Türkmenistan dünýä giňişliginde ekoulgamyň abadançylygyny berkitmekde işjeň hereket edýän ýurtlaryň hataryna girýär. Häzirki wagtda döwrebap enjamlaşdyrylan, ösen tehnologiýalary özünde jemleýän, ekologik talaplara laýyk gelýän kärhanalaryň uly topary işe girizilýär. Çärjew etrabynyň çäginde hereket edýän, kuwwatlylygy 432 MWt bolan gaz turbinaly elektrik stansiýasyny ýangyç bilen ygtybarly üpjün etmäge niýetlenilen uzynlygy 125 kilometre barabar bolan ýokary basyşly Üçajy — Zerger gaz geçirijisiniň gurulmagy hem ekotalaplaryň gyşarnyksyz berjaý edilýändiginiň ýene-de bir subutnamasy boldy. 

Ekoulgamy pugtalandyrmak boýunça edilýän işler barmak büküp sanardan has köpdür. Ýurdumyzyň ähli sebitleri bilen bir hatarda welaýatymyzda hem ekologiýa talaplaryna laýyk gelýän döwrebap elektrik stansiýalarynyň uly toplumy guruldy. Umuman alanyňda, Türkmenistanyň BMG-niň tebigaty goramak boýunça esasy konwensiýalaryny tassyklap, halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlygyna mysallar juda köpdür. Mähriban Diýarymyzda BMG-niň Ösüş maksatnamasy, BMG-niň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasy, Ählumumy Ekologiýa Gaznasy hem-de beýleki abraýly halkara düzümler bilen bilelikde milli hem-de sebit derejesinde onlarça ekologiýa maksatnamalary we taslamalary durmuşa geçirilýär. Ýurdumyz halkara bileleşiginiň işjeň gatnaşyjysy bolmak bilen, durnukly ösüşi gazanmagyň maksatlaryny işläp taýýarlamaga gatnaşdy we durnukly ösüşiň maksatlarynyň 17-siniň ählisini resmi taýdan kabul eden hem-de olary özüniň milli meýilnamalaryna we durmuş-ykdysady ösüşiniň strategiýalaryna uýgunlaşdyran ilkinji döwletleriň biri boldy. Ýurdumyzda ajaýyp tebigatymyzy ylmy taýdan öwrenmek we onuň gözelliklerini goramak babatynda oňyn işler yzygiderli durmuşa geçirilýär. 

Türkmenistan daşky gurşawy goramak meselesinde Hazar deňziniň ekologiýasynyň sebitiň çäginden daşa çykýan möhüm meseledigine hem mydama ünsi çekip gelýär. Durnukly ösüşiň ekologiýa meseleleriniň doly berjaý edilmegi Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň hemişelik üns merkezinde bolmagynda galýar. Adamyň tebigatyň bir bölegidigi, şonuň üçin bu sazlaşygyň ösdürilmeginiň möhüm bolup durýandygy baradaky düşünje Gahryman Arkadagymyz tarapyndan berk esaslandyryldy. Türkmenistanda halkara möçberinde yzygiderli geçirilýän ekologik maslahatlara dünýäniň dürli künjeginden alymlardyr bilermenler, syýasatçylar gatnaşýarlar. Seredilýän meseleler boýunça oňyn çözgütlere gelinýär. Meselem, «Hazar ekologik maslahaty», «Aralyň ekologiýasy: durnukly ösüş we halkara hyzmatdaşlygy» atly halkara maslahatlar, birinji Hazar ykdysady forumy, olarda kabul edilen çözgütler ekoulgamdaky alnyp barylýan işleriň ähmiýetini täze derejä çykardy. Türkmenistanyň başlangyjy esasynda Aral deňziniň täsirine sezewar bolan zolakda tozanly tupanlara garşy göreşmekde tokaý zolaklaryny döretmek netijeli usullaryň birine öwrüldi. Türkmenistanyň Milli tokaý maksatnamasyna laýyklykda Daşoguz welaýatynda Sarygamyş kölüniň gündogar tarapynda, Aral deňziniň oňaýsyz täsirini ýetirýän ýerinde ýerleşýän Bötendag belentliginiň töwereginde 2013 — 2020-nji ýyllar aralygynda 20 müň gektar meýdanda çöl ösümlikleriniň (sazak, çerkez, gandym we beýlekiler) 8 milliondan gowrak nahallary oturdyldy.  

Türkmenistan halkara ähmiýetli täze başlangyçlary öňe sürmek bilen, milli derejede ekologiýa we suw meseleleri boýunça iri taslamalaryň durmuşa geçirilmegi üçin zerur şertleriň döredilmegine hem ýardam berýär. Ýurdumyzda iri möçberli tokaý zolaklarynyň döredilmegi, çölleşmä garşy göreş, bioköpdürlüligi saklamak, suwarymly ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak hem-de köpsanly beýleki ugurlar boýunça giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Tebigaty goramak boýunça kanunçylyk binýadynyň pugtalandyrylmagy, uzakda ýerleşýän ilatly ýerleriň gazlaşdyrylmagy, Garagum sährasynyň merkezinde «Altyn asyr» Türkmen kölüniň döredilmegi, öri meýdanlarynyň peýdalanylyşyny kadalaşdyrmak hem-de birnäçe beýleki çäreler ýurdumyzda ekologiýa ýagdaýynyň gowulandyrylmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Bereketli türkmen topragynyň her bir künjegi örän aýawly çemeleşilmäge mynasypdyr. Türkmen halkynyň ekologiýa abadançylygy şertlerinde ýaşaýşyny üpjün etmek, türkmen tebigatynyň baýlyklaryny rejeli peýdalanmak ýurdumyzda alnyp barylýan döwlet ekologiýa syýasatynyň esasy wezipeleridir. 

Galina MYRADOWA,

Türkmenabat şäherindäki 26-njy orta mekdebiň mugallymy, kärdeşler arkalaşygynyň ilkinji guramasynyň işjeň agzasy.

Aşgabatda altynjy Hazar sammiti geçirildi 

 Aşgabat, 29-njy iýun (TDH). Şu gün paýtagtymyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklygynda altynjy Hazar sammiti geçirildi. Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Aşgabat duşuşygy kaşaň “Arkadag” myhmanhanasynda guraldy. Bu ýerde ýokary derejeli myhmanlary kabul etmek hem-de iri halkara çäreleri guramak üçin ähli şertler döredildi. 

Sammite gatnaşmak üçin Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýew, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisi, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew hem-de Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putin türkmen paýtagtyna geldiler. 

Aşgabadyň Halkara howa menzilinde belent mertebeli myhmanlar mähirli garşylanyldy. Bu ýerde bäş goňşy ýurduň Döwlet baýdaklary galdyryldy we Hormat garawuly nyzama düzüldi. Myhmansöýerligiň asylly däbine görä, Hazarýaka döwletleriň Baştutanlaryna duz-çörek hödürlenildi hem-de gül desseleri gowşuryldy. 

Altynjy Hazar sammitiniň öňüsyrasynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň we Russiýa Federasiýasynyň Prezidentleri bilen duşuşdy. 

Soňra belent mertebeli myhmanlar paýtagtymyzdaky “Arkadag” myhmanhanasyna tarap ugradylar. Bu ýerde, sammitiň öňüsyrasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow daşary ýurtly kärdeşleri bilen ikitaraplaýyn duşuşyklary geçirdi. 

Sammitiň öňüsyrasynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow “Arkadag” myhmanhanasynyň eýwanynda belent mertebeli myhmanlaryň her biri bilen mähirli salamlaşdy. 

Aşgabat sammitiniň resmi nyşanynyň öňünde däp bolan bilelikde surata düşmek dabarasyndan soň, oňa gatnaşyjylar kiçi mejlisler otagyna barýarlar, şol ýerde gysga düzümdäki ýokary derejeli bäştaraplaýyn duşuşyk geçirildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Hazarýaka döwletleriň Baştutanlaryny mübärekläp, sammite gatnaşmaga çakylygy kabul edendigi üçin hemmelere minnetdarlyk bildirdi hem-de şu derejede Aşgabatda geçirilen birinji duşuşykdan bäri ýigrimi ýylyň geçendigini belledi. 

Bellenilişi ýaly, ýurdumyz oňyn Bitaraplyk, hoşniýetli goňşuçylyk we deňhukukly özara bähbitli hyzmatdaşlyk, milli hem-de umumy bähbitleriň sazlaşygy esasynda guralýan daşary syýasy ugry yzygiderli durmuşa geçirmek bilen, Hazar sebitinde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak hem-de ösdürmek ugrunda çykyş edýär. 

Bu babatda Hazaryň ägirt uly, dürli ugurly kuwwatyndan has netijeli peýdalanmak boýunça görülýän yzygiderli çäreler, bu ugurda anyk başlangyçlaryň öňe sürülmegi, gojaman Hazaryň «Parahatçylyk, dostluk we ylalaşyklylyk deňzi» diýen derejä eýe bolmagyna hemmetaraplaýyn ýardam berilmegi möhüm wezipe bolup durýar. 

Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň Hazar meselesi boýunça duşuşyklaryň we forumlaryň yzygiderli geçirilýän ýerine öwrülendigini bellemek gerek.  

Ýigrimi ýyl mundan ozal, 2002-nji ýylda hut Aşgabatda birinji Hazar sammiti geçirildi. Bu sammit uzak möhletli geljek üçin netijeli hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemäge badalga boldy. Ýokary derejedäki şu duşuşygy geçirmek başlangyjyny hem Türkmenistan öňe sürdi. Bu teklip 2018-nji ýylyň awgust aýynda Gazagystan Respublikasynyň Aktau şäherinde geçirilen V Hazar sammitiniň barşynda Gahryman Arkadagymyz tarapyndan beýan edildi. 

Emele gelen şertlerde Hazar deňzinde berk parahatçylygy, howpsuzlygy hem-de durnuklylygy saklamak, Hazar sebitini ösdürmek üçin ygtybarly syýasy we hukuk kepilliklerini üpjün etmek möhüm wezipe bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, şu görnüşdäki duşuşyklary mundan beýläk-de yzygiderli geçirmegiň wajypdygy nygtaldy. Munuň özi biziň ýurtlarymyzyň hökümetleriniň we aýry-aýry pudaklarynyň derejesindäki gepleşiklere hem degişlidir. 

 Soňra altynjy Hazar sammiti uly mejlisler zalynda giňişleýin düzümde dowam etdirildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň we Russiýa Federasiýasynyň Prezidentlerini Türkmenistanda ýene-de bir gezek tüýs ýürekden mübärekläp hem-de Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň altynjy duşuşygyna gatnaşmaga çakylygy kabul edendikleri üçin minnetdarlyk bildirip, biziň ýurdumyzyň muny Hazarda maksatlarymyzyň umumydygynyň, ysnyşykly hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge taýýardygynyň tassyknamasy hökmünde kabul edýändigini belledi. 

Mälim bolşy ýaly, 2002-nji ýylyň aprelinde Aşgabatda birinji Hazar sammiti geçirildi. Sözüň doly manysynda, hut şonda Hazar gün tertibiniň ähli ugurlary boýunça uzak möhletli geljek üçin yzygiderli hyzmatdaşlygyň binýady goýuldy diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy. Şondan bäri 20 ýyl geçdi we biz bu gün Hazar sebitinde ýokary döwlet derejesinde syýasy gatnaşyklaryň täze görnüşiniň zerurdygyny hem-de biziň halklarymyzyň parahatçylygynyň, ösüşiniň we rowaçlygyň bähbidine kenarýaka ýurtlaryň maksatlarynyň we bähbitleriniň bitewüliginiň aýgytlaýjy şerti hökmünde ykrar edilendigini aýdyp bileris. 

Soňra Tähranda, Bakuwda, Astrahanda, Aktauda geçirilen sammitler hem Hazar üçin möhüm ähmiýete eýe boldy, Hazar gatnaşyklarynyň dürli ulgamlarynda döwletleriň bilelikdäki işine kuwwatly itergi berdi. Biz bu babatda bäş döwletiň ählisiniň uly hyzmatynyň bardygyny ynamly aýdyp bileris. Şol döwletleriň her biri sebitde özara gatnaşyklaryň binýadyny kemala getirmäge uly goşant goşdy diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtady. 

Geçen döwürde köp işler amala aşyryldy. 2018-nji ýylda Aktauda Hazar deňziniň hukuk derejesi hakyndaky Konwensiýa gol çekilmegi biziň esasy umumy üstünligimiz boldy. Pursatdan peýdalanyp, döwlet Baştutanymyz Hazarýaka döwletleriň hemmesiniň resminamany taýýarlamagyň ähli tapgyrlarynda işjeňlik görkezendigi, birek-biregiň bähbitlerini nazara alandygy üçin tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi. 

Şonuň bilen birlikde, Hazarda hyzmatdaşlyk boýunça pudaklaýyn ylalaşyklaryň ençemesiniň üstünde işlenildi we bu iş dowam etdirilýär. Bularyň ählisi häzirki wagtda biziň gatnaşyklarymyzyň hil taýdan anyk häsiýete eýe bolmagyna, maksadalaýyk, yzygiderli we netijeli ösmegine ýardam etdi diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sözüni dowam etdi. Netijeli we birek-birege hormat goýmak esasyndaky gatnaşyklar alnyp barylýar. Ol Hazar meselesiniň dürli ugurlaryny — syýasy, ykdysady, söwda, ekologiýa babatdaky hem-de ynsanperwer gatnaşyklary öz içine alýar. 

Hazar sebitinde ygtybarly, uzak möhletli howpsuzlygy üpjün etmek möhüm we şol bir wagtyň özünde bäştaraplaýyn gatnaşyklaryň üstünliginiň esasy şerti bolup durýar diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. Biz bilelikde Hazar sebitiniň parahatçylyk we ösüş hem-de ynanyşmak zolagy bolmagynda galmagy üçin ähli tagallalary etmelidiris. 

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow terrorçylyga, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna, guramaçylykly jenaýatçylyga, beýleki islendik kanuna laýyk gelmeýän işe garşy bilelikde göreşmegi möhüm wezipeleriň hatarynda görkezdi. Bu babatda biziň hyzmatdaşlygymyz örän netijeli, barlyşyksyz häsiýete eýe bolmalydyr, yzygiderlilik, toparlaýynlyk we açyklyk ýörelgeleri esasynda guralmalydyr. 

Bu işde diplomatik gatnaşyklara, ilkinji nobatda bolsa, Hazarýaka döwletleriň ýörite ygtyýarly wekilleriniň derejesinde Daşary işler ministrlikleriniň howandarlygynda bäştaraplaýyn yzygiderli geňeşmeler guralyna möhüm ähmiýet berilýär. Mälim bolşy ýaly, 2018-nji ýylda Aktauda geçirilen sammitde kabul edilen Beýannamada bu ýagdaý öz beýanyny tapdy. Geňeşmeleriň biziň ýurtlarymyzyň döwlet edaralarynyň sazlaşykly işlemegi üçin zerur şertleri üpjün etmegine garaşylýar. 

Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz hyzmatdaşlygyň bu guralynyň ygtyýarlyklaryny giňeltmegiň, oňa pudaklaýyn ylalaşyklaryň işlenip taýýarlanylmagyny utgaşdyrmagy tabşyrmagyň maksadalaýykdygyny belledi. Şolaryň hatarynda Hazar deňzinde göni başlangyç çäkleri ýola goýmagyň usuly hakyndaky Ylalaşygyň üstünde işlemegi tamamlamaga aýratyn ähmiýet berilýär. 

Şeýle hem daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylaryna bäştaraplaýyn gün tertibiniň ähli meseleleri boýunça hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlary babatda maslahatlary yzygiderli geçirmek teklip edilýär. 

Ençeme ýyllaryň dowamynda Hazarýaka döwletleriň bilermenleri tarapyndan brakonýerlige, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna garşy göreşmek, deňizde ýüzmegiň howpsuzlygyny üpjün etmek, deňizde gözlemek we halas etmek ulgamynda resminamalaryň üstünde iş alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu işe gatnaşyjylaryň ählisine öňde goýlan maksatlara ýetmäge goşýan goşantlary üçin minnetdarlyk bildirip, ýakyn wagtda bu resminamalaryň üstünde alnyp barylýan işleriň tamamlanjakdygyna ynam bildirdi. 

Ykdysady ulgam Hazardaky hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugry bolup durýar. Bu ulgam köptaraplydyr we ulag, logistika, kommunikasiýalar, energetika, önümçilik taýdan ýakynlaşmak ýaly ulgamlary hem-de beýleki köp ugurlary öz içine alýar. Bu babatda hyzmatdaşlygyň geljegi uly, täze görnüşi — Hazar ykdysady forumyny döretmek hakyndaky çözgüt uly ähmiýete eýedir. Ilkinji şeýle forum 2019-njy ýylyň tomsunda Türkmenbaşy şäherinde geçirildi. Şonda kabul edilen çözgütler we ylalaşyklar Hazarda hojalyk işini strategik taýdan meýilleşdirmek üçin ygtybarly binýada öwrüldi, onuň geljegini kesgitledi. Gürrüň, ilkinji nobatda, ulag barada barýar. 

Döwlet Baştutanymyz bu baradaky gürrüňi dowam edip, Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça Ýewraziýada üstaşyr ulag akymlarynyň baglanyşdyryjy merkezi hökmünde Hazar deňziniň «Mümkinçilikleriň deňzi» diýlip atlandyrylmagynyň hakykatdan daş däldigini belledi hem-de geljekde Hazaryň şeýle ähmiýetiniň has-da artjakdygyna ynam bildirdi. Şoňa görä-de, kenarýaka ýurtlara port düzümini gurmak we döwrebaplaşdyrmak, Hazar sebitini harytlaryň hem-de hyzmatlaryň halkara akymlary üçin oňaýly, döwrebap, amatly giňişlige öwürmek üçin durnukly, ygtybarly we netijeli logistika ulgamyny kemala getirmek babatda uly işler garaşýar diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtady hem-de syýasatdan azat bolan konýunkturanyň zerurdygyny aýratyn nygtady. 

Geljege jogapkärli hem-de öňdengörüjilikli garamak möhümdir: ählumumy syýasatdaky häzirki çylşyrymlylyklar we gapma-garşylyklar bilen baglylykda, Hazarýaka ýurtlara umumy maksatlara hem-de umumy ykbala düşünmekde bitewüligi saklap galmak zerurdyr. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Hazar deňzinde ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk hakyndaky hökümetara Ylalaşygyň güýje girmegine kanagatlanma bildirýär. 

Döwlet Baştutanymyz bular barada aýtmak bilen, halkara işewürligiň, maliýe edaralarynyň Hazar sebitine uly üns hem-de gyzyklanma bilen garaýandygyna, onuň kuwwatyna we geoykdysady gymmatyna düşünýändigine ynam bildirdi. Telekeçilik üçin oňat şertleri döretmek, ony zerur bolmadyk, köp halatlarda bolsa, könelişen bökdençliklerden azat etmek, Hazary möhüm we uzak möhletli maýa goýumlar babatda özüne çekiji ýere öwürmek üçin bizde ähli mümkinçilikler bar. Umuman, Hazar deňziniň ulag ähmiýeti barada aýtmak bilen, biz ony Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmegiň aýrylmaz bölegine öwürmek babatda öňümizde uly we anyk maksady ynamly goýup bileris diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz Hazarda önümçilik taýdan ýakynlaşmagy hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleriniň hatarynda kesgitläp, biziň ýurtlarymyzyň uly tebigy serişdelere, berk senagat we tehnologik kuwwata eýedigini belledi. Şol serişdeleriň we kuwwatyň birleşdirilmegi, hyzmatdaşlygyň önümçilik ulgamlarynyň, “Ýakynlaşmak geçelgeleriniň” döredilmegi wajyp mesele bolup durýar. Şunda hususy işewürlik möhüm orun eýelemelidir. Hazarýaka ýurtlaryň maksatnamalaýyn işewürlik forumlaryna badalga bermek zerurdyr. Olaryň barşynda biziň telekeçilerimiz göni gatnaşyk edip, amatly we maksadalaýyk ugurlarda hyzmatdaşlygyň ýollaryny özbaşdak kesgitläp bilerdiler. Şunuň bilen baglylykda, özbaşdak, döwlete dahylsyz ulgam hökmünde Hazarýaka ýurtlaryň işewür hyzmatdaşlygynyň Geňeşini, ysnyşykly hyzmatdaşlyk üçin binýady döretmegiň üstünde işlemek teklip edilýär. 

Soňra hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak biziň umumy möhüm maksadymyz bolup durýar. Bu babatda Türkmenistanyň garaýşy anyk kesgitlenendir we üýtgewsizdir: ähli ykdysady we önümçilik işi deňziň ekologik howpsuzlygy bilen berk bagly bolmalydyr, tebigaty goramak babatda ykrar edilen dünýä standartlaryna laýyk gelmelidir. Şunuň bilen baglylykda, hyzmatdaşlygyň döredilen gurallarynyň sazlaşykly işine aýratyn ähmiýet berilýär. Türkmenistanyň Hazarda ylmy barlaglary geçirmek hakyndaky Ylalaşygy işläp taýýarlamak boýunça başlangyjy bu ugurda bilelikdäki işiň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. 

Türkmenistan eýýäm Hazaryň baý tebigy serişdeleriniň rejeli ulanylmagyny üpjün etmek boýunça tebigaty goraýyş çäreleriniň toplumy hökmünde täze Hazar ekologiýa maksatnamasyny döretmek pikiri bilen çykyş etdi. Biz şu mesele boýunça işjeň gepleşikleri dowam etdirmäge taýýardyrys hem-de Hazarýaka ýurtlaryň hemmetaraplaýyn goldawyna umyt edýäris diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. 

Hyzmatdaşlygyň we özara düşünişmegiň giňişligi hökmünde Hazar deňzi barada aýtmak bilen, biz ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmäge uly üns berýäris diýip, döwlet Baştutanymyz belledi we şu babatda koronawirus pandemiýasy döwründäki takyk, sazlaşykly işi nygtady. Şu çylşyrymly döwürde Hazarýaka döwletler birleşdiler, raýdaşlygyň we birek-birege ýardam bermegiň aýdyň nusgasyny görkezdiler. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow goňşy ýurtlaryň Prezidentlerine tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi. 

