Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda 

 I. Türkmenistanyň şu kanunçylyk namalaryna üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli: 

1. 2014-nji ýylyň 1-nji martyndaky «Türkmenistanyň Býujet kodeksini tassyklamak we güýje girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2014 ý., № 1, 37-nji madda; 2017 ý., № 3, 111-nji madda; 2018 ý., № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 42-nji madda): 

 4-nji we 5-nji maddalarda «2022-nji» diýen sany «2024-nji» diýen sana çalşyrmaly; 

 6-njy maddada «2023-2025-nji» diýen sanlary «2025-2027-nji» diýen sanlara çalşyrmaly; 

 7-nji maddanyň birinji tesiminde «2023-nji» diýen sany «2025-nji» diýen sana çalşyrmaly. 

2. 2014-nji ýylyň 1-nji martynda Türkmenistanyň Kanuny bilen tassyklanan Türkmenistanyň Býujet kodeksiniň (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2014 ý., № 1, 37-nji madda; 2017 ý., № 1, 34-nji madda, № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2021 ý., № 1, 25-nji madda) 68-nji maddasynyň ikinji bölegine şu mazmunly tesimi goşmaly: 

«Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň hasaplaryna gelip gowşan daşary ýurt pulundaky serişdeleriň Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda kesgitlenilen möçberi Türkmenistanyň Durnuklaşdyryş gaznasyna geçirilip bilner.». 

3. 2000-nji ýylyň 15-nji iýunyndaky «Kärhanalar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2000 ý., № 2, 13-nji madda; 2009 ý., № 2, 33-nji madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 2, 51-nji madda; 2013 ý., № 4, 82-nji madda; 2015 ý., № 1, 31-nji madda; 2016 ý., № 1, 71-nji madda; 2017 ý., № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2019 ý., № 2, 35-nji madda; 2020 ý., № 1, 13-nji madda; 2021 ý., № 1, 16-njy madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 4, 136-njy madda): 

 1) 15-nji maddada: 

birinji bölekde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti hem-de onuň salgyt edaralary» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 dördünji bölekde «eýesi» diýen sözi «saklaýjysy» diýen söze çalşyrmaly; 

 2) 17-nji maddada: 

 birinji bölekde: 

 üçünji tesimde «esaslandyryş resminamalary» diýen sözleri «kärhananyň Tertipnamasy» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 üçünji tesimden soň şu mazmunly tesimi goşmaly: 

 «kärhananyň esaslandyryş şertnamasy (şu Kanunyň 12-nji maddasynyň ikinji böleginde sanalyp geçilenlerden başgalar);»; 

 şu mazmunly bölegi goşmaly: 

«4. Kärhanany döwlet belligine almak üçin şu maddanyň birinji böleginde göz öňünde tutulan resminamalardan başga goşmaça resminamalaryň talap edilmegine ýol berilmeýär.»; 

3) 19-njy maddada «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi» we «amala aşyrýar» diýen sözleri degişlilikde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti hem-de onuň salgyt edaralary» we «amala aşyrýarlar» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 4) 21-nji maddada: 

birinji bölekde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligine» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýetine ýa-da onuň salgyt edaralaryna» diýen sözlere çalşyrmaly; 

ikinji bölegiň ikinji tesiminde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň ministrligiň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti ýa-da onuň salgyt edaralary» diýen sözlere çalşyrmaly. 

 II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär. 

 Şu Kanunyň I böleginiň 3-nji bendi 2023-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

«Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna goşmaça we üýtgetmeler girizmek hakynda 

I. 2004-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kabul edilen «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna (2005-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda kabul edilen Türkmenistanyň Kanunynyň görnüşinde) (Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2005 ý., HM-80; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2005 ý., № 4, 37-nji madda; 2006 ý., № 3, 12-nji madda; 2007 ý., № 1, 20-nji we 24-nji maddalar, № 2, 48-nji madda, № 4, 68-nji we 74-nji maddalar; Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2008 ý., HM-96; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2008 ý., № 1, 7-nji madda, № 3, 41-nji madda; 2009 ý., № 2, 41-nji madda, № 3, 45-nji madda; 2010 ý., № 1, 19-njy madda, № 2, 34-nji madda, № 3, 64-nji madda; 2011 ý., № 1, 5-nji we 24-nji maddalar, № 2, 45-nji madda, № 3, 59-njy madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 3, 68-nji madda; 2013 ý., № 1, 7-nji madda, № 2, 26-njy madda; 2014 ý., № 1, 24-nji we 49-njy maddalar, № 3, 112-nji madda, № 4, 149-njy madda; 2015 ý., № 2, 48-nji we 71-nji maddalar, № 3, 111-nji madda, № 4, 146-njy madda; 2016 ý., № 1, 52-nji madda, № 3, 118-nji madda, № 4, 144-nji we 165-nji maddalar; 2017 ý., № 2, 77-nji madda, № 3, 111-nji madda, № 4, 135-nji we 147-nji maddalar; 2018 ý., № 2, 42-nji madda, № 4, 95-nji we 107-nji maddalar; 2019 ý., № 2, 34-nji madda, № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 45-nji madda, № 4, 84-nji madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 2-3, 49-njy we 51-nji maddalar, № 4, 136-njy we 152-nji maddalar; 2022 ý., № 1-2, 22-nji madda) şu goşmaçany we üýtgetmeleri girizmeli: 

 1) 24-nji madda şu mazmunly bölegi goşmaly: 

«7. Ýuridik şahsyň emele gelmegindäki telekeçilik işi bilen meşgullanýan ýuridik şahsy we ýuridik şahsy döretmezden telekeçilik işi bilen meşgullanýan fiziki şahslary-hususy telekeçileri döwlet tarapyndan bellige almak olaryň salgyt hasabyna goýulmaly ýeri boýunça salgyt edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. Bellige almagyň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan kesgitlenilýär.»; 

 2) 119-njy maddadaky tablisanyň «Goşmaça tölegleriň möçberleri» diýen sütüninde: 

 «Türkmenistanyň gümrük çäklerine getirilýän harytlar boýunça» diýen bölümde: 

 «Temmäki önümleri» böleginde «74%-i» we «3» diýen sanlary degişlilikde «93%-i» we «4» diýen sanlara çalşyrmaly; 

«Senagat taýdan öndürilen beýleki temmäki we temmäkiniň senagat çalşyryjylary» böleginde «15,6» diýen sany «19,5» diýen sana çalşyrmaly;  

 3) 187-nji maddanyň bäşinji böleginde: 

 ýedinji tesimi şu görnüşde beýan etmeli: 

«18 ýaşa çenli maýyplygy bolan çagany (şol sanda perzentlige alnan we öweý maýyplygy bolan çagany) terbiýeläp saklaýan ene-atalar ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlar (şunda hususy telekeçiler we hünär hyzmatlaryny amala aşyrýan taraplar üçin — salgyt özeniniň Türkmenistanyň kanunçylygy bilen salgytlary we ýygymlary hasaplamak üçin bellenilen binýatlyk mukdaryň 600 essesi möçberindäki böleginde);». 

II. Şu Kanun «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunynyň 3-nji maddasynyň ikinji böleginde bellenilen möhletlerde herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýöredýän parasatly syýasaty netijesinde ýurdumyzyň tebigy baýlyklary halkymyzyň we tutuş adamzadyň bähbidine peýdalanmaga gönükdirilýär. Amatly geosyýasy we geoykdysady ýagdaý, ylaýta-da, uglewodorod çig mallarynyň baý gorlary ýurdumyzyň senagat önümleriniňdir energiýa serişdeleriniň eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga giň şertleri döredýär. Şeýle bolansoň, ýurdumyzyň gaz akdyrylýan ugurlaryny giňeltmäge, gaz we nebithimiýa senagatyny ösdürmäge hem uly ähmiýet berilýär.  

Tebigy gazyň, gaz kondensatydyr nebitiň düzümindäki uglewodorodlar we beýlekiler ýakyn geljekde möhüm organiki hem-de mineral maddalary öndürmäge mümkinçilik berýär. Bu babatda döwlet Baştutanymyz anyk wezipeleri öňde goýýar. Tebigy gaz, nebit we gaz kondensaty ýangyç serişdesi bolmak bilen birlikde, möhüm himiki çig mal hökmünde hem hyzmat edýär. Muňa mysal hökmünde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda ulanylmaga berlen polipropilen örtüklerini öndürýän kärhanany, Gyýanlydaky polietilen we polipropilen öndürýän gazhimiýa toplumyny, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawody, Garabogaz şäherindäki karbamid zawodyny görkezmek bolar.  

«Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyny» amala aşyrmagyň meýilnamalaryna laýyklykda, ýakyn wagtda ýurdumyzda birnäçe önümçilik taslamalaryny durmuşa geçirmek maksat edinilýär. Şol taslamalar gazhimiýa önümleriniň, şol sanda pes dykyzlykly polietileniň, polipropileniň, poliwinilasetatyň, poliwinilhloridiň, metanolyň, suwuk hloruň we beýlekileriň önümçiligini giňeltmäge niýetlenendir. Ýakyn geljekde butadiýen — stirol, kauçuk, polistirol, metiletilenamin, karbamidformaldegid önümlerini öndürýän kärhanalary, şeýle hem nebiti gaýtadan işleýän desgalary gurmak göz öňünde tutulýar. Şunda bir zady aýratyn belläp geçmek gerek, uglewodorod çig mal serişdelerini gaýtadan işlemek arkaly başga-da köpdürli we gymmatly önümleri öndürmek mümkindir. Hususan-da, etilen almak üçin dürli suwuk ýa-da gaz halyndaky çig mal serişdeleri bolan etan, pes oktanly benzinler, suwuklandyrylan gazlar, nebit we beýlekiler ulanylyp bilner. Şeýle hem piroliz hadysasynda etilen bilen bir wagtda ýene-de bir möhüm önüm — propilen alynýar. Propilenden bolsa polipropilenden başga önümler, ýagny onuň esasynda izopropil benzol, izopropil spirti, butil spirti, gliserin we beýlekiler alynýar. Etilenden, ony göni suw bilen täsirleşdirip, dürli maksatlarda giňden ulanylýan etil spirti alynýar. Şunda onuň çykdajysy adaty azyk önümlerinden alynýan spirtiň çykdajysyndan ep-esli azdyr. Uglewodorod çig malyndan alynýan we giňden ulanylýan önümleriň ýene biri asetilendir. Ol hlorpren sintetik kauçugy, uksus kislotasyny, poliwinil spirtini, winilhloridi we beýleki himiki önümleri almakda ulanylýar. Organiki himiýa senagatynda tebigy uglewodorodlardan aromatik maddalar bolan benzol, ksilol, toluol alynýar. Olaryň esasynda bolsa dürli himiki süýümler, boýaglar, plastmassa önümleri we başgalar öndürilýär. 

Soňky döwürde ammiagy we metil spirtini öndürmekde tebigy gazyň esasy düzümini tutýan metandan alynýan wodorod we uglerod oksidi ulanylýar. Olaryň bu garyndysyna, adatça, «sintez — gaz» diýilýär. Ol bolsa karbamid önümçiliginiň esasyny düzýär. Uglewodorod çig malynyň möhüm çeşmeleriniň biri-de tebigy gaz bilen bilelikde çykýan gaz kondensatlarydyr. Ýurdumyzyň kondensatlary özüniň himiki düzümi boýunça iki topara, ýagny parafinli we naften — aromatik toparlara bölünýärler. Parafinli gaz kondensatlar piroliz arkaly etilen we propilen almak üçin oňaýly çig mal hasaplanylýar. Naften we aromatik baý kondensatlar bolsa aromatik uglewodorodlary — benzoly, ksiloly, toluoly we başgalary öndürmek üçin çig maldyr. Tebigy gazyň düzüminde käbir organiki däl maddalar hem bar, meselem, kükürtwodorod, geliý. Hususan-da, «Galkynyş» käniniň gazy kükürtwodoroddan arassalananda, köp mukdarda arassa kükürt alnyp, ol kükürt kislotasyny öndürmekde we eksport harydy hökmünde ulanylýar. 

Aslynda, gazhimiýa senagatynda uglewodorod çig maly bilen baglanyşykly täze pudagy, ýagny geljegiň ýangyjy bolan wodorod energetikasyny döretmek we ösdürmek göz öňünde tutulýar. Bu ýangyjyň ýokary ulanyş, tehnologik we ekologik taýdan oňyn häsiýetnamalary bar. Bu artykmaçlyk ony senagatda we beýleki pudaklarda netijeli peýdalanmaga mümkinçilik berýär. Mundan başga-da, wodorod ýangyjy, adaty uglerodly ýangyçlara garanyňda, daşky gurşaw üçin howpsuzdyr. 

