Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmakda, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde, halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň binýadyny berkitmekde ägirt uly işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu döwletli tutumlara hususy pudagyň goşýan goşandy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň telekeçiligi ösdürmekde badalga beren döwletli tutumlarynyň täze taryhy eýýamda üstünlikli dowam etdirilýändigi bilen berk baglanyşyklydyr.

Welaýat merkezinde ýerleşýän «Batly Gadam» hususy kärhanamyzda öndürilýän ýokary hilli nah ýüplükler hem-de jorap önümleri bilen diňe bir içerki sarp edijileriň islegleri kanagatlandyrylman, eýsem, biz önümleriň bu görnüşlerini daşarky bazarlara hem yzygiderli ugradýarys, Eýrana, Türkiýä we Russiýa Federasiýasyna eksport edýäris. Her ýylda nah ýüplüginiň 3 müň 564 tonnasy, erkek, aýal we çaga joraplarynyň bolsa 565 müňe golaý jübüti daşary ýurtlara ugradylýar.

Ata Watanymyzy dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmakda, içerki bazary ýurdumyzda öndürilýän önümler bilen üpjün etmekde, döwletimiziň eksport kuwwatyny artdyrmakda, önümçilige ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmakda döwlet tarapyndan berilýän goldaw-hemaýatlara mynasyp zähmet görkezijileri bilen jogap bermek biziň hemişe baş maksadymyz bolup durýar. Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi, hususy başlangyçlary sazlaşykly ösdürmekde ägirt uly mümkinçilikleri döredýän Milli Liderimiziň hem-de hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolup, durmuşa geçirýän taryhy tutumlary hemişe rowaçlyklara beslensin!

Arazberdi Amanmämmedow,

«Batly Gadam» hususy kärhanasynyň direktory, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň ilkinji guramasynyň başlygy.

Gurluşyk-senagat toplumy we elektroenergetika pudagy

Pudaklaryň durnukly ösmegi milli ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň barha artýandygynyň aýdyň güwäsidir. Şeýle ugurlaryň biri hem gurluşyk-senagat toplumydyr. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen maksatnamalaryň durmuşa geçirilmeginde bu topluma aýratyn ähmiýet berilýär. Gurluşyk toplumyna ägirt uly maýa goýumlaryň gönükdirilmegi, Diýarymyzda döredilen amatly maýa goýum ýagdaýy, milli telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak babatda amala aşyrylýan netijeli işler şähergurluşyk syýasatynyň üstünliklere beslenmegini şertlendirdi. Onuň çäklerinde paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde her ýyl önümçilik, durmuş, medeni maksatly desgalaryň ýüzlerçesi, şol sanda ýaşaýyş jaýlary, mekdepler, çagalar baglary, lukmançylyk, sport merkezleri, iri we kiçi senagat kärhanalary gurulýar we durky täzelenilýär. Bu babatda syn berilýän 2023-nji ýyl Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň täze taryhynda ýene-de bir möhüm sahypany ýazdy.

“Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly” şygary astynda geçen 2023-nji ýyl Arkadag şäheriniň dabaraly açylyşyna beslendi. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy esasynda bina edilen bu şäher diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýa sebitinde-de ilkinji “akylly” şäherdir. Kanun esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen aýratyn hukuk derejesine eýe bolan ajaýyp şäher türkmen topragynyň gadymy künjekleriniň birinde — ata-babalarymyzyň şöhratly taryhynyň başlanýan ýerinde bina edildi. Bu ägirt uly şähergurluşyk taslamasynyň amala aşyrylmagy ýurdumyzda döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň güwäsi boldy. Durmuş ugurly bu syýasat Diýarymyzyň innowasion esasda hemmetaraplaýyn ösdürilmegini, ykdysady kuwwatynyň artdyrylmagyny, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyny maksat edinýär.

Keşbinde milli binagärligiň iň gowy däpleriniň hem-de binagärlik, bezeg babatda häzirki zaman meýilleriniň sazlaşykly utgaşýan täze şäheriň açylyş dabarasy 29-njy iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda geçirildi. Arkadag şäherine BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleriniň, beýleki halkara guramalaryň, daşary ýurtlaryň ylmy edaralarynyň we belli kompaniýalarynyň sylaglarynyň 20-den gowragynyň gowşurylmagy ýurdumyzyň okgunly ösüşiniň aýdyň nyşanyna öwrülen täsin şäheri gurmak boýunça ýerine ýetirilen ägirt uly işlere ýokary baha berilýändigini alamatlandyrdy. “Akylly” şäheriň durmuş ulgamyna öňdebaryjy sanly, maglumat-kommunikasiýa we «ýaşyl» tehnologiýalar ornaşdyryldy. Onda ekologiýa ýaly möhüm ugra aýratyn üns berlip, desgalaryň gurluşygynda ekologik taýdan arassa gurluşyk serişdeleri ulanyldy. Arkadag şäheriniň “Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitinde durnukly, “ýaşyl”, howa üçin oňaýly we innowasion çözgütli şäherleri ösdürmek” taslamasyna goşulýandygy baradaky güwänamanyň berilmegi bu ulgamda öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli çözülýändigine şaýatlyk edýär.

Mälim bolşy ýaly, bu iri taslamany iki tapgyrda durmuşa geçirmek meýilleşdirildi. Gurluşygyň tamamlanan birinji tapgyrynyň çäklerinde medeni-durmuş maksatly desgalaryň we edara binalarynyň 336-sy gurlup ulanmaga berildi. Olaryň gurluşyk işlerine Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bolan hususy kärhanalar çekildi. Innowasion şäher gurluşygynyň nusgasy hökmünde ykrar edilen bu täsin şäherde häzirki zaman maglumat tehnologiýalary we adaty bolmadyk binagärlik çözgütleri oýlanyşykly peýdalanylypdyr. “Akylly” öý tehnologiýalary ulanylyp gurlan döwrebap 5, 7 we 9 gatly, köp öýli ýaşaýyş jaýlary, 2 gatly kottejler Arkadag şäheriniň aýratynlygydyr. Munuň özi öýi dolandyrmagyň intellektual ulgamydyr. Ol internet tory arkaly öýleriň durmuş üpjünçiliginiň, howpsuzlygynyň ähli enjamlarynyň awtomatik we sazlaşykly işini üpjün edýär.

Arkadag şäheriniň gurluşygy, onuň sanly binýadynyň işlenip taýýarlanylmagy ýurdumyzyň ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň talyplary, professor-mugallymlar düzümi üçin nazary bilimlerini, ukyplaryny, täzeçil tekliplerini, pikirlerini iş ýüzünde ulanmagyň özboluşly mekdebine öwrülendigini bellemelidiris. Şeýle hem bu ýerde halkara ölçegleriň ähli talaplaryna laýyk gelýän saglygy goraýyş ulgamynyň birnäçe desgalary bina edildi. Şolaryň hatarynda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky çagalar sagaldyş-dikeldiş merkezi, 350 orunlyk köpugurly hassahana, 150 orunlyk onkologiýa merkezi, 150 orunlyk Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkezi, “Tiz kömek” merkezi, saglyk öýi we beýlekiler bar. Ilatyň saglygyny berkitmek işinde aýratyn ähmiýeti bolan sport desgalarynyň gurluşygyna hem uly üns berildi. Şäherde degişli enjamlardyr düzümler bilen üpjün edilen köpugurly sport toplumy, sport merkezi, 10 müň orunlyk stadion guruldy. Bu ýerde sportuň futbol, woleýbol, basketbol, uly we stol üstündäki tennis, agyr we ýeňil atletika, gimnastika, gylyçlaşmak, küşt, şaşka, şol sanda sportuň suwdaky görnüşleri bilen meşgullanmak üçin ähli şertler döredildi.

Şäher durmuşynyň ruhy-medeni tarapyna hem möhüm ähmiýet berildi. «Akylly» şäheriň ajaýyp künjekleriniň hatarynda Döwletmämmet Azady adyndaky kitaphana, Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýi, Görogly adyndaky döwlet atçylyk sirki, Aman Gulmämmedow adyndaky döwlet drama teatry bar. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen täze şäherde Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasy hem döredildi. Ady rowaýata öwrülen ahalteke bedewlerini seýislemegiň köpasyrlyk däpleriniň özboluşly dowamatyna öwrülen bu ýokary okuw mekdebinde atçylyk pudagynda ýokary derejeli hünärmenler eýýäm taýýarlanyp başlandy.

Ajaýyp görnüşe eýe bolan «Arkadag Binasynda» ýelden ýüwrük ahalteke bedewiniň üstünde türkmen halkynyň Milli Lideriniň keşbiniň janlandyrylmagy tötänden däldir. Bu bina täze taryhy eýýamda ýurdumyzyň belent sepgitlere tarap maksada okgunlylygyny şöhlelendirýär. Şäheriň merkezi seýilgähinde bina edilen ýadygärligiň umumy beýikligi 43 metre deňdir. Arkadag şäherinde halkara ülňülere laýyk gelýän köpşahaly ýol-ulag düzüminiň bardygyny bellemek gerek. Giň şaýollar, köçeler we halkalaýyn çatryklar häzirki zaman yşyklandyryş, wideogözegçilik, dolandyryş ulgamlary bilen üpjün edilipdir.

Ýurdumyzyň ilkinji «akylly» şäheriniň taslamasynda we gurluşygynda bilim-terbiýeçilik, umuman, ýaş nesilleriň irki döwürden sazlaşykly ösüp kemala gelmegi bilen baglanyşykly meselelere aýratyn üns berildi. Bu ýerde gurlan degişli desgalar şeýle möhüm ugurda öňde goýlan wezipeleri netijeli çözmäge gönükdirilendir. Döwrebap çagalar baglarynda ýaş nesliň aýdym-saz, döredijilik we sport bilen meşgullanmaklary, daşary ýurt dillerini öwrenmekleri, zähmet endiklerini ele almaklary üçin iň oňaýly şertler döredilipdir. 1-nji ýöriteleşdirilen okuw-terbiýeçilik toplumy bilim ulgamyna bildirilýän häzirki zaman talaplaryna doly laýyk gelýär. Ol mekdebe çenli we mekdep bölümlerini, iňlis dilini çuňlaşdyryp öwredýän üç sany ýöriteleşdirilen mekdebi özüne birleşdirýär. Şeýle hem şäherde Sahy Jepbarow adyndaky ýörite sungat mekdebi, Şükür bagşy adyndaky çagalar sungat mekdebi ýerleşip, olarda dürli saz gurallarynda, şol sanda milli saz gurallarda saz çalmagy öwrenmek, aýdym aýtmak, tans etmek, bagşyçylyk sungatyny özleşdirmek, sazyň taryhyny we nazaryýetini, dirižýorçylyk sungatyny ele almak üçin ähli şertler göz öňünde tutuldy.

Arkadag şäheriniň Berdimuhamet Annaýew adyndaky mugallymçylyk orta hünär okuw mekdebi we Saçly Dursunowa adyndaky lukmançylyk orta hünär okuw mekdebi ýaşlara saýlap alan hünärleri boýunça döwrebap bilim almaga mümkinçilik berýär. Bilim ulgamyna degişli bu edaralaryň ählisi Bilimler we talyp ýaşlar gününe beslenen altyn güýzüň ilkinji gününde öz gapylaryny açdy.

Asylly däbe görä, täze okuw ýylynyň ilkinji gününde ýurdumyzyň sebitlerinde hem birnäçe binagärlik desgalary — döwrebap mekdepler we çagalar baglary açylyp ulanmaga berildi. Olaryň açylyş dabaralaryna Mejlisiň deputatlary, welaýat, etrap we şäher halk maslahatlarynyň agzalary, ýerli ýerine ýetiriji häkimiýet edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, hormatly ýaşulular gatnaşdylar.

Milli bilim ulgamynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi hem-de maddy-enjamlaýyn binýadynyň berkidilmegi, bu ulgamyň hil taýdan täze derejä çykarylmagy döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, ýokary bilimiň kämilleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Munuň özi milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklary üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamaga gönükdirilendir. Geçen ýylyň 1-nji sentýabrynda paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde ýokary okuw mekdepleriniň birbada üçüsiniň — Aşgabatda Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň, Türkmenabat şäherinde Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň täze binalar toplumlarynyň, Mary şäherinde Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň çäginde goşmaça okuw binasynyň hem-de beýleki desgalaryň düýbüni tutmak dabaralarynyň geçirilmegi munuň aýdyň güwäsi boldy.

Aşgabatda Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň täze binalar toplumynyň açylmagy Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň möhüm wakasy boldy. Ýokary okuw mekdebinde alnan bilimleri has-da çuňlaşdyrmaga ýöriteleşen bu bilim ojagynyň düzüminde iki fakultet — döwlet dolandyryş hem-de hünär ýokarlandyryş fakultetleri hereket edýär. Täze toplumda diňleýjileriň netijeli okamagy, mugallymlaryň talabalaýyk işlemegi, göwnejaý ýaşaýyş-durmuşy, bedenterbiýe we sport bilen meşgullanmaklary üçin oňaýly şertler döredildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasyna iki sany halkara şahadatnamanyň — Germaniýa Federatiw Respublikasynyň “DUISBURG ESSEN” uniwersitetiniň “Iň gowy binagärlik” şahadatnamasynyň hem-de Fraungofer Energetika ykdysadyýeti we energetika ulgamy tehnologiýasy institutynyň durnukly we öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy baradaky şahadatnamasynyň gowşurylmagy hem bellärliklidir. Döwlet gullugy akademiýasynyň ajaýyp binalar toplumy dünýäniň iň gözel we ýaşamak üçin amatly şäherleriniň biri hökmünde öz ornuny barha pugtalandyrýan ak mermerli paýtagtymyzyň gaýtalanmajak binagärlik gözelligi bilen sazlaşykly utgaşýar.

Gün-günden gözel keşbe girýän Aşgabat ýurdumyzyň barha artýan ykdysady kuwwatynyň, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän özgertmeler syýasatynyň üstünlikleriniň aýdyň nyşanydyr. Tutuş ýurdumyz boýunça gurulýan döwrebap saglygy goraýyş merkezleri Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmenistanlylaryň abadan we bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmäge gönükdirilendir. Ýakyn döwürde şeýle desgalaryň hataryna Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň, Stomatologiýa merkeziniň we Halkara pediatriýa merkeziniň täze binalary hem goşular. Olaryň gurluşyklaryna 2023-nji ýylyň mart aýynda türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda badalga berildi. Paýtagtymyzyň ilatynyň we myhmanlarynyň medeniýetli dynç almagy üçin has amatly şertleri döretmek, binagärlik-şähergurluşyk keşbini has-da gözelleşdirmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyzyň Kararyna laýyklykda, Aşgabatda 4 müň orunlyk köpugurly medeni merkeziň gurluşygyna girişildi.

Ýurdumyzyň baş şäherini toplumlaýyn ösdürmek bilen bir hatarda, Oba milli maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine hem uly ähmiýet berilýär. Bu maksatnama ilatyň ýokary ýaşaýyş-durmuş derejesini, oňaýly dynç almagy we döredijilikli zähmet çekmegi üçin amatly şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir. Maksatnamada göz öňünde tutulan wezipelere laýyklykda, Watanymyzyň ähli künjeklerinde täze, döwrebap obalar gurulýar. Munuň özi obalaryň häzirki zaman ülňülerine laýyklykda hem-de şäherlerdäkiden birjik-de kem bolmadyk ähli amatlyklaryň göz öňünde tutulyp abadanlaşdyrylmagyna jogapkärli çemeleşilýändiginiň özboluşly görkezijisidir.

Her ýyl geçirilýän iri halkara sergiler giň jemgyýetçiligi Türkmenistanyň gazananlary, şäherleriň hem-de sebitleriň ýaşaýyş-durmuşyny has oňaýly ýagdaýda guramaga gönükdirilip ulanylýan innowasion tehnologiýalar, türkmen ykdysadyýetiniň geljegi uly we çalt depginler bilen ösýän pudaklarynyň biri bolan gurluşyk-senagat toplumynyň kuwwaty bilen tanyşdyrýar. Bu ugurda däp boýunça Aşgabat şäheriniň gününe bagyşlanyp geçirilýän “Ak şäherim Aşgabat” atly köpugurly halkara sergä aýratyn orun degişlidir. Syn berilýän ýylyň 24-25-nji maýynda geçirilen giň gerimli sergä daşary ýurt kompaniýalarynyň köp sanlysy gatnaşyp, ol hususan-da, gurluşyk pudagynda we gurluşyk serişdeleriniň önümçiliginde iň täze innowasion işläp taýýarlamalaryň hem-de tehnologiýalaryň iş ýüzünde peýdalanylyşynda tejribe alyşmak üçin netijeli meýdança bolup hyzmat edýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüne taslamalaryň giň gerimliligi mahsusdyr. Köp gatly ajaýyp binalar gurulýar, şäherlerde täze ýaşaýyş toplumlary, iri ilatly nokatlar, uzak aralyklara awtobanlar, polat ýollar gurulýar, halkara ähmiýetli ulag düzümi kemala getirilýär. Toplumlaýyn durmuş-ykdysady maksatnamalaryň çäklerinde ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň möçberli gurluşyklar ýokary hilli gurluşyk serişdelerine bolan islegiň ýokarlanmagyny, ýerli çig malyň binýadynda olaryň önümçiliginiň ösdürilmegini şertlendirdi. Häzirki wagtda gazylyp alynýan peýdaly baýlyklaryň täze känlerini ýüze çykarmak boýunça geologik barlaglar işjeň alnyp barylýar. Bu işleriň netijeleri önümçilik toplumlarynyň kuwwatyny pugtalandyrmaga, ýokary hilli gurluşyk serişdeleriniň, beýleki önümleriň öndürilişiniň möçberini artdyrmaga gönüden-göni ýardam edýär. Şeýle önümlere ýurdumyzda we daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýär.

Döwlet Baştutanymyz täze gurulýan desgalaryň ýokary hilli gurluşyk serişdeleri bilen yzygiderli üpjün edilmeginiň möhümdigine ünsi çekip, türkmen topragynyň örän baý ýerli çig mal serişdelerini giňden özleşdirmek boýunça işleri çaltlandyrmagyň zerurdygyny nygtaýar. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzda hereket edýän önümçilikleriň tehniki we ykdysady taýdan durnuklylygyny üpjün etmäge, olaryň döwrebaplaşdyrylmagyna, importyň ornuny tutýan we eksport ugurly önümleri öndürmäge ýöriteleşen täze zawoddyr kärhanalaryň döredilmegine gönükdirilen işler alnyp barylýar.