Türkmenistan medeni gatnaşyklary ösdürmek we giňeltmek ugrunda çykyş edip, medeniýet ulgamynda hyzmatdaşlyk hakyndaky bäştaraplaýyn ylalaşygy işläp taýýarlamaga girişmegi teklip edýär. 

Dynç alynýan ýer hökmünde Hazaryň, onuň kenarýakasynyň uly kuwwatynyň bardygyny nazara almak bilen, ýurdumyz syýahatçylyk pudagynda we gämide syýahat etmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygyny kämilleşdirmek boýunça başlangyçlary goldaýarys. 

Türkmenistan umumyhazar gepleşiklerine işjeň gatnaşmak bilen, bu işe mundan beýläk-de öz goşandyny goşmaga, ähli meseleleri gyzyklanma bildirip, ara alyp maslahatlaşmaga we olar boýunça ylalaşykly çözgütleri tapmaga taýýardyr diýip, döwlet Baştutanymyz belledi. Biziň ýapyk ýa-da oňaýsyz meselelerimiz ýokdur, biz hyzmatdaşlarymyz bilen bilelikde geljekki ylalaşyklary gazanmaga, Hazar gün tertibiniň anyk ugurlary boýunça özara gatnaşyklary ösdürmäge taýýardyrys. 

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýokary derejedäki bäştaraplaýyn duşuşyklaryň hoşniýetlilik, özara ynanyşmak ýagdaýynda geçýändigini aýratyn nygtady. Hazarýaka döwletleriň sammitleri sebit hem-de dünýä syýasatynyň anyk we täsirli şertine öwrüldi, olaryň diňe bir gatnaşyjylar üçin däl, eýsem, beýleki ýurtlar üçin hem wajypdygy äşgärdir. 

Hormatly Prezidentimiz çykyşynyň ahyrynda Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň, Russiýa Federasiýasynyň Prezidentlerine Hazarda hoşniýetli goňşuçylygy we hyzmatdaşlygy ösdürmek işine goşýan uly şahsy goşantlary üçin aýratyn minnetdarlyk bildirdi. 

Soňra Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewe söz berildi. Dostlukly döwletiň Baştutany bildirilen myhmansöýerlik hem-de altynjy Hazar sammitiniň ýokary derejede guralandygy üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa hoşallyk bildirip, şu gezekki duşuşygyň Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedowyň doglan güni bilen gabat gelýändigini belledi. Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda Türkmenistan Garaşsyzlygyny pugtalandyrmakda, halkara abraýyny ýokarlandyrmakda, halkymyzyň abadançylygyny berkitmekde we ykdysady ösüşde uly üstünlikleri gazandy. 

Prezident Ilham Aliýew hut öz adyndan we Azerbaýjanyň halkynyň adyndan Gahryman Arkadagymyzy tüýs ýürekden gutlady hem-de berk jan saglyk, Türkmenistanyň doganlyk halkyna bolsa abadançylyk we rowaçlyk arzuw etdi. Mümkinçilikden peýdalanyp, goňşy ýurduň Lideri hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowy ýokary döwlet wezipesine saýlanylmagy bilen ýene-de bir gezek gutlady we täze taryhy döwürde Türkmenistanyň uly üstünlikleri gazanjakdygyna ynam bildirdi. 

Nygtalyşy ýaly, Azerbaýjan Hazarda döwletara gatnaşyklara uly ähmiýet berýär. Şunuň bilen baglylykda, belent mertebeli myhman 2018-nji ýylda Aktau şäherinde gol çekilen Hazar deňziniň hukuk derejesi hakyndaky Konwensiýanyň taryhy zerurlygyny hem-de onuň çalt güýje girmeginiň ähmiýetini belledi. Munuň özi geljekde hyzmatdaşlygyň ähli ugurlary boýunça Hazarýaka döwletleriň hyzmatdaşlygyny ösdürmäge gönükdirilen has netijeli çäreleri görmek üçin ygtybarly hukuk esasyny döreder. 

Bu baradaky gürrüňi dowam edip, Prezident Ilham Aliýew Hazarda bäştaraplaýyn gatnaşyklaryň şertnamalaýyn-hukuk binýadynyň berkidilýändigini, dürli ulgamlarda birnäçe ylalaşyklara gol çekilendigini we olaryň güýje girendigini belledi. Hyzmatdaşlyk boýunça täze resminamalaryň taslamalaryny taýýarlamak başlangyjy öňe sürüldi. Şol resminamalara ýakyn wagtda garalar we olar taýýar bolan ýagdaýynda gol çekiler. Şeýle hem ikitaraplaýyn we üçtaraplaýyn görnüşde Hazar deňziniň düýbüni bellemek hakyndaky degişli şertnama baglaşyldy. 

Hazarýaka ýurtlaryň arasyndaky dostlukly we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary, ikitaraplaýyn, şeýle-de köptaraplaýyn hyzmatdaşlyk, şol sanda BMG-niň, ÝHHG-niň hem-de beýleki abraýly sebitleýin we halkara guramalaryň çäklerindäki hyzmatdaşlyk Hazar deňzinde durnuklylygyň, howpsuzlygyň möhüm şertleri bolup durýar. 

Şunuň bilen baglylykda, biziň döwletlerimiziň özara hormat goýmakda we ähli taraplaryň bähbitlerini nazara almakda esaslanýan gatnaşyklarynyň ösdürilýändigi bellenildi. Hazar sebitiň halklarynyň abadançylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen ençeme halkara we sebitleýin taslamalaryň esasy merkezleriniň biri bolup durýar. 

Soňra Azerbaýjanyň Prezidentiniň nygtaýşy ýaly, özara bähbitli ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek, maýa goýum ýagdaýyny gowulandyrmak, ygtybarly we howpsuz kommunikasiýalary kemala getirmek, ýokary düşewüntli hem-de ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalary çekmek üçin amatly şertleri döretmäge çalyşmak Hazarýaka ýurtlaryň ileri tutulýan ugurlary bolmagynda galýar. 

Ulag düzümini ösdürmek, degişli hyzmatlaryň we multimodal gatnawlaryň hilini kämilleşdirmek hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlary bolup durýar. Bu ulgamda Hazarýaka döwletleriň arasynda baglaşylan ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn ylalaşyklar Hazar deňzini ösen düzümli halkara iri ulag merkezine öwürmek üçin oňat esasy döredýär. Bu baradaky gürrüňi dowam edip, belent mertebeli myhman ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlygy giňeltmek, Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgelerini ösdürmek meselelerinde Azerbaýjanyň işjeň orun eýeleýändigini tassyklady. Azerbaýjan tarapynyň Hazarüsti halkara ulag ugruny netijeli ulanmak boýunça ähli tagallalary edýändigi bellenildi. Bu ugur şu ulgamda sebitiň döwletiniň kuwwatyndan has netijeli peýdalanmaga mümkinçilik berer we ugurdaş düzümi ösdürmek boýunça täze taslamalary durmuşa geçirmäge ýardam eder. 

Şeýle hem Azerbaýjan Hazar deňziniň ekologik meselelerini çözmek boýunça hyzmatdaşlygy giňeltmäge gyzyklanma bildirýär. Hazaryň suw biologik serişdelerini aýawly saklamak, rejeli ulanmak baradaky toparyň çäklerinde Hazarýaka döwletleriň üstünlikli gatnaşyklary dowam etdirilýär. Şu ýylyň ahyrynda Bakuwda Hazar deňziniň deňiz gurşawyny goramak boýunça Çarçuwaly konwensiýanyň taraplarynyň altynjy maslahatyny geçirmek göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen baglylykda, Prezident Ilham Aliýew şu gün gysga düzümdäki duşuşykda uly ähmiýete eýe bolan Hazar meseleleri boýunça pikir alşylandygyny belledi. Taraplaryň wekiliýetleri tarapyndan degişli ýörite bilermenler toparlaryny döretmek babatda bu ugurda işler dowam etdiriler. 

Çykyşynyň ahyrynda Azerbaýjan Respublikasynyň Baştutany türkmen tarapyna sammitiň ýokary derejede guralandygy üçin ýene-de bir gezek hoşallyk bildirip, bu duşuşygyň Hazarýaka döwletleriň möhüm umumy wezipeleri çözmäge gönükdirilen tagallalaryny utgaşdyrmaga ýardam etjekdigine ynam bildirdi. 

Hormatly Prezidentimiz çuň manyly çykyşy we gutlaglary üçin Prezident Ilham Aliýewe minnetdarlyk bildirip, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti Seýed Ebrahim Raisä söz berdi. 

Eýranyň Lideri Hazarýaka döwletleriň Baştutanlaryny mübärekläp, türkmen topragynda bildirilen myhmansöýerlik üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa hoşallyk sözlerini aýtdy. 

2018-nji ýylda geçirilen sammitden bäri bilelikde uly işler amala aşyryldy, kenarýaka ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak üçin ygtybarly hukuk binýadyny döreden dürli resminamalar taýýarlanyldy diýip, Eýranyň Baştutany aýtdy. 

Bu gün taraplaryň arasynda özara düşünişmek, kesgitlenen maksatlar, başlanan ýoly dowam etdirmek üçin aýdyň geljek bar. Bularyň hemmesi utgaşykly alnyp barlan işleriň, Hazar deňzinde gatnaşyklaryň möhüm meselelerini çözmekde ähli taraplaryň bähbitlerini nazara almak bilen, oýlanyşykly çemeleşmäniň, öňdengörüjiligiň netijesidir. 

Hazar deňzi biziň umumy deňzimizdir, dostluk gatnaşyklarynyň merkezidir, goňşy halklar üçin bereket çeşmesidir diýip, Prezident Seýed Ebrahim Raisi sözüni dowam etdi. Bu topraklarda ýaşan pederlerimiz özboluşly medeniýeti döretdiler we ösdürdiler. 

Şunuň bilen baglylykda, kenarýaka ýurtlaryň medeni taýdan ýakynlaşmagynyň döwletara gatnaşyklaryň ileri tutulýan ugurlarynyň hataryndadygy bellenildi. Eýranyň Baştutany çykyşynyň dowamynda halklarymyzyň arasyndaky däp bolan dostlukly gatnaşyklaryň mundan beýläk-de pugtalandyrylmalydygyny nygtap, geljekde bu ugurda bilelikdäki ýörite maksatnamalary durmuşa geçirmegi teklip etdi. 

Daşky gurşawy goramak, milli ykdysadyýetleri ösdürmek maksady bilen, Hazar deňziniň bioserişdelerini hem-de gazylyp alynýan peýdaly baýlyklaryny rejeli peýdalanmak meselelerinde goňşy ýurtlaryň ägirt uly jogapkärçiligine, şeýle hem doganlyk halklaryň rowaçlygyny ýokarlandyrmak, sebitde howpsuzlygy üpjün etmek meselelerine aýratyn üns çekildi. 

Şunda birek-biregiň hukuklaryna we bähbitlerine hormat goýmagyň, Hazar deňzindäki hyzmatdaşlygyň dürli ugurlary boýunça gepleşiklerde ylalaşyk gazanmagyň wajypdygy nygtaldy. Bu ýörelge ugur görkeziji bolmak bilen, onuň kömegi arkaly kenarýaka döwletleriň özara bähbitlerini üpjün etmegiň binýady goýulýar. 

Şeýle hem Eýran Lideri Hazarýaka döwletleriň arasyndaky köpugurly hyzmatdaşlygy giňeltmäge, onuň kuwwatyndan netijeli peýdalanmaga gönükdirilen, ozal gazanylan ylalaşyklaryň ähmiýetini belledi. 

Prezident Seýed Ebrahim Raisi kenarýaka ýurtlaryň Hazar deňziniň meseleleriniň ähli ugurlary boýunça uzak möhletleýin bähbitleri barada aýtmak bilen, ulag, söwda, bioserişdeleri dolandyrmak, ekologik howpsuzlygy üpjün etmek we beýleki ulgamlarda döwletara hyzmatdaşlygyň netijeli häsiýetini kanagatlanma bilen belledi. 

Şeýle hem Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň 2018-nji ýylda geçirilen bäşinji sammitiniň jemleri boýunça kabul edilen Hazar deňziniň hukuk derejesi hakyndaky Konwensiýanyň ähmiýetine aýratyn üns çekildi. Köpýyllyk gepleşikleriň netijesi bolan bu möhüm resminama sebit hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak üçin giň mümkinçilikleri açýar. 

Çykyşynyň dowamynda belent mertebeli myhman Eýran Yslam Respublikasynyň özüniň çäk taýdan ýerleşişini hem-de degişli amatly şertleri nazara almak bilen, Hazarýaka döwletleriň beýleki ýurtlara çykmagy, şeýle hem üstaşyr geçmegi üçin binýady döretmäge taýýardygyny tassyklady. 

Elektrik energiýasynyň, gazylyp alynýan baýlyklaryň we beýleki dürli isleg bildirilýän önümleriň eksporty Hazar deňzindäki hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda agzaldy. Prezident Seýed Ebrahim Raisi Eýran bilen sebitiň döwletleriniň arasynda gowy ylalaşyklaryň gazanylandygyny aýdyp, bar bolan mümkinçiliklerden peýdalanylmagynyň bäş dostlukly ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygyň täze döwrüni açýandygyny kanagatlanma bilen belledi. 

Hazar deňzi hyzmatdaşlygyň deňzi bolup, häzirki döwürde onuň ähmiýeti has-da artýar. Utgaşdyrylan bäştaraplaýyn hyzmatdaşlyk goňşy ýurtlaryň ykdysady abadançylygyna, halklaryň rowaçlygynyň ýokarlandyrylmagyna, sebitde howpsuzlygyň we durnuklylygyň üpjün edilmegine ýardam bermelidir. Bu garaýyş ulag, maýa goýumlar, syýahatçylyk we ykdysady hyzmatdaşlygyň beýleki ugurlary boýunça hem-de medeniýet ulgamynda gatnaşyklary ösdürmek maksady bilen, bäş Hazarýaka döwletleriň Liderleriniň öňe sürýän başlangyçlaryny goldaýan Eýran Yslam Respublikasynyň garaýyşlarydyr diýip, belent mertebeli myhman belledi. 

Prezident Seýed Ebrahim Raisi Hazar deňziniň halklarymyzy ýakynlaşdyrýan parahatçylyk hem-de dostluk deňzidigini nygtap, çykyşynyň ahyrynda şu gezekki duşuşygyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin ýene-de bir gezek hormatly Prezidentimize hoşallyk bildirdi we duşuşyga gatnaşyjylara sebitiň ýurtlarynyň abadançylygyna gönükdirilen işlerinde üstünlikleri arzuw etdi. 

Döwlet Baştutanymyz Eýran Liderine çykyşy hem-de Hazarda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň geljegi barada beýan eden pikirleri üçin minnetdarlyk bildirdi. 

Soňra Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewe söz berildi. Ol çykyşynyň başynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa ajaýyp şäher Aşgabatda bildirilen myhmansöýerlik hem-de sammitiň ýokary derejede guralandygy üçin hoşallyk bildirdi. 

Şeýle hem Gazagystanyň Lideri şu duşuşygyň Türkmenistanyň ajaýyp döwlet işgäri Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedowyň doglan güni bilen gabat gelendigini belledi. Prezident Kasym-Žomart Tokaýewiň nygtaýşy ýaly, şu gün ol Gahryman Arkadagymyzy tüýs ýürekden gutlady we ony Gazagystan Respublikasynyň ýokary sylagy — “Altyn Bürgüt” ordeni bilen sylaglady. 

Ilkibaşdan Gazagystanyň türkmen dostlarynyň bu möhüm bäştaraplaýyn duşuşygy hut ýüzbe-ýüz görnüşde geçirmegiň zerurdygy baradaky garaýyşlary bilen raýdaş bolandygy nygtaldy. Häzirki şertlerde Hazaryň geostrategik ýerleşişi, baý tebigy serişdeleriniň bardygy hem-de täsin üstaşyr kuwwata eýedigi bilen baglylykda, onuň ähmiýeti has-da artýar. 

Prezident Kasym-Žomart Tokaýewiň belleýşi ýaly, Aktau sammiti halkara bileleşige Hazarýaka döwletleriň çylşyrymly meseleleri diňe parahatçylykly ýol arkaly, hakyky hoşniýetli goňşuçylyk we dostluk ruhunda çözmäge ukyplydygyny görkezdi. Köpýyllyk gepleşiklerden soň, Hazar deňziniň hukuk derejesi hakyndaky Konwensiýa gol çekilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. Bu Konwensiýa bäştaraplaýyn gatnaşyklary toplumlaýyn ösdürmegiň berk binýadyny goýdy. 

Hut şu ýerde, Aşgabatda 1996-njy ýylda daşary işler ministrleriniň maslahatynda gepleşiklere resmi taýdan badalga berlendigi hem-de ýörite iş toparynyň döredilendigi bellärliklidir. Ýokary derejedäki birinji duşuşyk hem 2002-nji ýylda türkmen paýtagtynda geçirildi. Netijede, 2018-nji ýylda ýokarda agzalan esasy hem-de köpugurly resminama gol çekildi diýip, Gazagystan Respublikasynyň Baştutany nygtady. 

Hazar diňe bir ägirt uly peýdaly serişdeleriň jemlenen ýeri bolmak bilen çäklenmän, eýsem, giň mümkinçilikleriň deňzidir. Şunuň bilen baglylykda, belent mertebeli myhman Gazagystanyň Hazarýaka ýurtlaryň kuwwatyndan netijeli peýdalanmak maksady bilen, mundan beýläkki hyzmatdaşlyga çemeleşmeleri babatda garaýyşlaryny beýan etdi. 

Ýokarda agzalan Konwensiýanyň çalt güýje girmegini üpjün etmek, durnukly ösüşiň hem-de Hazarýaka döwletleriň ykdysady hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmagyň möhüm şerti hökmünde ulag aragatnaşygyny berkitmek ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda görkezildi. Şunuň bilen baglylykda, ýük daşamakda Hazarüsti halkara ulag ugrunyň artýan orny bellenildi. 

Prezident Kasym-Žomart Tokaýew degişli guramaçylyk meselelerini bilelikde, çalt çözmegiň möhümdigini aýdyp, geljegi uly “Demirgazyk — Günorta” geçelgesine mundan beýläk-de aýratyn üns bermegiň zerurdygyny nygtady. Munuň üçin Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunyň mümkinçiliklerinden has giňişleýin peýdalanyp bolardy. Bu ýol Günorta Aziýanyň we Pars aýlagynyň ýurtlarynyň arasynda iň gysga ugur bolup durýar. 

Hazar sebitiniň ykdysady we üstaşyr ulag kuwwatyndan has netijeli peýdalanmagyň, şol sanda täze halkara bazarlara çykmagyň, hereket edýän hem-de geljegi uly ugurlary ösdürmekde bilelikdäki tagallalary utgaşdyrmagyň maksadalaýykdygy bellenildi. 

Gazagystanyň Lideri çykyşynda sebitde azyk howpsuzlygyny üpjün etmek meselesi barada-da durup geçip, kenarýaka döwletleriň söwda gatnaşyklaryny pugtalandyrmak üçin döwrebap logistika düzümini yzygiderli ösdürmegiň wajypdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Gazagystanyň Hazarýaka azyk ulgamyny döretmek baradaky teklibi beýan edildi. Munuň özi özara haryt dolanyşygyny artdyrmaga mümkinçilik berer.  

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Hazaryň ekologiýa ulgamynyň we tebigy gurşawynyň aýawly saklanylmagyny hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görkezdi. Hazar deňziniň kenarýakasynyň millionlarça ýaşaýjylarynyň ykdysady ösüşi we abadançylygy bu möhüm wezipe bilen berk baglanyşyklydyr. Şunuň bilen baglylykda, Hazar deňzinde biologik serişdelere bikanun eýe bolmaga garşy göreşmegiň wajypdygyna üns çekildi. 

Mundan başga-da, adatdan daşary ýagdaýlarda öňüni alyş çäreleriniň, onuň netijelerini aradan aýyrmagyň hem-de birek-birege kömek bermegiň sebit guralyny yzygiderli ösdürmegiň zerurdygy bellenildi. Şolaryň howplary tehnogen we tebigy ýagdaýlar bilen şertlendirilendir. 

Prezident Kasym-Žomart Tokaýew Hazar deňziniň gurşawyny goramak boýunça Çarçuwaly konwensiýanyň Sekretariatyny (Tähran Konwensiýasy) döretmäge we degişli resminamanyň taslamasyny ylalaşmaga degişli meseleleriň çözülmegini çaltlandyrmagyň zerurdygyny aýtdy. 

Gazagystanyň Baştutany Hazarýaka ýurtlaryň medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygy meselesine degip geçip, bu ugurda has ysnyşykly aragatnaşyklary höweslendirmek boýunça anyk çäreleriň görülmeginiň wajypdygyny belledi. 

Prezident Kasym-Žomart Tokaýew Hazar hyzmatdaşlygyny hemmetaraplaýyn ösdürmek boýunça şu gün beýan edilen başlangyçlaryň ýokary hilli we öz wagtynda durmuşa geçiriljekdigine ynam bildirip, Gazagystanyň biziň umumy bazarymyzyň hem-de ata-babalarymyzyň mirasynyň — Hazaryň hemişe parasatly we sahawatly, dostlugyň, hoşniýetli goňşuçylygyň we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň deňzi bolmagy ugrunda çykyş edýändigini nygtady.  

Gazagystan Respublikasynyň Baştutany hoşniýetli erk-islegiň hem-de özara meýilleriň netijesinde, biziň halklarymyzyň we ýurtlarymyzyň rowaçlyklarynyň hem-de ösüşiniň bähbidine bu asylly maksada ýetiljekdigine ynam bildirdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Prezident Kasym-Žomart Tokaýewe çuň mazmunly çykyşy üçin minnetdarlyk bildirip, Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putine söz berdi. 