Bilşimiz ýaly, häzirki wagtda dünýäde howanyň üýtgemegine, ýagny ozon gatlagynyň dargamagy sebäpli onuň barha maýlamagyna getirýän zyýanly täsirleri azaltmak boýunça uly halkara çäreler amala aşyrylýar. Bilermenleriň maglumatlaryna görä, dünýäde howanyň maýlamagy eýýäm 1oC-den gowrak derejä ýetdi. Metan ýaly parnik gazlarynyň zyňyndylary görnetin azaldylmasa, şu asyryň dowamynda bu görkeziji 2oC-a çenli ýokarlanar diýlip çaklanylýar. Şeýle bolansoň, şu wagtdan howanyň ozon gatlagyny goramak babatda pes uglerodly we wodorod ýangyç çeşmelerine geçmek bilen bagly işlere uly ähmiýet berilýär. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň bu babatda ösen ýurtlar bilen hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça 2022-2023-nji ýyllar üçin «Ýol kartasy» tassyklanyldy. Onda daşky gurşaw üçin ekologik taýdan arassa ýangyç bolan wodorod energetikasyny döretmek we bu ugurda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak göz öňünde tutulýar. Wodorod gazynyň esasy häsiýetleri bolsa şulardan ybarat: erkin halynda planetamyzda duş gelmeýär, diňe Günüň düzüminde erkin halyndadyr. Ýer ýüzünde ol birleşmeler görnüşinde, esasan, uglewodorodlarda we suwda bardyr. Adaty erkin wodorod iň ýeňil gazdyr we howadan 14 esse ýeňildir. Kadaly şertlerde onuň bir kilogramy 11 kub metrden gowrak göwrüme eýedir. Bir kilogram wodorod ýananda, 33900 kilokaloriýa energiýa bölünip çykýar. Wodorody senagatda almagyň çig mallary bolan metan gazynda we suwda onuň mukdary, degişlilikde, 25 we 11 göterime deňdir. Şeýle wodorody tebigy gazyň 95 göterimden gowrak mukdaryny tutýan metany konwersiýa etmek arkaly almak usuly tehniki-ykdysady artykmaçlyklar üçin giňden ulanylýar.  

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda Marynyň, Tejeniň we Garabogazyň azot dökünleri kärhanalarynda ulanylýan wodorod tebigy gazyň düzümindäki metandan alynýar. Wodorod elektroliz usuly bilen suwdan hem alynýar. Ýöne bu usulyň köp elektroenergiýa talap edýändigi sebäpli, onuň özüne düşýän gymmaty has ýokary bolýar. Şonuň üçin onuň umumy wodorod önümçiligindäki paýy 5 göterim töweregidir. Ýöne ol sap arassa wodoroddyr. Diýmek, ýurdumyzyň elektrik energiýasyna baý bolmagy wodorody bu usul bilen hem almagyň mümkinçiligini aradan aýyrmaýar. 

Bu ugurlar boýunça halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmak, hünärmenleri taýýarlamak maksady bilen, Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetinde Wodorod energetikasy boýunça merkez döredildi. Ol döredilen badyna işjeň herekete başlady. Hususan-da, Daşary işler ministrliginiň ýardam bermeginde Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýaponiýanyň «Kawasaki» kompaniýasy, Atom energiýasy boýunça halkara agentlik (IAEA) we beýleki guramalar bilen wideoaragatnaşyk arkaly maslahatlar geçirildi. Şeýle-de merkeziň iş meýilnamasy düzülip, şoňa laýyklykda, geljekki wodorod energetikasy pudagy üçin hünärmenleri taýýarlamak boýunça guramaçylyk işleri alnyp barylýar. Bu ugurda ýörite okuw tejribehanalary, enjamlar we beýleki gerek serişdeler taýýarlanylýar. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň üsti bilen wodorod energetikasynyň ähmiýeti we geljegi barada yzygider çykyşlar guralýar. Wodorod ýangyjyny peýdalanmagyň uly mümkinçilikleri şu ýylyň 23-nji iýunynda paýtagtymyzda onlaýn tertipde geçirilen «Uglewodorod serişdelerini çykarmagyň ekologiýa jähetleri» atly halkara maslahatda hem ara alnyp maslahatlaşyldy. Oňa Hökümet düzümleriniň, ugurdaş ministrlikleriň we dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, ýurdumyzda işleýän missiýalaryň, milli we daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. Forumyň işine ýokary okuw mekdebimiziň mugallymlarydyr talyplary hem onlaýn görnüşde goşuldylar. Maslahatda wodorod energetikasyny ösdürmek we ýaramaz tehnogen täsirler netijesinde howanyň üýtgemeginiň öňüni almak boýunça degişli çäreler bellenildi. 

Şeýlelikde, ýurdumyzda uglewodorod serişdeleri esasynda dürli ugurlar boýunça ösdürmek arkaly ekologik taýdan arassa hasaplanýan wodorod energetikasyny döretmek üçin giň mümkinçilikler açylýar. 

Hojanepes ÝOWJANOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň professory, tehniki ylymlaryň doktory.

Obasenagat toplumyny yzygiderli ösdürmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Munuň özi ýurdumyzda azyk bolçulygynyň, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň ýokary derejesiniň üpjün edilmeginde ähmiýetlidir. Bu pudakda işiň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagyna, dürli görnüşli önümleriň mukdarynyň artdyrylmagyna gönükdirilen giň gerimli özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» kabul edilmegi belent maksatlaryň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen giň möçberli özgertmeleriň täze tapgyrynyň başlanýandygyny alamatlandyrdy. 

Döwlet Baştutanymyzyň 25-nji iýulda sanly ulgam arkaly geçiren iş maslahatynda Oba milli maksatnamasynda kesgitlenen wezipeleri ýerine ýetirmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Hormatly Prezidentimiz öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň döwrüň möhüm talabydygyny belläp, bu işleriň Watanymyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşini, oba ilatynyň ýaşaýyş derejesiniň ýokarlanmagyny üpjün edýändigini nygtady. 

Hormatly Prezidentimiziň oba hojalygyny dolandyrmagy mundan beýläk-de kämilleşdirmek hem-de düzümleýin özgertmeleri geçirmek, obada täze ykdysady gatnaşyklary kemala getirmek, ýer we suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, ýeriň, oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmak, ýokary tehnologiýalary we täze ylmy-tehniki gazanylanlary ornaşdyrmak boýunça öňde goýan wezipelerini çözmek maksady bilen toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. 

Döwlet Baştutanymyz bugdaýdan boşan meýdanlarda sürüm işleriniň ýokary derejede geçirilmegine, welaýatlaryň çäklerinde ýer we suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagyna, suw howdanlarynyň hem-de akabalaryň öz wagtynda arassalanylmagyna, ýetişdirilen gök-bakja, beýleki önümleriň ýitgisiz ýygnalmagyna, ýurdumyzyň bazarlarynda önüm bolçulygynyň üpjün edilmegine jogapkärçilikli çemeleşilmelidigini belledi. Obasenagat toplumynyň ýolbaşçylaryna möwsümleýin oba hojalyk işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda geçirilmegi, ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjün edilmegi babatda anyk tabşyryklar berildi.  

Türkmenistanyň suw bilen baglanyşykly meseleleri çözmek boýunça strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýändigini we ýurdumyzyň halkara bileleşigiň dünýä ähmiýetli wezipeleriň çözgüdine gönükdirilen tagallalaryna mynasyp goşant goşýandygyny bellemek ýerliklidir. Hormatly Prezidentimiziň suw diplomatiýasy bu ähmiýetli durmuş ulgamynda diňe bir uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi däl, eýsem, milli, öňdebaryjy iş tejribeleriniň işlenip taýýarlanylmagyny esasy ugur edinýär. Bu ýörelgäniň tutuş adamzat üçin ähmiýetlidigi şübhesizdir. 

Suwdan rejeli peýdalanmak boýunça müňýyllyklaryň dowamynda baý tejribe toplan türkmen halky ony ählumumy meýilleri nazara almak bilen, häzirki zaman tejribeleri arkaly baýlaşdyrýar. Türkmenistan dünýä ähmiýetli ekologiýa ugurly başlangyçlary öňe sürýär. Aşgabatda BMG-niň howandarlygynda howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmek baradaky başlangyç şolaryň esasylarynyň biridir. 

Suwdan netijeli peýdalanmak, azyk howpsuzlygyny üpjün etmek maksady bilen, oba hojalyk önümleriniň öndürilýän mukdaryny artdyrmak meseleleri özara baglanyşykly ugurlar hasaplanýar. Türkmenistanda yzygiderli geçirilýän ekologik çäreler tutuş halk hojalyk toplumyny tebigy serişdelerden peýdalanmagyň täze usulyna geçirmek üçin milli ykdysadyýetimizde möhüm şert bolup durýar. Suw hojalygy düzümleriniň işine suwaryşyň täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylyşyna gözegçiligi güýçlendirmek maksady bilen degişli çäreler durmuşa geçirilýär. 

Ýeterlik suw gorlarynyň döredilmegi Garagum sährasynda “Altyn asyr” Türkmen kölüni gurmak boýunça ýurdumyzda amala aşyrylýan deňi-taýy bolmadyk taslamanyň möhüm maksatlarynyň biridir. Bu köl daşky gurşawa oňyn täsirini ýetirýär we sähranyň biodürlüliginiň artmagyna, kölüň çäklerinde dürli görnüşli balyklaryň köpelmegine, akabalaryň kenarlarynda tokaýlyklaryň döremegine, bu künjegiň haýwanat dünýäsiniň baýlaşmagyna hem-de onda mesgen tutýan guşlaryň sanynyň artmagyna ýardam edýär. Şeýle-de kölüň akabalary Garagum sährasynyň howasynyň ýakymlylyk derejesine oňyn täsirini ýetirýär. 

Garagum sährasynyň jümmüşinde emele gelen täsin suw desgasynyň kenarynda täze obalaryň döremegi çöl ýerleriniň netijeli özleşdirilmegine, maldarçylyk, ekerançylyk we balykçylyk hojalyklarynyň ösdürilmegine giň ýol açýar. “Altyn asyr” Türkmen kölüniň sebitini 2019 — 2025-nji ýyllarda özleşdirmegiň Konsepsiýasynyň” tapgyrlaýyn durmuşa geçirilmegi diňe bir ykdysady däl, eýsem, ekologik nukdaýnazardan hem aýratyn ähmiýetlidir. 

Amyderýanyň suwunyň hapalanmagynyň öňüni almak “Altyn asyr” Türkmen kölüniň gurluşygynyň esasy maksatlarynyň biridir. Bu giň möçberli taslamanyň tutuş Merkezi Aziýa sebiti üçin ähmiýetlidigini bellemek gerek. Munuň özi ýurdumyzyň oba hem-de suw hojalygyny hil taýdan täze derejä çykarmak, sebitiň ekologik ýagdaýyna oňyn täsir etmek babatda aýratyn zerurdyr. 

Ýurdumyzyň we daşary ýurtly hünärmenleriň pikirine görä, “Altyn asyr” Türkmen kölüniň düşewüntliligi şübhesizdir. Mundan başga-da, wagtyň geçmegi bilen, onuň ykdysady bähbidi has-da artar. Çünki bu täsin gidrotehniki desganyň hereket etmegi oba hojalygynda suw serişdelerini netijeli ulanmak, tebigy baýlyklary saklamak we artdyrmak wezipelerine gönükdirilen uly möçberli çykdajylaryň peselmegine ýardam berer. 

Oba hojalygynda amala aşyrylýan giň möçberli özgertmeleriň çäklerinde Türkmenistanda obasenagat toplumyna döwlet tarapyndan berilýän goldawyň bir bitewi toplumy kemala gelýär. Düzümiň döwrebaplaşdyrylmagyna, oba hojalygyna hyzmat edýän edaralaryň tehniki taýdan enjamlaşdyrylmagyna, gaýtadan işleýän senagatyň gurluşygyna we mineral dökünleriň önümçiligine ägirt uly maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Şeýle hem ýerleriň suw üpjünçilik we meliorasiýa ýagdaýynyň gowulandyrylmagyna, bu ugurda ylmyň, seçgiçilik, tohumçylyk işiniň ösdürilmegine iri möçberli maliýe serişdeleri bölünip berilýär. 

Möhüm oba hojalyk möwsümi — pagta ýygymy golaýlaşýar. Tutuş ýurdumyz boýunça 580 müň gektara gowaça ekildi. Şunda 1 million 250 müň tonna, şol sanda Ahal welaýatynda 280 müň, Balkan welaýatynda 10 müň, Daşoguz welaýatynda 275 müň, Lebap welaýatynda 320 müň, Mary welaýatynda 365 müň tonna “ak altyn” hasylyny ýygnamak meýilleşdirildi. Mundan başga-da, ýurdumyzyň telekeçileri oba hojalyk maksatly ýörite ýer gaznasyndan ýer alyp, pagta önümçiligine girişdiler. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň yzygiderli nygtaýşy ýaly, oba hojalyk ekinleriniň kesellere durnukly, ýerli toprak-howa şertlerine uýgunlaşdyrylan ýokary hilli tohumlarynyň ekilmegi bol hasylyň binýady bolup durýar. Gowaçanyň “Ýolöten-7”, “Ýolöten-39”, “Jeýhun”, “S-2606”, “Daşoguz-120”, “Daşoguz-114”, “Gubadag-3”, “149-F” ýaly ýokary hasylly, tiz ýetişýän we süýüminiň uzynlygy, arassalygy bilen tapawutlanýan görnüşlerine möhüm ähmiýet berilýär. 