Awtomobil ýollarynyň, aragatnaşyk, suw, gaz, elektrik üpjünçilik ulgamlarynyň, lagym arassalaýjy desgalaryň gurluşygyna uly möçberde serişdeler goýberilýär. Aýratyn inženerçilik-tehniki çözgütleri we täze tehnologiýalary talap edýän desgalaryň, şol sanda awtobanlaryň, köprüleriň, köpzolakly halkalaýyn awtomobil ýollarynyň, ýerasty geçelgeleriň, ýollaryň ugurlaryndaky köpderejeli çatryklaryň gurluşyklaryna möhüm ähmiýet berilýär. Bu ugurda alnyp barylýan işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak hem-de awtomobil ýollarynyň gurluşyk ulgamyny has-da kämilleşdirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň Permanyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň fewralynda Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentliginiň döredilendigini bellemelidiris. Häzirki wagtda täze awtomobil ýollaryny gurmak hem-de ozal bar bolanlarynyň durkuny täzelemek boýunça amala aşyrylýan giň möçberli taslamalar döwrebap ulag-logistika ulgamyny döretmäge, yklymda möhüm üstaşyr ulag geçelgesine öwrülen döwlet hökmünde ýurdumyzyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmaga gönüden-göni ýardam edýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe himiýa senagatynyň ösdürilmegine hem uly üns berilýär. Bu pudagy ösdürmegiň strategiýasy ýerli serişdeleri doly ulanmaga gönükdirilendir. Bar bolan ägirt uly çig mal binýadyny hasaba almak bilen, içerki sarp edijileri mineral dökünler bilen üpjün etmek we ýurdumyzyň oba hojalygynyň netijeliligini ýokarlandyrmak, önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak üçin önümçiligiň giňeldilmegine aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, himiýa senagatyny mundan beýläk-de ösdürmek, “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek, ugurdaş kärhanalaryň önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmak we olaryň işini sanlylaşdyrmak, öndürilýän önümleriň görnüşini giňeltmek, öňdebaryjy tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak, himiýa senagatyny ýokary derejeli hünärmenler bilen üpjün etmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar.

Döwlet konserniniň edara-kärhanalarynda yhlasly zähmet çekýän hünärmenleriň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga-da uly üns berilýär. Geçen ýylyň noýabrynda Balkan welaýatyna bolan iş saparynyň barşynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow welaýatyň Türkmenbaşy etrabynyň Guwlymaýak şäherçesinde durmuş ugurly täze desgalaryň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Döwlet Baştutanymyzyň gol çeken Kararyna laýyklykda, Gyýanly şäherçesiniň täze ýaşaýyş toplumynda 4 gatly ýaşaýyş jaýlary, 320 orunlyk umumybilim berýän orta mekdep, 120 orunlyk çagalar bagy we söwda-dynç alyş merkezi gurlar.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ähli künjeginde bolşy ýaly, günbatar sebitde hem giň gerimli özgertmeler amala aşyrylýar.

Öňde goýlan wezipeleri, şol sanda halk hojalyk toplumyny güýçli depginde senagatlaşdyrmak boýunça wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde energetika senagatyna möhüm orun berilýär. Elektroenergetika pudagyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, Diýarymyzyň ähli sebitlerinde döwrebap elektrik stansiýalary guruldy, öndüriji kuwwatlyklar ençeme esse artdyryldy, täze elektrik geçiriji ulgamlar guruldy we täzelenildi. Bu işler ýurdumyzyň dünýä energetika ulgamyna mundan beýläk-de goşulyşmagy üçin amatly şertleri döredýär. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak boýunça netijeli çäreler durmuşa geçirilýär.

Diýarymyzyň halkalaýyn energiýa ulgamyny döretmek boýunça giň möçberli taslama üstünlikli amala aşyrylýar. Onuň durmuşa geçirilmegi şäherleri we obalary elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmäge, durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm wezipelerini çözmäge, türkmen elektrik energiýasyny daşary ýurtlara eksport etmegiň mümkinçiliklerini giňeltmäge ýardam berer. Balkan welaýatyna amala aşyran iş saparynyň çäklerinde döwlet Baştutanymyz Türkmenbaşy etrabynda täze energetika desgasynyň — gaz we bug dolanyşygynda işlejek elektrik stansiýasynyň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu waka mynasybetli geçirilen dabaradaky çykyşynda elektroenergetikanyň milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biri bolup durýandygyny belledi. Pudagy ösdürmek üçin ýurdumyzda maksatnamalaýyn işler alnyp barlyp, uly möçberli maýa goýumlar gönükdirilýär.

Häzirki döwürde ýurdumyzda jemi kuwwaty 7000 megawata deň bolan 12 sany elektrik stansiýasy işleýär. Şolaryň 8-si Garaşsyzlyk ýyllarynda, has takygy, 2013 — 2021-nji ýyllarda gurlup ulanmaga berildi. Taslama laýyklykda, täze elektrik stansiýasynda 4 sany gaz hem-de 2 sany bug turbinalary hereket eder. Olaryň jemi öndürijilik kuwwaty 1574 megawata deňdir. Ol ýurdumyzda kuwwaty boýunça ikinji elektrik stansiýasy bolar we Balkan welaýatynyň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün eder.

Utgaşykly işleýän gaz-bug aýlanyşygy ýokary peýdaly iş koeffisienti bilen tapawutlanýan elektrik energiýasynyň önümçiliginiň täze görnüşidir. Onuň binýatlaýyn esasy gaz turbinasynda ýakylýan ýangyjyň täsirinde ýokary temperaturada döreýän galyndyny bug turbinasynda netijeli ulanmagyň hasabyna goşmaça elektrik energiýasyny öndürmekde jemlenýär. Bu döwrebap tehnologiýanyň ornaşdyrylmagy ýurdumyzda galyndysyz önümçiligi ösdürmek nukdaýnazaryndan wajyp bolup, elektrik energiýasy öndürilende sarp edilýän tebigy gazy tygşytlamaga mümkinçilik berýär. Täze elektrik stansiýasynda ähli önümçilik işi sanly ulgam arkaly awtomatlaşdyrylyp, dolandyryş merkezine birikdiriler. Bu bolsa önümçiligiň ýokary netijeliligini üpjün eder.

Bu ýerde öndürilen elektrik energiýasynyň artykmaç bölegini ýurdumyzyň bitewi halkalaýyn energoulgamyna ibermäge mümkinçilik dörär. Mälim bolşy ýaly, halkalaýyn energoulgamy döretmek taslamasynyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan ýokary woltly asma elektrik geçirijisi 2021-nji ýylda işe girizildi.

Umuman, Türkmenistanda bitewi energiýa halkasynyň döredilmegi Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň energetika ulgamlarynyň arasyndaky özara ätiýaçlandyryşa mümkinçilik berer. Munuň özi ýurdumyzyň energiýa ulgamynyň ygtybarlylygyny berkidip, onuň kuwwatlylygynyň ätiýaçlyk gorlaryny yzygiderli artdyrmaga, zerur bolan wagtynda elektrik energiýasyny degişli ugurlara paýlamaga şert döreder. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi paýtagtymyzydyr welaýatlary elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmek bilen, onuň beýleki döwletlere eksportynyň möçberini artdyrmaga hem ýardam eder.

Mary — Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi ýurdumyzyň bitewi energiýa halkasyny döretmekde nobatdaky tapgyr boldy. Mary we Ahal döwlet elektrik stansiýalarynyň hünärmenleri sanly ulgam arkaly Türkmenbaşy etrabynda utgaşykly dolanyşykda işlejek elektrik stansiýasynyň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşan döwlet Baştutanymyza ýurdumyzyň elektroenergetika pudagyny ösdürmäge berýän hemişelik ünsi, netijeli zähmet çekmäge döredýän mümkinçilikleri üçin pudagyň ähli işgärleriniň adyndan hoşallyklaryny beýan etdiler.

Dabaranyň dowamynda sanly ulgam arkaly Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň (TNGIZT) hünärmenleri hem çykyş etdiler. Şol gün toplumyň çäklerinde elektrik energiýasyny öndürýän iki sany täze gaz turbina desgasy ulanmaga berildi. Olaryň umumy taslama kuwwaty 70 megawat sagada deňdir. TNGIZT-niň çäginde üstünlikli durmuşa geçirilen energetika taslamasyna halkara şahadatnamalar gowşuryldy. Gaz we bug dolanyşygynda işleýän elektrik stansiýalarynyň ekologik taýdan hem bähbitlidigi bellärliklidir. Energetika pudagynda sebit we halkara ähmiýetli iri taslamalary durmuşa geçirmek bilen, Türkmenistan ekologiýa we daşky gurşawy goramak meselelerine jogapkärçilikli, ylmy esasda çemeleşýändigini görkezýär. Hut şonuň üçin-de, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuş-ykdysady özgertmeler maksatnamalarynda degişli ugurdaky talaplara doly laýyk gelýän serişde tygşytlaýjy, ekologik taýdan arassa tehnologiýalary we ýokary netijeli enjamlary işjeň ornaşdyrmak baş wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenendir.

Mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň martynda “Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda” Türkmenistanyň Kanuny güýje girdi. Oňa laýyklykda, elektrik önümçiliginiň innowasion, hususan-da, energiýanyň Gün we ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ulanmak arkaly elektrik energiýasyny öndürmek boýunça innowasion taslamalar işlenip taýýarlanylýar. 2022-nji ýylyň iýul aýynda Balkan welaýatynyň Gyzylarbat etrabynda kuwwaty 10 megawat bolan ilkinji köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasynyň gurluşygyna başlandy. Bularyň ählisi “ýaşyl” energetikanyň mümkinçiliklerini ulanmak boýunça taslamalaryň uly geljeginiň bardygyna şaýatlyk edýär. Bu taslamalar milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň kuwwatyny artdyrmakda we düzümlerini mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmakda uly ähmiýete eýe bolar.

Hormatly Prezidentimiziň her ýylyň 3-nji noýabrynda «Gurluşyk we senagat toplumynyň işgärleriniň gününi bellemek hakynda» gol çeken Permany milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmaga saldamly goşant goşup, halal we tutanýerli zähmet çekýän ýurdumyzyň gurluşyk, energetika, jemagat hojalygy we senagat pudaklarynyň zähmetkeşleriniň ägirt uly goşandynyň ykrar edilýändiginiň güwäsi boldy.

Şeýlelikde, gurluşyk senagatynyň we elektroenergetika pudagynyň 2023-nji ýyldaky ösüş depginlerine bagyşlanan synda getirilen maglumatlar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň eziz Diýarymyzy mundan beýläk-de gülledip ösdürmäge, halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň beýanydyr.

(TDH)

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysadyýetini düýpli ösdürmäge, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen möhüm özgertmeler durmuşa geçirilýär. Bu ykdysady özgertmelerde ýurdumyzyň bank ulgamy aýratyn ähmiýete eýedir. 

Ulgama täze tehnologiýalaryň yzygiderli ornaşdyrylmagy hususy taraplara töleg-hasaplaşyk we beýleki hyzmatlary banka barmazdan ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda bank ulgamyny has-da kämilleşdirmek, milli töleg ulgamyny ösdürmek, onuň netijeliligini, ygtybarlylygyny hem-de howpsuzlygyny üpjün etmek üçin töleg ulgamy döwrebap maglumat tehnologiýalarydyr kompýuter programmalary bilen üpjün edilýär. Döwlet Baştutanymyzyň kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak boýunça syýasatyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde ýurdumyzda gazanylýan oňyn tejribeler telekeçiligiň ösmegine itergi berýär. Hereket edýän elektron töleg ulgamynyň kämilleşdirilmegi, täze töleg-hasaplaşyk ulgamlarynyň döwlet täjirçilik we paýdarlar täjirçilik banklary tarapyndan uzak aralykdan, ýagny menzilara bank hyzmatlaryny beriş ulgamlarynyň işe girizilmegi bilen amala aşyrylmagy bu ugurda gazanylan ýene bir ösüşdir.

«Menzilara bank hyzmaty» — bu hususy telekeçileriň we daýhan hojalyklarynyň alyp barýan dürli görnüşli önümçilik we hyzmat ediş işlerinde hasaplaşyk amallaryna uly ýardam bermek bilen, internet arkaly bank hyzmatyny ýerinde amala aşyrmaklyga, ýagny bankyň müşderilerine öz hasaplary barada maglumatlary alyp durmaga, bankyň hyzmatlaryndan peýdalanmaga, şol sanda öz aralarynda pul serişdelerini geçirmeklige mümkinçilik berýär. Müşderi Türkmenistanyň islendik künjeginde internete birikdirilen enjam arkaly öz hasabyny «Menzilara bank hyzmatynyň» üsti bilen dolandyryp bilýär.

Ýurdumyzyň ykdysady ösüşini pugtalandyrmaga gönükdirilen özgertmeleri durmuşa geçirmekde bu ulgam işewürlere pul serişdelerini ygtybarly dolandyrmaga, wagtlaryny tygşytlamaga, bank tarapyndan has amatly, tiz we ýokary hilli hyzmatlary etmäge doly mümkinçilik döredýär.

Roza BAZARBAÝEWA,

Türkmenistanyň «Daýhanbank» DTB-niň welaýat şahamçasynyň baş hünärmeni.

BMG-niň Baş Assambleýasynyň täze Kararnamalarynda aýdyň şöhlelenýär

Ulaglar siwilizasiýa dörän wagtyndan bäri ykdysady ösüşe öz täsirini ýetirip gelýär. Iň gadymy döwürlerde-de ulag ulgamlarynyň goşulyşýan ýerinde ýaşaýşyň gülläp ösendigine, ilkinji şäherleriň hem tebigy aýlaglaryň, derýadyr kölleriň, portlaryň töwereginde dörändigine taryh şaýat. Başgaça aýdylanda, hut geografik aýratynlyklar — ummandyr deňizlere, suw ýollaryna, düzlüklerdir daglara, oazislere ýakynlyk ilkinji ulag ulgamlarynyň kemala gelmegini şertlendiripdir. Gadymy Beýik Ýüpek ýoly bolsa şäherlerden-şäherlere uzap, ygtybarly suw ýa-da guryýer ugurlary bolmadyk ýurtlardyr sebitleri biri-biri bilen birleşdirdi. Adamlaryň kosmosa çykyp, älem giňişligini özleşdirýän, hatda Aýa çenli baryp ýeten zamanasynda-da ulagyň adamzadyň durmuşyndaky ähmiýeti barha artmasa, birjik-de peselmeýär. Şoňa görä, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek bilen bagly meseleleriň 90 göteriminiň ulag ulgamy bilen baglanyşdyrylmagy hem tebigy ýagdaýdyr.

(Dowamy. Başlangyjy gazetiň 16-njy sanynda).

Geçmişden şu güne

Ulag — hereket, ulag — tizlik, ulag — ösüş. Hereketiň, tizligiň hem ösüşiň bolan ýerinde adamzadyň ýaşaýşam, ykdysadyýetem barha özgermek, ilerlemek bilen. Irki döwürlerde atdyr öküzlerde, düýelerde ýük daşalyp, uzak ýollar aýlap-hepdeläp aşylan bolsa, bu gün adamyň zähmeti, döredijilikli pikirleri netijesinde dörän «polat atlaryň» dürli görnüşlerinde sanaglyja minutdyr sagatlarda barmaly ýerimize ýetip bilýäris. «Ýodalar ýola elter, ýollar — ile» diýlişi ýaly, hut ulaglar arkaly adamlar täze, heniz görülmedik yklymlary açyp, birek-birek bilen gatnaşyk etmäge, uzak-uzak ülkelere syýahat etmäge mümkinçilik aldy. Önümçilik kuwwatlyklaryny sarp ediş bazarlary bilen baglanyşdyrýan halka, söwdanyň üznüksizligini üpjün edýän möhüm gural bolup çykyş etmegi bolsa ulagyň ykdysady bähbidini açyp görkezýär. Umuman, senagatlaşma hadysasyny, köpçülikleýin önümçiligi we harytlaryň paýlanylyşyny ulagdyr ösen ulag düzümleri bolmazdan göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Hut şeýle zerurlyklar hem halkara syýasatda ulag ulgamyna we diplomatiýasyna berilýän ünsüň barha artmagyny şertlendirýär. Geçmişde Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşip, Gündogaryň we Günbataryň siwilizasiýalaryny baglanyşdyran Bitarap Türkmenistanyň ulag strategiýasy bolsa geografik taýdan ýerleşişiň artykmaçlyklaryndan, ýurdumyzyň çäginde sebit we yklym ähmiýetli iri ulag merkezlerini döretmek üçin logistik mümkinçiliklerdir düzümlerden has doly peýdalanmaga esaslanýar.

Tagallalar, goldawlar, anyk hereketler

Bu gün biziň: «Türkmenistan — ählumumy ulag diplomatiýasynyň başyny başlan we ony işjeň ilerledýän döwlet» diýip ynamly aýtmaga doly hukugymyz bar. Sebäbi baryp on ýyl mundan ozal, heniz 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlary kabul edilmänkä, ýurdumyzda Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy esasynda «Halkara hyzmatdaşlygy we durnukly ösüşi üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň tutýan orny» atly halkara maslahat geçirilipdi. 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynda paýtagtymyzda guralan Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahat bolsa bu ulgamy ösdürmegiň häzirki zaman usullarynyň işlenip taýýarlanylmagynda, geljek üçin meýilnamalardyr mümkinçilikleriň kesgitlenilmeginde täze tapgyryň başyny başlady. Soňlugy bilen bu forumda öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň çäginde amal edilýän işler «Aşgabat prosesi» adyny alyp, yzygiderli ilerledilip, maslahatyň geçirilen senesi Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýlip yglan edildi. Durnukly ulag boýunça Baş Assambleýada Kararnamalaryň 5-siniň kabul edilmeginiň, 3-nji iýunyň Bütindünýä welosiped güni hökmünde tutuş dünýäde giňden dabaralandyrylmagynyň, BMG-niň ýanynda Durnukly ulag boýunça dostlar toparynyň döredilmeginiň gözbaşynda-da, elbetde, Bitarap türkmen döwleti dur. Şunda bularyň ählisiniň Gahryman Arkadagymyzyň oýlanyşyklylyk we öňdengörüjilik bilen öňe süren başlangyçlarynyň ajaýyp miweleridigini ilkinji nobatda nygtamak zerur.