Dostlukly döwletiň Baştutany Hazar sammitine gatnaşyjylary mübärekläp, Russiýanyň syýasatda, howpsuzlyk babatda, ykdysadyýet, tebigaty goramak ulgamlarynda Hazarýaka ýurtlaryň hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny çuňlaşdyrmak ugrunda çykyş edýändigini nygtady. 

Hazar deňziniň hukuk derejesi baradaky Konwensiýada kesgitlenen ugurlaryň berjaý edilmegi sebitiň rowaçlygynyň kepili bolup durýar. Hazarýaka ýurtlar Hazary saklamak, sebitde durnukly ösüşi pugtalandyrmak babatda häzirki we geljekki nesilleriň öňünde jogapkärçilik çekýär diýip, Prezident Wladimir Putin sözüni dowam etdi. 

Sebitleýin söwda-maýa goýum gatnaşyklaryny ösdürmek, özara bähbitli senagat we ýokary tehnologiýalar ulgamyndaky hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak möhüm wezipeler hökmünde kesgitlenildi. Russiýa bilen Hazarýaka ýurtlaryň arasyndaky söwdanyň möçberi barha artýar. 2021-nji ýylda bu ugurdaky haryt dolanyşygy 35 göterim köpelip, ol ABŞ-nyň 34 milliard dollaryna barabar boldy. Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda bu görkeziji 12,5 göterime deň boldy. Şunuň bilen baglylykda, şu gün 65 ýaşyny dolduran we biziň gutlaglarymyzy kabul eden hormatly Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça döredilen Hazar ykdysady forumyna möhüm orun degişlidir diýip, Russiýanyň Lideri nygtady. 

Şunuň ýaly möhüm çäräniň ilkinjisiniň 2019-njy ýylda Türkmenbaşy şäherinde geçirilendigini, ikinji forumyny bolsa şu ýyl Moskwada geçirmegiň meýilleşdirilýändigini belläp, Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti bu teklibi goldandyklary üçin kärdeşlerine hoşallyk bildirdi.  

Hazarýaka ýurtlarda energetika ulgamyndaky özara gatnaşyklary ösdürmek üçin ägirt uly mümkinçilikler bar. Häzirki döwürde Hazaryň giňişligindäki nebit we gaz känlerini bilelikde ulanmak hakyndaky ylalaşyklar durmuşa geçirilýär. Munuň özi taraplaryň bähbitlerini nazara alyp, Hazar deňziniň tebigy baýlyklaryndan oýlanyşykly we rejeli peýdalanmaga, şol sanda däp bolan ugurlarda we energetikany täzeçil usullarda özleşdirmäge mümkinçilik berer. 

Biziň pikirimizçe, sebitiň ulag-logistika düzümini gowulandyrmak üçin köp işler edilmelidir. Ilkinji nobatda, gürrüň “Demirgazyk — Günorta” halkara ulag geçelgesini ýola goýmak barada barýar. Munuň özi Sankt-Peterburgdan Eýranyň we Hindistanyň portlaryna çenli 7 müň 200 kilometr aralygy öz içine alýan giň möçberli taslamadyr diýip, Prezident Wladimir Putin belledi. 

Onuň aýtmagyna görä, bu geçelgäniň işe girizilmegi geçen ýyl Hazarýaka döwletleriň arasynda baglaşylan ulag babatda hyzmatdaşlyk hakyndaky Ylalaşygyň güýje girmegini üpjün eder. Ol Hazar deňziniň çägini iri halkara logistika merkezine öwrer. 

Şeýle hem Russiýa tarapy bu ugurda zerur tagallalary edýär. Hazar sebitinde milli deňiz portlaryny ösdürmegiň Strategiýasy kabul edildi we durmuşa geçirilýär. Şeýle hem 2030-njy ýyla çenli oňa demir ýol we awtomobil ugurlary birikdiriler. Hazarda degişli düzümiň gerimi giňeldilýär. Astrahan, Olýa we Mahaçkala portlaryna möhüm üns berilýär. 

Ykdysady ugurdan başga-da, bäş döwletiň arasynda ekologik howpsuzlygy üpjün etmek, Hazar deňzini, onuň tebigy serişdelerini saklamak meseleleri hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary hökmünde kesgitlenildi. Bu pikiri doly makullap, sebitiň halklarynyň durmuşyna we abadançylygyna ýaramaz täsiri boljak tebigy hem tehnogen ýagdaýlara gyssagly seslenmek boýunça bilelikdäki mümkinçiligi artdyrmagyň maksadalaýyk boljakdygyny nygtamak isleýärin. Olaryň hatarynda suw howdanlarynyň hapalanmagy, bekre balyklarynyň görnüşleriniň sanynyň azalmagy ýaly ýaramaz ýagdaýlar bar diýip, Russiýa Federasiýasynyň Baştutany aýtdy. 

Prezident Wladimir Putiniň pikirine görä, deňziň ekoulgamyny has rejeli saklamak üçin 2003-nji ýylda kabul edilen we Hazar deňziniň gurşawyny goramak boýunça Çarçuwaly Tähran Konwensiýasynyň esasyny düzýän degişli şertnamalaýyn-hukuk binýadyny döretmek işini tamamlamak zerur bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, ýakyn wagtda bu Konwensiýa boýunça maslahaty guramak teklip edildi. 

Şeýle hem Russiýa deňizde ýüze çykýan ýaramaz ýagdaýlaryň öňüni almak, terrorçylyga we guramaçylykly jenaýatlara garşy göreşmek ýaly möhüm ugurlar boýunça gol çekilen resminamalaryň herekete girizilmegini çaltlandyrmagy teklip edýär. Deňizde howpsuz ýüzüşi amala aşyrmak, halas ediş işini güýçlendirmek, ylmy işleri alyp barmak, brokonýerlige we neşe söwdasyna garşy göreşmek boýunça hyzmatdaşlyk etmek hakynda täze bäştaraplaýyn ylalaşygyň taslamalaryny işläp taýýarlamak ugrunda alnyp barylýan işleriň çaltlandyrylmagy möhümdir. 

Dostlukly ýurduň ýolbaşçysy medeni, bilim, sport, syýahatçylyk we ýaşlary özara alyşmak meselelerini berkitmäge möhüm üns bermelidigini belläp, Medeniýet ministrliklerine ähli kenarýaka ýurtlaryň milli buýsanjy bolan halyşynaslygy bir ýere jemlemek we olaryň göçme sergilerini ýa-da tutuş sebit boýunça festiwallary guramak meselelerini işläp taýýarlamagy tabşyrmagy teklip etdi. Öz gezeginde, Russiýanyň kinematografiýaçylar birleşigi Hazar kinoforumyny geçirmegi teklip edýär. Bu hem örän bähbitli ýörelge bolup biler. 

Sebitde syýahatçylygy işjeňleşdirmegiň we ösdürmegiň zerurdygyna üns berildi. Munuň özi biziň ýurtlarymyzyň halklarynyň has-da ýakynlaşmagyna kömek eder. Russiýanyň Lideri geljek ýylda Astrahan oblastynda Hazar deňzinde ilkinji “Pýotr Perwyý” uly göwrümli syýahatçylyk gämisiniň ulanyşa giriziljekdigini aýdyp, Hazar deňzi boýunça syýahatçylygyň ýola goýulmagynyň Hazarýaka döwletleriň baý taryhy däpleri, medeni mirasy bilen tanyşmaga, ajaýyp ýerlere baryp görmäge, medeni-aň bilim çärelerine gatnaşmaga mümkinçilik berjekdigine ynam bildirdi. 

Prezident Wladimir Putin çykyşynyň ahyrynda türkmen tarapyna we hut hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa bu gezekki duşuşygyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi üçin hoşallyk bildirdi we Hazar sebitiniň durnukly ösüşiniň, onuň kenarynda ýaşaýan adamlaryň durmuş derejesiniň ýokarlanmagynyň Hazarýaka ýurtlaryň hyzmatdaşlygynyň möhüm ugurlarynyň biridigini nygtady hem-de Russiýanyň bu çärelere işjeň gatnaşmaga taýýardygyny aýtdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Prezident Wladimir Putine çuň manyly çykyşy üçin minnetdarlyk bildirip, Hazar “bäşliginiň” çäklerinde öňde goýlan maksatlara ýetmekde Russiýa Federasiýasynyň ornunyň hemişe möhüm ähmiýete eýe bolandygyny belledi. 

Döwlet Baştutanymyz duşuşygy jemläp, daşary ýurtly kärdeşlerine, ähli wekiliýetlere iş ýüzünde anyk netijeleri gazanmaga çalyşýandyklary hem-de sammitiň barşynda beýan eden gymmatly pikirleri we teklipleri üçin ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirdi. 

 Altynjy Hazar sammitiniň jemleri boýunça degişli Beýanat kabul edildi. 

Ýokary derejedäki bäştaraplaýyn Aşgabat duşuşygynyň netijeleri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekillerine ýüzlenmede beýan edildi. Bu ýüzlenme bilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow çykyş etdi. 

Bellenilişi ýaly, ýaňyja öz işini tamamlan Hazarýaka döwletleriň altynjy sammiti netijeli, işjeň ýagdaýda, hoşniýetli goňşuçylyk, özara ynanyşmak, hormat goýmak we açyklyk ruhunda geçdi. Bäş ýurduň Liderleriniň arasynda Hazar deňzinde bäştaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy meseleleri boýunça jikme-jik we gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy. Ozal kabul edilen çözgütleriň we ylalaşyklaryň ýerine ýetirilişi seljerildi, geljekki bilelikdäki işiň ileri tutulýan ugurlary kesgitlenildi. Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Hazar sebitinde pugta parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmäge, Hazarda ynanyşmak çärelerini durmuşa geçirmek üçin tagallalary we mümkinçilikleri birleşdirmäge, munuň üçin toplumlaýyn syýasy-hukuk binýadyny döretmäge taýýardyklaryny we berk ygrarlydyklaryny tassyklandyklary nygtaldy. 

Habar berlişi ýaly, duşuşygyň barşynda Hazar deňzinde ykdysady hyzmatdaşlyk meselelerine uly üns berildi. Şunuň bilen baglylykda, hyzmatdaşlygyň hukuk binýadyny döretmegiň yzygiderliligi kanagatlanma bilen bellenildi. 

Ençeme resminamalaryň üstünde işler alnyp barylýar, taraplar Hazarda işiň möhüm ugurlary boýunça bäştaraplaýyn ylalaşyklary we teswirnamalary çalt tamamlamak hem-de olara gol çekmek maksady bilen, bu işi işjeňleşdirmegiň zerurdygy bilen ylalaşdylar. Bu babatda ýokary derejedäki iş toparyna möhüm orun degişlidir. Onuň düzümine kenarýaka ýurtlaryň ählisiniň ygtyýarly wekilleri girýärler. 

Hazar sebitiniň artýan bioykdysady ähmiýeti bilen baglylykda, kenarýaka ýurtlaryň ulag, logistika, kommunikasiýa ulgamlaryndaky hyzmatdaşlygyny yzygiderli ösdürmäge çalşylýar. Bu hyzmatdaşlyk Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça Hazary iri halkara transkontinental hyzmatdaşlyk merkezine, şu ugurlar boýunça harytlaryň we hyzmatlaryň akymlary üçin baglanyşdyryjy halka öwürmäge gönükdirilendir. 

Häzirki wagtda Hazarýaka döwletler tarapyndan port düzümini gurmak, gatnawlaryň logistik ulgamlaryny, ulag ulgamynda özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ugurlaryny döretmek boýunça tagallalar edilýär. Geljekde bu işe uly üns berler. 

Sammitiň barşynda kenarýaka ýurtlaryň arasynda söwda gatnaşyklaryny ösdürmegiň we giňeltmegiň, haryt dolanyşygyny artdyrmagyň, önümçilik taýdan has ysnyşykly ýakynlaşmagyň zerurdygy hem nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, şu gün Türkmenistan hususy işewürligi alyp barmak, telekeçilik başlangyçlary üçin özbaşdak binýat hökmünde Hazarýaka döwletleriň işewür hyzmatdaşlygynyň Geňeşini döretmek baradaky teklip bilen çykyş etdi. 

Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň, Russiýa Federasiýasynyň Prezidentleri tarapyndan Hazarýaka döwletleriň arasynda ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge gönükdirilen anyk teklipler we başlangyçlar beýan edildi. 

Ekologiýa, tebigaty goramak, Hazaryň biologik serişdelerini aýawly saklamak hem ara alnyp maslahatlaşylan möhüm meseleler boldy. Şu ugurlar boýunça eýýäm hyzmatdaşlygyň gurallary döredildi, olaryň has sazlaşykly we netijeli işlemegi üçin wezipeler kesgitlenildi. 

Hazarýaka ýurtlaryň halklarynyň arasyndaky hoşniýetli goňşuçylygyň taryhy ençeme asyrlardan gözbaş alýar. Şu döwürde özara gatnaşyklaryň özboluşly, köp babatda täsin tejribesi toplanyldy. Taraplar şu gatnaşyklary pugtalandyrmak we baýlaşdyrmak, ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmek, medeni hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin mundan beýläk-de şertleri döretmek barada ylalaşdylar. 

Umuman, şu günki ýokary derejedäki duşuşygyň barşyna we many-mazmunyna ýokary baha berildi. Oňa gatnaşyjylaryň oňyn meýilleri, umumy döredijilikli maksatlara ygrarlylygy Hazar deňzinde ysnyşykly hyzmatdaşlygyň aýdyň beýanyna öwrüldi. Şeýle hem şu sammitiň guralyşy babatda döwletleriň ýolbaşçylarynyň tüýs ýürekden hoşallygy beýan edildi. 

Kenarýaka ýurtlaryň Liderleri tarapyndan ýokary derejedäki bäştaraplaýyn duşuşyklary yzygiderli dowam etdirmegiň zerurdygy we peýdalydygy tassyklanyldy. Olaryň her biri biziň halklarymyzyň we ýurtlarymyzyň arasynda dostlugy, hyzmatdaşlygy hem-de özara düşünişmegi pugtalandyrmak, bilelikdäki ägirt uly kuwwaty ýüze çykarmak we durmuşa geçirmek işine saldamly goşant goşýar. 

 Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň hormatyna Türkmenistanyň Prezidentiniň adyndan resmi kabul edişlik guraldy. 

Altynjy Hazar sammitiniň maksatnamasynda göz öňünde tutulan çäreler tamamlanandan soň, belent mertebeli myhmanlar türkmen paýtagtyndan ugradylar. 

Şeýlelikde, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde Aşgabatda geçirilen ýokary derejedäki bäştaraplaýyn duşuşyk Bitarap Türkmenistanyň ägirt uly kuwwata eýe bolan Hazar sebitinde köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmek meselesine öňdengörüjilikli, örän jogapkärli çemeleşýändigini ýene-de bir gezek aýdyň görkezdi. 

Ýurdumyzyň sammitde beýan eden oňyn başlangyçlary munuň aýdyň subutnamasydyr. Şol başlangyçlar sebit we sebitara derejede özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga hem-de giňeltmäge, taryhyň dowamynda kemala gelen dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine daýanýan döwletara gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarmaga ýardam etmäge gönükdirilendir. Munuň özi bolsa umumy abadançylygyň we rowaçlygyň bähbitlerine doly gabat gelýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ata Watanymyzda hemmetaraplaýyn ösüşler gazanylýar, ykdysady binýat yzygiderli pugtalandyrylýar. Häzirki wagtda dünýäde dowam edýän kynçylykly ýagdaýlara garamazdan, ýurdumyzyň durnukly ykdysady kuwwata eýe bolmagy Arkadagly Serdarymyzyň amala aşyrýan içeri we daşary syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň görkezijisidir. 

Ýakynda hormatly Prezidentimiziň sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde döwletimiziň ykdysadyýet, maliýe we bank ulgamyny, býujet işlerini mundan beýläk hem kämilleşdirmek, bu ugurda milli kanunçylyga halkara tejribäni ornaşdyrmak ugrunda hem birnäçe möhüm meselelere garaldy. Mejlisiň dowamynda hormatly Prezidentimize «Türkmenistanda býujet işini kämilleşdirmek boýunça çäreler hakynda» Kararyň deslapky taslamasynyň taýýarlanylýandygy barada habar berilmegi hem ýurdumyzyň maddy-üpjünçilik binýadyny pugtalandyrmakda nobatdaky möhüm ädimleriň biridir. Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, häzirki döwürde alnyp barylýan işler ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmeginde, halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň berkidilmeginde ähmiýetlidir. 

Goý, halkymyzyň bagtyýar we abadan durmuşyny üpjün etmek ugrunda taýsyz tagallalary edýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, alyp barýan beýik işleri hemişe rowaç bolsun!  

Mahbuba GAFUROWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Aşgabat şäherindäki «Arkadag» myhmanhanasynda VI Hazar sammiti öz işine başlady. Hazarýaka döwletleriň — Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň, Russiýanyň hem-de Türkmenistanyň döwlet Baştutanlary 20 ýyldan soň ýene-de Aşgabatda duşuşýarlar.  

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow «Arkadag» myhmanhanasynda döwlet Baştutanlaryny garşylady. Bu ýerde Hazarýaka döwletleriň Liderleri bilelikde surata düşdüler. Soňra bäştaraplaýyn gepleşikler başlandy. 

Aşgabat sammitinde Hazar deňzi sebitinde howpsuzlyk, ykdysady hyzmatdaşlyk we ekologik meseleler ara alnyp maslahatlaşylýan esasy ugurlardyr. Şeýle-de Hazar deňzi sebitinde hyzmatdaşlygyň aýry-aýry ugurlaryna, ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişiniň barşyna hem-de wajyp halkara meselelere garalýar. 

Ýeri gelende bellesek, düýn Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde geçirilen Hazarýaka döwletleriň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisinde sammite taýýarlyk hem-de onuň gün tertibi bilen bagly meselelere seredildi. 

«Türkmenistan»

Aş­ga­bat, 28-nji iýun (TDH). Şu gün ýur­du­my­zyň DIM-nde ge­çi­ri­len Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri­niň Ge­ňe­şi­niň mej­li­sin­de 29-njy iýun­da Aş­ga­bat­da bol­jak VI Ha­zar sam­mi­ti­ne taý­ýar­lyk gör­mek hem-de onuň gün ter­ti­bi­ne gi­ri­zi­len me­se­le­le­ri yla­laş­mak ara al­nyp mas­la­hat­la­şy­lan esa­sy me­se­le­le­riň ha­ta­ryn­da bol­dy.  

Ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki bäş­ta­rap­la­ýyn gep­le­şik­le­riň öňü­sy­ra­syn­da­ky du­şu­şyk­da Azer­baý­ja­nyň, Eý­ra­nyň, Ga­za­gys­ta­nyň, Rus­si­ýa­nyň hem-de Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sy eda­ra­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry Ha­zar deň­zi se­bi­tin­de hyz­mat­daş­ly­gyň aý­ry-aý­ry ugur­la­ry­na, ozal ga­za­ny­lan yla­la­şyk­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ri­li­şi­niň bar­şy­na hem-de wa­jyp hal­ka­ra me­se­le­le­re ga­ra­dy­lar. 

Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň ta­ry­hy äh­mi­ýet­li I sam­mi­tin­den 20 ýyl soň ge­çi­ril­ýän Ha­zar “bäş­li­gi­niň” ikin­ji Aş­ga­bat du­şu­şy­gy ke­nar­ýa­ka ýurt­la­ryň we ola­ryň do­gan­lyk halk­la­ry­nyň ara­syn­da­ky ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­ma­gyň ýo­lun­da mö­hüm ädim bo­lar. 

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, VI Ha­zar sam­mi­ti­ne ýurt­la­ry­myz taý­ýar­lyk­ly gel­di. Hä­zir Ha­zar deň­zin­de bi­le­lik­dä­ki iş­le­riň giň ugur­la­ry bo­ýun­ça mö­hüm Yla­la­şyk­la­ry we Tes­wir­na­ma­la­ry taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Dür­li de­re­je­dä­ki hyz­mat­daş­ly­gyň ne­ti­je­sin­de mö­hüm me­se­le­ler bo­ýun­ça öza­ra dü­şü­niş­mek ga­za­nyl­ýar. 

Mä­lim bol­şy ýa­ly, Ha­zar deň­zi se­bi­ti bo­ýun­ça goň­şy döw­let­ler bi­len mil­li we umu­my bäh­bit­ler esa­syn­da ýo­la go­ýul­ýan hyz­mat­daş­ly­ga ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sy stra­te­gi­ýa­syn­da aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Ýur­du­myz “Açyk ga­py­lar” hem-de giň hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk sy­ýa­sa­ty­ny üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len, oňyn bi­ta­rap­lyk we beý­le­ki döw­let­le­riň içer­ki iş­le­ri­ne go­şu­lyş­maz­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ne berk eýer­ýär, hä­zir­ki döw­rüň wa­jyp me­se­le­le­ri­ni, şol san­da Ha­zar deň­zi bi­len bag­ly me­se­le­le­ri çöz­mek­de iş­jeň or­ny eýe­le­ýär. 

Aş­ga­bat­da Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri­niň 1996-njy ýyl­da ge­çi­ri­len mas­la­ha­tyn­da Ha­zar deň­zi se­bi­tin­de gat­na­şyk­la­ryň şert­na­ma­la­ýyn-hu­kuk bin­ýa­dy­ny ke­ma­la ge­tir­mek bo­ýun­ça gep­le­şik­ler gu­ra­ly­nyň gu­ra­ma­çy­lyk-hu­kuk gör­nü­şi kes­git­le­nil­di — Ýö­ri­te iş to­pa­ry­ny dö­ret­mek bo­ýun­ça yla­la­şyk ga­za­nyl­dy. DIM-niň ýol­baş­çy­la­ry­nyň mas­la­ha­ty hem-de Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça ge­çi­ri­len dür­li de­re­je­dä­ki bäş­ta­rap­la­ýyn du­şu­şyk­lar we ge­ňeş­me­ler Ha­zar deň­zi bo­ýun­ça bar bo­lan me­se­le­le­ri çöz­mek­de öza­ra ka­bul eder­lik­li çöz­güt­le­ri göz­le­me­giň, bu umu­my tä­sin deň­zi gel­jek­ki ne­sil­ler üçin go­rap sak­la­ma­gyň wa­jyp­dy­gy­na hem­me­le­riň dü­şün­ýän­di­gi­ni aý­dyň gör­kez­di. 

