(Antalýa şäheri, 2024-nji ýylyň 1-nji marty)

Hormatly wekiliýetleriň ýolbaşçylary we agzalary!
Hanymlar we jenaplar!

Ilki bilen, şu foruma çagyrandygy üçin Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti, gadyrly doganym Rejep Taýyp Ärdogana minnetdarlyk bildirýärin. Şeýle hem çäräniň guramaçylaryna abraýly forumda çykyş etmäge mümkinçilik döredendikleri üçin hoşallygymy beýan edýärin. Forumyň ýokary derejede guralandygyny, türk doganlarymyzyň myhmansöýerligini görkezýändigini bellemek isleýärin.

Halkara gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy biziň öňümizde birnäçe düýpli soraglary, özi-de diňe bir syýasy, ykdysady, hukuk babatda däl-de, eýsem, ahlak, adalatlylyk we abraý-mertebe gatnaşyklaryna degişli soraglary hem goýýar. Häzirki döwürde bu düşünjeler bitewüdir diýip hasap edýärin. Şoňa görä-de, syýasy howpsuzlygy, durnuklylygy, ykdysady ösüşi goldamak üçin taryhy ornuna, ilatynyň sanyna, jemi içerki önüminiň möçberine, harby mümkinçiligine ýa-da tehnologik derejesine garamazdan, ähli halklary hem-de döwletleri bu işe doly çekmek zerur. Olaryň şu günki we geljekki dünýä gurluşynyň deňhukukly agzalarydyr subýektleri bolmaga kanuny hukuklaryny ykrar etmek gerek.

Bu babatda Türkmenistanyň garaýşy berk we aýdyňdyr: häzirki çylşyrymly döwürde bu sorag diňe ählumumy tagallalar arkaly, halkara hukugyň ykrar edilen kadalary, Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasy esasynda çözülip bilner we çözülmelidir. Dünýä bileleşiginiň jogapkärli agzasy hökmünde Türkmenistan şu maksada ýetmekde öz üstüne borçnamalary alýar.

Mälim bolşy ýaly, 2023-nji ýylyň sentýabrynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda biziň ýurdumyz bu guramanyň howandarlygynda Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak baradaky teklip bilen çykyş etdi. Biz muny XXI asyrda döwletara we halkara gatnaşyklaryň gurluşy babatda garaýyşlaryň hem-de kadalaryň ulgamy, ony gazanmagyň guraly hökmünde görýäris. Eýsem, bu garaýşy öňe sürmek bilen, Türkmenistan nähili başlangyçlary teklip edýär?

Ilki bilen, biz Ählumumy howpsuzlyk strategiýasynda syýasy orny we ähmiýeti barha artýan ösüp barýan ýurtlaryň örän aýdyň, abraýly ornuny görýäris. Bu bolsa yzygiderli hem-de oňyn meýildir. Bu ýagdaý üns berilmegini we Birleşen Milletler Guramasynyň strategik meýilnamalarynda degişli derejede berkidilmegini talap edýär. Şeýle hem Türkmenistan ählumumy howpsuzlygy üpjün etmek babatda sebit guramalarynyň we döwletara birleşikleriň üsti bilen, özi-de diňe bir syýasy däl, eýsem, ykdysady, ynsanperwer ulgamlar boýunça hem işleri güýçlendirmegi maksadalaýyk hasaplaýar. Bu meselede ýöriteleşdirilen düzümleriňdir institutlaryň-da pikirlerini diňläp, olary dünýä syýasatynyň esasy soraglaryny çözmäge çekmeli.

Birleşen Milletler Guramasyna ony esaslandyryjylar tarapyndan goýlan baş wezipesini — ählumumy parahatçylygy, deňhukukly hyzmatdaşlygy we ösüşi üpjün etmekde ýardam bermeli. Bu biziň diňe ahlak borjumyz bolman, eýsem, häzirki dünýäde ýüze çykýan töwekgelçiliklerdir howplara hakyky we obýektiw baha bermek babatda jogapkärçiligimiz bilen hem gönüden-göni baglydyr. Şonuň ýaly-da, beýleki halkara düzümleriň we birleşikleriň Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmegi, Ýer ýüzünde parahatçylygy üpjün etmek we dünýä gurluşy meseleleriniň çözgüdinde onuň sebit wekilhanalarynyň hem-de edaralarynyň ornuny, wezipesini ýokarlandyrmagy zerur hasaplaýaryn.

Bitaraplygyň we öňüni alyş diplomatiýasynyň mümkinçilikleri bu wezipeleri ýerine ýetirmegiň esasy guraly bolup hyzmat etmelidir. Munuň özi ähli gatnaşyjylaryň bähbitlerini göz öňünde tutýan, howpsuz, durnukly ählumumy gurluşy kemala getirmäge gönükdirilen bitewi dialogy ýola goýmak üçin şertleri üpjün etmegiň aýrylmaz bölegidir. Birleşen Milletler Guramasynyň Howpsuzlyk geňeşiniň agzalarynyň biragyzdan çözgüdi we sebitiň ähli döwletleriniň goldamagy esasynda döredilen, ştab-kwartirasy Bitarap Türkmenistanyň paýtagty Aşgabatda ýerleşýän BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň işi muňa aýdyň subutnamadyr. Biziň pikirimizçe, bu merkez bar bolan we bolup biljek gapma-garşylyklary çözmäge hem-de çylşyrymly ýagdaýlardan baş alyp çykmaga ulgamlaýyn çemeleşmegiň mysaly bolup biler.

Bitaraplyk, onuň kadalary we iş ýüzündäki usullary halkara bileleşigiň häzirki döwürde ulanýan mümkinçiliklerinden has işjeň hem-de giň bolmalydyr. Biz munuň şeýle boljakdygyna ynanýarys.

Bitaraplyk derejesi toparlanyşyklara gatnaşmazlygy we harby güýji ulanmazlygy göz öňünde tutýar. Bu ýörelgelere näçe köp döwlet eýerse, şeýle çemeleşmäniň tarapdarlary şonça köp, gapma-garşylyklaryň döremek ähtimallygy bolsa şonça az bolar. Şu soragda bitaraplyk sagdyn we jogapkärli güýçler, aýry-aýry döwletler ýa-da ýurtlaryň topary üçin ugur alyş nokady bolup biler. Munuň özi gapma-garşylykly ýagdaýlary aradan aýyrmaga mümkinçilik berýär, ýüze çykýan dawalar nähili kyn hem dowamly bolsa-da, olary parahatçylykly usullar, gepleşikler arkaly çözüp boljakdygyny görkezýär. Şeýle garaýşa eýermek bilen, Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň meýdançasynda Bitaraplygyň dostlary toparyny döretmek başlangyjyny öňe sürdi. Bu pikire eýýäm onlarça döwlet goşuldy we men munuň oýlanyşykly çözgütdigine ynanýaryn.

Hormatly halkara foruma gatnaşyjylar!

Häzirki dünýä mundan birnäçe onýyllyklardan öňki bolşuna meňzemeýär. Ol örän çylşyrymly, köpölçegli boldy, onda ençeme ugurdaş meýiller ýüze çykdy. Şolaryň biri-de geçiş döwrüniň ykdysadyýeti bolan ýurtlaryň ähmiýetiniň artmagydyr. Bu ýurtlar düýpli demografik, ylmy, önümçilik we serişde mümkinçiligine, köplenç bolsa geografik taýdan kesgitleýji mümkinçilige eýedir. Şu we beýleki şertler sebäpli, olara dünýä ykdysadyýetiniň öňdebaryjylarynyň, syýasy, durmuş, ynsanperwer ösüşi üpjün edijileriň biri hökmünde uly orun degişlidir. Geçiş ykdysadyýetli ýurtlar köp babatda durnukly, ýöne gaýtadan gurulmagy talap edilýän dünýä gurluşyna itergi bermeli, täze garaýyşlary, wezipeleri girizmeli diýip pikir edýärin. Gürrüň, ilkinji nobatda, Durnukly ösüş maksatlary hakynda barýar. Biziň pikirimizçe, häzirki zaman dünýä gurluşynyň esasy işlerine diňe geçiş ykdysadyýetiniň doly derejede gatnaşmak şertleri üpjün edilende, bu maksada ýetip bolar. Geljegiň ykdysady nusgasy hökmünde bu işlerde baýlyklaryň paýlanylyşyna olary ibermek we ulanmak ulgamyna aýratyn üns bermek zerurdyr. Täze çemeleşmeleri tapawutlandyrmazdan, syýasylaşdyrma, kemsitmelere ýol berilmeli däldir. Şunda esasy orun iki ugra, ýagny energiýa birikmesine we ulaglaryň baglanyşygyna degişlidir.

Türkmenistan pes uglerodly energetika geçmek arkaly energiýa birikmesini amala aşyrmak ýaly strategik ugra eýerýär. Biz bu işde hem şeýle çemeleşmeler gerek diýip hasap edýäris. Munuň özi şeýle ýol bilen gitmäge çalyşýan döwletler üçin deň we birmeňzeş amatly şertleri kepillendirýär. Bu olara energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalara elýeterlilik almak, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmakda öz howa we geografik artykmaçlyklaryny herekete getirmek üçin şertleri döreder. Häzirki döwür energiýanyň däp bolan çeşmeleriniň täze, «ýaşyl» gün tertibine esaslanýan görnüşleri bilen utgaşdyrylmagyny we sazlaşykly bolmagyny talap edýär. Bu ugurda biz «ýaşyl» diplomatiýa hem-de dünýäde hyzmatdaşlyk etmegiň şeýle nusgasyny ileri tutmaga aýratyn orun berýäris. Munuň özi bilelikdäki jogapkärçilige, köpçülikleýin we toparlaýyn bähbitleri ýeňip geçmäge, geljege hyzmat etmäge esaslanmalydyr.

Ulag baglanyşygy babatda hem Türkmenistan düşnükli we adalatly garaýşy kemala getirmegiň zerurdygyndan ugur alýar. Bu ulgamda hyzmatdaşlyk ozal bar bolanlarynyň üstüni ýetirýän täze, çalşyp bolmajak çemeleşmelere gönükdirilip bilner. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan Hazar we Gara deňizleriniň üstünden geçýän, Ýewropa, Ýakyn Gündogar, Aziýa — Ýuwaş umman sebitlerini bir bitewi ulag ulgamyna birleşdirýän Ýewraziýa multimodal üstaşyr ulag taslamalaryny durmuşa geçirmegiň üstünde işleýär. Elbetde, bu tagallalar düýpli syýasy-diplomatik ýardamy, Birleşen Milletler Guramasy derejesinde goldanylmagyny we çözgütleriň kabul edilmegini talap edýär.

Bularyň ählisi Türkmenistanyň ulag durnuklylygy hem-de bu ugurda özara gatnaşyklar meseleleri boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň çäginde öňe sürlüp, biragyzdan goldaw tapýan başlangyçlarynda beýan edilendir. Biz agza döwletleri diňe bir goldaw bermek bilen çäklenmän, degişli Kararnamalaryň düzgünleriniň kanunlaşdyrylmagyny gazanmaga, olarda görkezilen täzeçe pikirleriň we hyzmatdaşlygyň ugurlarynyň iş ýüzünde ulanylmagyny ilerletmäge çagyrýarys.

Inklýuziw ulag ulgamynyň kemala getirilmeginiň halkara söwdanyň, maýa goýum işjeňliginiň artmagyna görnetin täsir etjekdigi düşnüklidir. Şundan ugur alyp, Bütindünýä Söwda Guramasy, Bütindünýä banky, Halkara pul gaznasy, Yslam ösüş banky, Aziýanyň ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky ýaly halkara maliýe we ykdysady institutlara, sebit düzümlerine halkara ulag taslamalaryna ýeterlik goldaw bermegi, strategik çözgütleriň kabul edilmegine gatnaşmagy teklip edýäris. Türkmenistan bu ugurlar boýunça gepleşiklere açykdyr, olaryň milli we halkara taslamalary amala aşyrmaga gatnaşmaklary üçin ähli amatly şertleri döretmäge taýýardyr.

