüş babatda möhüm dünýä meselelerini çözmekde, olar tarapyndan öňe sürülýän başlangyçlary amala aşyrmakda bilelikde işjeň gatnaşmaklarynyň möhümdigini belläp;

bütin dünýäde we Merkezi Aziýa sebitinde zenanlaryň edermençilikli zähmeti we täze pikirleri bilen, howanyň üýtgemegi, daşky gurşawyň ýaramazlaşmagy ýaly netijelere getirýän ählumumy howplara garşy göreşmek, şeýle hem wajyp durmuş-ykdysady, medeni-ynsanperwer ösüşiň, saglygy goraýşyň, bilimiň derwaýys meselelerini çözmeklige uly hem-de örän möhüm goşant goşýandyklaryna üns berip;

şonuň bilen birlikde, pandemiýa şertlerinde zenanlaryň garşy durmak ukybynyň aýratyn gowşaklygyny göz öňünde tutup hem-de zenanlary syýasy çözgütleri işläp taýýarlamaga işjeň çekmegiň we olaryň döwletleriň durmuş-ykdysady durmuşyna gatnaşmaklaryny goldamagyň, olaryň ýüzbe-ýüz bolýan meseleleriniň üstünlikli çözülmegine ýardam etjekdigini göz öňünde tutup;

Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 2021-nji ýyly “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýip yglan etmek hakyndaky Kararnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde geçirilýän çäreleriň wajypdygyny nygtap;

Merkezi Aziýa ýurtlary tarapyndan soňky 30 ýylda gender deňligini gazanmakda we zenanlaryň syýasy, ykdysady hem-de ýaşaýyş-durmuşa gatnaşmaklaryny ýokarlandyrmakda alnyp barylýan syýasaty we gazanylan öňegidişligi mübärekläp;

«Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk» gün tertibine, 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibine, Ählumumy maksatlara ýetmek boýunça hereketleriň onýyllygyna, Pekin Jarnamasyna we hereketleriň Platformasyna hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda işlenip düzülen beýleki kadalaşdyryjy düzgünlere öz ygrarlydygymyzy tassyklaýarys;

Merkezi Aziýa döwletleriniň zenanlarynyň döredijilikli we parahatçylyk dörediji mümkinçiliklerini has doly durmuşa geçirmegiň netijeli ýollaryny işläp taýýarlamagyň we onuň bütin sebitde parahatçylygy we durnuklylygy pugtalandyrmak üçin ulanylmagyna ýardam etmegiň zenanlaryň dialogynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny beýan edýäris;

sebitde ekologiýa we daşky gurşawy goramak meselelerini çözmekde zenanlaryň ornuny güýçlendirmegi we bu babatda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň tagallalaryny utgaşdyrmagy möhüm hasaplaýarys;

soňky ýyllarda Merkezi Aziýa döwletleriniň Liderleriniň zenanlaryň telekeçilik işewürligini goldamak, gender deňligini üpjün etmek, zähmetiň deň şertlerini döretmek boýunça durmuşa geçirýän çärelerini mübärekleýäris;

Merkezi Aziýa döwletleriniň zenanlarynyň döredijilikli, işewür mümkinçiliklerini has doly durmuşa geçirmegiň netijeli ýollaryny işläp düzmek, zenanlaryň we gyzlaryň telekeçilik çygrynda mümkinçiliklerini giňeltmek boýunça tagallalaryny dowam etdirmek ugrunda çykyş edýäris;

Merkezi Aziýanyň zenan telekeçileriniň arasynda hemmetaraplaýyn hyzmatdaşlygy berkitmäge gönükdirilen tagallalary goldaýarys we Owganystanyň zenanlaryny sebitleýin söwda-ykdysady taslamalara çekmek boýunça tagallalary etmegi maksat edinýäris, munuň özi bu ýurtda parahatçylykly işleriň ilerlemegine ýardam berer;

sebitiň zenanlarynyň arasynda ylym, bilim, saglygy goraýyş, aň-bilim, medeniýet, sungat we sport babatda, ýaşlary goldamakda we syýahatçylygy ösdürmekde hyzmatdaşlygyň höweslendirilmegini mübärekleýäris;

zenanlarda pandemiýanyň netijelerini ýeňip geçmäge ýardam edýän usullary işläp düzmek boýunça yzygiderli tagallalary etmegi we sebit hyzmatdaşlygyny güýçlendirmegi teklip edýäris;

Merkezi Aziýa döwletleriniň hemmetaraplaýyn sebit hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak syýasatynyň durmuşa geçirilmegine ýardam etmäge taýýardyrys.

Türkmenistan. Türkmenbaşy şäheri, 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty.

Türkmenbaşy, 6-njy awgust (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hem-de belent mertebeli myhmanlar — Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň we Özbegistan Respublikasynyň Prezidentleri sebitiň ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisine baryp gördüler. Prezidentler Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin Türkmenistana geldiler.

Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz porty biziň döwletimiziň we goňşy ýurtlaryň ykdysady üstünlikleri babatda ähmiýetli wakanyň geçirilýän ýerine öwrüldi.

Häzirki gözden geçirilişiň Merkezi Aziýa sebitleriniň we Hazar giňişliginiň ähli ýurtlary üçin strategik ähmiýetli desga bolup durýan, tutuş Ýewraziýa giňişliginde ýükleri daşamak üçin täze mümkinçilikleri açyp, söwda-ykdysady döwletara gatnaşyklaryň ösmegine ýardam berýän Türkmenistanyň esasy deňiz portunda guralmagynyň özboluşly manysy bardyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça geçirilýän giň gerimli çäre ykdysady ösüşiň hem-de esasy pudaklaryň kuwwatyny, Merkezi Aziýanyň halklarynyň ýaşaýşynda we ruhy durmuşynda iri özgertmeleri, olaryň ajaýyp medeni mirasynyň baýlyklarynyň artýandygyny aýdyň görkezdi. Şonuň bilen birlikde, sergi mundan beýläkki döwletara hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemek, dürli ulgamlarda tejribe alyşmak üçin netijeli çäredir.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagynda gözbaşyny ruhy-medeni gymmatlyklaryň umumylygyndan alyp gaýdýan özara bähbitli hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gatnaşyklarynyň pugta binýady bolup durýandygy aýratyn nygtalýar.

Döwlet Baştutanymyz giň gerimli serginiň ähmiýetini belläp, işewürleriň özara ykdysady hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmaga ýardam etjek gepleşikleri geçirmäge we tejribe alyşmaga, gatnaşyklaryň örän möhüm ugurlaryny kesgitlemek boýunça pikir alyşmaga mümkinçilik aljakdyklaryna ynam bildirdi.

Umumy meýdany 2090 inedördül metr bolan giňişlikde Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň esasy ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, guramalarynyň, işewür düzümleriniň sergileri ýerleşdirildi.

Görkezilýän diwarlyklar milli ykdysadyýetleriň esasy pudaklaryny ösdürmekde, şol sanda ýangyç-energetika toplumynda, gurluşyk, oba hojalyk, ulag we logistika, awtomobil gurluşyk, dokma we azyk senagaty ulgamlarynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gazanan üstünliklerini beýan edýär.

Myhmansöýerlik däbine görä, bäş döwletiň Prezidentlerini ýurdumyzyň döredijilik toparlary mähirli garşyladylar. Ajaýyp sahnada aýdymçy sazandalaryň, artistleriň hem-de folklor toparlaryň çykyşlary ýaýbaňlandyrylyp, şolarda türkmen halkynyň däp-dessurlary we ajaýyp özboluşlylygy beýan edildi.

Sergi zalynyň eýwanynda döwlet Baştutanlaryna halkara serginiň açylyşyna bagyşlanan wideoşekiller görkezildi. Gurnalan äpet monitorda belent mertebeli myhmanlara häzirki durmuş-ykdysady ösüşler we Merkezi Aziýa ýurtlarynyň häzirki döwürde gazanan üstünlikleri, şeýle hem Merkezi Aziýa sebitiniň hem-de Hazar giňişliginiň ýurtlarynyň dünýä hojalyk aragatnaşyklary ulgamyna goşulyşmagyna mundan beýläk-de ýakynlaşmagyna, häzirki döwürde täzeden dikeldilýän Beýik Ýüpek ýolunyň ugrundaky möhüm ulag-logistika halkasy hökmünde Hazaryň eýeleýän ornuny pugtalandyrmaga ýardam bermäge gönükdirilen Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň mümkinçilikleri barada ýörite wideoşekiller görkezildi.

Serginiň hormatly myhmanlary Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hyzmatdaşlygynyň möhüm ugurlarynyň giňden we toplumlaýyn beýan edilişiniň gerimini belläp, forumyň guralyşyna ýokary baha berdiler. Onuň tapawutly aýratynlygynyň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan kesgitlenen innowasion taýdan ösüş ýoly bilen ynamly barýan Türkmenistanda ornaşdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýän döwrebap sanly tehnologiýalaryň giňden ulanylmagyndan ybarat bolandygy bellärliklidir.

Türkmenistanyň milli bölümi sergide esasy orunlaryň birini eýeläp, onda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli esasy pudaklarynda gazanylanlar beýan edilýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda alnyp barylýan işjeň içeri syýasat, amala aşyrylýan düýpli özgertmeler innowasion taýdan ösüşe, kuwwatly senagaty döretmäge, pudaklaýyn düzümleri pugtalandyrmaga we giňeltmäge gönükdirilendir. Ýokary durnukly ösüş depginlerini gazanmaga gönükdirilen döwrebap bazar gatnaşyklary bolan ýokary netijeli ykdysadyýetiň hil derejesinde hem-de tapgyrlaýyn döredilmegi ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda durýar.