Ýur­du­myz gep­le­şik­le­ri hä­zir­ki döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­gyň ze­rur­dy­gyn­dan ugur alyp, Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň I sam­mi­ti­ni ge­çir­mek baş­lan­gy­jy bi­len çy­kyş et­di we ol 2002-nji ýyl­da paý­tag­ty­myz­da üs­tün­lik­li ge­çi­ril­di. Ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki şol ta­ry­hy du­şu­şyk­da ýur­du­myz bäş­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gyň stra­te­gi­ýa­sy bo­ýun­ça öz ga­ra­ýyş­la­ry­ny ynam­ly be­ýan et­di. Bu hyz­mat­daş­lyk hal­ka­ra hu­ku­gyň umu­my yk­rar edi­len ka­da­la­ry­ny na­za­ra al­mak, Ha­zar deň­zi­niň yk­ba­ly üçin ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­me­giň we umu­my jo­gap­kär­çi­li­giň wa­jyp­dy­gy­na dü­şün­mek esa­syn­da ýo­la go­ýul­ma­ly­dyr. Şeý­le­lik­de, Aş­ga­bat Ha­zar me­se­le­si bo­ýun­ça öza­ra gat­na­şyk­la­ryň düý­bün­den tä­ze gör­nü­şi­niň bin­ýa­dy goý­lan şä­her hök­mün­de ta­ry­ha gir­di. 

Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň “te­ge­lek sto­luň” ba­şyn­da­ky gep­le­şik­le­ri bi­rek-bi­re­giň ga­ra­ýyş­la­ry­na hor­mat goý­mak hem-de öza­ra bäh­bit­le­ri yla­laş­mak esa­syn­da ýo­la goýuldy. I Aş­ga­bat sam­mi­ti deň­hu­kuk­ly­lyk, yna­nyş­mak hem-de hoş­me­ýil­li erk esa­syn­da ýa­kyn we uzak möh­let­le­ýin gel­jek na­za­ra al­nyp ýo­la go­ýul­ýan ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň kes­git­le­nil­me­gi­niň ba­şy­ny baş­la­dy. 

Paý­tag­ty­myz­da ba­dal­ga ber­len dia­log my­na­syp do­wam et­di­ri­lip, ol Täh­ran­da (2007-nji ýyl), Ba­kuw­da (2010-njy ýyl), Ast­ra­han­da (2014-nji ýyl) we Ak­tau­da (2018-nji ýyl) ge­çi­ri­len soň­ra­ky sam­mit­ler­de ka­bul edi­len çöz­güt­ler üçin esas goý­dy. Türk­men ta­ra­py­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça bir­nä­çe res­mi­na­ma­lar, şol san­da Ha­zar deň­zin­de adat­dan da­şa­ry ýag­daý­la­ryň öňü­ni al­mak we ola­ry ara­dan aýyr­mak bo­ýun­ça hyz­mat­daş­lyk ha­kyn­da Yla­la­şyk, Ha­zar deň­zi­niň suw hem-de bio­lo­gik se­riş­de­le­ri­ni go­rap sak­la­mak we re­je­li peý­da­lan­mak ba­ra­da Yla­la­şyk taý­ýar­la­nyl­dy. 

Şeý­le hem Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň IV Ast­ra­han sam­mi­ti­niň ne­ti­je­le­ri bo­ýun­ça gol çe­ki­len jem­leý­ji res­mi­na­ma­la­ryň top­lu­my­na Ha­zar deň­zin­de gid­ro­me­teo­ro­lo­gi­ýa ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­lyk et­mek ha­kyn­da Yla­la­şyk gi­ri­zil­di. Bu Yla­la­şyk bo­ýun­ça iş­ler ýur­du­my­zyň Gid­ro­me­teo­ro­lo­gi­ýa we Ha­zar deň­zi­niň ha­pa­lan­ma­gy­na gö­zeg­çi­lik et­mek bo­ýun­ça ut­gaş­dy­ry­jy ko­mi­tet­de baş­lyk­lyk eden döw­rün­de ta­mam­lan­dy. 

Ga­za­gys­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Ak­tau şä­he­rin­de ge­çi­ri­len V Ha­zar sam­mi­tin­de Ha­zar deň­zi­niň hu­kuk de­re­je­si ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa­nyň — Ha­zar deň­zin­de dür­li ul­gam­lar­da­ky hyz­mat­daş­ly­gyň hu­kuk ka­da­la­ry­ny ber­kid­ýän ta­ry­hy res­mi­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň ara­syn­da­ky gat­na­şyk­la­ra tä­ze iter­gi ber­di. Şon­da Türk­me­nis­tan ýo­ka­ry de­re­je­de ge­çi­ri­len bä­şin­ji du­şu­şy­gyň jem­le­ri bo­ýun­ça gol çe­ki­len no­bat­da­ky mö­hüm Yla­la­şyk­la­ry — Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Hö­kü­met­le­ri­niň ara­syn­da söw­da-yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk ba­ra­da­ky Yla­la­şy­gy hem-de Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Hö­kü­met­le­ri­niň ara­syn­da ulag ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­lyk et­mek ha­kyn­da Yla­la­şy­gy taý­ýar­la­mak baş­lan­gy­jy bi­len çy­kyş et­di. 

Ýur­du­myz Ha­zar deň­zin­dä­ki öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­ga ke­nar­ýa­ka döw­let­le­riň pa­ra­hat­çy­ly­gy, yla­la­şy­gy hem-de äh­li ile­ri tu­tul­ýan ugur­lar­da ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ry mak­sat edin­ýän­dik­le­ri­ni gör­kez­ýän je­bis­leş­di­ri­ji şert hök­mün­de ga­ra­ýar. Dün­ýä­de we se­bit­de ýag­daý­la­ryň üýt­gäp dur­ýan­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Ha­zar­ýa­ka hyz­mat­daş­ly­gyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry üýt­gew­siz­dir. Se­bi­ti­miz­de uzak möh­let­le­ýin pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dur­nuk­ly­ly­gyň, top­lum­la­ýyn howp­suz­ly­gyň üp­jün edil­me­gi bäş­ta­rap­la­ýyn gör­nüş­de al­nyp ba­ryl­ýan hyz­mat­daş­ly­gyň esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri bo­lup­dy hem-de şeý­le bol­ma­gyn­da hem gal­ýar. Türk­men ta­ra­py­nyň he­mi­şe nyg­taý­şy ýa­ly, Ha­zar deň­zi pa­ra­hat­çy­ly­gyň, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­ly­gyň, öza­ra dü­şü­niş­me­giň we yna­nyş­ma­gyň zo­la­gy bol­ma­ly­dyr, bu ýer­de me­se­le­ler di­ňe pa­ra­hat­çy­lyk­ly ýol bi­len, gep­le­şik­ler ar­ka­ly çö­zül­me­li­dir. 

Ke­nar­ýa­ka ýurt­lar Ha­zar deň­zi­ni sy­ýa­sy ag­za­la­lyk­dan, bo­lup bi­läý­jek gap­ma-gar­şy­lyk­lar­dan, dü­şü­niş­mez­lik­den we yna­nyş­maz­lyk­dan azat gi­ňiş­lik hök­mün­de sak­la­ma­gyň, ony da­şar­ky howp­lar­dan hem-de we­him­ler­den, hu­su­san-da, ter­ror­çy­lyk­dan, gu­ra­ma­çy­lyk­ly trans­mil­li je­na­ýat­çy­lyk­dan, ne­şe se­riş­de­le­ri­niň bi­ka­nun do­la­ny­şy­gyn­dan, beý­le­ki we­him­ler­den go­ra­ma­gyň ze­rur­dy­gy­na oňat dü­şün­ýär­ler. Bu iş­de sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik gu­ral­la­ra mö­hüm orun be­ril­ýär. Ta­rap­la­ryň pi­ki­ri­ne gö­rä, da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri­niň du­şu­şyk­la­ry­ny yzy­gi­der­li esas­da ge­çi­rip, bu gu­ral­la­ry iş­jeň­leş­dir­mek we güýç­len­dir­mek ze­rur­dyr. Mu­nuň özi bo­lup geç­ýän wa­ka­lar ba­bat­da öz wag­tyn­da hem-de dog­ry he­re­ket et­mä­ge, ýa­kyn we uzak möh­let­le­ýin gel­jek üçin bi­le­lik­dä­ki iş­le­ri me­ýil­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik be­rer. Hut şu se­bäp­den hem ge­çen ýyl­la­ryň do­wa­myn­da Türk­me­nis­tan Ha­zar deň­zi bo­ýun­ça du­şu­şyk­la­ryň hem-de fo­rum­la­ryň, şol san­da Ýö­ri­te iş to­pa­ry­nyň, Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň yg­ty­ýar­ly we­kil­le­ri­niň mej­lis­le­ri­niň, hal­ka­ra mas­la­hat­la­ryň, okuw mas­la­hat­la­ry­nyň yzy­gi­der­li ge­çi­ril­ýän ýe­ri bol­dy. 

Türk­me­nis­ta­nyň söw­da-yk­dy­sa­dy, ener­ge­ti­ka we ulag-ara­gat­na­şyk ul­gam­la­ryn­da gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mek bo­ýun­ça baş­lan­gyç­la­ry hem-de tek­lip­le­ri ýur­du­my­zyň öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­ga yg­rar­ly­dy­gy­nyň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. Ýur­du­myz bu ugur­lar­da ägirt uly kuw­wa­ta eýe bol­mak bi­len, bir­nä­çe iri hal­ka­ra we se­bit de­re­je­sin­dä­ki tas­la­ma­la­ryň ba­şy­ny baş­la­dy. Ha­zar­ýa­ka ýurt­lar Azi­ýa bi­len Ýew­ro­pa­ny bir­leş­dir­ýän te­bi­gy geog­ra­fik çäk bo­lup, Gün­do­gar — Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta ugur­la­ry bo­ýun­ça üs­ta­şyr ulag hem-de söw­da ge­çel­ge­le­ri­niň, ýük akym­la­ry­nyň ne­ti­je­li iş­le­me­gi­ni üp­jün ed­ýär. 

Ha­zar deň­zi se­bi­ti dün­ýä­niň iň iri üs­ta­şyr ulag we lo­gis­ti­ka hal­ka­la­ry­nyň bi­ri­dir. Bu şer­ti na­za­ra al­mak bi­len, me­ýil­leş­di­ri­len tas­la­ma­la­ryň ama­la aşy­ryl­ma­gy se­bit­dä­ki söw­da we yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­ga, se­bi­ta­ra gat­na­şyk­la­ra kuw­wat­ly iter­gi ber­mä­ge, Mer­ke­zi Azi­ýa­ny, Ha­zar deň­zi, Ga­ra deň­zi, Bal­ti­ka deň­zi se­bit­le­ri­ni, Or­ta we Ýa­kyn Gün­do­ga­ry, Gü­nor­ta hem-de Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­ny bir­leş­dir­ýän tä­ze geoyk­dy­sa­dy gi­ňiş­li­giň bin­ýa­dy­ny goý­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rer. Soň­ky ýyl­lar­da ýur­du­myz ulag ge­çel­ge­le­ri­ni gur­mak bo­ýun­ça giň ge­rim­li iş­le­ri ama­la aşyr­mak, aw­tou­lag hem-de de­mir ýol­la­ryň ul­ga­my­ny, ho­wa we de­ňiz ugur­la­ry­ny gi­ňelt­mek bi­len, se­bit­de pa­ra­hat­çy­ly­gyň, dur­nuk­ly yk­dy­sa­dy ösü­şiň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam ber­ýär. Türk­men­ba­şy şä­he­rin­de tä­ze Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi mö­hüm wa­ka bol­dy. Bu giň ge­rim­li dü­züm­le­ýin tas­la­ma Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň we Ha­zar deň­zi se­bi­ti­niň äh­li ýurt­la­ry üçin stra­te­gik äh­mi­ýe­te eýe­dir. Bu tas­la­ma­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy ýo­kar­da ady ag­za­lan se­bit­le­riň döw­let­le­ri­niň dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry ul­ga­my­na mun­dan beý­läk-de go­şu­lyş­ma­gy­na, Ha­zar deň­zi­niň hä­zir­ki wagt­da tä­ze gör­nüş­de di­kel­dil­ýän Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da­ky mö­hüm ulag-lo­gis­ti­ka hal­ka­sy hök­mün­dä­ki or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga ýar­dam ber­ýär. 

Türk­men ta­ra­py­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça 2019-njy ýyl­da ge­çi­ri­len bi­rin­ji Ha­zar yk­dy­sa­dy fo­ru­my bäş ýur­duň işe­wür to­par­la­ry­nyň ara­syn­da­ky gat­na­şyk­la­ryň ýyg­jam­laş­ma­gy­na tä­sir et­di. Fo­ru­myň işi­niň ne­ti­je­le­ri wag­tyň geç­me­gi bi­len onuň Ha­zar deň­zin­de ne­ti­je­li işe­wür­lik gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek­de, söw­da we ma­ýa go­ýum işi­ni kä­mil­leş­dir­mek­de, hu­su­sy ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek­de oňat çä­re bol­jak­dy­gy­ny çak­la­ma­ga esas ber­ýär. 

Ha­zar deň­zi­niň onuň ke­na­ryn­da ýa­şa­ýan halk­la­ryň umu­my baý­ly­gy­dy­gy­ny na­za­ra ala­nyň­da, eko­lo­gi­ýa we daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, bu tä­sin te­bi­gy suw how­da­ny­nyň bio­dür­lü­li­gi­ni go­rap sak­la­mak, baý­lyk­la­ry­ny re­je­li peý­da­lan­mak ke­nar­ýa­ka döw­let­le­riň hyz­mat­daş­ly­gy­nyň mö­hüm ug­ry bo­lup dur­ýar. Bu ul­gam­da ýur­du­myz mil­li de­re­je­de yzy­gi­der­li iş­le­ri alyp bar­ýar, öz goň­şu­la­ry hem-de esa­sy hyz­mat­daş­la­ry, şol san­da ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len ýa­kyn­dan gat­na­şyk et­mek ar­ka­ly Ha­zar deň­zin­dä­ki bar bo­lan we ýü­ze çy­kyp bi­läý­jek eko­lo­gi­k me­se­le­le­ri çöz­mek­de tä­ze çe­me­leş­me­le­ri tek­lip ed­ýär. 

Ýur­du­myz BMG-niň te­bi­ga­ty go­ra­mak bo­ýun­ça esa­sy Kon­wen­si­ýa­la­ry­ny tas­syk­lap, öz üs­tü­ne alan borç­na­ma­la­ry­ny ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge yg­rar­ly bol­mak bi­len, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Daş­ky gur­şaw bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­sy, Äh­lu­mu­my eko­lo­gik gaz­na­sy we beý­le­ki ýö­ri­te­leş­di­ri­len dü­züm­ler bi­len ýa­kyn­dan hyz­mat­daş­lyk ed­ýär. Şeý­le hem döw­le­ti­mi­ziň Ha­zar eko­lo­gik mak­sat­na­ma­sy­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­ne iş­jeň gat­naş­ýan­dy­gy­ny bel­le­mek ge­rek. 

Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gin­de de­giş­li mi­nistr­lik­le­riň we pu­dak­la­ýyn do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ry­nyň işi­ni ut­gaş­dyr­mak, Ha­zar deň­zi bo­ýun­ça he­re­ket­le­riň mil­li me­ýil­na­ma­sy­ny üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek mak­sa­dy bi­len, ýur­du­myz­da Ha­zar deň­zi­niň me­se­le­le­ri bo­ýun­ça pu­da­ga­ra to­par dö­re­dil­di. Her ýy­lyň 12-nji aw­gus­tyn­da — Ha­zar deň­zi­niň de­ňiz gur­şa­wy­ny go­ra­mak bo­ýun­ça çar­çu­wa­ly Kon­wen­si­ýa­nyň güý­je gi­ren gü­ni, beý­le­ki Ha­zar­ýa­ka döw­let­ler­de bol­şy ýa­ly, Türk­me­nis­tan­da hem Ha­zar deň­zi­niň gü­ni giň­den bel­le­nil­ýär. Bäş ke­nar­ýa­ka ýur­duň te­bi­ga­ty go­ra­mak ul­ga­myn­da esas­lan­dy­ran döw­le­ta­ra hem-de hö­kü­me­ta­ra eda­ra­la­ry­nyň ara­syn­da­ky iş­ler ut­ga­şyk­ly al­nyp ba­ryl­ýar. 

Ha­zar deň­zi se­bi­tin­de howp­suz­lyk, yk­dy­­sa­dy hyz­mat­daş­lyk we eko­lo­gi­k me­se­le­le­r Ha­zarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Aş­ga­bat sam­mi­tin­de ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­jak esa­sy me­se­le­ler bo­lar. No­bat­da­ky ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki bäş­ta­rap­la­ýyn du­şu­şy­ga gat­na­şy­jy­la­ryň däp bo­lan dost­luk­ly, hoş­ni­ýet­li gat­na­şyk­la­ry çuň­laş­dyr­ma­ga, Ha­zar gün ter­ti­bi­niň äh­li ugur­la­ry bo­ýun­ça hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge taý­ýar bol­ma­gy bu sam­mi­tiň üs­tün­lik­li geç­jek­di­gi­ni aýt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. On­da ka­bul edi­len çöz­güt­ler Ha­zar deň­zi­niň ägirt uly yk­dy­sa­dy we se­riş­de kuw­wa­ty­ny do­ly de­re­je­de ama­la aşyr­ma­ga hem-de pa­ra­hat­çy­lyk, dost­luk we yla­la­şyk deň­zi hök­mün­dä­ki or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga gö­nü­den-gö­ni ýar­dam be­rer.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň 24-nji iýun­da san­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ri­len mej­li­sin­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ze Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň VI sam­mi­ti­ne gö­rül­ýän taý­ýar­lyk ba­ra­da ha­sa­bat be­ril­di. Bu sam­mi­ti 29-njy iýun­da Aş­ga­bat­da ge­çir­mek me­ýil­leş­di­ril­di. Mä­lim bol­şy ýa­ly, ýur­du­myz kö­pu­gur­ly oňyn hal­ka­ra, şol san­da se­bi­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy ber­kid­ýär we ös­dür­ýär. Bu hyz­mat­daş­lyk Türk­me­nis­ta­nyň pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy­ny düz­ýär.  

Ha­zar me­se­le­le­ri bo­ýun­ça möhüm we­zi­pe­le­ri çöz­mek­de köp­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­ga he­mi­şe yg­rar­ly bol­mak, iň ýa­kyn goň­şu­lar bi­len ys­ny­şyk­ly we kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sa­tyn­da ile­ri tu­tul­ýan ugur­dyr. Ýur­du­my­zyň Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň sam­mit­le­ri­ne yzy­gi­der­li gat­naş­ma­gy mu­nuň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. Bu de­ňiz Türk­me­nis­ta­ny, Azer­baý­ja­ny, Eý­ra­ny, Ga­za­gys­ta­ny, Rus­si­ýa­ny öz ke­na­ryn­da bir­leş­dir­mek bi­len, Ha­zar bäş­li­gi­ni eme­le ge­tir­ýär. Türk­me­nis­tan üçin Ha­zar se­bi­ti iň mö­hüm geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy mer­kez­le­riň bi­ri­dir. 

Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň sam­mi­ti­ni ge­çir­mek ba­ra­da­ky baş­lan­gyç, as­ly­ýe­tin­de, Türk­me­nis­ta­na de­giş­li­dir. Soň­ra şu for­mat­da­ky du­şu­şyk­lar Ha­zar me­se­le­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­mak­da we çöz­mek­de yg­ty­bar­ly gu­ral hök­mün­de ka­bul edil­di. I Ha­zar sam­mi­ti 2002-nji ýy­lyň ap­rel aýyn­da Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­di, on­da Ha­zar me­se­le­le­ri bo­ýun­ça Türk­me­nis­ta­nyň ga­ra­ýyş­la­ry aý­dyň be­ýan edil­di. Bu ga­ra­ýyş­lar hä­zir hem üýt­gew­siz­dir: Ha­zar deň­zi­niň me­se­le­le­rin­de Türk­me­nis­tan he­mi­şe iş­jeň orun eýe­le­ýär. Şun­da Ha­zar deň­zi­niň yk­ba­ly üçin umu­my jo­gap­kär­çi­lik çek­mek hem-de ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­mek, ýag­ny Ha­zar se­bi­tin­de pa­ra­hat­çy­ly­gy, yla­la­şy­gy, dur­nuk­ly­ly­gy üp­jün et­mek­de hal­ka­ra hu­ku­gyň umu­my yk­rar edi­len ka­da­la­ry­na da­ýan­ýan oňyn döw­le­ta­ra hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek we pug­ta­lan­dyr­mak esa­sy mak­sat bol­ma­gyn­da gal­ýar.  

Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň Aş­ga­bat­da baş­la­nan ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki gep­le­şik­le­ri 2007-nji ýy­lyň okt­ýab­ryn­da Täh­ran­da, 2010-njy ýy­lyň no­ýab­ryn­da bol­sa Ba­kuw­da do­wam et­di­ril­di. II Ha­zar sam­mi­ti se­bi­tiň döw­let­le­ri­niň ka­bul eden bi­le­lik­dä­ki Jar­na­ma­sy ar­ka­ly ta­ry­ha gi­ren bol­sa, III Ha­zar sam­mi­ti hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­my­zyň öňe sü­ren tek­li­bi esa­syn­da taý­ýar­la­nan hem-de ka­bul edi­len çar­çu­wa­ly res­mi­na­ma — Ha­zar deň­zin­de howp­suz­ly­gy üp­jün et­mek ba­ba­tyn­da hyz­mat­daş­lyk bo­ýun­ça Yla­la­şyk bi­len ta­pa­wut­lan­dy. Bu sam­mit­ler­de hem, soň­ky dür­li de­re­je­dä­ki du­şu­şyk­lar­da hem Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry­nyň, şol san­da Ha­zar­da işiň dür­li gör­nüş­le­ri­ni hu­kuk taý­dan ka­da­laş­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len res­mi­na­ma­la­ryň tas­la­ma­la­ry­ny iş­läp taý­ýar­la­ma­ga de­giş­li baş­lan­gyç­la­ry­nyň wa­jyp­dy­gy nyg­tal­dy.  

