Новости
Kämil jemgyýetiň binýady

Düýn Jemgyýetçilik guramalarynyň merkezinde hormatly Prezidentimiziň Karary esasynda tassyklanan «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasyny» tanyşdyrmak maksady bilen geçirilen maslahatyň gün tertibine bu möhüm resminamadan gelip çykýan wezipeleri amala aşyrmak bilen bagly meseleler girizildi. Ýurdumyzda hereket edýän halkara guramalaryň ýolbaşçylarynyň, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputatlarynyň hem-de Halk Maslahatynyň agzalarynyň, Adalatçynyň we jemgyýetçilik guramalarynyň ýolbaşçylarynyň çykyşlarynda adam hukuklaryny üpjün etmek çygrynda degişli halkara düzümler bilen bilelikde ýerine ýetirilmeli çärelere aýratyn ähmiýet berildi.

Biz maslahatda edilen çykyşlaryň käbiriniň mazmunyny okyjylarymyza ýetirmegi makul bildik.

Kristina WEÝGAND,
BMG-niň Türkmenistandaky wagtlaýyn utgaşdyryjysy, BMG-niň Çagalar gaznasynyň Türkmenistandaky wekili:

— Birleşen Milletler Guramasy bilen Türkmenistanyň Hökümeti uzak wagtdan bäri adam hukuklary ulgamynda ýakyndan hyzmatdaşlyk edýär we ol geçen ýyllaryň dowamynda anyk ugurlar bilen baýlaşdyryldy. Adam hukuklary boýunça BMG-niň edaralary bilen gepleşikleri taýýarlamagy goldamak, ýurtda adam hukuklary babatda merkezleriň 5-sini döretmek arkaly bu ugurda ilatyň habarlylygyny ýokarlandyrmak, şeýle-de ozal hereket edýän milli kanunçylyga gaýtadan seretmek we täzelerini işläp taýýarlamaga gatnaşmak, adam hukuklary boýunça hukuk goraýjy düzümleriň maslahatlary esasynda işlenip düzülen milli meýilnamalary amala aşyrmak şolaryň esasylarydyr.

Biz Birleşen Milletler Guramasynyň 2015-nji ýyldan bäri ýurtda amala aşyrylan Hereketleriň milli meýilnamalarynyň 5-siniň, hususan-da, 2016 — 2020-nji ýyllarda adam hukuklary, 2015 — 2020-nji ýyllarda gender deňligi, 2018 — 2021-nji ýyllarda çagalaryň hukuklaryny amala aşyrmak, 2019 — 2024-nji ýyllarda raýatsyzlygy azaltmak, 2019 — 2021-nji ýyllarda adam söwdasyna garşy degişli meýilnamalaryň işlenip taýýarlanylmagy babatda-da goşant goşandygy üçin örän buýsanýarys. 2021 — 2025-nji ýyllara niýetlenen täze meýilnamalaryň hem guramanyň degişli düzümleriniň maslahatlary esasynda kabul edilendigini aýratyn bellemek gerek. Biz adam hukuklary ulgamynda şu we beýleki halkara borçnamalara ygrarlydygy üçin ýurduň Hökümetine hoşallyk bildirýäris.

Täze kabul edilen resminama ozalky meýilnamanyň logiki dowamy bolup, ol adam hukuklarynyň esasy daýanç sütünleriniň — raýat, syýasy, durmuş-ykdysady we medeni hukuklaryň çäginde işlenip düzülendir. Meýilnamada ilatyň aýratyn kömege mätäç gatlagynyň hukuklaryny höweslendirmäge, ýagny olaryň bilim we iş bilen üpjünçiligini elýeterli etmäge uly üns berlendigini kanagatlanma bilen bellemek gerek. Munuň özi hiç kimi yzda galdyrmazlygy maksat edinýän «Gün tertibi — 2030-yň» esasy ýörelgesine gabat gelýär.

BMG-niň Türkmenistanda iş alyp barýan edaralarynyň guramanyň adam hukuklary boýunça düzümleri bilen özara gatnaşyklary ösdürmek, Adalatçynyň diwanyna goldaw bermek, hukuk özgertmelerini amala aşyrmak, halkara şertnamalara goşulmak, degişli ugurda işleýän halkara düzümler bilen hyzmatdaşlygy giňeltmek, adam hukuklary ulgamynda bilimlilik, maglumat goruny toplamak, meýilnama seljerme we baha bermek ýaly anyk ugurlarda ýurduň Hökümetine ýakyndan ýardam etmäge taýýardygyny nygtamak isleýärin.

Ýagmyr NURYÝEW,
Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň direktory, hukuk ylymlarynyň doktory:

— «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynyň» şu ýylyň 16-njy aprelinde hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanmagy adam hukuklary çygryndaky kanunçylyk kadalarynyň durmuşa geçirilmegini üpjün etmäge gönükdirilendir. Munuň özi bu ugurdaky işleri ulgamlaýyn esasda alyp barmak üçin ýolgörkezijidir. Täze meýilnama geljek bäş ýylda ýurdumyzyň goşulan halkara resminamalaryndan gelip çykýan borçnamalary ýerine ýetirmäge gönükdirilen çäreleri özünde jemleýän milli gural bolup hyzmat edýär. Ol «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2016 — 2020-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynyň» logiki we ulgamlaýyn dowamydyr.

Täze meýilnamanyň mazmuny bilen tanşanyňda, döwlet syýasatynyň çäklerinde adam hukuklaryny goramaga, höweslendirmäge hem-de üpjün etmäge niýetlenen çäreleriň toplumynydyr usullaryny görmek bolýar. Onda bellenen wezipeler Türkmenistanyň häkimiýet, ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň Birleşen Milletler Guramasynyň Adam hukuklary boýunça Ýokary komissarynyň müdirligi, BMG-niň Ösüş maksatnamasy we beýleki halkara düzümler bilen bilelikde adam hukuklarynyň amala aşyrylmagy babatda hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de işjeňleşdirmäge gönükdirilendir. Meýilnamanyň birinji baby maksatdyr wezipeleriň 16-syny öz içine alýar. Ikinji bapda ony durmuşa geçirmegiň esasy ugurlary kesgitlenip, olar şahsy we syýasy, ykdysady, durmuş hem-de medeni hukuklary goramakdan ybaratdyr. Täze meýilnamanyň hukuk esaslary bolsa üçünji bapda beýan edilýär. Onda bellenilişi ýaly, «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasynyň» hukuk binýady konstitusion ýörelgelerden gözbaş alýar. Türkmenistan tarapyndan tassyklanan adam hukuklary ulgamyndaky halkara konwensiýalar, BMG-niň adam hukuklary boýunça komitetleriniň jemleýji beýanlary hem onuň esasy düzüm bölekleridir.

Meýilnamada göz öňünde tutulan çäreleriň anyklygy, netijeliligi we beýleki döwlet maksatnamalary bilen sazlaşykly utgaşýandygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Onda ýurdumyzyň hukuk ulgamynda, täze meýilnamada adam hukuklarynyň berjaý edilmegine, bu ugurda milli kanunçylygyň kämilleşdirilmegine, adam hukuklaryny goramagyň görnüşleridir usullary babatda raýatlaryň hukuk sowatlylygynyň hem-de halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine gönükdirilen döwrebap çäreler toplumy öz beýanyny tapýar. Şoňa görä-de, olary üstünlikli durmuşa geçirmek üçin döwlet häkimiýet we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, guramaçylyk-hukuk, eýeçilik görnüşine garamazdan, ähli kärhanalardyr guramalaryň, şol sanda köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň bilelikdäki tagallalary uly ähmiýete eýedir.

Ýazdursun GURBANNAZAROWA,
Türkmenistanda Adam hukuklary boýunça ygtyýarly wekil — Adalatçy:

— Adam hukuklary boýunça Hereketleriň täze milli meýilnamasynyň goşundysynda dört ugur, ýagny raýat we syýasy hukuklar; durmuş, ykdysady we medeni hukuklar; halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek; adam hukuklary babatda habarlylygy ýokarlandyrmak boýunça işiň hem-de netijeliligiň anyk görkezijileri öz beýanyny tapýar. Raýatlyk we syýasy hukuklar babatdaky görkezijide Türkmenistanyň Adalatçysynyň diwanynyň mümkinçiliklerini pugtalandyrmaga gönükdirilen wezipeler göz öňünde tutulýar.

Meýilnama laýyklykda, 2025-nji ýyla çenli Adalatçynyň diwanynyň Pariž ýörelgelerine laýyklykda, milli hukuk goraýjy edara hökmünde akkreditasiýa edilmegine ýardam bermek, gurluşyny pugtalandyrmak, sebitleýin gurluşlaryny döretmek, Adalatçynyň şikaýatlara seretmek we azatlykdan mahrum ediş ýerlerine gözegçilik etmek boýunça ygtyýarlyklaryny berkitmek, çagalardyr aýallaryň, maýyplygy bolan adamlaryň we milli azlyklaryň ähli toparlarynyň wekilleriniň hukuklary ulgamynda Adalatçynyň alyp barýan işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak hem-de ygtyýarlygyny giňeltmek boýunça zerur çäreleri durmuşa geçirmek meýilleşdirilýär. Ilatyň adam hukuklary ulgamynda habarlylygyny ýokarlandyrmak barada aýdylanda, «Adalatçy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, Adalatçynyň işiniň esasy ugurlarynyň biri-de adamyňdyr raýatyň hukuklary we azatlyklary, olary goramagyň görnüşleri hem-de usullary babatda raýatlaryň hukuk taýdan sowatlylygyny artdyrmaga ýardam etmek bolup durýar.

Häzirki wagtda Adalatçynyň diwanynyň işgärleri BMG-niň Türkmenistandaky agentlikleriniň, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň wekilleri bilen bilelikde adam hukuklaryna, gender deňligine, adam hukuklarydyr azatlyklary babatda şertnamalaryna bagyşlanan çäreleri yzygiderli durmuşa geçirýärler. Şeýle-de ähli ulanyjylara onuň işiniň aýanlyk, elýeterlilik ýörelgelerine esaslanýandygyny açyp görkezmek maksady bilen, Adalatçynyň web-saýtynyň döredilendigini aýtmak isleýärin.