Ýokary derejeli myhmanlar türkmen döwletiniň gazanan üstünlikleri bilen tanyşlygyny Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň sergi bölüminden başladylar. Bu ýerde ykdysadyýeti sanly ulgama geçirmegiň şertlerinde ýurdumyzda yzygiderli amala aşyrylýan maliýe ulgamlarynyň özgerdilişini beýan edýän serişdeler ýerleşdirilipdir.

Sanly ykdysadyýete geçmek, Türkmenistanda elektron resminama dolanyşygy ulgamyny we döwlet düzümleriniň Internet web-saýtlar toruny ornaşdyrmak döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de telekeçileriň öňünde goýlan ilkinji nobatdaky wezipelerdir. Häzirki wagtda, diwarlyklarda aýdyň görkezilişi ýaly, sanly ykdysadyýetiň möhüm esaslaryny kemala getirmek boýunça işler işjeň depginler bilen alnyp barylýar.

Şunuň bilen bir hatarda, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hem-de beýleki maksatnamalaryň çäklerinde alnyp barylýan giň gerimli işler, şeýle hem täze obalaryň we şäherleriň, öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen iri senagat kärhanalarynyň, medeni-durmuş we düzümleýin maksatly köp sanly desgalaryň, ýokary tizlikli awtoulag ýollarynyň gurluşyklary barada gürrüň berýär.

Medeniýet, ylym, bilim we saglygy goraýyş ulgamlarynda, gurluşyk, senagat, oba hojalyk we nebitgaz pudaklarynda gazanylan üstünlikler bellenilýär.

Äpet monitorda maliýe guramalarynyň alyp barýan işleri, hödürlenilýän elektron hyzmatlar we amallar baradaky saýtlar görkezilýär. Şeýle hem myhmanlara bank hyzmatynyň geriminiň we milli töleg ulgamlarynyň mümkinçilikleriniň giňeldilmegine ýardam berýän karz beriş edaralarynyň döwrebaplaşdyrylyşy baradaky diwarlyklar hödürlenildi. “Altyn asyr”, “Millikart” sanly bank kartlaryny hem-de beýleki töleg serişdelerini ulanýan müşderiler “Internet-bank”, “Mobil bank”, “Galtaşyksyz töleg” ýaly hyzmatlardan barha ýygjam peýdalanýarlar.

“Türkmengaz” we “Türkmennebit” döwlet konsernleriniň, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň hem-de Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň sergi bölümlerinde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň häzirki zaman ösüş derejesi görkezilýär.

Tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça Türkmenistan dünýäde öňdebaryjy orunlaryň birini eýeleýär, häzir ol Merkezi Aziýa sebitinde “mawy ýangyjy” esasy iberijileriň hataryna girýär. Geosyýasy taýdan amatly ýerleşmegi hem-de baý uglewodorod gorlary netijesinde ýurdumyz Ýewropanyň we Aziýanyň bazarlary bilen birlikde dürli ugurlar boýunça gazyň eksportyny artdyrmak üçin ägirt uly kuwwata eýedir.

Türkmenistanyň ykdysadyýeti üçin gazdan peýdalanmagyň mümkinçiligini artdyrmak we energiýa serişdeleriniň dünýä bazarlaryna iberilişini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek strategik ähmiýete eýedir. Ýangyç-energetika toplumyna degişli ugurda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasaty nebitgaz senagatynyň kuwwatyny netijeli ulanmaga, känleri gaýtadan işlemegiň döwrebaplaşdyrylan tehnologiýalaryny we usullaryny peýdalanmaga, daşary ýurt kompaniýalary bilen hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge, Hazaryň türkmen böleginiň hem-de kenarýaka zolagynyň uglewodorod serişdelerini özleşdirmäge gönükdirilendir.

Türkmenistan işewürligi üstünlikli alyp barmak üçin amatly maýa goýum ýagdaýyny, hemme şertleri döredip, energetika ulgamynda uzak möhletleýin, özara bähbitli hyzmatdaşlyk etmäge ymtylýar. Nebitgaz toplumynyň ösdürilmegine örän uly serişdeler gönükdirilýär, şu maksatlar üçin daşary ýurt maýa goýumlary çekilýär, sebit we halkara ähmiýetli taslamalar durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynyň düzümlerini giňeltmek we kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler hem öz beýanyny tapdy. Türkmenistanyň Energetika ministrligi uly ekranda häzirki günde amala aşyrylýan iri taslamalaryň bäşisini görkezdi, şolaryň hatarynda halkalaýyn energoulgamy döretmek boýunça taslama bar. Onuň durmuşa geçirilmegi içerki sarp edijileriň elektrik üpjünçiliginiň ygtybarlylygynyň ýokarlandyrylmagyna hyzmat eder hem-de ýurdumyzda öndürilýän elektrik energiýanyň daşary ýurtlara eksport edilişini artdyrmak üçin täze mümkinçilikeri açar.

Şeýle hem häzir gazturbina gurnamalaryny abatlamak boýunça hyzmat ediş merkeziniň gurluşygy alnyp barylýar, Lebap welaýatynda kuwwatlylygy 432 MWt bolan gazturbina elektrostansiýasynyň gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda barýar, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamyny birinji bölekde çekmek boýunça gurluşyk işleri tamamlanyp barýar. Şeýle hem Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda Gün we ýel elektrostansiýasyny gurmaga potratçyny saýlap almak boýunça bäsleşik yglan edildi. Bu desga Türkmenistanda gaýtadan dikeldilýän elektroenergiýa çeşmeleriniň esasynda işleýän ilkinji stansiýa bolar.

Sergide oba hojalyk ulgamynda gazanylan üstünlikler hem görkezildi. Garaşsyzlyk ýyllarynda milli Liderimiziň aladalary netijesinde, ýurdumyzda azyk bolçulygyny üpjün etmekde örän uly üstünlikler gazanyldy.

Önümiň hilini hem-de obasenagat toplumynda milli tejribe bilen utgaşyklylykda serişdeleriň netijeli peýdalanylyşyny dolandyrmagyň ulanylyşa girizilýän öňdebaryjy toplumlaýyn ulgamlary harytlaryň düşewüntliligini artdyrmaga we bäsdeşlige ukyply önümleri dünýä bazarlaryna çykarmaga ýardam edýär.

Önümçilige oba hojalyk ekinleriniň täze, toprak-howa şertlerine durnukly seçgiçilik görnüşlerini döretmek we ornaşdyrmak boýunça ylmy-barlag işleri işjeň alnyp barylýar. Obasenagat toplumynyň sergi bölüminde çörek, un, pagta önümleriniň örän köp dürli görnüşleri görkezilýär. Şeýle hem obasenagat toplumy maldarçylygy, guşçulygy, balçylygy, ekerançylygy, bagçylygy, üzümçiligi we bakjaçylygy ösdürmek bilen baglanyşykly taslamalary durmuşa geçirýär.

Soňra belent mertebeli myhmanlar ulag-kommunikasiýa ulgamynda gazanylan üstünlikler, bu ulgamda hödürlenilýän giň gerimli häzirki zaman hyzmatlar bilen tanyşdylar.

Soňky ýyllarda Türkmenistanda bu toplumy düýpli kämilleşdirmek we ulgamlaýyn ösdürmek boýunça giň gerimli taslamalar durmuşa geçirilýär. Strategik taýdan bu möhüm ulgamda alnyp barylýan işler dürli ugurlar boýunça halkara gatnaşyklary işjeňleşdirmäge uly mümkinçilikleri açýar.

Milli ulag strategiýasynyň esasynda döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan başy başlanan, köp asyrlaryň dowamynda Merkezi Aziýanyň çäklerinden geçen Beýik Ýüpek ýoluny täzeden dikeltmek pikiriniň goýlandygyny bellemek gerek. Häzirki zaman şertlerinde bu yklymüsti ýol Türkmenistanyň hem-de sebitiň beýleki döwletleriniň ägirt uly ykdysady kuwwatyny olaryň dünýäniň ulag ulgamyna ýakynlaşmagy arkaly durmuşa geçirilmegine ýardam bermäge gönükdirilendir.

BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan ulag meselesi boýunça biragyzdan kabul edilen degişli Kararnamalar milli Liderimiziň halkara jemgyýetçiligi tarapyndan giň goldawa eýe bolan netijeli teklipleriniň wajypdygyna aýdyň şaýatlyk edýär. Şu ýylyň 29-njy iýulynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde Türkmenistanyň Prezidentiniň başlangyjy boýunça öňe sürlen “Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilendigi hem bellärliklidir.

Gurluşyk senagatynyň durnukly ösdürilmegi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm ugurlarynyň hatarynda durýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistanda durmuşa geçirilýän şähergurluşyk syýasaty ilatyň ýaşaýyş-durmuşynyň derejesini we hilini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.

Inžener-tehniki, hojalyk we durmuş-ykdysady desgalar bilen birlikde, ýurdumyzyň durmuşyň ähli ulgamlaryna, şeýle hem medeniýet we bilim ulgamlaryna yzygiderli ornaşdyrylýan ýokary tehnologiýalar, innowasiýalar we nou-haular häzirki zaman şäheriniň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Ýurdumyzda ýyl-ýyldan döwrebap enjamlar bilen enjamlaşdyrylan täze dolandyryş we edara ediş toplumlary, ýokary amatlykly ýaşaýyş jaýlary, söwda we dynç alyş merkezleri bina edilýär.

Bu babatda ýurdumyzyň baş şäheri — çäklerini yzygiderli giňeldýän ak mermerli Aşgabat nusgalykdyr. Täze binalar hem-de dürli maksatly toplumlar onuň sazlaşykly binagärlik keşbiniň üstüni hemişe artdyrýar.