Oba hojalyk önümçiligini köpugurly esasda ösdürmek maksady bilen, zerur işler alnyp barylýar. Daşoguz we Lebap welaýatlarynda şaly, Mary we Balkan welaýatlarynda bolsa gant şugundyry ösdürilip ýetişdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, ýurdumyzyň sebitlerinde giň möçberli tarp ýerler özleşdirilýär. Ýeralma, gök-bakja we beýleki dänelik ekinleri ösdürip ýetişdirmek üçin ýer bölekleri bölünip berilýär. Miweçilik, üzümçilik bilen meşgullanýan hojalyklaryň sany artýar. Munuň özi oba hojalygynyň tehniki taýdan ýokary derejede enjamlaşdyrylmagyny talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, häzirki zaman tehnikalaryna, birnäçe ugurlaryň mehanizmleşdirilmegine, awtomatlaşdyrylmagyna bolan isleg ýokarlanýar. 

Ýurdumyzyň alymlary, oba hojalyk ugurly ýokary okuw mekdepleriniň ýanyndaky ylmy-barlag merkezleriniň işgärleri obasenagat toplumynyň düzümleriniň ösdürilmegine mynasyp goşant goşýarlar. Olar tohumçylyk-seçgiçilik işini alyp barýarlar. Ekerançylygyň agrotehniki taýdan kämilleşdirilmegine, täzeçil tehnologiýalaryň synagdan geçirilmegine, amala aşyrylýan çäreleriň netijeli häsiýete eýe bolmagyna möhüm ähmiýet berýärler. 

Seçgiçi alymlar ekerançylyga dürli görnüşli ekinleriň ýokary hasylly täze görnüşlerini yzygiderli ornaşdyrýarlar. Şolaryň hatarynda bugdaýyň “Türkmenbaşy”, “Bitarap”, “Lebap-1”, “Ýolöten-1”, “Ýolöten-3”, “Miras”, “Garaşsyzlyk”, “Berkarar”, “Bagtyýarlyk”, “Döwletli” ýumşak, “Türkmenbaşy-1”, “Akbaş” gaty görnüşleri hem-de şalynyň “Bereket”, arpanyň “Sona”, mekgejöweniň “Paýtagt”, “Laçyn”, mäşiň “Bereketli” görnüşleri bar. 

Bu gün birža söwdalarynda ýurdumyzda ösdürilip ýetişdirilen önümleriň dünýäniň dürli künjeklerine eksport edilýändigini bellemek gerek. Daşary ýurt bazarlarynda pagta süýümi, goýnuň, geçiniň, düýäniň ýüňi, buýan köki hem-de beýleki oba hojalyk önümleri ýokary hilliligi we bäsdeşlige ukyplylygy bilen uly islegden peýdalanýar. 

Zähmetiň ýokary derejede mehanizmleşdirilmegi, awtomatlaşdyrylmagy önümçiligiň netijeliligini artdyrmakda möhümdir. Oba ýerlerinde işçi-hünärmenleriň çekýän zähmetiniň gymmatyny ýokarlandyrmak, ýaşlaryň işini höweslendirmek, ilatyň iş bilen üpjünçiligini gowulandyrmak meselelerine aýratyn üns berilýär. Bu ugurda alnyp barylýan işler oba hojalyk işgärleriniň dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň kuwwatly tehnikalary bilen üpjünçiligini gowulandyrýar. Ýokary öndürijilikli tehnikalar bugdaý oragy we pagta ýygymy, ekiş möwsümlerinde, sürüm hem-de beýleki işlerde netijeli peýdalanylýar. 

Häzir pudagyň tehniki we tehnologik babatda döwrebaplaşdyrylmagy bilen baglanyşykly meseleler Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda çözülýär. Hususan-da, satyn alnan “John Deere” (ABŞ), “CLAAS” (Germaniýa) ýaly ýokary öndürijilikli oba hojalyk tehnikalary dolandyryşyň telematik sanly ulgamyna tapgyrlaýyn geçirilýär. 

Ýurdumyzyň ýüpekçileri şu möwsümde pile taýýarlamak boýunça şertnamalaýyn borçnamalaryny üstünlikli ýerine ýetirip, dokma senagaty üçin gymmatly çig malyň 2 müň 300 tonnadan gowragyny taýýarladylar. 

Mälim bolşy ýaly, ýüpekçilik halkymyzyň gadymy halk senetçiliginiň biridir. Asyrlaryň dowamynda ussat ýüpekçiler bu işiň milli däplerini nesilden-nesle geçirip, ýüpekden ajaýyp matalary we halylary dokamagyň inçe syrlaryny biziň günlerimize ýetiripdirler. 

Bu gün tut ekilen meýdanlar giňeldilýär. Munuň özi ekerançylyk meýdanlaryny tozanly ýellerden goraýar we derýalaryň, akabalaryň kenarlaryny berkidip, amatly ekologik gurşawy döredýär. Oba ýerlerinde ýüpekçilik pagta we bugdaý ösdürip ýetişdirmek bilen bir hatarda alnyp barylýar. 

Şeýle-de ýurdumyzda maldarçylyk, guşçulyk, gök ekerançylyk, bagçylyk, üzümçilik, bakjaçylyk ösdürilýär. Bal arylarynyň idedilişi artdyrylýar. Tutuş ýurdumyz boýunça ýaýbaňlandyrylan giň möçberli işlere hususy pudagyň wekilleriniň işjeň gatnaşýandygyny, bu pudaklarda iri maýa goýum serişdeleriniň özleşdirilýändigini bellemek gerek. Ýyladyşhana hojalyklary geljegi uly ugur hökmünde kesgitlenildi. Olaryň eýeleýän meýdanlary barha giňeldilýär. 

Daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçiligi ýokarlandyrmak boýunça Döwlet maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde welaýatlarda maldarçylyk we guşçulyk toplumlary, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän kärhanalary, ýyladyşhanalary özünde jemleýän obasenagat toplumlary döredilýär. Olaryň işine öňdebaryjy tejribeler, häzirki zaman tehnologiýalary işjeň ornaşdyrylýar. Et, süýt we çörek önümlerini, azyk harytlaryny öndürýän kärhanalar yzygiderli ulanmaga berilýär. 

Hormatly Prezidentimiziň Ministrler Kabinetiniň 4-nji iýunda geçirilen giňişleýin mejlisinde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe içerki bazarlaryň azyk önümleri bilen doly üpjün edilmeginde guşçulyk pudagynda guş etini we ýumurtgany öndürmek maksady bilen, haryt öndürijilere döwlet tarapyndan goldaw berilmegine gönükdirilen resminamalara gol çekmegi bu ugruň işiniň ilerlemegine kuwwatly itergi berdi. Umuman, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutmak boýunça Döwlet maksatnamasyny ýerine ýetirmekde amala aşyrylýan işleriň ýurdumyzda unuň, çöregiň hem-de çörek önümleriniň, etiň, süýdüň, ýumurtganyň, gök we bakja önümleriniň artmagyna giň ýol açandygyny bellemek gerek. 

Obasenagat toplumyny ösdürmekde döwlete dahylly bolmadyk pudagyň orny ýyl-ýyldan ýokarlanýar. Munuň özi azyk harytlarynyň importynyň peselmegini hem-de eksport mümkinçilikleriniň artmagyny üpjün edýär. 

Daýhan birleşiklerine, hojalyklara, oba hojalyk paýdarlar jemgyýetlerine, ylmy-barlag institutlaryna, kärendeçilere, telekeçilere we beýlekilere ýeňillikli karz serişdeleriniň berilmegi köp babatda obasenagat toplumynyň düzümleriniň işiniň netijeli häsiýete eýe bolmagy üçin zerur mümkinçilikleri döredýär. 

Milli tokaý maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine döwletimiziň tebigaty goramak syýasatynda möhüm ornuň degişlidigini, oňa ýurdumyzyň tutuş ilatynyň işjeň gatnaşýandygyny bellemek gerek. Ýaz hem-de güýz möwsümlerinde köpçülikleýin bag nahallaryny oturtmak boýunça ählihalk çäreleriniň geçirilmegi asylly däbe öwrüldi. 

Bu gün ýurdumyzyň dürli künjeklerinde emele gelen giň möçberli tokaý zolaklary, seýilgähler we kenar ýakalaryndaky baglyklar köpýyllyk işleriň aýdyň netijesidir. Diýarymyzyň şäherleriniň we ilatly ýerleriniň töwereklerini, Aşgabadyň Köpetdagyň etegindäki çäklerini tokaý zolaklary gurşap aldy. 

Watanymyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň 30 ýyllyk maksatnamasynda azyk bolçulygyny üpjün etmek boýunça zerur çäreleriň kesgitlenendigini nygtamak gerek. Bu bolsa oba hojalyk pudagynyň ösdürilmegine ylmy taýdan esaslandyrylan çemeleşmeleri, sanly tehnologiýalary, suw serişdelerini netijeli peýdalanmagyň täze usullaryny ornaşdyrmagyň döwrüň möhüm talabydygyny görkezýär. 

Mahlasy, bu ugurda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň mähriban halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň üpjün edilmeginiň bähbidine ýurdumyzda öndürilýän önümler bilen içerki bazarlarda haryt bolçulygyny pugtalandyrmak boýunça öňde goýan wezipeleriniň üstünlikli durmuşa geçirilmegine ýardam berýär. 

(TDH)

Türkmenbaşy etrabynyň çäginde ýerleşýän «Guwlyduz» kärhanasy egsilmez tebigy baýlyklarymyzyň biri bolan nahar duzuny senagat taýdan gaýtadan işlemekde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň öňde goýýan belent wezipelerine mynasyp goşant goşýan döwrebap senagat kärhanalarynyň biridir. Ýurdumyzyň tebigy baýlyklaryny halkymyzyň abadan, bolelin ýaşaýyş-durmuşyny üpjün etmäge, ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň dowamly pugtalandyrylmagyna gönükdirmek bolsa, hormatly Prezidentimiziň üstünlikli dowam etdirýän giň gerimli özgertmeleriniň esasy maksady bolup durýar. Şonuň üçin ykdysadyýetiň geljegi uly pudaklarynyň biri bolup durýan himiýa senagatynyň baý tebigy serişdelere daýanýan çig mal we önümçilik mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmakda, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmakda guwandyryjy sepgitlere ýetilýär. Gahryman Arkadagymyzyň aladalary bilen geçen ýyllarda «Guwlyduz» kärhanasynda hem döwrebaplaşdyryş işlerini geçirmekde düýpli öňegidişlikler gazanyldy. Kärhananyň binýadynda täze önümhananyň işi ýola goýuldy. Munuň özi kärhananyň ýyllyk önümçilik kuwwatyny nahar duzuny öndürmekde 40 müň tonna, gerdejik görnüşli tehniki duz babatda bolsa 2 müň 500 tonna çenli ýetirmäge şert döretdi. Hususy işewürlerimiz tarapyndan durmuşa geçirilen bu işler «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň baýry önümçilik kärhanasynda öndürilýän önümleriň hil derejesine hem oňyn täsirini ýetirdi.   

Nahar duzunyň egsilmez çeşmesi hasaplanýan Guwly köl kärhanany çig mal bilen bökdençsiz üpjün etmegiň berk binýady bolup durýar. Ylmy maglumatlara salgylanyp aýdanyňda, bu tebigy kölüň uzynlygy 60 kilometre, günorta tarapynyň giňligi 5 kilometre, demirgazyk tarapynyň giňligi bolsa 3 kilometre çenli uzalyp gidýär. Şunuň ýaly giňişlige ýaýylyp gidýän tebigy kölde duz alynýan gatlagyň galyňlygy üç metre çenli ýetýär. Üstki iki metre çenli çuňlukdan alynýan duz gatlagynyň üstünden birnäçe ýyllaryň geçmegi bilen, öňki katdyna gelýändigi haýran galdyrýan hakykatdyr. Hut şonuň üçin hem tebigy köl nahar duzunyň egsilmez çeşmesi hasaplanylýar. Bu duz käninde tebigy ýagdaýda toplanýan nahar duzy arassalygy, senagat taýdan işlenilende ýokary hilli duz almakda oňyn şertlere eýedigi bilen hem aýratyn tapawutlanýar.  

Ýurt berkararlygy ýyllary içinde kärhananyň hünärmenleriniň, şeýle-de bu ugurda ylmy işleri alyp barýan alymlaryň birleşen tagallalary bilen öndürilýän nahar duzuny kaliý ýodaty bilen baýlaşdyrmak işi ýola goýuldy. Gazanylan bu üstünlik BMG-niň Çagalar gaznasynyň, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň, ýod ýetmezçiligi zerarly döreýän kesellere gözegçilik etmek boýunça Halkara geňeşiniň ýokary bahasyna mynasyp boldy. Lukmançylyk ylmynyň köpýyllyk barlaglarynyň netijeleriniň tassyklaýşy ýaly, nahar duzunyň ýodlaşdyrylmagy galkan şekilli mäziň, nerw hem-de kesellere garşy durujylyk ulgamlarynyň kadaly işini gazanmakda wajyp ähmiýetlidir. 