Ýazga geçiren Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/29168

20.05.2021
В Туркменистане отмечен День Конституции и Государственного флага

Президент Гурбангулы Бердымухамедов принял участие в праздничных церемониях

Ашхабад, 18 мая (TDH). Сегодня в туркменской столице при участии Президента Гурбангулы Бердымухамедова сос­тоялась церемония возложения цветов к Монументу Конституции и к Главному флагу страны.

В нынешнем году, проходящем под девизом «Туркменистан – Родина мира и доверия» и ознаменованном 30-й годовщиной священной независимости Отчизны и 140-летием Ашхабада, общенациональные празднества отличаются особым размахом. Под мудрым и дальновидным руководством лидера нации туркменский народ претворяет в жизнь судьбоносные инициативы, новаторски подходя к решению важнейших вопросов современности.

И сегодня суверенный нейтральный Туркменистан широко и торжественно отмечает одну из знаковых дат – День Конституции и Государственного флага, воплощающий нерушимую сплочённость туркменистанцев, их неизменную приверженность высоким идеалам мира, гуманизма и созидания.

С раннего утра у величественного Монумента Конституции, возвышающегося на живописном фоне гор древнего Копетдага, начались мероприятия, отражающие суть великих преобразований, осуществ­ляемых на родной земле.

У наших соотечественников к этому празднику особое отношение. Он воспитывает молодёжь в духе высокого патриотизма и сплачивает народ, вдохновляя и приумножая его созидательную энергию.

Прибывший к Монументу Конституции лидер нации проходит на специально отведённое место.

Торжественно звучит Государственный гимн Туркменистана.

Президент Гурбангулы Бердымухамедов возлагает венок к подножию Монумента Конституции, которая не только закрепила, но и определила основные направления прогрессивного развития туркменского общества. Являясь незыблемым правовым фундаментом нашего государства, Конституция воплощает многовековые мечты народа о единстве, демократии, патриотизме и справедливости.

Вобрав лучший отечественный и мировой опыт государственного устройства, традиционные нацио­нальные и общечеловеческие ценности, Основной Закон, сохраняя свои положения, вместе с тем является гибким правовым инструментом, систематически совершенствуемым с учётом требований времени и общепринятых норм международного права.

В соответствии с Конституцией и Избирательным кодексом Туркменистана, а также с Решением Халк Маслахаты 28 марта прошли первые выборы членов Халк Маслахаты Милли Генгеша. Это важное общественно-политическое мероприятие стало знаменательной вехой в деле упрочения демократических, правовых и светских основ Туркменского государства, принципов народовластия, успешно претворяемых в жизнь под руководством лидера нации.

Как подчеркнул Президент Гурбангулы Бердымухамедов в Обращении к народу по случаю отмечаемого праздника, реализуемые в стране конс­титуционные реформы призваны обеспечить дальнейшее процветание суверенной Отчизны и благополучие туркменистанцев. С созданием двухпалатной системы Милли Генгеша начался новый этап в жизни нашего независимого нейтрального государства.

Венки и букеты цветов вслед за главой Туркменистана возлагают члены Правительства, руководители Меджлиса и Халк Маслахаты Милли Генгеша, военных и правоохранительных органов, министерств и ведомств, почётные старейшины, представители общественных организаций, а также все участники торжества.

Столь высокое почитание этого праздника приумножает чувство гордости турк­менистанцев за суверенное Отечество, за счастье свободно жить и трудиться на мирной земле, о чём издревле мечтали наши предки.

По завершении церемонии возложения цветов к Монументу Конституции торжества переместились на площадь, где сооружён один из самых высоких в мире – 133-метровый флагшток, на котором величественно развевается Государственный флаг Туркменистана.

Установленный в одном из красивейших уголков Ашхабада, на живописном фоне Копетдага, зелёный Стяг виден практически из любой части города. Развернувшись в мирном небе, он гордо реет в вышине, олицетворяя священную независимость Отчизны, неразрывную связь времён и поколений, богатейшую историю и культуру, муд­рую жизненную философию туркмен, их славное прошлое, прекрасное настоящее и устремлённость в светлое будущее.

Автомобиль главы государства прибывает на площадь перед флагштоком.

Торжественно звучит Государственный гимн Туркменистана.

Президент Гурбангулы Бердымухамедов возлагает великолепный венок к подножию гигантского флагштока. Вслед за лидером нации букеты цветов возлагают участники церемонии.

Сегодня Государственный флаг Туркменистана хорошо известен во всём мире, воплощая ключевые направления внешнеполитического курса нашей страны, выстраиваемого на принципах позитивного нейтралитета, добрососедства, дружественных отношений и конструктивного сотрудничества в региональном и глобальном измерении. Эта дальновидная новаторская стратегия, инициируемая и последовательно реализуемая лидером нации, обусловила всевозрастающий авторитет Отчизны на международной арене.

В приветственном Обращении Президента Туркменистана к народу по случаю знаменательной даты подчёркивается, что принятие на 73-й сессии Генеральной Ассамблеи Организации Объе­динённых Наций Резолюции «2021 год – Международный год мира и доверия» стало признанием мировым сообществом наших усилий во имя упрочения мира и дружбы. Наша великая цель на перспективу – всестороннее укрепление в контексте глобального прогресса позиции суверенной Отчизны – демократически развитого, правового и светского государства.

* * *

В честь Дня Конституции и Государственного флага страны во всех велаятах прошли торжественные мероприятия, воодушевлённость участников которых стала выражением гордости туркменистанцев за своего лидера – Президента Гурбангулы Бердымухамедова, независимую нейтральную Отчизну, устремлённую вперёд, к прогрессу и процветанию.

Кульминацией торжеств стали праздничные концерты мастеров искусств.

Высоко звучали в этот день прекрасные песни, славящие независимую Родину, единство и сплочённость народа, красоту родной земли и созидательную энергию эпохи могущества и счастья.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/ru/articles/29033?type=feed

19.05.2021
Телефонный разговор между Президентом Туркменистана и Президентом Республики Казахстан

Ашхабад, 18 мая (TDH). Сегодня состоялся телефонный разговор между Президентом Туркменистана Гурбангулы Бердымухамедовым и Президентом Республики Казахстан Касым-Жомартом Токаевым.

Глава Туркменистана сердечно поздравил руководителя дружественной страны с днём рождения и, пользуясь этой приятной возможностью, пожелал крепкого здоровья, благополучия и дальнейших успехов на высшем государственном посту. Как было отмечено, под руководством Президента Касым-Жомарта ­Токаева сегодня Республика Казахстан уверенно следует по пути прогресса и процветания.

Высоко оценивая достигнутый нынешний уровень многопланового сотрудничества двух стран, Президент Гурбангулы Бердымухамедов особо отметил большой личный вклад главы Казахстана в развитие традиционно братских и добрососедских туркмено-казахстанских отношений.

– Мы, в свою очередь, нацелены на самое широкое взаимодействие с Казахстаном, всемерно содействуя продвижению равноправного, доверительного диалога по всем направлениям как в двустороннем, так и в многостороннем форматах, – подчерк­нул туркменский лидер.

В ходе телефонного разговора собеседники с удовлетворением констатировали, что сегодня наши страны успешно сотрудничают практически во всех областях, в том числе в политической, торгово-экономической и гуманитарной сферах, что, с одной стороны, весьма радует, а с другой, мотивирует на новые достижения.

Подтвердив взаимное стремление придать межгосударственному диалогу новую динамику и наполнение, главы Туркменистана и Республики Казахстан выразили уверенность, что благодаря совместным усилиям традиционно братские связи и стратегическое партнёрство будут и впредь динамично развиваться и неуклонно укрепляться на благо народов обеих стран.

В завершение телефонного раз­говора туркменский лидер Гурбангулы Бердымухамедов ещё раз поздравил Президента Касым-Жомарта Токаева с днём рождения и от всей души пожелал ему крепкого здоровья, счастья и новых свершений в ответственной государственной деятельности, а братскому народу Казахстана – мира, благополучия и процветания.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/ru/articles/29036?type=feed

19.05.2021
Işewüriň işi ileri

Ata Watanymyzyň gülläp ösmeginde telekeзilik ulgamynyň aýratyn orny bardyr

Günsaýyn gülleýän, bedew bady bilen ynamly öňe barýan ata Watanymyzyň milli ykdysadyýetinde, durmuşymyzyň ähli ulgamlarynda görlüp-eşidilmedik üstünlikler gazanylýar. Bu üstünlikleriň, ilkinji nobatda, adamlaryň bolelinlikde, abadançylykda, eşretli durmuşda ýaşamagyny üpjün etmäge gönükdirilmegi, munuň üçin giň möçberli tutumly maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegi bolsa, ýurdumyzyň her bir raýatyny buýsandyrýar, olary täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrýar.

Hawa, adamlaryň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli gowulandyrmak «Döwlet adam üçindir!» diýen şygary baýdak edinýän ata Watanymyzda ilkinji nobatda üns berilýän esasy ugurlaryň biridir. Il bähbidinden, halk hakyndaky aladadan gözbaş alýan bu taglymatyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde ýurdumyzyň telekeçilik ulgamyna-da uly orun degişlidir. Bu hakykaty Ahal welaýatynyň Kaka we Ak bugdaý etraplarynda, Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde, Daşoguz welaýatynyň Görogly, Lebap welaýatynyň Çärjew, Mary welaýatynyň Sakarçäge etraplarynda döwrebap ýyladyşhanalaryň gurlup, ulanylmaga berilmegi ýene bir gezek aýdyň görkezdi. 

