Geçen ýyllarda durmuşa geçirilen giň gerimli ykdysady özgertmeler döwletiň kuwwatyny has artdyryp, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini görnetin ýokarlandyrdy. Türkmenistan maksatly tapgyrlar boýunça ösüşleriň ýoluna düşdi. Durnukly ykdysady ösüş, dünýä ýurtlary bilen bu ugurda hyzmatdaşlyk, goşulyşmak arkaly ägirt uly taslamalary amala aşyrmak, ilatyň ýaşaýyş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmak, täze obalary, şäherleri gurmak we beýleki maksatlar boýunça netijeli işler durmuşa geçirilýär. Ýurduň ykdysady we durmuş derejesini ylmy taýdan öwrenmegiň çäklerinde milli ykdysadyýetiň geçen we häzirki döwürdäki derejesine ýokary baha berilýär. Bu bolsa geljekki ösüşlerimiziň binýadynyň mäkämdigine güwä geçýär. Sebäbi ykdysadyýet halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has öňe gitmegine itergi beriji güýç hasaplanýar. Kuwwatly ykdysadyýet islendik ýurtda durmuşyň we döwrüň esasy mazmunyny, bütin keşbini kesgitleýär.   

Lebap welaýatynda şäherleriň we obalaryň ilatyny ýylyň dowamynda ter gök önümler bilen üpjün edýän ýyladyşhanalar toplumy döredildi. Çärjew, Kerki, Dänew etraplaryndaky döwrebap ýyladyşhanalaryň uly toplumy öz önümini gyşyn-ýazyn ilata hödürleýär. Olarda pomidor, hyýar, burç, badam, kömelek, gök otlar we beýlekiler ýetişdirilýär. Gaplanan gök önümleriň, şireli suwlaryň, içgileriň, unaş, çörek we süýji-köke önümleriniň önümçiligi ýola goýuldy. Çärjew etrabyndaky «Altyn bürgüt» hususy kärhanasy gök önümleriň uly möçberini eksport hem edýär. Etrabyň çäginde döredilen «Tebigy ekin» daýhan hojalygynda ýeralma ýetişdirmekde baý iş tejribesi toplandy. Bu ýerde her ýylda 400 gektardan gowrak meýdanda ýeralmanyň bol hasyly ýygnalýar.  

Oba hojalyk ekinleriniň hasyl berijiligini ýokarlandyrmak maksady bilen, ýerleriň hususyýetçilere paýlanyp berilmegi-de ykdysady ösüşlere giň ýol açdy. «Ömür ýoly», «Nurly hasyl», «Dag topragy» ýaly daýhan hojalyklary soňky 4-5 ýylyň dowamynda bugdaýdan, gowaçadan ýokary hasyl alýarlar. Şeýle gowy görkezijileri gazanýanlaryň arasynda Dänew etrabyndaky «Gözel zemin» hojalygy-da bar. Amyderýanyň edil alkymynda diýen ýaly ýerleşýän «Gözel zemin» 2021-nji ýyldan bäri oba hojalyk önümlerini öndürmek boýunça meýilnamalaryny yzygiderli ýerine ýetirip gelýär. Daýhan hojalygynda kuwwatly tehnikalaryň 5-si bar. Bu işiň çalt we sazlaşykly alnyp barylmagyna ýardam edýär. Goşmaça tehnikalar zerur mahalynda şertnamalaýyn esasda-da işe çekilýär. Bu ýerde 550 gektar meýdanda gowaçadan, 455 gektar meýdanda bugdaýdan her ýylda bol hasyl ýygnalýar. Daýhan hojalygynda ýüpek gurçugy-da idedilýär. Netijede, her ýylda senagat üçin gymmatly çig malyň 1,7-1,8 tonna golaýy welaýatyň «kümüş çäjine» goşulýar. 

Welaýatda döwrüň ösen talaplaryna laýyk gelýän senagat düzümi hereket edýär. Il-ýurt bähbitli maksatnamalary durmuşa geçirmäge ägirt uly maýa serişdeleri bölünip berilýär. Kärhanalaryň hususylaşdyrylmagy bilen, olaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, senagat önümçiliginiň netijeliligini artdyrmaga, hususy telekeçiligi depginli ösdürmäge giň mümkinçilik döredi. Senagat taýdan täze önümçilikleriň sany barha artýar. Welaýatyň çäginde täze zawod-fabrikler gurulýar. Sebitdäki çig mal gorlaryny peýdalanmaga gönükdirilen işler giň gerim alýar. Kuwwatlylygy ýylda 1 million tonna önüm öndürmäge ukyply «Lebap» sement zawodynyň ikinji tapgyrynyň işe giriziljek günleri hem indi daşda däl. Işler tamamlaýjy tapgyrda. Keramiki-bezeg plitalaryny öndürmäge niýetlenilen hususy eýeçilikdäki kiçi zawodlaryň we beýleki ownukly-irili kärhanalaryň birnäçesi öz önümleri bilen ilaty begendirýär.  

Amala aşyrylýan işler döwletiň we jemgyýetiň iň ýokary gymmatlygy bolan adamyň has gowy ýaşamagyny üpjün edýär. Welaýatyň oba-şäherleriniň, şol sanda Türkmenabat şäheriniň tanalmaz derejede özgerýändigi, gözelleşýändigi aýdylanlary doly tassyklaýar. Şäherde owadan binalaryň hatary ýylsaýyn artýar. Döwrebap binagärlik usullarynda gurlan desgalardyr jaýlar biri-biriniň üstüni ýetirýär. Olar şäheriň gözelligine gözellik, ýaşaýjylaryň ruhuna ruh goşýar. Türkmenabat halkara howa menziline tarap uzap gidýän owadan we giň ýoluň iki ýanyndaky kottejleriň 170-si, iri panelli ýaşaýyş jaýlarynyň ýüzlerçesi, söwda merkezleridir çagalar bagy bary-ýogy sanlyja ýylyň içinde gurlup ulanmaga berildi. Munuň özi her bir maşgalany amatly, iň ýokary ülňülere laýyk gelýän öý bilen üpjün etmäge niýetlenen ýaşaýyş jaýlaryny we beýleki durmuş maksatly binalary gurmak işleriniň üstünlikli durmuşa geçirilýändigine şaýatlyk edýär. Geçen ýylyň dekabrynda geçirilen ilat ýazuwynyň jemlerine görä, welaýat boýunça ortaça bir ýaşaýja düşýän ýaşaýyş jaýynyň umumy meýdany 25,2 inedördül metre deňdir. Bu bolsa döwlet Baştutanymyzyň «Her bir maşgalany häzirki zaman öýi ýa-da jaýy bilen üpjün etmek meniň esasy aladalarymyň biri bolar» diýip aýdanlarynyň üstünlikli ýerine ýetirilýändigini aýdyň görkezýär.  

Baýram TAGANOW,

Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň mugallymy.

Bäherden etrabyndaky Ýüplük fabriginde öndürilýän 27/1, 34/1 belgili nah ýüplükler dünýä bazarynda uly islege eýedigi we bäsdeşlige ukyplylygy bilen tapawutlanýar. Şeýle bolansoň, olar Russiýa, Hytaý, Türkiýe, Azerbaýjan, Gazagystan ýaly döwletlere yzygiderli eksport edilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda kärhananyň işçi-hünärmenleriniň yhlas-tagallalary bilen öndürilen ýüplükleriň bir bölegi agzalan ýurtlara eksport edildi. 

Bu ýerde önümçilik işiniň ýokary derejede alnyp barylmagy guwandyryjy görkezijileri gazanmagyň esasy şertidir. Kärhanada şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda 59 million 220 müň manatlykdan gowrak iş edilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 105 göterim ösüş depgininiň üpjün edilmegi hem muňa şaýatlyk edýär. Şol döwürde bu kärhanada 3537 tonna golaý ýokary hilli nah ýüplük öndürildi. 

Aýdo ŞEKEROW.

Ylmy çemeleşmä, hojalygy netijeli ýöretmäge we meýilnamalaşdyrmaga esaslanýan Türkmenistanyň ykdysady ösüşiniň strategiýasy hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu strategiýa ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmaga, diwersifikasiýalaşdyrmaga we sanlylaşdyrmaga, bazar düzümleriniň we döwlet gözegçiliginiň netijeli sazlaşygyna, iň täze tehnologiýalaryň, innowasiýalaryň giňden ornaşdyrylmagyna, ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň ulgamyna işjeň goşulyşmagyna, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy», şeýle hem şu ýyl üçin Türkmenistanyň Maýa goýum maksatnamasy ýaly resminamalarda bu maksatlara ýetmek üçin birnäçe möhüm wezipeler kesgitlenildi. 

Şu ýylyň birinji ýarym ýyllygynyň netijeleri ýurdumyzyň makroykdysady ösüşiniň we ykdysady kuwwatynyň pugtalandyrylandygyna, milli ykdysadyýetimiziň senagatlaşdyrylmagynyň derejesiniň artdyrylandygyna, onuň bazar gatnaşyklaryna çykmagynyň işjeňleşdirilendigine, hyzmat ulgamynyň we esasy pudaklaryň depginli ösüşiniň üpjün edilendigine, ähli ulgamlarda sanly tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylýandygyna, önümçiligiň we ylmyň özara gatnaşygynyň berkidilendigine şaýatlyk edýär. 14-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde şu ýylyň alty aýynyň dowamynda geçirilen çäreleriň netijesinde, jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgininiň üpjün edilip, onuň 6,2 göterim artandygy barada habar berildi. Maýa goýum serişdeleriniň, eksportyň, içerki sarp edilişiň artmagy we telekeçiligiň ösdürilmegi ykdysady ösüşiň esasy itergi beriji güýji bolup hyzmat edýär. 

2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, şu ýylyň birinji ýarymynyň jemleri boýunça maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi 24,6 göterim artdy we jemi içerki önümiň 16 göterimine deň boldy. Özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 49,4 göterimi önümçilik, 50,6 göterimi durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. Şeýle hem bank ulgamy tarapyndan karz bermegiň möçberi, aýratyn-da, döwlete dahylsyz pudaga, oba hojalyk önümlerini öndürijilere ipoteka karzyny bermegiň möçberi artdyryldy. 2023-nji ýylyň 1-nji iýuly ýagdaýyna görä, Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 113,1 göterim, çykdajy bölegi bolsa 97,6 göterim ýerine ýetirildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň mejlisinde ykdysadyýetde maliýe serişdeleriniň kadaly dolanyşygyny gazanmagyň, milli maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmegiň çeşmelerini yzygiderli öwrenmegiň, ykdysadyýetiň önümçilik pudaklaryny karzlaşdyrmak boýunça beýleki banklaryň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmagyň zerurdygyny belledi. Ykdysady we maliýe durnuklylygyny üpjün etmek bilen bir hatarda, häzirki döwürde ähmiýetli wezipeleriň sanawynda ilatyň zähmet derejesini ýokarlandyrmak, döwletiň eksport kuwwatyny artdyrmak, pudaklara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, bilim ulgamyny ösdürmäge we ýaşlar syýasatyny durmuşa geçirmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberini artdyrmak görkezildi. 

Döwlet Baştutanymyzyň «Erkin ykdysady zolaklar hakynda» we «Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryndan, şeýle hem ýurdumyzyň Bütindünýä Söwda Guramasyna agza bolmagy bilen bagly Türkmenistanyň daşary söwda düzgüni hakynda Ähtnamadan gelip çykýan kadalaşdyryjy namalary taýýarlamak boýunça beren tabşyryklary ykdysadyýetiň ösüşine täze itergi berer. Sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly býujet-salgyt ulgamyny döwrebaplaşdyrmak elektron salgyt ulgamyny doly işe girizmäge ýardam eder. Häzirki wagtda ýurdumyzda senagat we durmuş maksatly desgalaryň gurluşygy dowam etdirilýär, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligine, eksporta gönükdirilen harytlaryň mukdarynyň artdyrylmagyna, elektron senagatyň döredilmegine degişli döwlet maksatnamalary işjeň amala aşyrylýar. Geçen ýarym ýylda Arkadag şäheriniň açylmagy, şeýlelikde, täze şäheriň halkara güwänamalaryňdyr sylaglaryň 21-sine mynasyp bolmagy munuň aýdyň beýanydyr. Hormatly Prezidentimiz halkymyzy bu waka bilen gutlap, ýerli gurluşykçylar tarapyndan bary-ýogy dört ýyldan gowrak wagtda şeýle şäheriň döredilmeginiň ýurdumyzyň ykdysady taýdan kuwwatlydygynyň nyşanydygyny belledi. 