Uly üstünliklere eýe bolýan «Guwlyduz» kärhanasynyň zähmet topary «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylyny hem mynasyp zähmet görkezijilerine besleýär. Ýylyň başyndan bäri kärhana boýunça senagat taýdan gaýtadan işlemek üçin gazylyp alnan duzuň umumy möçberiniň 48 müň 296 tonnadan geçip, 102 göterim zähmet üstünliginiň gazanylmagy munuň anyk subutnamalarynyň biridir. Bu döwürde önümçi-ligiň dürli pudaklarynda giňden ulanylýan gerdejik görnüşli tehniki duz öndürmekde iş meýilnamasyna 103,9 göterim hötde gelindi. Munuň özi önümiň 42 müň 930 tonnasynyň çykarylandygyny görkezýär. Umumy gaplanan nahar duzy 15 müň 274 tonna ýetip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdireniňde, önümçiligiň ösüş depgini 156,7 göterime deň boldy. Ýetilýän sepgitler pudagy mundan beýläk-de ösdürmekde Arkadagly Serdarymyzyň edýän aladalaryna kärhananyň hünärmenleriniň hoşallyklarynyň mynasyp beýanydyr.   

Nurmämmet HYDYROW,

«Balkan».

2022-nji ýylyň 27-nji iýulynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarowyň ýolbaşçylygynda Täjigistanyň Energetika we suw serişdeleri ministrliginiň wekilleri bilen duşuşyk geçirildi. Duşuşygyň esasy maksady söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň ýolbaşçylary hökmünde, toparyň onunjy mejlisiniň Teswirnamasynda göz öňünde tutulan meseleleri ara alyp maşlahatlaşmakdan ybarat boldy. 

    Duşuşygyň başynda taraplar mähirli salamlaşdylar we Täjigistan Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministri Juma Daler giriş sözi bilen çykyş etdi.

    Ol öz çykyşynda, Täjigistan Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana bolan sapary barada belläp, onuň çäklerinde ikitaraplaýyn birnäçe ylalaşyklara gol çekilendigini belledi.
 2021-nji ýylda iki ýurduň arasyndaky söwda gatnaşyklarynyň 2020-nji ýyl bilen deňeşdireniňde ýokarlanandygyny we 2022-nji ýylda hem ýokarlanmagynyň dowam edýändigini belledi.

      Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda, Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara onunjy mejlisiniň geçen wagtyndan (2021-nji ýylyň 28 – 29-njy iýuly) şu günki güne çenli ýerine ýetirilen işler barada gysgaça belläp geçdi. Geçen ýylda, iki ýurduň arasyndaky söwda dolanşygynyň ýokarlanandygyny aýtdy hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýokarlandyrmaga mümkinçilikleriň bardygyny belledi.

Duşuşygyň barşynda gatnaşyjylar toparyň 2021-njy ýylyň iýulynda Täjigistan Respublikasynyň paýtagty Duşanbe şäherinde geçirilen Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň onunjy mejlisiniň çözgütlerine laýyklykda bilelikdäki işleriň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşdylar.

Taraplar eksport-import amallarynyň gowulandyrylmagy, özara üpjün edilýän harytlaryň we hyzmatlaryň göwrüminiň artdyrylmagy bilen birlikde söwda-ykdysady we maýa goýum ulgamyndaky gatnaşyklaryň has hem giňeldilmegine itergi berýän şertleriň kämilleşdirilmeginiň zerurdygyny nygtadylar. Mundan başga-da, duşuşygyň dowamynda himiýa, ýangyç-energetika, ulag-aragatnaşyk, senagat ulgamlaryndaky hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan ugurlaryna we özara hereketleriň derwaýys meselelerine seredilip geçildi.

Duşuşygyň ahyrynda taraplar, Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisiniň 2022-nji ýylyň 4-nji çärýeginde, Aşgabat şäherinde geçirilmegini teklip etdiler.

Duşuşugyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýä döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Elektron hökümet hakynda 

 Şu Kanun elektron hökümetiň işiniň tertibini kesgitleýär hem-de bu çygyrda ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirýär. 

 I BAP. UMUMY DÜZGÜNLER 

 1-nji madda. Esasy düşünjeler 

 Şu Kanunda aşakdaky esasy düşünjeler ulanylýar: 

 1) elektron döwlet hyzmaty — maglumat-kommunikasion tehnologiýalardan peýdalanmak arkaly ýerine ýetirilýän döwlet hyzmaty; 

 2) elektron döwlet hyzmatynyň dessury — elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibini we oňa bildirilýän talaplary kesgitleýän kadalaşdyryjy hukuk namasy; 

 3) elektron hökümet — maglumat-kommunikasion tehnologiýalardan, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamyndan peýdalanmak arkaly, döwlet edaralarynyň fiziki we (ýa-da) ýuridik şahslar üçin elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça işiniň üpjün edilmegine gönükdirilen guramaçylyk-hukuk çäreleriniň we tehniki serişdeleriň ulgamy; 

 4) elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysy — her bir fiziki we ýuridik şahsa, kadastryň we gozgalmaýan emlägiň obýektlerine, geografik we beýleki obýektlere berilýän, olary elektron hökümetde barabarlandyrmaga mümkinçilik berýän gaýtalanmaýan kodlar; 

 5) interaktiw döwlet hyzmaty — sargyt edijiniň we elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň arasyndaky iki taraplaýyn özara hyzmatdaşlyk arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty; 

 6) maglumat döwlet hyzmaty — sargyt edijileriň maglumata bolan islegleriniň kanagatlandyrylmagyna gönükdirilen, döwlet edarasynyň işi baradaky maglumaty çap etmek we başga bir görnüşde ýaýratmak arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty; 

 7) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy — ähli döwlet edaralarynyň awtomatlaşdyrylan elektron maglumat binýatlar ulgamynyň ýeke-täk bir bitewi awtomatlaşdyrylan elektron maglumatlar binýatlar ulgamynyň gurşawyna birikmegini üpjün edýän ulgam; 

 8) sargyt edijiler — döwlet edarasyna sargytnama bilen ýüz tutan fiziki ýa-da ýuridik şahslar; 

 9) sargytnama — sargyt edijiniň elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi barada döwlet edaralaryna iberýän talapnamasy. 

 2-nji madda. Elektron hökümet hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy 

Elektron hökümet hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýar we şu Kanundan hem-de Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan ybaratdyr. 

 3-nji madda. Elektron hökümetiň esasy wezipeleri 

 Şular elektron hökümetiň esasy wezipeleridir: 

1) döwlet edaralarynyň işiniň netijeliligini, dessinligini we aýdyňlygyny üpjün etmek, olaryň jogapkärçiligini we ýerine ýetirijilik düzgün-nyzamlylygyny güýçlendirmek, ilat we telekeçiligiň subýektleri bilen ikitaraplaýyn aragatnaşygy üpjün etmegiň goşmaça usullaryny döretmek; 

2) Türkmenistanda elektron hökümetiň çygrynda döwlet edaralary bilen özara gatnaşyklary amala aşyrmakda sargyt edijiler üçin mümkinçilikleri döretmek; 

3) döwlet edaralarynyň üstüne ýüklenilen wezipeleriň çygrynda maglumat binýatlaryny, Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyny hem-de elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny emele getirmek; 

4) elektron resminama dolanyşygynyň, döwlet edaralarynyň maglumat binýatlarynyň arasynda özara hyzmatdaşlyk etmegiň we maglumatlary alyşmagyň tärlerini emele getirmegiň hasabyna ilat bilen özara gatnaşyklar amala aşyrylanda döwlet dolandyryş ulgamynda köpugurly «Bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak; 

5) telekeçiligiň subýektlerini, şol sanda statistiki hasabatlylygy bermegiň, gümrük taýdan resmileşdirmegiň, ygtyýarnamalary, rugsatnamalary, sertifikatlary bermegiň, şeýle hem döwlet edaralaryndan maglumatlary almagyň barşynda elektron resminama dolanyşygyndan peýdalanmaga geçirmek; 

6) telekeçiligiň subýektleri tarapyndan elektron täjirçiligiň, önümi ýerlemegiň ulgamlaryndan peýdalanylmagynyň we satyn alnyşyň bütindünýä Internet maglumat ulgamy arkaly amala aşyrylmagynyň, şeýle hem hasaba almagyň, gözegçiligiň we jemagat hyzmatlary üçin tölegiň awtomatlaşdyrylan ulgamlarynyň ornaşdyrylmagynyň gerimini giňeltmek; 

7) nagt däl elektron tölegler, döwlet tarapyndan satyn alnyşy amala aşyrmak, uzak aralykdan elýeterlilik ulgamlaryny we bank-maliýe ulgamynda işiň beýleki elektron görnüşlerini ösdürmek. 

 4-nji madda. Elektron hökümetiň işiniň esasy ýörelgeleri 

 Şular elektron hökümetiň işiniň esasy ýörelgeleridir: 

 1) döwlet edaralarynyň işiniň açyklygy we aýdyňlygy; 

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň sargyt edijiler üçin deň derejede elýeterliligi; 

 3) elektron döwlet hyzmatlarynyň köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça amala aşyrylmagy; 

 4) döwlet edaralarynyň resminamalarynyň bir ülňä getirilmegi; 

 5) elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjylaryndan peýdalanylmagy; 

 6) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibiniň yzygiderli kämilleşdirilmegi; 

 7) maglumat howpsuzlygynyň üpjün edilmegi; 

 8) sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlaryna deň hukuklylygy. 

 5-nji madda. Elektron hökümetiň işiniň maliýeleşdirilmegi 

Elektron hökümetiň işiniň maliýeleşdirilmegi Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň öz serişdeleriniň hasabyna, şeýle hem Türkmenistanyň kanunçylygynda gadagan edilmedik beýleki çeşmeleriň hasabyna amala aşyrylýar. 

 II BAP. ELEKTRON HÖKÜMETIŇ IŞI BABATDA DÖWLET DÜZGÜNLEŞDIRMESI 

 6-njy madda. Elektron hökümetiň işi babatda döwlet düzgünleşdirmesini amala aşyrýan edaralar 

Elektron hökümetiň işi babatda döwlet düzgünleşdirmesi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti, Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan kesgitlenilýän elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara (mundan beýläk — ygtyýarly edara), şeýle hem öz ygtyýarlyklarynyň çäklerinde beýleki döwlet edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. 

 7-nji madda. Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ygtyýarlylygy 

 Türkmenistanyň Ministrler Kabineti elektron hökümetiň işi babatda: 

 1) ýeke-täk döwlet syýasatyny kesgitleýär; 

 2) döwlet maksatnamalaryny tassyklaýar we olaryň durmuşa geçirilmegine gözegçiligi amala aşyrýar; 

 3) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibini kesgitleýär; 

 4) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň hereket etmeginiň tertibini belleýär; 

 5) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryny tassyklaýar; 

6) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegiň usulyýetini, şeýle hem elektron hökümetiň taslamalaryny durmuşa geçirmegiň netijeliliginiň maksatlaýyn görkezijilerini tassyklaýar; 

 7) Türkmenistanyň kanunçylygynda onuň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýar. 

 8-nji madda. Ygtyýarly edaranyň ygtyýarlylygy 

 Ygtyýarly edara elektron hökümetiň işi babatda: 

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny amala aşyrýar, elektron hökümetiň işinde ileri tutulýan ugurlary kesgitlemek we elektron hökümet hakynda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça teklipleriň işlenip düzülmegini amala aşyrýar; 

 2) döwlet maksatnamalaryny işläp taýýarlaýar; 

 3) döwlet edaralarynyň elektron hökümet çygryndaky işini utgaşdyrýar; 

4) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy baradaky hasabat maglumatlaryny düzýär we işläp taýýarlaýar; 

5) elektron hökümetiň kömekçi hyzmat pudaklarynyň, pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň, Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň hereket etmegini üpjün edýär; 

6) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň hiline, şeýle hem elektron hökümetiň taslamalaryny durmuşa geçirmegiň netijeliliginiň maksatlaýyn görkezijileriniň gazanylmagynyň derejesine baha berilmegini amala aşyrýar; 

7) maglumatlary toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak boýunça ülňüleriň we tehniki talaplaryň esasynda elektron hökümetiň tehniki esaslaryny emele getirmek boýunça çäreleri amala aşyrýar; 

8) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegini we pudagara elektron maglumat alyş-çalyş amallaryny kämilleşdirmek boýunça teklipleri işläp düzýär; 

 9) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurlarynyň ylalaşylmagyny amala aşyrýar; 

 10) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynyň emele getirilmegine we ýöredilmegine gatnaşýar; 

11) elektron hökümetiň maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň maglumat howpsuzlygyny, kiberhowpsuzlygyny üpjün etmek boýunça çäreleri işläp düzýär we amala aşyrýar; 

 12) işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak we olary gaýtadan taýýarlamak boýunça çäreleri amala aşyrýar; 

 13) elektron hökümetiň ösdürilmegine maýa goýumlarynyň çekilmegine gatnaşýar; 

 14) halkara hyzmatdaşlygy amala aşyrýar; 

15) elektron hökümeti emele getirýän ulgamlaryň (elektron döwlet hyzmaty, elektron görnüşde pudagara özara hyzmatdaşlyk ulgamy, web-saýtlar, maglumat binýatlary we beýlekiler) ygtybarly işjeňligini, elýeterliligini, ätiýaçlylygyny, maglumat howpsuzlygyny we kiberhowpsuzlygyny üpjün edýär; 

16) Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyna fiziki we ýuridik şahslara hödürlenýän hyzmatlary ýerleşdirmek boýunça işleri durmuşa geçirýär; 

 17) elektron hökümetiň elektron sanly goly bellige alyş we tassyklaýyş merkeziniň işini üpjün edýär; 

18) elektron hökümetiň peýdalanyjylaryny barabarlandyrmagyň we autentifikasiýasynyň ýeke-täk maglumatlar ulgamynyň işini üpjün edýär; 

 19) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibini işläp taýýarlaýar; 

 20) elektron görnüşde pudagara özara hyzmatdaşlyk ulgamynyň hereket etmeginiň tertibini işläp taýýarlaýar; 

 21) döwlet edaralarynyň gatnaşmagynda ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryny işläp taýýarlaýar; 

 22) Türkmenistanyň kanunçylygynda onuň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýar. 