Garaşsyzlyk ýyllarynda kemala gelen we Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe öz işlerini halkyň islegine we günsaýyn ösýän döwrümiziň ýokary talaplaryna laýyklykda düýpli özgerden telekeçilerimiziň öndürýän ýokary hilli önümleri, gurýan ajaýyp binalary, ak bazarlarymyzda haryt bolçulygyny döretmekde bitirýän işleri bu gün guwandyrýar, kalbyňda ýakymly duýgulary döredýär. Munuň özi milli Liderimiziň ykdysadyýetiň möhüm bölegi bolan hususy telekeçiligiň ösdürilmegi üçin ähli şertleri döredip bermeginiň netijesinde mümkin bolýar.

Şeýle üns-aladanyň netijesinde ýurdumyzda oba hojalyk önümleriniň, senagat harytlarynyň agramly bölegi hususyýetçiler tarapyndan öndürilýär, şonuň ýaly-da, telekeçiler tarapyndan söwda we hyzmatlar ulgamynda uly işler amala aşyrylýar. Daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan ýokary hilli önümleriň öndürilmegi bazar-dükanlarymyzda bolçulygy üpjün edýär. Bu gün zähmetsöýer telekeçilerimiziň yhlas--başarnygy bilen öz topragymyzda önýän gök önümlerden başlap, azyk harytlarynyň hemme görnüşi saçaklarymyzy bezeýär. Türkmen telekeçileriniň Oba hojalyk toplumyny ösdürmegiň 2019 — 2025-nji ýyllar üçin maksatnamasyny durmuşa geçirmäge, azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmaga, obasenagat toplumynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, dürli görnüşli azyk önümleriniň öndürilişini artdyrmaga goşýan goşantlary aýratyn bellärliklidir. Olaryň gatnaşmaklarynda gurlan we gurulýan häzirki zaman tehnologiýaly ýyladyşhanalar, maldarçylyk toplumlary, yzygiderli ösdürilýän guşçulyk pudagy bu gün özüniň ýokary netijeliligini görkezdi. Häzirki wagtda telekeçiler oba hojalygyny mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmak babatda öňde durýan wezipelerden ugur alyp, önümçilige ylmy taýdan çemeleşmegiň we öňdebaryjy tejribeleri özleşdirmegiň üstünde iş alyp barýarlar.

Senagat harytlary hem daşary ýurtlaryňkydan birjik-de kem duranok. Indi Türkmenistan elektron senagatynyň ýurdy hökmünde hem tanalýar. Ýurdumyzyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň gatnaşmaklarynda önümçiligi ýola goýlan döwrebap elektron enjamlarynyň uly islegden peýdalanmagyny guwandyryjy mysallaryň biri hökmünde görkezmek bolar. Elbetde, şeýle üstünlikli ädimler milli ykdysadyýetimizi batly depginler bilen ösdürmäge, dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanýan ýokary hilli harytlary öndürmäge we olaryň möçberlerini has-da artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýlelikde, telekeçilik ulgamynyň barha okgunly ösmegi ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady gatnaşyklaryna işjeň goşulmagynyň, işewür adamlaryň döredijilik ukybynyň giňden açylmagynyň we bu ugurda düýpli öňegidişlikleriň gazanylmagynyň esasy şertlerini özünde jemleýär. Munuň özi ykdysadyýetimizi täze derejelere çykaryp, durmuşymyzyň ähli ulgamlarynyň ösüşlere beslenmeginde we halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlanmagynda aýdyň görünýär.

Hawa, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň ykdysady ösüşlerinde telekeçileriň aýratyn orny bar. Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 25-nji fewralynda Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlary bilen geçirilen duşuşykda eden çuň manyly çykyşynda raýatlaryň telekeçilik başlangyçlaryny goldap, maýa goýum işjeňligini höweslendirmek, ähli pudaklarda hususy telekeçiligiň mümkinçiliklerini giňden ulanmak boýunça işleri dowam etdirmek, telekeçilige döwlet tarapyndan goldaw bermäge aýratyn üns bermek barada durup geçdi. Diýmek, telekeçilik ulgamynda öňegidişlikleri, uly üstünlikleri gazanmakda mümkinçilikler has-da giňelýär. Şol mümkinçilikler bolsa, ilkinji nobatda, hususy eýeçilige degişli dürli maksatly döwrebap kärhanalaryň işe girizilmegi netijesinde ýene-de täze iş orunlarynyň peýda bolmagyny üpjün eder, ilatyň ýokary hilli azyk önümlerine bolan islegleriniň kanagatlandyrylmagyny, haryt bolçulygynyň döredilmegini, hyzmatlaryň hiliniň yzygiderli gowulanmagyny täzeçe many-mazmuna beslär.

Ýurdumyzyň telekeçilik ulgamynyň ygtybarly hukuk binýadyna esaslanmagy ösüşleri üpjün edýän esasy ýagdaýdyr. Bu ugurdaky kanunçylyk namalarynyň yzygiderli seljerilmegi hem-de kämilleşdirilip durulmagy, has takygy, maýa goýum işjeňliginiň höweslendirilmegi, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürijileriň goldanylmagy ýurdumyzda azyk howpsuzlygynyň gazanylmagyny, goşmaça iş orunlarynyň döredilmegini, telekeçileri oba hojalyk önümçiligine giňden çekmegiň netijesinde ekinlerden bol hasylyň alynmagyny, umuman, telekeçiligiň, işewürligiň durmuşymyza giňden ornaşmagyny üpjün edýär. Bu bolsa bolçulygyň, eşretli durmuşyň, abadan ýaşaýşyň, bagtyýarlygyň kepilidir.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy dabaraly ýagdaýda belleniler. Bu şanly toýa ajaýyp üstünlikler bilen barmak ähli pudaklaryň işgärleriniň baş maksadydyr. Bu gün şeýle guwandyryjy üstünlikleri ýurdumyzyň telekeçileri hem gazanýarlar. Olaryň gatnaşmagynda birnäçe iri kärhanalar, medeni-durmuş ähmiýetli binalar, döwrebap ýaşaýyş jaýlary, söwda toplumlarydyr hyzmatlar ulgamynyň desgalary gurlup, ulanylmaga berildi we häzirki wagtda hem üstünlikli dowam etdirilýär. Her bir telekeçi hormatly Prezidentimiziň: «Biziň her birimiz yhlasly zähmetimiz bilen ata Watanymyz bolan Garaşsyz, Bitarap Türkmenistany mundan-da gözel, has kuwwatly döwlete öwürmelidiris!» diýen parasatly sözlerini watançylyk şygary hökmünde kabul edýärler.

Döwlet MÄMMEDOW.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/28970

19.05.2021
Aşgabat — köňülleriň aýdymy

Indi ençeme onýyllyklardan bäri bagşylaryň, şahyrlaryň belent waspynda hemişelik orun alan mermer paýtagtymyz Aşgabat her birimiziň buýsanjymyza öwrüldi.

Gahryman Arkadagymyzyň düýpli ylma esaslanýan toplumlaýyn işleri netijesinde Gündogaryň merjen şäheri bolan paýtagtymyz sözüň doly manysynda gözelligiň nusgasyna öwrüldi. Hormatly Prezidentimiz baş buýsanjymyz Aşgabadymyzyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygyna bagyşlap ýazan, paýtagtymyzyň taryhyny we şu gününi beýan edýän suratlar bilen bezelen «Ak şäherim Aşgabat» atly ajaýyp eserinde «Biz paýtagtymyz Aşgabady diňe bir iri edara ediş — syýasy, intellektual, ylmy we medeni merkez däl-de, eýsem, möhüm innowasion senagat toplumyny özünde jemleýän häzirki zaman şäher hökmünde ösdürýäris» diýip, paýtagtymyzyň Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründäki ösüşleriniň häzirki zaman ylmynyň hem-de binagärlik sungatynyň iň soňky gazananlaryndan gözbaş alýandygyny belleýär.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde, ak şäherimiz Aşgabatda gurluşyk işleri batly depginler bilen dowam etdirilýär. Şäher gaýtalanmajak binagärlik keşbi bilen çägini giňeldip, bagy-bossanlyga öwrülip, gözelleşip, ajaýyp keşbi bilen görenleri haýran galdyrýar. Aşgabat özüniň owadanlygy, köçeleriniň giňligi we arassalygy, ýaşaýjylarynyň akgöwünliligi, hoşgylawlylygy we myhmansöýerligi bilen ýurdumyza gelýän syýahatçylaryň iň bir söýgüli şäherine öwrüldi. Şeýlelikde, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň paýtagty Aşgabat parahatçylygyň, agzybirligiň, ynanyşmagyň, dost-doganlygyň rowaçlanýan, asudalygyň bütin dünýä nur çaýýan şäheri hökmünde biziň ählimiziň göwün guşumyzy ganatlandyrýar. Aziýanyň ajaýyp göwher gaşyna öwrülen paýtagtymyzda milli Liderimiziň binagärlik paýhasyndan kemal tapýan gurluşyk işleri üstünlikli amala aşyrylýar. Bularyň ählisi hem eziz Watanymyzyň paýtagtyny ösdürmek babatda hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän beýik işleriniň rowaçlanýandygynyň aýdyň beýanydyr.

Ak mermere beslenip, arassa asmandaky ak guwlary ýatladýan kaşaň binalaryň, uly-uly desgalaryň sany ýylsaýyn artýar. Milli gurluşyk senagatyna maksadalaýyk ornaşdyrylýan täze tehnologiýalar sanlyja ýylda paýtagtymyzy tanalmaz derejede düýpli özgertdi. Gözelligiň we söýginiň şäheri mermer Aşgabadymyz bolsa munuň aýdyň mysalydyr. Bu özgertmeler Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyzy dünýä derejesinde ösdürmek babatdaky tagallalarynyň aýdyň beýany bolup, eziz Diýarymyzda ata-babalarymyzyň milli ýol-ýörelgeleriniň, gadymy binagärlik sungatynyň bagtyýarlyk döwrümizde hem mynasyp dowam etdirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Hemişe aklygy päklige ýorýan, aklyga togap edýän halkymyzyň göz-guwanjy Aşgabadyň ak binalary türkmeniň ak kalbyna, päk niýetine çalymdaşdyr. Ady älem içre aýdym bolup ýaňlanýan Aşgabat şäherimiz agzybirligiň, asudalygyň we baky abadançylygyň merkezidir. Toý saçagynyň başyna jemlenýän halkymyzyň ýüreginde ata Watanymyza, ene topragymyza çuňňur söýgi bar, senaly dillerinde döwletli döwrany bagyş eden milli Liderimize alkyşlary bar.