Türkmenistanda şu ýylyň başyndan bäri geçirilen maýa goýum forumlary döwrebaplaşdyrylan, ýokary tehnologiýaly senagata, dünýä bazarynda dürli görnüşli bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge mümkinçilik berýän, gaýtadan işleýän häzirki zaman düzümlerine daýanýan milli ykdysadyýetimiziň dürli ulgamlarynda gazanylanlar hakynda düşünje almaga mümkinçilik berdi. Aprel aýynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara göçme forum geçirildi. Foruma daşary ýurtlaryň meşhur nebitgaz işewürlik düzümleriniň, maliýe institutlarynyň, abraýly halkara guramalaryň, bu ugurda ýöriteleşen bilermenleriň gatnaşmagy dünýäniň işewür toparlarynyň Türkmenistan bilen nebitgaz pudagynda hyzmatdaşlyga uly gyzyklanma bildirýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Maýa goýum forumynyň çäklerinde geçirilen halkara maslahatyň gün tertibine baý tebigy serişdeleri netijeli peýdalanmak, energetika bazarlarynyň ösüşi, Hazar deňziniň türkmen böleginiň deňiz toplumlaryny özleşdirmäge degişli taslamalara maýa goýumlary çekmek, “Galkynyş” gaz käniniň öndürijiligini ýokarlandyrmak babatda hyzmatdaşlygyň täze gurallary, ekologik taýdan howpsuz önümçilikleri, täze tehnologiýalary ornaşdyrmak ýaly möhüm meseleler girizildi. 

Milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklaryna, şeýle hem Arkadag şäheriniň durmuş-ykdysady, senagat taýdan ösdürilmegi üçin maýa goýumlary çekmek maksady bilen, iýun aýynda dünýäniň dürli ýurtlarynyň, halkara we sebit guramalarynyň, abraýly maliýe düzümleriniň, iri daşary ýurt kompaniýalarynyň wekillerini özünde jemlän “Akylly” şäher Arkadag” atly halkara maýa goýum forumy geçirildi. Iri işewürlik duşuşygyna gatnaşyjylar häzirki döwürde Türkmenistanyň ösüşiniň umumy ykdysady görkezijileri hem-de onuň maýa goýum strategiýasy, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň halk hojalygy toplumyny düýpli özgertmäge, strategik hyzmatdaşlar bilen özara gatnaşyklary giňeltmäge, şol sanda ähli derejede netijeli sanly we “ýaşyl” çözgütleri ilerletmek meseleleri boýunça hyzmatdaşlygy giňeltmäge gönükdirilen syýasaty bilen tanyşdyryldy. 

Çykyş edenler milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini häsiýetlendirýän soňky ýyllaryň makroykdysady görkezijileri barada durup geçdiler. Hususan-da, 2022-nji ýylyň jemleri boýunça jemi içerki önümiň ösüşiniň 6,2 göterime, maýa goýumlaryň ösüşiniň 14,2 göterime deň bolandygy, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, eksport harytlarynyň möçberiniň 43,6 göterim artandygy bellenildi. Ykdysadyýete gönükdirilýän maýa goýumlaryň her ýylky möçberi 30 göterimden gowrakdyr. Daşary ýurt maýa goýumlarynyň paýy bolsa 13 göterime ýetýär. Halkara maýa goýum forumynyň çäklerinde birnäçe resminamalara gol çekildi. Şolaryň hatarynda eksport-import amallary, hyzmatlar ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça şertnamalar we beýlekiler bar. 

4-nji awgustda Aşgabatda geçirilen Türkmenistanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň döwlet Baştutanlarynyň sammitiniň jemleri boýunça kabul edilen Bilelikdäki Beýannamada bellenilişi ýaly, energetika pudagynda üçtaraplaýyn hyzmatdaşlygyň oňyn tejribesine daýanyp, taraplar nebitgaz hem-de elektrik energetikasy pudaklarynda bilelikde işlemegiň mümkinçiligine seretmek maksady bilen, 2023-nji ýylyň ikinji ýarymynda energetika pudagynyň edaralarynyň ýolbaşçylarynyň derejesinde gepleşikleri geçirmek barada ylalaşdylar. 

Umuman, ähli pudaklara innowasion we sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak arkaly eksportyň ösüşi ýola goýulýar. Bu bolsa ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň önümçiligini hem-de bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga itergi berýär. Soňky ýyllarda Özbegistanda, Türkiýede, Russiýada, Belarusda we beýleki döwletlerde açylan Türkmenistanyň söwda öýleri ýokary hilli senagat, oba hojalyk önümleriniň daşarky bazarlara çykarylmagyna ýardam edýär. 

Batly depginler bilen ösýän hususyýetçilik pudagy hem ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň berkemegine mynasyp goşant goşýar. Türkmen telekeçileriniň gazanýan üstünlikleri mart aýynda geçirilen Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň ýubileý forumynda aýdyň şöhlelendi. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi ýurdumyzyň hususy işewürliginiň 28 müňden gowrak wekilini özünde jemläp, telekeçiligi ösdürmek, bu ugurdaky başlangyçlary goldamak we döwrebap işewürlik düzümlerini kemala getirmek boýunça giň gerimli işleri amala aşyrýar hem-de innowasion ykdysadyýetiň kemala gelmegine, ykdysadyýetiň ösmegine goşant goşýar. 

Şu ýylyň iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi tarapyndan ýerine ýetirilen işleriň jemi boýunça getirilen maglumatlar hususy telekeçiligiň batly depginler bilen ösýändigini tassyklaýar. Oba hojalyk we azyk önümleriniň önümçiliginiň ösüşi şu ýylyň alty aýynda 110,3 göterime, senagat önümçiliginiň ösüşi bolsa 109,6 göterime barabar boldy. 

Işewür toparlaryň agzalary döwletimiziň hemmetaraplaýyn goldaw bermeginde paýtagtymyzda we ýurdumyzyň welaýatlarynda ýaşaýyş jaý, kottej toplumlaryny, awtoduralgalary, iri infrastruktura we senagat desgalaryny gurýarlar. Iri döwlet buýurmalarynyň hatarynda ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň, Arkadag şäheriniň desgalarynyň, paýtagtymyzy ösdürmegiň 17-nji tapgyrynyň gurluşyklary bar. Ýurdumyzyň telekeçileri daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we eksport edilýän, bäsdeşlige ukyply harytlaryň önümçiligi bilen işjeň meşgullanýarlar. 

Türkmen telekeçileri önümçiligiň täze ugurlaryny yzygiderli özleşdirmek bilen, ýurdumyzyň ykdysadyýetinde we hyzmatlar ulgamynda sanly özgertmeleriň durmuşa geçirilmegine goşant goşýarlar. Hususy IT kompaniýalar işewürligi ösdürmek, sanly ulgam arkaly degişli maslahatlary geçirmek, sanly dolandyryş we kiberhowpsuzlyk, «akylly» öý hem-de «akylly» şäher konsepsiýalaryny durmuşa geçirmek boýunça hyzmatlaryny hödürleýärler. Birnäçe kompaniýalar elektron söwda we sanly hyzmatlar ulgamynda iş alyp barýarlar. Şolaryň hatarynda jemgyýetçilik iýmiti, lomaý we bölek satuw işi bilen meşgullanýan telekeçiler bar. Olar saýtlaryny döredip, dürli platformalar arkaly onlaýn buýurmalary kabul edýärler hem-de eltip bermek hyzmatyny ýola goýýarlar. Munuň özi sarp edijileriň sanynyň köpelmegine we içerki sarp edişiň ýokarlanmagyna ýardam edýär. 

Şu ýylyň birinji ýarymy boýunça bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,3 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 8 göterim köpeldi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,9 göterim ýokarlandy. Hormatly Prezidentimiziň gol çeken Permanyna laýyklykda, 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan edara-kärhanalaryň işgärleriniň zähmet haklary, raýatlaryň pensiýalary hem-de döwlet kömek pullary, talyp we diňleýji haklary ýene 10 göterim ýokarlandyrylar. 

Şu ýylyň alty aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijelerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow içerki bazaryň azyk we beýleki zerur harytlar bilen üpjünçiligini gowulandyrmak üçin söwda toplumynyň önümçilik kuwwatynyň doly peýdalanylmagynyň zerurdygyny belledi. Aprel aýynda geçirilen Türkmenistanyň söwda toplumynyň sergisi ýurdumyzda harytlaryň öndürilişiniň möçberini giňeltmekde we hyzmatlar ulgamyny ösdürmekde gazanylan üstünlikleri görkezdi. Onuň çäklerinde Türkmenistanyň söwda portalyny işe girizmek dabarasy boldy. Ol biziň döwletimiziň Bütindünýä Söwda Guramasyna girmegine ýardam bermek, hususan-da, söwda amallaryny ýönekeýleşdirmek boýunça teswirnamany ýerine ýetirmek maksady bilen işlenip taýýarlanyldy. 

Ýewropa Bileleşiginiň maliýe taýdan goldaw bermeginde, şeýle hem Halkara söwda merkeziniň we BMG-niň Söwda we Ösüş boýunça konferensiýasynyň tehniki taýdan ýardam bermeginde Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi tarapyndan döredilen onlaýn platforma ýurdumyzyň ykdysadyýeti üçin strategik häsiýete eýe bolan harytlar toparynyň eksporty, importy we üstaşyr iberilmegi baradaky maglumaty özünde jemleýär. Bu maglumatlar bäsdeşlige ukyply ýagdaýyň kemala gelen, işewürligi guramagyň we hyzmatlary amala aşyrmagyň döwrebap usullary üstünlikli ulanylýan içerki söwdanyň durnukly ösüşini görkezýär. 

Şeýlelikde, Türkmenistanyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň görkezijileri Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe amala aşyrylýan milli maksatnamalaryň netijelidigini tassyklaýar. Watanymyzyň mundan beýläk-de depginli ösdürilmegi, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlandyrylmagy bu maksatnamalaryň baş wezipesidir.  

(TDH)

Häzirki döwürde döwletiň ykdysady ösüşiniň esasyny düzýän döwletara gatnaşyklar we onuň çygrynda dürli ugurlar boýunça ilerledilýän hyzmatdaşlyklar ýurduň häzirki hem-de geljekki ösüşlerini kesgitleýär. Türkmenistan bilen Merkezi Aziýanyň döwletleriniň, aýratyn-da, Täjigistanyň hem-de Özbegistanyň arasyndaky gatnaşyklaryň soňky ýyllarda geljegi uly ugurlary nazarda tutup ösdürilmegi ýurtlaryň sebitde eýeleýän ykdysady kuwwatyny has-da ýokarlandyrmaga ýardam edýär. 4-nji awgustda Aşgabatda Türkmenistanyň, Täjigistan Respublikasynyň we Özbegistan Respublikasynyň döwlet Baştutanlarynyň gatnaşmagynda ilkinji gezek geçirilen üçtaraplaýyn sammit hem öz gezeginde suw üpjünçiligi we ondan peýdalanmak, ulag, energetika ýaly özara möhüm ugurlarda bilelikdäki tagallalary birleşdirmegiň nobatdaky ädimi boldy. Bu sammitiň ähmiýeti barada häzirki günlerde hem halkara bilermenler we tejribeli hünärmenler iri internet neşirlerinde, abraýly gazet-žurnallarda öz pikirlerini paýlaşýarlar. Biz gazetimiziň şu sanynda halkara bilermenleriň birnäçesiniň Aşgabat sammiti baradaky pikir-garaýyşlaryny okyjylarymyza ýetirýäris. 

 Fernando MORAGON,
Ispaniýanyň “Diario Arbat” internet neşiriniň direktory, Özbek-ispan gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça assosiasiýanyň ýolbaşçysy: 

 — Häzirki wagtda Merkezi Aziýa döwletleriniň goňşy ýurtlary bilen hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga çalyşýandyklaryny görýäris. Bu, elbetde, durmuş-ykdysady ösüşiň ileri tutulýan ugurlaryna hem-de Merkezi Aziýa sebitindäki döwletleriň her biriniň milli bähbitlerine doly laýyk gelýär. Şunuň bilen baglylykda, Aşgabatda Özbegistan — Türkmenistan — Täjigistan görnüşinde ilkinji üçtaraplaýyn sammitiň geçirilmegi Merkezi Aziýada dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlyk etmegiň täze ugurlaryny kesgitlemekde başlangyç nokada öwrüldi.  