Serginiň myhmanlaryna paýtagtymyzda bina edilýän “Garagum” myhmanhanasynyň we beýleki iri desgalaryň maketleri görkezildi. Bularyň ählisi senagat we gurluşyk önümçiliginiň ösdürilmeginiň, täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagynyň döwletimizde ilkinji wezipeleriň hatarynda durýandygyna aýdyň şaýatlyk edýär.

Diýarymyzyň gurluşyk serişdelerini öndürijileri degişli döwlet maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, ýurdumyzda bolşy ýaly, daşary ýurtlarda hem uly isleg bildirilýän ýokary hilli önümleriň giň gerimli görnüşleriniň önümçiligini ýyl-ýyldan artdyrýarlar.

Mälim bolşy ýaly, ylym we bilim beýik maksatlara ýetmegiň bähbidine jemgyýeti birleşdirýän, döwletiň kuwwatyny artdyrýan baýlykdyr. Şundan ugur alnyp, häzir Türkmenistanda ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda ylmy barlaglaryň netijeliligini ýokarlandyrmak, sanly ulgamlary ornaşdyrmak, ylmy-barlag edaralarynyň, ýokary okuw mekdepleriniň alymlarynyň mümkinçiliginiň peýdalanylyşyny giňeltmek mundan beýläkki ösüşleri gazanmagyň ilkinji nobatdaky wezipeleriniň hatarynda kesgitlenildi.

Aýratyn sergi bölümi ýurdumyzda ylym-bilim ulgamynda amala aşyrylýan düýpli özgertmelere bagyşlandy. Şu ýerde milli Liderimiz tarapyndan başy başlanan sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň konsepsiýasynyň çäklerinde bilim bermek işine giňden ornaşdyrylýan hem-de bilime ymtylýan häzirki ýaşlar üçin bahasyna ýetip bolmajak iteriji güýç bolup hyzmat edýän döwrebap kompýuter tehnologiýalary we innowasion ulgamlar görkezilýär.

Sanly tehnologiýalar okuw işlerine ymykly ornaşdy. Ählumumy internet tory arkaly ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň talyplary we mugallymlary özleriniň daşary ýurtly kärdeşleri bilen tejribe alyşmaga, onlaýn görnüşde bilelikdäki okuwlary we maslahatlary geçirmäge mümkinçilik aldylar.

Kuboklar, baýraklar hem-de ýadygärlik nyşanlary görkezilýän sergi bölümi türkmen türgenleriniň gazanan üstünliklerini beýan edýär, şolaryň biri 2017-nji ýylda Aşgabatda geçirilen Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň alawydyr.

Ýadygärlik eksponatlarynyň hatarynda möhüm halkara sport çärelerine, hususan-da, “Kazan — Aşgabat 2008” awtorallisine hem-de “Amul — Hazar 2018” awtorallisine hut özi gatnaşan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň sport egin-eşikleri, sambonyň 80 ýyllyk şanly senesiniň hormatyna sambonyň ösdürilmegi ugrunda şahadatnamalar, şeýle hem welosiped sportuny ösdürmäge goşan goşandy üçin Halkara welosipedçiler birleşiginiň prezidenti tarapyndan döwlet Baştutanymyza gowşurylan şahadatnama bar.

Giň gerimli serginiň bölümleriniň biri medeniýet ulgamynda gazanylýan üstünlikler bilen tanyşdyrýar. Sergä gelýänler türkmen halkynyň nesilden-nesle aýawly geçirilip gelinýän milli gymmatlyklarynyň we ruhy däp-dessurlarynyň ajaýyp dünýäsine aralaşyp bilýärler. Bu ýerde halk senetçiliginiň dürli görnüşleriniň – küýzegärçilik, amaly-haşam we zergärçilik sungatlarynyň nusgalaryny, milli egin-eşikleri, bahasyz arheologik tapyndylary görmek bolýar.

Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan çap edilen kitaplaryň we owadan neşirleriň diwarlygy sergä gelenlerde uly gyzyklanma döretdi. Şunda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gymmatly işleri – ylmy monografiýalary, köp jiltli düýpli ylmy barlaglary, umumydünýä siwilizasiýasynyň ösüşine bahasyna ýetip bolmajak goşant goşan türkmen halkynyň ruhy gymmatlyklary hem-de medeni mirasy baradaky kitaplary esasy üns merkezinde boldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Liderleri Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň diwarlyklary bilen tanyşlygyny dowam etdiler.

Birleşmäniň hatarynda TSTB-niň düzümleýin bölümleri hem-de welaýat şahamçalary, obasenagat toplumynda, azyk we gaýtadan işleýän senagatda, gurluşykda, gurluşyk serişdelerini we elektrik enjamlary öndürmekde, IT-tehnologiýalarda, şeýle hem söwdada, syýahatçylykda, bilim ulgamynda, hyzmatlar ulgamynda, ulag we logistika ulgamlarynda, halk amaly-haşam hünärmentçiliginde we beýlekilerde ýöriteleşen hususy kärhanalar we hojalyk jemgyýetleri bar.

Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ykdysady strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, türkmen telekeçiligine milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmakda, dünýä bazarlarynda bäsleşip bilýän önümleri öndürmekde örän möhüm orun berilýär.

TSTB-niň agzalary daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini giňeltmäge hem-de ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmaga, bäsdeşlige ukyply önümçilikleri ösdürmäge saldamly goşant goşýarlar. Kiçi we orta işewürlik innowasion ykdysadyýeti kemala getirmegiň aýrylmaz düzüm bölegi bolup durýar. Döwlet tarapyndan munuň üçin hemme zerur şertler we mümkinçilikler döredilýär.

Türkmen kompaniýalarynyň gatnaşmagynda köp millionlarça pul serişdeleri gönükdirilýän gurluşyk taslamalary durmuşa geçirilýär, ýaşaýyş jaý, kottej toplumlarynyň birnäçe tapgyrlary, seýilgäh zolaklary, dolandyryş-işewür maksatly sebitler, raýat awiasiýasynyň giň gerimli düzümleýin desgalary yzygiderli gurulýar. Döwletiň iri buýurmalarynyň hatarynda Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň, Ahal welaýatynyň täze dolandyryş merkeziniň gurluşyklary bar.

Sergide Türkmenistanyň welaýatlary hem öz önümlerini görkezdiler. Olaryň gazanan üstünlikleri milli Liderimiziň baştutanlygynda giň gerimli özgertmeleriň üstünlige beslenýändigine şaýatlyk edýär. Şol özgertmeler Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan has-da ösdürmäge, ony senagat taýdan ösen döwlete öwürmäge, mähriban halkymyzyň hal-ýagdaýyny yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.

Soňra ýokary derejeli myhmanlar ady rowaýata öwrülen, ägirt uly tut agajyna tarap ugradylar. Tut agajy bu ýere ýygnananlara Merkezi Aziýanyň doganlyk halklaryny hemişelik birleşdiren gymmatlyklar hem-de mizemez dostluk barada ses ýazgysyny gönükdirdi.

Gadymy döwürlerde milli saz gurallary taýýarlanylan, asyrlardan bäri ösüp oturan, başy bulutlara beslenen agaç adam sesi bilen seslendi:

“Biziň ata-babalarymyzyň bereketli topragy — çäksiz düzlükler, beýik daglar, joşgunly derýalar we deňiz — mukaddes bolan şu toprakda ýaşaýanlar üçin peşgeşdir. Dutarda özüni tapyp, ýürekleri saz bilen dolduran beýik tut agajy biziň halklarymyzy dostluk bilen baky birleşdirdi. Goý, biziň halklarymyzyň bähbidine ähli pikir-düşünjelerimizi, arzuwlarymyzy we umytlarymyzy geljege gönükdirip, umytlarymyz hasyl bolsun!”.

Agajyň dik baldagyndan ýaşaýşy bagyş edýän nem — diodýagtyly ýaşyl şöhle syrygyp gaýdýar. Meşhur “Şükür bagşy” kinofilminden türkmen dutarynyň jadylaýjy mukamy ýaňlanýar. Şol mukamy Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň halklarynyň saz gurallary — domra, komuz, rubab we tar alyp göterýärler.

Ägirt uly sergi zalynyň merkezinde duran agajyň töwereginde Günüň şöhleleri ýaly bolup, gözden geçirilişe gatnaşyjy ýurtlaryň sergi bölümleriniň hatarlary ýerleşdirildi.

Aýdym-sazly çeper kompozisiýa ekspoforuma ajaýyp we özboluşly milli öwüşgin berýär.

Gazagystanyň milli diwarlygy dürli kärhanalar, şol sanda älem hemralaryny öndürýän we uçurýan “Kazkosmos” aerokosmos pudagy arkaly görkezildi. Bu ýerde şeýle hem lukmançylyk önümleri, şol sanda СOVID-19-a garşy inaktiwirlenen sanjym — “QazVac” waksinasy hem-de Gazagystanyň önümçiligi bolan IWL enjamlary, häzirki zaman kompýuter tehnikalary, metallurgiýa pudagynyň önümleri, gurluşyk serişdeleri, azyk, dokma we ýeňil senagatynyň harytlary görkezildi.

Gyrgyz Respublikasynyň sergi bölümi dostlukly ýurduň milli we halkara derejelerde gazanan üstünliklerini beýan etdi. Sergä gelýän köp sanly adamlara un önümçiliginiň önümleri, azyk we dokma senagatynyň önümleri, hususan-da, ýüplükler, matalar, egin-eşikler hem-de iş egin-eşikleri görkezildi. Goňşy ýurtda öndürilýän Gün panelleri, hasaba alyş enjamlary, elektrodiodlar, köpkristally paneller uly gyzyklanma döretdi.

Azyk, ýeňil, dag-magdan senagatynyň, oba hojalygynyň gazananlary bilen doganlyk Täjigistanyň wekilleriniň diwarlyklary tanyşdyrdy. Şeýle hem bu ýerde elektrik yşyklandyryjy tehnikalar, halk senetçiliginiň serişdeleri, zergärçilik önümleri we beýlekiler görkezildi.