 9-njy madda. Döwlet edaralarynyň ygtyýarlylygy 

 Döwlet edaralary elektron hökümetiň işi babatda öz ygtyýarlyklarynyň çäklerinde: 

 1) ýeke-täk döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşýarlar; 

 2) döwlet maksatnamalarynyň işlenip taýýarlanylmagyna we durmuşa geçirilmegine gatnaşýarlar; 

3) maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlarynyň ornaşdyrylmagyny, ösdürilmegini we bileleşikli hereketini üpjün edýärler; 

4) ygtyýarly edara bilen ylalaşmak arkaly, öz işleriniň çygyrlarynda elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurlaryny işläp taýýarlaýarlar we tassyklaýarlar; 

5) özleri tarapyndan ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmatlarynyň elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda bellige alynmagyny hem-de Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynda ýerleşdirilmegini üpjün edýärler; 

6) sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlaryny islegleri boýunça saýlap almaklaryna mümkinçiligiň döredilmegini üpjün edýärler; 

7) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi üçin, şol sanda mümkinçiligi çäkli adamlar üçin zerur şertleri döredýärler; 

8) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi üçin zerur maglumatlary özünde saklaýan maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň bökdençsiz işlemegini üpjün edýärler; 

 9) maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça çäreleri amala aşyrýarlar; 

 10) işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak we olary gaýtadan taýýarlamak boýunça çäreleri amala aşyrýarlar; 

11) maglumat ulgamlaryny, maglumat binýatlaryny hem-de torlaryny döwlet we beýleki maksatnamalaryň esasynda ösdürmegiň pudaklaýyn meýilnamalaryny (maksatnamalaryny) işläp taýýarlaýarlar; 

12) özleriniň resmi web-saýtlarynyň işjeňligini hem-de täzelenip durulmagyny, şeýle hem olarda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibi baradaky maglumatyň çap edilmegini üpjün edýärler; 

 13) özleriniň düzüm bölümlerinde maglumat-kommunikasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny üpjün edýärler; 

14) özara hyzmatdaşlygyň dürli görnüşleri arkaly, sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň barşy barada maglumat almaklaryna mümkinçiligiň döredilmegini üpjün edýärler; 

 15) elektron hökümet hakynda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça teklipleriň işlenip taýýarlanylmagyna gatnaşýarlar; 

16) ilata edilýän sanly hyzmatlaryň ygtybarly işjeňligini, elýeterliligini, ätiýaçlylygyny, maglumat howpsuzlygyny we kiberhowpsuzlygyny üpjün edýärler; 

 17) Türkmenistanyň kanunçylygynda olaryň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýarlar. 

 III BAP. ELEKTRON DÖWLET HYZMATLARYNY ÝERINE ÝETIRMEK 

 10-njy madda. Elektron döwlet hyzmatlaryny köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça ýerine ýetirmek 

Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň şeýle hyzmaty ýerine ýetirmek üçin beýleki döwlet edaralarynda bar bolan resminamalary hem-de maglumatlary almaly bolan halatlarynda, elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça amala aşyrylýar. Şunda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasy görkezilen resminamalary we maglumatlary pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy arkaly, sargyt edijini gatnaşdyrmazdan, özbaşdak alýar. 

 11-nji madda. Döwlet edaralarynyň resminamalarynyň bir ülňä getirilmegini amala aşyrmak 

1. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda döwlet edaralarynyň ulanýan resminamalary öz aralarynda bir ülňä getirilmelidir. 

2. Resminamalaryň bir ülňä getirilmegi ygtyýarly edara bilen bilelikde gönüden-göni döwlet edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. 

 12-nji madda. Elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanmak 

1. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanylýar. 

2. Elektron hökümetiň merkezi maglumat binýadynda, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda maglumatlary saklamak we işläp taýýarlamak elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanmak arkaly amala aşyrylýar. 

3. Elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjylarynyň sanawy, ony emele getirmegiň, ýöretmegiň we peýdalanmagyň tertibi, şeýle hem sargyt edijiniň ol tarapyndan berlen barabarlandyryja laýyklygyny anyklamagyň tertibi elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara tarapyndan işlenip taýýarlanylýar we Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar. 

 13-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibini kämilleşdirmek 

1. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň özara hyzmatdaşlygynyň tertibi şular arkaly hökmany kämilleşdirilmäge degişlidir: 

1) artykmaç administratiw amallary aradan aýyrmak we (ýa-da) birleşdirmek hem-de döwlet edaralarynyň birmeňzeş wezipeleriniň sanyny azaltmak; 

 2) sargyt edijiler tarapyndan berilýän resminamalaryň sanyny azaltmak; 

 3) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamyny amatly görnüşe getirmek; 

 4) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň möhletlerini gysgaltmak. 

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibiniň yzygiderli kämilleşdirilmegine gönükdirilen çäreleri işläp düzmäge we amala aşyrmaga borçludyrlar. 

 14-nji madda. Maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek 

1. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende ulanylýan maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň howpsuzlygyny üpjün etmäge borçludyrlar. 

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary şahsy maglumatlaryň, şeýle hem döwlet syrlaryny ýa-da kanun arkaly goralýan beýleki bir syry düzýän maglumatlaryň goragyny we ol maglumatlara birugsat aralaşmagyň öňüniň alynmagyny üpjün etmek boýunça zerur guramaçylyk-tehniki çäreleri amala aşyrýarlar. 

3. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda saklanylýan şahsy maglumatlar olar özüne degişli bolup durýan sargyt edijiniň razylyk bermegi boýunça işlenip taýýarlanylmagy, berilmegi we alynmagy üçin ulanylýar, kanunçylykda göz öňünde tutulan halatlary muňa degişli däldir. 

 15-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň görnüşleri 

 1. Elektron döwlet hyzmatlary maglumat we interaktiw döwlet hyzmatlary görnüşinde bolup biler. 

2. Sargyt edijileriň maglumata bolan islegleriniň kanagatlandyrylmagyna gönükdirilen, döwlet edarasynyň işi baradaky maglumaty çap etmek we başga bir görnüşde ýaýratmak arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty maglumat döwlet hyzmaty bolup durýar. 

3. Sargyt edijiniň we elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň arasyndaky iki taraplaýyn özara hyzmatdaşlyk arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty interaktiw döwlet hyzmaty bolup durýar. 

 16-njy madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawy 

 1. Elektron döwlet hyzmatlary elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda bellige alynmalydyr. 

2. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmek üçin zerur bolan resminamalaryň hem-de maglumatlaryň sanawy we formaty baradaky, şeýle hem olaryň ýerine ýetirilmegi üçin jogapkär döwlet edaralary baradaky maglumat görkezilmelidir. 

Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan bellenilýär. 

 17-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryna bildirilýän talaplar 

 1. Maglumat döwlet hyzmatlary doly we ygtybarly maglumaty özünde saklamalydyr. 

 2. Interaktiw döwlet hyzmatlary: 

1) maglumatlary toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak çygryndaky kanunçylygyň we kadalaşdyryjy resminamalaryň esasynda döredilmelidir; 

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurynyň esasynda ýerine ýetirilmelidir; 

3) şahsy maglumatlaryň işlenip taýýarlanylmagyny göz öňünde tutýan hyzmatlaryň sargyt edijiler üçin howpsuz görnüşde elýeterli bolmagyny üpjün etmelidir; 

 4) elektron döwlet hyzmaty boýunça sargytnamany ibermäge we hyzmatyň netijesini almaga mümkinçiligi üpjün etmelidir; 

 5) doly, ygtybarly we birugsat aralaşylmagyndan goralýan maglumaty özünde saklamalydyr. 

 18-nji madda. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnama bildirilýän talaplar 

1. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnamanyň düzümine, formatyna, barabarlandyryjysyna, resmileşdirilmeginiň we iberilmeginiň tertibine bildirilýän talaplar elektron döwlet hyzmatlarynyň dessury bilen kesgitlenýär. 

2. Sargyt edijiniň barabarlandyrylmagynyň geçirilmegini talap edýän elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnama elektron resminama görnüşinde bolmalydyr. 

3. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi barada elektron resminama görnüşinde iberilen sargytnama kagyz görnüşinde iberilen sargytnama deňleşdirilýär. 

 19-njy madda. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça berilýän jogaba bildirilýän talaplar 

1. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça berilýän jogabyň düzümine, formatyna, barabarlandyryjysyna, resmileşdirilmeginiň we iberilmeginiň tertibine bildirilýän talaplar elektron döwlet hyzmatlarynyň dessury bilen kesgitlenýär. 

2. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça sargyt edijä iberilýän jogap, kada bolşy ýaly, elektron resminama görnüşinde bolmalydyr we elektron döwlet hyzmatynyň dessurynda bellenen möhletlerde iberilmelidir. 

3. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça sargyt edijä elektron resminama görnüşinde iberilýän jogap kagyz görnüşinde iberilen jogaba deňleşdirilýär. 

 20-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryndan peýdalanmakda sargyt edijiniň hukuklary 

 1. Sargyt ediji şulara hukuklydyr: 

 1) elektron döwlet hyzmatlaryndan öz wagtynda we elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryna laýyklykda peýdalanmaga; 

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibi barada doly we ygtybarly maglumaty almaga; 

3) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň barşy baradaky maglumaty özara hyzmatdaşlygyň dürli görnüşleri (resmi web-saýt, telefon, elektron poçta, «gyssagly liniýa» we beýlekiler) arkaly almaga;  

4) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň çözgütleri, olaryň wezipeli işgärleriniň hereketleri (hereketsizligi) barada tabynlygynyň tertibine görä ýokarda duran edaralara ýa-da wezipeli adamlara, ýa-da kazyýete bellenen tertipde şikaýat etmäge; 

5) ses bermek, teklipleri ibermek ýa-da pikir soraşmagyň degişli nusgalaryny ýazyp doldurmak arkaly, elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha berilmegine gatnaşmaga; 

 6) elektron döwlet hyzmatlarynyň kämilleşdirilmegi boýunça teklipleri girizmäge. 

 2. Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, sargyt ediji beýleki hukuklara-da eýe bolup biler. 

 21-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegi geçirmek 

1. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegi geçirmek ygtyýarly edara tarapyndan Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýan usulyýet esasynda, şeýle hem jemgyýetçiligiň pikirini öwrenmek arkaly amala aşyrylýar. 

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary baha berilmeginiň netijelerini göz öňünde tutmak bilen, hyzmatlaryň ýerine ýetirilişiniň hilini ýokarlandyrmak boýunça çäreleri amala aşyrmaga borçludyrlar. 

 IV BAP. ELEKTRON HÖKÜMETIŇ HEREKET ETMEGINI GURAMAK 

 22-nji madda. Elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş pudaklary 

 Elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş pudaklary şulardan ybarat: 

 1) döwlet maglumat binýatlaryndan; 

 2) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamlaryndan; 

 3) döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlaryndan we maglumat binýatlaryndan we olaryň toplumlaryndan; 

 4) döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlaryndan we Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyndan; 

 5) Maglumatlary işläp taýýarlaýyş merkezinden; 

 6) elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş beýleki pudaklaryndan. 

 23-nji madda. Elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary 

1. Maglumatyň ýeke-täk merkezleşdirilen çeşmeleri bolup durýan, döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi we pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy üçin döwlet edaralarynyň esasy maglumatlary umumylaşdyrylýan we saklanylýan döwlet maglumat gorlary elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary bolup durýar. 

2. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlaryndaky maglumat ulanylýar. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygy üçin zerur bolan beýleki maglumat döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda saklanylyp bilner. 

Elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlaryny döretmegiň, ulanmagyň we saklamagyň tertibi elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara tarapyndan işlenip taýýarlanylýar hem-de Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar. 

 24-nji madda. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy, döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary we olaryň toplumlary 

1. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende döwlet edaralarynyň öz borçlaryny we wezipelerini berjaý etmekleri üçin, olaryň özara hyzmatdaşlygyny üpjün edýär. 