Aşgabat duşuşygynda üç ýurduň Prezidentleri tarapyndan ulag-logistika, suw we energetika, agrosenagat hem-de beýleki ugurlardaky hyzmatdaşlygy ösdürmek ýaly ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň toplumy sebitiň gün tertibiniň derwaýys we çylşyrymly meselelerini çözmäge aýratyn gyzyklanma bildirilýändigini tassyklaýar. Şunuň bilen baglylykda, şeýle görnüşdäki duşuşygyň geçirilmeginiň esasynda onuň doganlyk goňşy ýurtlaryň arasyndaky gatnaşyklary pugtalandyrmak we geljegi uly ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy ilerletmek meselesinde özboluşly hem-de möhüm meýdança bolandygyny aýratyn bellemek gerek. 

Bu duşuşygyň esasy maksatlary — bilelikdäki tagallalaryň, şeýle-de hemmeler üçin laýyk gelýän çemeleşmeleriň netijesinde özara täsirleri ulgamlaşdyrmak we ykdysady taslamalary birleşdirmek diýip pikir edýäris.  

 Wiktoriýa PERSKAÝA,
Russiýa Federasiýasynyň Maliýe uniwersitetiniň Halkara ykdysady gatnaşyklar ylmy-barlag institutynyň direktory: 

 — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň üçüsiniň — Türkmenistanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň döwlet Baştutanlarynyň gatnaşmagynda geçirilen üçtaraplaýyn Aşgabat sammiti sebitleýin hyzmatdaşlygyň barha işjeň häsiýete eýe bolýandygyny görkezdi. 

Bu sammit doganlyk üç döwletiň bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek meýillerini ýüze çykarmak bilen, sebitiň, aýratyn-da, üç ýurduň çäginde netijeli hyzmatdaşlyk ulgamynyň döredilmeginde täze maksatlary öňde goýdy. Sözümizi hormatly Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň üç döwletiň çäginde Ýewraziýa yklymynyň iki bölegini birleşdirýän doly derejeli logistika merkezini döretmek üçin ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny belländigi bilen delillendirýäris. Bellenilişi ýaly, döwletleriň ulag diplomatiýasyny bilelikde has netijeli ugurlar arkaly amala aşyrmagy meýilleşdirilip, ol hem ýöriteleşdirilen düzümler — BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasy, BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasy, Halkara awtomobil ulaglary birleşigi, Demir ýollaryň hyzmatdaşlyk guramasy bilen gatnaşyklary işjeň häsiýete getirer. 

Sammite gatnaşyjy ýurtlaryň döwlet Baştutanlarynyň Bilelikdäki Beýannamasynda üç ýurduň arasyndaky özara bähbitli we netijeli çözgütleri talap edýän ugurlaryň hatarynda suw serişdelerini netijeli dolandyrmak, ekologiýa, howanyň üýtgemegi, önümçilik we senagat kooperasiýasy, söwda-ykdysady gatnaşyklar hem-de beýleki ugurlara aýratyn ähmiýet berildi. Ýeri gelende ýurtlaryň arasynda amatly maýa goýum ýagdaýynyň döredilýändigini hem nygtamagymyz gerek. Bu meseleleriň ählisiniň çözgüdi kabul edilen resminamada bellenilip, olar ýakyn geljekde oýlanyşykly durmuşa ornaşdyrylar.  

 Sözümiň ahyrynda Türkmenistanyň içerki we daşarky ykdysady ösüş strategiýasynyň oýlanyşykly guralýandygyny nygtamak isleýärin. 

 Odinahon OTAHONOWA,
Özbegistan Respublikasynyň Oliý Majlisiniň Kanunçylyk palatasynyň deputaty: 

— Aşgabat sammitiniň dowamynda elektrik energiýasy pudagyny ösdürmek, şol sanda tebigy gaz, nebit önümleri, elektrik energiýasy bilen üpjünçilik hem-de sebitde energiýa çeşmeleriniň durnukly we ygtybarly bolmagyny gazanmak dogrusynda netijeli çözgütler beýan edildi. Bu bolsa, öz gezeginde, üç ýurduň arasynda özara bähbitli strategik taslamalaryň durmuşa geçirilmegine we hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan täze ugurlaryny ýola goýmaga şert döredýär. Muny sammitiň netijeleri boýunça kabul edilen Bilelikdäki Beýannamada göz öňüne tutulan maksatlar hem aýdyň tassyklaýar. 

Energetika ulgamy dogrusynda aýdylanda, bu, bütin dünýäde bolşy ýaly, biziň sebitimizde hem häzirki zaman çözgütlerini talap edýän wajyp ugurdyr. Şoňa görä-de, üç doganlyk döwletiň Baştutanlary gidro we ýylylyk energetikasy pudagynda bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek bilen bagly meseleler boýunça hem pikir alyşdylar. Bu taslamalar ýangyçlara garaşlylygy peseltmek we gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmagy höweslendirmek strategiýasynyň bir bölegidir. Şunuň bilen baglylykda, sammitiň dowamynda Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti elektrik energiýasy bilen üpjün etmek we üstaşyr geçirmek babatda özbek-türkmen hyzmatdaşlygynyň mysalynda eýýäm netijeli gatnaşyklaryň ýola goýlandygyny we baý tejribe toplanandygyny belledi. 

Üçtaraplaýyn sammitiň netijesinde 2023-nji ýylyň ikinji ýarymynda energetika edaralarynyň ýolbaşçylarynyň derejesinde gepleşikleri geçirmek barada ylalaşyldy. Bu çözgüt nebitgaz we elektroenergetika pudaklarynda ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy täze basgançaklara çykarmakda möhüm ädim bolar. 

«TÜRKMENISTAN»

Beýleki habarlar

Eziz Diýarymyzyň milli ykdysadyýetiniň ähli ulgamlarynyň elektrik energiýasy bilen üpjünçiligini ýokary derejä çykarmak ýaly gaýragoýulmasyz iş Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe öz mynasyp dowamyny tapýar. Türkmenbaşy şäheriniň golaýyndaky «Awaza» döwlet elektrik bekedinde bitirilýän işler hem diňe bir günbatar sebitiň däl, eýsem, tutuş ýurduň elektrik energiýasyna bolan islegini kanagatlandyrmakda uly ähmiýete eýedir. 

Dünýä syýahatçylygynyň merjenine öwrülip, türkmen ykdysadyýetiniň gudratyny dünýä äşgär eden «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy bu gün ajaýyp şäheri ýadyňa salýar. Bu jenneti künjekde gurlup ulanmaga berilýän myhmanhanalaryň, dynç alyş merkezleriniň, sport toplumlarynyň, medeni-durmuş maksatly ymaratlaryň sany ýylsaýyn artýar. Şundan ugur alnyp gurlan adybir döwlet elektrik stansiýasy kuwwatly gaz turbinalary we beýleki zerur enjamlar bilen birkemsiz üpjün edilendir. Şunda her bir turbinanyň özbaşdak ýagdaýda bolmagy bu häzirki zaman desgasynyň häsiýetli aýratynlygydyr. Ýokary tehnologiki elektron enjamynyň dürs we ygtybarly işlemegine göwnejaý şertleri döretmek maksady bilen, bu ýerdäki önümçilik desgalarynda emeli ýagdaýdaky mikroklimat kadaly saklanylýar. Hut şonuň üçin-de bu beket halkara ülňülere we ekologiýa howpsuzlygynyň talaplaryna doly laýyk gelýändigi bilen tapawutlanýar. 

Hormatly Prezidentimiziň Balkan welaýatynyň energetika ulgamy barada edýän irginsiz aladalaryndan hoşal «Awaza» döwlet elektrik bekediniň hünärmenleri şu ýylyň geçen ýedi aýynda 620 million kilowat-sagada barabar elektrik toguny sarp edijilere ýetirmegiň hötdesinden geldiler. Munuň özi şu ýylyň geçen hasabat döwri üçin bellenilen meýilnamanyň 111 göterim ýerine ýetirilendigini aňladýar. 

Hojaberdi BAÝRAMOW.

Oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk, deňhukukly, özara bähbitli hyzmatdaşlyk hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän hem-de Watanymyzyň abraýyny dünýä giňişliginde belent derejä göterýän daşary syýasat ugrunyň üýtgewsiz ýörelgeleridir. Ýurdumyz halkara hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynda anyk başlangyçlary öňe sürmek bilen, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasdaky netijeli gatnaşyklary yzygiderli ösdürýär. Munuň şeýledigine döwlet Baştutanymyzyň gatnaşýan hem-de geljegi nazarlaýan hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary boýunça çemeleşmeleri ara alyp maslahatlaşmaga we işläp taýýarlamaga mümkinçilik berýän dürli görnüşdäki ýokary derejeli duşuşyklary-da şaýatlyk edýär. Giň geografik giňişlikde netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmek, diwersifikasiýalaşdyrmak babatda bar bolan mümkinçilikleri ulanmak arkaly Türkmenistan sebit we ählumumy gün tertibindäki meseleleri çözmäge uly goşant goşýar. 

4-nji iýulda Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň 23-nji mejlisine hormatly myhman hökmünde gatnaşdy. Döwlet Baştutanymyz sammitde çykyş edip, döwletara gatnaşyklary häzirki döwrüň ýagdaýlaryna we talaplaryna gabat gelýän täze derejä ýetirmäge gönükdirilen teklipleri öňe sürdi. 

Bellenilişi ýaly, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen gatnaşyklar biziň ýurdumyz üçin halkara hyzmatdaşlyk strategiýasynyň möhüm bölegi bolup durýar. Bu guramanyň agzalary, oňa synçy hökmünde gatnaşýan ýurtlar Türkmenistanyň öňden gelýän hyzmatdaşlary, goňşulary we dostlarydyr. Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ykdysady, maýa goýum, ulag, energetika we beýleki ugurlarda öňe sürýän başlangyçlaryna Türkmenistan uly gyzyklanma bilen garaýar, bu başlangyçlary durmuşa geçirmäge ýurdumyzyň özara bähbitli, uzak möhletleýin esasda gatnaşmagynyň oňat mümkinçiliklerini görýär. Şunda diňe pugta parahatçylyk, durnukly howpsuzlyk üpjün edilende, ykdysady hyzmatdaşlygyň üstünlikli boljakdygy nygtaldy. Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň bu örän möhüm iki wezipäni amala aşyrmakda Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen işjeň hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny tassyklamak bilen, kiberhowpsuzlyk we biohowpsuzlyk ulgamynda syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygy ýola goýmaga üns bermegi teklip etdi. 

Hormatly Prezidentimiz täze yklymara we sebit üstaşyr ulag geçelgelerini döretmegi, bar bolanlarynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilen logistik işiň amatly usulyny emele getirmegi, şeýle hem energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen ibermek boýunça bilelikdäki taslamalary meýilleşdirmek arkaly yzygiderli we uzak möhletleýin hyzmatdaşlyk üçin şertleri döretmegi özara hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan beýleki ugurlarynyň hatarynda kesgitledi. Bu ýerde gürrüň Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň zerurlyklaryny üpjün etmek we geljekde daşarky bazarlara çykmak barada barýar. 

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz ýokary tehnologiýalar ulgamynda netijeli hyzmatdaşlyk etmek üçin binýady döretmek başlangyjyny beýan etdi. Howanyň üýtgemegi, daşky gurşawy goramak, ekologiýa babatda bilelikdäki işleri utgaşdyrmak bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmek baradaky başlangyjyny durmuşa geçirmäge gatnaşmak mümkinçiligine seretmegi ähli gyzyklanma bildirýän taraplara teklip etdi. 