Geçen 2023-nji ýylyň ahyrky günlerinde ýurdumyza BMG-niň Nýu-Ýorkdaky ştab-kwartirasyndan gelip gowşan hoş habarda hem Türkmenistanyň başlangyjy bilen täze Kararnamalaryň ýene ikisiniň kabul edilendigi buşlandy. «Durnukly ösüşi üpjün etmekde ygtybarly we durnukly energiýa birikmesiniň esasy orny» atly Kararnama dogrusynda biz makalamyzyň birinji böleginde giňişleýin durup geçdik. Bu gezekki söhbedimiz bolsa 47 döwletiň awtordaşlygynda biragyzdan kabul edilen «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama barada.

Täze Kararnama — köpugurly çagyryş

Geçen ýylyň 19-njy dekabrynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň 49-njy plenar mejlisinde kabul edilen «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamanyň mazmuny hakynda gürrüň edilende, ilkinji nobatda, onuň durmuşyň ulag bilen galtaşýan ugurlarynyň ählisini öz içine alýandygyny, dünýä bileleşigini olar boýunça öňde durýan möhüm wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary birleşdirmäge çagyrýandygyny nygtamaly. Bu ýerde gürrüň ýol-ulag hadysalarynyň öňüni almakdan başlap, ulaglaryň atmosferada parnik gazlarynyň döremegine getirýän ýaramaz täsirlerini azaltmak, durnukly ulag düzümleriniň maliýeleşdirilmegini has-da ilerletmek ýaly ählumumy wezipeler barada barýar. Ýeri gelende bellesek, 2021 — 2030-njy ýyllar Milletler Bileleşigi tarapyndan «Ýol hereketiniň howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça hereketleriň onýyllygy» diýlip yglan edilip, şol döwürde ýol-ulag hadysalary netijesinde ýüze çykýan adam pidalarynyň we ýaralanmagyň derejesini azyndan 50 göterime çenli azaltmak maksat edinilýär. Şunda ýurdumyzda her ýylda «Ýol hereketiniň howpsuzlygy — ömrümiziň rahatlygy» atly biraýlygyň geçirilmeginiň tutuş dünýä boýunça tagallalara-da goşantdygy guwandyryjy ýagdaýdyr.

Biz durnukly ulag ulgamy, ulag diplomatiýasy hakynda gürrüň edenimizde ýa ýazanymyzda, köplenç, bu ugurda öz döwletimizde alnyp barylýan işlerdir ýetilýän sepgitlere ünsi çekýäris. Bu, elbetde, kanunalaýyk ýagdaý. Täze Kararnamada-da ýurdumyzyň başlangyjy esasynda ozal 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji, 2021-nji, 2023-nji ýyllarda kabul edilen resminamalara salgylanylýar. Paýtagtymyzda 2014-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen halkara forum, 2016-njy ýylyň noýabryndaky Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahat, 2022-nji ýylyň awgustynda Awazada guralan deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat ýaly iri çäreler barada bellenilýär. Ýöne şunda durnukly ulag meselesiniň milli çygyrdan has giňdigini, garyplygy azaltmakdan başlap, özboluşly tebigy aýratynlyklara eýe bolan ösüp barýan ýurtlaryň hem zerurlyklaryny kanagatlandyrmak, şolar üçin hem ulagdyr ulag düzümleri babatda deň mümkinçilikleri elýeterli etmek ýaly kän-kän meseleleri öz içine alýandygyny göz öňünde tutmak möhümdir. «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama, ine, şu hakykata ýene bir ýola hemmeleriň ünsüni çekýändigi, «Gün tertibi — 2030-yň» «hiç kimi yzda galdyrmazlyk, hiç kimi unutmazlyk» ýörelgesine ygrarlylyga çagyrýandygy üçinem uly ähmiýete eýedir.

Möhüm ugurlar anyk taslamalaryň mysalynda

Täze Kararnamada nygtalyşy ýaly, howpsuz, gymmat bolmadyk, elýeterli we durnukly ulag ulgamlary ykdysadyýetiň sazlaşykly ösüşine goşant goşmakda, adamlaryň durmuş abadançylygyny ýokarlandyrmakda, halkara hyzmatdaşlygy we ýurtlaryň arasynda söwdany işjeňleşdirmekde derwaýys ähmiýete eýe. Muny Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatda eden çykyşyndaky: «Meniň pikirimçe, ulag ulgamy häzirki wagtda ösüşiň esasy ugry bolup durýar. Ony kämilleşdirmezden, döwrebaplaşdyrmazdan, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmazdan, dünýä ykdysadyýetiniň okgunly ösüşini, onuň täze ýörelgeler esasynda ösdürilmegini, adamlaryň abadançylygynyň, ýaşaýyş-durmuşynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyny, şu ýüzýyllykda Durnukly ösüş maksatlarynyň ýerine ýetirilmegini göz öňüne getirmek kyndyr» diýen sözlerinden hem aýdyň görmek bolýar. Şol maslahata gatnaşan BMG-niň ozalky Baş sekretary Pan Gi Mun bolsa dünýä söwdasynyň halkara gatnaw ýollaryna baglydygyna, munuň iş orunlarynyň, ykdysady ösüşiň çeşmesidigine aýratyn ünsi çekip: «Ulag ulgamy adamzadyň tutuş ösüşine hem täsir edýär. Alysdaky künjeklerde ýaşaýandygyna garamazdan, adamlaryň ählisiniň bir ýerden başga bir ýere howpsuz barmaga mümkinçiligi bolmalydyr. Durnukly ulag adamlaryň hemmesini gurşap almalydyr» diýip belläpdi. Dünýä jemgyýetçiligi ulagyň adamzadyň durmuşynda näderejede ähmiýetlidigine COVID-19 pandemiýasy zerarly dörän kynçylyklaryň mysalynda has äşgär göz ýetirdi. Şoňa görä, pandemiýadan soňky dikeldiş döwründe-de ulag baglanyşygyny üpjün etmek meselesi öňdäki hatarlarda goýulýar. Munuň özi netijeli ulag ulgamynyň milli ykdysadyýetleriňem, ählumumy ykdysady ösüşiňem hereketlendiriji güýjüdigini, «Dünýä ykdysadyýeti tekerleriň üstünde aýlanyp, gämilerde ýol aşýar» diýen jümläniň häzirki döwürde-de durmuş hakykaty bolmagynda galýandygyny subut edýär.

Ulag arabaglanyşygy bilen bagly täze Kararnamada, esasan, 4 ugra — üstaşyr ulag geçelgelerine, özboluşly geografik ýagdaýda ýerleşýän ýurtlara, multimodal daşamalara we durmuş ugruna aýratyn üns çekilýär. Türkmenistanyň ulag strategiýasyna laýyklykda alnyp barylýan işlerdir durmuşa geçirilýän taslamalar bolsa şol ugurlaryň ählisini öz içine alýar. Aslynda, biziň ýurdumyz geografik taýdan amatly çäkde ýerleşmek bilen, yklymüsti ugurlaryň kesişýän esasy merkezleriniň birine öwrülýär. Häzirki wagtda Türkmenistanda ulagyň ähli görnüşlerini ösdürmek üçin uly mümkinçilikler bar. Şu nukdaýnazardan, döwletimiziň üstaşyr ulag merkezi hökmünde eýeleýän ornuny pugtalandyrmak, täze ulag geçelgelerini we ugurdaş düzümleri döretmek üçin iri maýa goýumlary çekmek boýunça netijeli işler durmuşa geçirilýär.

Käbir mysallara ýüzlensek, ýurdumyzda awtomobil, howa, deňiz hem-de demir ýol ulaglaryny özüne birleşdirýän ulag infrastrukturasy kemala getirilip, uzynlygy 5 müň kilometrden geçýän polat ýollar sebitlerimiziň arasynda ygtybarly gatnaşygy üpjün edýär. Diýarymyzyň çäginde awtomobil ýollarynyň hem 5 müň kilometrden gowragy gurlup, häzirki wagtda uzynlygy 600 kilometre ýetýän Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň gurluşygy güýçli depginde dowam edýär. 2019-njy ýylyň ýanwarynda gurluşygyna badalga berlip, birinji tapgyry 2021-nji ýylyň oktýabrynda üstünlikli tamamlanan bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň ulanmaga beriljek günleri hem indi uzakda däl. Bu ýoluň Aşgabat — Türkmenbaşy awtobanyna birikdirilmegi goňşy Özbegistanyň ýük awtoulaglaryna Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna, şol ýerden bolsa deňiz ýoly arkaly Kawkaza, Ýewropa, Russiýanyň günorta sebitine, Eýranyň demirgazygyna, Pars hem-de Oman aýlagyna çykmaga mümkinçilik döreder. Türkmenbaşy — Gazagystan awtomobil ýolunyň we Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän köpriniň gurluşygy iki ýurduň arasyndaky ulag, söwda hyzmatdaşlygyny ösdürmäge, ýük dolanyşygyny ýokarlandyrmaga ýardam etse, geljekde Türkmenistany, Eýrany, Yragy hem Türkiýäni birleşdirjek Gündogar — Günbatar ulag geçelgesi işe giriziler. Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman halkara ulag geçelgesini mundan beýläk-de işjeňleşdirmek, Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa ugry boýunça ulag geçelgesiniň döredilmegi hem sebitiň ýurtlarynyň üns merkezinde durýar. Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň açylmagy bolsa milli deňiz flotumyzy giňeltmäge, ýük akymlarynyň we üstaşyr ýük daşamalaryň möçberini artdyrmaga, daşary ýurt gämileri üçin hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga amatly şertleri döretdi.

Ulag hemmeler üçin!

Durnukly ulag ulgamyna doly derejeli elýeterliligiň üpjün edilmegi özboluşly geografik ýagdaýlara eýe bolan ýurtlaryň, şol sanda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň zerurlyklaryny kanagatlandyrmak bilen hem aýrylmaz baglanyşyklydyr. Türkmenistan bu ugurdaky işlere-de işjeň gatnaşýar. 2022-nji ýylyň awgustynda Awazada geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat munuň şeýledigini nobatdaky gezek aýdyň görkezdi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow forumdaky wideoýüzlenmesinde birnäçe anyk teklipleri öňe sürdi. Bu ýerde gürrüň, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynda ulag ulgamynda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň bähbitlerini goramaga gönükdirilen we BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmek; «Ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ornuny ýokarlandyrmak» atly Kararnamany işläp taýýarlamak barada barýar.

Ýeri gelende bellesek, dünýäde 32 sany (şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlary) deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwlet bolup, olaryň umumy ilaty 533 million adama barabardyr. Çäk taýdan ýerleşişi olaryň beýleki ýurtlar bilen ykdysady gatnaşyklaryna täsirini ýetirýär. Şonuň netijesinde, bu ýurtlar ykdysadyýetiň düzümleýin kämilleşdirilmegi üçin zerur bolan maýa goýum we maliýeleşdirmek, tehnologiýalar, hyzmatlar ýaly ugurlarda ählumumy söwdanyň artykmaçlyklaryndan doly derejede peýdalanyp bilmeýärler. Bilermenleriň aýtmaklaryna görä, deňze çykalgasy bolmadyk döwletler, üstaşyr geçiriji ýurtlar bilen deňeşdirilende, ulag çykdajylaryna ortaça iki esse köp serişde sarp edýärler. Bu daşary ýurt bazarlaryna harytlary ibermek hem-de almak babatda-da şeýle. COVID-19 pandemiýasy bolsa bu meseleleri has-da kynlaşdyrdy. Aşgabat prosesiniň dowamy bolan Awaza forumy şeýle şertlerde tagallalary birleşdirmek, çalt we aýdyň netijelere ýetmek üçin tutanýerli iş alyp barmak, pandemiýadan soňky dikeldiş döwründe ulagyň orny ýaly meselelere ünsi çekmäge mümkinçilik berdi.

* * *

Syýasatçylaryň biri: «Gowy öýlerden gowy işlere barmak gowy ulaglara bagly» diýýär. Biziň halkymyzda bolsa «Ýoly abadyň ili abat» diýen parasatly jümle bar. Bu günki gün Bitarap Türkmenistan ählumumy ulag diplomatiýasynyň başyny başlan döwlet hökmünde durnukly ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça dünýä derejeli tagallalara mynasyp goşant goşup, Zeminiň goýnuna parahatçylygyň, dost-doganlygyň ýollaryny çekýär. Ýol baran ýere bolsa bagt barýar.

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».

Obasenagat toplumy

«Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly» şygary astynda geçen 2023-nji ýyl hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bäsdeşlige ukyply obasenagat toplumyny kemala getirmegi, azyk howpsuzlygyny üpjün etmegi we ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmagy maksat edinýän döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini ýene bir gezek aýdyň görkezdi.

Oba hojalygy milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biridir. Ýurdumyzyň oba hojalyk önümlerini öndürijilerine hemmetaraplaýyn goldaw bermegi ugur edinýän oýlanyşykly strategiýa bu toplumyň okgunly ösmegini şertlendirýär. Şunda oba hojalygynyň düzümleýin döwrebaplaşdyrylmagyny üpjün etmek, pudagyň düşewüntliligini artdyrmak, oba ýerlerinde täze ykdysady gatnaşyklary kemala getirmek, dürli hojalyk düzümleriniň arasynda bäsdeşlige ukyply gurşawy döretmek, ýer-suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, oba hojalyk ylmyny hem-de seçgiçiligi ösdürmek, innowasiýalary, iň täze ylmy-tehniki işläp taýýarlamalary, dolandyryşyň, bazar gatnaşyklarynyň öňdebaryjy usullaryny giňden ornaşdyrmak, oba ýerlerinde durmuş meselelerini netijeli çözmek esasy ugurlaryň hatarynda durýar.

Oba hojalyk pudagyny dolandyrmagyň netijeli ulgamyny döretmek ýurdumyzda durmuşa geçirilýän syýasatyň möhüm ugrudyr. Obasenagat toplumyny düýpli özgertmek we kämilleşdirmek arkaly onuň işiniň netijeliligini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 2023-nji ýylyň iýul aýynda Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň bölünmegi arkaly, onuň binýadynda Türkmenistanyň Oba hojalyk ministrligini hem-de Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrligini döretmek hakynda Permana gol çekdi.

Oba hojalyk özgertmelerini tapgyrlaýyn esasda durmuşa geçirmegiň çäklerinde amala aşyrylýan ulgamlaýyn çäreler, ykdysady, salgyt we hukuk gurallarynyň netijeli ulanylmagy diňe bir hil taýdan däl, eýsem, mukdar taýdan hem oňyn görkezijileriň gazanylmagyna şert döretdi. Soňky ýyllarda bu pudak durnukly ösmegini dowam etdirýär. Oba hojalyk toplumynyň döwrebaplaşdyrylmagyna häzirki zaman usulynda çemeleşilýändigini «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» hem tassyklaýar. Pudagy ösdürmekde Oba milli maksatnamasyna-da aýratyn orun degişlidir. Oňa laýyklykda, ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda azyk, guşçulyk, et we süýt önümçilik kärhanalarynyň senagat kuwwatlyklaryny artdyrmak üçin şertler döredilýär.

Azyk bolçulygyny üpjün etmekde uly üstünlikleriň gazanylandygyny geçen ýylyň mart aýynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň 15 ýyllygy mynasybetli guralan sergi hem aýdyň görkezdi. Hususy önüm öndürijiler oba hojalyk pudagynda amala aşyrylýan özgertmelere uly goşantlaryny goşmak bilen, täze agrotehnologiýalary, suw tygşytlaýjy ulgamlary, ylmyň soňky gazananlaryny we öňdebaryjy tejribäni ornaşdyrýarlar, ekologik taýdan arassa gök önümleri, miweleri ýetişdirýärler. Telekeçiler ýyladyşhanalarda gök-bakja ekinlerini, hususan-da, ýurdumyzyň eksport edýän azyk harytlarynyň arasynda uly paýy bolan pomidorlary ýetişdirmekde baý tejribe topladylar. Sergi pawilýonlarynda görkezilen ekologik taýdan arassa önümler munuň aýdyň güwäsi boldy. Bu ulgamyň iri kärhanalarynyň sergide görkezen süýji-köke we çörek önümleriniň köpdürli görnüşleri guwandyryjydyr. Süýjüleriň, şokoladlaryň, kökeleriň, waflileriň we beýleki datly önümleriň dürli görnüşleri diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, onuň çäginden daşarda hem uly islegden peýdalanýar.

Mälim bolşy ýaly, obasenagat toplumynyň ösdürilmegi köp babatda ýer-suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagyna baglydyr. Ýurdumyzda ekerançylyk ýerlerini suwarmak, gidrodesgalary gurmak we ulanmaga bermek meselelerinde ägirt uly tejribe toplandy. Suwdan peýdalanmagyň öňdebaryjy we ykdysady taýdan amatly tehnologiýalary işjeň ornaşdyrylýar. Gurak howaly gurşawdaky oba hojalygy suw hojalyk taslamalaryny durmuşa geçirmekde gazanylan üstünlikleriň hasabyna özüniň oňyn netijesini berýär. Garagum sährasynda “Altyn asyr” Türkmen kölüniň döredilmegi munuň aýdyň mysalydyr. Bu innowasion taslama dünýäniň suw serişdelerini we daşky gurşawy aýawly saklamak bilen bagly ählumumy meseleleri çözmek işine ýurdumyzyň işjeň gatnaşýandygyny subut edýär. Onuň durmuşa geçirilmegi diňe bir ýurdumyzyň oba hem-de suw hojalygyny hil taýdan täze derejä çykarmak üçin täze mümkinçilikleri we gözýetimleri açmak bilen çäklenmän, eýsem, tutuş sebitiň ekologik ýagdaýyna hem oňyn täsirini ýetirer.