Ynsanperwer ölçeg hem ulag hyzmatdaşlygynda ähmiýeti barha artýan ýene bir möhüm ýagdaýdyr. Häzirki zaman dünýäsinde täze desgalar, gysga ugurlar arkaly adamlaryň ykjam, çalt hereketini üpjün etmek üçin şertler bar. Şunlukda, olaryň täze ýurtlara baryp görmek isleglerini kanagatlandyrmak, beýleki halklaryň wekilleri bilen gatnaşyk saklamaklary babatda goşmaça mümkinçilikler açylýar. Bu bolsa, öz gezeginde, Ýer ýüzüniň halklarynyň ýakynlaşmagyna we özara düşünişmegine ýardam berýän ynsanperwer ugurly gatnaşyklary ösdürmäge oňat itergi berýär.

Umuman, ykdysadyýetiň we durnukly ösüşiň binýatlyk nusgasyny döretmek boýunça bilelikdäki işlerimiz barada aýdylanda, Türkmenistan ony şu esasy ugurlary hökman öz içine alýan geçiş döwri diýip kesgitleýär:

— döwletleriň ylmy-tehniki ösüşiniň, sanlylaşdyrmagyň we innowasion standartlarynyň derejesini deňleşdirmeli;

— ykdysadyýetde, söwdada, ulagda, senagatda, çig maly çykarmakda we gaýtadan işlemekde hem-de beýleki ugurlarda ekologik ölçegler hökman ileri tutulmaly;

— ilatyň ekologiýa babatda sowatlylygyny, bilimini, habarlylygyny artdyrmaly;

— adamlar, aýratyn-da, ýaşlar üçin ykdysady işjeňlik, durmuşa höweslilik, toparlaýyn başlangyçlar, döredijilik, täzeçil garaýyşlar üçin şertleri döretmeli;

— dürli pudaklarda halkara derejede bilimdir tejribe alşylmagyna ulgamlaýyn we hemişelik esasda üns bermeli, ylmy hem-de ýaşlar diplomatiýalaryny höweslendirmeli.

Şunda Türkmenistan halkara guramalaryň, Birleşen Milletler Guramasynyň ýöriteleşdirilen agentlikleriniň wezipeleriniň işjeň ýerine ýetirilmegini zerur hasaplaýar, Hökümetler bilen göni gepleşikleri geçirmek, halkara hyzmatdaşlyk maksatnamalaryny ornaşdyrmak we ilerletmek ýaly ugurlarda araçyllyk işini ýerine ýetirmekde olaryň mümkinçiliklerinden peýdalanmagyň wajypdygyny belleýär.

Howa gün tertibi barada hem gysgaça durup geçmek isleýärin. Onuň ileri tutulýan ugur bolup galýandygy, häzirki ýüzýyllykda adamzadyň saýlap alan ýoluny kesgitleýändigi aýdyňdyr we munuň özi möhüm şertdir. Howa görkezijileri arassa tebigy ýagdaýlaryň çäginden çykyp, döwletleriň ösüşine, halklaryň abadançylygyna, azyk howpsuzlygyna, suwa, arassa howa, durmuş maksatnamalarynyň amala aşyrylmagyna, tutuş sebitlere we yklymlara täsirini ýetirýär. Mundan başga-da, olar ýurtlaryň häzirki dünýäniň gowulyklarynyň hem-de nygmatlarynyň adalatly paýlaýjysy, ylmy-tehniki ösüşlere gatnaşyjy, deňhukukly we ähmiýetli hyzmatdaş, arzan çig malyň, işçi güýjüniň çeşmesi hökmünde öz borçlaryna düşünmegine ägirt uly täsir edýär.

Şunuň bilen birlikde, howa gün tertibi şu günki günde ählumumy howpsuzlygyň we bilelikde parahat ýaşamagyň aýgytlaýjy çagyryşy hökmünde ilerledilýär. Türkmenistan howpsuzlygy üpjün etmäge düýpli çemeleşmegiň düzüm bölegi hökmünde howa meselesine ulgamlaýyn gözegçilik etmegiň, köptaraplaýyn gözegçilik usulyny döretmegiň hem-de howa, ekologik we tehnogen weýrançylyklaryň täsirini azaltmagyň tarapdary bolup çykyş edýär. Galyberse-de, bu soraglary Ýer ýüzüniň dürli sebitlerinde Birleşen Milletler Guramasynyň ýöriteleşdirilen merkezlerini döretmek arkaly hem çözüp bolar. Şunda biziň ýurdumyzyň indi birnäçe ýyl bäri BMG-niň Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalar boýunça sebit merkeziniň döredilmegi ugrunda çykyş edýändigini nygtamak isleýärin. Bu başlangyjymyzyň Milletler Bileleşiginde, halkara hyzmatdaşlarymyzyň arasynda goldaw tapjakdygyna ynanýaryn.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Çykyşymyň başynda men ahlaklylyk, adalatlylyk we mertebe hakynda aýdypdym. Meniň pikirimçe, bu kadalar halkara gatnaşyklaryň ösüşini ynsanperwerleşdirmek hem-de adamlar hakdaky gündelik alada esaslanýar. Şu babatda häzirki zaman diplomatiýasy-da ýokary ynsanperwer ugra eýermelidir. Şahsyýetara gatnaşyklary, ýaşlaryň, çagalaryň özara hereketlerini, zenanlar guramalarynyň ugry boýunça, parlamentara, medeni, sport hyzmatdaşlygyny utgaşdyryjynyň wezipesini öz üstüne almalydyr. Çünki häzirki wagtda bu ugurlar halkara işlerde syýasy düşünişmezligiň, özara ynamyň pese gaçmagynyň derejesini azaltmakda aýratyn ähmiýete eýedir.

Diplomatiýanyň wezipesi we manysy gepleşikleri geçirmekden, ylalaşygy gözlemekden, özara gatnaşyklaryň mäkäm köprülerini gurmakdan ybaratdyr. Türkmenistanyň tagallalary, ine, hut şu ugurlara gönükdirilendir.

Gadyrly dostlar!

Biz bitaraplygy hem-de parahatçylyk dörediji döwlet hökmünde toplan tejribämizi parahatçylygyň we adamzadyň sazlaşykly ösüşiniň bähbidine gönükdirip, bu işe öz goşandymyzy goşmaga hemişe taýýardyrys.

Häzirki wagtda welaýatyň dürli künjeklerinde bina edilýän köp gatly ýaşaýyş jaýlarynyň, önümçilik we durmuş maksatly desgalaryň gurluşyk işlerinde Daşoguz welaýat häkimliginiň Gurluşyk önümleri kärhanasynda öndürilýän keramzit, bişen kerpiç, beton gurnawlary hem-de beýleki ýerli önümler ulanylýar. Munuň özi gurluşyk işleriniň bökdençsiz alnyp barylmagyna, goýberilýän maýa goýum serişdeleriniň tygşytlanylmagyna, iň esasysy-da, işiň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Işleriň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ösen talaplaryna laýyk guralmagy, kämil tehnologiýalar ornaşdyrylan bölümleriň işe başlamagy netijesinde, kärhananyň önümçilik kuwwaty ep-esli ýokarlandy. Gurluşyk önümleri kärhanasy boýunça «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň ilkinji iki aýynda 1,5 müň kub metr beton gurnawlary, 200 müňden gowrak bişen kerpiç, 600 kub metre golaý keramzit taýýarlanyp, gurluşyk meýdançalaryna ugradyldy. Kärhananyň degişli döwrüň içinde öz güýjüne ýerine ýetiren gurluşyk-gurnama işleri pul mukdarynda ýarym million manatlyga golaý bolup, geçen ýyl bilen deňeşdirilende, ösüş depgininiň ýokarlanandygyny duýmak bolýar.

Amanmyrat SAPAROW.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän ykdysadyýetiň milli nusgasy ýurdumyzy ösüşiň täze belentliklerine tarap ynamly alyp barmaga, dünýä hojalyk gatnaşyklar ulgamyna işjeň goşulyşmagyna ýardam berýär. Döwlet Baştutanymyzyň şu ýylyň 9-njy fewralynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyny» tassyklamagy «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly şygary astynda geçýän ýylda ata Watanymyzy mundan beýläk-de belent sepgitlere ýetirmegiň ýolunda möhüm ädim boldy.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ylmy çemeleşmelere, hojalygy netijeli dolandyrmaga, çaklamalara we meýilnamalaşdyrmaga esaslanýan ösüş strategiýasy köpugurly ykdysady, tebigy çig mal kuwwatyny özünde jemlemek bilen, milli hem-de halkara ähmiýetli taslamalary durmuşa geçirmäge, döwrebaplaşdyrmagyň, ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmagyň, bazar gatnaşyklarynyň, döwlet kadalaşdyrylyşynyň netijeli utgaşdyrylmagynyň, öňdebaryjy innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna ähli ulgamlarda giň gerimli işleri amala aşyrmaga mümkinçilik berýär. Bu Maksatnamanyň kabul edilmegi, ilkinji nobatda, “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda”, “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” hem-de “Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda” göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli amala aşyrmaga gönükdirilendir.

2024-nji ýyl üçin önümçilik we maliýe meýilnamalarynyň görkezijileri, Döwlet býujetinde ýerine ýetirilmegi göz öňünde tutulan çäreler esasynda işlenip taýýarlanylan täze Maksatnamada her bir pudak üçin ileri tutulýan anyk wezipeler, ýurdumyzyň sebitlerini, Aşgabat we Arkadag şäherlerini toplumlaýyn ösdürmek boýunça maksatlar kesgitlenildi.

Maksatnama berilýän syny halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini we durmuş goraglylygyny ýokarlandyrmak, ilatyň girdejilerini artdyrmagyň hasabyna iş üpjünçilik ulgamyny kämilleşdirmek, zähmet gatnaşyklaryny düzgünleşdirmek ulgamyny häzirki döwrüň talaplaryna laýyk getirmek, sebitlerde täze iş orunlaryny döretmek ýaly esasy maksatlara üns çekmekden başlamak ýerlikli bolar. Şunuň bilen bir hatarda, ýurduň ähli sebitlerinde ýaşaýyş toplumlaryny gurmagyň gerimini giňeltmegiň hasabyna ilatyň ýaşaýyş jaý üpjünçiligini has-da gowulandyrmak, jemagat we beýleki durmuş hyzmatlarynyň elýeterliligini gazanmak meýilleşdirilýär. Mundan başga-da, makroykdysady durnuklylygyň üpjün edilmegine, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüş mümkinçilikleriniň netijeli peýdalanylmagyna, ykdysady kuwwatynyň berkidilmegine, ykdysadyýetiň innowasion-senagatlaşma derejesiniň pugtalandyrylmagyna, ähli pudaklardyr hyzmatlar ulgamynyň okgunly ösdürilmegine uly üns berler. Şeýle-de ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda pudaklaýyn we düzümleýin özgertmeleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar.

2024-nji ýylda önümleri gaýtadan işlemek we taýýar önümleri çykarmak boýunça kärhanalary taslama kuwwatlyklaryna çykarmagyň, eksporta gönükdirilen önümçilikleriň mümkinçiliklerini giňeltmegiň, importyň ornuny tutýan harytlaryň önümçiligini diwersifikasiýalaşdyrmagyň meýilleşdirilýändigini aýratyn bellemek gerek. Şeýle hem Türkmenistanyň geoykdysady we geosyýasy ýerleşişiniň amatlyklaryndan peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, ekologik abadançylygy üpjün etmek, ähli ugurlarda “ýaşyl” ykdysadyýeti ösdürmek şu ýyl üçin göz öňünde tutulan esasy maksatlardyr.