Köpugurly gözden geçirilişe gatnaşýan daşary ýurtlularyň arasynda Özbegistan Respublikasynyň guramalary we kompaniýalary bar. Olar belent mertebeli myhmanlary hem-de sergä gatnaşyjylary bilelikdäki ikitaraplaýyn taslamalaryň we işewür-meýilnamalaryň durmuşa geçirilişi bilen tanyşdyrdylar.

Üstünlikli hyzmatdaşlygyň ajaýyp mysallarynyň biri bilelikdäki “Türkmen-UzAwto” türkmen-özbek kärhanasydyr. Ol Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň daşarky üsti açyk sergi meýdançasynda awtomobil gurluşygy önümlerini görkezdi. Şeýle hem şu ýerde, açyk asmanyň astyndaky meýdançada täjik tarapynyň oba senagatyna degişli tehnikany hem-de döwrebap awtobuslary — tebigy gazda işleýän elektrobusy we awtobusy, şeýle hem iki gatly awtobusy görkezendigini bellemek gerek.

Umuman, bu sergi dostlukly goňşy ýurtlaryň milli ykdysadyýetleriniň dürli pudaklarynyň diňe bir gazanan üstünlikleriniň gözden geçirilişi bolman, eýsem, toplanan tejribeleri alyşmak hem-de haryt öndürijileriniň arasynda göni gatnaşyklary ýola goýmak üçin netijeli meýdança öwrüldi.

Daşary ýurtlaryň wekiliýetleriniň agzalary uzak möhletleýin, özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga uly gyzyklanma bildirip, Türkmenistanda döredilýän amatly maýa goýum ýagdaýynyň, işewürligi alyp barmak we söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin amatly şertleriň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gatnaşyklaryny has-da pugtalandyrmaga giň mümkinçilikleri açýandygyny nygtadylar.

Soňra döwlet Baştutanlary “B” topluma tarap ugradylar, olaryň barýan ýolunyň ugrundaky monitorlarda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň–— Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň ulag-logistika mümkinçiliklerini beýan edýän wideoşekiller görkezildi. Şeýle hem bu ýerde myhmanlara biziň ýurdumyzda öndürilýän oba hojalyk pudagynyň, dokma we halyçylyk toplumlarynyň, amaly-haşam sungatynyň we senagat ulgamynyň dürli görnüşli önümleri bilen tanyşdyrýan wideoşekiller hödürlenildi.

Sergi bölümleriniň çäkleriniň daşynda ýaýbaňlandyrylan aýdym-sazly çykyşlar halkara serginiň birinji iş gününiň jemlenmesine öwrüldi.

Şu gözden geçirilişiň çäklerinde birža söwdalary geçirildi, oňa ýurdumyzyň önümleri çykaryldy. Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan geçirilen söwdalarda, Beýik Britaniýanyň, Birleşen Arap Emirlikleriniň, Germaniýanyň, Russiýanyň, Türkiýäniň kompaniýalarynyň wekilleri, Gonkongyň, Owganystanyň, Özbegistanyň, Gyrgyzystanyň we beýlekileriň işewürleri bäsleşdiler.

TDHÇB-de geçirilen birža amallarynyň arasynda nebithimiýa we gurluşyk önümçiliginiň önümleriniň, Diýarymyzda öndürilýän ýeňil senagatyň harytlarynyň, haly önümleriniň söwdalary boldy. 113 geleşikleriň umumy bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna barabar we 3,6 million manada deň boldy.

Ertir Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi öz işini dowam eder.

Surata düşürenler Hasan MAGADOW, Annanur REJEBOW, Arslan MÜLLIKOW.

(2021-nji ýylyň 6-njy awgusty, Türkmenbaşy şäheri)

2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Türkmenbaşy şäherinde Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy boldy, duşuşyga Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti, Türkmenistanyň Prezidenti we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti gatnaşdylar.

Döwletleriň Baştutanlary dostluk we özara hormat goýmak hem-de ynanyşmak, konstruktiwizm we özara düşünişmek ýagdaýynda geçen gepleşikleriň netijeleri boýunça,

taryhy taýdan emele gelen dostlukly we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary esasynda sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň depginli ýagdaýyny belläp,

Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň düzgünlerine esaslanyp hem-de halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryny berjaý etmäge özleriniň berk eýerýändigini tassyklap,

Merkezi Aziýa sebitini özara hormat goýmak, deňhukuklylyk, birek-biregiň bähbitlerini hasaba almak esasynda gepleşikler we geňeşmeler arkaly ösdürmegiň möhüm meselelerine seretmegiň hem-de olary çözmegiň zerurdygyny belläp,

öz döwletleriniň sebitde parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmegiň bähbitlerine açyk we giňden hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny nygtap,

özara gyzyklanma bildirilýän ähli ugurlarda, şol sanda syýasy, durnukly ösüş, söwda-ykdysady we maýa goýum-maliýe, ulag-kommunikasiýa, suw-energetika, maglumat-tehnologiýa, ekologiýa we medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlyk boýunça gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge hem-de berkitmäge umumy çalşylýandygyndan ugur alyp,

Merkezi Aziýa döwletleriniň möhüm ählumumy hem-de sebit meselelerini çözmekde bilelikdäki başlangyçlarynyň dünýäde oňat netijeleri berýändigini belläp,

sebitiň döwletleriniň ählumumy howplara hem-de wehimlere, şol sanda koronawirus ýokanjynyň pandemiýasyna garşy ysnyşykly hyzmatdaşlygynyň, şeýle hem onuň ýaramaz netijelerini bilelikde ýeňip geçmegiň möhümdigini nygtap,

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň yzygiderli konsultatiw duşuşygynyň sebitde köptaraply döwletara hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de berkitmäge ýardam berýän möhüm meseleleri ara alyp maslahatlaşmaga we şol meseleler boýunça teklipleri girizmäge mümkinçilik berýändigini ýene-de tassyklap,

şu aşakdakylary beýan edýärler:

1. Döwletleriň Baştutanlary şu konsultatiw duşuşygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy ýylynda geçýändigini belleýärler.

Şunuň bilen baglylykda, Taraplar şu forumyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmek we ösdürmek işinde taryhy ähmiýetiniň bardygyny nygtaýarlar.

2. Taraplar Merkezi Aziýa sebitiniň ähli döwletleriniň parahatçylykly ösüşine, gülläp ösmegine we durnuklylygyna ýardam bermek maksady bilen, ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn çäreleri geçirmek, özara saparlary amala aşyrmak arkaly köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy toplumlaýyn ösdürmegiň möhümdigini we zerurdygyny tassyklaýarlar.

3. Taraplar Türkmenbaşy şäherindäki konsultatiw duşuşygyň howpsuzlygy we durnuklylygy üpjün etmekde, söwda, ykdysady we maýa goýumlary, ulag hem-de üstaşyr gatnawlar, oba hojalygy hem-de azyk howpsuzlygy ulgamlarynda, senagat kooperasiýasy, suw-energetika serişdeleri, daşky gurşawy goramak, syýahatçylyk, ylym, bilim, medeniýet we gender deňligi meselelerinde özara bähbitli sebit hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmegiň geljegi uly bolan ugurlaryna, görnüşlerine we usullaryna hemmetaraplaýyn seretmäge mümkinçilik berendigini belleýärler.

4. Döwletleriň Baştutanlary howpsuz, durnukly, giň we açyk hyzmatdaşlyk etmek üçin sebitde giňişligi emele getirmegiň bähbitlerine öz ýurtlarynyň mümkinçiliklerini ulanmagyň möhümdigini belleýärler.

Şunuň bilen baglylykda, Taraplar Daşary işler ministrlikleriniň, diplomatik wekilhanalarynyň, konsullyk edaralarynyň, şeýle hem Merkezi Aziýa döwletleriniň BMG-niň we beýleki halkara guramalaryň ýanyndaky hemişelik wekilhanalarynyň ugry boýunça geňeşmeleri geçirmegiň hem-de gatnaşyklary berkitmegiň möhümdigini belleýärler.

5. Taraplar BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen şu — 2021-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasynyň adyndan halkara bileleşiginiň kabul eden giň möçberli we uzak möhletli strategiýalaryny, konsepsiýalaryny hem-de maksatnamalaryny durmuşa geçirmekde anyk netijeleri gazanmak maksady bilen, halkara giňişliginde Merkezi Aziýa döwletleriniň bilelikdäki işini güýçlendirmek zerur diýip hasap edýärler.

6. Döwletleriň Baştutanlary Merkezi Aziýada ýadro ýaragyndan azat zolak hakyndaky Şertnamanyň gol çekilen gününiň 15 ýyllygynyň, şeýle hem Semipalatinsk ýadro synag poligonynyň ýapylmagynyň 30 ýyllygynyň 2021-nji ýylda bellenýändigini nygtadylar.

Şunuň bilen baglylykda, Prezidentler Merkezi Aziýada ýadro ýaragyndan azat zolak hakyndaky Şertnamany durmuşa geçirmek boýunça sebitiň döwletleriniň işjeň hyzmatdaşlygy dowam etmäge taýýardyklaryny beýan etdiler we ýadro ýaragsyzlanmagy we ýaýradylmazlygy işinde tagallalary birleşdirmek maksady bilen, beýleki ýadrosyz zolaklar bilen işjeň hyzmatdaşlygyň zerurdygyny bellediler.