Bellenip geçilen ugurlaryň her biri boýunça ilkinji ädim hökmünde bilermenleriň derejesinde geňeşmeleri geçirmegi maksadalaýyk hasaplap, döwlet Baştutanymyz munuň bilelikde işlemegiň ýollaryny kesgitlemäge mümkinçilik berjekdigini nygtady. Şunuň bilen birlikde, hyzmatdaşlygyň bu görnüşiniň Türkmenistan — Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy boýunça gatnaşyklaryň beýleki möhüm ugurlarynda hyzmatdaşlyga yzygiderlilik häsiýetini bermek bilen, medeni-ynsanperwer, ylym-bilim, saglygy goraýyş ulgamlarynda-da ulanylyp bilinjekdigi aýdyldy. Munuň özi ýurdumyz bilen ŞHG-niň dürli düzümleriň we esasy halkara guramalaryň, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde uzak möhletli hyzmatdaşlyk etmegi üçin goşmaça şertleri we mümkinçilikleri döredýär. Türkmenistan Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen bilelikdäki toplumlaýyn işleri durmuşa geçirmekde giňden hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny tassyklaýar. 

19-njy iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Saud Arabystany Patyşalygynyň Jidda şäherinde geçirilen Aýlagdaky arap döwletleriniň hyzmatdaşlyk geňeşine agza ýurtlaryň hem-de Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň sammitine gatnaşdy. Bu Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlyk meselelerinde başlangyçly hem-de işjeň orny eýeleýändiginiň nobatdaky beýany boldy. 

Merkezi Aziýadaky goňşy döwletler, şeýle hem arap dünýäsiniň ýurtlary bilen däp bolan dostlukly, özara hormat goýmak esasyndaky gatnaşyklar Watanymyzyň gyzyklanma bildirýän ähli daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilen daşary syýasy strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň mysallarynyň biri bolup durýar. Döwlet Baştutanymyzyň Jidda şäherinde geçirilen sammitde öňe süren başlangyçlary döwletara we sebitara hyzmatdaşlygyň tutuş toplumyna uzak möhletleýin häsiýeti, durnuklylyk we netijelilik bermegi göz öňünde tutýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwletleriniň daşary işler ministrleriniň hemişelik esasda hereket edýän maslahatyny döretmegiň maksadalaýyk boljakdygyny aýtmak bilen, syýasy meselelerdäki hyzmatdaşlyk bilen bir hatarda, söwda-ykdysady gatnaşyklary, ulag, energetika, maýa goýumlar we söwda pudaklaryny ileri tutulýan ugurlar hökmünde görkezdi. Bu ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin, ilkinji nobatda, biziň sebitlerimizi birleşdirmek maksady bilen, täze üstaşyr ulag geçelgelerini, berk we ygtybarly logistika infrastrukturasyny döretmek wajyp hasaplanýar. Döwlet Baştutanymyz ulag ulgamynda tagallalary utgaşdyrmak üçin Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň ýurtlarynyň Ulag komitetini döretmegi teklip etdi. 

Energetika pudagyna hem giň orun berilýändigi, bu ýurtlarda baý energiýa çeşmeleriniň, ýangyç-energetika serişdeleriniň we olary gaýtadan işleýän güýçli önümçilik desgalarynyň bardygyny aýtmak bilen, hormatly Prezidentimiz degişli ugurda bilelikdäki hereketleriň mümkinçiliklerini seljermek we maslahat bermek işlerini alyp barjak Energetika boýunça bilelikdäki iş toparyny döretmek başlangyjyny beýan etdi. Döwlet Baştutanymyz ýurtlaryň arasyndaky söwda gatnaşyklaryny ösdürmek, söwda dolanyşygynyň möçberini yzygiderli artdyrmak maksady bilen, Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň ýurtlarynyň Söwda edarasyny döretmek baradaky meseläni öwrenmegi teklip etdi. 

Maýa goýumlar babatda hyzmatdaşlyk üçin hem giň mümkinçilikler bar. Türkmenistan ykdysadyýetiň ileri tutulýan pudaklarynda maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak boýunça hyzmatdaşlyga hemişe açykdyr. Şunuň bilen baglylykda, 2024-nji ýylda Türkmenistanda Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň ýurtlarynyň birinji maýa goýum forumyny geçirmek teklibi öňe sürüldi. Halkara hyzmatdaşlykda medeni-ynsanperwer ulgama hem uly ähmiýet berilýär. Bu ulgamda Türkmenistan medeni hyzmatdaşlygyň täze platformasyny — Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň Medeniýet dialogyny döretmegi teklip etdi. Häzirki günde ählumumy ösüşiň gün tertibinde duran möhüm meseleleriň biri-de ekologiýa meselesidir. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwletleriniň Ekologiýa geňeşiniň döredilmegi baradaky meselä seretmegi teklip etdi. 

Lukmançylyk we saglygy goraýyş ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmek hem derwaýys wezipeleriň biridir. Mälim bolşy ýaly, bu babatda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan wajyp halkara başlangyçlar öňe sürüldi. Bu teklipleri iş ýüzünde durmuşa geçirmek we lukmançylyk diplomatiýasy babatdaky gatnaşyklary ösdürmek üçin hormatly Prezidentimiz 2025-nji ýylda Aşgabat şäherinde Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwletleriniň Lukmançylyk kongresini geçirmegi teklip etdi. 

Sammitdäki çykyşynda döwlet Baştutanymyz bedenterbiýe we sport ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň ähmiýeti barada aýtmak bilen, Merkezi Aziýanyň we Aýlag hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwletleriniň birinji halkara sport oýunlaryny geçirmegiň bu ugurdaky ilkinji ädimleriň biri boljakdygyny nygtady. Bellenilişi ýaly, şeýle oýunlar açyk häsiýete eýe bolmalydyr. Bu çäräni guramak üçin Türkmenistan bar bolan ähli döwrebap sport infrastrukturasyny hödürlemäge we oýunlara gatnaşyjylar üçin iň amatly şertleri döretmäge taýýardyr. 

Şeýle hem şol gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Saud Arabystany Patyşalygynyň Mirasdüşer Şazadasy, Premýer-ministri Mohammed bin Salman bin Abdelaziz Al Saud bilen duşuşyk geçirdi. Onuň barşynda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda üstünlikli ösdürilýän döwletara gatnaşyklaryň oňyn depginine kanagatlanma bildirildi. Şunuň bilen baglylykda, Aýlagyň hem-de Merkezi Aziýanyň döwletleriniň arasyndaky özara bähbitli gatnaşyklaryň çuňlaşdyrylmagynyň binýadyny goýan sammitiň ähmiýeti bellenildi. Türkmenistanyň sammitde öňe süren hem-de foruma gatnaşyjylaryň ählisi tarapyndan makullamak bilen kabul edilen anyk teklipleri bu hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine ýardam bermäge gönükdirilendir. 

Soňky ýyllarda ýurdumyzyň we onuň ak mermerli paýtagtynyň iri halkara çäreleriň, şol sanda dürli görnüşdäki ýokary derejeli duşuşyklaryň geçirilýän ýerine öwrülendigi bellärliklidir. Aşgabatda 4-nji awgustda Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň gatnaşmaklarynda üçtaraplaýyn sammit geçirildi. Döwlet Baştutanymyzyň başlyklyk etmeginde ilkinji gezek şeýle görnüşde geçirilen bu ýokary derejedäki duşuşyk taryhy we kanunalaýyk waka bolmak bilen, strategik hyzmatdaşlyk ýörelgeleri esasynda ösdürilýän, däp bolan döwletara gatnaşyklaryň ýyl ýazgysynda täze tapgyry alamatlandyrdy. 

Hormatly Prezidentimiziň sammitdäki çykyşynda belleýşi ýaly, häzirki wagtda biziň döwletlerimiziň arasyndaky özara düşünişmek, ynanyşmak, açyklyk ýokary derejä çykaryldy. Munuň özi bize öňümizde uzak möhletli döwür üçin batyrgaý we bilelikdäki anyk wezipeleri goýmaga, iri taslamalaryň başyny başlamaga, üçtaraplaýyn gatnaşyklaryň strategik ugurlaryny kesgitlemäge mümkinçilik berýär. Şunuň bilen baglylykda, munuň diňe bir üç ýurduň durmuş-ykdysady taýdan ösmegine kuwwatly itergi bermek bilen çäklenmän, eýsem, sebit işlerine-de oňyn täsir etjekdigine ynam bildirildi. Şu we beýleki wajyp meseleler üçtaraplaýyn gün tertibinde durmak bilen, umumy sebit ösüşiniň wezipeleri we geljegi bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Şoňa görä-de, bu sammit Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklarynyň çäklerindäki bäştaraplaýyn gatnaşyklaryň möhüm bölegi, bu formatyň üstüniň ýetirilmegi we baýlaşdyrylmagy bolup durýar. 

Hormatly Prezidentimiz häzirki çylşyrymly halkara şertleriň ýokary derejede jebisligi, ylalaşyklylygy we özara goldawy talap edýändigini belläp, biziň ýurtlarymyzyň halklarynyň ençeme asyrlyk tejribä esaslanýan umumy döredijilikli ýörelgelerden, däp-dessurlardan, gymmatlyklardan ugur alýandyklaryna ünsi çekdi. Parahatçylyk, durnuklylyk, hoşniýetli goňşuçylyk uly baýlykdyr. Biz bu baýlygy aýawly saklamalydyrys, artdyrmalydyrys we geljek nesillere geçirmelidiris. 

Döwlet Baştutanymyzyň çykyşynda durnukly suw üpjünçiligi, energetika, ulag we logistika ýaly ileri tutulýan ugurlara aýratyn üns çekildi. Suw serişdelerini rejeli dolandyrmagyň gurallaryny kemala getirmek, bu ugurda netijeli çäreleri görmek ilkinji möhüm ugurlaryň hatarynda nygtaldy. Gürrüň, hususan-da, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, degişli suw hojalyk desgalaryny döwrebaplaşdyrmak, beýleki degişli çäreler hem-de biziň ýurtlarymyzyň suwa bolan isleglerini doly derejede we özara bähbitleri nazara almak arkaly üpjün etmäge mümkinçilik berjek tehnologik çözgütler barada barýar. 

Energetika ulgamy hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlarynyň hatarynda durýar. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz hyzmatdaşlygyň netijeli nusgasyny döretmegiň maksadalaýykdygy barada aýtdy. Ol üç ýurduň artýan energiýa isleglerini hem-de milli energiýa ulgamlarynyň berkliginiň zerur bolan ätiýaçlygyny üpjün eder. Bu strategik maksatlara ýetmek üçin ulgamlaýyn, anyk çemeleşme zerur bolup durýar. Bu ulgamda eýýäm belli bir tejribe toplandy hem-de özara gatnaşyklaryň, hususan-da, elektrik energetikasy ulgamyndaky hyzmatdaşlygyň oňat mysallary bar. Umuman, Türkmenistan şeýle hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge, onuň durnukly häsiýetli bolmagyny üpjün etmäge taýýardyr. Şunuň bilen birlikde, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gaz pudagynda uzak möhletli üçtaraplaýyn gatnaşyklary ýola goýmaga degişli teklibi beýan etdi. 

Türkmenistanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň hyzmatdaşlygynda ulag ulgamyna hem möhüm orun degişlidir. Munuň özi kanunalaýyk ýagdaýdyr. Biziň ýurtlarymyz Aziýa we Ýewropanyň arasyndaky üstaşyr ulag gatnawlarynda geografik taýdan möhüm orny eýeleýär. Munuň özi üç döwletiň çäginde Ýewraziýa yklymynyň iki bölegini birleşdirýän doly derejeli logistika merkezini döretmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri açýar. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bitewi ulag strategiýasyny döretmek üçin tagallalary birleşdirmegiň wajypdygyny aýtdy. Şeýle hem bu ugurda gatnaşyklaryň köp babatda halkara hyzmatdaşlar bilen ylalaşygyň gazanylmagyny üpjün etmäge ukyplydygy bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz dünýä giňişliginde ylalaşykly ulag diplomatiýasyny bilelikde has maksada okgunly amala aşyrmagyň zerurdygyny nygtady. 

Mundan başga-da, söwdany giňeltmek we özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, senagat kooperasiýasy, kiçi we orta telekeçilik ulgamynda hyzmatdaşlyk, maýa goýum işini höweslendirmek ýaly üçtaraplaýyn hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezildi. 

Türkmenistanyň başlangyçlary doganlyk döwletleriň Baştutanlary tarapyndan giňden goldanyldy. Täjigistan Respublikasynyň we Özbegistan Respublikasynyň oňyn tejribä we giň mümkinçiliklere daýanýan netijeli hyzmatdaşlyga ygrarlydyklary döwlet Baştutanlarynyň çykyşlarynda tassyklanyldy. 