Tylla GERMANOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/29005

19.05.2021
Parahatçylygyň we ösüşiň ýoly

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen ýurdumyzyň daşary syýasatynda halkara hyzmatdaşlygy giňeltmekde we umumadamzat ösüşlerine dahylly meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda alnyp barylýan işler dünýäde uly goldawa eýe bolýar.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 73-nji mejlisinde hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen 2021-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi ýurdumyzda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmekde öňe sürülýän netijeli başlangyçlaryň ählumumy ykrarnama eýe bolýandygyny şertlendirýär. Bu bolsa eziz Diýarymyzyň baky Bitaraplyk taglymatyna uly hormat goýulýandygyny görkezýär. Şeýle hem dünýäniň syýasy giňişliginde Garaşsyz döwletimize täze sepgitlere ynamly ýetmäge ýardam berýär.

Eziz Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy biziň gündelik durmuşymyzda öz beýanyny tapyp, eşretli durmuşymyzy bezeýär. Baky Bitaraplygymyzyň esasynda parahatçylyk söýüjilik ýörelgämiz has-da ösdürilýär, dünýä ýaýylýar. Baky Bitaraplygymyz şöhlelendirilen zeýtun pudaklary şekillendirilen Döwlet tugumyz asuda asmanymyzda, şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň binasynyň öňünde buýsançly pasyrdaýar. Hormatly Prezidentimiz: «Türkmenistanyň daşary syýasaty we diplomatiýasy mundan beýläk-de parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň üpjün edilmegine gönükdiriler. Şoňa görä-de, Türkmenistanyň döwlet özygtyýarlylygyna we Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan ykrar edilen hemişelik Bitaraplygynyň ýörelgelerine esaslanýan, bütin adamzadyň bähbitlerine we aýdyň maksatlaryna hem-de halkara hyzmatdaşlygynyň geriminiň giňeldilmegine gönükdirilen durnukly daşary syýasaty we diplomatiýasy diňe bir Orta Aziýa sebitinde däl, eýsem, tutuş dünýäde parahatçylygyň, howpsuzlygyň we durnukly ösüşiň dabaralanmagyna hyzmat edýär» diýip parasatly belleýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Birleşen Milletler Guramasynyň düzümleri, dünýäniň döwletleri bilen giň gerimli we yzygiderli ösdürilýän syýasy diplomatik we ykdysady hyzmatdaşlyklar alnyp barylýar. Milli Liderimiziň pähim-parasaty netijesinde, ýurdumyz tarapyndan parahatçylygy, howpsuzlygy berkitmäge we durnukly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen täze başlangyçlaryň öňe sürülmegi dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär. Şeýlelikde, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna sebitde durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmegiň, parahatçylyk söýüjilikli başlangyçlary durmuşa geçirmegiň, halkara möçberinde wajyp meseleleri ara alyp maslahatlaşmagyň we olary çözmegiň möhüm serişdesi hökmünde garalýar. Paýtagtymyz Aşgabat ylalaşdyryjy merkez, halkara ähmiýetli ençeme duşuşyklaryň geçirilýän ýeri hökmünde giňden tanalýar.

Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde türkmen halkynyň asuda ýurtda bagtyýar ýaşap, yhlasly zähmet çekmek bagtynyň hem-de gülläp ösýän Watanymyzyň eýeleýän belent sepgitlerine guwanmagynyň özeni baky Bitaraplyga esaslanýan parahatçylyk söýüjilik ýörelgämizdedir. Baky Bitaraplyk ýurdumyzyň her bir raýaty üçin parahat durmuşyň beýanydyr we ertirki güne ynamly garamagydyr, bagtly nesli terbiýeläp ýetişdirmek ýaly manyly ýaşaýşyň binýadydyr.

Beýik Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramçylygyny uly dabara bilen bellemek üçin yhlasly zähmet çekýän halkymyz her bir güni zähmet üstünlikleri bilen garşy alýar we mundan beýläk hem milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyza diňe üstünlikleriň, ösüşleriň, abraý-mertebäniň ýaran boljakdygyna tüýs ýürekden ynanýar.

Gözel UZBEKOWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/29006

19.05.2021
Ak şäherim — bagt şäherim Aşgabat

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ähli sebitlerinde ählitaraplaýyn uly özgertmeler amala aşyrylyp, ýaşamak üçin döwrebap amatly şertler döredilýär. Özboluşly binagärlik keşbi bolan desgalary özünde jemläp, barha gülläp ösýän ak mermerli paýtagtymyz bagy-bossanlyga öwrülen şäher hökmünde dünýäde giňden tanalýar.

Döwlet Baştutanymyzyň: «Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe paýtagtymyzda bina edilýän täze önümçilik, medeni-durmuş, ylym-bilim, saglyk we sport desgalary, belent ýaşaýyş jaýlary diňe bir ak şäherimiziň görküne görk goşmak bilen çäklenmän, eýsem, ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň gowulanmagynda, halkymyza edilýän durmuş hyzmatlarynyň giň gerimli, ýokary hilli bolmagynda hem möhüm orna eýedir» diýip bellemegi, durmuşa geçirilýän işlerde aýdyň beýanyny tapýar.

2021-nji ýylyň 24-nji fewralynda hormatly Prezidentimiz paýtagtymyzyň şanly senesine taýýarlyk görmek hem-de ony mundan beýläk-de ösdürmek meselelerine bagyşlanan maslahat geçirdi. Maslahatda hormatly Prezidentimize paýtagtymyzyň demirgazyk künjeginde bina ediljek «Aşgabat — siti» şähergurluşyk maksatnamasy, paýtagtymyzy ösdürmegiň 17-nji we 18-nji tapgyrlary, Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasy, ýörite sazçylyk mekdebiniň, medeniýet we sungat mekdebiniň, okuwçylar üçin niýetlenen umumy ýaşaýyş jaýlarynyň, üsti ýapyk sport toplumy we açyk sport meýdançasy, şeýle hem «Daşkent» seýilgähi, saglygy goraýyş ylmy-kliniki ulgamyna degişli Halkara sagaldyş-dikeldiş, Halkara fiziologiýa merkezleri ýaly ençeme gurluşyklaryň taslamalary görkezildi. Bulardan başga-da, häzirki wagtda Gündogaryň beýik akyldar şahyry Magtymguly Pyragynyň Köpetdagyň belent gerşinde bina edilýändigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Milli Liderimiz bu iri desgalaryň taslamalary bilen tanşyp, olarda iň täze innowasion tehnologiýalaryň, ýokary hilli we ekologiýa talaplaryna laýyk gelýän gurluşyk serişdeleriniň ulanylmalydygyna hem-de milli binagärlik ýörelgeleri bilen häzirki zamanyň ösen tejribeleriniň utgaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilmelidigini aýratyn nygtady.

Häzirki zaman şertlerinde sazlaşykly ösüş döwletimiziň jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlarynda öz beýanyny tapýar. Umumy ykrar edilen tejribä laýyklykda, paýtagt — ýurduň dolandyryş edaralarynyň ulgamyny özünde jemleýän merkez hökmünde möhüm wezipeleri ýerine ýetirýär. Çünki paýtagt — döwletiň dolandyryş-syýasy merkezi bolup durýar. Paýtagtyň çägi we şäherýaka zolagy bolsa, ýurduň esasy durmuş-ykdysady merkezi bolup durýar. Sebitde iri işewür we medeni merkez hökmünde ornuny pugtalandyrýan Aşgabadyň halkara hyzmatdaşlygyň mekany hökmünde ykrar edilmegi parahatçylygy dörediji merkeziň, döwrebap we sazlaşykly ösýän şäheriň derejesine eýe bolýandygy bilen baglanyşyklydyr. Gaýtalanmaýan ajaýyp bezegleri bilen köpleri haýran galdyrýan ak mermerli paýtagtymyz özboluşly gözelligi bilen göreni haýran galdyrýar. Aşgabat şäherinde toplumlaýyn şähergurluşyk maksatnamasynyň ýokary depginde alnyp barylmagy, dünýä ülňülerine laýyk gelýän durmuş ähmiýetli desgalaryň yzygiderli gurlup ulanmaga berilmegi ak mermere beslenen şäheriň şanyny dünýä ýaýýar.

Kökleri gadymyýete uzaýan Watanymyzyň milli binagärlik tejribesi barha baýlaşýar. Häzirki wagtda paýtagtymyzyň keşbinde ýurdumyzyň durmuş-ykdysady derejesi, intellektual kuwwaty, türkmen halkynyň baý taryhy we medeni däp-dessurlary aýdyň beýanyny tapýar. Şäheriň taryhy merkezlerine aýawly çemeleşmek, olaryň abadançylygyny saklamak boýunça toplumlaýyn çäreler durmuşa geçirilýär. Paýtagtyň has irki döwürleriniň şaýady bolan binalardyr ýadygärlikler halkymyz üçin bahasyz gymmatlyklardyr, taryhymyzyň parçalarydyr.

Hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen Aşgabat şäherini abadanlaşdyrmak ugrunda amala aşyrylýan çäreler paýtagtymyzyň ilatynyň abadan durmuşda ýaşamagy, yhlasly hem döredijilikli zähmet çekmegi, medeniýetli dynç almagy üçin ähli mümkinçilikleriň döredilýändigini tassyklaýar. Paýtagtymyzy ösdürmekde, has-da gözelleşdirmekde durmuşa geçirilýän işler Aşgabat şäheriniň ýokary depginli ösüşlerini aýdyňlygy bilen şöhlelendirýär.