7. Taraplar goňşy Owganystandaky ýagdaýyň çalt düzgünleşdirilmeginiň Merkezi Aziýada howpsuzlygy we durnuklylygy saklamagyň hem-de berkitmegiň möhüm şertleriniň biri bolup durýandygyny tassyklaýarlar. Şunuň bilen baglylykda, Taraplar owgan jemgyýetinde raýat parahatçylygyny we ylalaşygyny çalt gazanmaga hemmetaraplaýyn ýardam bermäge taýýardyklaryny beýan etdiler.

Şunuň bilen baglylykda, Taraplar ähli gyzyklanýan döwletleriň we halkara guramalaryň Owganystanda howpsuzlygy hem-de durnuklylygy üpjün etmäge, ýurduň durmuş-ykdysady ulgamlaryny dikeltmäge we ony dünýä hojalyk gatnaşyklaryna çekmäge gönükdirilen tagallalaryny goldaýarlar.

8. Taraplar sebiti ulgamlaýyn we yzygiderli esasda ösdürmegiň möhüm meselelerine seretmek üçin hemişelik hereket edýän konsultatiw platforma hökmünde Merkezi Aziýada howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk boýunça dialogy döretmek hakyndaky meseläniň üstünde işlemek barada aýtdylar.

9. Taraplar söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat, maliýe, energetika, oba hojalygy, kommunikasiýa, durmuş, ekologiýa ugurlarynda we özara gyzyklanma bildirilýän beýleki ugurlarda gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmek arkaly Merkezi Aziýa sebitini durnukly ösdürmegi üpjün etmegi ilkinji nobatdaky wezipe hasaplaýarlar.

Sebitde maliýe ulgamyny bilelikde ösdürmek we maýa goýumlaryny çekmek maksady bilen, Taraplar Merkezi Aziýa sebitiniň ýurtlaryny, şeýle hem daşary ýurt maýadarlaryny baglanyşdyrýan ykdysady platforma hökmünde Halkara «Astana» maliýe merkezini ulanmagy ylalaşdylar.

10. Taraplar Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda migrasiýa işlerini düzgünleşdirmek babatda ygtyýarly edaralaryň hyzmatdaşlygyny güýçlendirmegiň möhümdigini, şeýle hem zähmet çekýän migrantlaryň hukuklaryny we bähbitlerini üpjün etmegiň, olara hukuk, durmuş, maglumat-geňeşdarlyk kömegini bermegiň zerurdygyny ykrar edýärler.

11. Taraplar özara haryt dolanyşygyny giňeltmegiň möhümdigini we sebitde söwda amallaryny ýönekeýleşdirmek boýunça wezipeleri netijeli çözmek üçin özara bähbitli umumy çemeleşmeleri mundan beýläk-de işläp taýýarlamagyň zerurdygyny belleýärler.

Taraplar özara söwdany artdyrmak, bilelikdäki ykdysady taslamalary durmuşa geçirmek, şol sanda serhetýaka çäklerde söwda-önümçilik merkezlerini, şeýle hem lomaý-paýlaýyş merkezleriniň ulgamyny ösdürmek maksady bilen, Merkezi Aziýa döwletleriniň işewür toparlarynyň hem-de sebitleriniň arasynda hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça işleri güýçlendirmegiň zerurdygyny belleýärler.

12. Taraplar harytlaryň we ýükleriň erkin hem-de päsgelçiliksiz üstaşyr geçirilmegini üpjün etmek, şol sanda howa, awtomobil, demir ýol, derýa we deňiz ulaglary üçin täze halkara ugurlaryny, multimodal ulag geçelgelerini, halkara köpugurly logistika, söwda we syýahatçylyk merkezlerini döretmek we hereket edýänleriniň durkuny täzelemek, innowasion, energiýa tygşytlaýjy we elektron tehnologiýalary ornaşdyrmak, iň gowy halkara tejribesine laýyklykda, serhetüsti amallary ýönekeýleşdirmek hem-de sebitiň üstaşyr geçirmek mümkinçiligini netijeli ulanmagy üpjün edýän beýleki bilelikdäki üpjünçilik taslamalaryny amala aşyrmak maksady bilen, ulag-üstaşyr ulgamda köptaraply hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de çuňlaşdyrmagyň möhümdigini belleýärler.

Taraplar «Demirgazyk — Günorta» we «Gündogar — Günbatar» halkara geçelgelerini bilelikde ösdürmek boýunça doly tagallalary ederler.

Taraplar ulag kommunikasiýalary boýunça sebit maslahatyny döretmegi çaltlandyrmagyň, sebitiň döwletleriniň gatnaşmagynda amatly halkara ulag geçelgelerini döretmek boýunça amala aşyrylýan we geljegi uly bolan taslamalary nazara alyp, Merkezi Aziýada ulag ulgamyny bilelikde ösdürmek baradaky Maksatnamalary we Ylalaşyklary ylalaşmagyň zerurdygyny bellediler.

Taraplar Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda Ulag-kommunikasiýa hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň sebit merkezini döretmek hakynda özbek tarapynyň başlangyjyny goldadylar.

Taraplar goşulan bahanyň sebit ulgamyny we bilelikdäki senagat klasterlerini döretmek, sanly ykdysadyýeti ösdürmekde hyzmatdaşlygy ýokarlandyrmak arkaly özara söwdanyň möçberini artdyrmagy maksat edinýärler.

13. Taraplar söwda-ykdysady, energetika, ulag-logistika hem-de innowasion ugurlarda özara hyzmatdaşlyga belli bir maksada gönükdirilen we yzygiderli häsiýet bermek maksady bilen, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Senagatçylarynyň we telekeçileriniň bäştaraplaýyn geňeşini döretmegiň zerurdygyny aýtdylar.

14. Taraplar innowasion maksatnamalary we taslamalary bilelikde durmuşa geçirmek üçin tagallalary birleşdirmegi, şeýle hem ylym, tehnologiýalar we innowasiýalar, ylmy barlaglary bilelikde geçirmek, durmuş hem-de ykdysady ösüşiň täze çeşmelerini gözlemek maksady bilen, ylmy-barlag merkezleriniň arasynda tejribe alyşmak babatda netijeli hyzmatdaşlyk etmäge ýardam bermegi maksat edinýändiklerini beýan edýärler.

15. Taraplar bilim, ylym diplomatiýasy babatda, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda we ylmy alyşmalar boýunça sebit Maksatnamasyny işläp taýýarlamak arkaly rektorlaryň forumlarynyň, ylmy-mugallymçylyk we talyplar jemgyýetçiliginiň ylmy maslahatlarynyň hem-de simpoziumlarynyň çäklerinde hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak barada çykyş edýärler.

Taraplar maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny ösdürmekde we peýdalanmakda öňegidişligi, şeýle hem onuň gündelik durmuşa artýan täsirini belleýärler. Döwletler halkara hukugyň ýörelgelerini we kadalaryny berjaý etmek bilen, maglumat howpsuzlygynyň täze wehimlerine garşy göreşmek maksady bilen, tagallalary birleşdirmegi maksat edinýärler.

16. Merkezi Aziýanyň ähli döwletleri howanyň üýtgemeginiň ýaramaz netijelerini azaltmak we oňa uýgunlaşmak, çölleşmäge garşy göreşmek, suw-energetika serişdelerini rejeli ulanmak, daşky gurşawy goramak we ekologiýa, buzluklary gorap saklamak we uranyň galyndylarynyň saklanýan ýerleriniň rekultiwasiýasy, serişde tygşytlaýjy we ýaşyl tehnologiýalary ornaşdyrmaga, şol sanda energiýanyň dikeldilýän çeşmelerini ösdürmäge gönükdirilen taslamalary we maksatnamalary öňe sürmek babatda sebit hyzmatdaşlygyny berkitmegiň zerurdygyny belleýärler.

Taraplar bu ugurlarda sebitde Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek maksady bilen, uzak möhletli we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň usullaryny kämilleşdirmek üçin bilelikdäki tagallalary etmäge taýýar.

Taraplar sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini nazara alyp, Merkezi Aziýada suw-energetika meselelerini çözmäge ýardam etmek üçin bar bolan we gurulýan suw-energetika desgalarynyň möhümdigini bellediler.

Taraplar BMG-niň çäklerinde Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji mejlisiniň «Tebigat serhetleri bilmeýär: serhetüsti hyzmatdaşlyk — biodürlüligi gorap saklamakda, dikeltmekde we durnukly ulanmakda esasy şert», «Birleşen Milletler Guramasynyň «Suw durnukly ösüş üçin» atly hereketleriň halkara onýyllygynyň maksatlaryna ýetmegiň barşynyň 2018 — 2028-nji ýyllar üçin ortaça möhlet boýunça ählumumy synynyň Konferensiýasy», «Aralýaka sebitini ekologiýa innowasiýalary we tehnologiýalary zolagy diýip yglan etmek», «Birleşen Milletler Guramasy bilen Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk», «Gazagystanda Semipalatinsk sebitiniň ilatynyň saglygyny dikeltmek, daşky gurşawyny dikeltmek we ykdysady taýdan ösüşi üçin halkara hyzmatdaşlygy we işleri utgaşdyrmak» atly Rezolýusiýalarynyň kabul edilmegi ýaly halkara we sebit başlangyçlaryna bir bitewi düşünmegi we öňe sürmegi gazanmagyň möhümdigini nygtaýarlar.

Dünýäde we hususan-da, Merkezi Aziýada howanyň ählumumy üýtgemeginiň buzluklara edýän ýaramaz täsirini nazara alyp, döwletleriň Baştutanlary Täjigistan Respublikasynyň Prezidentiniň 2025-nji ýylyň «Buzluklary goramagyň halkara ýyly» diýlip yglan edilmegi we Buzluklary goramagyň Halkara gaznasyny döretmek baradaky başlangyjyny goldadylar.