Ekologik taýdan arassa, ýokary hilli oba hojalyk we beýleki azyk önümleriniň öndürilýän möçberini hem-de görnüşlerini artdyrmagyň hasabyna azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. Şunda suw üpjünçiligini gowulandyrmagyň wajypdygy hem bellenilýär. Mundan başga-da, ekinleriň hasyllylygyny ýokarlandyrmak, maldarçylygy ösdürmek, mallaryň baş sanyny hem-de guşlaryň sanyny artdyrmak boýunça degişli çäreler göz öňünde tutulýar. Hormatly Prezidentimiziň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde ýurdumyzyň oba hojalyk pudagyny düýpli özgertmek maksady bilen, Türkmenistanyň Oba hojalyk ministrligini üýtgedip guramagyň hasabyna «Türkmengallaönümleri» döwlet birleşigini, Azyk senagaty döwlet birleşigini, Maldarçylyk we guşçulyk senagaty döwlet birleşigini, «Türkmenpagta» döwlet konsernini, «Türkmenobahyzmat» döwlet birleşigini döretmek hakynda kabul eden çözgüdi bu ugurda möhüm ädim boldy.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzyň ähli ulgamlarynda ylmy-tehniki ösüşiň gazananlarynyň ulanylmagyna uly üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, Maksatnamada milli senagaty innowasion esasda ösdürmek we ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak, önümçilik bilen ylmyň özara baglanyşygyny pugtalandyrmak boýunça işleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, özara bähbitlilik, deňhukuklylyk ýörelgelerine esaslanýan daşary ykdysady syýasaty üstünlikli alyp barmak bilen, döwletara we sebitara hyzmatdaşlygy ösdürmäge möhüm orun berilýär.

Ýurdumyzy mundan beýläk-de ösdürmegiň derwaýys meselelerini çözmek we dünýäniň ykdysady ulgamyna goşulyşmagy üçin intellektual eýeçilik ulgamynda yzygiderli işleri ilerletmek maksat edinilýär. Munuň üçin degişli halkara düzgünleri we kadalary ornaşdyrmak meýilleşdirilýär.

Döwlet maýa goýum syýasatynyň netijeliligini ýokarlandyrmak we ykdysadyýete gönükdirilýän maýa goýumlaryň maliýe çeşmelerini kämilleşdirmek ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. Munuň özi bäsdeşlige ukyply senagatydyr önümçiligi döretmek boýunça innowasion tehnologiýalara hem-de taslamalara esaslanýan pudaklara çekilýän hususy serişdeleriň gerimini giňeltmek arkaly döwlete dahylsyz pudagyň, daşary ýurt maýa goýumlarynyň paýyny artdyrmagy göz öňünde tutýar. Şol bir wagtyň özünde, ýurdumyza maýa goýumlary çekmek, maýadarlary goramak we goldamak meselelerini düzgünleşdirýän kanunçylyk binýadyny mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmak işleri amala aşyrylar.

Kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegine hemmetaraplaýyn goldaw bermek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, amatly işewürlik gurşawyny döretmek, bazar gatnaşyklaryna geçmegi çaltlaşdyrmak we dürli pudaklarda telekeçilik işiniň gerimini giňeltmek şu ýyl üçin esasy maksatlaryň hatarynda kesgitlenildi. Döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň, döwlet emlägini hususylaşdyrmagyň dürli görnüşlerini ösdürmek boýunça hem çäreler amala aşyrylar.

Şu ýylda ýerine ýetirilmeli esasy wezipeleriň hatarynda milli maliýe ulgamynyň, banklaryň, maliýe bazarlarynyň işini has-da kämilleşdirmek we ony halkara tejribä laýyklykda ösdürmek, önümçilik maksatly taslamalary durmuşa geçirmek üçin karzlary bermegi we amatly şertlerde maliýe serişdelerini çekmegi dowam etdirmek meýilleşdirilýär. Şunuň bilen birlikde, ýük dolanyşygyny we ýolagçy gatnawyny artdyrmak, halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň mümkinçiliklerinden işjeň peýdalanmak, ilata ýokary hilli ulag hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek göz öňünde tutulýar.

Maksatnamada bellenilişi ýaly, şu ýyl ýaşlar baradaky döwlet syýasatyny goldamaga gönükdirilen çäreleri maliýeleşdirmek dowam etdiriler. Şol bir wagtyň özünde, ýaş nesliň döwrebap bilim-terbiýe almagy üçin şertleri döretmek, ylym we bilim ulgamynyň işini kämilleşdirmek, okuw meýilnamalaryny, maksatnamalaryny, okuw kitaplaryny öňdebaryjy halkara tejribä laýyklykda döwrebaplaşdyrmak esasy wezipeler hökmünde kesgitlenildi. Şeýle hem sporty ösdürmäge, köpçülikleýin bedenterbiýäniň ornuny berkitmäge, jemgyýetde sagdyn durmuş ýörelgeleriniň berkarar edilmegine gönükdirilen işler alnyp barlar. “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegine, lukmançylyk hyzmatlarynyň elýeterliliginiň üpjün edilmegine, derman senagatynyň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berler.

Medeniýet ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek esasy wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen baglylykda, milli senetçiligi, halyçylygy, aýdym-saz sungatyny ösdürmek, türkmen halkynyň medeni we ruhy mirasyny gorap saklamak, ylmy taýdan öwrenmek, taryhy-medeni mirasymyzyň desgalaryny aýawly saklamak boýunça wezipeler öňde goýuldy. Gündogaryň meşhur akyldary, beýik türkmen şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli 2024-nji ýylda ýurdumyzda hem-de daşary döwletlerde şahyryň ömrüne we döredijiligine bagyşlanan çäreler toplumyny geçirmek meýilleşdirilýär.

Şu ýyl ýurdumyzyň syýahatçylyk mümkinçiliklerinden giňden peýdalanmak bilen, içerki we halkara syýahatçylyk ulgamynda-da işler dowam etdiriler.

Ozalky ýyllarda bolşy ýaly, türkmen halkynyň milli gymmatlyklary bolan ahalteke atlarynyň we alabaýlaryň baş sanynyň artdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berler. Şunuň bilen baglylykda, behişdi bedewlerimiziň dünýädäki şan-şöhratyny has-da belende götermek, milli itşynaslyk mekdebiniň ýörelgelerini gorap saklamak we baýlaşdyrmak üçin degişli işleri geçirmek meýilleşdirilýär.

BMG-niň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş maksatlarynyň üstünlikli amala aşyrylmagy we öňde goýlan wezipeleriň degişli çözgütleriniň gazanylmagy hem 2024-nji ýylda alnyp barylmaly işleriň möhüm ugurlarynyň biridir.

Maksatnamada garaşylýan makroykdysady netijeler we ýurdumyzy şu ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy görkezijileri hem getirilýär. Hormatly Prezidentimiziň Türkmenistany mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilen syýasy ugrunda maýa goýum işjeňligini ýokarlandyrmaga möhüm ähmiýet berilýär. Resminamada bellenilişi ýaly, bu ugurda, ilkinji nobatda, dünýä döwletleri, halkara guramalar, şol sanda abraýly maliýe we ykdysady düzümler bilen özara bähbitli gatnaşyklary pugtalandyrmak göz öňünde tutulýar. Öňde goýlan maksatlara ýetmek üçin ýurdumyzda we daşary döwletlerde daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek üçin çäreler geçiriler. Şunuň bilen birlikde, döwlet üçin wajyp bolan strategik ugurlara we taslamalara hususy maýalaryň çekilmegi babatda şertleri döretmek meýilleşdirilýär.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmeginiň esasy şertleriniň biri ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň deňeçer ösüşini üpjün etmekden ybaratdyr. Şunuň bilen baglylykda, Maksatnamada her pudak, her bir ministrlik we pudaklaýyn dolandyryş edarasy üçin ileri tutulýan wezipeler kesgitlenilýär. Döwlet Baştutanymyz welaýatlaryň ykdysady ösüşine itergi berjek dürli taslamalara badalga bermek bilen, sebitlerde häzirki zaman önümçilik, ulag, inženerçilik-kommunikasiýa we durmuş infrastrukturasyny döretmegi esasy maksatlaryň hatarynda kesgitleýär. Şeýle maksatnamalaýyn çemeleşme ilatyň ýaşaýyş derejesiniň yzygiderli ýokarlanmagyny şertlendirýär. Şundan ugur alnyp, Maksatnamanyň aýratyn babynda 2024-nji ýylda sebitleri, şeýle hem Aşgabat we Arkadag şäherlerini toplumlaýyn ösdürmegiň wezipeleri beýan edilýär.

Häzirki sanlylaşdyrma döwründe sanly ykdysadyýetiň ählumumy derejede bäsdeşlige ukyplylygyň, innowasion ykdysady ösüşiň kuwwatly görkezijisi hökmünde öz ornuny barha pugtalandyrýandygy hemmelere mälimdir. Şoňa görä, ýurdumyzyň ösüşini üpjün etmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri döredýän sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy, esasan-da, maglumat tehnologiýalarynyň elýeterliligi bilen bilelikde, kommunikasiýalar ulgamynyň döwrebaplaşdyrylmagyna hem baglydyr. Şu nukdaýnazardan, milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň ýokary tehnologiýalar esasynda sanlylaşdyrylmagy hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi.

Häzirki wagtda üstünlikli durmuşa geçirilýän «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» we «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» munuň aýdyň güwäsidir. Şundan ugur alnyp, 2024-nji ýylda bu resminamalarda göz öňünde tutulan wezipeleriň ýerine ýetirilmegine aýratyn üns berler. Mundan başga-da, ykdysadyýete gönükdirilen maýa goýumlaryň maliýe çeşmelerini giňeltmek, düýpli gurluşyklara hususy serişdeleriň durnukly çekilmegini, maýa goýumlaryň ykdysady taýdan netijeliligini üpjün etmek üçin zerur çäreleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar.

Umuman, “Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyndan” görnüşi ýaly, hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy ösdürmek boýunça strategiýasy döwlet bilen hususy işewürligiň arasynda özara hyzmatdaşlyk üçin ýeňillikli şertleri gözlemek, ykdysadyýete innowasiýalary, ylmyň we tehnikanyň soňky gazananlaryny ornaşdyrmak üçin amatly maýa goýum mümkinçilikleriniň hem-de şertleriň döredilmegi bilen häsiýetlendirilýär.

Öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegi täze döwrüň talaplaryna laýyk gelýän milli, sebit we halkara ähmiýetli taslamalaryň durmuşa geçirilmegine, döwletimiziň dünýäniň ykdysady ulgamyna işjeň goşulyşmagyna, daşary söwda dolanyşygynyň ýokarlanmagyna, türkmen önüm öndürijileriniň bäsdeşlige ukyplylygynyň artdyrylmagyna, ähli ulgamlarda sanly ulgamyň yzygiderli ornaşdyrylmagyna, ilatyň durmuş goraglylygynyň kämilleşdirilmegine goşant goşmagy maksat edinýär. Netijede, türkmen halkynyň abadan we bagtyýar durmuşy, Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösüşi üpjün ediler.

(TDH)

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda üstünlikli alnyp barylýan öňdengörüjilikli ykdysady syýasat ýurdumyzy innowasiýa taýdan ösdürmäge, senagat kuwwatyny pugtalandyrmaga we onuň pudaklaýyn düzümini giňeltmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazar düzümi bolan we durnukly ösüş depginini gazanmaga gönükdirilen ykdysadyýeti ýokary hilli hem-de tapgyrlaýyn kemala getirmek ykdysady strategiýanyň ileri tutulýan ugurlary bolup durýar. 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde habar berlişi ýaly, geçen ýyl durmuşa geçirilen toplumlaýyn çäreleriň netijesinde, esasy makroykdysady ösüşi alamatlandyrýan jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgini üpjün edildi we bu görkeziji 6,3 göterim artyp, senagatda 4,3, gurluşykda 2, ulag we aragatnaşykda 8,4, söwdada 12,8, oba hojalygynda 4,4, hyzmatlar ulgamynda 5,1 göterime deň boldy. Geçen ýyllar bilen deňeşdirme geçirilende, jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 2020-nji ýylda 5,9, 2021-nji ýylda 6,2, 2022-nji ýylda 6,2 göterime deň bolmagy 2023-nji ýylda ýokary netije gazanylandygyny görkezýär.