Welimyrat ÖWEZOW,
Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň ylmy işgäri.

* * *

Gözelligiň merjeni

Hormatly Prezidentimiziň binagärlik sungaty bilen şany dünýä dolan Aşgabat tanalmaz derejede özgerdi. Şu ýyl bolsa Aşgabadyň esaslandyrylanyna 140 ýyl dolýar. Golaýlap gelýän bu şanly baýramçylyga watandaşlarymyz, şol sanda paýtagtymyzyň ýaşaýjylary zähmet üstünlikleri bilen barýarlar. Ýakynda hormatly Prezidentimiziň «Ak şäherim Aşgabat» atly kitabynyň halkymyza gowuşmagy halkymyz üçin bahasyna ýetip bolmajak baýramçylyk sowgady boldy. Täze kitap paýtagtymyz baradaky taryhy maglumatlara baýlygy, çuňňur many-mazmuny bilen tapawutlanýar. Kitapda Aşgabat parahatçylygyň, ynanyşmagyň, dost-doganlygyň, ynsanperwerligiň, hoşniýetliligiň, ýürekdeşligiň şäheri bolup dabaralanýar. Bu gymmatly kitap paýtagtymyz baradaky bagtyýarlyk we buýsanç senasydyr.

Owadan Aşgabat şäherimiz barada her birimiziň ýüregimizden çykýan «Arkadagymyzyň ak şäheri» diýen jümläniň döremegi ýöne ýere däldir. Milli Liderimiziň şähergurluşyk syýasaty bilen paýtagtymyzyň binagärlik keşbi soňky ýyllarda has-da özgerdi. Şularyň ählisi hem ýurdumyzyň paýtagtyny ösdürmek babatda Gahryman Arkadagymyzyň durmuşa geçirýän beýik işleriniň netijesinde mümkin boldy.

Döwlet Baştutanymyzyň başlangyjy bilen özgertmeler strategiýasynyň durmuşa geçirilmegi netijesinde, häzirki wagtda ak mermerli Aşgabat döwrebap, okgunly ösýän hem-de ýaşamak üçin has oňaýly şäheriň köpugurly nusgasyny özünde jemläp, sebit hem-de dünýä möçberinde netijeli hyzmatdaşlygyň merkezi hökmünde ykrar edilýär. Milli Liderimiziň taýsyz tagallasy bilen paýtagtymyzdan dünýäniň çar tarapyna ýollar uzaýar. Bu ýollar bizi dünýä halklary, ýurtlary bilen dost-doganlyga alyp barýar. Paýtagtymyz — ýurdumyzyň ýüregi bolsa, welaýatlar oňa barýan damardyr. Şeýle bolansoň ak şäherimiz bilen birlikde welaýatlarymyzda hem täze şäherler, obalar, şäherçeler gurulýar. Munuň özi halkymyzyň bagtly, röwşen, nurana geljeginiň aýdyň alamaty bolup dabaralanýar.

Goý, halkymyzy şeýle bagtly günlere ýetiren hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

Hezretaly BATYROW,
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň talyby.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/29019

19.05.2021
Döwletlilik

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň we Türkmenistanyň Döwlet baýdagynyň güni dabaraly bellenilýän şu günlerde türkmeniň döwletlilik taglymaty hakynda gürrüň etmek örän ýakymly. Döwletlilik — döwlet gurluşly ýurt. Barlylyk, gurplulyk, mally-mülklülik. Bagtlylyk, agzybirlik, abadanlyk.

Döwletli bolmak, barly-barjamly ýaşap ömür sürmek baradaky arzuwlar ata-babalarymyzyň halal zähmet çekip, ömrüňi binýat etmek hakyndaky düşünjeleri bilen utgaşypdyr. Pederlerimiziň döwletlilik babatdaky oý-pikirleri özbaşdak döwlete eýe bolmak, başa bagt guşunyň gonmagy ýaly düşünjeleri öz içine alypdyr. «Döwletli — aş üstüne», «Döwletli gapa rysgal geler», «Döwletli ogul — ojagyň gory», «Genç — agzybiriňki», «Döwletliniň başyna bagt guşy gonar», «Döwletliniň gapysynda at agynar», «Döwletliden döwlet ýokar» ýaly nakyllar ata-babalarymyzyň döwletlilik hakynda uzak asyrlaryň dowamynda eden oý-pikirleriniň we bu ugurda gelen netijeleriniň beýanydyr.

Döwletli-döwranly ýaşamak hakdaky pikirler uzak asyrlaryň dowamynda halkymyzyň arzuwly kalbyna ganat berip gelipdir. Bu babatda çuňňur mazmuna eýe bolan dürli garaýyşlar nusgawy eserleriň sahypalarynda beýan edilipdir.

1483 — 1530-njy ýyllarda görnükli döwlet işgäri, serkerde we söz ussady hökmünde dünýä edebiýatynda öçmejek yz galdyran şahsyýetleriň biri Zahyreddin Muhammet Babyrdyr. «Diwan» eseri Muhammet Babyryň türkmen edebiýatynyň şanly sahypalarynda mynasyp orun alan eserleriniň biridir. Jemgyýet, ynsan ahlagy barada şahyrana duýgulary özünde jemleýän eserde döwletlilik hakynda gymmatly ündewler beýan edilýär:

Gapyl olma döwletde, özüňi salma mähnetde,
Taňry berer, elbetde, döwlet isle, hümmet tut!

Hoş turar wysaly ýar, onda bolmasa deýýar,
Bolsa wasly biagýar, döwlet-u sagadat tut!

Hoş wagtlygyň mydam bolsun,
Döwlet saňa mustedam bolsun!

X-XI asyrlaryň sepgidinde ýaşan taryhçy alym Muhammet Utbynyň «Soltan Mahmyt Gaznalynyň taryhy» atly kitaby türkmenleriň taryhyny öwrenmekde ygtybarly çeşmeleriň biridir. Ömrüniň agramly bölegini türkmen hökümdary soltan Mahmyt Gaznalynyň hemaýatkärliginde geçiren Muhammet Utby bu eserinde döwletli-döwranly bolmak hakynda gymmatly pikirleri öňe sürüpdir. Muňa eserdäki şu setirler mysal bolup biler: «Eger ‎ýurtda abadançylyk durnukly bolsa, onda döwletiň ömri dowamly bolýar», «Gapysyna barsaň, elaçyk we edepli biri garşy alýan öý, iň döwletli howludyr».

Giňiş boldy günsaýyn bu emiriň döwleti,
Ymaratlar köpelip, ösdi ýurduň kuwwaty.

XI-XII asyrlarda ýaşan beýik türkmen alymy Mahmyt Zamahşarynyň «Ýagşyzadalaryň bahary» atly eseri milli edebi mirasymyzyň naýbaşy nusgalarynyň biridir. Beýik alym pähim-paýhaslardan, öwüt-nesihatlardan, nakyllardyr atalar sözlerinden ybarat bolan eserinde döwletlilik meselesini gozgap, şeýle ýazypdyr: «Hak zada döwlet geler, ýalan zada mähnet geler».

ХIII-ХIV asyrlarda ýaşan türkmen alymy Nasyreddin Rabguzynyň «Kysasy Rabguzy» atly kitabynda musulman dünýäsinde ady agzalyp geçilýän belli şahsyýetler barada söhbet açylýar. Eserde dürli rowaýatlardyr kyssalaryň üsti bilen beýan edilýän wakalarda söhbet döwletlilik baradaky pikirlere syrygyp, kalby imanly, sabyrly, şükürli adamlara döwletliligiň ýaran bolýandygy nygtalýar.

XV asyryň görnükli söz ussady Abdyrahman Jamynyň edebi mirasy Gündogar edebiýatynyň altyn hazynasynda mynasyp orun eýeleýär. Şahyryň kyssa bilen şygyr utgaşdyrylyp ýazylan meşhur «Baharystan» eseriniň üçünji bölümi «Döwletliligiň we patyşalyk etmegiň güle bürenen agaçlary we olaryň adalatlylyk hem adyllyk miweleri hakynda» diýlip atlandyrylyp, onda döwletlilik meselesi dürli setirleriň üsti bilen beýan edilýär. Eserden bir mysala ýüzleneliň. Onda döwletli bolmagyň esasy sütüniniň dost-doganlyk gatnaşyklaryna esaslanýandygy aýdylýar:

Isgender döwletini istär bolsaň eger sen,
Duşmanlary dost eýläp, dostlaryňy söýer sen.

XV-XVI asyrlarda Gökdepe etrabynyň Isferden obasynda ýaşan Patyşa Hojanyň «Gülzar» eseri türkmen halkynyň medeni we ruhy gymmatlyklary bolan kyssalardan, rowaýatlardan we şygyrlardan ybaratdyr. Aryf-akyldar bu eserinde ynsanperwer, sabyr-takatly, kalby nurana ynsana döwletliligiň ýar bolýandygyny ündäp, şeýle ýazypdyr:

Zehi döwlet kim, onuň lutfy bilen şat bolgaý sen,
Sagadat mülkünde magmur olup, abat bolgaý sen.

Kimge, kim, Taňrynyň enaýaty bar,
Daş içinden çykyp, geler döwlet.

Her kimge ki Hak bergisidir yzzat-u hormat,
Bişek açylar döwlet işigi oňa nägäh.

Döwletlilik, ynsanyň başyna gonýan bagt guşy hakda beýik söz ussady Magtymguly Pyragynyň edebi mirasynda hem birnäçe setirler bar:

Döwlet gonsa goç ýigidiň başynda,
Hemaýatly ili gerek daşynda.

Ykbalyň oýansa, döwlet ýar olsa,
Daga azy ursaň, daşy syndyrar.