Döwletleriň Baştutanlary Türkmenistanyň Prezidentiniň BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleri amala aşyrmaga niýetlenen Strategiýasyny işläp taýýarlamak, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda energetikada ileri tutulýan ugurlaryň biri hökmünde wodorody ösdürmek boýunça halkara «Ýol kartasyny» döretmek baradaky başlangyjyny goldaýandyklaryny beýan etdiler.

17. Döwletleriň Baştutanlary sebitde, şol sanda Aral deňziniň sebitinde, aýratyn hem ekologiýa heläkçiligine we howanyň üýtgemeginiň ýaramaz täsirine sezewar bolan zolaklarda durmuş-ykdysady we ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak bilen baglanyşykly meseleleri toplumlaýyn çözmek üçin tagallalary utgaşdyrmagyň möhümdigini ykrar etdiler.

18. Taraplar suwuň, atmosfera howasynyň hapalanmagyny azaltmaga, buzluklary gorap saklamaga, ýerleriň zaýalanmagynyň öňüni almaga, bag nahallarynyň oturdylýan ýerlerini artdyrmaga, tebigy betbagtçylyklaryň töwekgelçiliklerini, şol sanda suw joşmalarynyň, sil akymlarynyň, gurakçylygyň töwekgelçiliklerini azaltmaga, şeýle hem arassa agyz suwy bilen üpjün etmäge we beýleki ugurlara gönükdirilen ylalaşylan çäreleri görmegiň zerurdygyny nygtadylar.

Döwletleriň Baştutanlary Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň bähbitlerini nazara alyp we olaryň gatnaşmagynda Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň guramaçylyk düzümini we şertnama-hukuk binýadyny kämilleşdirmek boýunça geçirilýän işleriň möhümdigini nygtadylar.

19. Adamzadyň täze ählumumy wehim — koronawirus ýokanjynyň pandemiýasy bilen ýüzbe-ýüz bolan häzirki döwründe Merkezi Aziýa döwletleri bu ýokanjyň ýaýramagyna garşy göreşmek boýunça toplumlaýyn çäreleri görýärler.

Taraplar bu ugurda öz hereketlerini dünýä bileleşiginiň alyp barýan işleri bilen doly sazlaşdyryp, koronawirusa garşy göreşmekde möhüm halkara başlangyçlary goldaýarlar.

Döwletleriň Baştutanlary Gazagystanyň Prezidentiniň BMG-niň howandarlygynda Kesellere we biohowpsuzlyga gözegçilik etmek boýunça sebit merkezleriniň ulgamyny döretmek, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda ýörite köptaraplaýyn edarany – BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşine hasabat berýän Halkara biologik howpsuzlyk boýunça agentligi döretmek barada başlangyjyna goldaw bildirdiler.

Şunuň bilen baglylykda, ylym diplomatiýa ugry boýunça özara gatnaşyklary işjeňleşdirmek, alym-lukmanlaryň, bilermenleriň we bilimiň ugurdaş beýleki ugurlaryndaky hünärmenleriň yzygiderli gatnaşyk saklamagy üçin ähli zerur şertleri döretmek barada ylalaşdylar.

Howply ýokanç keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek işinde Merkezi Aziýanyň döwletleriniň tagallalaryny utgaşdyrmak maksady bilen, Taraplar wiruslaryň we beýleki ýokanç keselleriň, olaryň döredýän keselleriniň ýüze çykyş görnüşleriniň tebigatyny, ýokanç keselleri bejermegiň we öňüni almagyň usullaryny öwrenmek boýunça sebit mehanizmini döretmek baradaky meselä seretmegi zerur hasap edýärler.

20. Azyk ulgamlarynyň durnuklylygyny ýokarlandyrmagyň zerurdygy bilen baglylykda, Taraplar azyk önümleri we ilkinji nobatda zerur bolan harytlar üçin üpjün etmegiň ulgamyny goldamak we «ýaşyl geçelgeler» usullaryny giňden ornaşdyrmak barada ylalaşdylar.

21. Taraplar Merkezi Aziýada ýaşaýan halklaryň bähbidine we BMG tarapyndan yglan edilen Halkara medeniýetleriň ýakynlaşmagynyň 10 ýyllygynyň ruhunda medeniýetara gatnaşyklary ösdürmek, medeniýetleriň köpdürlüligini we milletara sabyrly garaýşy goramak, saklamak we höweslendirmek, sebitiň etnosyýasatyny, maddy we maddy däl medeni we tebigy mirasyny öwrenmek we goramak babatda hyzmatdaşlyk etmek we özara goldaw bermek, edebi gatnaşyklary kämilleşdirmek, halkara festiwallary, forumlary we bäsleşikleri geçirmek, aýdym-saz, teatr, şekillendiriş we senetçilik sungaty, kinematografiýa, teleradioýaýlymlar, arhiw, muzeý we kitaphana işi babatda özara gatnaşyklary çuňlaşdyrmak, şeýle hem raýatlaryň, ilkinji nobatda bolsa, ýaşlaryň arasynda göni gatnaşyklary we syýahatçylary alyşmagy ösdürmek barada ylalaşdylar.

Bu ugurda özara gatnaşyklara ulgamlaýyn we yzygiderli häsiýet bermek maksady bilen, Taraplar medeni-ynsanperwer alyşmagyň bitewi platformasy hökmünde «Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek» diýen at bilen Merkezi Aziýanyň medeni dialogynyň forumyny döretmek barada ylalaşdylar.

22. Döwletleriň Baştutanlary halklaryň arasynda dostlugy berkitmekde sportuň möhüm ornuny nazara alyp, bedenterbiýäni we sporty ösdürmegi dowam etdirmek, Taraplaryň çäklerinde halkara sport-köpçülikleýin çäreleri geçirmegi goldamak, bedenterbiýe we sport guramalarynyň we edaralarynyň arasynda hyzmatdaşlygy höweslendirmek barada ylalaşdylar. Şeýle hem Taraplaryň milli sport görnüşlerini halkara sport giňişliginde öňe sürmek boýunça tagallalary utgaşdyrmagyň zerurdygy barada bellenildi.

23. Döwletleriň Baştutanlary syýahatçylyk ulgamynda ysnyşykly özara hyzmatdaşlygyň, şol sanda bu ulgamy pandemiýadan soňra çalt depginde dikeltmek we sebitiň ýurtlarynyň arasynda syýahatçylary alyşmagy täzeden ýola goýmak maksady bilen, ýakyndan özara hyzmatdaşlygyň zerurdygyny bellediler.

Şeýle hem, Taraplar serhetüsti çäklerde syýahatçylyk zolaklaryny we klasterleri döretmek, Merkezi Aziýada bitewi giňişligi döretmek maksady bilen, syýahatçylyk önümlerini we ugurlaryny bilelikde öňe sürmek boýunça işleri işjeňleşdirmek barada ylalaşdylar.

Taraplar syýahatçylygy we syýahatçylyk kompaniýalaryny döwlet dolandyryş edaralarynyň arasynda, şeýle hem halkara we içerki syýahatçylygy ösdürmäge gatnaşýan beýleki guramalaryň arasynda ysnyşykly hyzmatdaşlygy goldap çykyş edýärler.

Taraplar syýahatçylyk işini ösdürmek baradaky maglumatlary, neşir materiallaryny, filmleri alyşmaga mundan beýläk-de ýardam ederler, mahabat çärelerini, maslahatlary we seminarlary geçirmekde, sergileri we ýarmarkalary guramakda hyzmatdaşlyk ederler.

24. Döwletleriň Baştutanlary daşary syýasat edaralaryna Sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça «Ýol kartasynyň» taslamasyny (Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklarynyň netijeleri boýunça) ylalaşmak boýunça işi ýakyn wagtlarda tamamlamagy tabşyrdylar.

25. Döwletleriň Baştutanlary daşary syýasat edaralaryna XXI asyrda Merkezi Aziýany ösdürmek maksady bilen, «Dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk hakyndaky» Şertnamany Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň geljekki konsultatiw duşuşygynda gol çekmäge taýýarlamagy tabşyrdylar.

26. Prezidentler Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklarynyň ýeke-täk nyşanyny ulanmak barada çözgüt kabul etdiler we nyşan hakyndaky Düzgünnamany makulladylar.

27. Prezidentler Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşanyny döretmek barada çözgüt kabul etdiler we Hormat nyşany hakyndaky Düzgünnamany we nyşanyň Beýanyny makulladylar.

28. Döwletleriň Baştutanlary Türkmenbaşy şäherinde geçirilýän Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogynyň forumyna, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisine, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwalyna we Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň baýramçylyk konsertine ýokary baha berdiler.

Döwlet Baştutanlary daşary işler ministrlerine Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň dördünji konsultatiw duşuşygyny geçirmegiň möhletlerini hem-de ýerini kesgitlemek boýunça teklipleri hem-de konsultatiw duşuşyklaryň gün tertibini taýýarlamagy tabşyrdylar.

Konsultatiw duşuşyk däp bolan dostluk, hoşniýetlilik we ynanyşmak ýagdaýynda geçdi.

Döwletleriň Baştutanlary Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedowa myhmansöýerligi we konsultatiw duşuşygyň ýokary derejede guralandygy üçin hoşallyk bildirdiler.

Türkmenbaşy şäheri, 2021-nji ýylyň 6-njy awgusty.