Hökümet mejlisinde «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasy» tassyklanyldy. Bu resminama ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, welaýatlaryň, Aşgabat we Arkadag şäherleriniň häkimlikleri bilen bilelikde ýedi ýyllyk Prezident Maksatnamasynda hem-de şu ýyl üçin Döwlet býujetinde kesgitlenen gaýragoýulmasyz wezipelere laýyklykda işlenip düzüldi. Resminamada şu ýyl gazanylmaly makroykdysady görkezijiler, ähli pudaklar boýunça önümçilik meýilnamalary beýan edildi. Şunuň bilen baglylykda, welaýatlar, Aşgabat we Arkadag şäherleri boýunça ýerine ýetirilmeli işler, durmuş-ykdysady ösüşiň hem-de maýa goýumlaryň görkezijileri bellenildi. Ilatyň girdejilerini yzygiderli artdyrmak, ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmak bilen bagly çäreler göz öňünde tutuldy.

Häzirki wagtda ýurdumyzda iň täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagyň we innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň hem-de maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň esasynda, durnukly ösüşiň berk binýadyny kemala getirmäge niýetlenen täze ykdysady özgertmeler durmuşa geçirilýär. Milli ykdysadyýet ýurduň baý tebigy, geoykdysady mümkinçiligini, maýa goýum kuwwatyny peýdalanmak, döwletara hyzmatdaşlygy giňeltmek we daşary ykdysady derejesini ýokarlandyrmak bilen üstünlikli diwersifikasiýalaşdyrylýar. Ýurduň önümçilik kuwwaty barha artýar. Munuň şeýledigini halkara maliýe edaralary, şol sanda Bütindünýä banky hem birnäçe gezek tassyklady. Bütindünýä bankynyň klassifikasiýasy boýunça Türkmenistan girdejisi orta derejeden ýokary ýurtlaryň hataryna girdi. Halkara maliýe guramalary, reýting agentlikleri tarapyndan ykdysady ösüşe oňyn baha berilmegi ýurduň ykdysadyýetiniň durnukly we ýokary depginli ösüşiniň aýdyň güwäsidir.

Türkmenistanyň durmuş-ykdysady syýasaty ilatyň hal-ýagdaýynyň ýokary derejesini saklamaga gönükdirilendir. Baş maliýe resminamasy bolan Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň köp bölegi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge, şol sanda saglygy goraýşy, bilimi, medeniýeti, ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyny kämilleşdirmäge gönükdirilýär. Durnukly ösüş maksatlarynyň işjeň durmuşa ornaşdyrylýan häzirki döwründe ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny has-da berkitmek, dünýä ülňülerine laýyk gelýän ýaşaýyş-durmuş we inženerçilik amatlyklaryny döretmek boýunça işler alnyp barylýar.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyndan» ugur alnyp taýýarlanan «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynyň» çäklerinde, ýurdumyzda jemi 160 sany durmuş-medeni maksatly binanyň we desganyň, şol sanda 11 hassahananyň, 18 saglyk öýüniň we merkeziniň, 31 sany mekdebe çenli çagalar edarasynyň, 57 sany umumybilim edarasynyň, 8 sany medeniýet öýüniň, 20 sany suw we 15 sany lagym arassalaýjy, köp sanly inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy göz öňünde tutulýar.

Geljek ýedi ýylda döwletimizi ösdürmek, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça ýokary strategik ähmiýete eýe boljak Prezident Maksatnamasynyň çäklerinde sebitlerde senagat toplumynyň ähli ulgamlaryna iri maýa goýumlary çekmegiň hasabyna gazhimiýa, energetika, ýeňil senagat we gurluşyk serişdeleri pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak, ykdysadyýete innowasion, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, gaýtadan işleýän senagaty mundan beýläk-de işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar.

Ulag-logistika ulgamynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak, üstaşyr we multimodal ýük gatnawlarynyň möçberini artdyrmak, welaýatlaryň çäginde oba hojalyk maksatly ýer gaznalaryny dolandyrmagy kämilleşdirmek, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly oba hojalygy we onuň bilen baglanyşykly pudaklary, maldarçylygy ösdürmek, öri meýdanlaryny giňeltmek, azyk harytlarynyň önümçiligini ýokarlandyrmak ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda durýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň çäklerinde täze desgalaryň gurluşygyny amala aşyrmak meýilleşdirilýär. Has takygy, bu maksatnamanyň esasy maksady obalaryň we kiçi şäherleriň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmakdan hem-de oba ilatly ýerleriň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň durmuş taýdan ösüşini esasy hem döwrebap ugurlara gönükdirmekden, inženerçilik üpjünçilik ulgamlaryny özgertmekden ybaratdyr.

Maksatnamada ilatyň hakyky girdejilerini yzygiderli ýokarlandyrmak we durmuş pudaklarynda täze iş orunlaryny döretmek, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatyna edilýän hyzmatlaryň möçberini, hilini ýokary derejelere çykarmak, ýurdumyzyň ähli sebitlerinde saglygy goraýyş, mekdebe çenli çagalar, umumybilim edaralarynyň maddy üpjünçiligini düýpli berkitmek hem-de döwrebaplaşdyrmak, welaýatlardaky etraplaryň we obalaryň suw, elektrik energiýasy, tebigy gaz bilen üpjünçilik ulgamlaryny düýpli abatlamak, täzelerini gurmak, içerki ýollaryň durkuny täzelemek, täze ýollary gurmak, obalarda, şäherçelerde telefon aragatnaşyk hyzmatlarynyň we beýleki hyzmatlaryň ýokary derejede bolmagyny üpjün etmek ýaly möhüm wezipeler beýleki döwlet, pudaklaýyn we sebitleýin resminamalarda bellenen maksatlar bilen doly utgaşdyrylandyr. Maksatnamalarda ýurduň ykdysadyýetiniň geljek döwürde ösüşiniň esasy häsiýetli aýratynlyklary, tapgyrlary we ugurlary bellenilip, senagat taýdan ösen, innowasion görnüşli ykdysadyýeti emele getirmekden ugur alyndy. Netijede, ýurdumyzda köp pudakly ykdysadyýet döredilýär. Ykdysadyýetimiz dürli ugurlary — elektrik energetikasy, nebitgaz, maşyngurluşyk, metallurgiýa, himiýa, gurluşyk, elektron, ýeňil we azyk senagaty hem-de beýleki pudaklary öz içine alýar. Kiçi we orta telekeçilik hem yzygiderli ösdürilýär. Ähli ugurlardaky ösüşleriň halkyň bagtyýar şu gününe we ýagty ertirlerine gönükdirilendigi halkymyzy täze üstünliklere ruhlandyrýar.

Meýlismyrat SAPAROW.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň «Maliýe we ykdysadyýet» ylmy-amaly žurnaly.

Türkmenistanyň Prezidentiniň «Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyny bellemek hakynda» Kararyna laýyklykda, 2024-nji ýylyň ilkinji günlerinden başlap, Watanymyzda we daşary ýurtlarda beýik söz ussadynyň adamzadyň ruhy medeniýetiniň hazynasyna giren hem-de ýaşlarda ýokary ahlaklylyk, ynsanperwerlik, watançylyk duýgularyny terbiýelemegiň milli mekdebiniň binýadyny emele getirýän baý edebi mirasyny öwrenmek, bütin dünýäde wagyz etmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Şu ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýen şygarynyň many-mazmuny hem watançylyk ruhuny belende götermäge, ýaşlary terbiýelemäge goşant goşmaga, watandaşlarymyzy ýurdumyzy mundan beýläk-de gülledip ösdürmekde uly üstünlikleri gazanmaga ruhlandyrmaga gönükdirilendir.

Mälim bolşy ýaly, Magtymguly Pyragynyň golýazmalar toplumy BMG-niň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) «Dünýäniň hakydasy» maksatnamasynyň halkara sanawyna girizildi. Mundan başga-da, şahyryň doglan gününiň 300 ýyllygy 2024-2025-nji ýyllarda ÝUNESKO bilen bilelikde bellenilip geçiljek şanly seneleriň sanawyna goşuldy. Türki medeniýetiň halkara guramasy (TÜRKSOÝ) tarapyndan 2024-nji ýyl «Türki dünýäsiniň beýik şahyry we akyldary Magtymguly Pyragy ýyly» diýlip yglan edildi. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň dowamynda ýurdumyzda köp sanly myhmanlaryň gatnaşmagynda iri halkara çäreleri: ýokary okuw mekdeplerinde halkara olimpiadalary, dürli döredijilik çärelerini, brifingleri, mediaforumlary, okuw maslahatlaryny, sergileri, onlaýn tertipde ylmy-amaly maslahatlary, wagyz-nesihat çärelerini, aýdym-sazly dabaralary geçirmek meýilleşdirilýär.

Beýik akyldaryň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli guraljak dabaralaryň çäklerinde Magtymguly Pyragy medeni-seýilgäh toplumynyň açylyş dabarasy bolar. Aşgabadyň günorta böleginde gurlan belent ýadygärlik türkmen halkynyň akyldar şahyryň we filosofyň ömrüne hem-de döredijilik mirasyna goýýan çuňňur hormatynyň nyşanydyr. Köpetdagyň ajaýyp dag eteklerinde beýik nusgawy şahyryň hormatyna medeni-seýilgäh toplumyny döretmek başlangyjy türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa degişlidir. Gahryman Arkadagymyz bu ýerde alnyp barylýan işleriň gidişini hemişe üns merkezinde saklaýar. Milli Liderimiziň teklibi esasynda bu toplumyň çäginde daşary ýurtlaryň meşhur şahsyýetleriniň, görnükli ýazyjy-şahyrlarynyň we söz ussatlarynyň heýkelleri oturdylar. Munuň özi Magtymguly Pyragynyň eserlerinde beýan edilen halklaryň dost-doganlygynyň we hoşniýetli goňşuçylygyň dabaralanýandygynyň güwäsi bolar.

9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow häzirki döwürde Magtymguly Pyragynyň baý edebi mirasyny öwrenmek, dünýä jemgyýetçiligine wagyz etmek boýunça uly işleriň alnyp barylýandygyny belläp, «Türkmenistanyň «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» atly ýubileý medalyny döretmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna gol çekdi. Bu ugurda professor-mugallymlaryň, edebiýatçylaryň, döredijilik işgärleriniň hyzmatynyň örän uludygy bellenildi. Bu işe daşary ýurtly raýatlar hem öz mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtlaryň döredijilik işgärlerini täze döredilen ýubileý medaly we Magtymguly adyndaky halkara baýrak bilen sylaglamak boýunça degişli teklipleri taýýarlamak barada tabşyryklary berdi.

ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň 20-nji ýanwarda geçirilen nobatdaky mejlisinde hem 2024-nji ýylyň «Türki dünýäsiniň beýik şahyry we akyldary Magtymguly Pyragy ýyly» diýlip yglan edilmegi bilen baglylykda, söz ussadynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan birnäçe dabaralary geçirmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýlip yglan edilmegi we Gündogaryň beýik akyldarynyň ýubileýi mynasybetli dürli çäreleriň diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary döwletlerde-de geçirilýändigini bellemek gerek.

Häzirki wagtda Magtymguly Pyragynyň şygyrlary täzeçe öwüşginde ýaňlanyp, halkara ynsanperwer hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda türkmen halkynyň hoşmeýilli erkiniň nyşanyna öwrüldi. Beýik akyldar şahyryň döredijilik mirasy bahasyna ýetip bolmajak milli baýlykdyr we dünýä medeniýetiniň hazynasynyň aýrylmaz bölegidir. Onuň şygyrlary adamlaryň kalbynyň töründen orun alýar. Çünki olarda bütin adamzadyň üýtgewsiz gymmatlyklary — Watana söýgi, ynsanperwerlik, parahatçylyk, döredijilige, dost-doganlyga çagyryş çuňňur beýan edilýär.