Halkymyzyň döwletlilige eýe bolmak, döwletli-döwranly durmuşda ýaşamak baradaky arzuwlary Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallasy bilen, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hasyl boldy. Hormatly Prezidentimiz halkymyzyň döwletli durmuşyna bagyşlap, «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly eserini peşgeş berdi. Bu gün ata-babalarymyzyň döwletlilik hakyndaky garaýyşlaryny durmuş ýörelgesine öwrüp, yrylmaz döwlete eýe bolan halkymyz halal zähmet çekip, bagtyýar durmuşda ýaşaýar. Garaşsyzlygymyzyň gadyr-gymmatyna düşünýän halkymyz ajaýyp döwrümize, mähriban Arkadagymyza çäksiz buýsanýar.

Atamyrat ŞAGULYÝEW,

žurnalist.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/28976

18.05.2021
Туркменистан и Республика Татарстан Российской Федерации активизируют традиционное партнёрство

Президенты Гурбангулы Бердымухамедов и Рустам Минниханов обсудили перспективы наращивания сотрудничества

Ашхабад, 17 мая (TDH). Сегодня в столице состоялись переговоры между Президентом Туркменистана Гурбангулы Бердымухамедовым и Президентом Республики Татарстан Российской Федерации Рустамом Миннихановым, прибывшим в нашу страну с визитом.

Руководитель Татарстана проследовал в Президентский Дворцовый комплекс «Огузхан», где его тепло приветствовал глава Туркменского государства.

Обменявшись дружескими рукопожатиями, после традиционного фотографирования Президенты Гурбангулы Бердымухамедов и Рустам Минниханов направились к месту проведения встречи в формате «один на один».

Ещё раз радушно приветствуя главу Татарстана, лидер нации с удовлетворением констатировал плодотворный характер двустороннего сотрудничества, успешно развивающегося в рамках конструктивного диалога между Туркменистаном и Российской Федерацией. Как отметил Президент Гурбангулы Бердымухамедов, с Республикой Татарстан нашу страну связывают традиционно дружественные отношения, основанные на принципах взаимовыгодного партнёрства, а также на исторически сложившейся культурной и духовной общности туркменского и татарского народов.

Глава государства также от себя лично и от имени всего народа Туркменистана вновь выразил руководителю Татарстана искренние соболезнования в связи с трагедией, произошедшей в школе № 175 города Казань, повлёкшей за собой многочисленные человеческие жертвы и увечья.

Высказав искреннюю признательность за оказанный тёплый приём, Президент Рустам Минниханов поблагодарил туркменского лидера за соболезнования и поддержку в тот трудный момент.

Глава Татарстана также ещё раз выразил Президенту Туркменистана глубокие соболезнования в связи с невосполнимой утратой – кончиной отца Мяликгулы Бердымухамедова и передал слова искреннего сочувствия от имени всех татарстанцев.

Поблагодарив руководителя Татарстана за слова сопереживания и поддержки, глава государства отметил, что с каждым годом туркмено-татарстанское взаимодействие наполняется новым конкретным содержанием, чему напрямую способствуют регулярные контакты на различных уровнях.

Президент Гурбангулы Бердымухамедов высказал уверенность, что сегодняшняя встреча послужит дальнейшему укреп­лению двусторонних связей по всему их спектру.

Глава государства также выразил признательность в адрес Президента Российской Федерации Владимира Путина и руководство страны за содействие, оказанное во время визита делегации Туркменистана в Республику Татарстан РФ. Лидер нации поблагодарил Президента Рустама Минниханова за гостеприимство и за вручение руководителю официальной делегации нашей страны С.Бердымухамедову высшей государственной награды Татарстана.

Президент Гурбангулы Бердымухамедов также отметил успех российских учёных в разработке вакцины от коронавируса, поблагодарив партнёров из РФ за её поставку в Туркменистан.

Президент Рустам Минниханов подчеркнул, что благодаря усилиям лидеров двух стран по развитию туркмено-российских отношений сотрудничество между Туркменистаном и Татарстаном выходит на новые рубежи, выразив уверенность в его дальнейшем продолжении во имя общего блага.

Пользуясь случаем, руководитель Татарстана поздравил главу государства и весь туркменский народ с 30-летием независимости Туркменистана и 140-летием основания Ашхабада. Отметив, что со времени его последнего визита город ещё более преобразился, здесь появился новый комплекс зданий, Президент Рустам Минниханов поздравил туркменистанцев с впечатляющими достижениями под руководством лидера нации.

В завершение руководитель Татарстана пожелал Президенту Гурбангулы Бердымухамедову и народу страны дальнейших замечательных успехов.

Затем переговоры продолжились в расширенном составе.

Ещё раз приветствуя Президента Рустама Минниханова и членов сопровождающей его делегации, Президент Туркменистана подчеркнул, что нынешний визит вновь подтверждает особый характер взаимоотношений между нашими народами и наличие прочных двусторонних связей.

Как с удовлетворением отметил лидер нации, в настоящее время туркмено-татарстанское сотрудничество выведено на более высокий уровень развития. Наши плодотворные контакты – показательный пример эффективного взаимодействия в контексте торгово-экономического и гуманитарно-культурного партнёрства с Российской Федерацией. Ярким свидетельством тому является регулярный обмен визитами на высшем и высоком уровне.

Так, совсем недавно Правительственная делегация Туркменистана во главе с заместителем Председателя Кабинета Министров, председателем Высшей конт­рольной палаты С.Бердымухамедовым посетила с рабочим визитом Республику Татарстан РФ с целью участия в заседании Евразийского межправительственного совета.

Как отметил далее Президент Гурбангулы Бердымухамедов, туркмено-татарстанское сотрудничество ныне выступает важным звеном межгосударственных отношений с Россией, дополняет и обогащает их.

В данном контексте глава государства выделил деятельность в нашей стране ОАО «КАМАЗ». На сегодняшний день для использования в разных отраслях туркменской экономики закуплено большое количество автомобилей этой прославленной марки, которые показали себя с самой лучшей стороны. Кроме того, в Ашхабаде успешно функционирует учебно-сервисный центр «КАМАЗ». В будущем Туркменистан намерен приобретать не только автомобильную, но и другую технику специального назначения данной марки.

В продолжение темы лидер нации озвучил готовность туркменской стороны, учитывая многолетнее партнёрство, рассмотреть вопрос о закупке электробусов «КАМАЗ», отвечающих строгим требованиям экологической безопасности.

В сфере авиастроения налажены пло­дотворные связи с Казанским вертолётным заводом. Буквально в прошлом месяце была осуществлена поставка произведённого этим предприятием вертолёта «Ансат», оснащённого современным медицинским оборудованием.

Говоря об этом, Президент Гурбангулы Бердымухамедов также отметил последовательное расширение контактов по линии судостроения. В настоящее время отечественный морской флот пополнили два скоростных пассажирских судна производства Зеленодольского судострои­тельного завода. Наша страна готова рассмотреть предложения татарстанских партнёров по дальнейшему углублению этого взаимодействия.

Как подчеркнул глава государства, являясь одним из крупнейших мировых производителей углеводородов, Туркменистан выступает за налаживание широкого международного сотрудничества в области энергетики. Рост добычи нефти и газа, улучшение качества продукции, увеличение объёмов и диверсификация поставок энергоносителей на мировые рынки являются приоритетными направлениями энергетической политики нашей страны.

В данном контексте лидер нации отметил установившиеся плодотворные контакты между компаниями «Татнефть» и «КЭР-Холдинг» и Государственными концернами «Türkmennebit» и «Türkmengaz» в сферах нефтедобычи и нефтепереработки, строительстве и модернизации энергетических объектов. Туркменистан намерен и далее расширять сотрудничество в этой сфере для полного раскрытия имеющегося потенциала, продолжил глава государства, пригласив татарстанских партнёров к участию в крупных инфраструктурных проектах в секторе ТЭК, транспортной и других отраслях.

В плане развития торгово-экономических связей подчёркивалось большое значение деятельности Туркмено-татарстанской рабочей группы по экономическому, научно-техническому и культурному сотрудничеству.

Отметив, что за последние годы Татарстан накопил внушительный опыт в области разработки и внедрения цифровых технологий, Президент Гурбангулы Бердымухамедов акцентировал внимание на строительстве в северной части туркменской столицы «Ашхабад Сити», являющегося одним из важных проектов государственного значения. На ближайшее время здесь намечено возведение мегаполиса с административными зданиями, предприя­тиями сферы услуг, жилыми домами и другими социальными объектами. В этом контексте Туркменистан заинтересован в использовании самого передового опыта Татарстана в строительстве и оснащении нового комплекса современными технологиями.

Переходя к теме укрепления гуманитарных связей, которые всегда занимали особое место в двусторонних отношениях, глава государства подчеркнул, что наши народы объединяют многовековые исторические узы, близость языков, общность культуры, традиций, духовных ценностей. И сегодня с обеих сторон делается всё для их развития и обогащения.

Одним из приоритетных нап­равлений здесь является сот­рудничество в области науки и образования, подготовки профессиональных высококвалифицированных кадров. Так, на сегодняшний день в ведущих вузах Республики Татарстан обучается большое количество туркменских студентов. Наша страна намерена и впредь поддерживать это плодотворное взаимодействие. В данной связи лидер нации высказался о целесообразности рассмот­реть возможность установления прямых научно-образовательных контактов между университетами и институтами Туркменистана и Татарстана.

Высоко оценивая достигнутый за последнее время эффективный уровень экономических отношений, наша страна считает Республику Татарстан надёжным и перспективным партнёром и нацелена на дальнейшее активное взаимодействие по самому широкому спектру направлений.

Выразив убеждение, что такое сотрудничество отвечает обоюдным долгосрочным интересам, соответствует стратегии межгосударственного туркмено-российского диалога, Президент Гурбангулы Бердымухамедов адресовал наилучшие пожелания Президенту Рустаму Минниханову, членам сопровождающей его делегации и братскому народу Татарстана.

Поблагодарив лидера нации за приглашение посетить Ашхабад и постоянное внимание к вопросам укрепления и развития двусторонних отношений, руководитель Татарстана, пользуясь случаем, ещё раз сердечно поздравил главу государства и туркменский народ с предстоящими знаменательными датами – 30-летием независимости страны и 140-летием Ашхабада.