2014-nji ýy­lyň sent­ýab­ryn­da Ast­ra­han şä­he­rin­de ge­çi­ri­len IV Ha­zar sam­mi­tin­de, esa­san, Gahryman Ar­ka­da­gy­my­zyň III Ha­zar sam­mi­tin­de öňe sü­ren baş­lan­gyç­la­ry bo­ýun­ça taý­ýar­la­nan Yla­la­şyk­la­ra gol çe­ki­len­di­gi­ni, bu res­mi­na­ma­la­ryň Ha­zar se­bi­tin­de hyz­mat­daş­ly­gyň şert­na­ma­la­ýyn-hu­kuk bin­ýa­dy­ny has-da ber­kit­mä­ge ýar­dam eden­di­gi­ni aý­ra­tyn nyg­ta­mak ge­rek. Ha­zar deň­zin­de adat­dan da­şa­ry ýag­daý­la­ryň öňü­ni al­mak we ola­ryň ne­ti­je­le­ri­ni ara­dan aýyr­mak ha­kyn­da, Ha­zar deň­zi­niň suw bio­lo­gik seriş­de­le­ri­ni go­rap sak­la­mak we re­je­li peý­da­lan­mak ha­kyn­da Yla­la­şyk­la­ry my­sal hök­mün­de ge­tir­mek bo­lar. Bu gür­rü­ňi do­wam et­mek bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça Ha­zar deň­zin­de gid­ro­me­teo­ro­lo­gi­ýa ba­bat­da hyz­mat­daş­lyk et­mek ha­kyn­da­ky Yla­la­şy­ga hem gol çe­ki­len­di­gi­ni hem bel­le­me­li­di­ris.  

Ha­zar deň­zi­niň hu­kuk de­re­je­si ba­ra­da gol çe­ki­len Kon­wen­si­ýa Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň 2018-nji ýy­lyň 12-nji aw­gus­tyn­da Ak­tau şä­he­rin­de ge­çi­ri­len V sam­mi­ti­niň wa­jyp ne­ti­je­si bol­dy. Ol Ha­zar se­bi­tin­de ýa­kyn hem-de uzak gel­jek üçin hyz­mat­daş­ly­gyň mö­hüm ug­ru­ny kes­git­le­mek bo­ýun­ça yg­ty­bar­ly bin­ýat, özara gat­na­şyk­la­ryň hu­kuk ka­da­la­ry­ny ber­ki­den ta­ry­hy äh­mi­ýet­li res­mi­na­ma ha­sap­lan­ýar.  

V Ha­zar sam­mi­ti­niň jem­le­ri bo­ýun­ça beý­le­ki res­mi­na­ma­lar bi­len bir ha­tar­da Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Hö­kü­met­le­ri­niň ara­syn­da söw­da-yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk hakyn­da, ulag ul­ga­my ha­kyn­da Yla­la­şyk­la­ra hem gol çe­kil­di. Bu res­mi­na­ma­la­ra aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­me­gi­mi­ziň se­bä­bi, olar hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­my­zyň Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň IV sam­mi­tin­de öňe sü­ren baş­lan­gyç­la­ry esa­syn­da ka­bul edil­di. Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň V sam­mi­tin­de mö­hüm res­mi­na­ma­la­ryň je­mi 7-si­ne gol çe­kil­di. Ak­tauda ge­çi­ri­len du­şu­şyk­da Türk­me­nis­tan ta­ra­pyn­dan Ha­zar deň­zi­niň hu­kuk de­re­je­si ha­kynda­ky Kon­wen­si­ýa­nyň aý­ry-aý­ry ugur­la­ry bo­ýun­ça öza­ra gat­na­şyk­la­ryň ter­ti­bi­ni iş­läp taý­ýar­la­mak, hu­su­san-da, Ha­zar­da göz­leg we ha­las ediş iş­le­ri ba­bat­da bäş­ta­rap­la­ýyn yla­la­şyk bi­len bag­la­ny­şyk­ly çä­re­le­ri iler­let­mek, yl­my bar­lag­la­ry ge­çir­mek, Da­şa­ry iş­ler mi­nistr­lik­le­ri­niň ho­wan­dar­ly­gyn­da bäş­ta­rap­la­ýyn yzy­gi­der­li ge­ňeş­me­le­ri ge­çir­me­giň gura­ly­ny dö­ret­mek tek­lip edil­di.  

Ha­zar­ýa­ka ýurt­la­ryň çäk­le­ri Azi­ýa­ny we Ýew­ro­pa­ny bir­leş­dir­ýär. Bu te­bi­gy ge­og­ra­fik gi­ňiş­lik Gün­do­gar — Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta ug­ry bo­ýun­ça amat­ly üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. Şo­nuň üçin Türk­me­nis­tan ulag ul­ga­my­na Ha­zar se­bi­ti­niň ýurt­la­ry­nyň gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek­de mö­hüm ugur hök­mün­de ga­ra­ýar. Ýur­du­my­zyň Ha­zar ulag-lo­gis­ti­ka mer­ke­zi­ni dö­ret­mek, Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji eda­ra­ny Ha­zar­ýa­ka ýurt­la­ryň ke­nar­ýa­ka şä­her­le­rin­de ge­zek­me-ge­zek ýer­leş­dir­mek ba­ra­da­ky tek­li­bi hem Mer­ke­zi Azi­ýa­da, Ha­zar deň­zi­niň se­bi­tin­de hyz­mat-daş­ly­gyň gi­ňel­dil­me­gi­ne uly go­şant goş­mak bi­len, gat­na­şyk­la­ryň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­landyr­mak üçin oňyn baş­lan­gyç bol­dy.  

Hä­zir­ki za­man gat­na­şyk­la­ryn­da dün­ýä söw­da flo­ty mö­hüm orun eýe­le­ýär. Türk­men­ba­şy Hal­ka­ra de­ňiz por­ty se­bi­tiň eks­port-im­port ul­ga­myn­da Türk­me­nis­ta­ny öň­dä­ki orun­la­ra çy­kar­ma­ga ukyp­ly­dyr. Port­da dö­re­di­len äh­li döw­re­bap şert­ler — ter­mi­nal­lar, am­mar­lar, beý­le­ki köp san­ly des­ga­lar, şol san­da de­mir we aw­to­mo­bil ýol­lary mul­ti­mo­dal lo­gis­ti­ka­da ýo­ka­ry hil­li hyz­mat­la­ry hö­dür­le­mek üçin ni­ýet­le­nen­dir. «Balkan» za­wo­dy bol­sa ýük gä­mi­le­ri­dir tan­ker­le­ri abat­la­mak üçin uly kuw­wa­ta eýe­dir. Soňky ýyl­lar­da tu­tuş dün­ýä­de ýük gat­naw­la­ry­nyň çalt art­ýan­dy­gy­ny göz öňün­de tut­sak, on­da Türk­men­ba­şy por­tu­nyň äh­mi­ýe­ti­niň bar­ha art­jak­dy­gy, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ösü­şi­ne uly go­şant goş­jak­dy­gy şüb­he­siz­dir. 

Ha­zar deň­zin­de ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da hyz­mat­daş­lyk et­mek üçin hem giň müm­kin­çi­lik­ler bar. My­sal üçin, 2021-nji ýyl­da Aş­ga­bat­da Ha­zar deň­zin­dä­ki «Dost­luk» ýa­ta­gy­nyň ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni bi­le­lik­de göz­le­mek, iş­läp geç­mek we öz­leş­dir­mek ha­kyn­da Türk­me­nis­tan bi­len Azer­baý­jan Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da öza­ra dü­şü­niş­mek ha­kyn­da Äht­na­ma gol çe­kil­di. Bu res­mi­na­ma iki goň­şy do­gan­lyk döw­le­te Ha­zar deň­zin­de ýa­ta­gy öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki işe gi­riş­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­di. Bu tas­la­ma Ha­zar­ýa­ka ýurt­la­ry we halk­la­ry has-da ýa­kyn­laş­dyr­dy, şeý­le hem uly eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni aç­dy, se­bit­de aba­dan­çy­ly­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam et­di. Ha­za­ryň türk­men bö­le­gin­de önü­mi paý­laş­mak ba­ra­da­ky tas­la­ma­la­ryň çäk­le­rin­de da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da ne­bi­tiň çy­ka­ry­ly­şy­nyň möç­be­ri, ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry­nyň we bi­le­lik­dä­ki kär­ha­na­la­ryň sa­ny art­ýar, te­bi­gy ga­zy se­na­gat taý­dan çy­kar­mak­da öňe­gi­diş­lik­ler ga­za­nyl­ýar.  

Ha­za­ryň türk­men ke­na­ry di­ňe se­na­gat, işe­wür­lik, me­de­ni mer­kez bol­man, eý­sem, sy­ýa­hat­çy­lyk mer­ke­zi­ne hem öw­rül­di. Hä­zir bu sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy dünýäde meş­hur­dyr. Bu ýer­de ge­çi­ril­ýän dür­li de­re­je­dä­ki çä­re­ler Awa­za üçin öz­bo­luş­ly ma­ha­bat­dyr. Mu­nuň özi da­şa­ry ýurt­lar­dan, oza­ly bi­len, Ha­zar­ýa­ka döw­let­ler­den sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy­na gel­ýän ja­han­keş­de­le­riň sa­ny­nyň art­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär. Myh­man­ha­na­lar, kot­tej­ler we beý­le­ki dur­muş-me­de­ni mak­sat­ly des­ga­lar ýo­ka­ry hil­li hyz­mat­la­ry bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.  

«Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy ba­ra­da gür­rüň edi­len­de, bi­rin­ji Ha­zar yk­dy­sa­dy fo­ru­my­nyň hem 2019-njy ýyl­da hut şu ýer­de üs­tün­lik­li ge­çi­ri­len­di­gi­ni aýt­ma­ly­dy­rys. Fo­rum Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­ri­ň ara­syn­da­ky söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň iş­jeň­leş­di­ril­me­gi­ne oňyn tä­sir et­di. Fo­ru­my Ha­zar se­bi­ti­niň ýurt­la­ry­nyň her bi­rin­de yzy­gi­der­li ge­çir­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Ak­tau­da ge­çi­ri­len V Ha­zar sam­mi­tin­de Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň gol­da­ny­lan bu baş­lan­gy­jy­nyň mö­hüm­di­gi­ne bu fo­ru­ma gat­naş­ma­ga Ýer ýü­zü­niň äh­li kün­jek­le­rin­den is­leg bil­dir­ýän­le­riň örän köp bol­ma­gy hem şa­ýat­lyk ed­ýär.  

Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­jek VI sam­mi­ti­ se­bit­de we hal­ka­ra bi­le­le­şi­k­de uly gy­zyk­lan­ma dö­red­ýär. Se­bä­bi bu sam­mit Ha­zar deň­zi­niň hu­kuk de­re­je­si ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa gol çe­ki­len­den soň ge­çi­ril­ýän il­kin­ji sam­mit­dir.  

Oraz AB­DY­ÝEW.

«Türk­me­nis­tan».

Ahal we­la­ýa­ty, 27-nji iýun (TDH). Şu gün tu­tuş ýur­du­myz­da bel­le­nil­ýän Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li giň möç­ber­li baý­ram­çy­lyk da­ba­ra­la­ry ge­çi­ril­di. Şan­ly se­nä­niň hor­ma­ty­na Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ak bug­daý et­ra­by­nyň “Now­ruz ýaý­la­syn­da” ýer­leş­ýän “Türk­me­niň ak öýi” bi­na­syn­da ge­çi­ri­len dö­re­di­ji­lik ag­şa­my­na hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow gat­naş­dy. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ta­gal­la­sy ne­ti­je­sin­de ge­çi­ril­ýän giň möç­ber­li dö­re­di­ji­lik baý­ram­çy­ly­gy şan­ly wa­ka­la­ra, mil­li me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň kö­pu­gur­ly müm­kin­çi­lik­le­re eýe­di­gi­ni gör­kez­ýän pur­sat­la­ra baý bol­dy. Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­niň çäk­le­rin­de ýur­du­myz­da hal­ky­my­zyň ru­hy dün­ýä­si­niň baý­laş­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len dür­li gör­nüş­li çä­re­ler ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. Dö­re­di­ji­lik fo­ru­my­nyň mak­sat­na­ma­sy ma­ny-maz­mu­na baý bol­dy. Bu baý­ram­çy­lyk hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da hal­ky­my­zyň aba­dan­çy­ly­gy­nyň, Wa­ta­ny­my­zyň gül­läp ös­me­gi­niň bäh­bi­di­ne hem-de dö­re­di­ji­lik ze­hin­le­ri­ni ös­dür­mek üçin al­nyp ba­ryl­ýan ägirt uly iş­le­riň oňyn ne­ti­je­le­ri­niň be­ýa­ny­na öw­rül­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň aw­tou­la­gy “Türk­me­niň ak öýi” bi­na­sy­nyň ýa­nyn­da sak­lan­dy. Bu ýer­de döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zy Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Halk Mas­la­ha­ty­nyň we Mej­li­si­niň ýol­baş­çy­la­ry, Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sar­la­ry, har­by we hu­kuk go­raý­jy eda­ra­la­ryň ýol­baş­çy­la­ry, Ahal we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi mä­hir­li gar­şy al­dy­lar. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­zi ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar ça­ga­la­ry uly ru­hu­be­lent­lik bi­len gar­şy­la­dy­lar. Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­myz çy­kyş­lar üçin min­net­dar­lyk bil­di­rip, hem­me­le­ri ýur­du­myz­da giň­den bel­le­nil­ýän şan­ly baý­ram­çy­lyk bi­len gut­la­dy. 

Baý­ram­çy­lyk ähe­ňin­de gu­ra­lan sah­na­da köp san­ly dö­re­di­ji­lik çy­kyş­la­ry­, joş­gun­ly aý­dym-saz­la­ry özün­de jem­le­ýän kon­sert kö­pö­wüş­gin­li­li­gi hem-de tä­sir­li pur­sat­la­ra baý­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­dy. Wa­ta­ny­myz­da giň­den da­ba­ra­lan­dy­ryl­ýan şan­ly se­ne me­de­ni çä­re­le­r bi­len ut­ga­şyp, ýo­ka­ry çe­per­çi­li­ge eýe bo­lan, tä­ze ýe­ňiş­le­re ruh­lan­dyr­ýan aý­dym-saz­ly çy­kyş­lar be­lent­den ýaň­lan­dy. 

Baý­ram­çy­lyk kon­ser­ti­ne gat­na­şy­jy­lar hal­ky­my­zyň şöh­rat­ly ta­ry­hy­nyň, baý me­de­ni­ýe­ti­niň, mad­dy we ru­hy mi­ra­sy­nyň hem-de hä­zir­ki dö­wür­de Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň baş­tu­tan­ly­gyn­da ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­le­riň se­na­sy­na öw­rü­len aý­dym-saz­ly çy­kyş­la­ry uly üns bi­len diň­le­di­ler. 

Kon­ser­tiň do­wa­myn­da hä­zir­ki za­man sun­gat eser­le­ri, yş­ky-li­ri­ki aý­dym­lar, mil­li şa­hy­ra­na we nus­ga­wy saz eser­le­ri be­lent­den ýaň­lan­dy. Şun­da türk­men top­ra­gy­ny, te­bi­gy gö­zel­lik­le­ri­mi­zi, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len ama­la aşy­ryl­ýan be­ýik iş­le­ri wasp ed­ýän aý­dym-saz­lar has-da tä­sir­li bol­dy. Çe­per dö­re­di­ji­li­giň, mil­li sun­ga­tyň ös­dü­ril­me­gi ug­run­da yzy­gi­der­li ta­gal­la ed­ýän Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň dö­re­den aý­dym­la­ry­nyň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi kon­ser­tiň şow­hu­ny­ny be­len­de gö­ter­di. Kon­ser­te gat­na­şy­jy­lar hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­my­zyň aý­dym­la­ryn­dan tä­sir­le­nip, bag­şy-sa­zan­da­la­ryň çy­kyş­la­ry­ny do­wam­ly el çar­pyş­ma­lar bi­len gar­şy­la­dy­lar we ola­ra bu sun­gat eser­le­ri­ni ýo­ka­ry us­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­ren­dik­le­ri üçin ho­şal­lyk­la­ry­ny be­ýan et­di­ler. 

Kon­sert­de hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­my­zyň dö­re­den “Leý­li­saç ba­ra­da ro­wa­ýat”, “Ak gül­le­rim sa­ňa”, “Ýa­dym­da”, “Bagt nu­ry” di­ýen aý­dym­la­ry to­ma­şa­çy­lar ta­ra­pyn­dan uly şow­hun bi­len gar­şy­lan­dy. To­ma­şa­çy­la­ryň el çar­pyş­ma­la­ry Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ze­hi­nin­den ke­mal ta­pan aja­ýyp saz eser­le­ri­ne bil­di­ril­ýän hor­mat-sar­pa­ny we tä­sir­li aý­dym­la­ra mi­ze­mez buý­san­jy ala­mat­lan­dyr­dy. Bu aý­dym­lar ýaň­la­nan­da, to­ma­şa­çy­la­ryň kal­by­ny joş­gun­ly duý­gu­lar gur­şap al­dy. Olar nu­ra­na ar­zuw­la­ra, päk söý­gi­niň wy­sal bol­ma­gy­na, gel­je­ge bo­lan ýag­şy umyt­la­ra ba­gyş­lan­dy. 

To­ma­şa­çy­lar aja­ýyp aý­dym­la­ry we saz­la­ry bi­len hal­ky­my­zyň ru­hy dün­ýä­si­ni baý­laş­dyr­ýan­dy­gy üçin hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­my­za hem-de be­ýik baş­lan­gyç­la­ry my­na­syp do­wam et­dir­ýän Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­za tüýs ýü­rek­den ho­şal­lyk­la­ry­ny be­ýan et­di­ler. 

Asyl­ly dä­be gö­rä, sun­gat us­sat­la­ry ýur­du­myz­da giň­den bel­le­nil­ýän Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li be­lent ru­ha bes­le­nen aý­dym-saz­la­ry özün­de jem­le­ýän me­de­ni mak­sat­na­ma­ny taý­ýar­la­dy­lar. On­da meş­hur est­ra­da aý­dym­çy­la­ry­nyň, tans we folk­lor to­par­la­ry­nyň, dö­re­di­ji­lik bäs­le­şik­le­ri­niň ýe­ňi­ji­le­ri­niň çy­kyş­la­ry­na giň orun be­ril­di. Şun­da nus­ga­wy eser­ler bi­len hä­zir­ki za­man aý­dym­la­ry­nyň, joş­gun­ly est­ra­da we tans çy­kyş­la­ry­nyň saz­la­şy­gy eme­le gel­di. Bu bol­sa baý­ram­çy­lyk kon­ser­ti­ni ma­ny-maz­mun taý­dan baý­laş­dy­ryp, äh­mi­ýe­ti­ni has-da art­dyr­dy. 

Kon­sert meş­hur sa­zan­da­la­ryň, est­ra­da aý­dym­çy­la­ry­nyň we tans to­par­la­ry­nyň tä­sir­li çy­kyş­la­ry bi­len do­wam et­di. Şeý­le-de bu ýer­de mäh­ri­ban Wa­ta­ny­my­zyň üs­tün­lik­le­ri­ni, onuň te­bi­gy gö­zel­li­gi­ni, ber­ka­rar­ly­gy­ny wasp ed­ýän tä­ze aý­dym­lar ýaň­lan­dy. Bu­la­ryň äh­li­si hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň baş­tu­tan­ly­gyn­da ama­la aşy­ryl­ýan be­ýik iş­le­re çuň­ňur ho­şal­ly­gyň ala­ma­ty­na öw­rül­di. Ýaň­la­nan aý­dym-saz­lar Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ta­gal­la­sy esa­syn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän giň möç­ber­li öz­gert­me­ler ba­ra­da gür­rüň ber­ýän wi­deo­şe­kil­ler bi­len ut­gaş­dy. Mu­nuň özi kon­ser­te öz­bo­luş­ly öwüş­gin çaý­dy. Bu ýer­de çy­kyş eden sun­gat us­sat­la­ry we ýaş ar­tist­ler ýa­kym­ly owaz­la­ry bi­len Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rü­ni, ýur­du­my­zyň hä­zir­ki wagt­da ýe­ten de­re­je­si­ni, Wa­ta­na çäk­siz söý­gi­ni wasp et­di­ler. 

Kon­ser­te gat­na­şy­jy­la­ryň bi­le­lik­de ýe­ri­ne ýe­ti­ren “Al­kyş­na­ma” aý­dy­my hä­zir­ki dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len asyl­ly iş­le­re, ýur­du­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän giň möç­ber­li öz­gert­me­le­re, döw­le­ti­miz­de nu­ra­na ar­zuw­la­ryň ama­la aş­ma­sy­na öz­bo­luş­ly al­kyş bo­lup ýaň­lan­dy. 

Soň­ra baý­ram­çy­lyk kon­ser­ti­ne gat­na­şan hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­myz Gurbanguly Berdimuhamedow hem­me­le­ri uly da­ba­ra­la­ra, giň möç­ber­li çä­re­le­re bes­le­nen Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni bi­len tüýs ýü­rek­den gut­la­dy. 

 Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz Wa­ta­ny­my­zyň dur­mu­şyn­da aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe bo­lan we mil­li se­ne­na­ma­myz­da mö­hüm orun eýe­le­ýän şan­ly se­ne­le­riň uly da­ba­ra­la­ra bes­len­me­gi­niň ýur­du­my­zyň dur­mu­şy­nyň her bir pur­sa­dy­nyň ro­waç­lyk­la­ra ut­gaş­ýan­dy­gy­nyň be­ýa­ny­dy­gy­ny bel­le­di. Şun­da me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­ne aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir. Ola­ryň dö­re­di­ji­li­gi­niň has-da ös­me­gi, tä­ze ze­hin­le­riň ýü­ze çyk­ma­gy hem-de bu ýö­rel­ge­le­riň hö­wes­len­di­ril­me­gi ug­run­da döw­le­ti­miz yzy­gi­der­li ala­da eder di­ýip, hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­myz bel­le­di we hem­me­le­ri ýe­ne-de bir ge­zek baý­ram­çy­lyk bi­len gut­la­dy. Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Halk Mas­la­ha­ty­nyň Baş­ly­gy Gurbanguly Berdimuhamedowyň gut­lag söz­le­ri bag­şy­la­ryň we sa­zan­da­la­ryň joş­gun­ly owa­zy bi­len ut­ga­şyp, baý­ram­çy­lyk da­ba­ra­sy­nyň şow­hu­ny­ny has-da be­len­de gö­ter­di. 

Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li ge­çi­ri­len dö­re­di­ji­lik ag­şa­my mil­li baý­ram­çy­lyk­la­ra mah­sus äheň­dä­ki şü­we­leň bi­len do­wam et­di. Hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň ne­ti­je­li ula­nyl­ma­gy esa­syn­da dür­li yşyk­lar­dan älem­go­şar öwüş­gin­li şe­kil­ler dö­re­di. Bu bol­sa da­ba­ra­nyň şow­hu­ny­ny has-da be­len­de gö­ter­di. 

Soň­ra hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ýo­ka­ry ru­hu­be­lent­li­ge bes­le­nen aja­ýyp çy­kyş­lar üçin hem­me­le­re min­net­dar­lyk bil­di­rip, be­lent owaz­ly aý­dym­dyr saz­la­ryň ta­ry­hyň bü­tin do­wa­myn­da toý-baý­ram­la­ryň be­ze­gi­ne öw­rü­len­di­gi­ni, şol asyl­ly ýö­rel­ge­le­riň hä­zir­ki dö­wür­de my­na­syp do­wam et­di­ril­ýän­di­gi­ni aý­dyp, da­ba­ra gat­na­şy­jy­lar bi­len hoş­laş­dy we bu ýer­den ug­ra­dy.

Aş­ga­bat, 27-nji iýun (TDH). Şu gün hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň oba­se­na­gat top­lu­my­na gö­zeg­çi­lik ed­ýän orun­ba­sa­ry A.Ýaz­my­ra­do­wyň hem-de we­la­ýat­la­ryň hä­kim­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da san­ly ul­gam ar­ka­ly iş mas­la­ha­ty­ny ge­çir­di. On­da oba ho­ja­lyk top­lu­myn­da we we­la­ýat­lar­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler, me­de­ni-dur­muş, önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lu­şyk­la­ry bi­len bag­la­ny­şyk­ly me­se­le­ler ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. 

San­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ril­ýän iş mas­la­ha­ty­nyň gün ter­ti­bi­ne ge­çip, il­ki bi­len, Ahal we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi Ý.Gur­ba­now şu gün­ler se­bit­de al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler, gal­la ora­gy­nyň dep­gini­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm ge­çir­mek, go­wa­ça meý­dan­la­ryn­da ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän ideg iş­le­ri hem-de gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýan des­ga­lar­da­ky iş­le­riň ýag­da­ýy ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Hä­zir­ki wagt­da we­la­ýat­da ýe­ral­ma­nyň, gök we bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek üçin top­lum­la­ýyn çä­re­ler ge­çi­ril­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow ha­sa­ba­ty diň­läp, gal­la ora­gy­ny ýo­ka­ry hil­li hem-de gys­ga wagt­da ta­mam­la­ma­gyň, tab­şy­ry­lan ha­syl üçin ha­sap­la­şyk­la­ry öz wag­tyn­da, bök­denç­siz ge­çir­me­giň, ýyg­na­lan ha­sy­ly gal­la ka­bul ediş bö­lüm­le­ri­ne dessin da­şa­ma­gyň, ola­ry ta­la­ba­la­ýyk sak­la­ma­gyň hä­zir­ki döw­rüň mö­hüm ta­la­by­dy­gy­na ün­si çek­di we bu ba­bat­da hä­ki­me bir­nä­çe anyk tab­şy­ryk­la­ry ber­di. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ýe­ral­ma­nyň, gök-bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek, şeý­le­lik­de, ýur­du­my­zyň ba­zar­la­ryn­da önüm bol­çu­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gi­ne my­na­syp go­şant goş­mak ug­run­da ta­gal­la ed­ýän daý­han­la­ra ze­rur gol­daw­la­ryň be­ril­me­li­di­gi­ni bel­le­di. Şol bir wag­tyň özün­de we­la­ýa­tyň go­wa­ça meý­dan­la­ryn­da­ky ha­ta­ra­ra be­jer­gi, ösüş su­wu­ny tut­mak, mi­ne­ral dö­kün­ler bi­len iý­mit­len­dir­mek iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra la­ýyk gel­me­li­dir. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz se­bit­le­ri dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly me­se­le­le­riň döw­le­ti­mi­ziň he­mi­şe üns mer­ke­zin­de sak­lan­ylýan­dy­gy­ny bel­läp, şu ýyl gur­lup ulan­ma­ga be­ril­me­gi göz öňün­de tu­tul­ýan dür­li mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lu­şyk işleriniň dep­gin­le­ri­ni güýç­len­dir­mek hem-de ýo­ka­ry hil de­re­je­si­ni üp­jün et­mek, bi­na­la­ryň gurluşygyny  bel­le­nen möh­let­ler­de ta­mam­la­mak me­se­le­le­ri­ne mö­hüm äh­mi­ýet ber­me­gi tab­şyr­dy. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň me­de­ni zo­lak­la­ryn­da bar bo­lan eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň çä­gi­ni gi­ňelt­me­giň, ýer­le­riň ha­syl­ly­ly­gy­ny art­dyr­mak, suw­dan tyg­şyt­ly peý­da­lan­mak mak­sa­dy bi­len, uzak ýaý­la­lar­da we düz­lük­ler­de ekil­ýän ekin­le­riň meý­da­ny­ny azalt­mak me­se­le­le­ri­ni öw­ren­me­giň ze­rur­dy­gy­na ün­si çek­di. 

Soň­ra Bal­kan we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi T.Ata­hal­ly­ýew eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ryn­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň ýag­da­ýy, gal­la ora­gy­nyň dep­gin­le­ri, şeý­le hem orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm iş­le­ri­niň ge­çi­ri­li­şi, gant şu­gun­dy­ry­nyň eki­şi ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Se­bi­tiň go­wa­ça eki­len meý­dan­la­ryn­da ideg iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra la­ýyk­lyk­da al­nyp ba­ryl­ýar. Şol bir wag­tyň özün­de we­la­ýat­da ýe­ral­ma­nyň, gök-bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek ug­run­da ze­rur ta­gal­la­lar edil­ýär. Şeý­le­lik­de, içer­ki ba­zar­lar­da önüm bol­çu­ly­gy üp­jün edil­ýär. Hä­kim we­la­ýa­tyň çäk­le­rin­de gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýan me­de­ni-dur­muş we önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lu­şyk­la­ry­nyň dep­gin­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, bi­na­lar­da gur­lu­şyk iş­le­ri­ni bel­le­nen möh­let­de ta­mam­la­mak ug­run­da äh­li ze­rur ta­gal­la­la­ryň edil­ýän­di­gi ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, gal­la ora­gyn­da ula­nyl­ýan kom­baýn­la­ryň, ýük ulag­la­ry­nyň do­ly güý­jün­de iş­le­dil­me­gi­niň mö­hüm ta­lap bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny bel­le­di. Şeý­le-de tab­şy­ry­lan ha­syl üçin daý­han­lar bi­len ha­sap­la­şyk­la­ryň öz wag­tyn­da ge­çi­ril­me­gi mö­hüm we­zi­pe hök­mün­de kes­git­le­nil­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ryn­da, aý­ra­tyn-da, go­wa­ça eki­len ýer­ler­de al­nyp ba­ryl­ýan ideg iş­le­ri­niň ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra we daý­han­çy­ly­gyň ösen tej­ri­be­si­ne la­ýyk gel­me­li­di­gi­ni, gant şu­gun­dy­ry­nyň eki­şi­niň ýo­ka­ry hil­li ge­çi­ril­me­li­di­gi­ni bel­le­di. Şu gün­ler ýe­ral­ma, gök-bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek hem-de bu önüm­ler bi­len içer­ki ba­za­ry do­ly üp­jün et­mek ug­run­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler mö­hüm bo­lup dur­ýar. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň çäk­le­rin­de gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýan me­de­ni-dur­muş we önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­lar­da do­wam ed­ýän gur­lu­şyk iş­le­ri­ni berk gö­zeg­çi­lik­de sak­la­ma­gyň ze­rur­dy­gy­ny aý­dyp, ola­ryň bel­le­nen möh­le­tin­de we ýo­ka­ry hil de­re­je­sin­de ulan­ma­ga tab­şy­ryl­ma­gy­ny üp­jün et­me­gi tab­şyr­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow we­la­ýa­tyň uzak­da­ky ýaý­la­la­ryn­da ekil­ýän ekin­le­ri me­de­ni zo­la­ga ge­çir­mek me­se­le­le­ri­ni eke­ran­çy­ly­gyň öň­de­ba­ry­jy ga­za­nan­la­ry­nyň esa­syn­da öw­ren­me­gi tab­şyr­dy. 

Soň­ra Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi N.Na­zar­my­ra­dow we­la­ýat­da­ky iş­le­riň ýag­da­ýy, gal­la ora­gy­ny top­lum­la­ýyn esas­da gu­ra­mak, go­wa­ça­la­ra ideg et­mek, şa­ly meý­dan­la­ryn­da­ky iş­le­riň dep­gin­le­ri­ni güýç­len­dir­mek bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan çä­re­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Şeý­le hem hä­kim we­la­ýat­da ýe­ral­ma­nyň, gök-bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek, bu önüm­ler bi­len ila­ty­my­zy do­ly üp­jün et­mek bo­ýun­ça giň möç­ber­li iş­le­riň al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin mag­lu­mat ber­di. Şu ýyl se­bit­de gur­lup ulan­ma­ga be­ril­me­gi me­ýil­leş­di­ri­len des­ga­lar­da gur­lu­şyk iş­le­ri­niň dep­gi­ni­ni güýç­len­dir­mek ug­run­da ze­rur iş­ler ge­çi­ril­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow ha­sa­ba­ty diň­läp, we­la­ýat­da gal­la ora­gy­ny ýo­ka­ry gu­ra­ma­çy­lyk de­re­je­sin­de ge­çir­me­giň, tab­şy­ry­lan ha­syl üçin gal­la­çy­lar bi­len ha­sap­la­şyk­la­ry öz wag­tyn­da ýo­la goý­ma­gyň ze­rur ta­lap bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny bel­le­di. Şeý­le hem orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra la­ýyk gel­me­li­dir. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň go­wa­ça meý­dan­la­ryn­da ha­ta­ra­ra be­jer­gi­ni ge­çir­mek, ösüş su­wu­ny tut­mak, mi­ne­ral dö­kün­ler bi­len iý­mit­len­dir­mek iş­le­ri­ni ta­la­ba­la­ýyk ýo­la goý­ma­gy tab­şyr­dy. Ýe­ral­ma­nyň, gök we bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ýe­tiş­dir­mek, za­ýa­syz ýyg­nap al­mak me­se­le­le­ri­ne mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­me­li­dir. Şol bir wag­tyň özün­de se­bi­tiň şa­ly eki­len meý­dan­la­ryn­da ideg iş­le­ri ta­la­ba­la­ýyk ýo­la go­ýul­ma­ly­dyr. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz we­la­ýa­tyň çäk­le­rin­de gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýan me­de­ni-dur­muş we önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lu­şyk iş­le­ri­niň dep­gin­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, ola­ry bel­le­nen möh­let­ler­de ulan­ma­ga ber­mek me­se­le­le­ri­niň yzy­gi­der­li gö­zeg­çi­lik­de sak­la­nyl­ma­ly­dy­gy­ny bel­läp, bu ba­bat­da hä­ki­me bir­nä­çe anyk tab­şy­ryk­la­ry ber­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­ny ne­ti­je­li ulan­mak me­se­le­le­ri ba­ra­da aý­dyp, me­de­ni zo­lak­da ekil­ýän ekin­le­riň meý­da­ny­ny gi­ňelt­mek, ýer­le­riň ha­syl­ly­ly­gy­ny art­dyr­mak, su­wy tyg­şyt­ly peý­da­lan­mak me­se­le­le­ri­ni hä­zir­ki za­man oba ho­ja­lyk yl­my­nyň ga­za­nan­la­ry esa­syn­da öw­ren­me­gi tab­şyr­dy. 

Le­bap we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi Ş.Aman­gel­di­ýew se­bit­de al­nyp ba­ryl­ýan möw­süm­le­ýin oba ho­ja­lyk iş­le­ri­niň ýag­da­ýy, gal­la ora­gy­nyň dep­gin­le­ri­ni güýç­len­dir­mek, go­wa­ça ag­ro­teh­ni­ki ta­lap­la­ra la­ýyk de­re­je­de ideg et­mek iş­le­ri­niň ýag­da­ýy ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Hä­zir­ki wagt­da we­la­ýa­tyň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ryn­da ýe­ral­ma­nyň, gök we bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ýe­tiş­dir­mek, ýe­tiş­di­ri­len ha­sy­ly öz wag­tyn­da, ýit­gi­siz ýyg­nap al­mak hem-de ba­zar­lar­da önüm bol­çu­ly­gy­ny üp­jün et­mä­ge my­na­syp go­şant goş­mak ug­run­da ama­la aşy­ryl­ýan top­lum­la­ýyn iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat be­ril­di. We­la­ýa­tyň şa­ly eki­len meý­dan­la­ryn­da ideg iş­le­ri ta­la­ba­la­ýyk al­nyp ba­ryl­ýar. Hä­kim we­la­ýa­tyň çä­gin­de gu­rul­ýan dür­li mak­sat­ly des­ga­lar­da al­nyp ba­ryl­ýan gur­lu­şyk iş­le­ri­niň ýag­da­ýy ba­ra­da aý­dyp, gur­lu­şyk­la­ryň ýo­ka­ry hil de­re­je­si­ni üp­jün et­mek we ola­ry bel­le­ni­len möh­let­ler­de ulan­ma­ga tab­şyr­mak ug­run­da ze­rur ta­gal­la­la­ryň edil­ýän­di­gi­ni ha­bar ber­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow ha­sa­ba­ty diň­läp, gal­la ora­gy­ny ýo­ka­ry hil­li we gys­ga möh­let­de ta­mam­la­mak, tab­şy­ry­lan ha­syl üçin ha­sap­la­şyk­la­ry öz wag­tyn­da ge­çir­mek me­se­le­le­ri­niň wa­jyp­dy­gy­na ün­si çe­kip, bu ba­bat­da hä­ki­me bir­nä­çe anyk gör­kez­me­le­ri ber­di. Şeý­le-de orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ki ta­lap­la­ra la­ýyk­lyk­da ge­çi­ril­me­li­dir. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz go­wa­ça we şa­ly eki­len meý­dan­la­ra ta­la­ba­la­ýyk de­re­je­de ideg edil­me­li­di­gi­ni nyg­ta­dy. Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­myz bu ugur­da­ky iş­le­ri öň­de­ba­ry­jy tej­ri­bä­ni ha­sa­ba alyp hem-de hal­ky­my­zyň daý­han­çy­lyk däp­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da ýo­la goý­mak ba­bat­da anyk gör­kez­me­le­ri ber­di. Daý­han yh­la­sy bi­len ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­len ýe­ral­ma­ny, gök we bak­ja ekin­le­ri­ni öz wag­tyn­da ýyg­nap al­mak, ba­zar­lar­da önüm bol­çu­ly­gy­ny üp­jün et­mek mö­hüm­dir. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow we­la­ýat­da gu­rul­ma­gy me­ýil­leş­di­ri­len dür­li mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lu­şyk iş­le­rin­de ýo­ka­ry hil de­re­je­si­niň üp­jün edil­me­li­di­gi­ni bel­le­di we bu ba­bat­da hä­ki­me bir­nä­çe anyk tab­şy­ryk­la­ry ber­di. Şeý­le-de döw­let Baş­tu­ta­ny­myz we­la­ýa­tyň uzak ýaý­la­la­ryn­da we düz­lük­le­rin­de ekil­ýän ekin­le­ri me­de­ni zo­la­ga ge­çir­mek me­se­le­le­ri­ni yl­my esas­da öw­ren­me­gi tab­şyr­dy. 

Soň­ra Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň hä­ki­mi D.An­na­ber­di­ýew hä­zir­ki dö­wür­de se­bi­tiň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ryn­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň ýag­da­ýy, gal­la ora­gy­ny gu­ra­ma­çy­lyk­ly ta­mam­la­mak we ýyg­na­lan ha­sy­ly ta­la­ba­la­ýyk sak­la­mak, ony gaý­ta­dan iş­le­mek ug­run­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Şun­da orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm iş­le­ri ýo­la go­ýul­dy. Go­wa­ça eki­len meý­dan­lar­da ha­ta­ra­ra be­jer­gi, ösüş su­wu­ny tut­mak, mi­ne­ral dö­kün­ler bi­len iý­mit­len­dir­mek iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra la­ýyk­lyk­da al­nyp ba­ryl­ýar. Şol bir wag­tyň özün­de ýe­ral­ma­nyň, gök we bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly ýe­tiş­di­ril­ýär, ola­ry ýit­gi­siz ýyg­nap al­ma­ga mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­ýär. 

Hä­kim we­la­ýat­da gant şu­gun­dy­ry­nyň eki­şi­ne gu­ra­ma­çy­lyk­ly gi­ri­şi­len­di­gi­ni bel­läp, ony ýo­ka­ry hil­li we bel­le­nen möh­let­ler­de ta­mam­la­mak ug­run­da ze­rur ta­gal­la­la­ryň edil­ýän­di­gi­ni aýt­dy. Se­bi­tiň ýol­baş­çy­sy Oba mil­li mak­sat­na­ma­syn­dan ge­lip çyk­ýan we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­tir­mek mak­sa­dy bi­len, şu ýyl we­la­ýat­da ulan­ma­ga be­ril­me­gi me­ýil­leş­di­ri­len me­de­ni-dur­muş, önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­lar­da al­nyp ba­ryl­ýan gur­lu­şyk iş­le­ri­niň dep­gi­ni­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça hem­me­ta­rap­la­ýyn ta­gal­la­lar edil­ýän­di­gi ba­ra­da ha­bar ber­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow ha­sa­ba­ty diň­läp, we­la­ýat­da gal­la ora­gy­ny gu­ra­ma­çy­lyk­ly ge­çir­me­giň, tab­şy­ry­lan ha­syl üçin ha­sap­la­şyk­la­ryň de­giş­li de­re­je­de ýo­la go­ýul­ma­gy­nyň wa­jyp we­zi­pe hök­mün­de kes­git­le­nen­di­gi­ne ün­si çek­di. Ola­ryň üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi döw­rüň mö­hüm ta­la­by bo­lup dur­ýar. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz go­wa­ça­la­ra edil­ýän ideg iş­le­ri­niň ag­ro­teh­ni­ki ka­da­la­ra la­ýyk gel­me­gi­niň, we­la­ýat­da ýe­ral­ma­nyň, gök we bak­ja ekin­le­ri­niň bol ha­sy­ly­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­me­giň, içer­ki ba­zar­lar­da önüm bol­çu­ly­gy­ny üp­jün et­mek ug­run­da edil­ýän iş­le­riň ne­ti­je­li hä­si­ýe­te eýe bol­ma­gy­nyň wa­jyp­dy­gy­ny bel­le­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz we­la­ýat­da gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýan me­de­ni-dur­muş we önüm­çi­lik mak­sat­ly des­ga­lar­da­ky iş­le­riň dep­gin­le­ri­ni güýç­len­dir­mek, ola­ry bel­le­ni­len möh­let­ler­de ulan­ma­ga ber­mek me­se­le­le­ri­ni üns mer­ke­zin­de sak­la­ma­gy tab­şyr­dy. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň me­de­ni zo­lak­la­ra ge­çi­ril­me­gi bi­len bag­la­ny­şyk­ly me­se­le­le­ri düýp­li öw­ren­me­giň wa­jyp­dy­gy­na ün­si çe­kip, bu ba­bat­da hä­ki­me anyk tab­şy­ryk­la­ry ber­di. 