18-nji fewralda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynda «Magtymguly Pyragynyň parahatçylyk taglymaty we Bitarap Türkmenistanyň diplomatiýasy» atly halkara maslahat geçirildi. Maslahatda çykyş edenler Magtymgulynyň garaýyşlarynyň beýleki halklara hormat goýmak, hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgelerine, demokratiýa, däp-dessurlara ygrarlylyga esaslanýandygyny bellediler. Bu ýörelgeler Türkmenistanyň Bitaraplygynyň mazmunyny emele getirýär we ýurdumyzyň diplomatiýasynyň parasatlylygynyň, dowamatlylygynyň hem-de ähmiýetiniň çeşmesi bolmagyny dowam etdirýär. Şahyryň edebi mirasy “siwilizasiýanyň dialogy” diýlip atlandyrylýar. Häzirki wagtda Magtymgulynyň döredijiliginiň halkara derejede dost-doganlygy pugtalandyrmaga hyzmat edýändigini aýdyp bileris. Çünki ýurdumyzyň daşary syýasaty beýik şahyryň pikirleriniň, dünýä we türkmen halkynyň dünýädäki orny baradaky garaýyşlarynyň dowamydyr.

Diplomatlar şu ýyl beýik şahyr we akyldar Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllyk ýubileýi mynasybetli birnäçe halkara çäreleriň geçirilmeginiň meýilleşdirilendigini bellediler. Şunda dostlukly döwletleriň ählisi bu çäreleriň guramaçylykly geçirilmegine öz goşantlaryny goşmaga we olara gatnaşmaga taýýardyr. Şunuň bilen baglylykda, şahyryň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli, Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky diplomatik wekilhanalary tarapyndan, eýýäm geçen ýyldan başlap, Türkiýede, Azerbaýjanda, Gruziýada, Ukrainada, Özbegistanda, Gyrgyzystanda, Rumyniýada, Russiýada, Koreýa Respublikasynda, Ermenistanda, Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda, Ýaponiýada, Eýranda, Pakistanda, Hindistanda, Germaniýada, Ispaniýada, Beýik Britaniýada ylmy maslahatlar, döredijilik hepdelikleri, duşuşyklar, filmleriň we wideoşekilleriň görkezilişleri, edebiýat agşamlary, bäsleşikler guraldy.

5-nji ýanwarda Türkmenistanyň Türkiýe Respublikasyndaky ilçihanasynyň we Ankaranyň jemgyýetçilik ylymlary uniwersitetiniň hem-de Türki dünýäniň inženerler we binagärler birleşiginiň bilelikde guramagynda halkara ylmy maslahat geçirildi. Maslahata gatnaşyjylar Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygynyň giň gerimde bellenilip geçilmeginiň Gündogaryň beýik akyldar şahyrynyň döredijiliginiň halkara derejede ykrar edilýändiginiň aýdyň güwäsidigini nygtadylar.

16-njy ýanwarda Türkmenistanyň Azerbaýjan Respublikasyndaky ilçihanasynda geçirilen maslahatda Türkmenistanyň Oguz han adyndaky «Türkmenfilm» birleşigi tarapyndan Baku şäherinde surata düşürilen «Hakyň guly — Magtymguly» atly dokumental film görkezildi.

23-nji ýanwarda Türkmenistanyň Gruziýadaky ilçihanasynda 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly şygaryna bagyşlanyp, «tegelek stoluň» başyndaky duşuşyk geçirildi. Oňa gatnaşyjylar diňe bir türkmen edebiýatyny däl, eýsem, dünýä edebiýatyny hem belende göteren ajaýyp söz ussady Magtymguly Pyragynyň ýubileýine bagyşlanan çäreleriň şahyryň baý edebi mirasynyň mundan beýläk-de öwrenilmegine we giňden wagyz edilmegine goşant goşjakdygyny aýratyn bellediler.

Şol gün Türkmenistanyň Ukrainadaky ilçihanasynda hem dabaraly çäre geçirildi. Onuň dowamynda Gahryman Arkadagymyzyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» atly goşgusy, şeýle hem türkmen we ukrain dillerinde Magtymgulynyň goşgulary okaldy, olaryň esasynda döredilen aýdym-sazly çykyşlar ýerine ýetirildi. Çärä gatnaşyjylara şahyryň durmuş ýoly barada gürrüň berýän «Magtymguly» atly film görkezildi.

Türkmenistanyň Ukrainadaky ilçihanasy tarapyndan dabaraly ýagdaýda Kiýewdäki Magtymguly adyndaky muzeýe ýurdumyzyň Medeniýet ministrligi tarapyndan iberilen türkmen milli medeni mirasynyň gymmatlyklary we dürli dillerdäki kitaplar gowşuryldy.

25-nji ýanwarda Türkmenistanyň Özbegistan Respublikasyndaky hem-de Gyrgyz Respublikasyndaky ilçihanalarynda mowzuklaýyn brifingler geçirildi. Olara gatnaşyjylar Magtymguly Pyragynyň dünýä medeniýetiniň genji-hazynasynyň aýrylmaz bölegine öwrülen döredijilik mirasynyň aýratyn ähmiýetini bellediler.

29-njy ýanwarda Türkmenistanyň Rumyniýadaky ilçihanasynda geçirilen duşuşykda Magtymguly Pyragynyň döredijiliginiň häzirki wagtda Ýer ýüzünde giňden meşhurdygy, onuň ajaýyp goşgularynyň dünýäniň onlarça diline, şol sanda rumyn diline-de terjime edilendigi nygtaldy.

30-njy ýanwarda Türkmenistanyň Russiýa Federasiýasyndaky ilçihanasy Moskwa şäherinde türkmen nusgawy şahyry, Gündogaryň beýik akyldary Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygy bilen baglanyşykly ýylyň şygaryna bagyşlanan «tegelek stol» maslahatyny gurady. Onda Magtymgulynyň häzirki güne çenli ahlaklylygyň we watançylygyň çeşmesi, ýaş nesli terbiýelemekde deňi-taýy bolmadyk bilim mekdebi bolup durýan eserleriniň ähmiýeti barada aýratyn bellenildi. Çäräniň dowamynda Türkmenistanyň täze taryhy döwürde gazananlary barada gürrüň berýän wideoşekiller görkezildi, şeýle hem Russiýanyň ýokary okuw mekdeplerinde bilim alýan türkmen talyplarynyň ýerine ýetirmeginde Magtymguly Pyragynyň watançylyk mazmunly goşgulary okaldy.

3-nji fewralda Türkmenistanyň Koreýa Respublikasyndaky ilçihanasynda 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly şygaryna bagyşlanyp geçirilen duşuşykda beýik şahyr we akyldar Magtymguly Pyragynyň adamzady jebislige, ynsanperwerlige çagyrýan beýik döredijilik mirasynyň dünýä edebiýatynda we medeniýetinde eýeleýän uly ornuna üns çekildi.

8-nji fewralda Türkmenistanyň Russiýa Federasiýasyndaky ilçihanasy Sankt-Peterburg şäherinde türkmen edebiýatynyň nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygy mynasybetli duşuşyk gurady. Onda ýakyn wagtda geçiriljek möhüm halkara çäreleriň hatarynda Sankt-Peterburgda Magtymgulynyň ýadygärliginiň açylmagynyň, Moskwa, Kazan, Astrahan, Woronež we beýleki şäherlerde halkara ylmy maslahatlaryň, «tegelek stol» duşuşyklarynyň geçirilmeginiň meýilleşdirilendigi bellenildi.

13-14-nji fewralda Ermenistanyň paýtagty Ýerewan şäherinde 2024-nji ýylyň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýlip yglan edilmegine, şeýle hem akyldar şahyryň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan surat sergisi geçirildi. Ol Türkmenistanyň Ermenistan Respublikasyndaky ilçihanasy tarapyndan Ermenistanyň Suratkeşler birleşigi bilen bilelikde guraldy. Açylyş dabarasynyň dowamynda Magtymguly Pyragynyň eserleriniň 1959-njy, 1983-nji we 2014-nji ýyllarda ermeni dilinde neşir edilendigi aýratyn bellenildi.

15-nji fewralda Türkmenistanyň Rumyniýadaky ilçihanasy tarapyndan ýurduň Milli kitaphanasynda «Magtymguly Pyragy — türkmen danasy, dünýäniň akyldary we şahyry» atly halkara maslahat geçirildi. Onuň çäklerinde guralan sergi bolsa 25-nji fewrala çenli dowam etdi. Çäräniň dowamynda Magtymguly Pyragynyň ömri we döredijilik ýoly hakynda wideoşekiller, Rumyniýanyň Milli telewideniýesi tarapyndan taýýarlanan, Türkmenistanyň gazananlary baradaky dokumental film görkezildi. Şeýle hem talyplar beýik nusgawy şahyryň goşgularyny dürli dillerde okadylar.

20-nji fewralda Türkmenistanyň Ermenistandaky ilçihanasy tarapyndan Ýerewan döwlet uniwersitetiniň Gündogary öwreniş fakultetiniň talyplary üçin «Magtymgulynyň filosofik mirasy — Türkmenistanyň daşary syýasat doktrinasynyň esasy» mowzugynda okuw sapagy guraldy. Onda şahyryň goşgularynda bütin adamzady agzybirlige, dost-doganlyga, milli däp-dessurlara we ruhy gymmatlyklara hormat goýmaga, ynsanperwerlige, watansöýüjilige, adalatlylyga çagyrýandygy nygtaldy. Okuw sapagynyň çäginde Magtymguly Pyragynyň goşgulary ermeni dilinde okaldy, talyplara bolsa türkmen nusgawy şahyrynyň goşgularynyň ermeni diline terjime edilen ýazgylary ýerleşdirilen ýadygärlik neşir önümleri paýlanyldy.

Ýokarda agzalan ähli çäreleriň dowamynda Türkmenistanyň häzirki daşary syýasatynda Magtymgulynyň öz döwründe wagyz eden ýörelgeleriniň hem beýanyny tapýandygy bellenildi. Onuň arzuwlary we taglymlary ýurdumyzda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan özgertmeleriň mazmuny bilen sazlaşykly utgaşýar.

Şeýlelikde, akyldar şahyra bagyşlanyp geçirilýän çäreler we meýilleşdirilen baýramçylyk dabaralary beýik söz ussadynyň şöhratyny artdyrmaga, döredijiligini dünýä jemgyýetçiligine has giňişleýin tanatmaga, onuň zehininiň çuňlugyny we özboluşlylygyny açyp görkezmäge, şunuň bilen birlikde, Ýer ýüzünde parahatçylyk, ynanyşmak medeniýetini ösdürmegiň möhüm şerti bolup durýan netijeli ynsanperwer dialogy, dostluk gatnaşyklaryny, halklaryň arasyndaky düşünişmegi pugtalandyrmaga gönükdirilendir.

(TDH)

Oýlanyşykly hem-de öňdengörüjilikli döwlet syýasaty esasynda, ýurdumyzda giň gerimli işler, durmuş-ykdysady we medeni özgertmeler amala aşyrylýar. Kabul edilen milli, döwlet, pudak we maýa goýum maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilip, ykdysadyýetde amala aşyrylýan oňyn özgertmeleriň netijesinde, ýokary depginli ösüş üpjün edilýär. Bilşimiz ýaly, hormatly Prezidentimiz 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde degişli Karara gol çekip, «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyny» tassyklady. 22-nji fewralda Gahryman Arkadagymyzyň başlyklygynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň mejlisi hem, ilkinji nobatda, hut şu maksatnamany üstünlikli durmuşa geçirmek bilen bagly gaýragoýulmasyz meselä bagyşlanyp, onuň barşynda bu ugurdaky möhüm wezipeler kesgitlendi.