Döwletimiziň tebigaty goramak syýasatynda Milli tokaý maksatnamasyna-da möhüm orun degişlidir. Onuň amala aşyrylmagyna ýurdumyzyň ähli ilaty işjeň gatnaşýar. Seýilgähleriň, seýilbaglaryň hem-de tokaý zolaklarynyň çägi müňlerçe gektar meýdany eýeleýär. Sanlyja ýyllaryň içinde ýurdumyzyň şäher we tebigy gurşawy tanalmaz derejede özgerdi. Awtomobil, demir ýollaryň ugurlarynda tokaý zolaklary emele getirilip, derýalaryň, akabalaryň kenarlary gür baglyga bürenýär. Hazar deňziniň ekologik taýdan arassa kenarynda täsin tebigy künjekleri bilen giňden meşhur bolan dünýä derejeli dynç alyş merkezi — «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy hereket edýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu ugurda durmuşa geçirilýän syýasatyň, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasynyň ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmek boýunça ileri tutýan maksatlary, wezipeleri, durnukly ösüşiň Gün tertibini durmuşa geçirmek bilen gönüden-göni baglanyşyklydygyny bellemek gerek. Munuň aýdyň subutnamasy hökmünde geçen ýylyň dekabrynda döwlet Baştutanymyzyň BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 28-nji maslahatyna (СOP28) gatnaşandygyny görkezmek bolar. Hormatly Prezidentimiz maslahatda eden çykyşynda ählumumy azyk howpsuzlygyny üpjün etmek babatda howanyň üýtgemeginiň täsiriniň örän uludygyny nazara almak bilen, Türkmenistanyň Durnukly oba hojalygy, durnukly azyk ulgamlary we howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Emirlikler Jarnamasyny doly goldaýandygyny aýtdy. Nygtalyşy ýaly, döwletimiz howanyň üýtgemegine garşy göreşmek ulgamynda milli Hökümetleriň we ýerli häkimiýetleriň arasynda utgaşykly hereketiň möhümdigini ykrar etmek bilen, Howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça belent maksatly, köp derejeli hyzmatdaşlyk üçin “СOP28” koalisiýasyny döretmek hakyndaky başlangyjy goldamaga taýýardyr.

Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň milli bähbitlerini nazara alyp, Emirlikler Jarnamasynyň maksatlaryna ýetmek üçin gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi bilen oba hojalygy, ekologiýa, energetika, maliýe, saglygy goraýyş ulgamlarynda sebit we ählumumy derejede hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga taýýardygyny tassyklady.

Ýurdumyz BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy bilen işjeň hyzmatdaşlyk edip, üçünji müňýyllygyň ösüş maksatlarynyň biri hökmünde azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamynda gazanan üstünlikleri üçin ýörite sylaga mynasyp boldy. Bu gurama oba hojalygyny daşky gurşawyň täsirlerine uýgunlaşan usullar esasynda ösdürmekden azyk önümleriniň howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamyny kämilleşdirmäge çenli Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde Türkmenistanyň ähli tagallalaryny goldaýar. Ýurdumyzda azyk ulgamynda sebitleýin hem-de halkara hyzmatdaşlygy höweslendirmäge gönükdirilen dürli çäreleriň geçirilmegi BMG hem-de onuň ýöriteleşdirilen edaralary, şol sanda Azyk we oba hojalyk guramasy bilen ýakyn hyzmatdaşlygyň netijesidir.

Şunda geçen ýylyň martynda Aşgabatda geçirilen “Howanyň üýtgemegi şertlerinde azyk howpsuzlygy boýunça hyzmatdaşlyk” atly halkara maslahatyň çäklerinde Merkezi Aziýa döwletleriniň oba hojalyk ministrleriniň duşuşygynyň bolandygyny bellemek ýerlikli bolar. Türkmenistanyň Hökümeti hem-de BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy (FAO) tarapyndan BMG-niň ýurdumyzdaky hemişelik utgaşdyryjysynyň wekilhanasynyň goldaw bermeginde bilelikde guralan forum azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin açyk meýdança boldy. Utgaşykly görnüşde geçirilen duşuşyga FAO-nyň Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin utgaşdyryjysy Wiorel Gusu, FAO-nyň Baş direktorynyň orunbasary, Ýewropa we Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin wekili Wladimir Rahmanin, Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň ugurdaş ministrlikleriniň ýolbaşçylary, şeýle hem Eýranyň wekilleri gatnaşdylar.

Umuman, Aşgabat forumy azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin açyk meýdança öwrüldi. Duşuşyga abraýly halkara guramalaryň we maliýe düzümleriniň wekilleriniň gatnaşmagy bu meseläniň aýratyn wajypdygyna şaýatlyk edýär. Häzirki döwrüň ýagdaýlary bilen baglylykda, bu ulgamdaky wezipeleri çözmek üçin tagallalaryň birleşdirilmegi ählumumy durnuklylygyň we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginiň aýrylmaz şerti bolup çykyş edýär. Duşuşygyň gün tertibine azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meseleleri girizildi, hususan-da, dünýäniň oba hojalyk önümçiliginiň bökdençsiz işledilmegi üçin howanyň üýtgemeginiň, azyk ulgamynyň we durmuş-ykdysady şertleriň berk özara baglanyşygy bellenildi, howanyň üýtgemeginiň daşky gurşawa ýetirýän ýaramaz täsirini peseltmek, parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak üçin oba hojalyk önümçiligine ekologik taýdan arassa “ýaşyl” tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, azyk önümlerini ibermegiň durnukly ulag akymlaryny döretmegiň zerurdygy nygtaldy.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasy we onuň ýöriteleşdirilen edaralary, şol sanda FAO bilen netijeli hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Azyk ulgamyndaky sebit we halkara hyzmatdaşlygyň höweslendirilmegine gönükdirilen çäreleriň Aşgabatda geçirilmegi hem bu hyzmatdaşlygyň netijesidir. Şunuň bilen baglylykda, howanyň üýtgemeginiň oba hojalygyny alyp barmakdaky däp bolan tejribä üýtgeşmeleri girizýändigi, munuň bolsa dessin çäreleriň görülmegini talap edýändigi bellenildi. Şeýlelikde, häzirki günde sebitiň we dünýäniň ýurtlarynyň öňünde obasenagat toplumyny has netijeli, daşarky täsirlere, ýüze çykýan täze şertlere uýgunlaşmaga ukyply görnüşe getirmek ýaly möhüm wezipe goýuldy.

Döwrümiziň derwaýys meselelerini çözmekde işjeň orny eýeleýän ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasy, beýleki abraýly guramalar hem-de düzümler bilen, hususan-da, BMG-niň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak we giňeltmek ugrunda çykyş edýär. Şunuň bilen baglylykda, 15-nji sentýabrda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşdy.

Gaznanyň ähli agzalary ýaly, Türkmenistanyň hem diňe bir giň gerimli milli taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek bilen çäklenmän, Aral sebitinde durmuş-ykdysady, ekologik ýagdaýy gowulandyrmak, suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak ýaly möhüm meseleleri çözmek boýunça sebit hyzmatdaşlygynyň giňeldilmegine işjeň ýardam berýändigini bellemek gerek. Munuň özi diňe sebit däl, ählumumy derejede-de uly ähmiýete eýedir.

Türkmenistan öz toplan baý tejribesini hem-de döredijilik kuwwatyny tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirmegi ugur edinip, hemişe Merkezi Aziýada ýüze çykýan suw we ekologik meselelere halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalary esasynda, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara guramalaryň işjeň gatnaşmagynda garalmagy ugrunda çykyş edýär. Diňe sebitiň ýurtlarynyň tagallalarynyň birleşdirilmegi bu meseläni çözmekde netijeli döwletara hyzmatdaşlyk üçin ýeke-täk kabul ederlikli şert bolup durýar.

Türkmen tarapynyň öňe sürýän anyk başlangyçlary, şol sanda suw meseleleri boýunça köptaraplaýyn diplomatik geňeşmeleriň täze görnüşi hökmünde suw diplomatiýasyny ilerletmek babatda beýan eden teklipleri Birleşen Milletler Guramasynyň möhüm maksatlary we wezipeleri, ilkinji nobatda, ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy, howpsuzlygy üpjün etmek, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça wezipeler bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Türkmenistan Merkezi Aziýada suw serişdeleriniň goralmagyna hem-de rejeli peýdalanylmagyna gönükdirilen halkara resminamalary işläp taýýarlamak we kabul etmek çärelerini çaltlandyrmak meselesini möhüm hasaplaýar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çykyşynda Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi bilen bilelikde sebitde suw diplomatiýasynyň ilerledilmegine aýratyn üns berýändigini belledi. Mälim bolşy ýaly, şu maksat bilen, biziň ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň dowamynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi. Bu resminamada suw meseleleri boýunça biziň döwletlerimiziň özara hormat goýmak, deňhukukly hyzmatdaşlyk, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitleriniň hasaba alynmagyna esaslanýan syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygyň esasy ýörelgeleriniň we düzgünleriniň berkidilmegi maksadalaýyk bolardy. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa Suw strategiýasy geljekde BMG-niň Ählumumy suw strategiýasyny işläp taýýarlamak üçin esas bolup biler.

Şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda Türkmenistan tarapyndan azyk howpsuzlygy, daşky gurşawyň abadançylygy, şol sanda ekologiýa we suw diplomatiýasynyň möhüm meseleleri boýunça öňe sürlen teklipler halkara jemgyýetçiligiň giň seslenmesine mynasyp boldy.

Oba hojalygyny ykdysadyýetiň ýokary girdejili pudagyna öwürmek üçin bar bolan mümkinçilikler netijeli peýdalanylýar we bu ugurda kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek ugrunda degişli işler alnyp barylýar. Şol bir wagtyň özünde, pudagyň işgärlerine hemmetaraplaýyn goldaw berilýär, şol sanda täze tehnikalary satyn almaga, obasenagat toplumynyň ähli önümçilik infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilen maýa goýumlar çekilýär. Daýhan birleşikleri, kärendeçiler we beýleki önüm öndürijiler zerur tehnikalar, dökünler, ýokary hilli tohumlar bilen bökdençsiz üpjün edilýär. Döwlet tarapyndan traktorlary, kombaýnlary, ekskawatorlary, buldozerleri, dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň enjamlaryny satyn almak üçin ýeňillikli karzlar berilýär. Bu bolsa topragyň hasyllylygyny ýokarlandyrmaga, bol hasyl almaga, netijede, hususy azyk kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny ýokarlandyrmaga oňyn täsirini ýetirýär.

Häzirki wagtda ýurdumyzda suwarymly oba hojalygyny ösdürmekde baý tejribe toplandy we suw hojalygy boýunça iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Topragyň hasyllylygyny dikeltmek, täze ekin meýdanlaryny özleşdirmek üçin giň gerimli maksatnamalar amala aşyrylýar. Melioratiw işler hem täze derejä çykaryldy.

Ylym ulgamy oba hojalygyndaky meseleleriň iş ýüzünde çözülmegine gönükdirilendir. Ugurdaş ylmy-barlag institutlarynyň, tejribe hojalyklarynyň, ylmy-önümçilik merkezleriniň tutuş ulgamy türkmen alymlarynyň ygtyýaryna berildi. Olar öňdebaryjy dünýä tejribesini öwrenmek, ylmy barlaglary geçirmek, iň esasysy bolsa, geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek üçin hakyky synag meýdançasyna öwrüldi. Şunda öňdebaryjy oba hojalyk tehnologiýalary, ýurdumyzyň toprak-howa şertlerini göz öňünde tutup, ýokary hasylly ekinleri ösdürip ýetişdirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan usullaryny ornaşdyrmak ileri tutulýan ugurlardyr.

Diýarymyzda ekerançylygyň iň möhüm ekini gowaça bolup, ony türkmen topragynda ösdürip ýetişdirmegiň gadymy we baý usullary bardyr. “Ak altyny” ösdürip ýetişdirmek we gaýtadan işlemek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň obasenagat syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunda bu geljegi uly pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň döwrebaplaşdyrylmagyna, ekerançylyk medeniýetiniň ýokarlandyrylmagyna, pagta ösdürip ýetişdirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan usullarynyň ornaşdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Şunuň bilen bir hatarda, gowaçanyň ir ösüp ýetişmegi, hasyllylygy we süýüminiň ýokary hili bilen tapawutlanýan täze ýerli görnüşlerini döretmek ugrundaky işleriň depgini güýçlendirildi. Pagta arassalaýjy kärhanalarda ýokary hilli tohumy saýlap almaga uly üns berilýär. Munuň özi türkmen eksportynyň gymmatly önümi we dokma senagatynyň kärhanalary üçin esasy çig mal bolan “ak altynyň” önümçiliginiň möçberini artdyrmagyň möhüm şertidir. Bu kärhanalaryň önümleri Türkmenistanyň meşhur haryt nyşanlaryna öwrüldi we olar dünýäniň dürli ýurtlarynda uly islegden peýdalanýar.

Döwlet Baştutanymyzyň halkymyza Täze ýyl gutlagynda belleýşi ýaly, oba hojalyk pudagynda-da düýpli özgertmeler amala aşyrylýar. Edermen daýhanlarymyz bugdaýyň hem pagtanyň, şeýle-de beýleki oba hojalyk ekinleriniň bol hasylyny ýygnap, Watan harmanyny beýgeldýärler. Geljekde-de daýhanlarymyzy ykdysady taýdan höweslendirmek maksady bilen, bereketli topragymyzda öndürilýän pagtanyň we bugdaýyň döwlet satyn alyş nyrhlaryny ýokarlandyrmak meselesine serediler. Pudagyň maddy-enjamlaýyn binýady has-da berkidiler.

Umuman, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň obasenagat toplumynyň öňünde goýan wezipeleriniň oba ýerlerinde täze iş usullarynyň giňden ornaşdyrylmagy arkaly üstünlikli çözülýändigini aýtmak mümkin. Daýhanlaryň yhlasly zähmetiniň netijesi hemişe-de jebis we agzybir halkymyzyň bereketli saçagynyň bezegi, Watanymyzyň abadançylygynyň hem-de gülläp ösüşiniň kepili, gadymy, baky juwan türkmen topragynyň sahawatynyň tükeniksiz çeşmesi boldy we şeýle bolmagynda-da galar.

(TDH)

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleri durmuşa geçirmek, hususan-da, ykdysadyýetiň pudaklaryna sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, awtomatlaşdyrylan elektron maglumat binýadyny döretmek, onuň bir bitewi tehniki talapnamalara laýyklykda işlemegini üpjün etmek boýunça toplumlaýyn çäreler alnyp barylýar. Bu ugurda amala aşyrylýan işler pudaklaryň we olaryň garamagyndaky edara-kärhanalaryň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga, resminama dolanyşygyny çaltlandyrmaga, kadalaşdyryjy resminamalaryň elektron binýadyny kämilleşdirmäge, şeýle-de raýatlara, ýuridik şahslara, hususy telekeçilere edilýän hyzmatlaryň hilini gowulandyrmaga gönükdirilendir.

Arkadagly Gahryman Serdarymyz innowasiýalary we häzirki zaman tehnologiýalaryny önümçilige ornaşdyrmak arkaly gurluşyk senagatynyň kuwwatyny artdyrmagyň wajypdygy barada aýdyp, tehnologik işläp taýýarlamalaryň kömegi bilen «akylly» şäher we «akylly» öý taslamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmegi möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Şoňa laýyklykda, ýokary amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny satyn almak üçin berilýän ýeňillikli ipoteka karzlarynyň, sarp ediş maksatly karzlaryň möçberi yzygiderli artdyrylyp, maliýe-bank hyzmatlary kämilleşdirilýär.

Häzir ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýady berkidilýär, olara täze tehnologiýalar, öňdebaryjy tejribeler ornaşdyrylýar. Dördünji senagat öwrülişiginiň başdan geçirilýän döwründe kompýuter we beýleki maglumat tehnologiýalary adamlaryň durmuşynyň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şunuň bilen baglylykda, häzirki zaman dünýäsinde maglumat tehnologiýalarynyň ähmiýeti ýylyň-ýylyna ýokarlanýar. Olar adama çylşyrymly meseleleri çözmäge ýardam berýär.

Döwrüň talaplaryna laýyklykda, ýurdumyzda bank hyzmatlary hem ösdürilýär. Milli we dünýä tejribesini öwrenmek, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, innowasion ösüşi üpjün etmek Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň durnukly ösmeginiň baş şerti bolup çykyş edýär. «Sanly kart» — wirtual ýa-da sanlylaşdyrylan bank karty häzirki wagtda ulanylýan adaty kartlar ýalydyr, ýöne ol plastik göterijisiz gurluş bolup durýar. Ol bankyň şahsy otagynda adaty kart ýaly görünýär we rekwizitleri — belgisini, CVC-koduny (şertli bellikler), hereket edýän möhletini, eýesiniň adyny, atasynyň adyny, familiýasyny we töleg ulgamynyň adyny özünde jemleýär.

Sanly bank kartyndaky elektron maglumat «token» diýlip atlandyrylýar. Wirtual kartda ähli amallar internetiň üsti bilen geçirilýär. Eger eýesi esasy bank kartynyň maglumatlaryny girizmek islemese, kart bir gezeklik bolup biler: ol kesgitli çäk (limit) bilen bir gezeklik söwda üçin goýberilýär.

Wirtual bank karty maliýe amallarynyň köpüsini geçirmäge mümkinçilik berýär. Ulanyjy karta islendik hyzmatlary — eltip bermek, taksi, söwda merkezleri bilen bagly hyzmatlary birikdirip bilýär. Elektron kart eýýäm hereket edýän hasaba goşmaça hökmünde plastikany çalyşmak üçin goýberilip bilner. Şeýle ýagdaýda birmeňzeş balans we hasapdan aýyrmagyň, ýagny ol çykdaja geçirmegiň «umumy taryhy» bolýar. Emma käbir banklar sanly karty aýratyn bank hasaby — debete girizilen ýa-da karz pully özbaşdak önüm hökmünde teklip edýärler.