Umuman, Aşgabat sammiti üç döwleti parahatçylygy, howpsuzlygy, durnukly ösüşi üpjün etmek, sebitde ynanyşmak, özara düşünişmek ýagdaýyny döretmek üçin tagallalary birleşdirmäge çalyşýandyklaryny we syýasy erk-isleglerini ýene-de bir gezek tassyklady. 

Türkmenistanyň, Täjigistanyň hem-de Özbegistanyň ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak, sebit hyzmatdaşlygyna hil taýdan täze itergi bermek babatdaky meýilleri sammitiň öňüsyrasynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň we hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň dostlukly döwletleriň Baştutanlary bilen geçiren duşuşyklarynda hem tassyklanyldy. 

Şeýlelikde, ýurdumyz döwletara, sebitleýin we halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek meselelerinde işjeň, başlangyçly orny eýelemek bilen, bu meseleleriň çözülmegine yzygiderli we toplumlaýyn esasda çemeleşmek ugrunda çykyş edýär hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy täze many-mazmun bilen baýlaşdyrýar. 

(TDH)

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan «Ajaýyp-gurluşyk» hususy kärhanasynda zähmet çekýän işçi-hünärmenleriň 90 göteriminiň ýaşlardygy onuň utuşly taraplarynyň biridir. Çünki ýaşlaryň bar ýerinde güýç bar, gaýrat bar. Olar ýadamagy-ýaltanmagy bilmeýärler. Öwrenmegiň, bilmegiň, gurmagyň, döretmegiň, täze, innowasion usullarda zähmet çekmegiň höwesindäki ýaşlar täzeçe pikirlenip, täze teklipler bilen çykyş edýärler. Saýlap alan hünärine, işine höwesli ýaş össürimleriň häzirki zaman tehnologiýalaryna erk etmegi, sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanmagy üçin ähli şertler bar. Gurluşyk-gurnama işlerini alyp barmagy maksat edinen kärhanadaky ýaşlar şol mümkinçiliklerden giňden peýdalanýarlar. 

Tejribeli telekeçi Berdimyrat Garlyýewiň ýolbaşçylygyndaky gurluşyk kärhanasy paýtagtymyzda we ýurdumyzyň welaýatlarynda medeni-durmuş maksatly desgalaryň köp sanlysyny gurup, ulanmaga berdi. Döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň bäşisi, orta mekdepleriň üçüsi, çagalar bagy, medeniýet öýi, köpugurly hassahanalaryň ikisi, sport desgalary toplumy, Halkara karantin merkezi we çagalar dynç alyş seýilgähi hut şu kärhananyň işgärleriniň yhlasly zähmetiniň miweleri. Binagärlik keşbi bilen owazasy dünýä dolan Arkadag şäherinde bu hususy kärhana tarapyndan gurlan desgalar ýokarky sanawyň üstüni ýetirdi. Tejribeli telekeçilere täze şäheriň birinji tapgyrynda dürli maksatly binalaryň ikisiniň we döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň altysynyň gurluşygy ynanyldy. Öz işine ussat hünärmenler Ruslan Seýidowyň, Nurmuhammet Ataýewiň, Durdymyrat Hudaýberdiýewiň, Döwrangeldi Rozyýewiň ýolbaşçylygynda «akylly» şäherde amal edilen düýpli gurluşyklarda işçileriň 2450-ä golaýy agzybir zähmet çekdi. Şeýlelikde, gurluşyk işleri öz wagtynda we ýokary hilli berjaý edilip, «Senagat» paýdarlar täjirçilik bankynyň şahamçasy, şäher prokuraturasynyň edara binasy ulanmaga berildi. Şäherde kärhananyň gurluşykçylary tarapyndan bina edilen 9 gatly, 54 öýli, 7 gatly, 28 öýli, 5 gatly, 30 öýli ýaşaýyş jaýlarynda ähli amatlyklar döredilendir. «Akylly» öý hyzmatlarynyň giň toplumyny hödürleýän ýaşaýyş jaýlaryna «Peýdaly iş» hojalyk jemgyýetiniň hem-de Türkiýe döwletiniň meşhur kompaniýalarynyň häzirki zaman mebelleri ornaşdyryldy.  

— Işçi-hünärmenleriň ýokary öndürijilikli zähmet çekmegi üçin gurluşyk serişdeleri, tehnikalar, amatly şertlerdir ýeňillikleriň döredilmegi ilkinji zerurlyklardyr — diýip, «Ajaýyp-gurluşyk» hususy kärhanasynyň ýolbaşçysy Berdimyrat Garlyýew gürrüň berýär: — Mümkinçiliklerden peýdalanyp, gurluşyk işleri üçin magdan däl gurluşyk materiallaryny, ýagny çägedir owradylan çagly, çagyl-çäge garyndylaryny Kaka, Gökdepe, Galaýmor kän müdirliklerinden, sementi Lebap, Bäherden sement zawodlaryndan özara baglaşylan şertnama esasynda satyn alýarys. Gurluşyk tehnikalarynyň 60-sy işledilýär. Agdaryjy, suw çekiji tehnikalar, göteriji, diňli kranlar, zynjyrly, ýük ýükleýji ekskawatorlar, beton garyjy enjamlar toplumy we başga-da onlarça tehnikalar gurluşyk işleriniň bökdençsiz alnyp barylmagyna şert döredýär. Işçi-hünärmenler pasyllara görä ýörite egin-eşikler, aýakgaplar, ýatak jaýlary, iýmit bilen yzygiderli üpjün edilýär. Gurluşyklaryň her birinde tehniki howpsuzlyk düzgünleri berk berjaý edilip, şahsy gorag serişdeleriniň peýdalanylyşyna gözegçilik ýola goýuldy.  

Häzirki wagtda alyp barýan gurluşyk desgalarymyz barada aýdanymyzda, Ahal welaýatynyň Bäherden, Mary welaýatynyň Ýolöten, Lebap welaýatynyň Farap etraplaryndaky 960 orunlyk, Seýdi şäherindäki 500 orunlyk, Daşoguz şäherindäki 600 orunlyk orta mekdepleri, şeýle-de Daşoguz şäherindäki 240 orunlyk çagalar bagyny mysal getirip bileris. Aşgabat şäheriniň Parahat — 7 ýaşaýyş jaý toplumyndaky 9 gatly, 54 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 8-siniň, 9 gatly, 36 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 9-synyň gurluşygy hem bize degişli. Ýurdumyzda şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegine mynasyp goşant goşmaga şeýle giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimize hem-de Gahryman Arkadagymyza egsilmez alkyş aýdýarys.  

Hawa, döwrümize gelşik-ýaraşyk berýän belent binalary gurup, il arasynda giňden adygan «Ajaýyp-gurluşyk» hususy kärhanasynyň hünärmenleriniň döredijilikli gözlegleri geljekde-de olaryň tutumly işleriniň sanawynyň artjakdygyna uly ynam döredýär.  

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Häzirki döwürde Diýarymyzda durmuş-ykdysady ulgamyň kämilleşdirilmegi esasy wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenilip, bilim we ylym ulgamyny ösdürmek, şeýle hem ähli ulgamlaryň  maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrülendigine şaýatlyk edýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» bilim ulgamynyň ähli basgançaklaryny ýokary hilli elektron maglumatlar bilen üpjün etmekde möhüm ähmiýete eýedir.  

Täze taryhy eýýamda Konsepsiýany durmuşa geçirmek babatda yzygiderli işler amala aşyrylýar. Paýtagtymyzda we welaýatlarda döwrebap bilim ojaklary gurlup ulanylmaga berilýär. Olaryň ählisinde sapaklary multimediýa serişdelerini peýdalanyp, interaktiw usulda geçmäge mümkinçilikler döredilýär. Okuwyň interaktiw usulda geçilmegi dersiň gyzykly  bolmagyna hem çuňňur özleşdirilmegine, şol bir wagtyň özünde,   ýaşlaryň döwrüň ösen tehnikasynyň mümkinçiligine akyl ýetirmegine ýardam edýär.  

Sanly bilim ulgamynyň çäginde bilim ojaklarynyň arasynda guralýan teleköpri arkaly geçirilýän okuwlara aýratyn ornuň degişlidigini bellemek gerek. Ylym-bilim ojaklarynyň kitaphanalarynyň sanly ulgamy arkaly baglanyşdyrylmagyny gazanmak ýurdumyzyň kitap goruny ulanyjylara giňden elýeterli etmäge oňyn täsirini ýetirýär.  

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň dürli pudaklaryna täze innowasion we şol sanda sanly tehnologiýalary ornaşdyryp, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna geçmek, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti, sazlaşykly işleýän elektron senagatyny döretmek, sanly aragatnaşyk babatynda şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudy aradan aýyrmak ýaly wezipeler orta çykýar.  

Amatlylyk, çaltlyk, tygşytlylyk ýaly düşünjeler bilen berk bagly bolan sanly ulgam adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýedir. Şoňa görä-de, döwletimizde sanly ulgamy ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen, 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy, durmuşyň ähli ulgamlaryna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna giň ýol açdy.  

Ýurdumyzda sanly ulgamy doly ornaşdyrmak maksady bilen, kanunçylyk binýady hem yzygiderli ösdürilýär. Häzirki wagtda döwrebap şähergurluşyk tejribesi esasynda ähli amatlyklara eýe bolan «akylly» öýler yzygiderli gurulýar. Arkadag şäheriniň tutuşlygyna «akylly» şäher konsepsiýasynda gurlandygynyň özi eýýäm uly ösüşleriň subutnamasydyr. 

Häzirki taryhy döwürde ylmy ösdürmek arkaly onuň hilini täze, has ýokary sepgitlere çykarmak ýurduň tehniki-ykdysady kuwwatyny berkitmekde, halkyň medeni derejesini hem-de maddy üpjünçiligini ýokarlandyrmakda uly ähmiýete eýedir. Ýurdumyzda ýaşlara ylym-bilim we terbiýe bermekde zerur bolan şertleriň ählisi döredilýär. Bu ugurda degişli Kanunlaryň kabul edilmegi ýurdumyzda ylmyň ygtybarly hukuk binýadyny emele getirdi. Diýarymyzyň ylym ulgamyny ösdürmegiň esasy nukdaýnazarlarynyň arasynda ylmy bäsleşikleriň hem uly ähmiýeti bar.  

Ýurdumyzyň geljegi bolan bagtyýar ýaşlarymyzyň döwrebap bilim almagy, şol bir wagtda, bilimlerini we ukyp-başarnyklaryny kämilleşdirmegi üçin döwletimiz tarapyndan ähli mümkinçilikler we şertler döredilýär.  

Adam hakdaky aladany döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry hökmünde kesgitleýän Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen işleri rowaç alsyn! 

Aýbölek NURSÄHEDOWA,

Aşgabat şäheriniň prokuraturasynyň baş derňew bölüminiň uly prokurory, 1-nji derejeli ýurist.

Türkmenistanyň ykdysady syýasaty ýurdumyzy innowasion esasda ösdürmäge, güýçli senagat kuwwatyny döretmäge, onuň pudaklaýyn düzümlerini giňeltmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazar düzümi bar bolan we durnukly ösüş depginini gazanmagy nazarlaýan ykdysadyýeti ýokary hilli, tapgyrlaýyn kemala getirmek bu syýasatyň esasy maksady bolup durýar. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» döwletimizi ählitaraplaýyn ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenip, ykdysady depgini hil taýdan täze derejä çykarmak we onuň ähli pudagynyň bäsleşige ukyplylygyny artdyrmak, sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça anyk wezipeler öňde goýuldy. 

Geljek ýedi ýylda döwletimizi ösdürmekde, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmekde strategik ähmiýete eýe bolan Prezident Maksatnamasynyň çäklerinde ýurdumyzyň sebitlerinde senagat toplumynyň ähli ulgamyna iri maýa goýumlary çekmegiň hasabyna gazhimiýa, energetika, dokma, senagat we gurluşyk serişdeleri pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak, sebitleriň ykdysadyýetine innowasion, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, gaýtadan işleýän senagaty mundan beýläk-de işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar. Ulag-logistika ulgamynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak, üstaşyr, şol sanda multimodal ýük gatnawlarynyň möçberlerini artdyrmak, welaýatlaryň çäklerinde oba hojalyk maksatly ýer gaznalaryny dolandyrmagy kämilleşdirmek, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen, oba hojalygyny we onuň bilen baglanyşykly pudaklary, maldarçylygy ösdürmek, öri meýdanlaryny giňeltmek, azyk harytlaryň önümçiligini ýokarlandyrmak ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda durýar.  