Maksatnama «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri şu ýyl üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, şeýle-de 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujetinde kesgitlenen görkezijilerden, önümçilik we maliýe meýilnamalaryndan hem-de çärelerden ugur alnyp işlenip taýýarlanyldy. Onuň esasy maksatlary raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak, durmuş goraglylygyny, iş üpjünçilik ulgamyny kämilleşdirmek, ýurduň durmuş-ykdysady ösüş mümkinçiliklerini netijeli ulanmak, ykdysady kuwwatyny has-da berkitmek, milli ykdysadyýetiň innowasion-senagatlaşma derejesini has-da pugtalandyrmak, pudaklaryň, hyzmatlar ulgamynyň depginli ösüşini üpjün etmek, işjeň maýa goýum syýasatyny alyp barmak, ähli ugurlarda «ýaşyl» ykdysadyýeti ösdürmek, daşky gurşawy goramak we ekologiýa abadançylygyny, ýurduň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, suw üpjünçiligini gowulandyrmak, senagat ulgamyny innowasion häsiýetde ösdürmek hem-de ähli pudaklarda sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak, milli ykdysadyýete gönükdirilýän maýa goýumlaryň maliýe çeşmelerini kämilleşdirmek, amatly işewürlik gurşawyny döretmek, döwlete dahylsyz bölegi ösdürmek, milli ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklaryna geçmegini işjeňleşdirmek, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda kiçi we orta telekeçiligiň işiniň gerimini giňeltmek bolup, bular babatda oňyn netijeler gazanylar.

Maksatnama laýyklykda, şu ýyl jemi içerki önümiň ösüş depginini 6,3 göterimde saklamak göz öňünde tutulýar. Ykdysadyýetiň pudaklaryny we sebitleri durnukly ösdürmek, önümçilik kärhanalarynyň doly güýjünde işledilmegini gazanmak, täze kärhanalary gurmagyň hasabyna 3 müňe golaý iş ornuny döretmek göz öňünde tutulýar. Jemi içerki önümiň düzüminde, ýangyç-energetika toplumyny hasaba almazdan, hususy pudagyň paýyny 71,4 göterime ýetirmek meýilleşdirilýär. Ykdysady pudaklarda uly möçberli özgertmeler dowam etdirilip, önümçiligi kämilleşdirmäge, ýokary hilli we bäsdeşlige ukyply harytlary öndürmäge aýratyn üns berler. Önümçiligiň ähli ugurlaryna innowasion we sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy zähmet öndürijiliginiň ýokarlanmagyna, harytlaryň we hyzmatlaryň içerki bazarlarynyň giňelmegine, eksport edilýän harytlaryň sanawynyň artmagyna ýardam eder. Bu hem döwletiň maliýe binýadyny we önümçilik kuwwatyny pugtalandyrmaga, raýatlaryň ýerli önümler bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Maýa goýumlaryň esasy ugurlary senagat pudaklarynyň ösdürilmegine, innowasion häsiýetli bilelikdäki kärhanalaryň işiniň giň gerimde ýola goýulmagyna, eksporta gönükdirilen we importyň ornuny tutýan önümçilikleriň döredilmegine, oba hojalygynda agrar özgertmeleri geçirmegiň netijesinde azyk üpjünçiliginiň has-da gowulandyrylmagyna, ýurdumyzyň ähli künjeginde täze, döwrebap iş orunlarynyň döredilmegine we ilatyň durmuş taýdan goraglylygynyň berk berjaý edilmegine gönükdirilendir. Döwlet syýasatyndan ugur alnyp, ykdysadyýetiň önümçilik we durmuş-medeni ulgamlaryna, maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna, jemi 38,5 milliard manat, şol sanda 67,8 göterim önümçilik bölümine, önümçilik däl bölümine 32,2 göterim maýa goýumlary harçlamak göz öňünde tutulýar. Maýa goýumlaryň hasabyna täze senagat we önümçilik desgalaryny gurmak, hereket edýänlerini döwrebaplaşdyrmak, Aşgabat we Arkadag şäherlerinde hem-de ýurdumyzyň welaýatlarynda şähergurluşyk maksatnamalaryny durmuşa geçirmek, obalary özgertmek, önümçilik we medeni-durmuş maksatly möhüm desgalaryň gurluşygyny dowam etdirmek, «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna» laýyklykda gurluşyk işlerini alyp barmak meýilleşdirilýär.

Ykdysadyýetiň iň möhüm, eksport ugurly pudaklarynyň biri nebitgazdyr. Bu toplumy ösdürmek we halkara energetika ulgamyna goşulyşmak boýunça uly işler alnyp barlar. Pudak boýunça 2024-nji ýylda maýa goýumlaryň esasy bölegi «Galkynyş» gaz käniniň II, III we IV tapgyrlarynyň özleşdirilmegine, «Merkezi Garagum» gazkondensat käninde «Zäkli — Derweze» gaz gysyjy desgasynyň, Gündogar — Günbatar gaz geçirijisiniň «Şatlyk» gaz gysyjy desgasynyň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň türkmen böleginiň gurluşygyna gönükdirmek meýilleşdirilýär.

Ýurdumyzyň energetika syýasatyna laýyklykda, içerki sarp edijileri elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün etmek, energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen dünýäniň dürli ýurtlarynyň sarp edijilerine-de elýeterli etmek üçin elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmak, täze energiýa kuwwatlyklaryny döretmek, paýlaýjy ulgamlaryň tehniki ýagdaýyny gowulandyrmak, hereket edýän bitewi milli energiýa ulgamyny halkalaýyn birleşdirmek arkaly sebitleriň energiýa ulgamlarynyň özara ätiýaçlandyrylmagyny üpjün etmek babatda degişli işler alnyp barlar.

Şu ýyl Balkan — Daşoguz ýokary woltly asma elektrik geçirijisini işe girizmek göz öňünde tutulýar. Gurluşygy innowasiýalar arkaly ösdürmek we döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleriň çäklerinde «akylly» şäher we «akylly» jaý ulgamlary, şeýle-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň tehnologiýalar, sanly ulgam arkaly dolandyrylýan jaýlaryň taslamalaryny amala aşyrmak işjeňleşdiriler. Himiýa senagaty boýunça daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan täze önümçilikleri we ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini artdyrmak babatynda himiýa önümleriniň, şol sanda mineral dökünleriň täze görnüşleriniň önümçiligini ýola goýmak, şonuň ýaly-da hereket edýänleriniň durkuny täzelemek, olary düýpli abatlamak işleri hem dowam etdiriler.

Ulag-kommunikasiýa pudagy ykdysadyýetiň strategik taýdan möhüm ugurlarynyň biridir. Ýurduň geosyýasy ýerleşişinden peýdalanyp, ýükleriň üstaşyr geçirilmeginiň artdyrylmagy üçin ulaglaryň ähli görnüşi arkaly ýük dolanyşygyny ýokarlandyrmak, täze üstaşyr geçelgeleriň işini ýola goýmak göz öňünde tutulýar. Ulaglaryň ähli görnüşi bilen ýük daşamagy artdyrmak üçin marketing işlerini güýçlendirmek, ulag hyzmatynyň hilini ýokarlandyrmak, hyzmatlar ulgamyny kämilleşdirmek meýilleşdirilýär. Pudak boýunça maýa goýumlaryň esasy bölegini Arkadag şäheriniň demir ýol we awtomenzilleriniň hem-de Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde howa menziliniň gurluşygyna, Türkmenbaşy şäherinde ulag-aragatnaşyk pudagynyň işgärleri üçin niýetlenen ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygyna, täze howa gämilerini we awtoulag serişdelerini satyn almaklyga, täze gury ýük gämileriniň hem-de deňziň düýbüni çuňaldyjy gäminiň gurluşygyna, internet ulgamynyň enjamlaryny gurnamaklyga gönükdirmek meýilleşdirilýär.

Oba hojalygynyň esasy wezipesi azyk howpsuzlygyny, döwlet buýurmasy boýunça ýetişdirilýän oba hojalyk we beýleki önümleri öndürmek, ekologiýa taýdan arassa önümçilikleri döretmek, maldarçylygy ösdürmek, daşky gurşawy goramak, ýer we suw serişdelerinden peýdalanmagyň netijeliligini ýokarlandyrmak bolup durýar. Hojalygy dolandyrmagy mundan beýläk-de kämilleşdirmek hem-de düzümleýin özgertmeleri geçirmek, obada täze ykdysady gatnaşyklary kemala getirmek, ýer-suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, ekinleriň hasyllylygyny artdyrmak, ýokary tehnologiýalary we täze ylmy-tehniki gazananlary ornaşdyrmak boýunça öňde goýlan wezipeleri çözmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Pudak boýunça şu ýyl maýa goýumlaryň esasy bölegini «Altyn asyr» Türkmen kölüniň şorsuw akabalarynyň gurluşygyna, Garagum derýasynyň suw geçirijiligini artdyrmaga, suwarymly ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmaga, ekerançylyk ýerleriniň toplumlaýyn durkuny täzelemäge, gidrotehniki desgalaryň suw göteriji beketleriniň, Mary welaýatynda döwlet athanasynyň we Lebap welaýatynda 200 baş aty saklamaga niýetlenen döwrebap athananyň gurluşygyna, oba hojalyk tehnikalaryny, gurallaryny we ätiýaçlyk şaýlaryny satyn almaga hem-de hereket edýän suw howdanlarynyň göwrümini giňeltmäge gönükdirmek meýilleşdirilýär.

Söwdada depginli ösüş dowam etdirilip, öndürilýän önümleriň eksportyny artdyrmak hem-de import edilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça döwlet syýasatynyň netijesinde, özümizde öndürilýän ýokary hilli sarp ediş harytlarynyň görnüşleri we möçberleri yzygiderli ýokarlanar. Ýeňil senagat kärhanalarynyň we hususy bölegiň önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmak arkaly, önümleriň görnüşleri we eksport ugurlary diwersifikasiýalaşdyrylar.

Ýurdumyzda jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy bolan adamyň saglygyny goramakda, ilatyň saglyk ýagdaýyny gowulandyrmakda, keselleriň öňüni almakda hem-de olary ýok etmekde, saglygy goraýyş we derman senagaty pudagyny dünýä derejesinde ösdürmekde uly işler amala aşyrylar. Pudagyň maddy-enjamlaýyn binýady pugtalandyrylar. Derman senagaty tebigy serişdeleriň hasabyna işjeň ösdüriler.

Milli medeni mirasymyzyň gymmatlyklarynyň, däp-dessurlarymyzyň, ata-babalarymyzdan gelýän ýol-ýörelgelerimiziň düýpli öwrenilmegi we kämilleşdirilip, halka täzeden ýetirilmegi, maddy däl medeni gymmatlyklaryň halkara derejede ykrar edilmegi ugrunda yzygiderli işler dowam etdiriler. 2024-nji ýylyň şygary «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly diýlip yglan edildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň 2022-nji ýylyň 23-nji dekabryndaky Karary bilen tassyklanan «Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyny dabaraly bellemek boýunça geçirilmeli çäreleriň Meýilnamasyna» laýyklykda, bu ýubileý sene mynasybetli şu ýyl ýurdumyzda we daşary döwletlerde türkmeniň beýik oglunyň ömrüne we döredijiligine bagyşlanan köp sanly ylmy-medeni hem-de beýleki dabaraly çäreler meýilleşdirilýär. Änew şäheriniň 2024-nji ýylda «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýlip yglan edilmegi mynasybetli dabaraly çäreler hem guramaçylykly geçiriler.

Dünýä ykdysadyýetinde sanly aragatnaşyklaryň häzirki ýagdaýyndan ugur alyp, elektron senagaty ösdürmek işi milli sanly platformalar esasynda sanly aragatnaşygy kämilleşdirmek, ykdysadyýetiň pudaklaryna sanly tehnologiýalary ornaşdyryp, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna geçmek, önümçiligi uzak aralykdan dolandyrmak, sanly hyzmatlar ulgamynyň gerimini giňeltmek wezipelerini öňe sürýär. Ykdysadyýetiň ösüşini sanly tehnologiýalar arkaly tizleşdirmek, ilata edilýän hyzmatlaryň hilini we görnüşini kämilleşdirmek boýunça işler dowam etdiriler. Ähli pudaklary sanlylaşdyrmak işi hem ünsden düşmez.