Как подчёркивалось, для Республики Татарстан Туркменистан является стратегическим партнёром. Активизации традиционных контактов способствует регулярный обмен делегациями, что позволяет проводить продуктивные переговоры. Результативный характер носят также заседания совместной Рабочей группы, нацеленные на практическую реализацию имеющегося потенциала сотрудничества.

Президент Рустам Минниханов также отметил, что в Ашхабаде действует Представительство Республики Татарстан РФ, а в Казани – Генеральное консульство Туркменистана. При поддержке Президента Гурбангулы Бердымухамедова в стране работают крупнейшие татарстанские компании, расширяются двусторонние деловые связи.

Поступательная динамика присуща взаимному товарообороту, где имеются хорошие возможности для увеличения объёмов и номенклатуры товаров.

Констатировав наличие солидного потенциала для интенсификации партнёрства в торгово-экономической сфере, промышленных отраслях, АПК и в других направлениях, глава Татарстана также отметил важность дальнейшего развития традиционных связей в области науки, образования и культуры, где имеется большой успешный опыт взаимодействия.

Выразив уверенность, что сегодняшняя встреча станет ещё одним шагом в деле укрепления туркмено-татарстанской дружбы и сотрудничества, Президент Рустам Минниханов пригласил Президента Гурбангулы Бердымухамедова посетить Республику Татарстан в ходе его визита в Российскую Федерацию.

В ходе переговоров состоялся обстоятельный обмен мнениями по приоритетным направлениям эффективного партнёрства с расчётом на ближайшую и долгосрочную перспективу.

По окончании переговоров муфтии Татарстана и Туркменистана вознесли Всевышнему молитвы.

Муфтий Татарстана прочитал аят-товир за упокой в раю души усопшего отца туркменского лидера, верного сына Отечества – Мяликгулы Бердымухамедова.

Далее муфтий Туркменистана в связи с трагедией в Казани, повлекшей за собой многочисленные человеческие жертвы, большинство из которых – невинные дети, прочитал аят-товир за упокой души погибших.

Муфтии также вознесли Всевышнему молитву о ниспослании счастья и процветания туркмен­скому и татарскому народам.

Затем совместный автомобильный кортеж глав Туркменистана и Республики Татарстан РФ проследовал в Международный аэропорт Ашхабада.

Здесь Президенты Гурбангулы Бердымухамедов и Рустам Минниханов ознакомились с вертолётом МИ-17-1В, произведённым Казанским вертолётным заводом и предназначенным для Министерства здравоохранения и медицинской промышленности Туркменистана.

Лидер нации и глава Татарстана поднялись на борт вертолёта, где представитель завода-производителя рассказал о технических и функциональных характеристиках, оснащении нового многофункционального воздушного судна. Как сообщалось, медицинский вертолёт укомплектован специализированным оборудованием, в том числе мониторами-дефибрилляторами, дренажным аспиратором, аппаратами ИВЛ, электрокардиографом и т.д.

Кроме того, имеются теплоизоляционный контейнер для хранения инфузионных растворов, вакуумные иммобилизационные матрасы, набор для интубации, шейные фиксаторы для взрослых и детей, вакуумный фиксатор, другой профильный инструментарий, противоожоговые средства.

Поступивший в распоряжение туркменских медиков вертолёт МИ-17-1В предназначен для эксплуатации в целях оказания неотложной медпомощи населению, транспортировки пострадавших и пациентов, в том числе тяжёлобольных.

Как уже отмечалось, винтокрылые машины этой марки являются многофункциональными. Наряду с медицинско-санитарными целями, они применяются для перевозки пассажиров и транспортировки грузов, выполнения строительно-монтажных работ, в аварийно-спасательных операциях и пожаротушении.

Сотрудничество между Туркменистаном и Казанским вертолётным заводом осуществляется с 2008 года. За это время нашей страной был закуплен ряд воздушных судов. В частности, в рамках прямых контрактов между АО «КВЗ» и агентством «Türkmenhowaýollary» в Туркменистан недавно также поставлен медицинский вертолёт «Ансат».

Как и МИ-17-1В, он предназначен для транспортировки больных в специализированные клиники и оснащён передовым диагностическим и другим оборудованием и аппаратурой для мониторинга состояния пациента, оказания первой врачебной и экстренной медпомощи непосредственно на месте, в том числе получившим травму гражданам, включая реанимацию, интенсивную терапию.

Здесь имеются аппараты искусственной вентиляции лёгких (ИВЛ) с соответствующей комп­лектацией, монитор-дефибриллятор Corpuls-3 GS013, перфузоры Compact S, инфузиомат FMS, дренажный аспиратор, пульсокси­метр РМ-60, Глюкометр Accu-Chek Performa, противоожоговый комплект STS, другое профильное оборудование и инструменты. Предусмотрены специальные боксы для лекарственных и расходных материалов, различные виды шин, которые используются для обеспечения неподвижности человека при травме позвоночника, шеи и конечностей, специа­лизированные носилки.

Благодаря своим лётно-техническим характеристикам вертолёт «Ансат» способен выполнять экстренные миссии в сложных условиях. Всё это значительно облегчает работу медиков, позволяя им, не теряя времени, оказать пациенту соответствующую помощь.

Выразив удовлетворение развитием долгосрочного туркмено-татарстанского партнёрства, в качестве символа дружбы и братства, приверженности традиционным двусторонним отношениям, Президент Гурбангулы Бердымухамедов подарил Президенту Рустаму Минниханову щенка туркменского алабая – Акдоста.

Руководитель Татарстана высказал искреннюю признательность за оригинальный подарок.

Затем главы Туркменистана и Республики Татарстан тепло попрощались друг с другом.

Завершив визит, Президент Республики Татарстан Российской Федерации Рустам Минниханов отбыл из Ашхабада.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/ru/articles/28991?type=feed

18.05.2021
Состоялась рабочая встреча с главой представительства ЕБРР в Туркменистане

Перспективы участия Европейского банка реконструкции и развития в муниципальных проектах в Туркменистане и содействия в развитии финансовых рынков в стране рассматривались на рабочей встрече в Министерстве финансов и экономики с главой представительства ЕБРР Фатихом Туркменоглу.

Во встрече приняли участие министр финансов и экономики Мухамметгельды Сердаров, руководители профильных управлений ведомства и сотрудники Министерства иностранных дел.

Стороны также обсудили вопросы финансирования проектов малого бизнеса, в том числе в новых для туркменского предпринимательства областях.

Констатировалось, что в последние годы сотрудничество между Туркменистаном и Европейским банком реконструкции и развития заметно активизировалось в негосударственном секторе экономики. ЕБРР профинансировал целый ряд проектов членов Союза промышленников и предпринимателей Туркменистана в различных сферах.


Министерство финансов и экономики Туркменистана

17.05.2021
Maýa goýum forumy: wajyp çelgiler, täze gözýetimler

Şu ýylyň 12-13-nji maýynda Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça Söwda-senagat edarasynda geçirilen halkara forum ýurdumyzyň hyzmatdaşlyk saklamak, ynanyşmak we maýa goýmak üçin ygtybarly döwletdiginiň nobatdaky ykraryna öwrüldi. Oňa dünýä döwletleriniň onlarçasynyň 500-e golaý wekili, ugurdaş halkara kompaniýalaryň 200-den gowragy gatnaşdy. Bu, bir tarapdan, Türkmenistana berilýän ýokary ähmiýeti, onuň sebitdäki ornuny görkezýän bolsa, beýleki tarapdan, onuň uglewodorod serişdelerini gazyp almak, gaýtadan işlemek we dünýä bazarlaryna çykarmak üçin hukuk hem syýasy esaslarynyň kämilligini görkezýär.

Dünýä döwletleriniň ençemesiniň ünsüni özünde jemleýän Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň taslamasynyň durmuşa geçirilişi bilen baglanyşykly meseleler halkara çärede gürrüňi edilen esasy meseleleriň biri boldy. Bu taslama Türkmenistanyň gazy gözläp tapmak, gazyp almak hem-de diwersifikasiýalaşdyrmak arkaly ulanyja ýetirmek mümkinçiliklerini, çekilen hem çekilýän daşary ýurt maýa goýumlarynyň ylalaşylan şertlerine bolan ygrarlylygyny, umuman, ýurduň ykdysady kuwwatyny dünýä jemgyýetçiligine aýan etjek ähmiýetli taslamadyr. Halkara foruma gatnaşyjylaryň, TOPH-nyň gurluşygyna gatnaşyjy taraplaryň we halkara guramalaryň pikirine görä, taslama diňe bir döwletimiziň däl, eýsem, sebitiň ykdysady ösüşine, dostlukly gatnaşyklarynyň berkemegine, şeýle-de ynsanperwerlik ýörelgeleriniň pugtalandyrylmagyna itergi berer. Şonuň üçin-de taslama dünýäniň esasy ykdysady güýçleri we abraýly halkara maliýe guramalary tarapyndan uly goldaw tapýar. Şu garaýyşlardan hem-de onuň döwletleriň ykdysadyýetlerine etjek ýokary täsirinden ugur alsaň, «parahatçylygyň ilçisiniň» — TOPH taslamasynyň amala aşyrylmagynyň Türkmenistanyň Ýewropa, Aziýa, Uzak Gündogar, Günorta-Gündogar ugurlary boýunça energetika hyzmatdaşlygyny giňeltmek babatdaky tagallalarynyň we onuň geosyýasy hem geoykdysady täsirleriniň bir maksada gulluk etjekdigine göz ýetirmek kyn düşmese gerek.