Aýratyn bank hasaby bilen wirtual bank kartyny döretmek sarp edilýän pul serişdelerini bölmek, meselem, ony dürli görnüşli hyzmatlara birikdirmek we her aýda anyk pul möçberi arkaly üstüni doldurmak üçin zerurdyr. Eger eýesiniň girdejisi üýtgäp durýan bolsa, ýagny ol iş bilen özbaşdak meşgullanýan ýa-da işewürlik edýän bolsa, wagtly-wagtynda tertipli töleg geçirmek üçin aýratyn karta pul serişdelerini goýup bolýar. Kartyň ulanyş möhleti dolan ýagdaýynda, ol awtomatik ýagdaýda uzaldylýar.

Amatlylygy, peýdalylygy we elýeterliligi taýdan sanly kart birnäçe artykmaçlyklary özünde jemleýär. Mysal üçin, ol çalt onlaýna goýberilýär. Bank kartyny almak üçin onuň taýýarlanmagyna garaşmaly däl. Ol awtomatik ýagdaýda şahsy otaga goýberilýär, ähli maglumatlary bolsa ulgam döredýär we bir görnüşe getirýär. Arzany kompýuter ýa-da smartfonlar arkaly müşderiniň şahsy otagynyň üsti bilen iberip bolýar. Öň hasaba alnan müşderilerden goşmaça resminamalar talap edilmeýär. Bankyň täze müşderileri üçin anketa doldurmak we pasportdaky suraty ýükläp ugratmak ýeterlikdir. Eger ol nagt däl hasaplaşyk üçin karz karty bolsa, bank tölege ukyplylygyň tassyknamasyny sorap, degişli kepilnama üçin müşderiniň iş ýerine ýüz tutup bilýär. Bank wirtual karty goýberende we ol ulanylanda töleg almaýar.

Plastik görnüşinden tapawutlylykda, sanly kartda ony ýitirmek ähtimallygy aradan aýrylýar. Üstesine-de, eýesinden başga hiç kim belgä, CVC-koda (şertli bellikler) we beýleki möhüm maglumatlara girip bilmeýär. Sebäbi ähli maglumatlar şahsy otaga girmek üçin parol (açar sözi) we login bilen goşmaça goragly saklanýar. Sanly kart diňe bir müşderilere edilýän hyzmatlaryň möçberini artdyrmak bilen çäklenmän, olaryň hilini ýokarlandyrmaga we sarp edilýän wagty gysgaltmaga-da mümkinçilik berýär.

«Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» kabul edilmegi ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşini, ilatyň abadan durmuşy üçin ygtybarly kanunçylyk-hukuk binýadynyň pugtalandyrylmagyny şertlendirdi. Munuň özi pudaklarda innowasion-intellektual ulgamlary ornaşdyrmak, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň işine döwrebap usullary, sanly hyzmatlary, maliýe we karz edaralarynyň iş ugurlaryny sanlylaşdyrmak babatda uly mümkinçilikleri döredýär.

Kakageldi HÜMMÄÝEW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň prorektory.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň düýpgöter gowulandyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Bu maksadyň üstünlikli amala aşyrylmagyna türkmen telekeçileri hem mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda tutuş Balkan welaýaty boýunça öndürilen senagat önümleriniň deň ýaryna golaýynyň hususy eýeçilikdäki kärhanalar tarapyndan taýýarlanylyp, gazanylan ösüş depgininiň 142 göterimden geçirilmegi-de muny doly tassyklaýar.

Has takygy, geçen ýylda günbatar sebitde öndürilen 20 milliard 632,5 million manatlyk senagat önümleriniň 10 milliard manatlyga golaýy hususy bölegiň paýyna düşýär. Şunda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Akgaýa» hojalyk jemgyýetiniň Türkmenbaşy etrabynyň Akdaş şäherçesiniň golaýynda iş alyp barýan gurluşyk garyndy materiallaryny we gipskartonyny öndürýän kärhanasynyň hem mynasyp paýy bar. Bu ýerde önümçilige gerek bolan çig mallaryň agramly böleginiň Akdaş şäherçesiniň golaýyndaky tebigy känlerden alynmagy önümleriň bahasyna öz täsirini ýetirýär. Çig mallar taýýar haryt görnüşine getirilýänçä, edilýän işleriň ählisi kämil tehnologik enjamlarda amala aşyrylýar. Gurluşyk serişdeleri üçin zerur goşundylaryň belli bir bölegi bolsa Ispaniýa, Bolgariýa, Hytaý, Türkiýe ýaly döwletlerden getirilýär.

Ata Watanymyz Türkmenistan, bu gün, sözüň doly manysynda, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli desgalaryňdyr ymaratlaryň, täze-täze önümçilik düzümleriniň gurluşyklarynyň ýokary depginde alnyp barylýan mekanyna öwrüldi. Bu kärhananyň hünärmenleri hem öz taýýarlaýan serişdeleriniň şol gurluşyklarda giňden ulanylýandygyna çäksiz buýsanýarlar. Bu ýerdäki önümhanalarda, ammarlarda, sorujy desgada, ätiýaçlyk üçin ýörite gaplarda (rezerwuar), mehanizmleri abatlaýyş bölüminde işleri talabalaýyk ýola goýmak üçin ähli mümkinçilikler bar. Kärhanada hemişelik iş orunlary bilen üpjün edilen raýatlarymyzyň sany bolsa 40-dan hem geçýär.

— Hojalyk jemgyýetimiziň bu kärhanasynda önümçilik işleriniň ählisi diýen ýaly dolandyryş merkezinden kämil kompýuterler arkaly awtomatlaşdyrylan usulda amala aşyrylýar. Bize gelip gowuşýan çig mallar hem, taýýar önümlerimiz hem zerur enjamlar bilen üpjün edilen barlaghanada doly gözden geçirilýär. Bu bolsa, öz gezeginde, sarp edijilere hödürleýän gurluşyk serişdelerimiziň ýokary hilli bolmagyna, olaryň uly islegden peýdalanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda gurulýan binalaryň ýokary hilli, netijeli zähmet çekmek, ýaşamak üçin amatly, ekologik taýdan howpsuz bolmagyny hemişe baş wezipe edip goýýar. Kärhanamyzyň bölümlerinde bitirilýän işleriň bu ynama mynasypdygyna buýsanýarys. Geçen ýyl ýokary hilli gurluşyk garyndy materiallarynyň 63 müň tonnasy we desgalaryňdyr ymaratlaryň içki gurluşynyň üçegasty hem-de diwar örtükleri üçin zerur bolan gipskartonynyň 4,5 million inedördül metri taýýarlanylyp, sarp edijilerden gelip gowşan sargytlar doly berjaý edildi. Önümçiligiň ösüş depgini bolsa 120 göterime çenli ýokarlandyryldy.

Taýýarlaýan gurluşyk serişdelerimizi Russiýa, Azerbaýjan, Gazagystan ýaly döwletler hem uly isleg bilen satyn alýarlar. Gurluşyk serişdelerini taýýarlamak üçin zerur çig mallaryň ählisiniň diýen ýaly Balkan welaýatynyň çäklerinden alynýandygyny hem aýratyn nygtamaly. Bu bolsa öndürýän önümlerimiziň özüne düşýän bahasyny peseltmäge, wagty tygşytlamaga oňyn täsirini ýetirýär — diýip, kärhananyň ýolbaşçysy Döwlet Annagulyýew buýsanç bilen aýdýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan».

Geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ykdysadyýetimizi okgunly ösdürmäge, halk hojalygynyň pudaklaryny döwrüň talabyna laýyklykda döwrebaplaşdyrmaga, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga gönükdirilen giň möçberli özgertmeleriň döredijilikli mazmunyny açyp görkezdi.

15-nji ýanwarda döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onuň gün tertibine ýurdumyzyň oba hojalyk toplumyny ösdürmek we sebitlerde ýerine ýetirilýän işleriň barşy bilen bagly meseleler girizildi. Hormatly Prezidentimiz pudagy mundan beýläk-de ösdürmek, ekinleriň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek arkaly ýurdumyzda azyk bolçulygyny pugtalandyrmak boýunça öňde durýan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň wajypdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz bugdaý ekilen meýdanlardaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, gowaça ekiljek ýerleriň we tohumlaryň möwsüme talabalaýyk taýýar edilmegini, ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine guramaçylykly taýýarlyk görülmegini hem-de welaýatlardaky medeni-durmuş maksatly binalaryň ýyladyş ulgamlarynyň kadaly işledilmegini, ilatyň elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün edilmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

16-njy ýanwarda Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Serdar Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň giňişleýin göçme mejlisini geçirdi. Onda ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralary tarapyndan 2023-nji ýylda alnyp barlan işleriň netijelerine garaldy hem-de bu edaralaryň öňünde durýan ileri tutulýan wezipeler kesgitlenildi. Şeýle-de mejlisde Garaşsyz ýurdumyzda howpsuzlygy, asudalygy üpjün etmek, harby we hukuk goraýjy edaralaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, olaryň işini has-da kämilleşdirmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň goşunlarynyň düzümini hil taýdan ýokarlandyrmak üçin harby özgertmeleri dowam etdirmegiň möhümdigine ünsi çekip, Watana wepaly harby gullukçylaryň we ýokary bilimli hünärmenleriň taýýarlygynyň derejesini kämilleşdirmegiň zerurdygyny belledi.

Hormatly Prezidentimiz Watanymyzyň Garaşsyzlygyny hem-de özygtyýarlylygyny pugtalandyrmaga, howpsuzlygy, jemgyýetçilik-hukuk tertibini üpjün etmäge goşan şahsy goşantlaryny göz öňünde tutup, harby we hukuk goraýjy edaralaryň käbir ýolbaşçylaryna harby we ýörite atlary, hünär derejesini bermek hakynda Permanlara gol çekdi.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, diňe goranyş häsiýetli Harby doktrinamyzyň talaplaryna laýyklykda, Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň harby howpsuzlygyny we bitewüligini ýokary derejede üpjün etmek, ýurdumyzyň goranmak ukybyny berkitmek, Watan goragçylarynyň we olaryň maşgala agzalarynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da ýokarlandyrmak boýunça yzygiderli çäreler görülýär hem-de bu işler geljekde-de dowam etdiriler.

17-nji ýanwarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ýewropa Komissiýasynyň wise-prezidenti Margaritis Şinasy kabul etdi. Esasy ugurlary we bar bolan mümkinçilikleri nazara almak bilen, özara hyzmatdaşlygyň geljegi barada pikir alşyldy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz şu ýylyň ýanwar aýynyň ahyrynda Brýussel şäherinde Ýewropa Bileleşigi bilen Merkezi Aziýanyň arasynda durnukly ulag boýunça maýa goýum forumynyň geçirilmeginiň möhüm ähmiýetine ünsi çekip, ýurdumyzyň forumyň işine işjeň gatnaşjakdygyny we onuň netijeleriniň Hazarüsti ulag geçelgesiniň Ýewropany hem-de Merkezi Aziýany birleşdirýän multimodal, häzirki zaman, durnukly, tiz ugra öwrülmegine goşant goşjakdygyna ynam bildirdi.

Ýewropa Komissiýasynyň wise-prezidenti netijeli duşuşyk üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, ýurdumyz bilen hyzmatdaşlykda Ýewropa Bileleşiginiň täzeçil çemeleşmeleriniň bilelikdäki işleriň netijeliligini mundan beýläk-de artdyrmak üçin berk binýat bolup hyzmat edýändigini belledi.

18-nji ýanwarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Eýran Yslam Respublikasynyň nebit ministri Jawad Owjini kabul etdi. Duşuşygyň dowamynda özara hormat goýmak we düşünişmek ýörelgeleri esasynda guralýan döwletara gatnaşyklaryň ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn görnüşde, hususan-da, halkara guramalaryň çäklerinde üstünlikli ösdürilýändigi bellenildi. Iki ýurduň dürli derejedäki Hökümet wekiliýetleriniň amala aşyrýan özara iş saparlary, geçirilýän maslahatlaşmalar, gepleşikler hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna uly goşant goşýar.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistan bilen Eýranyň arasynda söwda-ykdysady, ýangyç-energetika, ulag we aragatnaşyk, gurluşyk, oba hojalygy ýaly pudaklarda netijeli gatnaşyklar ýola goýuldy, iki ýurduň hususy ulgamynyň wekilleriniň arasynda hyzmatdaşlyk pugtalandyrylýar. Nebitgaz ulgamyndaky hyzmatdaşlyk ara alnyp maslahatlaşylan aýratyn mesele boldy.

19-njy ýanwarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda käbir resminamalaryň taslamalaryna, şeýle hem beýleki meselelere garaldy. Mejlisiň dowamynda milli parlamentiň ýurdumyzyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek boýunça alyp barýan işleri, döwrebap tehnikalaryň kömegi bilen ýerasty suwlary ýüze çykarmak, möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy, tokaý zolaklaryny giňeltmek babatdaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan degişli ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, welaýatlaryň, Aşgabat we Arkadag şäherleriniň häkimlikleri bilen bilelikde taýýarlanan “Ýurdumyzy 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň” taslamasyna aýratyn üns çekildi.

Resminama laýyklykda, ýylyň dowamynda ýurdumyzyň makroykdysady taýdan durnukly ösmegini üpjün etmäge hem-de Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga, jemi içerki önümiň ösüş depginini durnukly saklamaga, pudaklary we sebitleri okgunly ösdürmäge gönükdirilen çäreleriň geçirilmegi göz öňünde tutulýar. Şeýle-de senagat kärhanalarynyň önümçilik kuwwatlyklarynyň doly işledilmegini gazanmak, sebitlerde täze iş orunlaryny döretmek meýilleşdirilýär. Milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hasabyna eksportyň ugurlaryny artdyrmak, importyň ornuny tutýan önümçilikleri ösdürmek, ekologik taýdan arassa, ýokary hilli oba hojalyk we azyk önümleriniň öndürilişini artdyrmak gaýragoýulmasyz wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. Şunuň bilen birlikde, oba hojalyk önümlerini öndürijilere döwlet tarapyndan goldaw bermek, azyk howpsuzlygyny, ilatymyza ulag, ýaşaýyş jaý-jemagat, durmuş we beýleki hyzmatlaryň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini üpjün etmek, kiçi, orta telekeçiligi depginli ösdürmek, amatly işewürlik gurşawyny döretmek, döwlet-hususy hyzmatdaşlygyny kämilleşdirmek boýunça işler dowam etdiriler.

Döwlet Baştutanymyz 2024-nji ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň taslamasynda göz öňünde tutulan wezipeleriň döwletimiziň durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşini üpjün etmäge, pudaklaryň we sebitleriň kuwwatyny berkitmäge, ilatymyzyň iş üpjünçiligini, ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmaga ýardam bermäge gönükdirilendigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, Maksatnamanyň taslamasynda şu ýylda ýetilmeli makroykdysady görkezijilere, ykdysadyýetiň ähli pudaklary boýunça önümçilik meýilnamalaryna, ýerine ýetirilmeli işlere, welaýatlar we şäherler boýunça durmuş-ykdysady ösüş görkezijilerine ýene-de bir gezek seretmek tabşyryldy.

Hormatly Prezidentimiziň garamagyna “Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasynyň” taslamasy hödürlenildi. Onuň çäklerinde Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyny dowam etdirmek, Balkan welaýatynda täze Halkara howa menziliniň, kuwwaty 1574 megawat bolan, utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň, Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän köpriniň, Arkadag şäheriniň ikinji tapgyrynyň desgalarynyň gurluşyk taslamalaryny durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Maýa goýumlaryň uly möçberi durmuş maksatly desgalaryň, hususan-da, ýaşaýyş jaýlarynyň, saglygy goraýyş desgalarynyň, orta mekdepleriň, çagalar baglarynyň, awtomobil ýollarynyň, suw, gaz, elektrik geçirijileriniň, aragatnaşyk ulgamlarynyň, suw arassalaýjy desgalaryň gurluşygyna gönükdiriler.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 2024-nji ýyl üçin ýurdumyzyň maýa goýum Maksatnamasynyň taslamasynyň senagat pudaklarynyň ösdürilmegine, täze kärhanalaryň ýola goýulmagyna, azyk üpjünçiliginiň has-da gowulandyrylmagyna, ilatymyzyň durmuş taýdan goraglylygynyň berk berjaý edilmegine gönükdirilen toplumlaýyn çäreleri özünde jemleýändigini belledi. Döwlet Baştutanymyz maýa goýum Maksatnamasynda göz öňünde tutulan çäreleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegini gazanmak maksady bilen, hödürlenen taslama ýene-de bir gezek seretmegi tabşyrdy.

Mejlisde söwda toplumynyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň 2024-nji ýyl üçin iş meýilnamalarynyň taslamalary barada hem hasabat berildi. Iş meýilnamalarynda ýurdumyzyň bazarlarynda sarp ediş harytlarynyň bolçulygyny, olaryň bahalarynyň durnukly derejesini üpjün etmek boýunça çäreler göz öňünde tutulýar. Sanly ykdysadyýeti we elektron söwdany, hususy ulgamy ösdürmek, daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek, haryt dolanyşygynyň, eksportyň möçberini artdyrmak boýunça wezipeler ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezildi. Medeniýet ulgamyna degişli ministrligiň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň iş meýilnamalaryna laýyklykda, şu ýylyň dowamynda Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy, 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly, Änew şäheriniň “Türki dünýäniň medeni paýtagty” diýlip yglan edilmegi mynasybetli dürli çäreleri geçirmek, döredijilik bäsleşiklerini yglan etmek göz öňünde tutulýar. Mundan başga-da, döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryna we döwrüň talaplaryna laýyklykda, ylym, bilim, saglygy goraýyş, sport ulgamlarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň 2024-nji ýyl üçin işlenip taýýarlanan iş meýilnamalary barada habar berildi.