Ýurduň durmuş-ykdysady kuwwatynyň pugtalandyrylmagy, jemgyýetiň döwrebaplaşdyrylmagy, adam maýasynyň ösdürilmegi, dünýä bazarynda türkmen ykdysadyýetiniň bäsdeşlige ukyplylygynyň üpjün edilmegi kämil bilim bilen berk baglanyşyklydyr. Maksatnamanyň amala aşyrylýan döwründe ylym ulgamynda özgertmeler dowam eder. Düýpli ylmy gözlegler esasynda pudaklaýyn işler alnyp barlar. Tehnologiýalar merkeziniň binýadynda amaly ylmy işleriň geçirilmegine, ylym bilen önümçiligi utgaşdyrýan, önümçiligiň ylmy esasda ösdürilmegine we usuly kadalaryň kämilleşdirilmegine içgin gatnaşýan ylmy-önümçilik binýady dörediler. Ylmy barlaglary we innowasion işläp düzmeleri täjirleşdirmek we tehnologik auditi geçirmek işleri dowam etdiriler. Milli innowasiýanyň netijeli işlemegi üçin ähli zerur şertleri döretmek bilen, degişli kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň taslamalaryny taýýarlamak hem dowam etdiriler. Ylmyň innowasiýa ykdysadyýeti ugry boýunça aspiranturany we doktoranturany açmak, ýaş alymlary taýýarlamak, ýokary okuw mekdeplerinde täze hünärleri döretmek boýunça işler alnyp barlar.

Milli intellektual eýeçilik ulgamy döredileli bäri, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek babatda uly işler amala aşyryldy. Bu bolsa Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ugrunda halkara ulgama utgaşdyrylmagyna ýardam berdi. Adam maýasyny ösdürmek, onuň intellektual derejesini ýokarlandyrmak ugrunda degişli işleri geçirmek esasy strategik wezipe hasaplanýar. Munuň üçin maglumat-aragatnaşyk, şol sanda internet ulgamynyň hyzmatlarynyň hilini we elýeterliligini ösen döwletleriň derejesine ýetirmek, adam maýasyny we onuň intellektual derejesini ösüşiň öňde goýlan maksatlaryna laýyk getirmegi has-da kämilleşdirmek boýunça döwrebap çäreler dowam etdiriler.

Maksatnamanyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bilen, ýurduň jemi içerki önüminiň durnukly ösüş depgini üpjün ediler. Milli ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagy we ähli pudaklaryň senagat-innowasion taýdan durnukly ösüşi boýunça işler dowam eder. Ýurduň eksportynyň we importynyň düzümini kämilleşdirmek, eksportyň düzüminde ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önüm öndürijileriň paýyny ýokarlandyrmak boýunça degişli işler alnyp barlar. Maýa goýum işjeňligini artdyrmak boýunça işler güýçlendiriler. Türkmenistanda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak boýunça tagallalar dowam etdiriler.

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň ýyllyk maksatnamasynyň amala aşyrylmagy ykdysadyýetiň pudaklarynda giň gerimli özgertmeleri dowam etdirmäge, önümçilikleri kämilleşdirmäge, ýokary hilli we bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge, önümçiligiň ähli ugurlaryna innowasion we sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagyna, zähmet öndürijiliginiň ýokarlanmagyna, harytlaryň we hyzmatlaryň içerki bazarlarynyň giňelmegine, eksport edilýän harytlaryň sanawynyň artmagyna ýardam eder. Bu bolsa döwletiň maliýe binýadyny we önümçilik kuwwatyny pugtalandyrmaga, raýatlaryň ýerli önümler bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Mahlasy, «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasy» esasynda alnyp baryljak giň gerimli işler, amala aşyryljak özgertmeler, ilkinji nobatda, halkymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da gowulandyrmaga gönükdirilendir. Gahryman Arkadagymyzyň: «Biziň alyp barýan işlerimizde diňe bir ykdysady ösüşi üpjün etmek däl-de, eýsem, ösüşiň uzak möhletleýin we durnukly depgininiň saklanylmagy hem möhüm wezipe bolup durýar» diýip belleýşi ýaly, bu resminama laýyklykda durmuşa geçiriljek özgertmeler uzak geljek üçin kesgitlenen belent maksatlary hem nazarlaýar.

Orazmuhammet AŞYROW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Strategik we durnukly ösüş müdirliginiň başlygynyň orunbasary, fizika-matematika ylymlarynyň kandidaty.

Berkarar döwletimizde ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak hem-de olary ýokary taýýarlykly hünärmenler bilen üpjün etmek, ýaşlaryň ýurdumyzyň ykdysady, syýasy, medeni durmuşyna işjeň gatnaşmaklary, ylymly-bilimli, giň dünýägaraýyşly nesiller bolup kemala gelmekleri ugrunda uly işler durmuşa geçirilýär. Täze bina edilýän bilim ojaklarynda, şol sanda Arkadag şäherindäki ýokary we orta hünär okuw mekdeplerinde Watanymyzyň güýç-kuwwaty, abraý-mertebesi, beýik geljegi bolan ýaşlarymyzyň döwrebap bilim almaklary, ylym, sport, döredijilik bilen meşgullanmaklary üçin giň mümkinçilikler döredilýär.

Ýakynda, 24-nji fewralda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyryp, döwlet ähmiýetli şäherde guruljak Oba hojalyk uniwersitetiniň binalar toplumynyň teklip edilýän görnüşleri bilen tanyşmagy, oba hojalyk toplumynyň ýolbaşçylary bilen geçiren iş maslahatynyň netijeleri bu ugurdaky tagallalaryň has-da rowaçlanýandygynyň güwäsidir. Gahryman Arkadagymyz täze şäherde gurulmagy meýilleşdirilýän ýokary okuw mekdebiniň dolandyryş düzüminiň işini talabalaýyk ýola goýmagyň wajypdygyny belläp, bu işleri yzygiderli kämilleşdirmek babatda birnäçe görkezmeleri berdi. Munuň özi onuň dolandyryş we hojalyk işleriniň bildirilýän talaplara laýyk gelmeginde aýratyn ähmiýetlidir. Şeýle-de talyp ýaşlaryň häzirki zaman tehnologiýalaryny, ylmyny we sanly ulgamlary özleşdirmek arkaly özlerini kämilleşdirmekleri babatda tagallalaryň edilmeginiň zerurdygy nygtaldy. Täze binalar toplumynda uniwersitetiň ähli fakultetleriniň, kafedralarynyň hem-de beýleki düzümleriniň işini has kämil derejede ýola goýmak, hünär we taýýarlyk ugurlary boýunça talyplara döwrebap bilim bermek üçin ähli şertler dörediler.

Bu buýsandyryjy wakalar mynasybetli, Arkadag şäherinde hem-de S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetinde geçirilen hoşallyk maslahatlarynda professor-mugallymlar alym Arkadagymyzyň oba hojalyk pudagyna degişli ylmy-barlag institutlarynyň işini talabalaýyk guramak, talyplaryň ylmy merkezler bilen yzygiderli gatnaşyklaryny ýola goýmak meselelerine zerur üns berilmelidigi, talyplaryň amaly okuwlaryny tejribede utgaşdyrmaklary bilen baglanyşykly meseleleriň yzygiderli gözegçilikde saklanmalydygy hakynda beren tabşyryklaryna üns çekdiler. Täze şäheriň ikinji tapgyrynda bina ediljek Oba hojalyk uniwersitetiniň gurluşygynda bolşy ýaly, onuň enjamlaşdyrylyşynda, bezeg işlerinde hem häzirki zamanyň ösen tejribesi ulanylar. Şonuň ýaly-da, Milli Liderimiziň başlangyjyna laýyklykda, bu ýerde oba hojalyk pudagynda meşhur şahsyýetleriň, ägirt uly tejribe toplan oba hojalykçylaryň heýkelleriniň oturdylmagy bilen baglanyşykly meseleler öwrenilýär.

Geçen ýylyň 16-njy noýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyryp, bu ýerde Oba hojalyk uniwersitetiniň we ylmy-barlag institutlarynyň täze binalar toplumynyň taýýarlanylan taslamalary bilen tanşanda, uniwersitetiň talyplarynyň, mugallymlarynyň hem-de alymlaryň ylym, okuw we ýaşaýyş-durmuş, dynç alyş şertleriniň talabalaýyk bolmagynyň wajypdygyna ünsi çekip, ýakyn geljekde «akylly» şäherde kämil derejeli hünärmenler taýýarlanylýan ýokary okuw mekdebi, ylmy-barlag institutlary bolan döwrebap oba hojalyk şäherçesiniň dörediljekdigini belledi. Döwlet Baştutanymyz bu ýerde Oba hojalyk uniwersitetiniň täze binalar toplumynyň we bu ugra degişli ylmy-barlag institutlarynyň gurulmagynda çuňňur manynyň bardygyna, taryhdan belli bolşy ýaly, dag etekleriniň hoştap howasynyň, çeşme suwlaryndan gözbaş alýan suwly akabalaryň daýhançylygyň kämil däpleriniň emele gelmegini, ýerleriň hasylly bolmagyny üpjün edendigine ünsi çekdi. Häzirki döwürde milli daýhançylyk däpleriniň döwrüň talabyna laýyklykda ösdürilmegi bu ýerleriň talabalaýyk özleşdirilmegine, ekerançylygyň ylmy esasda ösdürilmegine giň ýol açýar.

Türkmen halkynyň Milli Lideri uniwersitetiň binalar toplumynyň dünýäniň binagärlik tejribesiniň ajaýyp nusgasyny özünde jemlemelidigi, onda milli binagärlik ýörelgeleri bilen iň gowy halkara tejribeleriň utgaşdyrylmalydygy hakynda tabşyryklary berdi. Arkadag şäherinde oba hojalykçy hünärmenleriň nazary bilimlerini önümçilik bilen utgaşdyrmaklary, ylmy önümçilik bilen sazlaşdyrmak üçin ähli şertler döredilýär. Täze oba hojalyk şäherçesi hem oba hojalygy boýunça dünýäniň ösen tejribeleriniň, bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň utgaşýan merkezine öwrüler. Ol obasenagat toplumynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek ugrundaky nusgalyk işleriň aýdyň beýanydyr. Ýurdumyzda ilkinji döredilen ýokary hünär bilim ojaklarynyň biri bolan baýry uniwersitetimiziň täze binalar toplumynyň «akylly» şäher ýörelgelerine laýyklykda gurulmagy oba hojalyk pudagyny kämil hünärmenler bilen üpjün etmekde giň mümkinçilikleri döreder. Ol Arkadag şäherindäki bilim ojaklary bilen bütewi sazlaşygy döredip, bu şäheriň bilimler mekany hökmündäki abraýyny has-da artdyrar.

Şulardan görnüşi ýaly, Gahryman Arkadagymyz, Arkadagly Gahryman Serdarymyz ýokary okuw mekdebimiziň binalar toplumyny gurmak bilen baglanyşykly işleri hemişe gözegçilikde saklaýar. Onuň taslamasynyň ýokary hil derejesine eýe bolmagyna, täze şäheriň ekologik derejesiniň üpjün edilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Şunuň bilen baglylykda, täze binalar toplumyna häzirki zaman bilim tehnologiýalaryny, sanly ulgamy ornaşdyrmak göz öňünde tutulýar. Arkadag şäheriniň oba hojalyk toplumynyň binasynda, hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, ýurdumyzyň ylmy-önümçilik merkezleriniň ylmy-barlag ekerançylyk we däneçilik institutlarynyň öz işine başlamagy hem aýratyn ähmiýetlidir. Arkadagly Gahryman Serdarymyz obasenagat toplumynyň düzümleri üçin zerur bolan ylmy açyşlaryň, bu ugra degişli ylmy işleriň ýokary derejede alnyp barylmagynyň ýurdumyzda azyk bolçulygynyň berkidilmeginiň, pudagyň eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagynyň möhüm şertini emele getirýändigini nygtaýar.

Hormatly Prezidentimiziň 9-njy fewralda geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyny» üstünlikli durmuşa geçirmek boýunça gaýragoýulmasyz wezipeleriň çäginde oba hojalyk, bilim ulgamlaryna aýratyn üns bermegi, kabul eden çözgütleri uly ähmiýete eýedir. 22-nji fewralda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň mejlisinde hem bu Maksatnamany üstünlikli durmuşa geçirmek boýunça wezipeleriň çäginde ýurdumyzda okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň Konsepsiýasyny, ylym ulgamyny ösdürmegiň Strategiýasyny işläp taýýarlamak babatda teklipler öňe sürüldi.