2. Döwlet edaralary tarapyndan maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary döredilende, pudagara elektron maglumat alyş-çalşygy üpjün etmek üçin, olaryň elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary bilen goşulyşmak mümkinçiligi göz öňünde tutulmalydyr. 

3. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy maglumaty toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak boýunça bildirilýän talaplaryň esasynda hereket edýär. 

Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň hereket etmeginiň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan bellenilýär. 

4. Döwlet edaralarynda ulanylýan resminamalar Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, esasan, elektron resminamalar görnüşinde döredilmelidir, iberilmelidir we saklanylmalydyr. 

Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy arkaly berilýän resminamalaryň we maglumatyň sanawy elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurynda bellenilýär. 

5. Elektron hökümetde döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary maglumatyň toplanylmagyny, saklanylmagyny, gözlenilmegini, işlenip taýýarlanylmagyny, şeýle hem şol edaralaryň ygtyýarlyklarynyň çäklerinde peýdalanylmagyny üpjün edýär. 

6. Elektron hökümetde döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary maglumatyň toplanylmagyny, saklanylmagyny, gözlenilmegini, işlenip taýýarlanylmagyny, şeýle hem ol edaralaryň öz aralarynda elektron görnüşde özara hyzmatdaşlyk amallarynyň awtomatlaşdyrylmagyny üpjün edýän toplumlara birigip bilerler. 

 25-nji madda. Döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlary we Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portaly 

1. Sargyt edijilere elektron döwlet hyzmatlary döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlarynyň hem-de döwlet edaralary tarapyndan ýerine ýetirilýän interaktiw döwlet hyzmatlaryna elýeterliligiň ýeke-täk nokady bolup durýan Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň üsti bilen ýerine ýetirilýär. 

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibi baradaky maglumaty özleriniň resmi web-saýtlarynda ýerleşdirýärler. 

 V BAP. JEMLEÝJI DÜZGÜNLER 

 26-njy madda. Jedelleri çözmek 

 Elektron hökümet babatda ýüze çykýan jedeller Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde çözülýär. 

 27-nji madda. Elektron hökümet hakynda kanunçylygyň bozulandygy üçin jogapkärçilik 

 Şu Kanunyň bozulmagy Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde jogapkärçilige eltýär. 

 28-nji madda. Şu Kanunyň herekete girmegi 

 Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

Ýurdumyzda hususy pudaga berilýän ünsüň netijesinde döredilen “Maksatly Türkmen” hojalyk jemgyýeti bu gün alyp barýan üstünlikli işleri bilen uly meşhurlyga eýe bolýar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan bu hojalyk jemgyýetiniň önümçilik kärhanalary Ak bugdaý etrabynyň çägindäki senagat zolagynda ýerleşýär. 

Häzirki zaman ýokary tehnologiýaly kärhana reňklenen aýna penjireleri, gapylary, birleşdirilen panelleri gurmaga ýöriteleşdirilendir. Onda işçi-hünärmenleriň onlarçasy zähmet çekmek bilen, kämil tehnologiýalary başarjaňlyk bilen dolandyrmagy başarýarlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti netijesinde öndürilýän bäsdeşlige ukyply önümler sarp edijilere bökdençsiz ýetirilýär. Şol önümler öýlere, edara-binalara özboluşly görk we rahatlyk berip, göreniň ünsüni çekýär. 

 Kärhananyň önümçilik işinde ekologiýa taýdan arassa çig malyň ulanylmagy, önümleriň bezeginde, daşky görkünde buýrujylaryň islegleriniň nazara alynmagy olara bolan islegi ýokarlandyrmak bilen, hiline hem oňyn täsirini ýetirýär. Şeýle bolansoň, Ýewropanyň meşhur önüm öndürijileriniň kämil tehnologiýalary bilen üpjün edilen önümçilik bölümlerinde taýýarlanylýan alýumin penjiredir gapylar, aýnadan dürli ölçegdäki duş kabinalary, balkon aýmançalary, şeýle-de panjur we ýygnalýan saýawanlar, daşky žalýuzlar, awtomatik sensorly gapylar, derwezeler, günden goraýan telärler, ofis üçin taplanan aýnadan ýasalan germewler uly gyzyklanma eýedir. 

Kärhananyň hünärmenleri hemişe täzeçillige ymtylýarlar. Olaryň täzeçillige ýugrulan gözlegleri netijesinde öndürilýän önümleriň görnüşleri barha artýar. Bu bolsa, daşary ýurtlardan getirilýän bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümleriniň ornuny tutýan ýerli önümleriň önümçiliginiň giňelmegine oňyn täsirini ýetirýär.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň 21-nji iýulda Gyrgyz Respublikasynda geçirilen dördünji konsultatiw duşuşygyndaky çykyşynyň barşynda häzirki wagtda Türkmenistanyň BMG-de 2023-nji ýyly halkara derejede «Dialog — parahatçylygyň kepili» diýip yglan etmek hem-de BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Merkezi Aziýada parahatçylyk we ynanyşmak zolagy» atly Kararnamalaryny işläp taýýarlamak baradaky başlangyçlary taýýarlaýandygyny aýtdy we bu teklipleriň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi tarapyndan goldawa mynasyp boljakdygyna ynam bildirdi. 

Şunda gapma-garşylyklary aradan aýyrmakda, olary gepleşikler arkaly çözmek üçin amatly şertleri döretmekde halkara tagallalary goldamak maksady bilen, sebitiň çäklerinde we beýleki döwletler bilen bilelikde diplomatik gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň maksadalaýykdygy barada nygtaldy. Şu babatda biz sebitde, hususan-da, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň işi arkaly öňüni alyş diplomatiýasynyň gurallaryny ulanmaga öz garaýyşlarymyzy teklip edip bileris we teklip etmelidiris, oňa hemmetaraplaýyn goldaw, ýardam bermelidiris diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow belledi we şu ýylyň güýzünde Merkezi Aziýa döwletleriniň Daşary işler ministrlikleriniň hem-de sebitleýin merkeziň ýolbaşçylarynyň derejesinde geňeşmeleri geçirmek baradaky başlangyjy beýan etdi. 

Türkmenistanyň Bitaraplygyna gapma-garşylyklaryň öňüni almagyň möhüm şerti hökmünde garalýar. Türkmen Bitaraplygynyň oňyn orny Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň awtordaş bolmagynda kabul edilen BMG-niň Baş Assambleýasynyň Kararnamalarynyň ikisi bilen ykrar edildi we tassyklanyldy. Şunuň bilen baglylykda, bu ýagdaýy biziň ýurtlarymyzyň ählumumy parahatçylygy we durnuklylygy pugtalandyrmak boýunça halkara gün tertibini mundan beýläk-de iş ýüzünde durmuşa geçirmekde ulanmak teklip edildi. 

Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan netijeli daşary syýasy strategiýany yzygiderli durmuşa geçirip, gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi, ilkinji nobatda, sebit boýunça goňşy döwletler bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürýär. Türkmen halkyny şol ýurtlaryň halklary bilen medeni we ruhy gymmatlyklaryň umumylyklary, taryhyň dowamynda emele gelen dostluk, birek-birege goldaw bermek gatnaşyklary baglanyşdyrýar. 

Ýurdumyz Merkezi Aziýada parahatçylygyň, howpsuzlygyň, durnukly ösüşiň bähbidine giň we netijeli gatnaşyklar ugrunda çykyş edip, sebit hyzmatdaşlygynda işjeň orny eýeleýär. 

Biziň ýurdumyzyň şu ýylyň başynda sanly ulgam arkaly “Merkezi Aziýa — Hytaý” hem-de “Merkezi Aziýa — Hindistan” sammitlerine gatnaşmagy hem munuň aýdyň subutnamasydyr. Şol sammitler bu ýurtlaryň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllyk şanly senesine gabat geldi. 

Hytaý Halk Respublikasynyň Başlygy Si Szinpiniň başlangyjy boýunça geçirilen “Merkezi Aziýa — Hytaý” sammitiniň barşynda türkmen tarapynyň öňe süren Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmek bilen bagly taslamasy Ýewraziýada ykdysady ösüşe güýçli itergi bermäge niýetlenip, häzirki döwrüň ýörelgelerinde Ýuwaş ummandan Atlantik ummanyna çenli örän uly giňişligi birleşdirmek bilen, özara bagly bolan önümçilik we tehnologik ulgamlarydyr senagat halkalaryny emele getirmelidir, köp sanly ýaşaýyş-durmuş meselelerini çözmäge, halklaryň ýaşaýyş-durmuş şertlerini we abadançylygyny ýokarlandyrmaga ýardam etmelidir diýlip bellenildi. 

«Merkezi Aziýa — Hindistan» sammitiniň barşynda Hindistan Respublikasynyň Premýer-ministri Narendra Modi öz ýurdunyň Merkezi Aziýa bilen netijeli hyzmatdaşlyga ygrarlydygyny nygtady. Bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa sebiti Hindistanyň ýakynlaşmak we giň hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryna garaýşynda möhüm orun eýeleýär. Häzirki döwürde däp bolan döwletara gatnaşyklar, şol sanda köptaraplaýyn esasdaky, hususan-da, “Merkezi Aziýa — Hindistan” görnüşindäki hyzmatdaşlyk üstünlikli ösdürilip, ol bu ýerde ýaşaýan halklaryň taryhy-medeni umumylygyna daýanýar. Premýer-ministr Narendra Modiniň Gurban baýramy mynasybetli hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa golaýda iberen gutlag hatynda nygtaýşy ýaly, hindistanlylaryň yslam dinine uýýan 200 milliondan gowragy bu baýramy ählumumy ynsanperwerligiň dabaralanmasy, ähli adamlaryň parahatçylyga, raýdaşlyga hem-de dost-doganlyga ymtylmasy hökmünde belleýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň dördünji konsultatiw duşuşygynda eden çykyşynda medeni-ynsanperwer gatnaşyklar barada aýdyp, Merkezi Aziýanyň dünýä siwilizasiýasynyň esasy ojaklarynyň biridigine ünsi çekdi. 

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda biziň ýurtlarymyzyň medeni bileleşikleriniň toplumlaýyn, köpugurly gatnaşyklarynyň, Merkezi Aziýanyň halklarynyň baý ruhy-taryhy mirasyny, edebiýat, sungat, kinematografiýa ulgamynda gazanylýan üstünlikleri wagyz etmegiň, döredijilik intelligensiýasynyň wekilleriniň arasynda giňişleýin gatnaşyklary höweslendirmegiň ulgamy hökmünde sebitde bitewi medeni giňişligi döretmek wezipesi durýar. Hut şolar yzygiderli häsiýete eýe bolmak bilen, sebitleýin medeni gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin şertleri döretmek wezipesini öz üstüne almalydyr diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we ony Merkezi Aziýanyň medeni dialogynyň forumy diýip atlandyrmagy teklip etdi. Şeýle-de bu ulgamdaky işi höweslendirmek maksady bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleriniň medeniýet ulgamyndaky üstünlikler üçin her ýylky baýragyny döretmek başlangyjy öňe sürüldi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň aýratyn nygtaýşy ýaly, häzirki döwürde, dünýädäki ýagdaýyň örän çylşyrymlaşan şertlerinde bize — umumy taryhy kökleri bolan goňşy, doganlyk halklara bitewüligi hem-de jebisligi saklamak, jogapkärçiligi, öňdengörüjiligi görkezmek zerur bolup durýar. 

Döwlet Baştutanymyz bilelikde biziň halklarymyz we döwletlerimiz üçin parahatçylygy, abadançylygy, ösüşi, Merkezi Aziýanyň dünýä ähmiýetli, çalt depginde ösýän hem-de geljegi uly ykdysady sebitleriň hataryna doly we netijeli goşulmagyny üpjün edip biljekdigimize ynam bildirip, Türkmenistanyň şu maksatlara ýetmek üçin ysnyşykly gatnaşyklara taýýardygyny tassyklady. 

Şu ýurtlar bilen syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklary hemmetaraplaýyn pugtalandyrmak “Açyk gapylar” hem-de giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatyny yzygiderli durmuşa geçirýän Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasy strategiýasynyň möhüm ugry bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň dördünji konsultatiw duşuşygynda Türkmenistanyň BMG-de 2023-nji ýyly halkara derejede “Dialog — parahatçylygyň kepili” diýip yglan etmek hem-de BMG-niň Baş Assambleýasynyň “Merkezi Aziýada parahatçylyk we ynanyşmak zolagy” atly Kararnamalaryny işläp taýýarlaýandygy barada aýtmagy sebitiň diňe bir yklymyň çäklerinde däl, eýsem, ählumumy ösüşde hem barha artýan ornuny nazara almak bilen, ýurdumyzyň özara gatnaşyklaryň wajyp meselelerini çözmäge toplumlaýyn, deňagramly çemeleşýändiginiň nobatdaky güwäsi bolup durýar. 