Döwlet Baştutanymyzyň garamagyna ÝHHG bilen hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça birnäçe teklipler hödürlenildi. Hususan-da, şu ýylyň birinji ýarymynda paýtagtymyzda “Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitinde howpsuzlygy pugtalandyrmakda we ynamy berkitmekde bitarap ýurtlaryň orny” atly halkara maslahaty geçirmek teklip edildi. Onuň gün tertibine ýurdumyz tarapyndan öňe sürülýän Ählumumy howpsuzlyk strategiýasynyň esasy ugurlary, şeýle hem ýüze çykýan dürli halkara ýagdaýlary syýasy-diplomatik ýollar arkaly çözmekde bitaraplyk ýörelgeleriniň wajyp gurallaryny ulanmak, syýasy dialogyň medeniýetini dikeltmek bilen bagly meseleler giriziler. Şeýle hem Türkmenistanyň ÝHHG bilen hyzmatdaşlygyny ösdürmek we giňeltmek maksady bilen, şu ýylyň mart aýynda bu guramanyň Baş sekretarynyň Türkmenistana saparyny guramak, aprel aýynda bolsa ÝHHG-niň Parlament Assambleýasynyň wise-prezidenti we bu düzümiň çäklerinde hereket edýän Terrorçylyga garşy hereket etmek boýunça komitetiň başlygynyň Türkmenistana saparyny guramak baradaky teklip beýan edildi. Türkmenistanyň Bitaraplyk syýasatyny goldamak babatda ikitaraplaýyn gatnaşyklary pugtalandyrmak maksady bilen, şu ýylyň maý aýynda Aşgabatda parlament agzalarynyň gatnaşmagynda ÝHHG-niň Parlament Assambleýasynyň sebitleýin duşuşygyny geçirmek başlangyjy barada aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow beýan edilen teklipleri makullap, abraýly halkara guramalar, şol sanda ÝHHG bilen gatnaşyklary hemmetaraplaýyn ösdürmegiň döwletimiziň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny belledi.

Mejlisde ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça görülýän çäreler barada-da hasabat berildi. Sanly hyzmatlaryň täze görnüşleriniň hatarynda “Türkmenawtoulaglary” agentligi tarapyndan hususy kärhanalar bilen bilelikde işe girizilen “Duralga” atly mobil goşundyny, ylmy-okuw, aýdym-saz, okuw materiallary, habarlar, dokumental filmler bilen yzygiderli üsti ýetirilýän “Belet Video” hyzmatyny görkezmek bolar. Ýurdumyzda “Elektron hökümet” ulgamynyň döredilmegine, onda dünýä tejribesinde üstünlikli ulanylýan “X-Road” arhitekturasy esasynda maglumat alyş-çalyş ulgamynyň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Häzirki wagtda BMG-niň Ösüş maksatnamasy bilen bilelikde üpjün edijini saýlamak işleri geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň kiberhowpsuzlygyny berkitmegiň, bu ugurda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamagyň döwrüň talabydygyny belläp, «Türkmenistanda kiberhowpsuzlygy üpjün etmek boýunça işleri güýçlendirmek üçin ýerine ýetirilmeli çäreler hakynda» Karara gol çekdi.

20-nji ýanwarda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow Köpetdagyň etegindäki gözel künjekleriň birinde ýerleşýän Arkadag şäheriniň täze athana toplumyna bardy. Bu ýerde Gahryman Arkadagymyz behişdi bedew bilen gezelenç etdi hem-de täze şäheriň ikinji tapgyrynda gurulmagy meýilleşdirilýän binalaryň şekil taslamalary, käbir desgalaryň bezeg işleri, düzümleýin desgalaryň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary bilen tanyşdy. Görkezilen taslamalaryň hatarynda Oba hojalyk uniwersitetiniň binalar toplumynyň, senagat ugurly desgalaryň, muzeýiň, saglyk öýüniň, Ýangyna garşy göreş gullugynyň binasynyň, “Saglyk” seýilgähiniň şekil taslamalary bar.

Bu ýerde geçirilen iş maslahatynyň dowamynda gurluşyklaryň ýokary hil derejesini üpjün etmek hem-de bu işleri bellenilen möhletlerde tamamlamak, şäheriň ekologik ýagdaýy, “akylly” şäheriň ýaşaýyş jaýlaryna ilaty göçürip getirmek boýunça alnyp barylýan işler, söwda we hyzmatlar ulgamyny ösdürmek bilen bagly meselelere aýratyn üns çekildi. Şeýle hem Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň durkuny döwrebaplaşdyrmak boýunça meýilleşdirilen işler bilen baglanyşykly meselelere garaldy.

Gahryman Arkadagymyz iş maslahatyna gatnaşyjylara Russiýanyň Kinologiýa federasiýasyndan hoş habaryň gelip gowşandygyny habar berdi. 2021-nji ýylda Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň we Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow tarapyndan Tatarystan Respublikasynyň Baştutany Rustam Minnihanowa sowgat berlen Akdost (Akdus) atly türkmen alabaýy «Merkezi Aziýa owçarkasy» diýen ýaryşda iki ugur boýunça Russiýanyň çempiony boldy. Ol birinji sylaga arassa ganlylygy we owadanlygy üçin, ikinji sylaga bolsa düşbüligi, ünslüligi üçin mynasyp boldy. Çempionata 200-e golaý it gatnaşdy.

Milli Liderimiz Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň wise-prezidentine degişli güwänamalary dabaraly ýagdaýda gowşurdy we üstünlik arzuw etdi.

“Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynyň ilkinji günleriniň şatlykly wakalarynyň özboluşly nyşany bolan bu ýeňiş mynasybetli hormatly Prezidentimize Şatlyk atly alabaý güjüjek sowgat berildi.

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly edebi-filosofik eseriniň ýapon dilinde neşir edilmegi Türkmenistanyň we Ýaponiýanyň arasyndaky däp bolan dostlukly gatnaşyklaryň taryhynda şanly waka öwrüldi. Eser Sukuba uniwersitetiniň hünärmenleri tarapyndan terjime edildi. 2015-nji ýylda Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowa bu uniwersitetiň hormatly doktory diýen alymlyk derejesiniň berlendigini bellemek gerek.

Geçen hepdäniň beýleki wakalarynyň hatarynda Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň mejlisini görkezmek bolar. Oňa Ministrler Kabinetiniň agzalary, ýurdumyzyň ugurdaş ministrlikleriniň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar. Mejlisde Birleşen Milletler Guramasynyň bu ýöriteleşdirilen edarasynyň çäklerindäki hyzmatdaşlyk meseleleriniň giň toplumy ara alnyp maslahatlaşyldy, hususan-da, milli gymmatlyklarymyzy Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizmek boýunça ýurdumyzyň öňe sürýän teklipleri bilen baglylykda, 2024-2025-nji ýyllarda hyzmatdaşlygyň meýilnamasy kesgitlenildi.

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň uzak möhletleýin özgertmeler maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň aýdyň beýany boldy. Ýurdumyzy adamlaryň ýaşamagy, zähmet çekmegi we döredijilik mümkinçiliklerini durmuşa geçirmegi üçin iň amatly şertler döredilen öňdebaryjy döwlete öwürmek bu maksatnamalaryň esasy maksadydyr.

(TDH)

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi döwrebap ösdürmek bilen baglanyşykly döredýän mümkinçiliklerinden we şertlerinden ýerlikli peýdalanýan Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy, Mary etrabynyň çäginde ýerleşýän «Täze Aý» hojalyk jemgyýetiniň süýji-köke önümlerini öndürýän «Datly şerbet» hususy kärhanasynyň agzybir işgärleri hem şu günler özleriniň ähli ukyp-başarnyklaryny gowy hilli köke-süýji önümleriniň öndürilmegine gönükdirýärler.

Häzirki döwürde özünde 500-den gowrak işçi-hünärmeni jemleýän kärhana azyk önümleriniň 150-den gowrak görnüşini taýýarlap, halka hödürleýär. Bu ýerde azyk önümleriniň görnüşleriniň sanyny has artdyrmak üçin önüm öndürijiler döredijilikli gözleglerini hem yzygiderli we uly höwes bilen dowam etdirýärler. Netijede, baýramçylyklaryň we şanly seneleriň bosagasynda datly köke-süýjüleriň täze görnüşleriniň tapgyry ilata hödürlenýär. Ekologiýa taýdan arassa, tagamly, gözegelüwli gaplara gaplanan ýokary hilli önümler bolsa, alyjylar tarapyndan hoşallyk bilen garşylanylýar. Ilata hödürlenýän şol önümleriň hemmesiniň diýen ýaly, daşary ýurtlardan satyn alnyp getirilýän azyk önümleriniň ornuny tutýan, ýokary hilliligi bilen tapawutlanmagy guwandyryjy hakykatdyr.

Ýokary hilli önümleri bilen ýurdumyzda ilatyň söýgüsini gazanan, daşary ýurtlarda-da adygyp barýan şol önümleriň halkara sergilerinde-de mynasyp orun tapýandygy bolsa, ýörite bellenilmäge mynasypdyr. Ildeşlerimiziň toý saçaklarynyň süýji nygmatlar bilen bezelmegine, azyk bolçulygynyň üpjün edilmegine mynasyp goşant goşýan telekeçiler özleriniň ýokary depginler bilen işlemekleri üçin gowudan gowy şertleri döredýän hormatly Prezidentimiz, Arkadagly Gahryman Serdarymyzy tüýs ýürekden alkyşlaýarlar.

Toýly GARÝAGDYÝEW,

Türkmenistanyň kärdeşler arkalaşyklarynyň Mary welaýat birleşiginiň jogapkär işgäri.

Agzybir halkymyzyň ýeten belent derejesini, berkarar döwletimiziň dünýä nusgalyk ösüş-özgerişini özünde jemleýän Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe her bir günümiz üstünliklere we zähmet ýeňişlerine beslenýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda eýelenýän belent sepgitler baky Bitarap döwletimiziň bedew bady bilen ynamly öňe barýandygyna şaýatlyk edýär.

Häzirki ajaýyp döwrümizde Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlary hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam edýär. Gurmak we döretmek arkaly milli ykdysadyýetimiziň sazlaşykly ösmegi, durmuş düzüminiň toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylmagy babatda amal edilýän uly işler belent üstünlikleriň beýanydyr. Şunda her bir pudakda gazanylýan üstünlikleri, ýetilýän belent sepgitleri aýratyn bellemek bolar. Milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryny düzýän senagat kärhanalary döwrebaplaşdyrylýar, tehniki we tehnologik taýdan düýpli enjamlaşdyrylýar. Oba hojalyk pudagy dünýäniň iň öňdebaryjy tehnikalary bilen üpjün edilýär, täze ýollar, aragatnaşyk ulgamlary döredilýär.

Ösüşlere beslenýän döwrümizde Watanymyzyň ähli sebitlerinde durmuş-ykdysady özgertmeler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň sebitlerini gyradeň ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli gowulandyrmak wezipesi hormatly Prezidentimiziň durmuş-ykdysady syýasatynyň wajyp ugry bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň welaýatlarynyň durmuş-ykdysady ösüşleri ýokary derejede amal edilýär. Döwlet syýasatynda sebitleriň ykdysady taýdan ýokary depginli ösüşini gazanmak we innowasion häsiýetli önümçilikleri döretmegi has-da ösdürmek, daşky gurşawy gorap saklamak, ýaşaýyş-durmuş we inženerçilik üpjünçilik ulgamlaryny hil taýdan ýokary derejede ösdürmek esasy wezipeleriň hatarynda durýar. Uglewodorod baýlyklaryny mineral-çig mal, ýer-suw we zähmet serişdelerini rejeli peýdalanmak, şonuň binýadynda ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak esasynda sebitleriň öndüriji güýçlerini deňeçer ösdürmäge gönükdirilendir.

Hormatly Prezidentimiz şeýle belleýär: «Durnukly ykdysady ösüş biziň uzak möhletleýin strategiýamyzyň baş maksady bolup durýar. Şoňa görä-de, ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan maksatnamalarymyzy hem-de özgertmelerimizi üstünlikli amala aşyrýarys». Şu parasatly sözlerden görnüşi ýaly, ýurdumyzda durnukly ykdysady ösüş üpjün edilýär. Gazanylan beýik ösüşler ýurdumyzyň aýdyň ýollardan barýandygyny we röwşen geljeginiň has-da ösüşlidigini dünýä aýan etdi. Döwür öňe tarap barýar, durmuş ösýär, özgerýär, täze sepgitlere eýe bolýar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda gazanylýan beýik ösüşler buýsançly wakalar bolup kalba dolýar.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzy eşretli durmuşda ýaşadýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag bolsun, beýik işleri rowaçlyklara beslensin!

Ogulnýaz AMANOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Arkadag şäheri, 20-nji ýanwar (TDH). Şu gün türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gurbanguly Berdimuhamedow Köpetdagyň etegindäki gözel künjekleriň birinde ýerleşýän Arkadag şäheriniň täze athana toplumyna bardy. Bu ýerde Gahryman Arkadagymyz behişdi bedewi bilen didarlaşyp, gezelenç etdi hem-de täze şäheriň ikinji tapgyrynda gurulmagy meýilleşdirilýän binalaryň şekil taslamalary, käbir desgalaryň bezeg işleri, düzümleýin desgalaryň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary bilen tanyşdy. Milli Liderimiz bu ýerde “Irden tur-da, ataňy gör, ataňdan soň — atyňy” diýen paýhasly jümlä eýerip, täze athana toplumynda idedilýän bedewleriň ýagdaýlary bilen gyzyklandy.

Soňky ýyllarda türkmen topragynyň bu künjegi tanalmaz derejede özgerdi. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň yzygiderli tagallalary netijesinde ýurdumyzyň şäherleriniň, obalarynyň gözel keşbe girýändiginiň aýdyň nyşanydyr. Şol bir wagtyň özünde, Arkadag şäherinde degişli ekologik ýagdaýy saklamak taslama düzüjilere we gurluşykçylara bildirilýän esasy talaplardyr.

Hormatly Arkadagymyz täze şäheriň athana toplumyna geldi. Bu ýerde türkmen halkynyň Milli Liderini Türkmenistanyň Prezidentiniň Diwanynyň iş dolandyryjysy, Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Arkadag şäheriniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy, Arkadag şäheriniň häkimi we Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidenti garşyladylar.

Ahalteke bedewlerine aýratyn gadyr goýýan Gahryman Arkadagymyz bu ýerde täze şäheriň athana toplumynyň binalary, olaryň ýerleşdiriliş aýratynlyklary we toplumyň iş otaglarynda döredilen şertler bilen tanyşdy. Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň we Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidenti B.Rejebow 600 orunlyk athana toplumynda atşynaslaryň öndürijilikli işlemekleri, bu ýerde atçylyga degişli ylmy işleri alyp barmak ugrunda döwlet tarapyndan zerur tagallalaryň edilýändigi üçin hormatly Prezidentimize we Gahryman Arkadagymyza hoşallyk bildirdi.

Milli Liderimiz täze toplumyň mümkinçilikleri bilen tanyşlygyň dowamynda bu ýerde milli atşynaslyk däplerini ösdürmek, dünýäde wagyz etmek ugrunda ähli zerur şertleriň döredilendigini belläp, atşynaslygyň milli ýörelgeleriniň häzirki zamanyň ösen tejribesi bilen utgaşdyrylmagy babatda maslahatlaryny we öwüt-ündewlerini berdi.

Soňra türkmen halkynyň Milli Lideri Hanbeg atly behişdi bedew bilen didarlaşdy. Häzirki wagtda döwletimiz tarapyndan yzygiderli tagalla edilmegi netijesinde, ady rowaýata öwrülen we dünýä medeniýetinde mynasyp orun eýeleýän ahalteke bedewleriniň halkara giňişlikdäki abraýy barha belende göterilýär. Gahryman Arkadagymyz Hanbeg atly bedewiň jylawyndan tutup, birsellem gezim etdi.

Alym Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, bedewleriň säher çagynda gezdirilmeginiň olaryň beden gurluşynda, sagdynlygynda bolşy ýaly, ýyndamlygyna-da oňyn täsiri bar. Gyş paslynyň säheri dag etekleriniň gözelligini artdyrýar. Bu ýerde amatly howa gurşawy emele geldi. Şunuň ýaly gözel görnüşi we ýakymly howasy bolan künjekde gezim etmek ruhubelentlik döredýär. Bu ýagdaý bedewler üçin hem amatly şertleriň biri hasaplanýar.

Gahryman Arkadagymyz bedewe atlanyp, gezim etdi. Dünýäde iň naýbaşy tohumlaryň biri hasaplanýan ahalteke bedewleriniň şanyna taryhyň dowamynda dürli eserler döredildi. Nusgawy edebiýatymyzda bedewiň üsti Süleýman tagtyna deňelýär. Munuň özi türkmen halkynyň taryhyň dowamynda ahalteke bedewlerine aýratyn hormat bilen garandygynyň güwäsidir. “At — myrat” diýen paýhasly jümläni döreden halkymyz nurana arzuwlaryny, belent maksatlaryny ahalteke bedewleri bilen baglapdyr. Bedewler toý-baýramlaryň baş bezegine öwrülipdir. Häzirki döwürde şöhratly pederlerimiziň bedewler bilen baglanyşykly döreden dünýä nusgalyk ýörelgeleri Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde has-da ösdürilýär.

Milli Liderimiz atly gezelenjiň dowamynda bedewi gorgunyna goýberdi. Ussat seýisleriň elinden çykan, idegi ýetirilen bedew buýsançly başyny belent tutup, gorgunlady. Bu görnüşler ýurdumyzda milli atçylyk däpleriniň döwrüň talabyna laýyk derejede ösdürilýändigini şöhlelendirýär. Arkadag şäherinde täze athana toplumynyň gurulmagy, bu ýerde Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynyň, Görogly adyndaky döwlet atçylyk sirkiniň, Atçylyk ylmy-önümçilik merkeziniň hereket etmegi, dünýä derejesinde bina edilen Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynyň bolmagy milli atşynaslyk ýörelgeleriniň hemmetaraplaýyn we ylmy esasda ösdürilýändigini görkezýär.

Gahryman Arkadagymyzyň atlanan ynsan gylykly bedewi bagtyýar zamanamyza buýsanýan mysaly ruhy göterilip, badyny artdyrdy. Bu görnüşler ösüşiň belentliklerine tarap bedew bady bilen ynamly gadam urýan ýurdumyzda “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda hem belent maksatlaryň hasyl boljakdygynyň, täze ýylyň uly rowaçlyklara beslenjekdiginiň aýdyň beýanyna öwrüldi.

Häzirki wagtda Diýarymyzda ösüp gelýän ýaş nesilleriň watançylyk ruhunda terbiýelenmegi bilen bir hatarda, olaryň zähmete bolan söýgüsiniň artdyrylmagyna-da uly üns berilýär. Şunda ýaşlaryň halkymyzyň döreden milli gymmatlyklaryna, aýratyn-da, ahalteke bedewlerine söýgüsini artdyrmak meselelerine döwlet derejesinde ähmiýet berilýär. Bularyň ählisi ynsan bilen bedewiň arasyndaky dostlukdan nyşandyr.

