Aşgabat, 4-nji iýul (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradowyň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda oba hojalyk toplumynda we welaýatlarda alnyp barylýan işler baradaky meselelere garalyp, öňde durýan wezipeleriň ýerine ýetirilişi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Döwlet Baştutanymyz maslahatyň gün tertibine geçip, Ahal welaýatynyň häkimi Ý.Gurbanowa söz berdi. Häkim sebitdäki möwsümleýin işler, galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işleriniň guralyşy, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyk alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk dowam etdirilýär. Şunuň bilen bir wagtda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk berjaý edilýär. Mundan başga-da, welaýatyň uzak ýaýlalaryndaky, düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek işleriniň guralyşy barada hasabat berildi. 

Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşy barada hem hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, şu günler gyzgalaňly dowam edýän galla oragy möwsüminiň depginini gowşatman, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary gaýgyrmaly däldigine ünsi çekdi. Bu babatda bugdaýy soňky dänesine çenli ýygnap almak üçin çäreler görülmelidir. Şonuň ýaly-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklar öz wagtynda geçirilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk alnyp barylmalydyr. 

Hormatly Prezidentimiz gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylmalydygy barada aýdyp, bu işleriň milli baýlygymyz bolan bu gymmatly ekiniň bol hasylyny almagy şertlendirýändigini nygtady. Şoňa görä-de, döwlet Baştutanymyz oňa örän jogapkärçilikli çemeleşmegi talap edip, bu ugurda birnäçe tabşyryklary berdi. Oba hojalyk önümlerini öndürijileriň öňünde durýan möhüm wezipeleriň biriniň halkymyzy özümizde öndürilýän ýeralma, gök-bakja we beýleki önümler bilen üpjün etmekden ybaratdygyna üns çekilip, bu babatda ýerine ýetirilýän işlere hem ählitaraplaýyn guramaçylykly çemeleşilmelidigi barada birnäçe görkezmeler berildi. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatyň uzak ýaýlalaryndaky we düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek işleriniň guralyşyna möhüm ähmiýet bermegiň zerurdygyny nygtap, bu ugurda haýal-ýagallyga ýol bermeli däldigini aýtdy. Hormatly Prezidentimiz şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny mundan beýläk-de berk gözegçilikde saklamak barada görkezme berdi. 

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklary wagtynda geçirmek, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini agrotehniki talaplara laýyklykda alyp barmak boýunça durmuşa geçirilýän işler hakynda hasabat berdi. Welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyk ýerine ýetirilýändigi, ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak ugrunda hemme çäreleriň görülýändigi barada aýdyldy. 

Şu günler günbatar sebitiň ekerançylyk meýdanlarynda gant şugundyryny ekmek işleri gyzgalaňly barýar. Bu ugurda agrotehniki kadalara laýyklykda, ähli zerur işler geçirilýär. Şeýle hem şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi maksat edinilýän medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işlerini bildirilýän talaplara laýyklykda, öz möhletinde ulanmaga tabşyrmak üçin zerur tagallalaryň edilýändigi aýdyldy. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, galla oragy möwsüminde öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň möhüm talapdygyny belledi. Şunuň bilen birlikde, tabşyrylan hasyl üçin daýhanlar bilen hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmegi esasy wezipe hökmünde kesgitlenildi. Orakdan boşan meýdanlarda bolsa sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk ýerine ýetirilmelidir. Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow welaýatyň çäklerinde gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda dowam edýän gurluşyk işlerini berk gözegçilikde saklamagyň möhümdigini aýdyp, olaryň bellenen möhletinde, ýokary hil derejesinde ulanmaga berilmegini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Soňra Daşoguz welaýatynyň häkimi N.Nazarmyradow sebitde işleriň ýagdaýy, galla oragyny toplumlaýyn guramak, şol sanda galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini agrotehniki kadalara laýyk alyp barmak, gowaça ideg etmek hem-de şaly meýdanlarynda ideg işleriniň depginlerini güýçlendirmek meseleleri boýunça alnyp barylýan çäreler barada hasabat berdi. Häkim welaýatda ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek, bu önümler bilen ilatymyzy doly üpjün etmek boýunça giň möçberli işleriň alnyp barylýandygy barada giňişleýin maglumat berdi. Şu ýyl sebitde gurlup ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda gurluşyk işleriniň depginini güýçlendirmek ugrunda zerur işler geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatda galla oragynyň ýokary guramaçylyk derejesinde tamamlanylmagynyň, tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmeginiň, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyklykda alnyp barylmagynyň möhüm talap bolup durýandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz sebitiň gowaça meýdanlarynda hatarara bejergini geçirmek, ösüş suwuny tutmak, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek işlerini talabalaýyk alyp barmagy tabşyrdy. Şeýle-de ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ýetişdirmek, zaýasyz ýygnap almak meselelerine aýratyn ähmiýet berilmelidir. Şol bir wagtyň özünde sebitiň şaly ekilen meýdanlarynda ideg işleri talabalaýyk ýola goýulmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatda gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalaryň gurluşyk işleriniň depginlerini ýokarlandyrmak, olary bellenen möhletlerde ulanmaga bermek meseleleriniň yzygiderli gözegçilikde saklanylmalydygyny aýtdy we bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýewiň hasabaty bilen dowam etdi. Häkim sebitde alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy, hususan-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, uzakda ýerleşen kabul ediş nokatlaryndaky galla hasylyny elewatorlara we ammarlara daşamak hem-de ýerleşdirmek işleriniň talabalaýyk guralyşy, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň agrotehniki talaplara laýyk alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Şeýle hem gowaça meýdanlarynda agrotehniki talaplara laýyk derejede ideg etmek işleriniň ýagdaýy barada aýdyldy. 

Häzirki wagtda welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynda ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň bol hasylyny ýetişdirmek, ýetişdirilen hasyly öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almak hem-de bazarlarda önüm bolçulygyny üpjün etmäge mynasyp goşant goşmak ugrunda amala aşyrylýan toplumlaýyn çäreler barada-da hasabat berildi. Welaýatyň şaly ekilen meýdanlarynda ideg işleri talabalaýyk dowam edýär. Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýagdaýy barada aýdyp, gurluşygyň ýokary hil derejesini üpjün etmek we olary bellenilen möhletlerde ulanmaga tabşyrmak ugrunda zerur işleriň geçirilýändigini habar berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, galla oragyny ýokary hilli we gysga möhletde tamamlamak, tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek, ýygnalan galla hasylyny talabalaýyk saklamak işleriniň wajypdygyna ünsi çekdi we bu babatda häkime birnäçe anyk görkezmeleri berdi. Şeýle-de orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyklykda geçirilmelidir. 

Döwlet Baştutanymyz gowaça we şaly ekilen meýdanlarda bu ekinlere talabalaýyk ideg edilmelidigini nygtady. Hormatly Prezidentimiz bu ugurdaky öňdebaryjy tejribäni nazara alyp hem-de halkymyzyň daýhançylyk däplerine laýyk ýola goýmak babatda anyk görkezmeleri berdi. Daýhan yhlasy bilen ösdürilip ýetişdirilen ýeralmany, gök we bakja ekinlerini öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almak, bazarlarda önüm bolçulygyny üpjün etmek wajypdyr. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz sebitiň uzak ýaýlalaryndaky, düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek meselelerini ylmy esasda öwrenmegi tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow welaýatda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalaryň gurluşyk işlerinde ýokary hil derejesiniň üpjün edilmelidigini belledi hem-de bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Mary welaýatynyň häkimi D.Annaberdiýew sebitde alnyp barylýan işler, hususan-da, galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işleriniň guralyşy, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň wagtynda geçirilişi, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň degişli talaplara laýyklykda alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk guralýar. Şunuň bilen bir wagtda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk berjaý edilýär. 

Mundan başga-da, ekerançylyk meýdanlarynda gant şugundyryny ekmek işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barlyşy barada hasabat berildi. Häkim şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň barşy barada-da hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, şu günler gyzgalaňly dowam edýän galla oragy möwsüminiň depginini gowşatman, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary gaýgyrmaly däldigini nygtady. Bu babatda bugdaýy soňky dänesine çenli ýygnap almak üçin ähli çäreler görülmelidir. Şonuň ýaly-da, döwlete tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen hasaplaşyklar öz wagtynda geçirilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. Orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyk alnyp barylmalydyr. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barylmalydygy barada aýdyp, munuň ähmiýetini nygtady. Döwlet Baştutanymyz oba hojalyk önümlerini öndürijileriň öňünde durýan möhüm wezipeleriň biriniň ilatymyzy özümizde öndürilýän ýeralma, gök-bakja we beýleki önümler bilen üpjün etmekden ybaratdygyna ünsi çekip, bu babatda ýerine ýetirilýän işlere ählitaraplaýyn guramaçylykly çemeleşilmelidigi barada birnäçe görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny berk gözegçilikde saklamak barada häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow ýurdumyzda oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Welaýatlarda galla hasylyny soňky dänesine çenli ýygnap almak işlerine uly üns berilýär. Döwlete tabşyrylan bugdaý hasyly üçin önüm öndürijiler bilen hasaplaşyklar wagtynda geçirilýär, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işleri agrotehniki talaplara laýyklykda dowam edýär. Sebitlerde gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyklykda geçirilýär. Şunuň bilen birlikde, welaýatlarda ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almaga möhüm ähmiýet berilýär. 

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň şaly meýdanlarynda agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ideg işleri dowam edýär. Şeýle-de Balkan we Mary welaýatlarynda gant şugundyrynyň ekişi batly depginde alnyp barylýar. 

Mundan başga-da, wise-premýer döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, suw serişdelerini rejeli peýdalanmak we ýurdumyzda suw üpjünçiligi boýunça işleriň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Şeýle hem welaýatlaryň uzak ýaýlalarynda, düzlüklerinde ekilýän ekinleri medeni zolaga geçirmek boýunça işleriň guralyşy barada giňişleýin habar berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatlarda gowaça agrotehniki kadalara laýyklykda ideg etmekde alnyp barylýan işlere nägilelik bildirdi hem-de bu işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Döwlet Baştutanymyz ekerançylygyň medeniýetini gowulandyrmak, işleriň netijeliligini gazanmak, ýer kadastryny taýýarlamak, tohumlaryň ýerli toprak-howa şertlerine laýyk gelýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini saýlamak, täzeçil tehnologiýalary ulanmak arkaly suwdan rejeli peýdalanmak boýunça teklipleri ýakyn wagtda taýýarlamak barada häkimlere anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz öňde goýulýan wezipeleriň möhüm ähmiýete eýedigine ünsi çekip, bu işleriň ýerine ýetirilmegine berk gözegçilik etmek barada wise-premýere tabşyryk berdi. 

Döwlet Baştutanymyz galla oragyny ýokary hilli we gysga möhletde üstünlikli tamamlamak, tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklary öz wagtynda geçirmek meseleleriniň yzygiderli gözegçilikde saklanmalydygyny aýtdy. Hormatly Prezidentimiz geljekki bol hasylyň düýbüni tutmak, orakdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini ýokary hilli geçirmek, welaýatlaryň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda alnyp barlyşyna gözegçilik etmek, ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak boýunça zerur tagallalaryň edilmelidigi barada degişli görkezmeleri berdi. 

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň şaly meýdanlarynda ideg etmek işleri, Balkan we Mary welaýatlarynda gant şugundyrynyň ekişi bildirilýän talaplara laýyklykda alnyp barylmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz suwy rejeli peýdalanmak meselelerine häzirki zaman ylmy we milli daýhançylyk däpleri esasynda çemeleşilmelidigini belledi hem-de suw üpjünçiligi babatda wise-premýere birnäçe anyk görkezmeleri berdi. Hormatly Prezidentimiz welaýatlaryň uzak ýaýlalaryndaky we düzlüklerindäki ekinleri medeni zolaga geçirmek, ekerançylygyň medeniýetini ýokarlandyrmak, topragyň hasyllylygyny artdyrmak, ekin dolanyşygyna geçmek bilen bagly işleri düýpli seljermek, bu ugurda häkimler bilen bilelikde anyk teklipleri taýýarlamak barada wise-premýere anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary hasabatyny dowam edip, Gazagystanyň bugdaýyny we un önümlerini Owganystana hem-de Owganystanyň üsti bilen beýleki ýurtlara ibermekde bilelikdäki hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça alnyp barylýan işler barada habar berdi. Hususan-da, Türkmenistanyň we Gazagystan Respublikasynyň gatnaşmagynda Mary welaýatynyň Serhetabat etrabyndaky “Çemenabat” maldarçylyk hojalygynda 100 müň tonna bugdaý saklamaga niýetlenen elewatory hem-de oňa gerek bolan haltalary öndürýän önümçiligi gurmak maksat edinilýär. Bu işleri paýly gatnaşyk esasynda amala aşyrmak meýilleşdirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz bu işleriň sebitiň ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmekde, şol sanda Owganystanyň ykdysady taýdan dikeldilmegine ýardam bermekde ähmiýetlidigini nygtap, hödürlenen teklibi içgin öwrenmek boýunça degişli işleri alyp barmagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň ilkinji nobatdaky talapdygyny aýdyp, olaryň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde, oba ilatynyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da gowulandyrmakda alnyp barylýan işlerde möhüm orun eýeleýändigini nygtady. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny tamamlap, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny we halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň, berkarar Watanymyzyň rowaçlygynyň bähbidine alyp barýan işlerinde üstünlikleri arzuw etdi.

III. AZERBAÝJAN 

 Hazaryň Azerbaýjan kenarynda Baku, Alýat, Dýubendi deňiz portlary bar.  

 Baku porty ýa-da Baku Halkara deňiz söwda porty Azerbaýjan Respublikasynyň Baku şäherinde ýerleşip, Hazar deňziniň kenaryndaky iri portlaryň biridir. Ol 1902-nji ýylda esaslandyrylýar. Port Demirgazyk — Günorta we Günbatar — Gündogar ulag geçelgeleriniň ugrunda ýerleşýär. Onuň terminallary arkaly Hazar deňziniň iri portlary bilen, Wolga — Don, Wolga — Baltika kanallarynyň üsti arkaly bolsa Gara, Ortaýer, Baltika, Demirgazyk deňizleriniň, şeýle hem Atlantik ummanyň portlary bilen deňiz söwda gatnaşyklary amala aşyrylýar. 2014-nji ýylyň oktýabryndan başlap, Baku — Türkmenbaşy aralygynda parom geçelgesi ýola goýuldy. 2015-nji ýylyň 18-nji martynda Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewiň Karary esasynda, Baku porty ýapyk paýdarlar jemgyýetine öwrüldi.  