(TDH)

Ýagtylyk ynsan durmuşynda möhüm orny eýeleýär. Çünki ýagtylyk bu jahanyň giňişligi. Şonuň üçin bolsa gerek, ata-babalarymyz ýagtylygy – şamçyraga meňzedipdirler. Uzak ýola sapara ýa-da argyşa gidýän ýolagçylara «Ýoluňyz ak bolsun!» diýilmeginiň aňyrsynda-da, ýagtylyk, ýagty ýol bilen bagly çuňňur many ýatyr. Durmuşdan tejribesi ýetik pederlerimiz ylym-bilimi hem perzentleriň durmuş ýolundaky şamçyrag, ýagtylyk, yşyk saýyp, olaryň bilimden ýüki ýetik ynsanlar bolup ýetişmeklerini isläpdirler. Her ädimde nesillerine öz döwrüniň sowatly, bilimli adamlary bolmagyny ündäpdirler. Şeýdibem, nesilleriň dünýä ylym-bilim arkaly akyl ýetirýän, tüm gijeleri gündize öwürýän ýagtylyga, ýyldyrym çaltlygyndaky tizlige eýe bolýan, tebigatyň gizlin syrlaryny açyp bilýän ynsanlar boljakdygyna berk ynanypdyrlar. Nesillerem öz gezeginde ata-babalarynyň ylym-bilim, durmuş tejribesine eýerip, olaryň ynamyny aňryýany bilen ödäp bilipdirler diýsek, hakykatdan daş düşdügimiz bolmasa gerek?! 

Ýaş wagtymyz oba ýerlerinde gyş günleri käýarym güýçli gar ýa-da ýagyn ýagmagy sebäpli elektrik togunyň kesilip, çyralaryň öçýän wagtlary bolýardy. Şonda ulularyň onluk çyranyň peltesini ýakyp, üstünden ýukajyk aýna çüýşesini geýdirip, otagy ýagtylandyrýany ýadyma düşýär. Biziň hemmämiz bolsa sülgüniň çagalary ýaly orta ýazylan saçagyň gapdalynda goýlan çyranyň daşyna üýşerdik. Öçügsije yşyk berýän onluk çyranyň ýagtylygy bizi känbir kanagatlandyryp baranokdy. Onsoň ene-atalarymyz bazara gidenlerinde ýene-de onluk çyra ýa-da panus çyra alyp gelerdiler. Şol çyralaryň ikisini, hatda üçüsini ýaksagam, elektrik çyrasynyň ornuny tutup bilmeýärdi, üstesine-de, ýanýan nebitiň tüssesiniň ysy çykar durardy. Göwnümize bolmasa, şonda öýümizem daralan ýaly görnerdi. Käte çyraň ýagtysyna otagyň diwarynda göwrämizden birnäçe esse uly kölegämizi synlap oturyşymyza uklap galardyk. Emma, muňa garamazdan, özümizden uly uýalarymyzyň şol çyralaryň ýagtysyna keşde gaýap, haly dokandyklarynyň, mekdep okuwçysy bolan jigilerimiziň kitap okap, düzme ýazandyklarynyň şaýady bolupdyk. Şeýle günler gysga-da bolsa, bizi basym ýadadýardy. Haçan-da, obamyza elektrik ussalarynyň gelip, elektrik simlerine zeper ýetirilen sütünleri, olara togy bölüp goýberiji elektrik transformatorlary bejerip, öýümizde ýene-de elektrik çyralary ýalkym saçanda, özümizi täzeden dünýä inen ýaly duýardyk. Begenjimizden ernimiz ýerine gelmezdi. Öýümizem, göwnümizem, umuman, bütin dünýämiz giňän ýaly bolardy. Şeýle ýagdaýlarda ýaşulularyň: «Sadagasy boldugym, elektrik togunyň ýagtylygynyň eşretini görmegiň özem jana lezzet» diýýän sözlerini häli-şindi eşiderdik. Şol wagtlar bu jümlelere doly akyl ýetirmesek-de, soň-soňlar elektrik energiýasynyň adamzat durmuşynyň aýrylmaz bölegidigine, asla şonsuz durmuşyň kyndygyna göz ýetirdik. Bu, hakykatdan hem, şeýle. Biziň gündelik durmuşymyzda ulanýan elektrik energiýasyna häli-şindi täzelikleri diňläp, tomaşa edýän radiodyr telewizorlarymyzam, kir ýuwujy, öý süpüriji, otaglarymyzy sowadyjy, saçymyzy guradyjy enjamlarymyzam, tikin tikýän maşynlarymyzam, eşikleri ütükleýän ütügimizem, iş otagymyzdaky kompýuterdir hemişe diýen ýaly ýanymyzda göterýän el telefonlarymyzam, önümçilik kärhanalaryndaky enjamlardan başlap, zawoddyr fabriklerimiziň önümçiligi, mahlasy, her ädimimiz elektrik energiýasyna bagly. Şonuň üçin elektrik energiýasynyň häzirki zaman adamzat jemgyýetiniň ösüşiniň gözbaşynda duran hereketlendiriji güýçdigi ikuçsuzdyr. 

Häzirki wagtda dünýäde elektrik energiýasyny almagyň birnäçe alternatiw usullary peýdalanylýar. Olaryň arasynda ýelden, Günden, suwdan, ösümlik dünýäsinden, tebigy gazdan we beýlekilerden elektrik energiýasyny almak arkaly durmuşymyzyň many-mazmuny baýlaşdyrylýar, ösüş gazanylýar.  

Biziň ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen, elektrik energiýasynyň kuwwatlylygyny artdyrmakda, ýurdumyzy doly elektrofikasiýalaşdyrmakda, önümçilik kärhanalaryny awtomatlaşdyrmakda ägirt uly işleriň durmuşa geçirilmegi halkymyzyň elektrik energiýasyna bolan islegini doly kanagatlandyrýar, zawoddyr fabriklerde döwrebap şertlerde höwesli işlemäge ruhlandyrýar. Şu ýerde ilaty elektrik energiýasy bilen üznüksiz üpjün edýän elektrik enjamlaryny abatlamagyň, bejermegiň, gaýtadan dikeltmegiň bu ulgamda alnyp barylýan işleriň bökdençsiz ýola goýulmagyna şert döredýändigini bellemek zerurdyr. Bu babatdaky meseleleriň doly çözülmegi göz öňünde tutulyp, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylda gol çeken degişli Kararyna laýyklykda, Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň düýbi tutulypdy. Üç gektar meýdanda ýerleşýän bu desganyň gurluşygyny Türkiýäniň «Çalik Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş» kompaniýasy amala aşyrdy. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda bolsa, bu desganyň gurluşygy tamamlanyp, 20-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda onuň açylyş dabarasy geçirildi. Dünýäniň öňdebaryjy enjamlary bilen üpjün edilen bu täze desganyň ulanylmaga berilmegi milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde hem-de senagatlaşdyrmakda, onuň ähli pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny, şol sanda energetika pudagyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmakda, innowasiýa tehnologiýalaryny işjeň ornaşdyrmakda möhüm ähmiýete eýe boldy. Bu Merkeziň şu ugur boýunça sebitde ýeke-täk desgadygy, onda iň öňdebaryjy tehnologiýalar esasynda «General Electric» kompaniýasynyň gazturbinalarynyň abatlanyljakdygy, şeýle hem bu ýerdäki koordinataly ölçeg we 3 ugurly mehaniki taýdan işläp bejerýän stanoklaryň sanly tehnologiýalaryň binýadynda işlediljekdigi, netijede, hyzmatlaryň ýokary hilli ýerine ýetiriljekdigi ildeşlerimiziň buýsançly başlaryny göge ýetirdi. Ylaýta-da bu desganyň iň döwrebap taslamadygy hem-de inženerçilik toplumydygy baradaky «The London Energy Club» kompaniýasynyň güwänamasynyň, şeýle hem Germaniýanyň «Duisburg-Essen» uniwersiteti tarapyndan (GFR) Aşgabatda açylan bu täze Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezine ekologiýa taýdan arassa we daşky gurşawa zyýan ýetirmeýän desgadygy baradaky güwänamanyň gowşurylmagy ýurdumyzda tebigat bilen jemgyýetiň sazlaşykly ösüşiniň üpjün edilýändiginiň tassyknamasyna öwrüldi.  

Merkezde netijeli zähmet çekmek üçin ähli şertleriň döredilendigi, ýöriteleşdirilen enjamlaryň 55-siniň gurnalandygy, mundan başga-da toplumyň ugurdaş bölümleri, barlaghanany, edara binasyny, mejlisler jaýyny, arhiwi, ammary, tehniki, kömekçi jaýlary we beýleki zerur düzümleri öz içine alýandygy, şeýle hem bu ýerde işgärler üçin lukmançylyk otagynyň, aşhananyň hem-de naharhananyň göz öňünde tutulandygy ildeşlerimiziň döwrümize bolan buýsanjyny, nurana ertirlere bolan ynamyny artdyrýar. 

Hawa, biziň öýlerimiziň ýagtylygy – durmuşymyzyň, ömrümiziň ýagtylygy, bir-birege bolan hormatymyzyň ýakymlylygy. Ildeşlerimiziň her biriniň döwrebap şertlerde işlemekleri, abadan durmuşda rahat ýaşamaklary üçin il-ýurt bähbitli şeýle beýik işleri durmuşa geçirýän hormatly Prezidentimize alkyşlarymyz çäksizdir.  

Goý, Arkadagly Serdarymyzyň halkymyzyň bagtyýarlygyny üpjün etmek, berkarar ýurdumyzyň şan-şöhratyny dünýä ýaýmak ugrunda alyp barýan döwletli tutumlary hemişe rowaçlyga beslensin! 

Aýnabat ATAÝEWA,

«Bereketli toprak».

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklaryna sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen bagly meseleler döwlet syýasatymyzyň möhüm ugruna öwrüldi. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek üçin onuň hukuk binýadyny kämilleşdirmek möhüm mesele bolup durýar. 

Ýadyňyzda bolsa, wajyp maksatdan ugur alnyp, «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Ol milli ykdysadyýetimiziň pudaklary bilen bir hatarda, döwlet we ýerli häkimiýeti dolandyryş ulgamynda hem sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagyna, ösdürilmegine ygtybarly kadalaşdyryş-hukuk binýady boldy. Degişli hukuk namasyna laýyklykda, iňňän möhüm ähmiýetli, jogapkärçilikli wezipeleriň birnäçesi durmuşa geçirildi. Olaryň hatarynda ähli ministrliklerde, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimliklerinde, eýeçiligiň görnüşine garamazdan, ähli edara-kärhanalarda elektron resminama dolanyşygy ulgamynyň we internet web-saýtlaryň döredilendigini hem-de yzygiderli kämilleşdirilýändigini aýratyn nygtamalydyrys. Şeýlelikde, döwlet we ýerli häkimiýeti dolandyryş ulgamynda sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagynyň dolandyryşyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, hyzmatlaryň hilini gowulandyrmaga ýardam etmek bilen, özüniň has amatlylygyny we netijeliligini gysga wagtyň dowamynda aýdyň görkezjekdigi hemmämize mälimdir. 

Ýeri gelende bellesek, «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» hem-de «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda döwlet häkimiýet edaralary, beýleki ýuridik we fiziki şahslar, şol sanda kiçi we orta telekeçiler tarapyndan hyzmatlaryň sanly görnüşde amala aşyrylmagynyň esasy kadalary anyk beýan edilýär. Sanly hyzmatlar wagtyň we harajatlaryň tygşytlanylmagy bilen bir hatarda, girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykarmaga hem amatly şertleri döredýär. 

Bir hakykat bar: ykdysadyýet hem, tehnika hem, dolandyryş hem, umumy durmuş hem bilimi, ylmy gitdigiçe köp talap edýär. Sanly maglumat ulgamlarynyň geriminiň giňeýän döwründe ýurdumyzda sanly ykdysadyýet bilen bagly kadalaşdyryjy-hukuk namalaryny işläp taýýarlamagyň, dowamly kämilleşdirmegiň näderejede zerurlygy öz-özünden düşnüklidir. 

Umuman, sanly ykdysadyýete geçmegimiz ýurdumyzyň dünýäde ösýän döwletleriň hatarynda öz mynasyp ornuny tapmagyny, halkymyzyň durmuş derejesiniň hasam ýokarlanmagyny, uzak geljegimizi nazarlaýan howpsuz, ygtybarly ösüşimizi üpjün eder. Hut şonuň üçin-de, bu düýpli özgertmeler bilen baglanyşykly, tutuş dünýäde bolşy ýaly, ýurdumyzda-da täze pudaklar, bazarlar, dolandyryş nusgalary peýda bolýar. 

Muhammetguly HALLYÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet migrasiýa gullugynyň Mary welaýaty boýunça müdirliginiň Ýolöten etrap bölüminiň müdiri, maýor.

Aşgabat, 25-nji iýul (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradowyň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onuň dowamynda ýurdumyzyň ekerançylyk meýdanlarynda alnyp barylýan möwsümleýin işleriň barşy, Oba milli maksatnamasynda bellenilen wezipeleri durmuşa geçirmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Döwlet Baştutanymyz, ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi Ý.Gurbanowa söz berdi. Ol şu günler welaýatda alnyp barylýan işleriň ýagdaýy, bugdaýdan boşan meýdanlary ekişe taýýarlamak boýunça ýaýbaňlandyrylan işler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, ekin meýdanlarynyň suw bilen üpjün edilmegine aýratyn ähmiýet berler. 