Maksatnama laýyklykda, ilatyň girdejilerini yzygiderli ýokarlandyrmak, durmuş pudaklarynda täze iş orunlaryny döretmek, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatyna edilýän hyzmatlaryň görnüşini hem-de hilini ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň sebitlerinde saglygy goraýyş edaralarynyň, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň, umumybilim edaralarynyň maddy üpjünçiligini berkitmek, suw, elektrik energiýasy, tebigy gaz bilen üpjünçilik ulgamlaryny düýpli abatlamak, täzelerini gurmak ýaly wezipeler ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezilýär. Şoňa görä-de, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow geçen ýylyň sentýabrynda geçirilen Döwlet Maslahatynda eden taryhy çykyşynda: «Geljek ýedi ýylda 278,9 milliard manatdan gowrak maýa goýumlary özleşdirip, ýurdumyzyň önümçilik kuwwatyny has-da pugtalandyrarys. Bu döwürde zähmet haklarynyň möçberlerini 1,8 esse artdyrarys. Ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda 30 müňe golaý goşmaça iş orunlaryny dörederis. Adam başyna düşýän ýaşaýyş jaýlarynyň umumy meýdanyny 102,2 göterim artdyrarys. Mekdebe çenli çagalar edaralarynyň 40-syny, orta mekdepleriň 54-sini, täze 4 sany ýokary hünär bilim edarasyny, 10 sany döwrebap hassahanany, 7 sany medeniýet öýüni, şol sanda 500-den gowrak täze önümçilik we durmuş maksatly binalardyr desgalary gurarys» diýip belledi. Bularyň ählisi bolsa, ilkinji nobatda, mähriban halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna, ýurdumyzyň kuwwatynyň has-da artdyrylmagyna gönükdirilendir. 

Ýeri gelende, «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyny» amala aşyrmagyň çäklerinde 2023-nji ýylyň 1-nji ýanwary ýagdaýyna görä, ýurdumyzda 74 sany hassahananyň, 148 saglyk öýüniň, 264 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edarasynyň, 258 sany umumybilim berýän orta mekdebiň, 76 medeniýet öýüniň, 115 sport mekdebiniň, 73 sany sport desgasynyň, Türkmenistan boýunça jemi dürli maksatly desgalaryň 1008-siniň gurlandygyny bellemek gerek. Bu ugurdaky işler sebitleriň öndüriji güýçleriniň ösüşine ýokary derejede täsirini ýetirip, Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň ýolunda möhüm ädimler boldy. 

Häzirki wagtda ýurdumyzda iň täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudagyny sanlylaşdyrmagyň we innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň, maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň esasynda täze ykdysady özgertmeler amala aşyrylýar. Munuň şeýledigini şu ýylyň geçen alty aýynda ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda gazanylan netijeleriň mysalynda-da aýdyň görmek bolýar. Şu ýylyň 14-nji iýulynda geçirilen Hökümetiň giňişleýin mejlisinde berlen hasabatlardan mälim bolşy ýaly, ýanwar — iýun aýlarynda jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgini üpjün edilip, bu görkeziji 6,2 göterim ýokarlandy. 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 6,2 göterim artdy. Şu ýylyň birinji ýarymy boýunça bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,3 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 8 göterim köpeldi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,9 göterim ýokarlandy. Aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary doly maliýeleşdirildi. 

2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, şu ýylyň birinji ýarymynyň jemleri boýunça maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi 24,6 göterim artdy we jemi içerki önümiň 16 göterimine deň boldy. Özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 49,4 göterimi önümçilik, 50,6 göterimi durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. 2023-nji ýylyň 1-nji iýuly ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň 82,3 kilometriniň, ýaşaýyş jaýlarynyň 244,4 müň inedördül metriniň, aragatnaşyk ulgamynyň 360,3 kilometriniň gurluşygy tamamlandy. Häzirki wagtda-da dürli medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalaryň gurluşygynda işler güýçli depginde dowam edýär. 

Oýlanyşykly ykdysady strategiýa laýyklykda, milli ykdysadyýetiň pudaklarynda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň ählisi Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň geljekki ösüşlere we halkymyzyň hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmaga tarap ýolda ynamly öňe barýandygyna şaýatlyk edýär. Döwlet maksatnamalarynda bellenen ähli çäreleriň üstünlikli amala aşyrylmagy ýakyn geljekde ýurdumyzda ýeterlik derejede ösen bazar amatlyklaryny kemala getirmäge, ählumumy ykdysady giňişlige doly goşulyşmaga, daşary söwda dolanyşygyny ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berer. 

Kakadurdy GAÝYPGULYÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň geňeşçisi.

Geçen aý netijeli halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda hem-de Watanymyzyň dünýädäki abraýyny has-da belende galdyrmakda aýratyn ähmiýete eýe bolan wakalar bilen ýurdumyzyň işjeň jemgyýetçilik-syýasy durmuşyna täze öwüşgin çaýdy. Bu döwürde geçirilen duşuşyklar we gepleşikler, forumlar, syýasy geňeşmeler, maslahatlar, sergiler ählumumy parahatçylygyň, abadançylygyň, ösüşiň bähbidine hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda möhüm ähmiýete eýe boldy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen alnyp barylýan «Açyk gapylar» syýasaty netijesinde, ýurdumyzyň ministrlikleri we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan guralýan çäreler Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň parahatçylyk döredijilik kuwwatynyň ýaýbaňlandyrylmagyna ýardam berýär. 

Türkmen wekiliýetiniň gatnaşmagynda 30-njy iýun — 4-nji iýul aralygynda Kanadanyň Wankuwer şäherinde geçirilen ÝHHG-niň Parlament Assambleýasynyň nobatdaky mejlisinde ýurdumyzyň parahatçylyk diplomatiýasyna, ykdysady hyzmatdaşlyga, medeni dialoga, ekologik durnuklylyga we terrorçylyga garşy göreş alyp barmaga ygrarlydygy bellenildi. Mejlisiň ahyrynda Wankuwer Jarnamasy kabul edildi. 

1-nji iýulda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde Birleşen Milletler Guramasynyň Senagat ösüşi boýunça guramasynyň Baş direktorynyň orunbasary Siýong Zou bilen gepleşikler geçirildi. Onuň dowamynda taraplar gurama bilen mundan beýläk-de özara hyzmatdaşlyk etmek, senagat pudagynda, energetika, ekologiýa, sanlylaşdyrma ulgamlarynda bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak meselelerini ara alyp maslahatlaşdylar. 

Arkadag şäheriniň birinji tapgyrynyň açylyş dabarasynyň çäklerinde birnäçe giň gerimli çäreler geçirildi. 1-nji iýulda Arkadag şäheriniň köpugurly hassahanasynda “Türkmenistanyň lukmanlarynyň jemgyýetçilik guramasy” atly halkara ylmy maslahat guraldy. Şol gün täze şäheriň oba hojalyk toplumynyň edara binasynda geçirilen “Arkadag şäheri — ahalteke bedewleriniň mekany” atly halkara maslahatyň gün tertibine atşynaslykda gazanylan üstünlikler we bu pudagy ösdürmek, netijeli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak bilen bagly meseleler girizildi. Şeýle hem şol gün futbol boýunça tälimçileriň halkara okuw maslahaty geçirildi. 

2-nji iýulda Arkadag şäheriniň Döwletmämmet Azady adyndaky kitaphanasynyň mejlisler zalynda “Arkadag şäheri — “akylly” we “ýaşyl” tehnologiýalar şäheri” atly halkara maslahat, 3-nji iýulda bolsa utgaşykly görnüşde “Arkadag şäheri — ekologiýa abadançylykly tebigatyň gözel ýeri” atly halkara maslahat guraldy. 4-nji iýulda gurluşyk toplumynyň edara binasynda “Arkadag şäheri — gurluşygyň we senagatyň beýik nusgasy” atly halkara maslahat geçirilip, ol täze şäheriň birinji tapgyrynyň ulanmaga berilmegi mynasybetli guralan halkara çäreleriň jemini jemledi. 

5-nji iýulda Daşary işler ministrliginde Beýik Britaniýanyň Daşary işler, Arkalaşyk we ösüş ministrliginiň döwlet sekretarynyň parlament işleri boýunça orunbasary Leo Doherti bilen geçirilen gepleşiklerde özara hyzmatdaşlygyň syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlary ýaly giň toplumyny özünde jemleýän möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Duşuşygyň netijeleri boýunça iki ýurduň daşary syýasat edaralarynyň arasynda meýiller barada Teswirnama gol çekildi. 

Şol gün paýtagtymyzdaky «Ýyldyz» myhmanhanasynda Merkezi Aziýada neşe serişdelerine garşy göreşmek maksatnamasynyň 7-nji tapgyrynyň ýolbaşçy toparynyň ikinji mejlisi geçirildi. Mejlise Merkezi Aziýa ýurtlarynyň döwlet edaralarynyň wekilleri, Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa ýurtlaryndaky wekilhanalarynyň, Ýewropanyň birnäçe institutlarynyň we ÝB-niň ugry boýunça alnyp barylýan maksatnamalaryň wekilleri gatnaşdy. 6-njy iýulda Merkezi Aziýada neşe serişdelerine garşy göreşmek maksatnamasynyň 7-nji tapgyrynyň ýolbaşçy toparynyň mejlisiniň çäklerinde «Çilim çekmegiň we alkogolly içgileri ulanmagyň öňüni almak boýunça Türkmenistanyň tejribesi» atly goşmaça mejlis geçirilip, onuň maksady ilatyň saglygyny goramak hem-de gowulandyrmak babatda täze mümkinçilikleri döretmek üçin gün tertibiniň ileri tutulýan meseleleri boýunça tejribe alyşmakdan ybarat boldy. 

7-nji iýulda Türkmenistanyň wekiliýeti ÝHHG-niň ýolbaşçylygynda Awstriýa Respublikasynyň Wena şäherinde howanyň üýtgemegi boýunça geçirilen ýokary derejeli maslahata gatnaşdy. Onuň gün tertibine howanyň üýtgemeginiň täsirlerini peseltmek, energiýa we serişde tygşytlaýjy tehnologiýalary ulanmak arkaly parnik gazlarynyň zyňyndylaryny durnuklylaşdyrmak boýunça çäreleri durmuşa geçirmek ýaly meseleler girizildi. 

8-nji iýulda Türkmenistanyň wekiliýeti Tailandyň Bangkok şäherinde geçirilen Aziýanyň Olimpiýa Geňeşiniň 42-nji Baş Assambleýasynyň işine gatnaşdy. 

10-njy iýulda ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynda Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň metbugat azatlygy boýunça wekili Tereza Ribeýro bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda bilelikde alnyp barylýan işleriň ugry, şol sanda ÝHHG-niň Aşgabatdaky merkezi bilen hyzmatdaşlygy giňeltmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Şeýle hem şol gün Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde türkmen halkynyň Milli Lideri, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly täze kitabynyň tanyşdyrylyş dabarasy boldy. Bu edebi-filosofik eser Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň ýeten belent sepgitleri, halkymyzyň müňýyllyklaryň dowamynda nesilden-nesle geçip gelýän ruhy-ahlak gymmatlyklary baradaky maglumatlary, şeýle hem awtoryň çuňňur manyly pikir-garaýyşlaryny özünde jemleýär. 

10-njy iýulda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň arasynda bolan telefon arkaly söhbetdeşligiň dowamynda strategik hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan döwletara gatnaşyklaryň däp bolan dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk, özara hormat goýmak häsiýetine eýedigi kanagatlanma bilen bellenildi. 

11-nji iýulda Daşary işler ministrliginde Ýaponiýanyň daşary işler ministriniň parlament işleri boýunça orunbasary Ýoşikawa Ýumi bilen geçirilen duşuşykda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlarda, abraýly halkara düzümleriň, ilkinji nobatda, BMG-niň çäklerinde türkmen-ýapon hyzmatdaşlygynyň ileri tutulýan ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Şol gün Türkmenistanda wodorod energetikasy pudagyny ösdürmek boýunça pudagara iş toparynyň 2-nji mejlisiniň dowamynda bu ugurda ileri tutulýan meseleleriň toplumyna, hususan-da, wodorod energetikasy ulgamynda halkara başlangyçlary durmuşa geçirmek, bu ugry ösdürmek babatda daşary ýurt tejribesini öwrenmek, ylmy binýady pugtalandyrmak we ýokary derejeli ugurdaş hünärmenleri taýýarlamak ýaly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. 