Baku porty esasy ýük, konteýner, nebit, parom, ýolagçy terminallaryny özünde jemleýär. Port 17 sany gämi duralgasyna eýedir, olaryň 5-si çig nebite we nebit önümlerine, 10-sy agaç we beýleki ýüklere, 2-si ýolagçy daşamaga niýetlenendir. Port ýylyň dowamynda 10 million tonna guýulýan ýükleri we 9-10 million tonna çenli esasy ýükleri gaýtadan işlemäge ukyplydyr. Esasy ýük terminaly Bakuwyň merkezinde ýerleşip, ol umumy uzynlygy 866 metr we çuňlugy 7 metr bolan 6 sany duralgadan ybarat. Duralgalar güýçli port göterijileri bilen enjamlaşdyrylandyr. Konteýner terminaly ýylda 15 müňe çenli konteýneri kabul etmäge ukyplydyr. Baku portunyň söwdasynyň 35 göterimi Dýubendiniň nebitgaz terminaly arkaly amala aşyrylýar. Terminal 2 sany duralga eýe bolup, Apşeron ýarymadasynda iň iri terminal hasaplanýar. Parom terminaly Baku — Türkmenbaşy — Baku, Baku — Aktau — Baku, Baku — Eýranyň portlary — Baku ugurlary boýunça hyzmat edýär. Ýolagçy terminaly umumy uzynlygy 340 metr bolan 3 duralgadan ybarat bolup, Hazarýaka döwletleriň ýolagçy gämilerini kabul etmek üçin niýetlenendir. 

 2016-njy ýylyň 12-nji aprelinde Bakuwda Halkara Hazarüsti ulag konsorsiumyny döretmek barada ylalaşyga gol çekildi. 

Baku porty bilen Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň arasynda ýygjam hyzmatdaşlyk ýola goýlandyr. Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýewiň 2018-nji ýylyň noýabrynda ýurdumyza amala aşyran resmi sapary mahalynda, Türkmenistanyň Deňiz we derýa ulaglary döwlet gullugy bilen «Azerbaýjanyň Hazar deňiz gämiçiligi» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda deňiz söwda gämi gatnawyny ösdürmek hakynda Ylalaşyga, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen «Baku Halkara deňiz söwda porty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda maglumatlary awtomatlaşdyrylan usulda alyşmak hakynda Ylalaşyga, Türkmenistanyň Deňiz we derýa ulaglary döwlet gullugy bilen «Baku Halkara deňiz söwda porty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň arasynda Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň we Baku Halkara deňiz söwda portunyň arasynda ýük geçirmeleriniň mukdaryny artdyrmak hakynda Ylalaşyga, Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda iki ýurduň portlaryndan deňiz ulagy arkaly geçýän halkara gatnawlary ösdürmek hakynda Ylalaşyga gol çekilmegi bu iki Hazarýaka döwletiň portlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň geriminiň giňelmegine ýardam berdi. Mundan başga-da, Türkmenistanyň we Azerbaýjanyň arasynda geçirilýän harytlar we ulag serişdeleri babatda deslapky maglumatlary alyşmagy guramak, iki ýurduň çägi bilen halkara gatnawlara gatnaşyjylar üçin wiza düzgünlerini ýeňilleşdirmek, halkara awtomobil gatnawlaryny ösdürmek baradaky Ylalaşyklar, ulag babatda hyzmatdaşlyk etmegiň 2019 — 2022-nji ýyllar üçin hökümetara Maksatnamasy, 2019 — 2021-nji ýyllarda söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk hakynda hökümetara Maksatnama, uzak möhletli söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk hakynda, maýa goýumlary höweslendirmek we özara goramak hakynda, girdejiler we emläk üçin salgytlar babatda iki gezek salgyt salynmagyny aradan aýyrmak hakynda hökümetara Ylalaşyklar türkmen-azerbaýjan söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň has-da ösdürilmegine gönükdirilendir. Ulag, üstaşyr geçirmek we logistika meseleleri boýunça türkmen-azerbaýjan bilelikdäki toparyny döretmek hakynda Ylalaşyk iki ýurduň arasynda ulaglaryň dürli görnüşlerini ulanmak babatda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň guralyna öwrüldi. Türkmenbaşy we Baku portlarynyň arasynda ilkinji ýük gämi gatnawy 2019-njy ýylda ýola goýuldy. Üç ýylyň dowamynda iki tarapa 17,5 müň tonna konteýner daşaldy.  

Port infrastrukturasyny dolandyryş maksatnamasy boýunça hyzmatdaşlygyň çäginde Bakuwyň deňiz söwda porty we Merkezi Aziýanyň deňiz menzilleri öz maglumat ulgamlaryny bir bitewi platformada birleşdirýärler. Häzirki wagtda türkmen tarapy hem-de Aktau porty bilen bu ugurda depginli işler alnyp barylýar. Merkezi Aziýa ýurtlaryndan başga-da, günbatar portlar bilen maglumat ulgamlaryny birleşdirmek meýilleşdirilýär. Ýük awtoulaglary üçin eýýäm serhet we gümrük barlagyny geçirmegiň aňsatlaşdyrylan görnüşi hereket edýär. Şuňa meňzeş işler demir ýollarda-da alnyp barylýar. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi ulag serişdesiniň serhet nokadynda bolýan wagtyny tygşytlamaga, gelýän ulagyň hem-de ýüküň görnüşi, onuň indiki ugry barada we başga-da birnäçe maglumatlary öz wagtynda almaga mümkinçilik berer. 

Azerbaýjanyň Baku portunyň üsti bilen 2021-nji ýylda Baku — Türkmenbaşy — Baku ugry boýunça 23 müň 476 ýük awtoulagy daşaldy. Baku portunyň ýük dolanyşygy 5 million 600 müň tonna barabar bolup, üstaşyr daşalan ýükleriň paýy 5 million 100 müň tonnadan gowrak ýa-da umumy ýük dolanyşygynyň 92,7 göterimini düzdi. Baku — Kuryk — Baku ugry boýunça 15 müň 955 (40,5 göterim) ýük awtoulagy daşaldy. Şeýlelikde, geçen ýyl Türkmenistan Baku — Tbilisi — Kars demir ýoly boýunça ýükleri gatnatmakda Gazagystandan, Hytaýdan soň 3-nji orny eýeledi. Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen Baku portunyň arasynda 2022-nji ýylyň başynda iki ýük gämisiniň gatnawy ýola goýuldy. Onuň maksady Hazar deňzindäki Hytaý — Ýewropa geçelgesiniň ikinji böleginde ulag aragatnaşygyny ýokarlandyrmakdan ybaratdyr. Azerbaýjanly bilermenler Baku porty arkaly Azerbaýjanyň üstaşyr ulag mümkinçilikleri ýerlikli peýdalanylanda, onuň çäginiň Sues kanalyna alternatiwa bolup biljekdigini nygtaýarlar. 

 Alýat porty Bakuwyň 70 kilometr günorta-günbatarynda, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen bir parallelde ýerleşen täze deňiz portudyr. 2014-nji ýylda Alýatda Baku portunyň parom terminaly gurulýar. 2017-nji ýylyň martyndan Gazagystana tarap, Alýat — Aktau aralygynda parom gatnawy hereket edip başlady. Port 2018-nji ýylyň 14-nji maýynda açylyp ulanmaga berildi. Alýat «ýaşyl» port derejesini alandyr. Onuň çägi 2016-njy ýylda erkin söwda zolagyna öwrüldi. 

Alýat porty TRACECA we Demirgazyk — Günorta halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň çatrygynda ýerleşip, günbatarda Türkiýe we Ýewropa, demirgazykda Russiýa, günortada Eýran hem-de Hindistan bilen baglanyşdyrýan möhüm ulag geçelgesiniň bir bölegidir. 2007-nji ýylda düýbi tutulan Alýat portunyň ýük dolanyşygynda deslapky tapgyrda 10 million tonna, geljekde 17 million tonna, ahyrky netijede bolsa 25 million tonna ýük, şol sanda 1 million konteýner ibermek mümkinçiligi göz öňünde tutulandyr.  

2019-njy ýylyň 16-njy oktýabrynda Bakuwdaky täze port Deňiz portlarynyň Ýewropa guramasy tarapyndan PERS ekologik standartynyň «EcoPorts» güwänamasyna mynasyp boldy we Hazarýaka sebitde ilkinji bolup «ýaşyl» port derejesini aldy. 

Bakuwdaky Alýat portunda Türkmenistandan baran ýükler üçin ýörite ýer taýýarlanandyr. «Şoňa görä-de, biz Gündogar — Günbatar, Günbatar — Gündogar ugurlary boýunça döwletlerimiziň arasynda üstaşyr gatnawlaryň artýandygyny göreris» diýip, Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýew 2018-nji ýylyň noýabrynda Türkmenistana resmi sapary mahalynda nygtady.  

 Dýubendi porty — Bakuwyň 50 kilometr demirgazyk-gündogarynda ýerleşen Hazarýaka port. Onuň golaýynda Bakuwyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlaryny Gruziýanyň magistral demir ýollaryna birikdirýän nebit geçirijileriniň terminallary bar. 

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

29-njy iýunda türkmen paýtagtynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklygynda üstünlikli geçirilen altynjy Hazar sammiti 2022-nji ýylyň esasy syýasy wakalarynyň biri boldy. Geosyýasy we geoykdysady taýdan möhüm orny eýeleýän Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň ýokary derejedäki duşuşygy dünýäniň habar beriş serişdeleriniň ünsüni özüne çekdi. 

20 ýyldan soňra Aşgabatda ýene-de geçirilen sammit maslahatlaşmaga teklip edilen meseleleriň hem-de iň ýokary derejedäki köptaraplaýyn gepleşikleriň syýasy taýdan wajyplygy nazara alnyp, entek öz işine başlamanka, žurnalistler tarapyndan dünýä derejesinde ähmiýetli wakalaryň hataryna girizildi. Iri halkara habarlar agentlikleri, maglumat-seljeriş portallary, teleýaýlymlar we köp sanly internet serişdeleri bu forumy hem-de onuň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklary beýan etdiler, sammite gatnaşyjy ýurtlaryň Baştutanlarynyň çykyşlaryny, olaryň öňe süren tekliplerini, köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň geljegini teswirlediler. 

Türkmen paýtagtynda geçirilen sammit baradaky habary ilkinjiler bolup, Russiýanyň “TASS” we “PИA Новости”, Türkiýäniň “Anadolu”, Eýranyň “IRNA”, “Mehrnews” habarlar agentlikleri, “BRICS” ýurtlarynyň “TV BRICS” halkara media ulgamy, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň, Azerbaýjanyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri habar berdiler hem-de Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň, Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewiň, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisiniň, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň gatnaşmagynda geçirilen forumyň ýokary derejesini nygtadylar. 

Altynjy Hazar sammitiniň gün tertibine girizilen möhüm meseleler köp sanly daşary ýurt neşirleriniň üns merkezinde boldy. Russiýanyň vesti.ru elektron gazeti Hazarýaka döwletleriň Liderleriniň ýakynlaşmak, ilkinji nobatda, senagat we ýokary tehnologiýalar ulgamlarynda ýakynlaşmak barada ylalaşandyklaryny habar berdi. Şunda bäş ýurduň ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň hem-de Hazar deňzindäki adatdan daşary ýagdaýlara, adamlaryň ýaşaýşyna we abadançylygyna ýaramaz täsir edýän tebigy hem-de tehnogen hadysalara garşy durmakda hyzmatdaşlygy giňeltmegiň zerurdygy bellenildi. 

Russiýanyň “TASS” döwlet federal habarlar agentligi öz sahypalarynda forumda deňziň ekoulgamyny gorap saklamak boýunça has netijeli işleri geçirmek üçin degişli şertnama-hukuk binýadyny döretmek işini çaltlandyrmagyň möhümdiginiň nygtalandygyny beýan etdi. 

Italiýanyň “Agenparl” metbugat agentligi Russiýanyň, Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň we Türkmenistanyň Prezidentleriniň Hazar deňzinde dürli ulgamlarda hyzmatdaşlygyň möhüm meselelerini, şeýle-de Hazarýaka ýurtlaryň Baştutanlarynyň öňki duşuşyklarynda kabul edilen çözgütleriň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşýandyklaryny habar berdi. Ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilen işleriň netijesinde, ähli isleg bildirenler üçin forumyň işi baradaky maglumatlary açyk görnüşde almaga mümkinçilik döredildi. Sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly gatnaşyjylaryň hemmesiniň çykyşlary birnäçe daşary ýurt teleýaýlymlarynda göni ýaýlymda görkezildi. 

Ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri foto we wideo reportažlaryny wakanyň geçýän ýerinde taýýarladylar. Köp sanly žurnalistleriň netijeli işlemegi üçin “Arçabil” myhmanhanasynda döwrebap kompýuterlerdir tehnikalar, aragatnaşyk serişdeleri bilen üpjün edilen giň metbugat zaly berildi. 

Dünýä metbugaty Aşgabat duşuşygyna gatnaşyjy ýurtlaryň ynanyşmak we özara hormat goýmak ýörelgelerine esaslanýan hyzmatdaşlygy esasy ugurlar boýunça mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýändiklerini bütin aýdyňlygy bilen görkezendigini belledi. Bu döredijilikli hem-de oňyn garaýyşlar döwlet Baştutanlarynyň açyklyk, dostluk ýagdaýynda geçen duşuşyklarynda, sammitiň jemlerinde we onuň çäklerinde gazanylan ylalaşyklarda öz beýanyny tapdy. 

Metbugatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň çykyşyna, şeýle-de ileri tutulýan ugurlarda sebit hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmek boýunça tekliplerine uly üns berilmegi tötänden däldir. Döwlet Baştutanymyzyň çykyşyndan bölekler tutuş dünýäde millionlarça okyjysy bolan esasy habarlar agentlikleriniň sahypalarynda, meşhur internet saýtlarynda çap edildi. 

Türkmenistanyň häzirki döwürde ählumumy ykdysady ösüşiň kesgitleýji şerti hökmünde çykyş edýän ulag we energetika ulgamlarynda Hazarýaka döwletleriň özara hyzmatdaşlygyny ösdürmegi ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezendigi nygtaldy. “Ilkinji nobatda, gürrüň Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesini gurmak barada barýar. Munuň özi Sankt-Peterburgdan Eýranyň we Hindistanyň portlaryna çenli baryp ýetýän, uzynlygy 7200 kilometr bolan ulag geçelgesiniň ägirt uly taslamasydyr” diýip, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri bellediler. Geçen ýyl güýje giren Hazarýaka döwletleriniň arasynda ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ylalaşyk bu ulag geçelgesiniň ýakyn wagtda işe girizilmegine ýardam bermelidir. Ol Hazar deňzi sebitini iri logistik merkeze öwürmäge gönükdirilendir. 