Soň­ra Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry A.Ýaz­my­ra­dow ýur­du­my­zyň ekin meý­dan­la­ryn­da ge­çi­ril­ýän ag­ro­teh­ni­ki çä­re­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Döw­le­te tab­şy­ry­lan bug­daý ha­sy­ly üçin önüm ön­dü­ri­ji­ler bi­len ha­sap­la­şyk­lar öz wag­tyn­da ge­çi­ril­ýär, se­bit­ler­de gal­la ora­gy bi­len bir ha­tar­da, go­wa­ça meý­dan­la­ryn­da ideg iş­le­ri al­nyp ba­ryl­ýar, oba ho­ja­lyk ten­ni­ka­la­ry we gu­ral­la­ry bök­denç­siz iş­le­dil­ýär. Da­şo­guz we Le­bap we­la­ýat­la­ry­nyň şa­ly meý­dan­la­ryn­da ideg iş­le­ri ag­ro­teh­ni­ka­nyň ta­lap­la­ry­na la­ýyk­lyk­da geçirilýär. Bal­kan we Ma­ry we­la­ýat­la­ryn­da bol­sa gant şu­gun­dy­ry­nyň eki­şi bat­ly dep­gin­de do­wam ed­ýär. Mun­dan baş­ga-da, wi­se-prem­ýer döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň tab­şy­ry­gy­na la­ýyk­lyk­da, ýer­le­riň me­lio­ra­tiw ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak, suw se­riş­de­le­ri­ni re­je­li peý­da­lan­mak iş­le­ri­niň al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy ba­ra­da mag­lu­mat ber­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow ha­sa­ba­ty diň­läp, gal­la ora­gy­ny ýo­ka­ry hil­li we gys­ga möh­let­de üs­tün­lik­li ta­mam­la­mak, tab­şy­ry­lan ha­syl üçin ha­sap­la­şyk­la­ry öz wag­tyn­da ge­çir­mek me­se­le­le­ri­niň yzy­gi­der­li gö­zeg­çi­lik­de sak­lan­ma­ly­dy­gy­na ün­si çek­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz gel­jek­ki bol ha­sy­lyň düý­bü­ni tut­mak, orak­dan bo­şan meý­dan­lar­da sü­rüm iş­le­ri­ni ýo­ka­ry hil­li ge­çir­mek, to­hum­lyk se­riş­de­le­riň hil de­re­je­si­ne mö­hüm äh­mi­ýet ber­mek, şol bir wag­tyň özün­de su­wy re­je­li peý­da­lan­mak me­se­le­le­ri­ne hä­zir­ki za­man yl­my we mil­li daý­han­çy­lyk däp­le­ri esa­syn­da çe­me­le­şil­me­li­di­gi­ni bel­le­di we bu ba­bat­da wi­se-prem­ýe­re bir­nä­çe anyk gör­kez­me­le­ri ber­di. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow hä­zir­ki wagt­da ekin­le­ri suw bi­len üp­jün et­me­giň ta­la­ba­la­ýyk ýo­la go­ýul­ma­gy­nyň ze­rur­dy­gy­na ün­si çe­kip, wi­se-prem­ýe­re ýa­kyn wagt­da Ker­ki şä­he­ri­ne git­me­gi we şol ýer­de he­mi­şe­lik esas­da do­lan­dy­ryş mer­ke­zi­ni gu­ra­ma­gy tab­şyr­dy. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz su­wuň ýag­da­ýy­na gö­rä, mer­ke­ziň göç­me mej­lis­le­ri­niň ge­çi­ril­me­gi­niň ta­la­ba­la­ýyk bol­jak­dy­gy­ny bel­läp, we­la­ýat­la­ryň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň suw bi­len do­ly üp­jün edil­me­gi­niň mö­hüm we­zi­pe bo­lup dur­ýan­dy­gy­na ün­si çek­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz bu ba­ra­da­ky gür­rü­ňi do­wam edip, oba­se­na­gat top­lu­my­nyň işi­ni ta­la­ba­la­ýyk ös­dür­mek, eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň suw üp­jün­çi­li­gi­ni go­wu­lan­dyr­mak, su­wa­ryş aka­ba­la­ry­ny, how­dan­la­ry ta­la­ba­la­ýyk sak­la­mak bi­len bag­la­ny­şyk­ly we­zi­pe­le­riň çöz­gü­di­ne örän jo­gap­kär­çi­lik­li we hem­me­ta­rap­la­ýyn esas­da çe­me­le­şil­me­li­di­gi­ni, bu iş­le­ri döw­rüň ta­la­by­na la­ýyk de­re­je­de kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça de­giş­li gul­luk­lar bi­len bi­le­lik­de tek­lip­le­ri taý­ýar­la­ma­gy tab­şyr­dy. 

San­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ril­ýän iş mas­la­ha­ty­na gat­na­şy­jy­lar hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mizi ýur­du­myz­da ulu­dan bel­le­nil­ýän Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li tüýs ýü­rek­den gut­la­dy­lar hem-de döw­let Baş­tu­ta­ny­my­za berk jan sag­lyk, uzak ömür, alyp bar­ýan jo­gap­kär­li döw­let iş­le­rin­de üs­tün­lik­le­ri ar­zuw et­di­ler. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­la­ra min­net­dar­lyk bil­di­rip, ola­ry bu aja­ýyp baý­ram bi­len gut­la­dy. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz san­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ri­len iş mas­la­ha­ty­ny ta­mam­lap, oňa gat­na­şan­la­ra berk jan sag­lyk, maş­ga­la aba­dan­çy­ly­gy­ny we hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar dur­mu­şy­nyň, ber­ka­rar Wa­ta­ny­my­zyň ro­waç­ly­gy­nyň bäh­bi­di­ne alyp bar­ýan iş­le­rin­de üs­tün­lik­le­ri ar­zuw et­di.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň öňünde belent maksatlar durýar. Munuň özi eziz Watanymyz Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň täze belentliklerine çykarmakdan, abadan, asuda, parahat hem bagtyýar durmuşy, durnukly ösüşi üpjün etmekden ybaratdyr. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz  Serdar Berdimuhamedowyň tagallasy bilen bu asylly we belent maksada ýetmek üçin giň möçberli işler alnyp barylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow il-ýurt bähbitli, döwlet we dünýä ähmiýetli işleri giň gerim bilen amala aşyrýar. Şonuň netijesinde häzirki wagtda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge möhüm ähmiýet berilýär. Bu babatda öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, maksatnamalaýyn işleriň amala aşyrylmagy hem-de alnyp barylmagy, dowam etdirilmegi netijesinde durnukly ösüş gazanylýar. Biz muňa makro-ykdysady görkezijiler arkaly hem aýdyň göz ýetirýäris. Şol görkezijiler Ministrler Kabinetiniň her aýyň, çärýegiň, ýarym ýylyň we tutuş ýylyň jemlerine garalýan mejlislerinde yzygiderli beýan edilýär. 

Häzirki döwrüň möhüm wezipeleriniň biri hem sanly ulgam bilen baglanyşyklydyr. Bu ulgamyň işine bütin dünýäde, şol sanda biziň ýurdumyzda möhüm ähmiýet berilýär. Milli ykdysadyýetimize, şol sanda onuň her bir pudagyna sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. 

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow wezipä girişmek dabarasyndaky çykyşynda: «Biz milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryna sanly ulgamyň mümkinçilikleriniň ornaşdyrylmagyna geljekde hem ünsi jemläris» diýip nygtap aýtdy. 

Şunda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi möhüm ähmiýete eýedir. Ol häzirki döwürde milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge ýardam berýär. Şunda milli ykdysadyýete sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňdebaryjy döwletleriň derejesine ýetirmek, elektron senagatyny ösdürmek, işewürlige we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ykdysadyýeti kemala getirmek, innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça wezipeleri çözmek maksat edinilýär. 

Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen bu babatdaky belent maksada ýetilýändigini aýratyn bellemek gerek. Bu günki gün sanly ulgamyň ähmiýeti gurluşyk, telekeçilik, senagat, ulag-aragatnaşyk, obasenagat, bilim pudaklarynda alnyp barylýan işlerde we gazanylýan oňyn netijelerde has-da aýan bolýar. 

Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen gurluşyk pudagynda «akylly şäher» konsepsiýasy amala aşyrylýar, «akylly öý» ulgamy ornaşdyrylýar, şeýle hem gurluşyk-gurnama işleriniň ýokary hil derejesi  üpjün edilýär. Bu ulgam söwda, hyzmatlar ulgamynyň işini ilerledýär, oba hojalygy, senagat pudaklarynda ýokary hilli önümleriň öndürilmeginde möhüm ähmiýete eýe bolýar. 

Sanly ulgam barada söhbet edilende, «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny  ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» hem üstünlikli amala aşyrylýandygyny bellemek gerek. Bu günki gün ýurdumyzyň bilim ojaklarynda ylmy-tehniki ösüşiň gazananlary, täze tehnologiýalar we innowasiýalar, kompýuterler elýeterdir. Şonuň netijesinde  bu ulgamda zähmet çekýän mugallymlaryň, terbiýeçileriň sanly tehnologiýalardan peýdalanmaklaryna, döredijilikli zähmet çekmeklerine, mekdep okuwçylarynyň, talyp ýaşlaryň bilimleri tutanýerlilik bilen ele almaklaryna giň mümkinçilikler döredildi we ondan netijeli peýdalanylýar. 

Her bir işde hil we netijelilik esasy talapdyr. Ine, şol talaba hötde gelinmeginde milli ykdysadyýetimize, onuň her bir pudagyna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy möhüm ähmiýete eýedir. 

Şeýle asylly işleri, il bähbitli, döwlet ähmiýetli syýasaty alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun! 

Bägül BAÝGELDIÝEWA,

“Mugallymlar gazeti”.

Geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda giň gerimli özgertmeleriň üstünlikli amala aşyrylýandygynyň nobatdaky subutnamasyna öwrüldi. Bu özgertmeler milli ykdysadyýetimiziň innowasion taýdan ösdürilmegini, köpugurly durmuş maksatnamalarynyň amal edilmegini, deňhukuklylyk, özara düşünişmek we ynanyşmak ýörelgelerine esaslanýan halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine gönükdirilen «Açyk gapylar» syýasatynyň durmuşa geçirilmegini göz öňünde tutýar. 

20-nji iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasynyň prezidenti, dolandyryjylar geňeşiniň agzasy Hou Siszýuny kabul etdi. Döwlet Baştutanymyz hem-de HHR-iň iri korporasiýasynyň ýolbaşçysy bar bolan uly mümkinçilikleri nazara almak bilen, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň geljegi barada pikir alyşdylar. 

Hormatly Prezidentimiz energiýa serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Türkmenistanyň pudaga iň gowy dünýä tejribesini, öňdebaryjy tehnologiýalary çekmek arkaly milli ýangyç-energetika toplumyny döwrebaplaşdyrmak strategiýasyny yzygiderli durmuşa geçirýändigini belledi. Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasynyň ýolbaşçysy döwlet Baştutanymyza “CNPC-niň” ýurdumyzda alyp barýan işleri barada habar berdi. “CNPC-niň” “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn çäginde uglewodorod ýataklaryny senagat taýdan özleşdirmäge hem-de dünýäniň iň iri gaz ýataklarynyň biri bolan “Galkynyş” gaz känini enjamlaşdyrmaga işjeň gatnaşmagy netijeli ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň anyk mysalydyr. Şonuň netijesinde türkmen tebigy gazy Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisi boýunça Hytaý Halk Respublikasyna iberilýär. Duşuşygyň dowamynda “Galkynyş” gaz känini özleşdirmegiň ikinji tapgyry hem-de Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji şahasyny gurmak babatda ýokary derejede gazanylan ylalaşyklaryň möhümdigi bellenildi. 

24-nji iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda döwlet durmuşynyň ileri tutulýan meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Hususan-da, 2023-nji ýyl üçin Döwlet býujetini işläp taýýarlamak, 2025-nji ýyldan başlap orta möhletli býujet meýilleşdirilişine geçmek we bu ulgamyň dolandyrylyşyny döwrüň talaplaryna laýyk guramak üçin durmuşa geçirilmegi göz öňünde tutulýan anyk çäreler barada habar berildi. Häzirki wagtda «Türkmenistanda býujet işini kämilleşdirmek boýunça çäreler hakynda» Kararyň deslapky taslamasy taýýarlanylýar. Ol ýurduň Býujet kodeksiniň wezipelerini hem-de talaplaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilendir. Resminamada Döwlet býujetini 3 ýyllyk möhlet üçin işläp düzmek, ýerine ýetirilişine gözegçiligi berkitmek we býujet ulgamyny dolandyrmagy kämilleşdirmek boýunça çäreleriň toplumy, 2022 — 2024-nji ýyllarda degişli kadalaşdyryjy hukuk namalaryny işläp taýýarlamak göz öňünde tutuldy. Şunuň bilen bir hatarda, ýörite döwlet toparyny döretmek we onuň düzümini tassyklamak teklip edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow häzirki zaman şertlerinde ykdysadyýeti dogry we sowatly dolandyrmagyň örän möhümdigini, şunuň bilen baglylykda, onuň gurallarynyň biriniň býujet ulgamy bolup durýandygyny belledi. Şu işlerde esasy maliýe resminamasy bolan ýurdumyzyň Döwlet býujetiniň kemala getirilmegine wajyp orun berilýär. Pul akymlaryny dolandyrmagyň güýçli, durnukly ulgamy döwletiň kuwwatly bolmagyna, Watanymyzyň gülläp ösmegine, raýatlarymyzyň hal-ýagdaýynyň ýokarlanmagyna ýardam edýär diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady hem-de bu ugurdaky işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Ulag-kommunikasiýa ulgamyny toplumlaýyn esasda ösdürmek, multimodal gatnawlar üçin mümkinçilikleri giňeltmek hem-de ilata edilýän hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmak boýunça görülýän çäreler barada habar berildi. Şunuň bilen baglylykda, Abu-Dabiniň Ösüş gaznasynyň, Merkezi bankyň we Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň karz serişdelerini çekmegiň hasabyna, Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde Halkara howa menziliniň gurluşygyny maliýeleşdirmek boýunça teklipler barada habar berildi. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda telekeçiler tarapyndan durmuşa geçirilýän iri düzümleýin taslamalary maliýeleşdirmäge halkara guramalardan maýa goýumlary çekmek arkaly olar bilen işjeň hyzmatdaşlygy ösdürmegiň milli durmuş-ykdysady strategiýanyň esasy ugurlarynyň biridigini nygtap, meýilleşdirilen işleriň ýerine ýetirilişini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Hazar deňziniň türkmen kenaryny özleşdirmek, hususan-da, Önümi paýlaşmak hakynda ylalaşyk esasynda «Çeleken» şertnamalaýyn çägini özleşdirmek işlerini netijeli dowam etdirmek maksady bilen, “Dragon Oil (Türkmenistan) Ltd.” kompaniýasy bilen bilelikde degişli işleri geçirmek barada teklipler beýan edildi. Bu kompaniýa bilen “Türkmennebit” döwlet konserniniň arasynda şertnama gol çekilmegi göz öňünde tutulýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu ulgamda öňde durýan wezipeleriň çözülmegine oýlanyşykly hem-de toplumlaýyn çemeleşmegiň zerurdygyna ünsi çekip, hödürlenen teklipleri makullady we bu ugurdaky işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň ozal kabul eden Kararlaryna laýyklykda, Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek hem-de “ýaşyl” energetikany döretmek boýunça alnyp barylýan işleriň çäklerinde “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereginde dörediljek ilatly ýerleriň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen üpjün etmek üçin kuwwatlylygy 10 megawat bolan köpugurly Gün we ýel elektrik beketlerini gurmak boýunça guramaçylyk işleri dowam etdirilýär. Şeýle hem gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ýurdumyzyň çet-gyralarynda we barmasy kyn ýerlerinde ýerleşýän ilatly nokatlaryň elektrik üpjünçiligi üçin ulanmak maksadalaýyk hasaplanylýar. 

Döwlet Baştutanymyz “ýaşyl” energetikanyň mümkinçiliklerini peýdalanmak boýunça täze taslamalaryň aýratyn zerurdygy barada aýdyp, daşky gurşawa zyýan ýetirmeýän energetikanyň ykdysady taýdan bähbitli desgalarynyň gurulmagy babatda bellenen meýilnamalaryň, şol sanda ekologik abadançylygy we ýurdumyzyň sebitleriniň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösüşini üpjün etmek boýunça meýilnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegine gönüden-göni ýardam etjekdigini nygtady hem-de degişli tabşyryklary berdi. 

2025-nji ýylyň 13-nji apreli — 13-nji oktýabry aralygynda Ýaponiýanyň Osaka şäherinde “Ýaşaýşymyz üçin geljegiň jemgyýetini döredýäris” şygary bilen geçiriljek «EKSPO — 2025» Bütindünýä sergisine ýurdumyzyň gatnaşmagy Watanymyzyň gazananlaryny, onuň eksport kuwwatyny açyp görkezmek, tejribe alyşmak, özara bähbitli hyzmatdaşlyk meselelerini oňyn çözmek üçin giň mümkinçilikleri açar. Guramaçylyk işleriniň dowamynda ýapon tarapy Türkmenistanyň milli pawilýonyny “Durmuş mümkinçiliklerini giňeltmek” atly bölümde ýerleşdirmegi teklip edýär. Şunuň bilen baglylykda, «EKSPO — 2025» sergisinde Türkmenistanyň pawilýonyny gurmagyň taslamalaryny saýlap almak üçin ýurdumyzyň gurluşyk kompaniýalarynyň arasynda bäsleşik yglan etmek meýilleşdirilýär. 

Mejlisiň dowamynda Aşgabatda 29-njy iýunda geçirilmegi meýilleşdirilen Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň VI sammitine görülýän taýýarlyk işlerine aýratyn üns berildi. Forumyň gün tertibine ileri tutulýan ugurlarda netijeli döwletara gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge degişli möhüm meseleleriň toplumy giriziler. 

Hormatly Prezidentimiz Türkmenistanyň kenarýaka ýurtlaryň arasynda söwda-ykdysady gatnaşyklaryň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi, Hazar deňzi sebitiniň ägirt uly serişde, ulag-aragatnaşyk, energetika we senagat kuwwatynyň netijeli durmuşa geçirilmegi ugrunda yzygiderli çykyş edýändigini belledi. Şunuň bilen bir hatarda, medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlyga, ekologiýa we daşky gurşawy goramak, gadymy Hazaryň biodürlüligini aýawly saklamak, onuň tebigy baýlyklaryndan rejeli peýdalanmak ýaly möhüm ulgamlarda gatnaşyklara uly ähmiýet berilýär. Ýurdumyzyň Hazarýaka döwletleriň arasynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmäge, degişli şertnama-hukuk binýadyny kemala getirmäge, abraýly halkara guramalar bilen gatnaşyklary işjeňleşdirmäge gönükdirilen anyk başlangyçlary munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Döwlet Baştutanymyza milli elektron kommunikasiýa ulgamlarynyň Döwlet sanawy hakynda we milli elektron kommunikasiýa ulgamlaryny işläp taýýarlaýjylaryň Döwlet sanawy hakynda Düzgünnamalaryň taslamalarynyň işlenip taýýarlanylandygy barada hasabat berildi. Bu ugurda işleriň utgaşdyrylmagyny şu Düzgünnamalara laýyklykda, Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmenaragatnaşyk» agentliginiň üstüne ýüklemek göz öňünde tutulýar. Bu resminamalar ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyndan gelip çykýan wezipeleri ýerine ýetirmek üçin milli elektron kommunikasiýa ulgamlarynyň sanynyň artdyrylmagyna, giňeldilmegine we ösdürilmegine gönükdirilendir. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanlylaşdyrmagyň türkmen ykdysadyýetini mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan ugry hökmünde kesgitlenendigini nygtady. Ýokarda agzalan maksatnama maglumat tehnologiýalaryny giňden ulanmagyň hasabyna dürli pudaklaryň işiniň netijeliligini, durmuş ulgamyny ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Döwlet Baştutanymyz iri taslamalaryň has-da kämilleşdirilmegine we yzygiderli durmuşa geçirilmegine uly üns berilmelidigini belläp, bu meselä giňişleýin çemeleşmegi, bu ugurda alnyp barylýan işlere içgin seljerme geçirmegi tabşyrdy. 

Hormatly Prezidentimiziň garamagyna abatlanylýan hem-de täze gurulýan läbik sorujy derýa gämileriniň ýyllyk zerurlyklaryny, buýurmalary ýerine ýetirmegiň möhletlerini kesgitlemek, hünärmenleri taýýarlamak we goşmaça iş orunlaryny döretmek boýunça Iş meýilnamasynyň taslamasyny taýýarlamak barada teklip hödürlenildi. Döwlet Baştutanymyz läbik sorujy gämileriň gurluşygynyň tehnologik, innowasion düzüm bölekleri we beýleki enjamlary bilen giňişleýin gyzyklanyp, olara hil hem-de bäsdeşlige ukyplylyk alamatlary boýunça ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýokary sepgitlere çykmaga mümkinçilik berýän öňdebaryjy dünýä tejribesiniň, iň täze inženerçilik işläp taýýarlamalaryň, nou-haularyň çekilmelidigini aýratyn belläp, Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň ýolbaşçysyna oba hojalyk toplumynyň düzümleri bilen bilelikde bu ugurda meýilleşdirilen işleri durmuşa geçirmek üçin anyk çäreleri görmegi tabşyrdy. 

Ýurdumyzyň sebitlerinde möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy, ekerançylyk meýdanlarynyň medeniýetini ýokarlandyrmak hem-de oba hojalygyna suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak mejlisde garalan beýleki meseleleriň hatarynda boldy. Bulardan başga-da, şu ýylyň iýul aýynda geçiriljek medeni çäreler, tomusky dynç alyş möwsüminde Gökderedäki we ýurdumyzyň welaýatlaryndaky sagaldyş-dynç alyş merkezlerinde, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda çagalaryň we ýetginjekleriň dynç alşyny guramak barada hasabat berildi. 

Mejlisde hormatly Prezidentimiz Hytaýyň nebithimiýa korporasiýasynyň ýanyndaky Halkara nebit hyzmatlar kompaniýasy bilen «Türkmennebit» döwlet konserniniň arasynda guýularyň önüm berijiligini ýokarlandyrmak boýunça ýöriteleşdirilen elin hyzmatlary ýerine ýetirmek barada şertnamany baglaşmak hakynda Karara gol çekdi. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanda teatr işini has-da kämilleşdirmek, teatrlaryň döredijilik mümkinçiliklerini artdyrmaga ýardam etmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyz Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Baş drama teatryna “Akademiki” hukuk derejesi berildi. 

Bulardan başga-da, geçen hepdede hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-türk toparynyň türkmen böleginiň düzümini tassyklady hem-de degişli Buýruga gol çekdi. Resminama laýyklykda, haj parzyny berjaý etmek üçin 275 zyýaratçyny Saud Arabystany Patyşalygyna ibermek bellenildi. “Türkmenhowaýollary” agentligine zyýaratçylary Saud Arabystany Patyşalygyna eltmek we yzyna getirmek üçin agentligiň öz serişdeleriniň hasabyna ýörite gatnawy guramak tabşyryldy. 