13-nji iýulda Daşary işler ministrliginde Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi A.Hameli bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň gün tertibinde duran meseleleriň giň ugry ara alnyp maslahatlaşyldy. 

15-nji iýulda Daşary işler ministrliginde Türkmenistanyň we Täjigistan Respublikasynyň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň arasynda geçirilen gepleşikleriň dowamynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlar boýunça döwletara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň möhümdigi bellenildi. 

17-nji iýulda türkmen wekiliýeti Nýu-Ýorkda “COVID-19-dan soň dikeldiş işini çaltlaşdyrmak we ähli derejede 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibiniň doly durmuşa geçirilmegi” ady bilen guralan Durnukly ösüş boýunça ýokary derejeli foruma gatnaşdy. Çykyş edenler Durnukly ösüş maksatlarynyň Türkmenistanyň orta we uzak möhletli durmuş-ykdysady maksatnamalaryna we strategiýalaryna ýokary derejede ornaşdyrylýandygyny bellediler. 

Şeýle hem şol gün BMG-niň ştab-kwartirasynda Durnukly ösüş boýunça ýokary derejeli forumyň çäklerinde Türkmenistanyň BMG-niň ýanyndaky hemişelik wekilhanasy tarapyndan “Durnukly şäher ulagy: BMG-niň Baş Assambleýasynyň Durnukly ulag boýunça ýokary derejeli maslahatyna taýýarlyk we Durnukly ösüş maksatlaryny (DÖM — 11) amala aşyrmakda Arkadag şäheriniň nusgasy” atly mowzuklaýyn çäre guraldy. Onuň dowamynda “akylly” şäher taslamasynyň Türkmenistanyň Hökümetiniň häzirki zaman şäher gurluşygy, öňdebaryjy usullary we tehnologiýalary ornaşdyrmak, saglygy goraýyş, sanly lukmançylyk, ekologik durnuklylygy pugtalandyrmak ulgamlarynda durmuşa geçirýän tagallalarynyň görkezijisi bolandygy nygtaldy. 

17 — 21-nji iýulda Türkmenistanyň wekiliýetiniň Koreýa Respublikasyna iş saparynyň dowamynda Koreýa Respublikasynyň Premýer-ministri Han Doksu, söwda, senagat we energetika ministri Li Çang Ýan, Koreýanyň Halkara söwda assosiasiýasynyň (KITA) prezidenti Kristofer Ku hem-de öňdebaryjy kompaniýalaryň we işewürlik toparlarynyň wekilleri bilen geçirilen duşuşyklarda syýasy, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda, parlamentara ugur boýunça türkmen-koreý hyzmatdaşlygynyň netijeli häsiýete eýedigi bellenildi. 

19-njy iýulda Daşary işler ministrliginde GDA-nyň Ýolçularynyň hökümetara geňeşiniň başlygy Buri Karimow bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda sebitdäki halkara ulag geçelgelerini ösdürmegiň geljegi, Türkmenistanyň ýol gurluşygy pudagyna innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmagyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem bu pudagyň maddy-tehniki binýadyny döwrebaplaşdyrmaga, giňeltmäge we içerki ulaglary birleşdirmek üçin täze ulag-aragatnaşyk torlaryny döretmäge gönükdirilen milli maksatnamalaryň, ýurdumyzda multimodal ulagyň sebitleýin utgaşdyrylmagyny üpjün edýän iri logistik merkezleriň döredilmeginiň ähmiýeti nygtaldy. 

20-nji iýulda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň, şeýle hem Mejlisiň Başlygy D.Gulmanowanyň Koreýa Respublikasynyň Milli Assambleýasynyň Başlygy Kim Çžin Pýo bilen bolan duşuşyklarynda parlamentara gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy we syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň geljekki ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. 

22-nji iýulda BMG-niň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň nobatdaky mejlisinde şu ýylyň alty aýynda topar tarapyndan ýerine ýetirilen işleriň jemleri, 2024-nji ýylda Aşgabatda Türkmenistanyň bu guramanyň düzümine girmeginiň 30 ýyllyk şanly senesine bagyşlanyp geçiriljek halkara maslahata taýýarlyk barada maglumat berildi. Şeýle hem ýurdumyzyň bu düzümiň iri bölümlerinde eýeleýän ornuny pugtalandyrmak, ylmy gatnaşyklary, sanly taslamalar boýunça gatnaşyklary giňeltmek, maglumatlary alyşmak ýaly wajyp meseleler boýunça pikir alşyldy. 

24-nji iýulda Daşary işler ministrliginde geçirilen Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukugy babatda halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmek boýunça pudagara toparyň nobatdaky mejlisinde toparyň şu ýylyň alty aýynda ýerine ýetiren işleriniň netijelerine seredildi hem-de ýakyn geljekde ýerine ýetirilmeli wezipeler kesgitlenildi. 

Şeýle-de şol gün türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň arasynda geçirilen telefon arkaly söhbetdeşlikde netijeli döwletara gatnaşyklaryň esasy ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. 

25-nji iýulda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde German ykdysadyýetiniň Gündogar komitetiniň Baş direktory Mihael Harms bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda söwda-ykdysady gatnaşyklarda, “ýaşyl” tehnologiýalarda, önümçilik pudagynda, energetika, oba we suw hojalygy, bilim ulgamlarynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösdürilýändigi bellenildi. 

29-njy iýulda Daşary işler ministrliginde geçirilen Türkmenistanyň Hazar deňziniň meseleleri boýunça pudagara toparynyň nobatdaky mejlisinde toparyň şu ýylyň birinji ýarymynda alyp baran işleriniň netijeleri ara alnyp maslahatlaşyldy, şeýle hem ýakyn geljek üçin anyk wezipeler kesgitlenildi. 

31-nji iýulda Hytaý Halk Respublikasynyň Kommunistik partiýasynyň Merkezi Komitetiniň agzasy, partiýanyň Sinhaý welaýat komitetiniň sekretary Çen Ganyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda türkmen-hytaý hyzmatdaşlygyny özara gyzyklanma bildirilýän ugurlar boýunça ösdürmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Ýurdumyzyň Daşary işler ministrliginde Tunis Respublikasynyň, Braziliýa Federatiw Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçileri bilen geçirilen duşuşyklaryň dowamynda döwletara gatnaşyklary, şeýle hem abraýly halkara düzümleriň çäklerindäki hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça pikir alşyldy. 

Şeýlelikde, milli, sebit we ählumumy ähmiýetli wakalara baý bolan iýul aýy Garaşsyz Watanymyzyň dünýä giňişliginde abraýynyň barha artýandygynyň, ähli gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen netijeli hem-de özara ynanyşykly gatnaşyklaryň ösdürilmegine ygrarly ýurdumyzyň daşary syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň subutnamasy boldy. 

(TDH)

XXI asyryň başyndan bäri dowam edýän sanly öwrülişik tutuşlygyna dünýä ykdysadyýetini hem, aýry-aýry ýurtlaryň hojalyklaryny hem çalt depginde özgerdýär. Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagynyň netijesinde önümçilige we durmuşyň dürli ugurlaryna tehnologik innowasiýalaryň ornaşdyrylyşy çaltlaşyp, olaryň ulanylyşynyň ýaýrawy giňeýär. Bu gezekki tehnologik öwrülişik ozalkylara garanyňda has ýokary tizlikli we giň gerimli bolup, ol jemgyýetiň syýasy, ykdysady we medeni ulgamlarynyň düýpli özgermegine getirýär. Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy işewürligiň kämilleşmegine, ýeňilleşmegine, görkezijileriň ýokarlanmagyna güýçli täsir edýän şertleriň biridir. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi hem ýurdumyzyň dünýäde öňdebaryjy orunlara çykmagyna, halkymyzyň ýaşaýyş şertleriniň ýokarlanmagyna ýardam berýär. 

«Sanly ykdysadyýet» diýen düşünje häzirki döwürde köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we işewürlik dünýäsinde giňden ara alnyp maslahatlaşylýan mowzuklaryň biridir. Öňdebaryjy ýurtlaryň we meşhur kompaniýalaryň ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryny, şol sanda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny ykdysadyýete ornaşdyrmagyň hasabyna uly öňegidişlikleri gazanmaklary munuň esasy sebäbi bolsa gerek. Bilermenler tarapyndan «maglumatlar jemgyýeti» diýlip atlandyrylýan häzirki döwürde ykdysadyýetde önümçilige garanyňda, hyzmatlar ulgamynyň paýy artýar. Şoňa görä-de, häzirki zaman ylmy maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň kämilleşdirilmegine, ýerine ýetirilýän hyzmatlary ýönekeýleşdirýän innowasiýalary ornaşdyrmaga uly ähmiýet berilýär. Internetiň ýüze çykmagy we onuň elýeterliliginiň artmagy bolsa maglumat öwrülişigini has-da çaltlandyryp, durmuşyň ähli ugurlary bilen birlikde, ykdysadyýeti hem özgertdi. 

Sanly ykdysadyýet, gysgaça aýdylanda, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryna daýanýan ykdysady işjeňligi aňladýar. Şeýle işjeňlik, esasan, ykdysadyýet bilen baglanyşykly bolsa-da, ol jemgyýetçilik gatnaşyklarynda, adamlaryň özüni alyp barşynda, dünýägaraýşynda özgerişlikleriň bolup geçmegi bilen hem häsiýetlendirilýär. Täze tehnikalara we tehnologiýalara islegiň barha artýan döwründe sanly ykdysadyýete ösüşiň esasy hereketlendiriji güýji hökmünde garalýar. Innowasion ykdysadyýetde önümçiligiň esasy şerti hökmünde sanly görnüşdäki maglumatlar çykyş edýär. Uly göwrümli maglumatlaryň gaýtadan işlenmegi, olaryň seljerilmeginiň netijeleriniň giňden ulanylmagy dürli önümçilikleriň, tehnologiýalaryň, enjamlaryň kämilleşdirilmegine hem-de harytlaryňdyr hyzmatlaryň saklanyşynyň we ýerlenilişiniň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagyna itergi berýär. 

Uzak geljegi nazarlaýan döwlet syýasaty sanly ykdysadyýeti üstünlikli ösdürmegiň esasy şertleriniň biridir. Sanly tehnologiýalara daýanýan ykdysadyýete geçmek kesgitli wagty, serişdeleri we innowasion tehnologiýalardan baş çykarýan hünärmenleri talap edýär. Şonuň üçinem, bu konsepsiýanyň ösdürilmegi üçin döwletiň we hususy işewürlik düzümleriniň ýakyndan hyzmatdaşlyk etmegi, zerur kanunçylyk we maddy-tehniki binýadyň döredilmegi, ylmyň gazananlarynyň jemgyýetçilik durmuşyna, önümçilige we hyzmatlar ulgamyna işjeň ornaşdyrylmagy möhüm ähmiýete eýe bolýar.  

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýete geçmek «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, tapgyrlaýyn esasda amala aşyrylýar. Häzirki wagtda bu konsepsiýanyň jemleýji — üçünji tapgyry durmuşa geçirilip, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna sanly ulgamy, innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, sanly hyzmatlaryň görnüşlerini köpeltmek, gerimini giňeltmek, hilini ýokarlandyrmak, howpsuzlygyny üpjün etmek, elektron senagaty döretmek bilen baglanyşykly maksatnamalaýyn işler durmuşa geçirilýär. Sanly ulgamyň mümkinçilikleri ähli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň işine yzygiderli ornaşdyrylýar. Sanly ykdysadyýetiň kanunçylyk binýadyny berkitmek, döwrebaplaşdyrmak maksady bilen, «Kiberhowpsuzlyk hakynda» hem-de «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edilen bolsa, ylym-bilim esasyny üpjün etmek üçin «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» hereket edýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň», «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasynyň kabul edilip, degişli Pudagara toparynyň döredilmegi ýurdumyzda ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak bilen baglanyşykly wezipä toplumlaýyn esasda çemeleşilýändigini görkezýär. 