Metbugat sahypalarynda Tähranda, Bakuwda, Astrahanda we Aktauda geçirilen sammitleriň sebitde özara gatnaşyklaryň kemala gelmegine saldamly goşant goşan bäş ýurduň bilelikdäki işlerine kuwwatly itergi berendigi aýdylýar. “Şunuň bilen birlikde, Hazarda ulag, balyk awlamak, gämiçilik, biologik serişdeleri aýawly saklamak, ekologik howpsuzlyk, adatdan daşary ýagdaýlaryň öňüni almak we olary aradan aýyrmak ulgamlarynda, beýleki ugurlarda hyzmatdaşlyk boýunça pudaklaýyn ylalaşyklaryň ençemesiniň üstünde işlenildi we bu iş dowam etdirilýär. Bularyň ählisi häzirki wagtda biziň gatnaşyklarymyzyň hil taýdan anyk häsiýete eýe bolmagyna, maksadalaýyk, yzygiderli, netijeli ösmegine ýardam etdi. Biz netijeli we birek-birege hormat goýmak esasyndaky gatnaşyklary alyp barýarys. Ol Hazar meselesiniň dürli ugurlaryny — syýasy, ykdysady, söwda, ekologik, ynsanperwer gatnaşyklary öz içine alýar” diýip, döwlet Baştutanymyz sammitdäki çykyşynda nygtady. 

Meşhur elektron neşirler Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň maglumatlaryna salgylanmak bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Hazar deňzi sebitinde berk, uzak möhletli hem-de bitewi howpsuzlygyň üpjün edilmegini bäştaraplaýyn hyzmatdaşlygyň üstünlikli bolmagynyň baş şerti we esasy wezipesi hökmünde kesgitländigini ýazdylar. 

“Hazar sebitiniň parahatçylyk we ösüş üçin howplardan azat bolan durnuklylyk we ynanyşmak zolagy bolmagynda galmagy üçin terrorçylyga, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna, guramaçylykly jenaýatçylyga garşy bilelikdäki tagallalar edilmelidir” diýip, daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri öz sahypalarynda döwlet Baştutanymyzyň sözlerini getirdiler. 

Iri sebit neşirleri milli habarlar agentlikleriniň maglumatlaryna salgylanmak bilen, duşuşyga gatnaşyjylaryň medeni-ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň ähmiýetini aýratyn nygtandyklaryny habar berdiler. Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri Hazarýaka ýurtlaryň sebit hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine oňyn täsirini belläp, özara gatnaşyklaryň özboluşly köpýyllyk tejribesiniň medeni-ynsanperwer gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga ýardam berjekdigini beýan etdiler. 

“МИР” döwletara teleradiokompaniýasynyň meşhur serişdeleri — “МИР 24” teleýaýlymy hem-de maglumat-seljeriş internet portaly, sng. today, centralasia.news saýtlary Aşgabat sammitiniň işi, onda beýan edilen teklipler hem-de forumyň çäklerinde geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklar barada giňişleýin maglumatlary berdiler. 

Daşary ýurt media serişdeleriniň wekilleriniň habar bermeklerine görä, Türkmenistanyň Prezidenti forumda daşary işler ministrleriniň derejesindäki hyzmatdaşlygy giňeltmek, telekeçiligiň öňünden zerur bolmadyk, könelişen päsgelçilikleri aýyrmak, Hazarýaka ýurtlaryň maksatlaýyn işewürlik forumlaryny ýola goýmak, degişli döwletleriň işewürlik hyzmatdaşlygynyň Geňeşini döretmek, medeniýet ulgamynda hyzmatdaşlyk baradaky Ylalaşygy işläp taýýarlamak, sebitde syýahatçylyk pudagyny, şol sanda gämide gezelençler arkaly syýahatçylygy ösdürmek babatda möhüm başlangyçlary öňe sürdi. 

Azerbaýjanyň “Report” habarlar agentligi hem öz okyjylaryny Aşgabatdaky wakalar bilen dessin tanyşdyryp, forumyň dostlukly döwletleriň özara hormat goýmak, birek-biregiň bähbitlerini nazara almak esasyndaky hyzmatdaşlygyny ösdürmäge gönükdirilendigini belledi. Özara bähbitli hyzmatdaşlyk üçin amatly şertleri döretmek, maýa goýum ýagdaýyny gowulandyrmak, ygtybarly hem-de howpsuz aragatnaşyk ulgamyny döretmek, ýokary düşewüntli, ekologik taýdan arassa tehnologiýalary ornaşdyrmak Hazarýaka döwletleriň esasy ileri tutulýan ugurlary bolmagynda galýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça bilelikdäki işiň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilen Hazar deňzinde ylmy barlaglary geçirmek hakynda Ylalaşygy işläp taýýarlamak boýunça başlangyjy dünýä jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döretdi. Türkmenistanyň bu ugurda garaýyşlary anyk kesgitlenendir: ähli ykdysady we önümçilik işleri deňziň ekologik howpsuzlygyna hem-de tebigaty goraýyş ulgamyndaky ykrar edilen dünýä ölçeglerine laýyk gelmelidir. 

“Türkmenistan eýýäm Hazaryň baý tebigy serişdeleriniň rejeli ulanylmagyny üpjün etmek boýunça tebigaty goraýyş çäreleriniň toplumy hökmünde täze Hazar ekologiýa maksatnamasyny döretmek pikiri bilen çykyş etdi. Biz şu mesele boýunça işjeň gepleşikleri dowam etdirmäge taýýardyrys hem-de Hazarýaka ýurtlaryň hemmetaraplaýyn goldawyna umyt edýäris” diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. 

“Eýran-türkmen gatnaşyklary hoşniýetli goňşuçylyk hem-de özara ynanyşmak ýörelgeleri esasynda okgunly ösdürilýär” diýip, “IRNA” habarlar agentligi öz sahypalarynda ýazýar. 

Gazagystanyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň habar bermeklerine görä, Prezident Kasym-Žomart Tokaýew häzirki wagtda, däp bolan logistik zynjyrlaryň bozulýan ýagdaýynda Ýewropany, Merkezi Aziýany we Hytaýy birleşdirýän üstaşyr geçelgeleriň ösdürilmegi üçin Hazarüsti halkara ugruň ornunyň has-da artýandygyny belledi. 

“Euronews” habarlar teleýaýlymy bäş ýurduň Liderleriniň jemleýji Beýanaty kabul edendiklerini we onda sebitiň serişdelerini Hazarýaka ýurtlaryň hoşniýetli goňşuçylyk, dostluk ýörelgeleri esasynda, parahatçylykly maksatlarda ulanjakdyklary barada aýdylýandygyny habar berdi. 

“Türkmenistan umumyhazar gepleşiklerine işjeň gatnaşmak bilen, bu işe mundan beýläk-de öz goşandyny goşmaga, ähli meselelere gyzyklanma bildirip, ara alyp maslahatlaşmaga we olar boýunça ylalaşykly çözgütleri tapmaga taýýardyr. Biziň ýapyk ýa-da oňaýsyz meselelerimiz ýokdur, biz hyzmatdaşlarymyz bilen bilelikde geljekki ylalaşyklary gazanmaga, Hazar gün tertibiniň anyk ugurlary boýunça özara gatnaşyklara taýýardyrys” diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

“Biziň duşuşyklarymyzyň hoşniýetlilik, özara ynanyşmak ýagdaýynda geçýändigini aýratyn nygtasym gelýär. Hazarýaka döwletleriň sammitleri sebit we dünýä syýasatynyň anyk hem-de täsirli şertine öwrüldi, olaryň diňe bir gatnaşyjylar üçin däl, eýsem, beýleki ýurtlar üçin hem wajypdygy äşgärdir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň aýdan sözleri ählumumy maglumat torundaky köp sanly teswirlerde getirildi. 

Şeýlelikde, ýokary derejede geçirilen altynjy Hazar sammiti bar bolan meseleleri we bilelikdäki kuwwaty netijeli peýdalanmagyň ýollaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin möhüm çäre boldy hem-de Hazarýaka ýurtlaryň hyzmatdaşlygyny hil taýdan täze derejä çykarmaga itergi berdi. 

(TDH)

Ekologik howpsuzlygyň üpjün edilmegi hereket edýän önümçilikleriň daşky gurşawa bölüp çykarýan zyýanly galyndylary bilen hem baglydyr. Şonuň üçin-de ýurdumyzda hereket edýän zawod-fabrikleriň ekologik taýdan oňaýly bolmagyna aýratyn üns berilýär. 

Hereket edýän önümçilikler köpugurlylygy bilen tapawutlanyp, olaryň agramly bölegi senagat pudagyna degişlidir. Senagat pudagyndaky önümçiliklerde öndürilýän önümleriň bir bölegi gurluşyk materiallarydyr. Şolaryň arasynda sement önümçiligine aýratyn orun degişlidir. Ýurdumyzyň gurluşyk meýdançasyna öwrülmegi bilen, semente bolan talaplar hem artdy. Ylmy maglumatlara görä, köp mukdarda, ýagny 1 tonna sement öndürilende, takmynan, 0,7 tonna kömürturşy gazy bölünip çykýar. Diýmek, bu önümçiligiň ekologiýasyny gowulandyrmak has-da derwaýys meseleleriň biridir. Şeýle ýagdaý nazara alnyp, TYA-nyň Himiýa institutynda bu ugurdan degişli ylmy-amaly barlaglar geçirilip, oňyn netijeler alyndy. Bu işde, ilki bilen, sement önümçiliginde daşky gurşawa bölünip çykýan kömürturşy gazynyň iki çeşmesi ýüze çykaryldy. Birinjisi, klinker almak üçin çig mal garyndysy 900 — 950°C gyzdyrylyp, kalsinasiýa prosesi geçirilende emele gelýär. Has takygy, şeýle ýagdaý çig mal garyndysynyň, takmynan, 80 göterimini düzýän hek daşynyň, ýagny kalsiý karbonatynyň 900 — 950 dereje gyzgynlykda dargamagy bilen bolup geçýär. Kalsiý karbonatynyň 44 göterimi kömürturşy gazydyr. Çig mal garyndysynyň bolsa, takmynan, 80 göterimi hek daşydyr. 

  Sement önümçiligindäki kömürturşy gazynyň emele gelmeginiň ikinji çeşmesi klinker pejini 1400 — 1500°C temperaturada gyzdyrmak üçin ulanylýan ýangyjyň ýakylmagydyr. Ýurdumyzdaky sement zawodlarynda ýangyç hökmünde tebigy gaz ulanylýar. Tebigy gazyň himiki düzümi, esasan, metandan ybarat bolup, ol ýananda emele gelýän önümiň biri kömürturşy gazydyr. Has anygy, şunda kömürturşy gazy sarp edilýän tebigy gazyň göwrüm mukdaryna barabar bolan göwrümde emele gelýär. 

Şeýlelikde, çeşmeleriň ikisiniň hem klinker taýýarlananda ulanylýan çig mallardan we tebigy gazdan emele gelýändigi kesgitlenildi. Diýmek, önümçiligiň ekologik oňaýlylygyny üpjün etmek üçin öndürilýän önümiň bir birligine sarp edilýän çig mallary we ýangyjy azaltmagyň üstünde degişli işleri geçirmek maksadalaýykdyr. Elbetde, bu ugurda sarp edilýän maddy we energiýa serişdelerini tygşytlamagyň netijeli ugurlarynyň biri-de mineral goşundyly sement önümçiligini ýola goýmakdyr. Şunda sement klinkerine pussolan magdanlary görnüşindäki mineral goşundylar bilelikde owradylyp goşulsa, has uly netijeleri gazanyp bolýandygy ylmy çeşmelerde aýratyn bellenilýär. 

Ýurdumyzda hereket edýän sement zawodlarynda mineral goşundyly sementi öndürmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça geçirilen ylmy-amaly barlaglaryň netijesinde döwlet standartyna laýyklykda, ýerli çig mallaryň esasynda 20 göterim goşundyly sementi öndürip boljakdygy ýüze çykarylyp, bu eýýäm önümçilige ornaşdyryldy. Şeýle hem adaty portland sementiniň maddy balansyndan ugur alyp, 1 tonna 20 göterim mineral goşundyly sement öndürmek üçin sarp edilýän maddy we energiýa serişdeleri boýunça hasaplamalar geçirilip, şunda 20 göterim mineral goşundyly sement öndürilende, maddy we ýangyç-energetika serişdeleriniň tygşytlanylyşy aýratyn bellemäge degişlidir. Netijede, 20 göterim mineral goşundyly sement öndürilende, sementiň her tonnasynda 142,4 kg kömürturşy gazynyň daşky gurşawa bölünip çykmagynyň öňüni alyp boljakdygy anyklanyldy. Ylmy barlaglaryň önümçilige ornaşdyrylmagy ekologik abadançylygy üpjün etmekdäki köpugurly tagallalara mynasyp goşant bolar. 

Rejepnur NURBERDIÝEW,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Himiýa institutynyň senagat himiýasy barlaghanasynyň müdiri, himiýa ylymlarynyň kandidaty.

2022-nji ýylyň 3-6-njy iýuly aralygynda Şweýsariýa Konfederasiýasy Bad-Ragas şäherinde Halkara pul gaznasynyň we Bütindünýä Bankynyň wekilçilik toparynyň esaslandyryjy ýurtlarynyň wekilleriniň (Azerbaýjan Respublikasy, Gyrgyz  Respublikasy, Gazagystan  Respublikasy, Polşa, Serbiýa, Täjigistan Respublikasy, Türkmenistan, Özbegistan Respublikasy, Şweýsariýa Konfederasiýasy) gatnaşmagynda, onuň döredilmeginiň 30 ýyllygy mynasybetli dabaraly duşuşygy geçirilýär.

Bu çärä Türkmen tarapyndan Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň we Türkmenistanyň Merkezi bankynyň wekillerinden ybarat bolan türkmen wekilýeti gatnaşýar.

Çäräniň çäklerinde 3-nji iýulda birnäçe, ýagny Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti Anna Býerde, Halkara pul gaznasynyň dolandyryjy müdiri Kristalina Georgiýewa, Şweýsariýanyň Maliýe ministri Ueli Mau rer we Şweýsariýanyň Merkezi bankynyň başlygy Tomas Ýork bilen duşuşyklar geçirildi.

Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti Anna Býerde bilen bolan duşuşykda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi bilen durmuşa geçirilýän «Сovid-19-a garşy hereket etmek» taslamasynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Bütindünýä banky tarapyndan taslamany durmuşa geçirmegiň oňyn ösüşi bellenip geçildi we häzirki wagtda geçirilen birinji tranşyň 70 göteriminiň uly böleginiň özleşdirilendigi bellenildi. Bütindünýä bankynyň wise-prezidenti bu karz boýunça göterimleriň öz wagtynda tölenmegini hem belläp geçdi. Şeýle hem, hanym B ýerde Bütindünýä bankynyň Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi üçin reagentleri, dermanlary mundan beýläk-de satyn almak boýunça işlerini dowam etdirmäge taýýardygyny aýtdy.

Duşuşykda miwe-gök ekinlerini ösdürmek boýunça taslamanyň ikinji tapgyry boýunça işe başlamagyň zerurdygy bellenildi. Türkmenistandan halkara ulag gatnaw larynyň ýola goýlup başlanmagy bilen Bütindünýä bankynyň hünärmenlerini Türkmenistanda miwe-gök önümleriniň pudagynyň ýagdaýy bilen tanyşdyrmak mümkin boldy, bu bolsa öz gezeginde bu taslamanyň durmuşa geçirilmegine täze itergi berer.