Gahryman Arkadagymyz atly gezelenji tamamlap, bedewi idip athana eltdi we onuň bilen hoşlaşdy.

Soňra türkmen halkynyň Milli Lideri taslamalar bilen tanyşdy. Görkezilýän taslamalaryň hatarynda Oba hojalyk uniwersitetiniň binalar toplumynyň, senagat ugurly desgalaryň, muzeýiň, saglyk öýüniň, Ýangyna garşy göreş gullugynyň binasynyň, “Saglyk” seýilgähiniň teklip edilýän şekil taslamalary bar. Şeýle hem bu ýerde Arkadag şäheriniň baş metjidiniň içki bezeg aýratynlyklarynyň, lukmançylyk edaralaryna degişli nyşanlaryň görnüşleriniň taslamalary bar.

Gahryman Arkadagymyz görkezilen şekil taslamalary bilen tanşyp, Oba hojalyk uniwersitetiniň binalar toplumynyň taslamasyna degişli düzedişleri girizdi. Täze şäheriň gurluşygynyň ikinji tapgyrynyň desgalarynda alnyp barylýan işler yzygiderli gözegçilikde saklanylmalydyr diýip, Halk Maslahatynyň Başlygy aýtdy.

Gurluşyk senagatynyň häzirki zaman tejribelerini özünde jemleýän täze şäheriň gurulmagynyň ähmiýeti barada durup geçip, Arkadagymyz bu ýerde alnyp barylýan işleriň taryhy ähmiýetiniň bardygyny, hut şonuň üçin hem ýerine ýetirilýän gurluşyk işleriniň döwrüň talabyna laýyk derejede alnyp barylmalydygyny belledi. Şunda milli binagärlik ýörelgeleri bilen häzirki zamanyň ösen tejribesi utgaşdyrylmalydyr. Gurluşyk işlerinde täzeçil tehnologiýalar, sanly ulgam işjeň peýdalanylmalydyr.

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Arkadag şäherinde gurulmagy meýilleşdirilýän häzirki zaman desgalarynyň, binalaryň şekil taslamalarynyň taýýarlanylyşyna, olaryň bezeg aýratynlyklaryna, önümçiligiň nyşanlaryna we hil derejesine möhüm üns berilmelidigini belledi.

Häzirki döwrüň ösen tehnologiýalaryň zamanasydygyny nazara alyp, ähli ugurlarda bolşy ýaly, gurluşyk maksatnamasynyň amala aşyrylmagynda täzeçil tehnologiýalaryň, dünýäniň ösen tejribesiniň we sanly ulgamyň netijeli ulanylmalydygyna ünsi çekip, Gahryman Arkadagymyz bu ugurda öňde duran wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilişine örän jogapkärçilikli çemeleşilmelidigini belledi. Gurluşygyň ikinji tapgyrynyň önümçilik kuwwatlyklaryna niýetlenen güwänamalaryň, önümçiligiň söwda nyşanlarynyň döwrebap derejede taýýarlanylmagyna häzirki zamanyň talaby esasynda çemeleşilmelidigini belläp, Gahryman Arkadagymyz bu ugurda täzeçil ýörelgeleriň işjeň ulanylmalydygyna ünsi çekdi.

Soňra Milli Liderimiz bu ýerde Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Arkadag şäheriniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy D.Orazowyň we Arkadag şäheriniň häkimi Ş.Durdylyýewiň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirdi. Onda şäheriň gurluşygynyň ikinji tapgyrynda meýilleşdirilen gurluşyklaryň ýokary hil derejesini üpjün etmek hem-de bu işleri bellenilen möhletlerde tamamlamak bilen baglanyşykly meselelere garaldy.

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Arkadag şäheriniň gurluşygy boýunça döwlet komitetiniň başlygy D.Orazow häzirki döwürde alnyp barylýan işler, gurulmagy meýilleşdirilýän desgalaryň taslamalaryny taýýarlamak boýunça görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Gahryman Arkadagymyz şäheriň gurluşygynyň ikinji tapgyrynyň çäklerindäki işleriň bellenilen möhletinden yza galýandygyny aýdyp, D.Orazowyň bu ugurda alyp barýan işleriniň guralyşyna nägilelik bildirdi. Gurluşyk işlerinde, Arkadag şäheriniň ekologik ýagdaýyna bolşy ýaly, desgalaryň öz wagtynda ulanmaga berilmegine-de möhüm ähmiýet berilmelidir. Şunda degişli talaplaryň berk berjaý edilmegi, binalaryň ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylmagy möhüm wezipe hökmünde kesgitlenildi.

Arkadag şäheriniň häkimi Ş.Durdylyýew täze şähere ilaty göçürip getirmek boýunça alnyp barylýan işler, söwda we hyzmatlar ulgamynyň işiniň ýola goýluşy barada hasabat berdi. Şunda degişli gulluklaryň sazlaşykly işiniň üpjün edilmegine aýratyn ähmiýet berilýär.

Hormatly Arkadagymyz täze şäheriň döwrebap ýaşaýyş jaýlaryna ilaty göçürip getirmek meseleleriniň ähmiýeti barada aýdyp, bu ugurdaky işleriň alnyp barlyşyna nägilelik bildirdi. Ýaşaýyş jaýlaryna ilatyň göçürilmegi bilen baglanyşykly meselelere örän jogapkärçilikli we hemmetaraplaýyn esasda çemeleşilmelidir. Ilatymyzyň täze şäherde bagtyýar durmuşyň hözirini görüp ýaşamaklary ugrunda ähli zerur tagallalar edilmelidir diýip, Halk Maslahatynyň Başlygy belledi. Şunda söwdanyň medeniýetini ýokarlandyrmak, hyzmatlar ulgamyndaky bökdençlikleri aradan aýyrmak häzirki döwrüň möhüm wezipesi hökmünde kesgitlenendir.

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy D.Orazowa we Ş.Durdylyýewe ýüzlenip, ýol berlen säwlikleri gysga wagtda düzetmek hem-de Arkadag şäheriniň hemmetaraplaýyn sazlaşykly ösüşi bilen baglanyşykly meseleleri yzygiderli gözegçilikde saklamak babatda anyk görkezmeleri berdi. Munuň özi, häzirki döwrüň şähergurluşyk maksatnamasynyň durmuşa geçirilişinde bolşy ýaly, şäher ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak meselelerinde hem bildirilýän möhüm talaplaryň biri bolup durýar.

Soňra iş maslahaty Türkmenistanyň Prezidentiniň Diwanynyň iş dolandyryjysy H.Hajymyradowyň we Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidenti B.Rejebowyň gatnaşmagynda dowam etdi. Onda Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň durkuny täzelemek boýunça meýilleşdirilen işler bilen baglanyşykly meselelere garaldy. Türkmenistanyň Prezidentiniň Diwanynyň iş dolandyryjysy Gahryman Arkadagymyza toplumyň çäginde ýerine ýetiriljek işleriň görnüşleri, aýratyn-da, binalaryň içki bezegi boýunça taýýarlanylan taslamalary, toplumyň binalarynyň enjamlarynyň görnüşlerini görkezdi.

Türkmen halkynyň Milli Lideri görkezilen taslamalar bilen tanşyp, olara birnäçe bellikleri aýtdy we degişli düzedişleri girizdi. Toplumyň binalarynyň içki bezegi bu ýerde alnyp barylýan işleriň ähmiýetine kybap gelmelidir. Şunda häzirki zamanyň täzeçil tehnologiýalarynyň we sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna zerur üns berilmelidir diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy we bu babatda gymmatly maslahatlaryny berdi.

Şeýle hem iş maslahatynyň dowamynda Milli Liderimiziň garamagyna toplumyň binalarynyň daşky görnüşlerini döwrebaplaşdyrmak, onuň çäginde bar bolan gök zolaklaryň, ulag ýollarynyň we ýanýodalaryň durkuny täzelemek boýunça taslamalar, binalaryň ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyrmak bilen baglanyşykly çyzgylar görkezildi. Şolaryň hatarynda 60-a golaý bedewe niýetlenen 7 sany athananyň, ot-iým ammarlarynyň taslamalary bar.

Köpetdagyň etegindäki ajaýyp künjekleriň birinde ýerleşýän Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň binalaryny döwrebaplaşdyrmak işlerinde binagärligiň milli ýörelgeleri bilen häzirki zamanyň ösen tejribesi utgaşdyrylmalydyr. Şunda ulanylýan serişdeler berkligi we uzak möhletleýinligi babatda häzirki zaman talaplaryna laýyk gelmelidir. Munuň özi, gurluşyk işlerinde bolşy ýaly, binalaryň bezeg işlerinde hem aýratyn ähmiýetlidir.

Soňra Gahryman Arkadagymyz iş maslahatyna gatnaşyjylara Russiýanyň Kinologiýa federasiýasyndan hoş habaryň gelip gowşandygyny habar berdi.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, Russiýanyň Kinologiýa federasiýasy 1991-nji ýylda döredilip, Halkara kinologiýa federasiýasynda Russiýanyň ýeke-täk resmi wekili bolup durýar. Ol Russiýanyň iri itşynaslyk birleşigidir.

Russiýanyň Kinologiýa federasiýasynyň düzümine Russiýanyň Gulluk itşynaslygy federasiýasy, Awçylyk itşynaslygy federasiýasy, Höwesjeňleriň itşynaslygy federasiýasy, Garaşsyz itşynaslaryň jemgyýetçilik birleşikleriniň Bütinrussiýa assosiasiýasy girýär. Häzirki wagtda federasiýanyň tohum kitabynda, takmynan, 5,5 million it, 1427 kinologiýa kluby, ýurduň ähli sebitinde 22358 sany it saklanýan desgalar hasaba alnandyr.

2024-nji ýylyň 15 — 17-nji ýanwarynda Kazan şäherinde «Merkezi Aziýa owçarkasy» derejesi boýunça Russiýanyň Kinologiýa federasiýasynyň çempionatynda ýeňiji bolan itleriň sylaglanyş dabarasynyň geçirilendigini belläp, Gahryman Arkadagymyz ýeňijileriň arassa ganlylyk, owadanlyk, buýrugy berjaý etmek ukyby we beýleki häsiýetnamalar boýunça saýlanandygyny aýtdy.

2021-nji ýylda Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow tarapyndan Tatarystan Respublikasynyň Baştutany Rustam Minnihanowa sowgat berlen Akdost (Akdus) atly türkmen alabaýy «Merkezi Aziýa owçarkasy» diýen ýaryşda iki ugur boýunça Russiýanyň çempiony boldy.

Ol birinji sylaga şu ýylyň 15-nji ýanwarynda arassa ganlylygy we owadanlygy üçin mynasyp boldy. Bu ugurda gatnaşyjylaryň boýuna, agramyna, beden gurluşyna, gözelligine we Merkezi Aziýa owçarkalarynyň umumy ykrar edilen talaplaryna laýyk gelýändigine üns berilýär. Ikinji sylaga bolsa ol 17-nji ýanwarda düşbüligi, ünslüligi üçin mynasyp boldy. «Merkezi Aziýa owçarkasy» derejesi boýunça çempionata tutuş Russiýa boýunça 200-e golaý it gatnaşdy.

Akdost Russiýanyň dürli şäherlerinde geçirilen birnäçe sergilere we bäsleşiklere gatnaşyp, tejribe toplady. Bu ýaryşlarda ol eminleriň ýokary bahalaryna mynasyp boldy diýip, Gahryman Arkadagymyz belledi hem-de Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidenti B.Rejebowa türkmen alabaýynyň 2024-nji ýylyň 15 — 17-nji ýanwary aralygynda geçirilen bäsleşiklerde mynasyp bolan güwänamalaryny dabaraly ýagdaýda gowşurdy we hemmeleri bu ýokary derejeli sylaglar bilen gutlap, üstünlik arzuw etdi.

Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidenti B.Rejebow türkmen alabaýlarynyň dünýä ýüzündäki şöhratynyň belende galýandygyny alamatlandyrýan güwänamalary uly buýsanç bilen kabul etdi.

Soňra B.Rejebow ahalteke bedewleriniň we türkmeniň nepis halylarynyň, şeýle hem türkmen alabaýlarynyň şöhratynyň dünýäde giňden wagyz edilmegi ugrunda döwlet derejesinde alada edilýändigi üçin Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza hoşallyk bildirdi.

Wise-prezident “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynyň ilkinji günleriniň şatlykly wakalara beslenýändigini belläp, Russiýadan gelip gowşan hoş habaryň halkymyzy, aýratyn-da, ýurdumyzyň itşynaslaryny begendirendigini nygtady. Bu barada aýtmak bilen, B.Rejebow häzirki döwrüň şatlykly wakalaryna hoşallygyň nyşany hökmünde Şatlyk atly alabaý güjüjegi hormatly Prezidentimize gowşuryp bermegini Gahryman Arkadagymyzdan haýyş etdi.

Milli Liderimiz alabaý güjüjegi bilen bilelikde athana toplumynyň manežine bardy. Bu ýerde ahalteke bedewlerine aýratyn gadyr goýýan Arkadagymyz ir säher bilen gezelenç eden Hanbeg atly atyna atlanyp, manežiň ugry boýunça öwrüm etdi. Şu pursatda Şatlyk hem at üstünde öwrüm edýän Gahryman Arkadagymyzyň yzyndan galmady. Bu görnüşler ynsan bilen eýesine wepalylygy, üşükliligi bilen tapawutlanýan ahalteke bedewiniň hem-de alabaýyň özara gatnaşygynda aýratyn hoşniýetliligiň bardygynyň aýdyň nyşanyna öwrüldi. Munuň özi taryhy müňýyllyklara uzap gidýän ahalteke bedewleriniň we alabaýlaryň türkmen halkynyň durmuşy bilen ysnyşandygynyň nobatdaky güwäsidir.

Häzirki wagtda döwletimiz tarapyndan yzygiderli tagallalaryň edilmegi netijesinde, ady rowaýata öwrülen we dünýä medeniýetinde mynasyp orun eýeleýän ahalteke bedewleriniň, türkmen alabaýlarynyň halkara giňişlikdäki abraýy barha belende göterilýär. Gahryman Arkadagymyz atly gezelenji tamamlap, bedew bilen hoşlaşdy we Şatlyk atly alabaý bilen ulaga mündi. Şol pursatda Hanbeg atly bedew Gahryman Arkadagymyzyň ulagynyň ýanyna geldi. Düşbi bedew aýaklary bilen peşäp, Milli Liderimizi ak ýola ugradýan mysaly başyny silkeledi. Alym Arkadagymyz bedewiň başyny sypalap durşuna hemmelere alyp barýan işlerinde üstünlikleri arzuw etdi we bu ýerden ugrady.

***

Türkmen alabaýynyň halkara bäsleşiklere gatnaşyp, dünýä itşynaslygynyň taryhynda möhüm ýeňşi gazanandygy mälim boldy. Bu waka ýurdumyzyň itşynaslarynyň begenjini artdyryp, olary täze üstünliklere ruhlandyrdy.

Täze ösüşleriň belentliklerine tarap bedew bady bilen ynamly gadam urýan ýurdumyzyň bagtyýar halky “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda öndürijilikli zähmetiň nusgasyny görkezip işleýär. Şu günlerde Russiýanyň Kinologiýa federasiýasyndan hoş habar gelip gowuşdy. Onda Tatarystan Respublikasynyň Baştutanyna sowgat berlen Akdost atly türkmen alabaýynyň Russiýanyň Kinologiýa federasiýasynyň çempionatynda iki ugur boýunça ýeňiji bolandygy barada aýdylýar.

Soňky ýyllarda Garaşsyz, hemişelik Türkmenistan dünýäniň dürli ýurtlary, abraýly halkara guramalar bilen hyzmatdaşlygy barha işjeňleşdirýär. Şunda goňşy ýurtlar, aýratyn-da, Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasy bilen gatnaşyklar ösüşiň täze derejesine çykdy. Bu bolsa hyzmatdaşlygyň dürli ugurlar boýunça okgunly ösdürilýändigini görkezýär.

Alty müňýyllyk taryhy bolan alabaýlar eýesine wepaly bolmak bilen bir hatarda, emlägi we goýun sürülerini ygtybarly goramaga hem ukyplydyrlar. Häzirki döwürde Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan asylly ýörelgeleriniň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilmegi netijesinde halkymyzyň asyrlaryň dowamynda döreden dünýä nusgalyk milli gymmatlyklarynyň derejesi belende göterilýär. Şunda wepaly alabaýlara möhüm ornuň degişlidigini bellemek gerek.

Ýurdumyzda her ýyl Türkmen alabaýynyň baýramyny dabaralandyrmak asylly däbe öwrüldi. Onuň çäklerinde milli itşynaslygyň iň oňat däpleriniň ösdürilmegini maksat edinýän bäsleşikler guralýar. Munuň özi alabaýlaryň köpeldilmegi, arassa ganlylygynyň saklanylmagy, dünýäde wagyz edilmegi bilen baglanyşykly usullaryň hemmetaraplaýyn ösdürilmeginde aýratyn ähmiýetlidir. “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” adyna mynasyp bolmak ugrunda geçirilýän bäsleşige hususy itşynaslaryň hem-de harby we hukuk goraýjy edaralaryň itşynaslarynyň ösdürip ýetişdirýän alabaýlary gatnaşdyryldy. Geçen ýylyň oktýabr aýynda Türkmen alabaýynyň baýramynyň çäklerinde guralan bu bäsleşikde ýurdumyzyň Milli howpsuzlyk ministrligine degişli Akhan atly türkmen alabaýy ýeňiji diýlip ykrar edildi we ol “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” adyna mynasyp boldy.

Şeýle hem Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasy tarapyndan guralýan bäsleşigiň ýeňijisine gowşurmak üçin “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” diýen medalyň esaslandyrylandygyny bellemek ýakymlydyr. Munuň özi alabaýlaryň halkara giňişlikde eýeleýän ornunyň pugtalanmagy ugrunda döwlet derejesinde alada edilýändiginiň nobatdaky beýanydyr.