Hormatly Prezidentimiziň ýene-de bir Buýrugyna laýyklykda, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, ylym-bilim we şäher gurluşygy ulgamlarynda ikitaraplaýyn meseleleri ara alyp maslahatlaşmak, iş maslahatlaryny, duşuşyklary we gepleşikleri geçirmek üçin ýurdumyzyň wekiliýeti Wýetnam Sosialistik Respublikasynyň Hanoý şäherine gulluk iş saparyna ugradyldy. Döwlet Baştutanymyzyň Buýrugy bilen, Host we Paktika welaýatlarynda bolup geçen ýertitremeler zerarly, Owganystanyň doganlyk halkyna ynsanperwerlik kömegi ugradyldy. Owgan tarapyna azyk önümleri, derman we arassaçylyk serişdeleri, hojalyk harytlary muzdsuz berildi. 

“Türkmengaz” we “Türkmennebit” döwlet konsernleriniň, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň “Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlygynda Beýik Britaniýanyň “Gaffney Ñline” kompaniýasynyň ýardam bermeginde guralan “Uglewodorod serişdelerini çykarmagyň ekologiýa jähetleri” atly halkara maslahat geçen hepdäniň beýleki wakalarynyň hatarynda boldy. Nobatdaky forum utgaşykly görnüşde geçirilip, Aşgabatdan dünýäniň onlarça ýurduna onlaýn tertibinde görkezildi. Oňa Hökümet düzümleriniň, ugurdaş ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Türkmenistanda işleýän halkara missiýalaryň ýolbaşçylarydyr agzalary, milli we daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. Forumyň işine Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymlary hem-de talyplary onlaýn görnüşinde goşuldylar. 

Maslahatda uglewodorodlary işläp çykarmagyň daşky gurşawa ýetirýän täsiri, wodorod öndürmek, “ýaşyl” energetika geçmek, metan gazynyň zyňyndylaryny azaltmak bilen bagly meseleleriň giň toplumy ara alnyp maslahatlaşyldy. Gaýtadan dikeldilýän energiýanyň hem-de energetika pudagyny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň mümkinçiliklerine, uglewodorod bazarlarynyň täze döwrüň energetikasyna geçmekde eýeleýän ornuna, nebitgaz taslamalaryny maliýeleşdirmekde häzirki zaman meýillerine, tebigy serişdelere aýawly çemeleşilmegine we beýlekilere aýratyn üns berildi. 

Foruma gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan ekologiýa syýasatynyň möhüm ugurlary, daşky gurşawy goramak ulgamynda milli, sebit hem-de halkara derejede amala aşyrylýan giň gerimli maksatnamalardyr taslamalar, şol sanda tebigy serişdeleri rejeli peýdalanmak, ýurdumyzda gurulýan senagat desgalarynda häzirki zaman, ekologik taýdan arassa we tygşytly “ýaşyl” tehnologiýalary ulanmak babatda geçirilýän çäreler bilen tanyşdyryldy. Forumyň çäklerinde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň wekilleriniň daşary ýurtly kärdeşleri bilen hyzmatdaşlygynyň anyk ugurlaryny kesgitlemek boýunça duşuşyklary geçirildi. 

Mary welaýatynda badalga alan Medeniýet hepdeligi umumadamzat gymmatlyklarynyň genji-hazynasyna saldamly goşant goşan halkymyzyň özboluşly ruhy mirasyny hem-de döredijilik kuwwatyny açyp görkezdi. Bu giň gerimli çäre ýurdumyzda giňden bellenilýän Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet gününe gabatlanyp geçirilip, döredijilik işgärleriniň hünär derejesiniň ýokarlanmagyna, täze zehinleriň ýüze çykarylmagyna ýardam berýär. 

Döredijilik gözden geçirilişiniň maksatnamasynda halkara hyzmatdaşlykda köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň eýeleýän orny bilen bagly mediaforum, medeniýeti ösdürmegiň meseleleri boýunça maslahat, göçme okuw maslahatlary, sungat ussatlarynyň we bagşylaryň konsertleri, folklor çykyşlary, hünär sapaklary, bäsleşikler, sungat eserleriniň sergileri, çeper filmleriň, sahna oýunlarynyň ilkinji görkezilişleri, ýazyjylar we şahyrlar, kinorežissýorlar bilen duşuşyklar, welaýatyň taryhy-medeni ýadygärliklerine gezelençler we köp sanly beýlekiler göz öňünde tutuldy. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça Ahal welaýatyna iş saparyny amala aşyryp, bu ýerde alnyp barylýan gurluşyk işleri, taýýarlanylan taslamalar bilen tanyşdy hem-de gurluşyk işleriniň depginlerini güýçlendirmek bilen bagly meselelere bagyşlanan iş maslahatyny geçirdi. 

Gahryman Arkadagymyz ulanylýan gurluşyk serişdeleriniň hili, binalaryň daşky bezeg germewleriniň aýratynlyklary, şeýle-de çagalar sagaldyş-dikeldiş merkezinde oturdyljak enjamlaryň görnüşleri bilen tanşyp, innowasion tehnologiýalary peýdalanmak bilen bagly meseleleriň ähmiýetine ünsi çekdi. Elektrobuslaryň we elektrotaksileriň ulanylmagy täze merkeziň daşky gurşawyny goramaga goşulan saldamly goşant bolar. Gahryman Arkadagymyza täze merkezde ulanyljak elektrobuslaryň we elektrotaksileriň şekil taslamalary hem-de tehniki häsiýetnamalary görkezildi. Ýol-ulag düzümini kämilleşdirmek, awtoulaglaryň bökdençsiz hereketini üpjün etmek maksady bilen, bu ýerde gurulýan pyýadalar we ulaglar üçin ýerasty geçelgeleriň hiline uly üns berilýär. Hormatly Arkadagymyz birbada 5,5 müň adama namaza durmaga niýetlenen metjidiň taslamasy bilen tanşyp, birnäçe bellikleri we düzedişleri girizdi. 

Gahryman Arkadagymyz Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň ýolbaşçylary bilen geçiren iş maslahatynda bir aýyň dowamynda binalary enjamlaşdyrmak hem-de zerur sazlaýyş-gurnama işlerini geçirmek boýunça anyk wezipeleri kesgitledi. 

Mahlasy, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda Türkmenistanyň öz ägirt uly ykdysady, ruhy we döredijilik kuwwatyny durmuşa geçirmek bilen, dürli ulgamlarda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary ösdürip, ynamly öňe barýandygyny aýdyň görkezdi. 

(TDH)

Mähriban halkym! 

 Hormatly medeniýet we sungat işgärleri! 

Sizi «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzda şatlyk-şowhunly bellenilýän Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni mynasybetli tüýs ýürekden gutlaýaryn. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň syýasy, ykdysady, medeni durmuşynda taryhy özgerişlere beslenýän tutumly işler alnyp barylýar. Döwletli Diýarymyzda milli medeniýetimiz we sungatymyz ösüşiň täze belentliklerine göterilip, jemgyýetiň agzybirligini we bitewüligini berkitmäge, raýatlaryň watançylyk ruhuny belende götermäge uly ýardam berýär. Milli medeniýetimiziň we sungatymyzyň has-da kämilleşmegi, döwrebap eserler bilen baýlaşmagy üçin döwletimiz tarapyndan ähli şertler döredilýär. 

Mähriban Watanymyzda giňden bellenilýän şanly seneler, milli baýramçylyklar, geçirilýän halkara çäreler medeniýet ulgamynyň uly rowaçlyklara beslenýändigini subut edýär. Ýurdumyzyň medeniýet edaralarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işini kämilleşdirmek, teleradioýaýlymlaryň, gazet-žurnallaryň, medeni aň-bilim edaralarynyň işine sanly ulgamy ornaşdyrmak, kitaphanalaryň, muzeýleriň, teatrlaryň, medeniýet öýleriniň we beýleki medeni merkezleriň işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak babatda giň gerimli tagallalar edilýär. 

Ýurdumyzyň welaýatlarynda gurlan «Türkmeniň ak öýi» binalary ajaýyp zamanamyzyň döredijilik kuwwatyny artdyrmaga, ýaşlary milli watançylyk ruhunda terbiýelemäge ýardam berýär. 

Eziz Watanymyzda halkymyza döwrebap medeni hyzmatlary hödürlemek, medeni-dynç alyş çärelerini ýokary derejede guramak, meşhur sungat ussatlarynyň joşgunly çykyşlaryny köpçülige ýetirmek ugrunda ähli şertler döredilýär. Munuň özi raýatlarymyzy il-ýurt bähbitli işlere ruhlandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir. 

 Hormatly medeniýet we sungat işgärleri! 

Her ýylyň 27-nji iýunynda ýurdumyzyň medeni durmuşynda şanly waka — Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni dabaraly bellenilýär. Bu goşa baýramyň bilelikde bellenilmeginiň özboluşly manysy bardyr. Magtymguly Pyragynyň belent daglardan şaglap gaýdýan boz bulaklar ýaly arassa duýgulara, arşy belentlige göterilen beýik pikirlere baý edebi mirasy çeper döredijilik bilen meşgullanýan medeniýet we sungat işgärleri, ýazyjy-şahyrlar, žurnalistler, suratkeşler, heýkeltaraşlar, bagşy-sazandalar, kompozitorlar, artistler üçin nusgalyk mekdepdir. 

«Berkarar döwlet islärin» diýip, halkyň parahat durmuşyny, döwletiň berkararlygyny arzuwlan akyldar şahyryň döwletlilik hakyndaky arzuw-islegleri Gahryman Arkadagymyzyň ulus-ilimize serpaý beren döwletli döwranynda hasyl boldy. 

Gündogaryň beýik akyldary we danasy Magtymguly Pyragy özüniň çuňňur pähim-paýhasa ýugrulan goşgulary bilen ynsan kalbynda baky orun aldy. Dana Pyragynyň ynsanperwerligi, halallygy, agzybirligi ündeýän eserleri ähli adamzat üçin bahasyna ýetip bolmajak gymmatlykdyr. Häzirki döwürde Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllyk şanly senesini giňden bellemäge döwletimiz tarapyndan uly taýýarlyk görülýär. Bu toý türkmen halkynyň akyldar şahyryna goýýan belent hormat-sarpasynyň, dünýä ýüzündäki abraý-mertebesiniň näderejede belentdiginiň aýdyň subutnamasyna öwrüler. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni has-da uly dabaralara beslenýär. Şu ýyl ýurdumyzda asylly däbe öwrülen Medeniýet hepdeliginiň Mary welaýatynda üstünlikli geçirilmegi ähli watandaşlarymyz üçin aýratyn buýsançly waka boldy. Medeniýet hepdeliginiň çäginde guralan medeni-köpçülikleýin çäreler raýatlarymyzy mähriban Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda belent maksatly beýik işlere ruhlandyrdy. 

 Hormatly adamlar! 

 Mähriban watandaşlar! 

Berkarar döwletimizde durmuşyň ähli ugurlarynda gazanylýan uly üstünliklere medeniýet we sungat işgärleri hem mynasyp goşant goşýarlar. Olar bedew bady bilen beýik ösüşlere tarap okgunly öňe barýan ajaýyp zamanamyzyň belent ruhuny çeper wasp etmek, watandaşlarymyzy täze zähmet üstünliklerine ruhlandyrmak ugrunda giň gerimli işleri alyp barýarlar. 

Biz geljekde-de ýurdumyzyň medeniýet ulgamyny kämilleşdirmek, döredijilik işgärlerini höweslendirmek, maddy taýdan goldamak we olar üçin amatly iş şertlerini döretmek ugrunda ähli zerur tagallalary ederis. 

 Hormatly adamlar! 

 Gadyrly medeniýet we sungat işgärleri! 

Sizi Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni mynasybetli ýene-de bir gezek tüýs ýürekden gutlaýaryn. Size berk jan saglyk, maşgala ojaklaryňyza abadançylyk, döredijilikli işleriňizde uly üstünlikleri we kalbyňyzyň hemişe joşgunly bolmagyny arzuw edýärin. 

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar BERDIMUHAMEDOW.

AHAL WELAÝATY, 25-nji iýun (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow, döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça, Ahal welaýatyna iş saparyny amala aşyrdy. Gahryman Arkadagymyz bu ýerde alnyp barylýan gurluşyk işleri, taýýarlanylan taslamalar bilen tanyşdy hem-de gurluşyk işleriniň depginlerini güýçlendirmek bilen bagly meselelere bagyşlanan iş maslahatyny geçirdi. 

Häzirki döwürde dürli ugurlarda giň möçberli özgertmeleriň durmuşa geçirilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu bolsa ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagy bilen bir hatarda, ýurdumyzyň şäherleriniň we obalarynyň keşbiniň has-da gözelleşmegini üpjün edýär. Şunda adamlaryň amatly ýaşaýşynyň, ýokary derejeli dynç alşynyň ýola goýulmagy esasy şert hökmünde kesgitlenildi. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň “Döwlet adam üçindir!” diýen şygary baş ýörelge edinýän durmuş ugurly syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylýandygynyň aýdyň beýanydyr. 

Ahal welaýatynyň merkeziniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy D.Orazow we Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň şäher häkimi Ş.Durdylyýew hormatly Arkadagymyza bu ýerde alnyp barylýan işleriň netijeleri, gurluşykda ulanylýan serişdeleriň aýratynlyklary barada maglumat berdiler. 

Gahryman Arkadagymyz Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşygynda ulanylýan gurluşyk serişdeleri, binalaryň bezeg germewleriniň aýratynlyklary, şeýle hem täze şäheriň çagalar sagaldyş-dikeldiş merkezinde oturdyljak enjamlaryň görnüşleri bilen tanyşdy. Milli Liderimiz Ahal welaýatynyň täze edara ediş merkeziniň çäginde alnyp barylýan gurluşyklarda Aşgabat şäherinde ulanylan täzeçil tehnologiýalaryň, häzirki zamanyň öňdebaryjy gazananlarynyň işjeň ornaşdyrylmalydygyny belledi we döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, innowasion tehnologiýalary «Aşgabat-sitiniň» gurluşygynda hem peýdalanmak bilen baglanyşykly meselelere möhüm ähmiýet berilmelidigine ünsi çekdi. 

Soňra Gahryman Arkadagymyza täze merkezde ulanyljak elektrobuslaryň we elektrotaksileriň tehniki häsiýetnamalaryny, olaryň görnüşlerini, ýolagçy ulaglarynyň reňk özboluşlylygyny beýan edýän modelirlenen şekiller hem-de taslamalar görkezildi. Hormatly Arkadagymyz merkezde ýokary ekologik ýagdaýy saklamakda, ilatyň abadançylygyny üpjün etmekde elektrobuslara we elektrotaksilere möhüm ornuň degişli boljakdygyny belläp, ýolagçy ulaglarynyň reňk taýdan özboluşly görnüşde bolmalydygyna ünsi çekdi. Şunda ýurdumyzyň howa şertlerinden we häzirki zamanyň ösen talaplaryndan ugur alynmalydyr diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy. 

Hormatly Arkadagymyz merkeziň degişli düzümleriniň özboluşly aýratynlyklary bilen tanyşlygynyň dowamynda täze şäherde gurulýan ýerasty ulag geçelgesiniň taslamasy, şeýle hem edara binalarynyň howlulary üçin niýetlenen derwezeleriň görnüşleri bilen tanyşdy. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow täze merkeziň ýol-ulag düzüminiň işiniň kämilleşdirilmeginde, ulaglaryň sazlaşykly hereketiniň üpjün edilmeginde ýerasty geçelgelere möhüm ornuň degişlidigini belläp, olarda ýokary hil derejesiniň üpjün edilmeginiň we onda ulanylýan gurluşyk serişdeleriniň bildirilýän talaplara laýyk gelmeginiň wajyp şert bolup durýandygyna ünsi çekdi. Şunda ýokary hil ýagdaýyna üns bermek bilen bir hatarda, bu ugurda dünýäniň ösen tejribesiniň içgin öwrenilmegi wajypdyr diýip, hormatly Arkadagymyz aýtdy. 

Gahryman Arkadagymyz täze merkezde gurulmagy meýilleşdirilýän metjidiň taslama görnüşleri hem-de aýratynlyklary bilen tanyşdy. Bellenilişi ýaly, umumy meýdany 12,9 gektar bolan metjitde birbada 5,5 müň adam namaza durar ýaly şertler dörediler we onuň çäklerinde ugurdaş desgalaryň gurluşygy meýilleşdirildi. Hormatly Arkadagymyz görkezilen taslamalaryň aýratynlyklary bilen gyzyklanyp, olara birnäçe bellikleri aýtdy hem-de degişli düzedişleri girizdi. Şunda ýokary hil derejesiniň üpjün edilmegi, desgalaryň bellenen möhletlerde ulanmaga berilmegi, milli binagärlik ýörelgeleri bilen häzirki zamanyň ösen tejribeleriniň utgaşdyrylmagy möhüm talap bolup durýar. 

Soňra Gahryman Arkadagymyz bu ýerde Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirdi. Onuň dowamynda Ahal welaýatynyň merkeziniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy D.Orazow ozal berlen tabşyryklaryň ýerine ýetirilişi, aýratyn-da, gurluşyk işlerinde ulanylýan serişdelere degişli güwänamalary almak üçin geçirilen işler, şol sanda ugur görkeziji belgilere güwänamalaryň alnandygy barada habar berdi. 

Gahryman Arkadagymyz şäheriň gurluşygynyň bildirilýän talaplaryna laýyk derejede alnyp barylmagynda möhüm ähmiýeti bolan çözgütleriň kabul edilmegi ugrunda hemmetaraplaýyn tagalla edilmelidigini aýtdy. 

Iş maslahatynyň dowamynda Arkadagymyz häzirki zaman gurluşyk senagatynyň ösen ýurdy hökmünde belli bolan Wýetnam bilen bu ugurda tejribe alyşmak üçin hormatly Prezidentimiziň Buýrugyna laýyklykda, Ahal welaýatynyň merkeziniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy D.Orazowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň bu döwlete iş saparyna iberilýändigini aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz bu saparyň ähmiýetli boljakdygyny belläp, toplanan tejribäniň iş ýüzünde durmuşa geçirilmegine aýratyn orun berilmelidigini nygtady. Şunda gurluşyk işlerinde, binalaryň enjamlaşdyrylyşynda we merkeziň bezeg aýratynlyklarynda bir bitewi sazlaşyk emele gelmelidir. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde bir aýyň dowamynda binalary enjamlaşdyrmagyň we degişli sazlaýyş-gurnama işlerini geçirmegiň anyk wezipelerini kesgitläp, şu döwürde öňde durýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek ugrunda zerur tagallalaryň edilmelidigini nygtady. 

Milli Liderimiz bu ýerde işleýänleriň köpüsiniň ýaşlardygyny belläp, şunuň bilen baglylykda, “Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň täze rejelenen görnüşine goşmaçalary girizmegiň teklip edilýändigini, şeýle hem ýaşlaryň arasynda telekeçiligi ösdürmek üçin guralyň işlenip taýýarlanylýandygyny, eger-de, telekeçiler tarapyndan esaslandyrylan kärhanalaryň işgärleriniň 75 göterimi ýaşlardan ybarat bolsa, ony “ýaşlar kärhanasy” diýip atlandyrmagyň maksadalaýyk boljakdygyny, şeýle kärhanalara döwlet goldawyny bermek üçin ýeňillikleriň göz öňünde tutuljakdygyny aýtdy. 

Hormatly Arkadagymyz bu gün amala aşyrylýan beýik işleriň ösüp gelýän ýaş nesilleriň nurana geljeginiň üpjün edilmegine gönükdirilýändigini belläp, ýaşlaryň Garaşsyz Watanymyz bilen ýaşytdaşdygyna, olaryň başy başlanan möhüm wezipeleri işjeň durmuşa geçirmäge gatnaşýandyklaryna ünsi çekip, döwletimiziň ýaşlaryň geljekki ösüş ýoluny kesgitlemekleri üçin zerur tagallalary edýändigini nygtady. 

Ösüp gelýän ýaş nesiller ýurdumyzda gazanylýan üstünlikleri has-da artdyrmak, berkarar Watanymyzyň at-abraýyny mundan beýläk-de belende götermek, milli medeniýetimizi ösdürmek ugrunda ukyp-başarnyklaryny gaýgyrmaly däldirler diýip, Gahryman Arkadagymyz sözüni dowam etdi we hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen şu günler eziz Diýarymyzda dowam edýän Medeniýet hepdeliginiň çäklerinde guralýan çäreleriň ähmiýetini belledi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy ýaşlaryň döredijilikli zähmeti, göwnejaý dynç almagy ugrunda edilýän aladanyň döwlet syýasatynyň möhüm ugruna öwrülendigini aýdyp, täze merkeziň gurluşygynda işleýänler üçin aýdym-sazly çykyşlaryň guralmagynyň maksadalaýyk boljakdygyny belledi. Bularyň ählisi gurluşykçylary öndürijilikli zähmete ruhlandyrar, şu baýramçylyk günleri olara özboluşly sowgat bolar. 

Soňra hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow merkeziň çäginde gurluşygy alnyp barylýan dokuz gatly ýaşaýyş jaýyna baryp gördi we onda göz öňünde tutulýan şertler bilen tanyşdy. Häzirki döwürde ýurdumyzyň ähli künjeginde gurulýan ýaşaýyş jaýlarynda bolşy ýaly, bu jaýyň otaglarynyň ýerleşdirilişi, aşhanasynyň enjamlaşdyrylyşy häzirki zaman talaplaryna, ýokary halkara görkezijilere doly laýyk gelýär. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň gurluşyk ulgamynyň öňünde goýýan wezipeleriniň üstünlikli ýerine ýetirilýändigini, gurluşyk işleriniň ýokary hilli bolmagyna toplumlaýyn esasda çemeleşilýändigini görkezýär. 

 Gahryman Arkadagymyz degişli ýolbaşçylara işlerinde üstünlik arzuw edip, bu ýerden ugrady.