Bütindünýä bankynyň wekilleri bilen geçirilen duşuşykda, Türkmenistana Bütindünýä söwda guramasyna goşulmaga, şol sanda daşary ykdysady işi we daşary ýurt maýa goýumlary babatynda kanunçylygy kämilleşdirmäge ýardam bermek arkaly taýýardyklary bellenildi.

Şeýle hem, Bütindünýä bankynyň wekilleri Türkmenistanyň energiýa pudagy, şeýle hem sebitde energiýa taslamalaryny durmuşa geçirmegiň mümkinçilikleri boýunça seljeriş işlerini geçirmegi teklip etdiler. Duşuşykda taraplar dürli kömek ugurlarynda Hyzmatdaşlyk üçin aralyk strategiýany işläp taýýarlamak barada ylalaşdylar. Bütindünýä bankynyň Türkmenistandaky wekilçiliginiň işgärler düzümini güýçlendirmek meselesi hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şweýsariýanyň Merkezi bankynyň başlygy Tomas Ýork bilen geçirilen duşuşykda kiberhowpsuzlyk we bank pudagynda maliýe tehnologiýalaryny ulanmak boýunça hyzmatdaşlyk meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Şweýsariýa tarapy şu ýylyň 15-16-njy noýabrynda Sýurih şäherinde geçiriljek bu meselelere bagyşlanan okuw maslahatyna gatnaşmagy we geljek üçin hyzmatdaşlygyň meýilnamasyny has jikme-jik taýýarlamagy teklip etdi. Duşuşykda taraplar Merkezi banklaryň arasynda, şol sanda takyk maksatnamalarda, makro seljermelerde, Türkmenistan üçin töleg balansynda we beýleki ugurlarda hünärmenleri taýýarlamakda özara maglumat alyş-çalşygyny güýçlendirmegiň zerurdygyny bellediler.

Halkara pul gaznasynyň dolandyryjy müdiri Kristina Georgiýewa we Halkara pul gaznasynyň Ýakyn Gündogar we Merkezi Aziýa bölüminiň başlygy Jihad Azur bilen bolan duşuşygynda häzirki wagtda ykdysady ösüşiň haýallamagyna täsir edýän esasy mesele bolan  hümmetsizlenmegiň ösmegi bellendi. Türkmenistanda bu meselä üns berilmelidir we salgyt, pul-karz syýasaty boýunça degişli çäreler görülmelidir. Duşuşykda ykdysady statistika, sanlylaşdyrma, azyk howpsuzlygy we energiýa pudagyny diwersifikasiýa etmek ýaly ykdysady özgertmeleri durmuşa geçirmek meselelerine hem üns berildi. Howanyň üýtgemegi babatynda ulgam emele getiriş çäreleriniň durmuşa geçirilmegi möhüm ugur  diýip bellenildi. Türkmenistan Pariž ylalaşygy babatynda dürli çäreleri durmuşa geçirýär, bu möhüm işi dowam etdirmeli, bu meselede Halkara pul gaznasy dürli ugurlarda, şol sanda Gazagystan Pespublikasyndaky Halkara pul gaznasynyň sebit merkeziniň üsti bilen tehniki kömegi bermäge taýýardyklary bellenildi.

Şweýsariýanyň Maliýe ministri jenap Ueli Maurer bilen geçirilen duşuşykda 2016-njy ýylda gol çekilen Hyzmatdaşlyk Ähtnamasynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Taraplar 2014-nji ýylyň döwlet maliýe statistikasyna iň pes harajatlar bilen geçmek we gazna ulgamynyň ýagdaýyny gowulandyrmak; FATF (Bikanun pullaryň kanunlaşdyrylmagyna garşy göreşiň maliýe çäresini işläp taýýarlaýan topary) meýdançasynda hyzmatdaşlyk, hünärmenleri taýýarlamakda tehniki kömek bermek we FATF tekliplerini ýerine ýetirmek meseleleriniň üstünde işlemek barada ylalaşdylar. Şeýle hem döwlet maliýe pudagyndaky hyzmatdaşlyk boýunça Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasyna goşulyşmagyna ýardam bermek meselesi ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu meselede SECO (Ykdysady gatnaşyklar boýunça döwlet sekretariaty) bilen ýakyndan işleşmek maslahat berildi. Bu sekretariatyň işgärleri bilen mümkin bolan hyzmatdaşlyk ugurlar boýunça konstruktiw gepleşik ler geçirildi.

Duşuşyklar netijeli häsiýeti bilen tapawutlandy. 

Aşgabat, 1-nji iýul (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda döwlet durmuşynyň ileri tutulýan meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy hem-de birnäçe resminamalaryň taslamalaryna garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilýän mejlisiniň gün tertibine geçip, ilki bilen, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa söz berdi. Ol Türkmenistanyň Prezidentiniň başlangyjy boýunça Milli Geňeşiň wekiliýetiniň Goşulyşmazlyk Hereketiniň parlament torunyň “Ählumumy parahatçylyga we durnukly ösüşe ýardam etmekde milli parlamentleriň ornuny ýokarlandyrmak” atly maslahatyna gatnaşmak üçin Azerbaýjan Respublikasynyň Baku şäherinde gulluk iş saparynda bolandygy barada habar berdi. 

Milli Geňeşiň wekiliýeti forumyň çäklerinde guralan çärelere, duşuşyklara gatnaşdy. Çykyşlarda sebit we halkara derejede durnukly ösüşi üpjün etmekde ýurdumyzyň Bitaraplyk derejesiniň ähmiýetiniň ýokarlanýandygy barada aýdyldy. Azerbaýjanyň paýtagtynda geçirilen maslahatyň dowamynda Goşulyşmazlyk Hereketiniň parlament torunyň işiniň guralyşy boýunça Düzgünnama hem-de Baku maslahatynyň Jarnamasy kabul edildi. Şeýle hem Baku şäherine saparyň çäklerinde ýurdumyzyň wekiliýetiniň Azerbaýjan Respublikasynyň Milli Geňeşiniň Başlygy bilen duşuşygy geçirildi. Onuň dowamynda dostlukly döwletara gatnaşyklary saklamakda we kanun çykaryjylyk işinde tejribe alyşmakda parlament diplomatiýasynyň mümkinçiliklerini peýdalanmak boýunça pikir alyşmalar boldy. 

Soňra Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň orunbasary K.Babaýew ýurdumyzyň kanunçylygyny kämilleşdirmek ugrunda alnyp barylýan toplumlaýyn işler barada maglumat berdi. Häzirki wagtda Mejlisiň deputatlary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hünärmenleri bilen bilelikde döwlet ýaşlar syýasatyna, ýerli öz-özüňi dolandyryş ulgamyna degişli kanunçylyk namalary ara alnyp maslahatlaşylýar hem-de seljerilýär. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň welaýatlaryna iş saparlaryny gurap, halkymyzyň ýaşaýyş şertleri, döredijilikli zähmet hem-de oňaýly dynç alyş üçin döredilýän mümkinçilikler, sebitleri ösdürmek maksady bilen alnyp barylýan işler bilen tanyşýar, degişli maslahatlaryny, sargytlaryny berýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň kanunçylygyny kämilleşdirmek boýunça Halk Maslahatynyň öňünde goýlan durmuş maksatly täze wezipelere möhüm ähmiýet berilýär. 

Parlamentara gatnaşyklary ösdürmek we halkara giňişlikde hyzmatdaşlygyň ornuny pugtalandyrmak boýunça giň möçberli işler dowam etdirilýär. Halk Maslahatynyň agzalary şu ýylyň 23-24-nji iýunynda Gyrgyz Respublikasynyň Çolpon-Ata şäherinde geçirilen Türki dilli döwletleriň XI parlament assambleýasyna gatnaşdylar. Saparyň çäklerinde daşary ýurt döwletleriniň parlamentleriniň wekilleri bilen kanun çykaryjylyk işinde hyzmatdaşlygy ösdürmegiň ugurlary boýunça pikir alşyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow iri halkara guramalar, daşary ýurtlaryň parlamentleri bilen gatnaşyklarda toplanan oňyn tejribäniň netijeli ulanylmalydygyny belledi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Muhammedow ýurdumyzda jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy hereket etmek ulgamyny kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Bu ugurda işleri ulgamlaýyn esasda alyp barmak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Kararyna laýyklykda, Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanynda utgaşdyryjy Pudagara iş topary döredildi. Onuň düzümi degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, harby we hukuk goraýjy edaralaryň müdirlik, bölüm başlyklary derejesinde bellenildi. 

2021-nji ýylda “Jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna, terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine we köpçülikleýin gyryş ýaragynyň ýaýradylmagynyň maliýeleşdirilmegine garşy hereket etmek hakynda” täze rejelenen görnüşde kabul edilen Kanuna laýyklykda, şeýle hem ýurdumyzyň halkara ylalaşyklaryndan gelip çykýan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, utgaşdyryjy Pudagara toparyny döretmek teklip edilýär. Onuň düzümine degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, harby we hukuk goraýjy düzümleriň ýolbaşçylary giriziler. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, döredilmegi teklip edilýän toparyň işiniň jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileri kanunlaşdyrmaga we terrorçylygy maliýeleşdirmäge garşy hereket etmegiň milli ulgamynyň netijeli işiniň üpjün edilmegine gönükdirilmelidigini, onuň pudagara derejedäki hem-de degişli düzümleriň görnüşindäki işiniň netijeli häsiýete eýe bolmagynyň gazanylmalydygyny belledi. Bu ugurda bar bolan wezipeleri çözmekde diňe bir kanunçylyk taýdan däl, eýsem, düýpli özgertmeleri amala aşyrmak esasynda hereket edilmelidir. Döwlet Baştutanymyz hödürlenen teklibi makullap, wise-premýere bu ugurda anyk işleri geçirmegi tabşyrdy. 

Soňra wise-premýer standartlaşdyryş ulgamy we önümleri güwälendirmegi kämilleşdirmek boýunça amala aşyrylýan işler barada hasabat berdi. Hususan-da, Mary welaýatynyň “Türkmenstandartlary” döwlet gullugynyň Döwlet synag barlaghanasynda ýerine ýetirilýän işler we onuň düzümi hakynda hasabat berildi. Geljekde bu guramanyň düzüminde düzümleýin üýtgetmeleri geçirmegiň hasabyna mebel, metal, nebit önümlerini synagdan geçiriş bölümlerini döretmek göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen baglylykda, Mary welaýatynyň “Türkmenstandartlary” döwlet gullugynyň Döwlet synag barlaghanasy üçin täze, döwrebap binany gurmak hem-de ony zerur enjamlar bilen üpjün etmek teklip edilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, öňdebaryjy pudaklary döwrebaplaşdyrmagyň, durmuşyň ähli ulgamlaryna täzeçil usullary ornaşdyrmagyň möhüm şert bolup durýandygyna ünsi çekip, standartlaşdyrmagyň oňyn bäsdeşligiň ösdürilmegini, önümleriň we ýola goýulýan hyzmatlaryň hiliniň ýokarlanmagyny, söwdada birnäçe tehniki bökdençlikleriň azaldylmagyny, sarp edijileriň bähbitleriniň goraglylyk derejesiniň ýokarlanmagyny, daşky gurşawyň goralmagyny we serişdeleriň ähli görnüşleriniň tygşytlanmagyny şertlendirýändigini belledi. 

Mary welaýatynyň “Türkmenstandartlary” döwlet gullugynyň Döwlet synag barlaghanasynyň täze binasynyň gurulmagy we onuň degişli derejede enjamlaşdyrylmagy ýurdumyzyň bu gullugynyň sazlaşykly ösüşine, bir bitewi ölçeg ulgamynyň üpjün edilmegine, bölümiň maddy-enjamlaýyn binýadynyň halkara talaplara laýyklykda döwrebaplaşdyrylmagyna kuwwatly itergi berer diýip, döwlet Baştutanymyz bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy tarapyndan agyz suw ýataklaryny ýüze çykarmak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň hünärmenleri tarapyndan Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäheriniň we Çärjew etrabynyň çäklerinde, Amyderýanyň çep kenarynda, Boýrabat hem-de Berzeň akabalarynyň kenarynda ýerleşýän Türkmenabat meýdançasynda geçirilen gidrogeologik gözleg-barlag işleri netijesinde, umumy meýdany 130,8 inedördül kilometre deň bolan agyz suw ýatagy açyldy we gorlary tassyklanyp, “Türkmenabat” ýerasty agyz suw ýatagy diýlip hasaba alyndy. Bu ýatagyň suw gory ýerli ilaty arassa agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün etmäge mümkinçilik berer. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, häzirki günde suw diplomatiýasynyň köp döwletleriň, şol sanda Türkmenistanyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridigini, köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň görnüşi hökmünde suw serişdeleriniň gorlaryny döretmek we täzeden dikeltmek, olardan oýlanyşykly hem-de rejeli peýdalanmak bilen bagly meseleler boýunça yzygiderli gatnaşyklar üçin mümkinçilikleri açýandygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz wise-premýere degişli tabşyryklary berdi. 

Soňra wise-premýer ýangyç-energetika toplumynyň degişli kärhanalarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny yzygiderli pugtalandyrmak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, wise-premýer döwlet Baştutanymyzyň garamagyna “Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň enjamlary we ätiýaçlyk şaýlary satyn almagy hakynda” Kararyň taslamasyny hödürledi. Resminamanyň taslamasyna laýyklykda, degişli kompaniýalar bilen zerur enjamlary we ätiýaçlyk şaýlaryny satyn almak barada şertnamalary baglaşmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň hem-de Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodynyň bökdençsiz işlemegine mümkinçilik berer. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Karara gol çekdi hem-de ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberip, ägirt uly energetika kuwwatyna eýe bolan ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň düzümlerini düýpli döwrebaplaşdyrmagy, onuň kuwwatlyklaryndan doly derejede peýdalanmagy, topluma maýa goýumlary çekmegi ugur edinýändigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda amala aşyrylýan pudaklaýyn taslamalara gyzyklanma bildirýän ygtybarly daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek üçin çäreleri görmegiň zerurdygyny belläp, bu babatda wise-premýere birnäçe degişli tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak maksady bilen, senagat pudagynyň öňünde goýlan wezipeleri üstünlikli çözmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi tarapyndan daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan hem-de eksporta niýetlenen önümleri öndürmäge ýöriteleşdirilen önümçilikleriň täzelerini gurmak, ozal bar bolanlarynyň durkuny täzelemek hem-de täze iş orunlaryny döretmek boýunça görülýän çäreler barada hasabat berildi. 

«Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň 2020 — 2023-nji ýyllarda senagat hem-de önümçilik desgalaryny gurmagy hakynda» Karara laýyklykda, birnäçe önümçilik desgalaryny gurmak bellenildi. Häzirki wagtda ýurdumyzyň dürli künjeklerinde täze sement zawodlarynyň, keramiki-bezeg plitalaryny we sanfaýans önümlerini öndürýän zawodyň gurluşyk işleri alnyp barylýar. Wise-premýer ýurdumyzyň welaýatlarynda önümhanalary gurmak boýunça geçirilen halkara bäsleşigiň jemlerine laýyklykda taýýarlanan teklipleri döwlet Baştutanymyzyň garamagyna hödürledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hödürlenen teklipleri makullap, ýurdumyzyň sarp edijilerini daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan ýokary hilli önümler bilen üpjün edip biljek kuwwatly gurluşyk senagatyny kemala getirmegiň wajypdygyna ýene-de bir gezek ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda we daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýän gurluşyk serişdeleriniň önümçiliklerini yzygiderli artdyrmagyň ähmiýetini nygtap, wise-premýere bu babatda birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary döwlet elektroenergetika syýasatyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerinden giňden peýdalanmak boýunça geçirilýän çäreler barada hasabat berdi. Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasyny gurmak, şeýle hem ýokary güýjenmeli elektrik geçirijisini çekmek üçin zerur bolan enjamlary we serişdeleri satyn almak boýunça degişli işler geçirildi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna degişli Kararyň taslamasy hödürlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, “ýaşyl” energetikanyň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanmagyň hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini işjeň ulanmagyň zerurdygyny nygtap, munuň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň giň möçberli maksatnamalarynda döwrebaplaşdyrylmagyna aýratyn üns berilýän elektroenergetika pudagynyň kuwwatlyklarynyň artdyrylmagyna gönüden-göni ýardam berjekdigini belledi. Döwlet Baştutanymyz degişli Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi hem-de «Altyn asyr» Türkmen kölüniň töwereginde guruljak ilatly ýerleriň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün etjek bu täze taslamanyň durmuşa geçirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew türkmen-özbek serhetýaka söwda zolagyny döretmek boýunça işleriň Meýilnamasy barada hasabat berdi. Türkmen-özbek serhetýaka söwda zolagyny — Söwda merkezini döretmek we onuň işini düzgünleşdirmek hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Özbegistan Respublikasynyň Hökümetiniň arasyndaky 2021-nji ýylyň 5-nji oktýabrynda gol çekilen Ylalaşyga laýyklykda, Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi tarapyndan degişli ministrlikler hem-de düzümler bilen bilelikde işler alnyp barylýar. Serhetýaka söwda zolagynyň işini halkara we sebit lomaý-bölek söwdasynyň häzirki zaman tejribelerine laýyklykda ýola goýmak göz öňünde tutulýar. Serhetýaka söwda zolagynyň meýdany we ýerleşjek ýeriniň çäkleri, şeýle hem söwda dükanlaryny, ammarlary, resmileşdiriş we gözegçilik nokatlaryny ýerleşdirmegiň çyzgylary babatda taslamalary taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar. Bu ugurdaky işleri özbek tarapy bilen ylalaşmak maksady bilen, iki ýurduň ministrlikleri we pudaklaýyn edaralary tarapyndan işleriň Meýilnamasy işlenip taýýarlanyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Özbegistanyň biziň ýurdumyz üçin hoşniýetli goňşudygyny, doganlyk ýurtdugyny, ygtybarly hyzmatdaşdygyny nygtady. Bu döwlet bilen gatnaşyklar strategik hyzmatdaşlygy nazara almak arkaly ýola goýulýar. Deňhukuklylyk, özara hormat goýmak, ynanyşmak, dostluk we hyzmatdaşlyk ýörelgelerini mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň wajypdygyna özara düşünmek bu gatnaşyklaryň tapawutly aýratynlyklarydyr. Döwlet Baştutanymyz halklarymyzyň düýpli bähbitlerine kybap gelýän, sebit we halkara işleriň barşyna oňyn täsir edýän, köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin bar bolan kuwwatyň mundan beýläk-de doly derejede peýdalanyljakdygyny belledi. 

Hormatly Prezidentimiz ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmek we pugtalandyrmak, ony täze derejä çykarmak, şol sanda telekeçiligi goldamak boýunça alnyp barylýan işleri aýratyn nygtap, şunda özara haryt dolanyşygynyň mukdarynyň depginli artdyrylmagynyň ileri tutulýan wezipe bolup durýandygyny aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz sebitara gatnaşyklaryň höweslendirilmegine, Türkmenistanyň we Özbegistanyň serhetýaka sebitleriniň arasynda yzygiderli söwda gatnaşyklarynyň ösdürilmegine, bilelikdäki bazarlaryň döredilmegine ünsi çekdi. Munuň özi ykdysady hyzmatdaşlyga täze itergi berer. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu ugurda alnyp barylýan işleriň wajypdygyny belledi hem-de wise-premýere bu babatda tabşyryklary berdi. 

Soňra wise-premýer Aşgabat şäheriniň Çoganly ýaşaýyş toplumynyň çägindäki söwda merkeziniň gurluşynda alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Bu desganyň ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyrmak boýunça işler tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Çoganly ýaşaýyş toplumynda gurulýan täze söwda merkeziniň gurluşygynyň häzirki zamanyň talaplaryna laýyk derejede alnyp barylmalydygyna ünsi çekip, onuň “Güneşli” diýlip atlandyrylmagynyň maksadalaýyk boljakdygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz söwda toplumynda alyjylar we satyjylar üçin zerur şertleriň döredilmelidigini, onuň adamlaryň gelim-gidimli ýerine öwrülmelidigini nygtap, bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa Türkmenistanda syýahatçylyk ulgamyny ösdürmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Häzirki döwürde ýurdumyzda hususy syýahatçylyk edaralarynyň 70-e golaýy hereket edýär. Medeniýet ministrligi tarapyndan bu ugurda döwlet syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň syýahatçylyk düzümini dünýäniň syýahatçylyk taýdan ösen döwletleriniň derejesine çykarmak, pudakda hususy kärhanalaryň işini ösdürmek we mümkinçiliklerini artdyrmak maksady bilen, giň möçberli işler amala aşyrylýar. 

2022-nji ýylyň sentýabr aýynda Ýaponiýanyň Tokio şäherinde we ABŞ-nyň Maýami şäherinde geçiriljek halkara syýahatçylyk sergilerine hem-de şu ýylyň oktýabr aýynda Eýran Yslam Respublikasynyň Gülüstan welaýatynda geçiriljek Hazarýaka döwletleriň arasynda syýahatçylyk pudagynda hyzmatdaşlyk etmek boýunça ministrler derejesindäki maslahata gatnaşmak göz öňünde tutulýar. Mundan başga-da, geljekde hususy syýahatçylyk kärhanalary tarapyndan Hazarýaka döwletleriň arasynda syýahatçylyk gezelençlerini guramak boýunça täze ugurlary öwrenmek meýilleşdirilýär. 

Döwlet maksatnamasyna laýyklykda, baý taryhy-medeni mirasymyzy giňden wagyz etmek we ýurdumyzyň syýahatçylyk mümkinçiliklerini açyp görkezmek maksady bilen, 2023-nji ýylda halkara maslahaty geçirmek göz öňünde tutulýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň syýahatçylyk ulgamyny ösdürmegiň, onuň ägirt uly mümkinçiliklerini durmuşa geçirmegiň zerurdygyny belläp, dünýä döwletleri bilen özara bähbitli gatnaşyklary işjeňleşdirmek, halkara syýahatçylyk pudagynda alymlaryň we hünärmenleriň arasynda tejribe alyşmak, sagaldyş-dynç alyş ugrunda gazanylanlary ornaşdyrmak meselelerine möhüm ähmiýet bermegi tabşyrdy. Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanda döwrebap syýahatçylyk düzüminiň kemala getirilmeginiň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň, ýurdumyza täzeçil tehnologiýalary çekmegiň we milli ykdysadyýetimizi toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmagyň möhüm ugrudygyny belläp, bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Toýlyýew Aşgabatda 2025-nji ýylda Sambo boýunça dünýä çempionatyny geçirmäge taýýarlyk görmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. 

2019-njy ýylyň 18-nji iýunynda Türkmenistanyň Prezidentiniň “2020-nji ýylda Aşgabatda Sambo boýunça dünýä çempionatyny geçirmek hakynda” Karary kabul edildi. Resminama laýyklykda, Halkara sambo federasiýasy bilen bilelikde zerur bolan guramaçylyk işleri geçirildi. Ýöne dünýäde koronawirus ýokanjy zerarly emele gelen çylşyrymly ýagdaýlar nazara alnyp, Halkara sambo federasiýasynyň Ýerine ýetiriji komiteti çempionaty 2025-nji ýylda Aşgabatda geçirmek baradaky çözgüdi kabul etdi. Bu teklip içgin öwrenildi hem-de Türkmenistanyň Sport we ýaşlar syýasaty ministrligi we Söweş sungaty milli federasiýasy tarapyndan makullanyldy. Şunuň bilen baglylykda, bu iri halkara ýaryşy ýokary derejede guramak maksady bilen, guramaçylyk komitetini döretmek teklip edilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, paýtagtymyzda 2025-nji ýylda geçiriljek Sambo boýunça dünýä çempionatynyň wajypdygyny belläp, onuň Türkmenistanyň diňe bir halkara giňişlikdäki sport abraýyny artdyrmak, halklaryň arasynda dostlukly we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny berkitmek bilen çäklenmän, eýsem, ýurdumyzda bedenterbiýäni we sporty wagyz etmekde aýratyn ähmiýetlidigine ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz beýan edilen teklibi makullap, jemgyýetimizde sagdyn durmuş ýörelgelerini pugtalandyrmak, ýaş nesilleri sport bilen işjeň meşgullanmaga çekmek boýunça alnyp barylýan köpugurly işleriň Türkmenistanyň Sport we ýaşlar syýasaty ministrligi hem-de Söweş sungaty milli federasiýasy bilen bilelikde geçirilmelidigini aýtdy. 

Şeýle hem hormatly Prezidentimiz wise-premýere ýurdumyzyň sambo boýunça milli ýygyndy toparynyň düzümine iň gowy türgenleri saýlap almak hem-de bu halkara ýaryşa taýýarlamak boýunça zerur işleri geçirmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow, ilki bilen, ähli egindeşleriniň adyndan we hut öz adyndan hormatly Prezidentimizi altynjy Hazar sammitiniň üstünlikli geçirilmegi mynasybetli tüýs ýürekden gutlady. Onda ählumumy bähbitlere laýyk gelýän möhüm çözgütler kabul edildi. 

Soňra wise-premýer, DIM-niň ýolbaşçysy Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň nobatdaky duşuşygyny ýokary derejede geçirmek maksady bilen, taýýarlyk işleriniň alnyp barlandygyny, sammitiň öňüsyrasynda Hazarýaka döwletleriň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisiniň üstünlikli geçirilendigini aýtdy. Hazar deňzi sebitinde alnyp barylýan işler, ilkinji nobatda, parahatçylykly ösüşi, deňziň çäklerinde ekologik abadançylygy üpjün etmekden ybarat boldy. Şunda sammite taýýarlyk görmegiň çäklerinde Hazar deňziniň meseleleri boýunça ýokary derejeli iş toparynyň mejlisiniň geçirilendigi bellenildi. 

Wise-premýer, daşary işler ministri altynjy Hazar sammitiniň diňe bir sebitiň döwletleri üçin däl, eýsem, dünýä ähmiýetli syýasy waka öwrülendigini belläp, sammitiň dowamynda döwlet Baştutanlarynyň sebitiň howpsuzlygy we durnuklylygy ugrunda hyzmatdaşlygy güýçlendirmek, daşary işler ministrleriniň derejesindäki duşuşyklary yzygiderli geçirmek meselelerine garalmagynyň ähmiýetli bolandygyny nygtady. Hazar deňziniň geoykdysady taýdan üstaşyr ulag akymlaryny birleşdirýän möhüm halka bolup durýandygy bellenildi. Bu baradaky gürrüňi dowam edip, wise-premýer, DIM-niň ýolbaşçysy hormatly Prezidentimiziň Hazarýaka döwletleriň işewürlik Geňeşini döretmek baradaky teklibiniň ähmiýetli bolandygyny aýratyn belledi. Şunda 2019-njy ýylda Awazada geçirilen birinji Hazar ykdysady forumyna möhüm orun degişlidir. Munuň özi altynjy Hazar sammitiniň netijeleri kabul edilen Beýanatda görkezildi. 

Altynjy Hazar sammitinde gazanylan ylalaşyklary üstünlikli durmuşa geçirmek we Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň öňe süren başlangyçlaryny amala aşyrmak, bu ugurda degişli işleri ulgamlaýyn we yzygiderli alyp barmak maksady bilen, teklipleri taýýarlamak, olary Hazarýaka döwletlere diplomatik ýollar arkaly ibermek göz öňünde tutulýandygy barada hasabat berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Hazarýaka döwletleriň arasynda hoşniýetli goňşuçylyk we dostluk gatnaşyklaryny mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň hem-de ösdürmegiň çäklerinde ýokary derejede geçirilen, ählumumy abadançylygyň we rowaçlygyň bähbidine laýyk gelýän bäştaraplaýyn Aşgabat duşuşygynyň ähmiýetini belläp, altynjy Hazar sammitiniň üstünlikli geçirilmegi mynasybetli gutlaglar üçin minnetdarlyk bildirdi. 

Hazar deňzindäki özara gatnaşyklarda işjeň orun eýeleýän Bitarap Türkmenistan deňiz giňişliginiň ägirt uly mümkinçiliklerini netijeli durmuşa geçirmek, Hazaryň parahatçylygyň, dostlugyň we hyzmatdaşlygyň deňzi hökmündäki derejesiniň berkidilmegini üpjün etmek boýunça anyk çäreleri amala aşyrar. Mähriban Watanymyz kenarýaka döwletleriň birek-birege hormat goýmak, deňhukuklylyk, Hazar deňziniň ykbalyna umumy jogapkärçilik we umumy ykrar edilen halkara hukuk kadalara daýanýan tagallalary utgaşdyrmak ýörelgelerine esaslanýan gatnaşyklary giňeltmegi esasy ugur edinýär diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Aşgabat sammitiniň jemleriniň Hazar deňziniň çäklerindäki köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmäge, ony hil taýdan täze derejä çykarmaga mynasyp goşant boljakdygyna ynam bildirip, beýan edilen teklipleri makullady we wise-premýere, DIM-niň ýolbaşçysyna bu ugurda alnyp barylýan işleri dowam etmegi tabşyrdy. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde Halkara howa menziliniň gurluşygy boýunça taýýarlanan Kararyň taslamasy hakynda hasabat berdi. Ýurdumyzyň ulag ulgamynyň bellenen tertipde bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak maksady bilen, “Türkmenhowaýollary” agentligi bilen “Gündogdy” hususy kärhanasynyň arasynda sagatda 100 ýolagça hyzmat etmek üçin niýetlenen täze Halkara howa menziliniň toplumynyň taslamasyny düzmek we ony ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyryp gurmak barada şertnamany baglaşmak hakynda mesele ylalaşyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, täze Halkara howa menzili toplumynyň ýurdumyzyň raýat awiasiýasynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmakda möhüm ähmiýetiniň boljakdygyny belledi. Ol howa giňişliginde ýük daşamagyň we ýolagçy gatnatmagyň mukdaryny artdyrmakda, ýurdumyzy mundan beýläk-de ykdysady taýdan ösdürmekde, häzirki döwrüň talaplaryna laýyk gelýän hyzmatlary ýola goýmakda wajyp orny eýelär. Hormatly Prezidentimiz “Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde Halkara howa menzilini gurmak hakynda” Karara gol çekip, resminamany sanly ulgam arkaly agentligiň ýolbaşçysyna iberdi we bu babatda birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory “.tm” belgili milli domen barada hasabat berdi. “Türkmenistanda internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, ýurdumyz üçin ýokary derejeli “.tm” belgili milli domen döwlet emlägi bolup, ony dolandyrmak ýurdumyzyň çäginde amala aşyrylar. Bu işleriň bilelikde ýola goýulmagy “Türkmendomen” hojalyk jemgyýetiniň zerur maddy-enjamlaýyn binýadyny emele getirmäge, ýokary derejeli milli domeni dolandyrmak işini özbaşdak amala aşyrmaga amatly şertleri döreder. 