Şu günler welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk dowam etdirilýär. Şunuň bilen birlikde, ekerançylyk meýdanlarynda ösdürilip ýetişdirilen ýeralma, gök, bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk alnyp barylýar. Munuň özi döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, ýurdumyzyň bazarlarynda önüm bolçulygynyň üpjün edilmeginde uly ähmiýete eýedir. 

Şeýle-de häkim Oba milli maksatnamasyndan gelip çykýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek, şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň depginlerini ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan toplumlaýyn işler barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýygnalyp alnan gallany degişli derejede saklamak, gaýtadan işlemek bilen baglanyşykly meseleleriň möhümdigine ünsi çekdi. Şol bir wagtyň özünde gowaça ideg etmegiň agrotehniki kadalara laýyklykda ýola goýulmagy häzirki döwrüň möhüm talaby bolup durýar. 

Döwlet Baştutanymyz bugdaýdan boşan meýdanlary ekiş möwsümine talabalaýyk derejede taýýarlamak, welaýatyň çäklerinde ýer we suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, suw howdanlaryny, akabalary arassa saklamak, ýetişdirilen gök, bakja, beýleki ekinleriň hasylyny öz wagtynda ýygnamak hem-de olary terligine bazarlara ugratmak meselelerine jogapkärçilikli çemeleşilmelidigini belledi we bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. Mundan başga-da, suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjün edilmegi möhüm talap bolup durýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow şu ýyl welaýatda ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda, şol sanda Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezinde gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny mundan beýläk-de berk gözegçilikde saklamagyň zerurdygyna ünsi çekip, häkime birnäçe görkezmeleri berdi. 

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew sebitiň ekin meýdanlarynda geçirilýän möwsümleýin işler, galla oragynyň netijeleri, ýygnalan hasylyň saklanylyşy we gaýtadan işlenilişi barada hasabat berdi. Welaýatyň gowaça ekilen meýdanlarynda alnyp barylýan ideg işleriniň derejesi, ýetişdirilen ýeralma, gök we bakja önümlerini öz wagtynda ýygnap almak boýunça alnyp barylýan işler baradaky maglumatlar hasabatyň özenini düzdi. 

Şu günler bugdaýdan boşan ýerleri ekişe taýýarlamak, topragy gurplandyrmak meselelerine aýratyn üns berilýär. Mundan başga-da, häkim döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, gant şugundyrynyň ekilen meýdanlarynda ideg işlerini talabalaýyk ýola goýmak boýunça zerur tagallalaryň edilýändigi barada aýtdy. Şol bir wagtyň özünde sebitde ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine möhüm ähmiýet berilýär. 

Häkim şu günler welaýatyň çäklerinde alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýagdaýy, şu ýyl ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän dürli maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň depginleri, binalary öz wagtynda we ýokary hil derejesinde ulanmaga bermek boýunça edilýän hemmetaraplaýyn tagallalar barada hem hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynda alnyp barylýan ähli möwsümleýin işleriň, şol sanda gowaça, gant şugundyryna edilýän ideg işleriniň häzirki zaman talaplaryna we agrotehniki kadalara doly laýyk gelmelidigine ünsi çekdi.  

Döwlet Baştutanymyz pagtanyň, şol sanda beýleki ekinleriň, aýratyn-da, şugundyryň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek maksady bilen, öňde goýlan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmegiň häzirki döwrüň möhüm talabydygyny belläp, bu işleriň ýokary guramaçylyk derejesinde ýola goýulmagyna jogapkärçilikli, toplumlaýyn esasda çemeleşilmelidigini aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Şunuň bilen birlikde, orakdan boşan meýdanlarda sürüm we beýleki taýýarlyk işleriniň agrotehniki talaplara laýyk ýerine ýetirilmegine, şol sanda ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine möhüm ähmiýet berilmelidir. 

Döwlet Baştutanymyz häzirki dynç alyş möwsüminiň dowam edýän günlerinde Hazaryň kenarynda, aýratyn-da, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alyş düzümine degişli işleriň, şol sanda hyzmatlar ulgamynyň döwrebap derejede ýola goýulmagynyň möhüm talap bolup durýandygyny belledi we häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow welaýatyň çäklerinde gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalarda dowam edýän gurluşyk işlerini berk gözegçilikde saklamagyň möhümdigini aýdyp, olaryň bellenen möhletinde, ýokary hil derejesinde ulanmaga berilmegini üpjün etmegi tabşyrdy. 

Soňra Daşoguz welaýatynyň häkimi N.Nazarmyradow sebitde möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy, gallany elewatorlara we ammarlara daşamak hem-de ýerleşdirmek, şol bir wagtyň özünde orakdan boşan meýdanlarda sürüm we tekizlemek işleriniň geçirilişi, gowaça meýdanlarynda ýaýbaňlandyrylan toplumlaýyn ideg işleri barada hasabat berdi. 

Welaýatda ýetişdirilen ýeralmany, gök, bakja, beýleki oba hojalyk önümlerini ýitgisiz ýygnap almak işleriniň netijeleri, şaly ekilen meýdanlarda alnyp barylýan ideg işleri barada hem hasabat berildi. Şunda ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligi hemişe gözegçilikde saklanylýar. Şeýle-de welaýatda dürli maksatly desgalaryň gurluşygynyň barşy barada habar berildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, welaýatda kabul edilen gallany elewatorlara daşamak hem-de ýerleşdirmek meselelerine möhüm ähmiýet berilmelidigini belledi. Orakdan boşan meýdanlarda alnyp barylýan sürüm we tekizlemek işleriniň agrotehniki talaplara laýyk gelmegi wajypdyr. Döwlet Baştutanymyz gowaça meýdanlarynda ideg işleri bilen bir hatarda, zyýankeşlere we kesellere garşy çäreleriň öz wagtynda geçirilmelidigini, ýetişdirilen ýeralmany, gök, bakja, beýleki ekinleri ýitgisiz ýygnamak, şol bir wagtyň özünde ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçilik meselelerini gözegçilikde saklamak babatda häkime birnäçe görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz welaýatda gurluşygy alnyp barylýan medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalaryň gurluşyk işleriniň depginlerini ýokarlandyrmak, olary bellenen möhletlerde ulanmaga bermek meseleleriniň yzygiderli gözegçilikde saklanylmalydygyny aýtdy hem-de bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýewiň hasabaty bilen dowam etdi. Häkim sebitde alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy, hususan-da, ýetişdirilen bugdaý hasylyny saklamak we gaýtadan işlemek, orakdan boşan meýdanlarda alnyp barylýan taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Häkim şu günler sebitiň ekerançylyk meýdanlarynda ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň ýetişdirilen hasylyny öz wagtynda, ýitgisiz ýygnap almak hem-de bazarlarda önüm bolçulygyny üpjün etmäge mynasyp goşant goşmak ugrunda amala aşyrylýan toplumlaýyn işler, şaly ekilen meýdanlarda ýaýbaňlandyrylan ideg işleri barada hasabat berdi. Şunda ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine zerur üns berilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryna laýyklykda, welaýatda bellenilen möhletlerde ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalaryň gurluşyk işleriniň ýokary hilini üpjün etmek boýunça degişli işler geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, kabul edilen gallany elewatorlara we ammarlara daşamak hem-de ýerleşdirmek işleriniň talabalaýyk guralmalydygyna ünsi çekdi. Şol bir wagtyň özünde orakdan boşan meýdanlarda sürüm we tekizlemek işleri agrotehniki talaplara laýyk derejede ýola goýulmalydyr. Welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine zerur üns berilmelidir. 

Döwlet Baştutanymyz gowaça we şaly ekilen meýdanlarda alnyp barylýan ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyk derejede ýola goýulmagynyň möhüm talap bolup durýandygyny belläp, bu babatda häkime birnäçe anyk görkezmeleri berdi. 

Welaýatda daýhan yhlasy bilen ösdürilip ýetişdirilen ýeralmanyň, gök we bakja ekinleriniň hasylyny öz wagtynda hem-de ýitgisiz ýygnap almak, olary sarp edijilere ýetirmek meselelerine zerur üns berilmelidir diýip, hormatly Prezidentimiz belledi. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow welaýatda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalaryň, aýratyn-da, ýaşaýyş jaý toplumlarynyň gurluşyk işlerinde ýokary hil derejesiniň üpjün edilmelidigini belledi hem-de bu babatda häkime birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Mary welaýatynyň häkimi D.Annaberdiýew sebitde alnyp barylýan işleriň ýagdaýy, bugdaý oragynyň netijeleri, ýygnalan gallany saklamak, ýerleşdirmek, orakdan boşan meýdanlarda sürüm we tekizlemek işlerini talabalaýyk geçirmek, bugdaýy daşamak we gaýtadan işlemek boýunça ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi. 

Welaýatyň gowaça we gant şugundyry ekilen meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyk guralýar. Şunuň bilen bir wagtda, ýetişdirilen ýeralmany, gök-bakja we beýleki oba hojalyk önümlerini ýygnap almak işleri talabalaýyk berjaý edilýär. Sebitiň ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine möhüm üns berilýär. 

Häkim hasabatyň dowamynda şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň ýagdaýy, olaryň depginlerini ýokarlandyrmak boýunça zerur tagallalaryň edilýändigi barada giňişleýin maglumat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, kabul edilen bugdaý hasylyny degişli derejede saklamak hem-de ony gaýtadan işlemek meseleleriniň wajypdygyna ünsi çekdi. Şol bir wagtyň özünde orakdan boşan meýdanlarda alnyp barylýan sürüm we tekizleýiş işleri agrotehniki talaplara laýyk ýola goýulmalydyr. 

Döwlet Baştutanymyz welaýatyň gowaça we gant şugundyry ekilen meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda ýola goýulmagynyň möhüm talapdygyna ünsi çekdi. Şol bir wagtyň özünde sebitiň ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligine örän jogapkärçilikli çemeleşilmelidigine üns çekilip, bu ugurda häkime birnäçe tabşyryklar berildi. Hormatly Prezidentimiz häzirki wagtda ýeralma, gök-bakja we beýleki önümleriň bolçulygyny üpjün etmegiň aýratyn talapdygyny belledi.  

Döwlet Baştutanymyz şu ýyl welaýatda ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş we önümçilik maksatly desgalarda gurluşyk işleriniň alnyp barlyşyny berk gözegçilikde saklamak barada häkime degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra wise-premýer A.Ýazmyradow ýurdumyzda oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy, aýratyn-da, ýetişdirilen bugdaý hasylyny saklamak, orakdan boşan meýdanlarda sürüm we tekizlemek işlerini geçirmek ugrunda ýaýbaňlandyrylan toplumlaýyn işler barada hasabat berdi. 

Ýurdumyzyň gowaça meýdanlarynda ideg işleri agrotehniki kadalara laýyklykda geçirilýär, ösüş suwy tutulýar. Şunda gowaça ekilen meýdanlarda kesellere we zyýankeşlere garşy göreş çäreleri degişli derejede ýola goýulýar. Şol bir wagtyň özünde pagta ýygymyna taýýarlygyň çäklerinde pagta arassalaýjy kärhanalary we pagta kabul ediş harmanhanalaryny möwsüme taýýarlamak boýunça zerur işler alnyp barylýar.  

Şeýle-de wise-premýer döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryna laýyklykda, ýurdumyzyň ekerançylyk meýdanlarynyň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, suw serişdelerini rejeli peýdalanmak we suw üpjünçiligi boýunça işleriň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, şu günler alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň, aýratyn-da, orakdan boşan meýdanlarda geçirilýän sürüm we beýleki oba hojalyk işlerinde hereket edýän kuwwatly tehnikalaryň doly güýjünde, netijeli ulanylmagynyň wajypdygyny belledi. 

Şeýle-de hormatly Prezidentimiz welaýatlarda gowaça edilýän ideg işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda ýola goýulmagynyň wajypdygyny nygtap, ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligini gowulandyrmak, suw howdanlarynyň işini talabalaýyk ýola goýmak, umuman, suw serişdelerini rejeli peýdalanmak babatda wise-premýere birnäçe görkezmeler berdi. 

Döwlet Baştutanymyz häzirki wagtda ýerleri geljek ýylyň hasyly üçin taýýarlamak, kärendeçi daýhanlary ýokary hilli tohumlar, dökün bilen üpjün etmek meseleleriniň wajypdygyna ünsi çekip, bu işleriň milli daýhançylyk däpleri we häzirki zamanyň ösen tejribesi esasynda alnyp barylmalydygyny belledi. Şunda önümçilige oba hojalyk ylmynyň öňdebaryjy gazananlarynyň ornaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilmelidir. 

Hormatly Prezidentimiz öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň ilkinji nobatdaky talapdygyny aýdyp, olaryň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek, oba ilatynyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da gowulandyrmak boýunça alnyp barylýan işlerde möhüm orun eýeleýändigini nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny tamamlap, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny we halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň, berkarar Watanymyzyň rowaçlygynyň bähbidine alyp barýan işlerinde üstünlikleri arzuw etdi.