Ine, žurnalistleriň köpden bäri: «Taryhy gün bolar” diýip atlandyran güni — 6-njy awgust hem gelip ýetdi. Bu gün dünýäniň ýüzi Ýewraziýa giňişligindäki gojaman Hazaryň türkmen kenaryna gönükdi. Dünýäniň iri tele-radio ýaýlymlarynyň kameralary hem mikrofonlary Türkmenistanyň “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda boljak wakalary gyzgyny bilen alyp görkezmäge we eşitdirmäge taýýar bolup durlar. Bu gün bu ýerde Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy we onuň bilen utgaşyklylykda bellenilen çäreler geçiriler. Ol çäreler, atlaryndan hem belli bolşy ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlaryny nazarlaýar. Hut şu sebäpli-de, ýagny Merkezi Aziýany nazarlaýandygy üçin hem şu günüň wakalary dünýäniň ünsüni özüne çekýär. Bu, biziň pikirimizçe, juda üns berilmeli ýagdaýdyr. Sebäbimi?! Sebäbi şu günki wakalaryň bir günde, toplumlaýyn, özi-de sebitiň döwlet Baştutanlarynyň gatnaşmagynda geçirilmegi Merkezi Aziýa döwletleriniň ösüşiň täze basgançagyna aýak goýýandyklaryny, bu gadamyň hem biziň döwletlerimiziň her birine şowlulyk getirjekdigini, sebit üçin örän ähmiýetli boljakdygyny aýdyp bolar.

Basgançak bilen ýokary galdygyňça, uzaklary görüp bolýar... hem-de özüňi görkezip bolýar. Biziň ýaşaýan sebitimiz bolsa şeýledir: bu ýerde ýaşaýan halklaryň-milletleriň meňzeş taraplary örän kändir. Biziň bilimimiz, işbaşarjaňlygymyz, zähmetsöýerligimiz, Watana, halka, maşgalamyza wepadarlygymyz, durmuşda ileri tutýan ahlak gymmatlyklarymyz, taryhymyz, medeniýetimiz... umuman meňzeşdir, hatda birdir, bitewüdir. Ösüş basgançagyndakak, daşymyzdan synlaýan başga döwletler, halklar bizi hut şeýle şekilde kabul edýärler. Biz — Merkezi Aziýa sebitiniň halklary birek-birekden milliligimiz boýunça tapawutlanýandygymyzy bilýänem bolsak, beýleki döwletleriň, halklaryň bizi bitewülikde kabul edýändiklerinden ýerlikli peýdalanmagy başarmalydyrys. Has öňe gidip aýdanyňda, bu biziň halklarymyz üçin ajaýyp bir mümkinçilikdir.

Eýsem-de bolsa, ozal, aýdaly, bäş-on ýyl mundan öň biziň döwletlerimiziň, diýmek, halklarymyzyň gatnaşyklary, näme, gowy dälmidi?! Gowudy, elbetde, gowudy. Ýöne şol gatnaşyklary öňkülerden has gowy etmäge täze mümkinçilikler açylýar, gürrüň şol mümkinçilikleri başarnykly peýdalanmalydygymyz, halklarymyzyň bähbidine döwletara hyzmatdaşlygy giňişleýin, hormatly Prezidentimiziň iş usulyna görä aýdanymyzda, toplumlaýyn ösdürmelidigimiz baradadyr.

Aslynda, sebitiň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy ýaly forum halkara syýasatda täzeçillikdir, ol indi üçünji gezek geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen, oňa sebitiň döwlet ýolbaşçylarynyň isleg bildirip gatnaýandyklary we onuň gapdaly bilen sebit ähmiýetli başga çäreleriň utgaşykly geçirilmegi juda gutlarlyklydyr. Hut şu ýagdaý hem biziň sözbaşyda nygtaýan pikirimiz dogrusynda buýsanç bilen gürrüň etmäge esas berýär. Ýurt Garaşsyzlygyna eýe bolanymyzdan soň, Türkmenistanda işläp ýören türkiýeli kärdeşimden soradym: “Aziýa diýýäris, Ýewropa diýýäris, eýsem-de, aýt, aziýaly bilen ýewropalynyň tapawudy barmy, bar bolsa, ol tapawut nämede ýüze çykýar?”. Bu sowaly hut türk kärdeşime bermegimiň sebäbi bardy: ol birküç ýyllap Ýewropa ýurtlarynyň birinde işläp, ýaşap gelipdir. Meniň pikirimçe, bu babatda onuň garaýşyna bil baglasaň boljakdy. Az-kem oýlanyp oturandan soň, ol şeýle jogap beripdi: “Aziýaly nämede bolsa bir zady (wakany) ýüregi-kalby bilen, ýagny duýgusy esasynda kabul edýär, ýewropaly bolsa aňy-pikiri esasynda kabul edýär”. Bu jogaby her kim, elbetde, özüçe kabul eder, kimsi oňlar, kimsi oňlamaz. Ýöne meniň maksadym, şu jogaby ýatlamak bilen, Merkezi Aziýa sebitiniň halklarynyň nähili aýratynlygynyň, has dogrusy, nähili umumylygynyň bardygy hakynda okyjylaryň hem oýlanmagyny gazanmak boldy. Dünýäniň halklarynyň hemmesine mahsus bolan häsiýetleriň biziň sebitimizdäki halklara-da mahsusdygyny aýtmak bilen, gazaklara-da, gyrgyzlara-da, özbeklere-de, täjiklere-de we elbetde, türkmenlere-de, ilki bilen, rehimlilik, geçirimlilik, raýdaşlyk, ýürekdeşlik we adalatlylyk häsiýetleriniň has mahsusdygyny aýtmakçy bolýaryn. Elbetde, bu biziň öz şahsy pikirimiz, ýöne onuň talyplyk ýyllarymda, mundan kyrk ýyl öň M.W.Lomonosow adyndaky Moskwa döwlet uniwersitetinde okan döwrümizde gören, eşiden, synlan zatlarymyza esaslanýandygyny aýtmalydyrys. Şular hem, biziňçe, merkezi aziýalylaryň bir siwilizasiýanyň perzentleridigini, olaryň medeniýetleriniň birdigini, bitewüdigini görkezýän aýratynlykdyr. Içgin oýlanyberseň, munuň özi biziň halklarymyzyň bahasyna ýetip bolmajak baýlygydyr. Bu bize durmuşda gabat gelýän islendik çylşyrymly meselelerden abraý bilen çykalga tapyp biljekdigimizi we hut şeýle-de etmelidigimizi salgy berip duran ajaýyp bir mümkinçilikdir.

Şulary göz öňünde tutup, biziň halklarymyza bir umumy taglymat esasynda ýaşamaga hiç hili päsgelçiligiň ýokdugyna göz ýetirmek kyn däldir. Merkezi Aziýa sammitiniň gezekleşikli usulda geçirilip durulmagyny hem-de onuň şu gezek edilişi ýaly, dürli çäreler bilen baýlaşdyrylmagyny diňe gowulykdan nyşan hökmünde görkezmek bolar.

Taglymat birligi — agzybirlik, agzybirlik bolsa bagtly geljekdir. Ol hakynda buýsanç bilen oýlanmagy her kimiň özüne goýup, şu gün öz işine başlaýan Awaza çärelerine üstünlik arzuw edýäris.

Seýitguly GELDIÝEW,

Türkmenistanyň at gazanan žurnalisti.

Aşgabat — Türkmenbaşy, 5-nji awgust (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň 6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçiriljek konsultatiw duşuşygyna gatnaşmak üçin Balkan welaýatyna iş sapary bilen ugrady.

Milli Liderimiz ir bilen paýtagtymyzyň Halkara howa menziline geldi. Biraz wagtdan soň, bu ýere ýurdumyzda döwlet sapary bilen bolýan Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon hem geldi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belent mertebeli myhmany mähirli garşylady.

Iki doganlyk döwletiň Baştutanlary Aşgabadyň Halkara howa menziliniň belent mertebeli myhmanlar üçin niýetlenen zalyna bardylar. Bu ýerde iki dostlukly ýurduň Prezidentleriniň çaý başynda söhbetdeşligi boldy. Onuň dowamynda ösüşiň täze derejesine çykan türkmen-täjik gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de ösdürilmeginiň meseleleri, düýn paýtagtymyzda ýokary derejede geçirilen duşuşyklaryň jemleri boýunça gazanylan ylalaşyklary iş ýüzünde durmuşa geçirmegiň ugurlary boýunça pikir alyşmalar boldy.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň arasynda bolan gepleşikler üstünlikli geçdi. Onda iki ýurduň netijeli hyzmatdaşlygy bar bolan ägirt uly mümkinçiliklere laýyk derejede ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigi bellenildi.

Gol çekilen resminamalar toplumy ikitaraplaýyn söwda-ykdysady hem-de medeni-ynsanperwer ulgamlardaky hyzmatdaşlygy giňeltmäge gönükdirilendir. Şol bir wagtyň özünde geçirilen gepleşiklerde söwda-ykdysady, energetika, ulag-aragatnaşyk, ýükleri we ýolagçylary üstaşyr geçirmek, gurluşyk, oba we suw hojalygy, ýaşlar syýasaty, syýahatçylyk, medeniýet we sungat ýaly ugurlar, iki ýurduň işewür düzümleriniň gatnaşyklary hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlary hökmünde görkezildi.

Söhbetdeşlik tamamlanandan soň, hormatly Prezidentimiz täjik kärdeşini uçara münmäge çagyrdy. Iki ýurduň döwlet Baştutanlary Arkadag Prezidentimiziň uçarynda Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna we beýleki halkara ähmiýetli çärelere gatnaşmak üçin Balkan welaýatyna tarap ugradylar.

Howa giňişligine aralaşan uçarda iki dostlukly döwletiň Prezidentleriniň özara söhbetdeşligi dowam etdi. Söhbetdeşligiň barşynda täze taryhy eýýamda iki döwletiň durmuş-ykdysady ösüşini nazara alyp, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz we belent mertebeli myhman gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmagyň ugurlaryny kesgitlediler.

Özara hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň çäklerinde iki döwletiň sebitleriniň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak maksady bilen, welaýatlaryň arasynda ýygjam gatnaşyklaryň ähmiýetine garaldy.