Agentligiň ýolbaşçysynyň maglumatlaryna görä, ýokary derejeli “.tm” belgili milli domen öz aňladylyşy boýunça “bellige alnan söwda nyşany (Trade Mark)” diýen iňlis dilindäki meşhur gysgaltma gabat gelýär we dünýäniň birnäçe kompaniýalarynyň ýokary islegli domenleriniň biri bolup, milli önüm öndürijileriň önümleriniň, kompaniýalarynyň Türkmenistana dahyllydygyny dünýä aýan etmek üçin internet sahypalarynyň salgylarynda işjeň ulanylýar. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna “Türkmendomen” hojalyk jemgyýeti bilen degişli kompaniýanyň arasynda maýa goýum şertnamany baglaşmak hakyndaky teklip hödürlenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, häzirki döwürde internet ulgamyny ösdürmegiň we onuň internet serişdelerine elýeterliligini giňeltmek işinde sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, bu ugurda dünýäniň ösen tejribesini özleşdirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz “.tm” milli domen meseleleri boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmak ugrunda alnyp barylýan işlere ünsi çekip, täzeçil ösüşi esasy ugur edinýän Türkmenistanyň dünýäniň öňdebaryjy tejribesini ornaşdyrmaga uly gyzyklanma bildirýändigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, agentligiň ýolbaşçysyna bu meseläni jikme-jik öwrenmek we degişli teklipleri taýýarlamak boýunça anyk tabşyryklar berildi. 

Hökümet mejlisinde döwlet durmuşynyň beýleki birnäçe möhüm meselelerine garaldy, pudaklaryň ösdürilmegine gönükdirilen möhüm resminamalar kabul edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen mejlisini tamamlap, oňa gatnaşanlaryň ählisine berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.  

Aşgabat, 1-nji iýul (TDH). Şu gün paýtagtymyzda ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarynyň, şeýle-de Türkiýe Respublikasynyň wise-prezidenti Fuat Oktaýyň ýolbaşçylygynda ýurdumyza gelen wekilçilikli toparyň gatnaşmagynda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-türk toparynyň 6-njy mejlisi geçirildi. Onuň dowamynda taraplar söwda-ykdysady ulgam boýunça ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň netijeli häsiýete eýedigini we sazlaşykly ösdürilýändigini aýratyn nygtadylar. Iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmekde bilelikdäki hökümetara topara möhüm ornuň degişlidigi bellenildi. 

Türkiýäniň wekiliýetiniň ýolbaşçysy bu gezekki mejlisiň geçirilmegine beren ünsi hem-de türkmen topragynda mähirli kabul edilendikleri üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa tüýs ýürekden çykýan hoşallyk sözlerini aýdyp, nobatdaky duşuşygyň jemleriniň döwletara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge ýardam etjekdigine ynam bildirdi. Şunuň bilen baglylykda, ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň dost-doganlyk ýörelgeleri, birek-birege düşünişmek, özara goldaw bermek esasynda yzygiderli we işjeň ösdürilýändigi kanagatlanma bilen bellenildi. Häzirki wagtda köpugurly türkmen-türk hyzmatdaşlygy ähli ugurlarda ösüşiň ýokary derejesine çykdy. 

Gurluşyk we gurluşyk serişdeleri senagaty, energetika, ulag, azyk senagaty, oba hojalygy ýaly iki ýurt üçin hem möhüm pudaklar özara gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlary hökmünde kesgitlenildi. Şunda işewürlik we telekeçilik düzümleriniň ugry boýunça ikitaraplaýyn gatnaşyklar hem berkidilýär. Duşuşykda türkmen we türk haryt öndürijileriniň iki ýurduň bazarlarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrmak, ugradylýan harytlaryň görnüşlerini artdyrmak meselelerine deglip geçildi. 

Toparyň agzalary Türkmenistanyň we Türkiýäniň köpasyrlyk hoşniýetli gatnaşyklaryna üýtgewsiz ygrarlydygyny belläp, özara hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlaryny köpugurly esasda ösdürmek boýunça meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar hem-de onuň ugurlaryny kesgitlediler. Iki ýurduň wekilleriniň Türkmenistanda we Türkiýede guralýan halkara maslahatlara, beýleki döredijilik forumlaryna gatnaşmagynyň hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine ýardam berjekdigi bellenildi. 

 Toparyň mejlisiniň netijeleri boýunça jemleýji Teswirnama gol çekildi. 

Şu gün türkmen-türk işewürlik maslahaty hem geçirildi. Onda hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlaryny nazara alyp, ikitaraplaýyn gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Pikir alyşmalaryň dowamynda Türkiýe Respublikasynyň işewürlik düzümleriniň wekilleri amatly maýa goýum ýagdaýy döredilen we geljegi uly hasaplanýan türkmen bazarynda öz orunlaryny pugtalandyrmaga gyzyklanmalaryny beýan etdiler. Şeýle-de olar söwda-ykdysady, ylmy-tehniki hyzmatdaşlygyň özara bähbitli täze ugurlary boýunça hem-de beýleki pudaklarda özara gatnaşyklary ýola goýmaga taýýardyklaryny tassykladylar. 

Surata düşüren Maksat GYLYJOW.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tagallalary bilen ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek ugrunda toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Telekeçiligi goldamak boýunça kabul edilen maksatnamalardyr kanunlar bu ugurda öňde goýlan wezipeleri üstünlikli çözmäge ýardam edýär. 

Şu ýylyň 4-nji iýunynda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň hem-de Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň bilelikdäki giňişleýin mejlisinde döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny üpjün etmegi, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň möçberlerini azaltmagy, ýerli önümçilikleri ösdürmegi esasy wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek maksady bilen, hususy işewürlere goldaw hökmünde 150 million amerikan dollaryny bölüp bermek barada karara gelendigini, şeýle hem zerur azyk harytlaryny satyn almak üçin Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligine-de şonça möçberde pul serişdeleriniň bölünip berilýändigini aýdyp, degişli Karara gol çekmegi telekeçiligi goldamakda möhüm ädim boldy.  

Şunuň bilen baglylykda, döwlet tarapyndan şeýle uly goldawyň berilmeginiň ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň mundan beýläk-de durnukly ösmegine we geriminiň giňemegine itergi berjekdigini bellemek gerek. Munuň özi milli telekeçiligi täze derejä çykarmaga, täze iş orunlaryny döretmäge, goşmaça maýa goýumlary çekmäge, ilaty ýurdumyzda öndürilen ýokary hilli önümler bilen üpjün etmäge, şeýle önümleriň daşary ýurtlardan getirilýän möçberlerini azaltmaga ýardam eder. 

Hormatly Prezidentimiziň goldaw-hemaýatyna, üns-aladalaryna telekeçiler bu günki gün döwrebap kärhanalary döretmek, ýokary hilli önümleriň täze görnüşlerini öndürmek, milli ykdysadyýetimiziň ösüşine saldamly goşant goşmak bilen mynasyp jogap berýärler. Hususy işewürler halkymyzyň bagtyýar durmuşy ugrunda uly tagallalary edýän Arkadagly Serdarymyzyň il-ýurt bähbitli başlangyçlarynyň elmydama rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýärler. 

Täzegül JUMADURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Mary welaýat komitetiniň başlygy.

 Ýaş nesiller, olaryň sazlaşykly ösüşi we saglygy, mynasyp bilim-terbiýe almaklary, saýlap alan hünärine eýe bolmaklary, ylym we döredijilik, bedenterbiýe, sport bilen meşgullanmaklary üçin zerur şertleriň döredilmegi baradaky alada Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. «Halkyň Arkadagly zamanasy» şygary astynda geçýän ýylda ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döwletimiziň we jemgyýetimiziň ähli ugurlaryny öz içine alýan giň möçberli özgertmeler maksatnamalary yzygiderli durmuşa geçirilýär. Şunda Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň geljegi, onuň ösüşiniň hem-de rowaçlygynyň binýady bolan ýaşlara möhüm üns berilýär. 

Türkmenistanly ýaşlaryň hukuklary we azatlyklary kanun taýdan kepillendirilendir. Ýaşlaryň ýurdumyzyň durmuş-ykdysady, jemgyýetçilik-syýasy we medeni durmuşyna işjeň gatnaşmagy üçin zerur bolan amatly mümkinçilikler döredilýär. Häzirki döwrüň talaplaryna hem-de geljekki ösüşiň ugurlaryna laýyklykda, bu babatdaky milli kanunçylygy döwrebaplaşdyrmak boýunça degişli işler amala aşyrylýar. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň şu ýylyň 14-nji iýunynda rejelenen görnüşi taýýarlanýan “Ýaşlar baradaky döwlet syýasaty hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyna bagyşlanan maslahaty geçirmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Gahryman Arkadagymyzyň ýaşlar bilen geçiren taryhy duşuşygy ýurdumyzda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bu ugurda alnyp barylýan işleriň möhüm ugurlaryna bagyşlandy. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy öz çykyşynda ýaşlar syýasatynyň dürli ugurlaryna we ýokarda agzalan Kanunyň kämilleşdirilmegine degişli anyk başlangyçlary öňe sürüp, jemgyýetçiligiň pikirlerini hem-de maslahatlaryny, tekliplerini nazara alyp, oňa üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmek meselelerine toplumlaýyn, ylmy esasda çemeleşmegiň wajypdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hünärmenlerinden, alymlardan gelip gowşan teklipleri öwrenip, umumylaşdyryp hem-de seljerip, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň garamagyna hödürlemegiň maksadalaýyk boljakdygyny nygtady. 

Maslahata gatnaşyjylar Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň başlangyçlaryny doly goldap, Gahryman Arkadagymyzyň parasatly sargytlarynyň we öňdengörüjilikli taglymlarynyň, halkymyza, Watanymyza wepaly gulluk etmekdäki şahsy göreldesiniň häzirki zaman ýaşlary üçin möhüm durmuş çelgisi bolup durýandygyny biragyzdan tassykladylar. Ýurdumyzda ýaşlaryň dünýä ölçeglerine laýyk bilim almaklary, öz ukyplaryny we zehinlerini, aň-bilim mümkinçiliklerini durmuşa geçirmekleri, gözýetimlerini giňeltmekleri üçin ähli zerur şertler döredildi. Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy kabul edildi we daşary ýurt dillerini öwrenmegiň usulyýetini kämilleşdirmek, ýaşlar baradaky döwlet syýasatyny, sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamalary we beýleki möhüm resminamalar kabul edildi. 

Islendik ýurduň ösüşi diňe bir onuň tebigy serişdeleri, ykdysady we durmuş mümkinçilikleri arkaly däl-de, eýsem, ýokary hünärli, köptaraply hünärmenleriniň, ylym we tehnologiýa ulgamlarynda alnyp barylýan işleriň derejesine bagly bolup durýar. Täzeçil usullar, sanlylaşdyrma, ylmyň gazananlary we ýokary tehnologiýalar häzirki döwürde döwletiň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň, umuman, jemgyýetiň ösüşiniň möhüm şertini emele getirýär. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň şu ýylyň maý aýynyň ahyrynda Daşoguz welaýatyna iş saparynyň çäklerinde Türkmen oba hojalyk institutynyň mugallymlary we talyplary bilen geçiren duşuşygy hut şu meselelere bagyşlandy. Duşuşygyň dowamynda obasenagat toplumynyň ähli düzümleri üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak, okatmagyň häzirki zaman usullaryny ulanmak, amaly sapaklary tejribe bilen utgaşdyrmak, okuw maksatnamasyna sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Şunda oba hojalyk ylmynyň mundan beýläk-de ösüşi, onuň önümçilik bilen arabaglanyşygyny pugtalandyrmak, ýaşlary ylmy-barlag işlerine çekmek, köpasyrlyk daýhançylyk däplerini häzirki zamanyň ösen tehnologiýalary bilen utgaşdyrmak meselelerine aýratyn üns berildi. 

Gahryman Arkadagymyzyň ýakynda Lebap welaýatyna amala aşyran iş sapary mahalynda ýaşlar barada döwlet syýasatyny durmuşa geçirmek we bu ugurdaky kanunçylygy döwrebaplaşdyrmak meselelerine üns çekildi. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň mugallymlary hem-de talyplary bilen geçiren duşuşygynda milli bilim ulgamy üçin hünärmenleri döwrüň talabyna laýyk derejede taýýarlamak, täzeçil tehnologiýalary giňden ulanmak, ugurdaş ylymlar bilen baglanyşykly meseleler boýunça pikir alyşmalar boldy. Şunuň bilen baglylykda, bu ugurda dünýäniň ösen tejribesini öwrenmek, ony milli mugallymçylyk tejribesi bilen utgaşyklylykda iş ýüzünde durmuşa geçirmek meselelerine garaldy. 

Ýokary okuw mekdeplerinde geçirilen duşuşyklarda Watanymyzyň ösüşiniň täze tapgyrynda ýaş nesilleriň öňünde durýan wezipelere, ylym-bilim ulgamynyň möhüm meselelerine, ýakyn döwrüň içinde esasy üns berilmeli ugurlara aýratyn ähmiýet berildi. Şunuň bilen baglylykda, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän içeri we daşary syýasatyň esasy ugurlaryna ünsi çekdi. Öňde goýlan maksatlaryň amala aşyrylmagyna uzak möhletleýin hem-de orta möhletleýin döwri öz içine alýan meýilnamalardyr strategiýalar, şol sanda “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 —2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy” gönükdirildi. Olaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde ýurdumyzyň ýaşlaryna möhüm ornuň degişlidigini belläp, hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow ýaş nesilleriň öňde goýlan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirjekdiklerine ynam bildirdi. 