Şu ýerde bir zada aýratyn ünsi çekmek zerurdyr. Dünýäniň hiç bir döwleti ýa-da halkara kompaniýalardyr maliýe institutlary, ilkinji nobatda, özüne geljek peýdanyň çaklamasyny etmezden we onuň kepilliklerine göz ýetirmezden, başga bir döwletiň ykdysadyýetine maýa goýmaýar. Eýsem, Türkmenistanda amala aşyrylýan iri taslamalara, nebitgaz senagatyny özleşdirmäge, erkin ykdysady zolaklary döretmäge we ýene-ýenelere gönükdirilen daşary ýurt maýa goýumlary üçin Türkmenistanda neneňsi hukuk binýady emele getirilen? Ol maýadarlaryň bähbitlerini näderejede gorap bilýär? Esasy wakanyň — halkara forumyň-da gytaklaýyn temasy bolan bu meseläniň esaslary dogrusynda gysgajyk durup geçsek ýerlikli bolar.

«Galkynyş» käniniň we beýleki iri gaz ýataklarynyň açylmagy Türkmenistanyň subut edilen tebigy gaz gorlary boýunça dünýäniň uglewodorod serişdelerine baý döwletleriniň arasynda öň hatardaky ornuny berkitdi. Şeýlelikde, ýurdumyz Aziýanyň gaz bazarynda «esasy söz eýesi» bolmagynda galýar we bu derejesini barha berkidýär. Munda önümçilik kuwwatyny ösdürmek üçin gaz pudagynda durmuşa geçirilýän esasy taslamalardan biri-de «Galkynyş» gaz käniniň senagat ösüşiniň birinji tapgyrydyr. Bu ýerde häzirki wagta çenli ýylda 30 milliard kub metr täjirçilik gazyny öndürmäge ukyply bolan üç zawod ulanylmaga berildi. Bu babatdaky maýa goýumyň ösüşiniň dowam edýändigini nygtasak ýerlikli bolar. Çünki ol ýurdumyzyň nebitgaz ulgamynda maýa goýumlary sarp edijilik mümkinçilikleriniň hem-de olaryň ygtybarlylygynyň ýokarydygyny görkezýär.

Hytaý Halk Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Sýan Naýçeniň forumda eden çykyşynda nygtaýşy ýaly, HHR häzirki döwürde türkmen tebigy gazyny iň köp import ediji ýurtdur. 2009-njy ýylyň dekabrynda işe girizilen Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý transmilli gaz geçirijisiniň üç şahasy (A, B we C) ýylda 40 milliard kub metr gaz akdyrýar. Onuň dördünji (D) şahasynyň işe girizilmegi bilen, geljekde Hytaýa iberilýän türkmen gazynyň ýyllyk mukdary ýylda 65 milliard kub metre çenli artdyrylar. Hytaý ilçisiniň nygtaýşy ýaly, gatnaşyklary gadymyýete daýanýan bu iki döwletiň nebitgaz pudagynda hyzmatdaşlyk etmäge, ony halklarymyzyň we sebitiň abadançylygynyň, ösüşiň, özgerişiň, birek-birek bilen ynanyşmagyň bähbidine hyzmat etdirmäge bolan islegler iki tarapyň-da syýasy garaýyşlary bilen utgaşýar. Şonuň üçin-de, Hytaý tarapy gürrüňi edilýän pudak boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygyň has-da ösdürilmegi üçin zerur çäreleri görmäge we bu ugurdaky maýa goýumlaryny artdyrmaga taýýar. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllary içinde, ata-baba ýörelgelerine esaslanyp, özara bähbitli hyzmatdaşlyklarda sözüne ygrarlydygyny, maýa goýmak üçin ygtybarlydygyny, ykdysadyýetiniň ýyl geçdigiçe güýçlenýändigini, tebigy gorlarynyň mümkinçiliklerinden ýerlikli peýdalanýandygyny dünýä jemgyýetçiligine birkemsiz subut etdi. Bu sypatlardyr häsiýetler bolsa daşary ýurtly maýadarlar üçin esasy şert bolmagynda galýar. Munuň şeýledigini halkara nebitgaz forumyna wideoaragatnaşyk arkaly gatnaşan BMG-niň Aziýa we Ýuwaş umman sebiti üçin ykdysady we durmuş toparynyň ýerine ýetiriji sekretary Armida Salsia Alisjabananyň, Halkara energetika forumynyň baş sekretary Jozef Mak Monigliň çykyşlaryny diňläniňde-de görmek bolýar. Jenap Monigl Türkmenistanyň sebitdäki iň ygtybarly we ygrarly hyzmatdaşlaryň biridigini öňe sürüp, türkmen Lideriniň energetika diplomatiýasynyň juda gymmatlydygyny nygtady. Diýmek, hormatly Prezidentimiziň parasatly energetika syýasaty, uzak geljegi nazarlaýan strategiýasy dünýäde mynasyp seslenme tapýar. Diýmek, Türkmenistanyň ynanyşmakdyr dostana garaýyşlary halkara hyzmatdaşlygyny giňeltmekde esasy çelgiler bolup çykyş edýär. Bu ýagdaýlar birleşip, ýurdumyza maýa goýumlaryny çekmäge, hyzmatdaşlykda özara ynanyşmaga we döwletara haryt dolanyşygynda eksportyň paýynyň artmagyna mynasyp şertleri döredýär.

Türkmenistan häzirki wagtda nebitdir gazy gazyp almakda çuňluga aýratyn ähmiýet berýär we uzak möhletiň dowamynda ýurduň ykdysady ösüşinde esasy orny eýelejek tebigy gazy gaýtadan işlemekdäki mümkinçiliklerini barha ýokarlandyrýar. Şonuň üçin-de, döwletimiz soňky ýyllarda gazhimiýa toplumlarynyň ençemesini işe girizdi we ýakyn geljekde dünýä bazarlarynda isleg bildirilýän, gymmaty ýokary bolan önümleri has köp öndürmegi artdyrmagy meýilleşdirýär. Balkan welaýatyndaky «Gyýanly» polimer zawody, «Garabogazkarbamid» zawody, Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawod bu ugurda edilen işleriň käbiridir. Şu ýerde işe girizilen bu gazhimiýa toplumlarynyň taslamalaryny amala aşyrmakda daşary döwletleriň maýa goýumlarynyň esasy orun eýeländigini nygtasak ýerlikli bolar.

Döwlet Baştutanymyzyň tagallalary we başlangyjy netijesinde Türkmenistanyň nebitgaz toplumy tarapyndan tapgyrlaýyn durmuşa geçirilýän taslamalaryň ýene biri-de Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň durkuny täzelemek taslamasydyr. Käbir desgalaryň durky täzelenenden we gurlandan soňra, häzirki wagtda toplumyň paýy ýurtda öndürilýän senagat önümleriniň dörtden bir bölegini tutýar we nebit önümleri ýurduň eksport mümkinçilikleriniň esasyny düzýär. Zawodlar toplumynda durmuşa geçirilen tapgyrlaýyn taslamalaryň aglaba bölegi daşary ýurt maýa goýumlarynyň hasabyna amala aşyrylmak bilen birlikde, olar gysga döwrüň dowamynda milli ykdysadyýete bolan gatnaşyklaryndaky paýyny ýokarlandyrdy.

Daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça Aşgabatda geçirilen halkara forum hyzmatdaşlara Türkmenistanyň nebitgaz bazary we iň soňky gazhimiýa taslamalary bilen tanyşmaga-da mümkinçilik berdi. Şonuň çäklerinde dünýäniň öňdebaryjy nebitgaz kompaniýalarynyň wekilleri çykyş edip, bu ugurda toplan tejribelerini paýlaşdylar.

Türkmenistanyň milli ösüş maksatnamasyna laýyklykda, ýakyn geljekde ýurduň nebitgaz toplumynda uly taslamalaryň birnäçesiniň durmuşa geçirilmegi meýilleşdirilýär. Olaryň arasynda TOPH gaz geçirijisini tebigy gaz bilen üpjün etjek «Galkynyş» gaz känini has doly özleşdirmek, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyny tamamlamak, polipropilen, pes dykyzlykly polietilen, poliwinil hlorid, kaustik soda, gidroklor kislotasy we suwuk hlor öndürmek üçin zawodyň gurluşygy, metildietanolamin öndürmek üçin gazhimiýa toplumynyň gurluşygy, poliwinil asetat öndürmek üçin gaz-himiýa toplumynyň gurluşygy, stiren-butadien we polistirol öndürmek üçin gazhimiýa toplumynyň gurluşygy ýaly taslamalar bar. Bu ugurda öňdebaryjy halkara kompaniýalar bilen hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berilýär. Munda geçirilen halkara forumyň täsiriniň uly boljakdygyna ynanylýar. Çünki türkmen bazarynyň mümkinçilikleri, şertleri hem ynamdarlygy maýadarlaryň bähbitlerine-de gabat gelýär. Şonuň üçin-de türkmen tarapy hyzmatdaşlaryna Hazar deňziniň türkmen ýalpaklygynyň ygtyýarly çäklerini ösdürmäge gatnaşmagy, nebiti dikeltmegi güýçlendirmek üçin maýa goýum taslamalaryna gatnaşmagy, nebit we gaz himiýa taslamalaryna maýa goýumlary goýmagy, senagat desgalaryny gurmak üçin hyzmat taslamalaryna gatnaşmagyny teklip edýär.

Daşary ýurt maýadarlary üçin Türkmenistanyň özüne çekijiliginiň ýokarlanýan esasy görkezijileriň arasynda ýurtdaky durnukly ykdysady we syýasy ýagdaý, kanunçylyk binýady we döwlet kepillikleri möhüm orun eýeleýär. Türkmenistanda berk hukuk binýadynyň döredilmegi ýurtda amatly maýa goýum mümkinçiliklerini emele getirýär.

Beýik Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň, paýtagtymyz Aşgabadyň 140 ýyllygynyň toýlanylýan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda geçirilen bu halkara forumyň milli hem halkara nebitgaz kompaniýalarynyň arasyndaky gatnaşyklary has-da pugtalandyrmaga, ýurdumyza maýa goýumlaryň täze tapgyryny çekmäge şeýle-de pudagy ösdürmegiň işlenmedik usullaryny durmuşa geçirmäge badalga berjekdigine ynanýarys.

Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/28851

17.05.2021