Bellenilişi ýaly, ýokary derejede geçirilen gepleşikleriň netijeleri boýunça iki ýurduň daşary işler ministrlikleriniň arasynda 2021 — 2023-nji ýyllar üçin Hyzmatdaşlyk maksatnamasy kabul edildi we Türkmenistanyň hem-de Täjigistan Respublikasynyň Hökümetleriniň arasynda raýatlaryň özara saparlary hakynda Ylalaşyga üýtgetmeler girizmek hakyndaky Teswirnama gol çekildi. Munuň özi iki ýurduň arasynda ikitaraplaýyn, köptaraplaýyn, şeýle hem abraýly halkara guramalaryň, şol sanda BMG-niň degişli düzümleriniň çäklerinde gatnaşyklary işjeňleşdirmäge giň ýol açar diýip, iki ýurduň Liderleri geçirilen gepleşikleriň netijelerine kanagatlanma bildirdiler.

Hazaryň kenarynda Türkmenistanyň başlangyjy boýunça geçirilýän halkara çäreleriň ähmiýeti bellenildi we bu forumlaryň, halkara sergileriň sebitiň ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklaryň birek-birege ynanyşmak, özara bähbitli esasda ösdürilmegine ýardam berjekdigine ynam bildirildi.

...Biraz wagtdan soň, hormatly Prezidentimiziň uçary Türkmenbaşy şäheriniň Halkara howa menziline geldi. Bu ýerde döwlet Baştutanlary mähirli garşylandy.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow we Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon ähli ugurlar boýunça ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmäge berýän goldawy üçin birek-birege minnetdarlyk bildirdiler.

Soňra Täjigistanyň Baştutany Halkara deňiz portuna baryp gördi, ol ýerde deňiz portunyň işi we ony ösdürmegiň geljegi bilen tanyşdy.

Häzirki wagtda Türkmenistan sebitiň örän möhüm ulag çatrygyna, özüniň geografik taýdan amatly ýerleşmegi hem-de daşary ýurtlar bilen hyzmatdaşlyk boýunça möhüm başlangyçlary öňe sürýän we şeýle gatnaşyklary durmuşa geçirmek ugrunda yzygiderli işleri alyp barýan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň oňyn daşary syýasaty netijesinde, iri halkara logistika merkezine öwrülýär.

2018-nji ýylyň maý aýynda Türkmenbaşy şäherinde häzirki zaman Halkara deňiz portunyň ulanylmaga berilmegi Merkezi Aziýanyň we Hazar sebitiniň ýurtlarynyň ählisi üçin uly ähmiýetli waka boldy. Bu toplum iri halkara düzümleriň birnäçesiniň sertifikatlaryna mynasyp boldy.

Häzirki wagtda Türkmenbaşynyň Halkara deňiz porty Aziýa bilen Ýewropany birleşdirýän ulag-üstaşyr söwda geçelgesiniň möhüm bölegi, şeýle hem Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugry boýunça ýük gatnawlaryny üpjün edýän iri logistika merkezi bolup durýar.

Portuň umumy meýdany 1 million 358 müň inedördül metrden gowrakdyr. Gämiler duralgasynyň uzynlygy 3 müň 500 metre deňdir, bu ýerde birbada birnäçe ýük we ýolagçy gämileriniň durmagy üçin zerur şertler döredilipdir.

Iň häzirki zaman enjamlar bilen üpjün edilen Halkara deňiz portunda Ýewropa ýurtlarynyň, Ýakyn we Orta Gündogaryň haryt we çig mal bazarlaryna hem-de Hindi ummany sebitiniň döwletlerine çykmak üçin ähli şertler bar.

Deňiz porty düzümlerine degişli iň gowy işläp taýýarlamalar ulanylan bu Halkara deňiz porty ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini artdyrmakda möhüm orun eýeleýär. Ol uly ähmiýetli halkara ulag merkezi hökmünde ýurdumyzyň önümlerini dünýä bazarlaryna bökdençsiz çykarmak üçin ähli mümkinçiliklere eýedir.

Hazaryň deňiz portunyň üstünden geçirilýän ýükleriň möçberleri ýyl-ýyldan artýar. Onuň üsti bilen Türkmenistana senagat we oba hojalyk enjamlary, awtoulag serişdeleri, demir we agaç önümleri, mineral dökünler getirilýär, daşary ýurtlara bolsa polipropilen, koks hem-de beýleki nebit önümleri, himiýa we gurluşyk serişdeleri iberilýär.

Türkmenistanyň hem, beýleki Hazarýaka ýurtlary ýaly, halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek hem-de söwda ýollaryny diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça işleriň çäklerinde milli gämi gatnawlarynyň mümkinçilikleriniň güýçlendirilmegine uly üns berýändigini bellemek gerek. Soňky ýyllarda türkmen tarapynyň buýurmasy boýunça söwda flotunda häzirki zaman tankerler we beýleki gämiler guruldy hem-de ulanylmaga berildi, olaryň tehniki häsiýetnamalary hem-de innowasion görkezijileri deňiz gatnawlary bazarynda bildirilýän iň ýokary talaplara laýyk gelýär.

Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunyň häzirki zaman düzümleri özüniň ýokary derejeli hyzmatlar ulgamyndaky mümkinçilikleri bilen diňe bir häzirki wagtyň talaplaryny däl-de, geljekki döwrüň talaplaryny hem kanagatlandyrmaga ukyplydyr. Bu ýerde alnyp barylýan işler wagtyň geçmegi bilen yklymara ýük gatnawlarynyň logistika zynjyrynda düýpli özgertmelere getirip biler, iň gysga we amatly ugurlar hökmünde Türkmenistanyň ýük terminallary bu zynjyryň möhüm halkasy bolar.

Portuň düzümleri bilen tanyşlygyň barşynda Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti parom, ýolagçy we konteýner terminallaryna baryp gördi.

Ortaça ýyllyk kuwwaty 400 müň TEU bolan konteýner terminaly 249 müň inedördül metr meýdany eýeleýär. Bu strategik häsiýetli desga Türkmenistany sebitiň eksport-import logistika ulgamynda öňdäki orunlara çykarar. Multimodal logoparkda konteýner ýüklerini saklamak we utgaşykly işlemek boýunça hyzmatlar toplumy ýerine ýetiriler, ol ýükler howa, awtomobil we demir ýol ulaglary bilen getiriler, olary suw ulagyna ýüklemek we düşürmek işleri üpjün ediler. Mysal üçin, demir ýol duralga meýdançasy 450 wagona niýetlenendir hem-de onda gije-gündiziň dowamynda ýüklemek-düşürmek işlerini geçirmek mümkindir.

Konteýner terminalynyň duralgasynyň uzynlygy 480 metre deň bolup, ol birbada ýük göterijiligi jemi 5 müň tonna bolan birnäçe gämide ýüklemek-düşürmek işlerini geçirmäge mümkinçilik berýär.

Portuň täze enjamlary hem-de ýükleri işlemek üçin göteriş-ulag tehnikalary bar. Mysal üçin, konteýner terminalynda öndürijiligi sagatda 25 TEU bolan “gämi-kenar” (STS) görnüşli duralga ýük ýükleýjileri işleýär. Şeýle ýük ýükleýjileriň her biri 12 sagadyň dowamynda 300 konteýnerli bir gäminiň ýüküni düşürip bilýär.

Gündelik maglumatlary operatorlaryň monitorlaryna çykarýan gözegçilik hemra ulgamy bilen üpjün edilen konteýner terminaly CTQI (Container Terminal Quality Indicator — konteýner terminallarynyň hil görkezijisi) ölçegine laýyklykda taslandy. Soňky birnäçe ýylyň dowamynda tutuş dünýäde konteýnerleriň dolanyşygy tiz artýar, bu bolsa konteýner terminallarynyň sanynyň artmagyna täsirini ýetirdi. CTQI ölçeginiň ornaşdyrylmagy hyzmatlaryň bu görnüşinde bir bitewi hil gözegçiligini döretmäge mümkinçilik berdi.

Ýurdumyzyň esasy “deňiz derwezesinde” geçirilýän düýpli döwrebaplaşdyrmak hem-de gaýtadan enjamlaşdyrmak işleri netijesinde deňiz ulaglary bilen amala aşyrylýan ýük gatnawlarynyň möçberleri ýyl-ýyldan artýar, şeýle hem bu porta girýän daşary ýurt gämileriniň sany köpelýär.

Portuň deňiz giňişligindäki gämileriň hereketine awtomatlaşdyrylan ulgamlar we elektron tehnologiýalar arkaly hakyky wagt tertibinde gözegçilik edilýär, ähli meýdançalardaky ýüklemek-düşürmek işleri hem şol tertipde dolandyrylýar. Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny gorap saklamak maksady bilen, bu taslama “Ýaşyl port” (Green port) halkara standartyna laýyklykda işlenip düzüldi.

Ýolagçy terminalynyň binasy 600 orunlykdyr. Bu ýerde migrasiýa we pasport gözegçiligi, beýleki zerur bolan düzgün-kadalar häzirki zaman derejesinde guralypdyr. Şeýle hem portda myhmanhana, söwda we dynç alyş merkezleri göz öňünde tutuldy.

Umuman, awtomobil we ýolagçy parom terminalynyň umumy meýdany 230 müň inedördül metr bolup, onuň duralgasynda birbada iki gämi labyryny taşlap bilýär. Ol bir ýylda 300 müň ýolagça we 75 müň treýlere hyzmat etmäge ukyplydyr.

Täjik Lideri Emomali Rahmon Halkara deňiz porty bilen tanyşmagynyň barşynda Türkmenistanyň “deňiz derwezesiniň” tehniki we tehnologiýa babatda enjamlaşdyrylyş derejesine ýokary baha berdi hem-de daşary ýurtlar bilen özara bähbitlere laýyk gelýän hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýmak üçin oňat mümkinçilikleriň bardygyny belledi.