Ýaşlaryň ýurdumyzyň we daşary döwletleriň ýokary okuw mekdeplerinde bilim almaklary üçin uly mümkinçilikler döredildi. Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň durmuşa geçirilmeginde bu ugurdaky netijeli hyzmatdaşlygyň berkidilmegine aýratyn üns berilýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 10-njy iýunda Russiýa Federasiýasyna amala aşyran resmi saparynyň çäklerinde bilelikdäki türkmen-rus uniwersitetini döretmek boýunça öňe süren teklibi munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Türkmen ýaşlary saýlap alan hünäri boýunça ýurdumyzda hereket edýän orta hünär okuw mekdeplerinde dürli ugurlar boýunça bilim almak hem-de zähmet endiklerini ösdürmek üçin zerur mümkinçiliklere-de eýe bolýarlar. Diýarymyzda täzeçil ösüşe, ykdysadyýetiň senagatlaşdyrylmagyna, köpugurly esasda ösdürilmegine, senagat düzümleriniň düýpli döwrebaplaşdyrylmagyna, ýokary tehnologiýaly önümçiligiň döredilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu bolsa, öz gezeginde, ykdysadyýetimiziň öňdebaryjy tehnologiýalardan ussatlyk bilen baş çykarýan ýokary hünärli işgärler bilen üpjünçiligini pugtalandyrýar. Şeýlelikde, ýurdumyzda täze iş orunlary döredilýär. Munuň özi ýaşlaryň iş bilen üpjünçiligini gowulandyrýar. 

Bazar ykdysadyýeti şertlerinde hususy pudagyň mümkinçiliklerini doly durmuşa geçirmek zerur şert hasaplanýar. Häzirki döwürde hususyýetçiler Watanymyzyň halk hojalygynyň ähli pudaklarynda netijeli işleýärler. Şunda ýaşlaryň telekeçilik başlangyçlaryna goldaw bermek we höweslendirmek ugrunda tagallalar edilýär. Türkmenistanda durmuşa geçirilýän giň möçberli düzümleýin taslamalar, şol sanda “Aşgabat-sitiniň” we Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşyklary talyp ýaşlardyr ýaş hünärmenler üçin özboluşly synag mekdebi bolup durýar. Olarda täzeçil başlangyçlardyr özboluşly işläp taýýarlamalar zerurlyk hasaplanylýar hem-de iş ýüzünde giňden peýdalanylýar. 

Ýaşlary halkymyzyň dünýä nusgalyk ynsanperwer, ahlak ýörelgeleriniň esasynda watansöýüjilik ruhunda, şöhratly pederlerimiziň wesýetlerine laýyk derejede terbiýelemek täze taryhy eýýamda döwletimiziň we jemgyýetimiziň hemişe üns merkezinde saklanylýar. Şunda ýaş türkmenistanlylaryň milletimiziň baý taryhy-medeni mirasyna bolan gyzyklanmalaryny höweslendirmek möhüm ugur hökmünde kesgitlenildi. Türkmen halky köp asyrlaryň dowamynda ýaş nesilleri terbiýelemekde dünýä nusgalyk däpleri we ýörelgeleri döredipdir. Olar nesilden-nesle geçirilip, biziň günlerimize çenli ýetirilipdir. Zähmetsöýerlik, dogruçyllyk, tertiplilik, dostanalyk, ünslülik, daşky gurşawa, tebigata aýawly çemeleşmek, jogapkärçilik, özbaşdaklyk ýaşlarda irki döwürlerden başlap kemala getirilýän häsiýetlerdir. Çagalyk döwründe alnan terbiýe şahsyýetiň kemala gelmeginiň we doly derejeli, döredijilikli durmuşynyň pugta binýady bolup durýar. Hut şonuň üçin-de, ýurdumyzda ýaş nesilleriň abadançylygynyň üpjün edilmegi ugrunda zerur tagallalar edilýär. Häzirki zaman multimedia enjamlary bilen üpjün edilen çagalar baglarydyr mekdepler, sagaldyş we dynç alyş merkezleri ösüp gelýän ýaş nesilleriň ygtyýaryndadyr. 

Çagalary goramagyň halkara güni milli senenamamyzda şanly sene hökmünde orun aldy. Bu sene ýurdumyzda her ýylyň 1-nji iýunynda dünýä jemgyýetçiligi bilen bilelikde dabaraly bellenilýär. BMG-niň Çaganyň hukuklary hakynda Konwensiýasyny tassyklap, Türkmenistan ösüp gelýän ýaş nesilleriň oňaýly durmuş şertleriniň döredilmegine, olaryň hukuklarynyň we bähbitleriniň kepillendirilmegine örän jogapkärçilikli çemeleşýär. Ýurdumyzda hossarsyz galan çagalar üns-alada bilen gurşalandyr. Olar hakyndaky aladany döwlet öz üstüne aldy we çagalaryň bir bitewi, agzybir maşgala bolmaklary, özlerini bu maşgalanyň, jemgyýetimiziň doly derejeli agzalary hökmünde duýmaklary üçin zerur mümkinçilikler döredilýär. 

Paýtagtymyzdaky Döwletliler köşgünde terbiýelenýänler üçin ähli zerur şertleriň üpjün edilmegi, olaryň bilim almaklary, boş wagtlaryny gyzykly we peýdaly geçirmekleri, döredijilik ukyplaryny, zehinlerini açyp görkezmekleri hem-de sport bilen meşgullanmaklary bilen baglanyşykly meselelere möhüm ähmiýet berilýär. Mälim bolşy ýaly, Çagalary goramagyň halkara gününiň öňüsyrasynda hormatly Prezidentimiz bu ýerde bolup, çagalar bilen duşuşdy. Munuň özi olar üçin ýatda galyjy pursatlara beslendi. Döwletliler köşgünde terbiýelenýänler bilen gürrüňdeşlikde döwlet Baştutanymyz çagalaryň biziň geljegimizdigini, durmuşymyzyň gülleridigini aýtdy. Şu nukdaýnazardan, ähli gowy zatlar çagalar üçin niýetlenilýär we bu şeýle-de bolar. Bu ýerde terbiýelenýän çagalar döwletimiziň aladasyny, goldawyny hemişe duýup ýaşaýarlar. Baýramçylyk mynasybetli olara Türkmenistanyň Prezidentiniň adyndan sowgatlar gowşuryldy. Ýeri gelende aýtsak, Döwletliler köşgüniň ulanmaga berlen pursadyndan bäri köp ýyl geçdi. Şonuň üçin onuň binalaryny abatlamagyň zerurdygyny belläp, döwlet Baştutanymyz ýakyn wagtda köşgi döwrebap derejä getirmek boýunça zerur işleriň meýilleşdirilýändigini aýtdy we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi. 

Çagalary goramagyň halkara güni mynasybetli howandarlyga mätäç çagalara durmuş goldawyny bermegiň çäklerinde, 1-nji iýunda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan Gahryman Arkadagymyzyň adyndan baýramçylyk sowgatlary gowşuryldy. Türkmen halky asyrlaryň dowamynda şeýle asylly ýörelgelere ygrarlydygyny görkezdi. Şunda sogap işleri berjaý etmek, mätäçlere goldaw bermek aýratyn ähmiýetlidir. Häzirki döwürde asyrlar aşyp gelýän asylly ýörelgeler hossarsyz galan çagalaryň kanuny bähbitleriniň goraglylygyny hukuk taýdan kepillendirýän toplumlaýyn çärelerde, aýratyn durmuş goldawyna mätäç çagalaryň jemgyýetimize uýgunlaşmagyna, olaryň özbaşdak durmuşa taýýarlanmagyna gönükdirilen anyk işlerde öz beýanyny tapýar. 

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen döredilen haýyr-sahawat gaznasy şu döwrüň içinde giň möçberli, netijeli işleri amala aşyrdy. Geçen ýyl gazna tarapyndan ýurdumyzyň welaýatlarynyň etrap we şäher hassahanalarynyň çagalar bölümlerine döwrebap derejede enjamlaşdyrylan “Tiz kömek” awtoulaglarynyň berlendigini bellemeli. Şeýle hem haýyr-sahawat gaznasy tarapyndan goldawa mätäç çagalara, köp çagaly maşgalalara paýtagtymyzyň we welaýatlaryň lukmançylyk edaralarynda degişli barlag işlerini, operasiýalary geçirmek, olary bejermek, degişli enjamlarydyr lukmançylyk maksatly önümleri satyn almak üçin serişdeler gönükdirilýär. 

Ýaş nesilleriň saglygy bilen baglanyşykly meseleleriň oňyn çözülmegi döwletimiziň hemişelik üns merkezinde saklanylýar. Ýurdumyzda bu ugurda düzümleýin özgertmeler we maksatnamalar, hususan-da, “Saglyk” Döwlet maksatnamasy, 2021 — 2025-nji ýyllar üçin niýetlenen “Sagdyn ene — sagdyn çaga — sagdyn geljek” atly milli strategiýa durmuşa geçirilýär. Çagalaryň saglygyny goramak meselelerini kämilleşdirmek we mundan beýläk-de ösdürmek, şol sanda dürli keselleriň öňüni almak, ýüze çykarmak, bejermek bilen baglanyşykly meseleler Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň paýtagtymyzdaky Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezinde geçiren duşuşygynda esasy üns berlen ugurlar boldy. Gahryman Arkadagymyz Balkan, Daşoguz we Lebap welaýatlaryna guran iş saparlarynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda açylan Türkmenbaşy, Daşoguz we Türkmenabat şäherleriniň köpugurly hassahanalarynyň çagalar bölümlerine baryp gördi. Olarda bejergi alýan çagalaryň saglyk ýagdaýlary bilen gyzyklanyp, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy haýyr-sahawat gaznasyndan ýaş nesillere zerur goldawyň beriljekdigini, olaryň doly sagalyp, deň-duşlary bilen durmuşyň hözirini görüp ýaşajakdyklaryny aýtdy. Çagalar, öz gezeginde, Gahryman Arkadagymyza edýän atalyk aladasy üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdiler. 

Ýaş nesilleriň abadançylygynyň we hemmetaraplaýyn ösüşiniň üpjün edilmeginde olaryň sagdynlygyna möhüm orun degişli bolup durýar. Jemgyýetimizde sagdyn durmuş ýörelgeleriniň berkidilmegi, çagalaryň we ýaşlaryň köpçülikleýin bedenterbiýä, sportuň dürli görnüşlerine çekilmegi wajyp şert bolup durýar. Şunuň bilen birlikde, orta mekdeplerde we çagalar baglarynda, çagalar sagaldyş merkezlerinde, ýokary okuw mekdeplerinde, ýaşaýyş toplumlarynda stadionlaryň, beýleki ugurdaş desgalaryň, sport mekdepleriniň gurulmagyna aýratyn üns berilýär. Çünki bedenterbiýe we sport ýaşlarda ýokary ahlak häsiýetleriniň kemala gelmeginde, aň-paýhas ukyplarynyň ösdürilmeginde möhüm orun eýeleýär. Yzygiderli türgenleşikler, beden maşklary adam häsiýetini taplaýar, ýaşlarda maksada okgunlylygy, durnuklylygy, zähmetsöýerligi, tertipliligi, saglyk üçin zyýanly endiklere garşy durmak ukybyny berkidýär. 

Häzirki döwürde Türkmenistanda durmuşa geçirilýän öňdengörüjilikli döwlet strategiýasy oňyn netijesini berýär. Ýaşlaryň arasynda sporta bolan gyzyklanmalar artýar. Türkmen türgenleri halkara sport ýaryşlaryna işjeň gatnaşyp, ajaýyp netijeleri gazanýarlar. Sport bilen meşgullanýanlaryň sanynyň artýandygyny bellemeli. Ýaşlar dürli derejedäki bäsleşiklere we köpçülikleýin çärelere işjeň gatnaşýarlar. Şu ýyl ýurdumyzda Bütindünýä saglyk güni hem-de Bütindünýä welosiped güni mynasybetli guralan sport çäreleriniň jemgyýetimizde ekologik medeniýetiň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendigini nygtamak gerek. 

Paýtagtymyzda Bütindünýä welosiped güni mynasybetli guralan köpçülikleýin welosipedli ýörişe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşandygyny bellemeli. Gahryman Arkadagymyzyň yhlasyndan kemal tapan maşgala däplerini üstünlikli dowam etdirýän döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi bolmak bilen, sporta möhüm ähmiýet berýär. Welosipedli ýörişiň dowamynda hormatly Prezidentimiz beden we sport taýýarlygyny görkezip, watandaşlarymyza, ilkinji nobatda, ýaşlara görelde boldy. 

Häzirki döwürde ylmyň we täzeçil tehnologiýalaryň ornunyň barha berkeýändigini nazara alyp, ýurdumyzda ýaşlaryň ylmy-barlag işleri bilen meşgullanmaklaryna zerur üns berilýär. Şu maksat bilen, her ýylda ýaşlaryň arasynda ylmy işler boýunça bäsleşik geçirilýär. Ony Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasy Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşi bilen bilelikde guraýar. Ozal habar berlişi ýaly, şu ýyl 12-nji iýunda bellenilýän Ylymlar güni mynasybetli bu bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasy boldy. Ol Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde geçirildi. Dabara gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň iberen Gutlagyny uly ruhubelentlik bilen diňlediler. Onda ylmyň ösdürilmeginiň, öňdebaryjy gazananlarynyň ykdysadyýetiň pudaklaryna ornaşdyrylmagynyň, ylmy mümkinçiliklerini berkitmegiň Garaşsyz, Bitarap döwletimiziň esasy wezipeleriniň hatarynda görkezilendigi bellenilýär. Döwlet Baştutanymyz bäsleşigiň ýeňijilerini gutlap, ýaş alymlaryň Watanymyzyň kuwwatly güýjüdigini, olaryň beýik maksatlary nazarlaýan ýagty geljegiň eýeleridigini nygtady. 

Ýokary hünärli, täzeçil pikirlenip bilýän, giň dünýägaraýyşly we zerur hünär bilimi bolan hünärmenleri taýýarlamak täze taryhy döwürde ýurdumyzyň ylym-bilim ulgamynyň öňünde durýan wajyp wezipelerdir. Türkmenistanda bu ugruň ösdürilmegine döwlet goldawy berilýär, düýpli we amaly ylmy-barlaglary geçirmek, olaryň gerimini giňeltmek üçin mümkinçilikler döredilýär, ugurdaş düzümleriň, ýokary okuw mekdepleriniň maddy-enjamlaýyn binýady berkidilýär. Munuň özi ýaş alymlaryň arasynda geçirilýän bäsleşige gatnaşýanlaryň sanynyň ýyl-ýyldan artmagyny şertlendirýär. «Halkyň Arkadagly zamanasy» şygary astynda geçýän şu ýylda bäsleşige ylmy işleriň 1 müň 140-sy gatnaşdyryldy. Gatnaşyjylaryň hatarynda 730 talybyň we 410 sany ýaş alymyň bolandygyny bellemeli. Olar ylmyň we tehnologiýanyň alty ugry boýunça işläp taýýarlamalaryny, amaly barlaglaryny hödürlediler. Şeýlelikde, ýaşlaryň 72-si ylmy-barlag işlerini geçirmekde ýeňijiler diýlip ykrar edildi. Olara döwlet Baştutanymyzyň adyndan gymmat bahaly sowgatlar, degişli diplomlar gowşuryldy. 