Köpetdagyň etegindäki gözel künjekleriň birinde Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň toplumy guruldy. Toplumyň muzeýi we kitaphanasy, iş otaglary bolup, olar innowasion tehnologiýalar, döwrebap kompýuter tehnikalary, sanly we internet ulgamy bilen üpjün edildi. Ahal welaýatynyň çäginde häzirki zaman enjamlary bilen üpjün edilen we döwrebap talaplara doly laýyk gelýän weterinar merkezi gurlup ulanmaga berildi. Bu merkez hem, Karantin merkezi ýaly, alabaýlaryň saglyk ýagdaýyny gözegçilikde saklamakda we olara zerur bolan weterinar hyzmatlaryny bermekde ähmiýetlidigi bilen tapawutlanýar.

Ozal habar berlişi ýaly, 2024-nji ýylyň 15 — 17-nji ýanwarynda Kazan şäherinde «Merkezi Aziýa owçarkasy» derejesi boýunça Russiýanyň Kinologiýa federasiýasynyň çempionaty geçirildi. Onda ýeňijiler arassa ganlylyk, owadanlyk, buýrugy berjaý etmek ukyby we beýleki häsiýetnamalar boýunça saýlanyldy. 2021-nji ýylda Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow tarapyndan Tatarystan Respublikasynyň Baştutany Rustam Minnihanowa sowgat berlen Akdost (Akdus) atly türkmen alabaýy «Merkezi Aziýa owçarkasy» diýen ýaryşda iki ugur boýunça Russiýanyň çempiony boldy.

Ol birinji sylaga 2024-nji ýylyň 15-nji ýanwarynda arassa ganlylygy we owadanlygy, ikinji sylaga bolsa 17-nji ýanwarda düşbüligi, ünslüligi we buýrugy ýerine ýetirmek ukyby üçin mynasyp boldy. «Merkezi Aziýa owçarkasy» derejesi boýunça çempionata tutuş Russiýa boýunça 200-e golaý it gatnaşdy.

Ýeri gelende bellesek, Akdost Russiýanyň dürli şäherlerinde geçirilen birnäçe sergilere we bäsleşiklere gatnaşyp, tejribe toplady. Bu çärelerde ol eminleriň ýokary bahalaryna mynasyp boldy diýip, Gahryman Arkadagymyz belledi we bu sylaglary Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň ýolbaşçylaryna dabaraly ýagdaýda gowşuryp, assosiasiýanyň agzalaryny sylag bilen gutlady hem-de mundan beýläk-de üstünlikleri arzuw etdi.

Dürli tohumdaky itleriň arasynda geçirilen bäsleşikde Akdostuň ýeňiji bolmagy türkmen alabaýlarynyň köptaraply häsiýete eýediginiň nobatdaky beýanydyr. Alabaýlar gözbaşyny asyrlaryň jümmüşinden alyp gaýdýan ahalteke bedewleri hem-de ajaýyp halylarymyz ýaly, halkymyzyň milli gymmatlyklarynyň hatarynda durýar. Olar türkmeniň sazlaşyk, gözellik, maddy we ruhy gymmatlyklar hakynda düşünjeleriniň nyşanlaryna öwrülip, halkymyzyň medeniýetiniň ähmiýetli bölegini düzýär. Häzirki wagtda türkmen alabaýy dünýäde meşhur tohumlaryň biri hökmünde ykrar edildi.

Ýurdumyzyň seçgiçileriniň alyp barýan işleri hem-de alabaýyň arassa ganlylygyny saklamagyň netijesinde, ol biziň günlerimize çenli özüniň asyl keşbini saklap geldi. Şeýlelikde, Diýarymyzyň dürli künjeklerinde alabaýlaryň ösdürilip ýetişdirilmegini, olaryň ylmy taýdan öwrenilmegini öz içine alýan desgalar toplumy bu ugurda alnyp barylýan işleriň has-da ösdürilmegine giň ýol açdy.

Gahryman Arkadagymyz “Türkmen alabaýy” atly kitabynda: «Alabaý ata-babalarymyzyň döreden milli gymmatlygydyr, ony gorap saklamak, ähli ajaýyplygy bilen geljek nesillerimize ýetirmek biziň borjumyzdyr» diýip belleýär. Alabaýlar türkmen halkynyň durmuşyna mäkäm ornaşdy. Paýtagtymyzda geçirilen Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň nyşany hökmünde Wepaly atly alabaýyň şekiliniň seçilip alynmagy tötänden däldir. Munuň özi wepalylyk, edermenlik, maksada okgunlylyk ýaly häsiýetleri özünde jemleýän kuwwatly, özboluşly beden gurluşy bolan alabaýlaryň jemgyýetimiziň ähli ugurlarynda möhüm orny eýeleýändiginiň nobatdaky nyşanydyr.

Aşgabady ösdürmegiň 16-njy tapgyrynyň çäklerinde gurlup ulanmaga berlen dürli maksatly binalaryň esasy ýollarynyň çatrygynda alabaýyň heýkeliniň oturdylmagy halkymyzyň wepaly syrdaşyna öwrülen ajaýyp alabaýlara ählihalk söýgüsiniň aýdyň nyşanyna öwrüldi. Dünýäde meşhur alabaýyň heýkeliniň özboluşlylygy, bu künjegiň binalar toplumy bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirmegi ýurdumyzda alabaýlara goýulýan hormatyň belentdigini görkezýär.

Halkymyzyň taryhyň dowamynda kemala getiren asylly dessurlaryna laýyklykda, adamlara bildirilýän çuňňur hoşallygyň nyşany hökmünde sowgatlar berilýär. Şunda ýurdumyz bilen hemmetaraplaýyn gatnaşyklaryň ösdürilmegine, dostlukly hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine yzygiderli goşant goşýan daşary ýurtlaryň döwlet Baştutanlaryna türkmen halkynyň milli gymmatlygynyň ajaýyp wekilleri hasaplanýan ahalteke bedewlerini ýa-da saýlama tohum alabaý itlerini sowgat bermek asylly däbe öwrüldi.

2017-nji ýylyň oktýabrynda Gahryman Arkadagymyz GDA gatnaşyjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň Russiýa Federasiýasynyň Soçi şäherinde geçirilen mejlisine gatnaşyp, Russiýanyň Lideri Wladimir Putini doglan güni bilen tüýs ýürekden gutlady hem-de rus kärdeşine Wepaly atly alabaýy sowgat berdi.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, alabaý itleri gadym döwürlerden bäri türkmen halkynyň wepaly hemrasy we dostudyr. Bu sowgat köpasyrlyk türkmen-rus dostluk ýörelgelerine ygrarlylygy hem-de iki döwletiň ýolbaşçylarynyň özara ynama esaslanýan şahsy gatnaşyklaryny alamatlandyrýar.

Şeýle hem ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynda, aýratyn-da, serhet gullugynda alabaýlaryň ulanylmagy, olaryň emlägi goraýşy ýaly, serhedi goramakda, yz çalmakda aýratyn ukyplydygynyň nobatdaky subutnamasydyr. Köpýyllyk tejribe muny subut etdi. Soňky ýyllarda harby we hukuk goraýjy edaralarda türkmen alabaýlary bilen ýörite tälimler geçirilýär, olaryň netijesinde alabaýlar jenaýatçylary ele salmak, şeýle hem partlaýjy maddalary ýüze çykarmak ýaly ukyplaryny görkezýärler.

Türkmen halkynyň Milli Lideri ýurdumyzyň serhetçileri bilen duşuşyp, olaryň gulluk we durmuş şertleri bilen yzygiderli gyzyklanyp durýar. Munuň özi döwletimiziň dost-doganlyk serhedi hökmünde ykrar edilen mukaddes çäkleriniň ygtybarly goragyny üpjün edýän harby gullukçylary ruhlandyrýar.

2019-njy ýylyň maýynda Gahryman Arkadagymyz serhetçiler bilen duşuşyp, olara mukaddes çäkleri goramakda ýakyn syrdaşa öwrüljek alabaý güjükleriniň ýedisini sowgat berdi. Şonda türkmen halkynda ýedilik sanyň mukaddes saýylýandygyny, onuň bar ýerinde rowaçlyklaryň artýandygyny aýdyp, Milli Liderimiz halkymyzyň bu ýagşy dessurlarynyň mynasyp dowam etdiriljekdigine ynam bildirdi. Şeýle-de Gahryman Arkadagymyz alabaýlary serhet gullugyna taýýarlamak babatda alnyp barylýan işleriň yzygiderli ýola goýulmalydygyna ünsi çekdi.

Ähli düzümlerde bolşy ýaly, ýurdumyzyň serhet galalarynda we birikmelerinde serhetçi alabaýlary saklamaga, olar bilen degişli türgenleşik işlerini geçirmäge niýetlenen döwrebap binalaryň gurlandygyny bellemeli. Halkara görkezijilere laýyklykda enjamlaşdyrylan binalarda alabaýlary serhet goragynda ulanmak üçin taýýarlamak babatda ýörite mümkinçilikleriň bardygyny bellemeli.

2020-nji ýylyň tomsunda Gahryman Arkadagymyz ir säherde Pälwan atly alabaý bilen Köpetdagyň etegine gezelenje çykdy. Alabaýlaryň dag-derelerde gezelenç etdirilmegi olaryň tohumlyk häsiýetleriniň has-da berkemegine ýardam berýändigini türkmen halkynyň asyrlar aşyp gelýän durmuş tejribesi subut etdi. Edermen türkmen alabaýlary ýelden ýüwrük ahalteke bedewleri bilen bir hatarda, türkmen halkynyň baý medeni mirasynyň aýrylmaz bölegi bolup durýar.

Halkymyza mahsus köpasyrlyk milli ýörelgelere laýyklykda, alabaý itlerini ösdürip ýetişdirmekde olaryň gezim etdirilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu bolsa alabaýlaryň öz eýesine wepalylygyny artdyrýar. Toplumlaýyn esasda geçirilýän işleriň netijesinde, dünýäde gaýduwsyz, edermen, şol bir wagtyň özünde, wepaly, goýun sürülerini we emlägi goramaga ukyply itler hökmünde dünýäde ykrar edilen alabaýlar kemala getirilýär.

Paýtagtymyzyň gözel künjekleriniň birinde ýerleşýän Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň hem-de Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň binasynda ýokary derejede enjamlaşdyrylan muzeý hereket edýär. Onda alabaýlaryň taryhyna, özboluşly aýratynlyklaryna degişli gymmatlyklar saklanylýar. Şeýle hem taryhda alymlaryň ýerine ýetiren ylmy-barlag we gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde ýüze çykarylan tapyndylara, taryhy maglumatlara muzeýde möhüm orun berilýär. Munuň özi türkmen alabaýlarynyň gelip çykyşynyň, häsiýetli aýratynlyklarynyň ylmy esasda öwrenilmeginde aýratyn ähmiýetli gollanmadyr.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasy döredildi. Bu bolsa degişli ugurda alnyp barylýan işleriň yzygiderli we netijeli häsiýete eýe bolmagyny şertlendirdi. Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň aprel aýynda assosiasiýanyň düzümleýin desgalary gurlup ulanmaga berildi. Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň toplumynyň açylyş dabarasy Ahal welaýatyndaky Karantin merkeziniň, Balkan, Daşoguz, Lebap, Mary welaýatlarynda we Aşgabat şäherinde gurlan merkezleriň açylyşy mynasybetli guralan dabaralar bilen utgaşdy.

2023-nji ýylyň oktýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Türkiýe Respublikasyna amala aşyran resmi sapary ähmiýetli wakalara, ýatda galyjy pursatlara baý boldy. Saparyň dowamynda iki ýurt üçin ähmiýetli ylalaşyklar gazanyldy. Şeýle hem duşuşygyň çäklerinde taraplar özara gyzyklanma bildirilýän sebit we halkara syýasatyň möhüm meseleleri boýunça pikir alyşdylar.

Saparyň çäginde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ähli ugurlar boýunça sazlaşykly ösdürilmegi ugrunda edýän tagallasyna minnetdarlygyň nyşany hökmünde Prezident Rejep Taýyp Ärdogana Gardaş atly türkmen alabaýyny sowgat berdi.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, eýesine wepaly, batyr alabaýlar asyrlaryň dowamynda halkymyzyň wepaly dosty hem-de hemrasy, ygtybarly goragçysy, kömekçisi bolupdyr. Häzirki günde alabaýlar halkymyzyň baý medeni mirasynyň aýrylmaz bölegidir.

Prezident Rejep Taýyp Ärdogan köpasyrlyk türkmen-türk dostlugynyň däplerine ygrarlylygyň özboluşly nyşany bolup duran bu ajaýyp sowgat üçin hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa tüýs ýürekden hoşallygyny bildirdi. Pursatdan peýdalanyp, öz gezeginde, Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogan hem hormatly Prezidentimize iki sany ajaýyp güjüjegi sowgat berdi.

Döwlet Baştutanymyz sowgat üçin türk Liderine minnetdarlyk bildirdi hem-de bu sowgada mizemez türkmen-türk dostlugynyň nyşany hökmünde garaýandygyny belledi.

Zehinli pederlerimiziň yhlasy bilen ýetişdirilen alabaýlara soňky ýyllarda uly gyzyklanma bildirilýändigini nazara alyp, alabaýlaryň tohum arassalygyny saklamak we ösdürmek, olary köpeltmek we dürli ugurlar boýunça taýýarlamak meselelerine wajyp ähmiýet berilýär.

Türkmen halky tebigat bilen sazlaşykda ýaşamagyň, halk seçgiçiliginiň hakyky nusgasyny dünýä äşgär edipdir. Munuň özi şöhratly pederlerimiziň döredijilik zehininiň örän aýdyň ýüze çykmasydyr.

Ýurdumyza Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasyndan gelip gowşan hoş habar mynasybetli taýýarlanan teswiri Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzyň milli buýsanjyna öwrülen alabaýlara bagyşlap ýazan goşgusy bilen jemlemegi makul bildik:

Asyrlaryň sungatyna
Dowam türkmen alabaýy.
Halkyň milli gymmatyna
Kemal türkmen alabaýy.

Ýurdum — joşgunyň mekany,
Toýuň, buşlugyň mekany!
Gujurly, syzgyr, wepaly,
Merdan türkmen alabaýy.

Durky peleň, şir mysaly,
Mizemez şöhratly ýoly.
Gerek bolsa, gerçek ýaly
Edermen türkmen alabaýy.

Penasynda hatar nerler
Ýol geçendir kerwen-kerwen.
Agramyna altyn berlen,
Halal, türkmen alabaýy!

Goja taryhda ady bar,
Geçmişden janly ýadygär!
Waspy dünýäni jadylan,
Ykrar türkmen alabaýy.

Nepis halym, bedewim deý,
Mirasdyr bu pederimden.
Ýeňişleriň hataryndan
Nyşan türkmen alabaýy!

Görnüşi ýaly, wepalylyk, edermenlik, düşbülik deý asylly häsiýetleri özünde jemleýän alabaýlar dürli döwürleri we nesilleri baglanyşdyryp, biziň günlerimize gelip ýetdi.

Şeýlelikde, dünýä medeniýetine mynasyp goşant goşan türkmen halkynyň döreden milli gymmatlygyny ösdürmek we ony dowamata atarmak babatda toplumlaýyn işler amala aşyrylýar. Munuň özi paýhasly pederlerimiziň döreden dünýä nusgalyk ýörelgeleriniň häzirki döwrüň ruhuna kybap derejede baýlaşdyrylmagyna döwlet derejesinde aýratyn ähmiýet berilýändiginiň aýdyň güwäsidir.

***

Şu gün Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynda Gahryman Arkadagymyzyň Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň hem-de Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň wise-prezidentine türkmen alabaýynyň gazanan halkara derejedäki ýeňşini we ýurdumyzda atçylyk, itşynaslyk ýörelgelerini ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň netijelerini alamatlandyrýan güwänamalary gowşurmagyna bagyşlanan maslahat geçirildi.

Bellenilişi ýaly, soňky ýyllarda ýurdumyzyň ähli künjeklerinde, şol sanda Arkadag şäherinde hem halkymyzyň buýsanjy bolan ahalteke bedewleriniň we türkmen alabaýlarynyň arassa ganlylygyny gorap saklamak, olary dünýäde giňden wagyz etmek, degişli taryhy maglumatlary toplamak boýunça yzygiderli çäreler geçirilýär. Munuň özi türkmen halkynyň täsin mirasynyň şöhratyny mundan beýläk-de artdyrmak üçin möhüm şert bolup durýar.

Maslahatda çykyş edenler Gahryman Arkadagymyza we Arkadagly Gahryman Serdarymyza milli gymmatlyklarymyzyň dünýäde wagyz edilmegi ugrundaky aladalary üçin hoşallyklaryny beýan edip, öňde goýlan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde tagallalaryny gaýgyrmajakdyklaryna ynandyrdylar.

20-nji ýanwarda Milli Liderimiziň Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyryp, bu ýerde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Tatarystan Respublikasynyň Baştutany Rustam Minnihanowa sowgat beren Akdost atly türkmen alabaýynyň Russiýanyň Kinologiýa federasiýasynyň çempionatynda iki ugur boýunça çempion bolandygy baradaky hoş habary ildeşlerimize ýetirmegi, Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň wise-prezidentine degişli şahadatnamalary gowşurmagy watandaşlarymyzda buýsanç döretdi. Şonuň ýaly-da, Gahryman Arkadagymyzyň saparynyň dowamynda Hanbeg atly ahalteke bedewinde döwlet Baştutanymyza assosiasiýanyň agzalarynyň adyndan sowgat berlen ajaýyp alabaý güjüjegi bilen gezim etmegi bu goşa gymmatlyk bilen adamyň arasyndaky ruhy ýakynlygyň, dostlugyň, ysnyşygyň nusgalyk mysalyna öwrüldi. Öňňin Arkadag şäheriniň Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynda geçirilen hoşallyk maslahatynda hem bu wakalar baradaky buýsançly gürrüňlere giň orun berildi. Habarçylarymyz hoşallyk maslahatyna gatnaşan hem-de ömrüni türkmen alabaýlaryny, ahalteke bedewlerini ösdürip ýetişdirmäge bagyşlan ildeşlerimiziň käbiriniň ýürek sözlerini ýazga geçirdiler.