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek, ilata sanly hyzmatlary hödürlemek boýunça işler bilen birlikde, olary dürli howplardan, töwekgelçiliklerden goramak wezipelerine-de aýratyn ähmiýet berilýär. Dünýä tejribesinde giňden ulanylýan QR-kod, ýagny dessin tassyklanýan kod arkaly hyzmatlary ornaşdyrmak, ilata köp görnüşli sanly hyzmatlary hödürlemekde adam şertini aradan aýyrmaga kömek berýän köpugurly «Bir penjire» ulgamyny ösdürmek ýaly işler munuň aýdyň mysallarydyr. Bu tehnologiýalar söwdanyň ösmegine, ýeňilleşmegine, wagtyň we çykdajylaryň tygşytlanmagyna, işewürler bilen döwlet edaralarynyň arasyndaky maglumat dolanyşygynyň çaltlanmagyna hem-de ýönekeýleşmegine ýardam berýär. 

Sanly ykdysadyýetiň mümkinçilikleri diňe bir döwlet we işewürlik düzümleri üçin uly bähbitleri hödürlemän, eýsem, adaty adamlaryň durmuş we iş şertlerini ýeňilleşdirmäge hem kömek edýär. Gündelik durmuşymyza yzygiderli ornaşdyrylýan elektron tölegler, onlaýn söwda, internet mahabatlandyrmasy, uzak aralykdan okuwlar, internet sergileri we beýlekiler sanlylaşdyrylan ykdysadyýetiň oňyn netijeleriniň diňe käbirleridir. Olar biziň gymmatly wagtymyzyň we serişdelerimiziň tygşytlanmagy, hyzmatlaryň tiz wagtda ýerine ýetirilmegi, kagyz resminamalaryň we maglumatlaryň elektron görnüşde saklanmagy ýaly amatlyklary döredýär. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Diýarymyzda sanly ulgamy ornaşdyrmagyň çäklerinde amala aşyrylýan giň gerimli özgerişlikler bilen baglylykda ykdysadyýetde täze pudaklar, bazarlar, dolandyryş usullary peýda bolýar. Ykdysadyýete innowasion tehnologiýalaryň mundan beýläk-de üstünlikli ornaşdyrylmagy raýatlarymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmakda, ýurdumyzyň çig mal, ylmy-tehniki we zähmet gorlaryny netijeli peýdalanmakda, halkymyzyň aň-paýhas kuwwatyny ösdürmekde täze mümkinçilikleri açýar. 

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Türkmen hem özbek halklary ýakyn dostlar, ynamdar goňşular hökmünde agzybir ýaşap, umumy maksada — agzybirlige, asudalyga, ösüş arkaly parahatçylyga gulluk edýärler. Türkmenistan bilen Özbegistanyň arasyndaky şu günki gatnaşyklaryň kökleri öz gözbaşyny irki döwürlerden alyp gaýdýar we ol birek-birege hormat goýmaga, ynsanperwerlige, ynama hem ygrara daýanýar. 

Döwletara hyzmatdaşlygyň, hoşniýetli goňşuçylygyň tarypy halklarymyzyň edebi-döredijilik dünýäsinde hem giňden beýanyny tapýar. Munuň şeýledigini türkmenistanly özbek şahyry Abdulwahid Saýitmedowyň goşgusy esasynda döredilen, Özbegistanda uly meşhurlyga eýe bolan «Dost-doganlyk mukamy» aýdymynyň mysalynda-da görmek bolýar. Bu aýdym Türkmenistanda ilkinji gezek 2022-nji ýylyň noýabr aýynda Daşoguz şäherinde geçirilen Türkmen-özbek halklarynyň dostluk festiwalynda ýaňlanypdy we festiwala gatnaşyjylaryň gyzgyn söýgüsine mynasyp bolupdy:  

 Iki dogan, iki il,
Bir-birine: «Agam!» diýr,
Bir-birine: «Dogan!» diýr,
Çagalarna: «Çagam!» diýr.
Bäş müň ýylmy, on müň ýyl?
Bir saçakdan tagam iýr.
Sen şeýle berkararsyň,
Özbek-türkmen dostlugy! 

Türkmenistan we Özbegistan Garaşsyzlyk ýyllarynda gatnaşyklaryny has-da ösdürip, strategik hyzmatdaşlara öwrüldiler. Bu ugurda amala aşyrylan işleriň barşynda dürli ýyllarda hyzmatdaşlygyň hukuk esasyny kesgitleýän taryhy resminamalaryň ençemesine gol çekildi. Bu bolsa halklarymyzy has-da jebisleşdirmek bilen birlikde, döwletara hyzmatdaşlygyň, iki ýurduň söwda dolanyşygynyň ösüşinde täze mümkinçilikleri açdy. Şeýlelikde, dili, dini, medeniýeti, däp-dessurlary, taryhy bir kökden gözbaş alýan iki goňşy halkyň, dostlukly döwletleriň gatnaşyklarynda täze tapgyr başlandy. Şu nukdaýnazardan, Türkmenistanyň strategik hyzmatdaşlarynyň biri bolan Özbegistan bilen häzirki wagtda durmuşa geçirilýän we täze derejä çykarylýan gatnaşyklar barada aýratyn durup geçmek möhümdir. 

Iki ýurduň barha berkeýän hyzmatdaşlygy ugurlaryň giň gerimini öz içine alýar. Şunda, esasan-da, syýasy, söwda-ykdysady, ylmy-tehniki, ulag-aragatnaşyk we medeni-ynsanperwer ulgamlarda täzeçe çemeleşmeler bar. Mundan başga-da, strategik hyzmatdaşlyk şertnama-hukuk jähetinden-de berkidilýär. Bu bolsa özara borçnamalary talabalaýyk ýerine ýetirmegiň ýokary jogapkärçiligine düşünmäge we olary üstünlikli amala aşyrmaga itergi berýär. Başga tarapdan, özara bähbitli hyzmatdaşlyk möhüm strategik meseleler boýunça ýeke-täk we dogry pikirleriň ýüze çykmagyna getirýär. Şunda, hususan-da, sebitiň ekologik ýagdaýyny gowulandyrmak, Merkezi Aziýanyň suw baýlyklaryndan tygşytly peýdalanmak, olary goramak, döwrebap ulag geçelgelerini döretmek ýaly meseleler esasy orny eýeleýär. Üns berýän bolsaňyz, iki ýurduň döwlet Baştutanlarynyň ýokary derejede geçirýän duşuşyklarynda we olaryň çäklerindäki giňişleýin düzümdäki gepleşiklerde gozgalýan wajyp meseleler gysga wagtyň dowamynda türkmen hem özbek halklarynyň durmuşynda aýdyň beýanyny tapýar.  

Iki ýurduň gatnaşyklarynyň ýokary derejä çykmagy Gahryman Arkadagymyzyň ady hem-de köpugurly tagallasy bilen aýrylmaz baglydyr. 2007 — 2022-nji ýyllarda birek-biregiňkä ýokary derejede özara döwlet, resmi we iş saparlarynyň 25-siniň guralandygy, şol saparlaryň her biriniň hem möhüm tagallalarydyr taslamalary, ylalaşyklary öz içine alandygy bu hakykaty şeksiz tassyklaýar.  

  Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň geçen ýylyň 14-15-nji iýulynda Özbegistan Respublikasyna amala aşyran döwlet sapary türkmen-özbek gatnaşyklaryny mundan beýläk-de işjeňleşdirmegiň täze tapgyrynyň başyny başlady. Özara düşünişmek we ynanyşmak ýagdaýynda geçen gepleşikleriň dowamynda ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmegiň, iki döwletiň durmuş-ykdysady ösüşiniň ileri tutulýan ugurlarynyň çäklerinde hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýydyr geljekki ugurlary bilen baglanyşykly meseleler öz beýanyny tapdy. Şunda Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki toparyň işi netijeli häsiýete eýedir. 

Goňşy hem dostlukly döwletleriň arasyndaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmekde işewürler toparlaryna aýratyn orun degişlidir. Munuň şeýledigini geçen ýylyň 13-nji iýulynda Buharada geçirilen birinji Türkmen-özbek sebit forumynyň, Işewürlik geňeşiniň nobatdaky mejlisiniň, aýry-aýry ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet, hususy düzümleriň wekilleriniň gatnaşmagynda guralan ikitaraplaýyn duşuşyklaryň netijeleri-de aýdyň görkezdi. Bu duşuşyklar ýurtlarymyzyň arasynda söwda dolanyşygyny has-da artdyrmaga, eksport-import gatnaşyklaryny kadalaşdyrmaga, bilelikdäki maýa goýumlary rowaçlandyrmaga hyzmat eder. Şunda Türkmenistan bilen Özbegistanyň ykdysady, eksport kuwwatyna aýratyn orun degişlidir. 

2022-nji ýylyň 21-nji oktýabrynda bolsa paýtagtymyzda Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň we ýurdumyza resmi sapar bilen gelen Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň arasynda gepleşikler geçirildi. Giň ugurlary öz içine alan gepleşikleriň netijeleri boýunça iki ýurduň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň arasynda ikitaraplaýyn resminamalaryň uly toplumyna gol çekildi. Iki ýurduň döwlet Baştutanlarynyň Türkmenistan bilen Özbegistan Respublikasynyň arasynda strategik hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak barada Jarnama gol çekmegi bolsa dostlukly gatnaşyklaryň täze belentlikleri nazarlaýandygyny alamatlandyrdy. Şol saparyň çäginde Aşgabatda “Daşkent” dynç alyş seýilgähiniň açylyş dabarasy boldy. 2018-nji ýylda bolsa özbek paýtagtynda “Aşgabat” seýilgähi açylypdy.  

Maglumatlara görä, 2022-nji ýylda türkmen-özbek söwda dolanyşygy, 2021-nji ýyldaka garanyňda 1,9 göterim ýokarlanyp, 926,3 million amerikan dollaryna barabar boldy. Elbetde, dünýäniň islendik döwleti bilen söwda dolanyşygyny ösdürmek ykdysady babatda oňyn görkezijilerden habar berýär. Şunda eksport-import gatnaşyklarynda eksportyň paýyny ýokary tutmak döwletiň ösüşi, onuň ykdysady kuwwatyny berkitmek üçin esasy şertleriň biri bolmagynda galýar. Şu babatdan alanyňda, 2022-nji ýylda Özbegistan bilen söwda dolanyşygynda Türkmenistanyň bu ýurda eden eksportynyň 731,5 million amerikan dollaryna barabar bolandygyny nygtamak zerur. Döwletimiziň goňşy ýurtdan eden importynyň ýyllyk möçberi bolsa 194,8 million amerikan dollaryna ýetipdir. 

Soňky ýyllarda söwda-ykdysady ugurda özara hyzmatdaşlyk hukuk nukdaýnazaryndan has-da berkidildi. Şonuň netijesinde, önüm öndürijilere ikitaraplaýyn ýardam we söwda pudagynda goldaw bermek üçin täze şertler döredildi. Türkmenistan bilen Özbegistan Respublikasynyň serhedinde Türkmen-özbek serhetýaka söwda zolagyny döretmek bilen baglanyşykly 2021-nji ýylyň 5-nji oktýabrynda gol çekilen hökümetara Ylalaşyk bolsa söwda-ykdysady hyzmatdaşlykda täze gözýetimleri açar. Ýakynda, has takygy, 21-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow degişli Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligine Daşoguz welaýatynyň Türkmen-özbek serhetýaka zolagynda Söwda merkeziniň taslamasyny düzmek hem-de ony ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyryp gurmak barada öz garamagyndaky Alyjylar jemgyýetleriniň birleşikleriniň merkezi dolandyryş edarasynyň abatlaýyş-gurluşyk bölümi bilen şertnamany, daşarky eltiji elektrik, aragatnaşyk we suw üpjünçiliginiň inženerçilik ulgamlaryny gurmak şertinde baglaşmaga ygtyýar berildi. Bu Söwda merkeziniň işe girizilmegi iki ýurduň işewürleriniňdir telekeçileriniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň berkemeginde, özara söwda dolanyşygynyň artmagynda, sebit bazarynyň deňagramlylygyny saklamakda hem-de heniz doly derejesinde ulanylmaýan mümkinçilikleriň herekete getirilmeginde ähmiýetli orny eýelär.  

Mahlasy, täze ösüş şertlerinde türkmen-özbek gatnaşyklarynyň taryhynda täze sahypalar açylýar. Bu bolsa iki doganlyk halkyň hem döwletiň rowaç geljeginiň bähbidine hyzmat edýär. 

Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».