Ýurdumyzyň ýaş raýatlarynyň döredijilik hem-de sungatyň dürli ugurlary bilen meşgullanmaklary üçin-de ajaýyp mümkinçilikler döredilýär. Ýaşlar baradaky döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmegi halkymyzyň gadymdan gelýän maşgala gymmatlyklaryny gorap saklamak, olary geljek nesillere geçirmek ýörelgeleri bilen baglanyşyklydyr. Şunuň bilen baglylykda, Diýarymyzda ýaş maşgalalara goldaw bermek boýunça yzygiderli çäreler amala aşyrylýar. 

Gahryman Arkadagymyzyň maslahatda eden çykyşynda belleýşi ýaly, ýaşlary watansöýüjilik ruhunda terbiýelemek, olaryň netijeli zähmete bolan söýgüsini artdyrmak, häzirki döwre buýsanjyny, ýagty geljege ynamyny pugtalandyrmak, dostluga, söýgä hormat goýmak, sagdyn durmuş ýörelgelerine ygrarlylygyny pugtalandyrmak täze taryhy eýýamda mynasyp derejede dowam etdirilýän ýörelgeler hökmünde kesgitlenildi. Ýaş nesiller hakyndaky alada ertirki güne bolan iň ygtybarly we netijeli maýa goýumydyr. 

Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň mundan beýläk-de sazlaşykly ösüşine, halkara derejedäki abraýynyň ýokarlanmagyna goşant goşmaga gyzyklanmasy ýokary bolan ýaşlaryň işjeň we jogapkärçilikli durmuş ýörelgesi olaryň özleri üçin döwlet tarapyndan edilýän alada mynasyp jogaby bolup durýar.  

(TDH)

Ýurdumyzda amala aşyrylýan oýlanyşykly ykdysady özgertmeleriň netijesinde telekeçilik milli ykdysadyýetiň öňdebaryjy ugruna öwrülýär. Döwlet tarapyndan döredilýän mümkinçiliklerden ruhlanýan hususyýetçiler obasenagat toplumynyň ösüşine-de mynasyp goşant goşup, azyk bolçulygyny üpjün etmekde ýokary netijeleri gazanýarlar. Oba hojalykçy telekeçiler uzak möhletleýin bölünip berlen ýer böleklerine ekerançylygyň döwrebap usullaryny, innowasion tehnologiýalary hem-de ylmyň gazananlaryny ornaşdyryp, ekologiýa taýdan arassa gök-bakja ekinlerini we miweleri ýetişdirýärler. 

Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda ýerleşýän «Miwe» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti oba hojalygynda iri hususy düzümleriň biridir. Paýdarlar jemgyýeti şu ýyl dag etegindäki bereketli toprakda ekilen miweli baglardan ilkinji hasyly ýygnamaga girişdi. 2019-njy ýylyň ýazynda paýdarlar jemgyýetine 1200 gektar ýer bölegi uzak möhletleýin esasda bölünip berildi. Bu ýerde badam, pisse, alma, armyt, hurma, garaly, şetdaly ýaly miweli baglar bilen birlikde, gök önümlerden käşir, sogan, ýeralma hem ýetişdirilýär. Jemgyýetiň düzümine «Gök bulut», «Hemsaýa», «Miweli atyz», «Datly miwe» hojalyk jemgyýetleri girýär. Olaryň her birine 300 gektar meýdan bölünip berlen.  

Döredilen üpjünçilik düzümleri — suw geçiriji ulgam, suw göteriji beketler, howdanlar, elektrik geçiriji ulgam we beket aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Ekinleri suwarmak üçin gerek bolan suw Garagum derýasynyň 630-njy kilometrinden çekilen suw geçiriji ulgam arkaly getirilýär. Suw döwrebap tehnologiýalaryň kömegi arkaly derýanyň derejesinden 184 metr belentlige çykarylýar we merkezi howdanlara eltilýär. Suw geçiriji ulgamyň umumy uzynlygy 27,5 kilometre golaý. Suwaryş işi damjalaýyn usul arkaly berjaý edilýär. Munuň özi suwuň tygşytly harçlanmagyny üpjün edýär. Ekin meýdanlaryny suwarmak işi awtomatlaşdyrylan usulda alnyp barylýar. Oňa sanly ulgam arkaly gözegçilik edilýär. Baglary gurplandyrmak we zyýankeşlere garşy göreşmek işleri ylmy esasda alnyp barylýar.  

Ekin meýdanynyň 130 gektara golaýynyň üsti ekini Günüň ýiti ultramelewşe şöhlesinden goramaga niýetlenen ýörite örtgüler bilen örtülendir. Ispaniýada taýýarlanýan ýokary hilli örtgüler ýetişen miweleriň ter bolmagyny üpjün edýär. 

Şu günler garaly, şetdaly ýaly miweleriň hasyly ýygnalýar. Alma, armyt, hurma, badam baglaryndan ýokary hasyla garaşylýar. Baglara ideg edilende we hasyl ýygnalanda, hususyýetçi daýhanlara ýeňillikli şertlerde satyn alnyp berlen döwrebap oba hojalyk tehnikalary we kombaýnlar peýdalanylýar. 

Ekin meýdanlarynyň köp bölegine badam agaçlary ekildi. Bu ýerleriň howa şertleri badamdan bol hasyl almaga amatlydyr. Badam 3-nji ýyldan hasyla durýar we 6-7-nji ýylynda onuň hasyllylygy ýokary derejä çykýar. Netijede, 1 gektardan 2 tonna arassa maňyz alynýar. Her düýpden ortaça 6 kilograma çenli hasyl almak mümkin. Ýeri gelende belläp geçsek, badamyň daşky gabygy hem ekologiýa taýdan arassa ýangyç bolup hyzmat edýär. Hasylyň kombaýnlaryň kömegi bilen ýygnalmagy el zähmetini azaldýar. Badamyň maňzy terligine azyk hökmünde ulanylýar, konditer önümlerini hem-de dürli tagamlary taýýarlamakda giňden peýdalanylýar. Şeýle-de badam ýagy, badam uny, badam süýdi we goýaltma taýýarlanýar. Lukmanlar bu önümleriň ynsan saglygy üçin örän peýdalydygyny belleýärler. 

Paýdarlar jemgyýetiniň çägindäki sogan, käşir, ýeralma ekilen meýdanlar hem gök öwsüp, eýýämden hasylyň bereketli boljakdygyny buşlaýar. Hojalyk jemgyýetlerine gök we beýleki önümleri, şol sanda banan we sitrus ýetişdirmäge ýöriteleşdirilen tehnologik enjamlar bilen üpjün edilen ýyladyşhanalary gurmak üçin 80 gektar ýer bölünip berildi. Şu ýyl her biri 5 gektar meýdany eýeleýän ýyladyşhananyň birnäçesiniň gurluşygyna badalga berildi. Hojalyk jemgyýetleriniň ählisinde degişli inžener-tehniki düzümler döredildi, ýollar çekildi. Ýakyn geljekde ýygnalan hasyly saklamak üçin sowadyjy ammary we oba hojalyk önümlerini gaýtadan işlemek üçin önümhanalary gurmak, sil suwlaryny toplap, ekerançylykda peýdalanmaga niýetlenen ulgamy döretmek göz öňünde tutulýar.  

Çary ÇARYÝEW,

Türkmen döwlet medeniýet institutynyň telewideniýe žurnalistikasy taýýarlygy ugrunyň talyby.

Milli ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegini ösdürmegiň wajyp ugry döwlet eýeçiligindäki kärhanalary hususylaşdyrmakdyr. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary esasynda hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen döwlet eýeçiligindäki desgalary hususylaşdyrmak boýunça bäsleşikli söwdalaryň alnyp barlyşy halkara ülňüleriň ösen talaplaryna laýyklykda kämilleşdirildi. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna», «Türkmenistanda 2021 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Döwlet maksatnamasyna» hem-de «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyna» laýyklykda, bu ugurda alnyp barylýan işlere täzeçillik girizildi. 

Şunda sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanylýar. Ýaňy-ýakynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan döwlet eýeçiligindäki desgalary hususylaşdyrmak boýunça geçirilýän bäsleşikli söwdalara gatnaşmaga isleg bildirýän işewürlere ýurdumyzyň ähli ýerinden menzilara gatnaşmaga mümkinçilik berýän «Bäsleşikli söwdalar» atly mobil goşundy döredildi. Bu goşundynyň kömegi arkaly isleg bildirýän taraplar bäsleşikli söwdalara gatnaşmak üçin ýeňillikli agza bolmak, söwdalara çykarylýan desgalaryň sanawy bilen tanyşmak, isleglerine görä sanawy tertipleşdirmek, gerekli resminamalary ýükläp almak we bäsleşikleriň geçirilýän güni menzilara gatnaşmak mümkinçiligine eýe bolup bilerler. Söwdalar şu tertipde ýakynda, ýagny 16-njy iýunda ilkinji gezek geçirildi. Bu usul özüniň oňyn netijesini-de berdi.  

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» we «Türkmenistanda 2021 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Döwlet maksatnamasynda» görkezilen çäreleriň çäklerinde birnäçe işler üstünlikli durmuşa geçirildi. Bu resminamalarda göz öňünde tutulan wezipeleri talabalaýyk hem-de öz wagtynda ýerine ýetirmek maksady bilen, ykdysadyýet, maliýe we bank toplumyna degişli ministrliklerde, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda programma üpjünçiligi ornaşdyryldy. Elektron resminama dolanyşygy ulgamyny hem-de internet web saýtlaryny kämilleşdirmek, hyzmat etmegiň elektron görnüşine geçmek, awtomatlaşdyrylan elektron maglumatlar binýady ulgamyny döretmek, onuň goraglylygyny, maglumat düzümleriniň durnukly işlemegini üpjün etmek boýunça yzygiderli işler amala aşyrylýar. Şeýle hem sanly ykdysadyýet bilen bagly hereket edýän kadalaşdyryjy hukuk namalaryna yzygiderli seljermeler geçirilip, olary kämilleşdirmek babatda zerur işler durmuşa geçirilýär. 

Ykdysadyýetde döwletiň paýyny azaltmak, hususy ulgamy goldamak bazar gatnaşyklary ýörelgelerine geçmekde esasy şertleriň biri bolup durýar. Şoňa görä-de, hususyýetçilik giň gerimde, toplumlaýyn esasda ösdürilýär. Telekeçileriň bähbidini goraýan kanunlar kabul edilýär. Bu ugry saýlap alan raýatlara ýeňillikli bank karzlary yzygiderli berilýär. Dürli maksatly desgalary gurmak, oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek üçin uzak möhletleýin ýer bölekleri bölünip berilýär. Türkmen telekeçileriniň dünýä bazarlaryna çykmagy, halkara giňişlikde mynasyp orun eýelemegi üçin hem ähli şertler döredilýär. Bu ugurda «Türkmenistanda orta we kiçi telekeçiligi goldamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Kiçi we orta telekeçiligi goldamak gaznasy hem döredildi. Ýuridiki şahs hökmünde döredilen gazna öz paýnamalaryny Aşgabat gazna biržasynda satmaga-da hukuk berildi. Bularyň ählisi senagatçylar we telekeçiler üçin giň mümkinçilikleri açdy. Indi telekeçilerimiziň önümleri diňe bir özümizde däl, eýsem, dünýäniň dürli ýurtlarynyň bazarlarynda «Türkmenistanda öndürildi» diýen ýarlyk bilen meşhurlyk gazanýar. Eksport mümkinçiliklerimizi artdyrmak, öňdebaryjy dünýä tejribesinden peýdalanmak, işjeň işewürlik hyzmatdaşlygyny ýola goýmak maksady bilen, daşary ýurtlarda türkmen telekeçileriniň wekilhanalary, söwda, modalar we hyzmatdaşlyk öýleri açyldy.  

Ýurdumyzda hereket edýän «Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda» Kanunda, «Türkmenistanda döwlet eýeçiligindäki kärhanalary we desgalary hususylaşdyrmagyň 2013 — 2016-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda», döwlet eýeçiligindäki kärhanalary we desgalary hususylaşdyrmak boýunça beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalarynda ozal dünýä tejribesinde ulanylan netijeli ýörelgeler giňden özleşdirildi. Şunuň bilen bir hatarda ykdysady ösüşleri bökdäp bilýän islendik ýagdaýdan daşda durmak zerurlygy binýatlaýyn ýörelge hökmünde bellenildi. Kabul edilen maksatnamanyň çäklerinde hususylaşdyrmagyň hereket edýän usulyýeti kämilleşdirilip, bazar gatnaşyklarynda gymmatly kagyzlar bazaryny, bilelikdäki paýly kärhanalaryň ornuny ýokarlandyrmak üçin maýa goýum taslamasyny-da bäsleşikli söwda ugurlaryna üýtgeşmeler girizip alyp barmak ýörelgeleri dowam edýär. Şeýle toplumlaýyn işleriň netijesinde, oba hojalygynda, gaýtadan işleýän senagatda, gurluşykda, söwda we iýmitde kärhanalaryňdyr desgalaryň ýüzlerçesini hususylaşdyrmak maksatnamalaýyn esasda alnyp baryldy. Netijede, maldarçylyk we guşçulyk fermalarynyň, senagat hem-de azyk önümlerini öndürýän kärhanalaryň, naharhanalaryň, dükanlaryň we gaýry emläkleriň köp sanlysy hususylaşdyryldy.  

Oba ýerlerinde öňdebaryjy tehniki-tehnologik nusgalara laýyk enjamlaşdyrylan döwrebap zawod-fabrikler, önümçilik sehleri, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän, durmuş-medeni desgalar, söwda we dürli ugurly hyzmatlary ýerine ýetirýän kärhanalaryň ýüzlerçesi peýda boldy. Iri möçberli maldarçylyk we guşçulyk toplumlary döredildi. Olaryň aglabasynda çykarylýan ýokary hilli önümler diňe bir daşary ýurtlardan getirilýän haryt nusgalaryna doly bäs gelmek bilen çäklenmän, eýsem, daşary bazarlarda-da bäsdeşlige ukyplylygy bilen tapawutlanýar. Milli haryt öndürijileriň işjeňliginiň günsaýyn ýokarlanmagy «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasynda» we «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasynda» bellenen möhüm wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna saldamly goşant bolýar.  

Häzirki döwürde döwlet eýeçiligindäki emläkleri hususylaşdyrmak boýunça işleriň depginini has-da güýçlendirmek, bäsleşikli söwdalaryň hilini ýokarlandyrmak, ahyrky netijede, milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmek maksady bilen, kabul edilýän kadalaşdyryjy hukuk resminamalaryny has-da kämilleşdirmek işleri yzygiderli alnyp barylýar. Şunda baş maksat ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak, mähriban halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli gowulandyrmak bolup durýar.  

Tirkeşmyrat KÜRRÄÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.