Oba hojalygynyň, irki ekerançylygyň we maldarçylygyň ösen gadymy mekanynda — Arkadag şäherinde Oba hojalyk uniwersitetiniň täze binalar toplumyny gurmak başlangyjyny öňe sürüp, bu ugurda uly tagallalar edýän Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza tüýs ýürekden sagbolsun aýdýarys. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň, hormatly Prezidentimiziň Watanymyzyň gülläp ösmegi, bagtyýar geljegimiz babatda durmuşa geçirýän beýik işleriniň hemişe rowaç, janlarynyň sag, ömürleriniň uzak bolmagyny arzuw edýäris.

Allaberdi GAPUROW,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň rektory, oba hojalyk ylymlarynyň kandidaty.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça ýurdumyzyň wekiliýeti şu ýylyň 11 — 14-nji fewraly aralygynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde geçirilen Bütindünýä hökümet sammitine gatnaşdy. Bu iri forum 120-den gowrak döwletiň, 80-den gowrak halkara guramanyň, şeýle hem iri kompaniýalaryň wekillerini bir ýere jemledi. Sammitiň gün tertibine laýyklykda, döwlet dolandyryşyny özgertmek we onuň netijeliligi, emeli aň, geljegiň ykdysadyýeti, geljegiň jemgyýeti hem-de bilimi, durnuklylyk, täze ählumumy tagallalar, şäherleşmäniň, saglygy goraýşyň ileri tutulýan ugurlary bilen baglanyşykly esasy alty mesele ara alnyp maslahatlaşyldy.

Sammitiň barşynda ýurdumyzyň wekiliýeti hormatly Prezidentimiziň halkara derejede öňe süren başlangyçlaryndan ugur alyp, ählumumy çemeleşmeler esasynda amala aşyrylmagy teklip edilýän üç meseläni beýan etdi. Şunuň bilen baglylykda, Durnukly ulag arabaglanyşygynyň ählumumy atlasyny döretmek teklip edildi. Munuň özi 2016-njy ýylyň noýabrynda paýtagtymyzda geçirilen Durnukly ulag boýunça birinji ählumumy maslahatda badalga berlen “Aşgabat prosesiniň” amaly taýdan dowamy bolar. Bu teklip ulag ulgamyndaky köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň, açyk maglumat binýadynyň we seljermeleriň esasynda degişli ugurda özara ylalaşykly hereketleri işläp düzmäge gönükdirilendir.

“Netijeli syýasat” sessiýasynyň çäklerinde edilen çykyşda bellenilişi ýaly, häzirki zaman şertlerinde durnuklylygy we ösüşi üpjün etmäge, ýüze çykýan wehimleri, kynçylyklary ýeňip geçmäge gönükdirilen oýlanyşykly çözgütleriň kabul edilmegi uly ähmiýete eýe bolýar. Şunda Türkmenistanyň dünýä bileleşiginiň jogapkärli agzasy, ählumumy maksatlaryň durmuşa geçirilmegine goşant goşýan ýurt hökmünde ileri tutýan garaýyşlary boýunça çemeleşmelerini we hereketlerini anyk kesgitleýändigine hem-de amala aşyrýandygyna üns çekildi. Şunuň bilen baglylykda, ulag arabaglanyşygy we durnuklylygy ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezildi. Ykdysadyýetiň ählumumy derejede özgerýän şertlerinde durnukly ulag ulgamyny, özara logistik arabaglanyşygy ösdürmegiň, dünýä derejesinde ygtybarly ulag-kommunikasiýa düzümlerini kemala getirmegiň aýratyn ähmiýete eýedigi bellenildi.

Soňky ýyllarda Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde degişli ugurda halkara dialog işjeň häsiýete eýe boldy. Şunda Türkmenistanyň başlangyjy esasynda durnukly ulag ulgamynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň alty sany Kararnamasynyň kabul edilendigi aýdyldy.

Ýurdumyzyň Bütindünýä hökümet sammitinde beýan eden täze başlangyçlarynyň, hususan-da, Durnukly ulag arabaglanyşygynyň ählumumy atlasyny döretmek teklibi bilen baglylykda, onuň esasy düzüminiň şu wezipeleri öz içine almalydygy bellenildi:

— bilelikdäki uzak möhletleýin işleriň anyk yzygiderliligini üpjün etmekde hökümetleriň, halkara guramalaryň, barlag edaralarynyň, hususy pudagyň we raýat jemgyýetiniň köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy;

— dürli gollanma çeşmelerini birleşdirýän seýrek maglumatlaryň alşylmagyny ýeňilleşdirýän açyk maglumatlar meýdançasy;

— hökümetara derejede özara ylalaşylan çözgütleriň esasynda maglumatlary yzygiderli seljermek we olary işlemek.

Türkmenistanyň milli ykdysadyýeti çalt depginde ösdürmek maksady bilen, ulag düzümlerini döwrebaplaşdyrmak we toplumlaýyn ösdürmek boýunça giň gerimli taslamalaryň durmuşa geçirilmegine möhüm ähmiýet berýändigini nygtamak gerek. Ýurdumyzda bar bolan ýol-ulag ulgamynyň durkuny täzelemek babatda ägirt uly işler amala aşyrylýar. Täze ýollary gurmak meseleleriniň üstünde işlenilýär, Demirgazyk — Günorta, Gündogar — Günbatar halkara ulag geçelgelerini kemala getirmek ugrunda işler güýçli depginde alnyp barylýar. Hut şu nukdaýnazardan, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň möhüm ähmiýetli we köpşahaly howpsuz halkara ulag düzümlerini döretmek boýunça başlangyçlary dünýä jemgyýetçiliginiň giň goldawyna eýe bolýar. Şunda döwletimiziň Birleşen Milletler Guramasy bilen işjeň häsiýete eýe bolan hyzmatdaşlygy bellenilmäge mynasypdyr.

Mälim bolşy ýaly, geçen ýylyň 16-njy maýynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň 70-nji plenar mejlisinde Türkmenistanyň başlangyjy esasynda, Milletler Bileleşigine agza döwletleriň biragyzdan goldamagynda 26-njy noýabry “Bütindünýä durnukly ulag güni” diýip yglan etmek hakynda Kararnama kabul edildi. 2016-njy ýylda hut şol senede Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahat geçirilipdi. Şunda Türkmenistanyň başlangyjy boýunça 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň ulag ulgamyndaky hyzmatdaşlyga hil taýdan täze itergi bermäge gönükdirilen degişli Kararnamalarynyň biragyzdan kabul edilendigini hem bellemek möhümdir.

BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň çäklerinde döwlet Baştutanymyzyň öňe süren «Bütindünýä durnukly ulag güni» mynasybetli ýokary derejeli maslahaty geçirmek, bilelikdäki ulag-logistika merkezlerini döretmek bilen bagly başlangyçlary bu ugurdaky netijeli hyzmatdaşlygy täze derejä çykarmaga gönükdirilendir. 2024-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň Türkmenistanda geçirilmegi baradaky teklibiň biragyzdan goldanylmagy bolsa ýurdumyzyň ulag diplomatiýasyndaky nobatdaky üstünligidir. Türkmenistan BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleri, şol sanda Ýewropa ykdysady komissiýasy, Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasy bilen ýakyn hyzmatdaşlygy ösdürmek ugrunda çykyş edýär. Bu ugurdaky netijeli hyzmatdaşlyk ägirt uly tebigy serişdeleri bolan we Ýewraziýa giňişligindäki esasy ýollaryň çatrygynda amatly ýerleşen Merkezi Aziýanyň häzirki zaman ösüşiniň meýillerine laýyk gelýär.

Ulag-kommunikasiýalar ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Diýarymyzda geçirilýän ugurdaş pudaklaýyn forumlar hem bu ugurda gatnaşyklaryň ýygjamlaşdyrylmagyna gönükdirilendir.

Bütindünýä hökümet sammitinde Ählumumy energetika howpsuzlygy we durnukly ösüş boýunça hyzmatdaşlygyň bileleşigini döretmek hem teklip edildi. Hemmeler üçin ygtybarly, durnukly we häzirki zaman energiýa çeşmelerine elýeterliligi üpjün etmek babatda maksatlaryň bölünmezligi hem-de özara arabaglanyşygy onuň çäklerindäki hyzmatdaşlygyň esasy ileri tutulýan ýörelgesi bolmalydyr. Şunuň bilen baglylykda, şu aşakdaky wezipeleri çözmekde tagallalary birleşdirmegiň zerurdygyna üns çekildi:

— hökümetleriň, energetika kompaniýalarynyň we maliýe düzümleriniň hyzmatdaşlygynyň täze halkara meýdançasyny döretmek;

— energetika töwekgelçiliklerini dolandyrmak boýunça iň gowy tejribeleriň alşylmagyny üpjün etmek; energiýa serişdeleriniň üpjünçiliginde bökdençlikleriň ählumumy we sebit çözgütleriniň netijeli gurallaryny işläp taýýarlamak;

— halkara strategik ähmiýetli energetika düzümleriniň taslamalarynyň bilelikde maliýeleşdirilmegini goldamak; açyk, bäsdeşlige ukyply energetika bazarlaryny emele getirmekde hyzmatdaşlyk etmek.

Diýarymyz uglewodorod serişdeleriniň baý gorlaryna eýe bolup, öňdebaryjy nebitgaz kompaniýalary, abraýly maliýe düzümleri bilen işewürlik gatnaşyklaryny ýola goýmagy, energiýa serişdeleriniň iberilýän ugurlaryny artdyrmagy maksat edinýär. Türkmenistan energetika howpsuzlygynyň häzirki döwrüň şertlerine we talaplaryna laýyk gelýän täze düzümini döretmek meselelerine aýratyn üns berýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzda energetikanyň netijeli peýdalanylmagyna, energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň ulanylmagyna we ösdürilmegine, gyzyklanma bildirýän taraplar bilen hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine uly orun degişlidir.

Ýangyç-energetika toplumynda üstünlikleriň gazanylmagy ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň senagat-innowasion taýdan okgunly ösüşiniň binýadyny emele getirýär hem-de halkara energetika bazarynda öňdebaryjylaryň biri hökmünde möhüm orun eýeleýändigini tassyklaýar. Munuň şeýledigine Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň pudaklarynda 2023-nji ýylda alnyp barlan işleriň jemlerine bagyşlanyp, 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde beýan edilen maglumatlar hem aýdyň şaýatlyk edýär. Şeýlelikde, ýangyç-energetika toplumynda nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 100,6 göterim, benzin öndürmegiň meýilnamasy 102 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 102,2 göterim, nebit bitumyny öndürmegiň meýilnamasy 199 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy 105,8 göterim, suwuklandyrylan gazy öndürmegiň meýilnamasy 115,7 göterim berjaý edildi. Tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 106,9 göterim, mawy ýangyjy daşary ýurtlara ibermegiň meýilnamasy bolsa 112,6 göterim ýerine ýetirildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nebitgaz pudagynyň milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biri bolup durýandygyny belläp, içerki we daşarky sarp edijileri tebigy gaz bilen ygtybarly üpjün etmek üçin degişli işleri alyp barmagy tabşyrdy. Şunuň bilen birlikde, «Galkynyş» gaz känini senagat taýdan tapgyrlaýyn özleşdirmek boýunça işleri güýçlendirmegiň, Hazar deňziniň sebitinde gözleg we özleşdirmek işlerini üpjün etmek üçin daşary ýurt kompaniýalaryny çekmegiň zerurdygyna üns çekildi. Döwlet Baştutanymyz Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyny hem üns merkezinde saklamagy tabşyrdy. Nebitiň çykarylýan möçberini artdyrmak üçin öňden özleşdirilip gelinýän ýataklarda degişli işleri geçirmek, täze, ýokary hilli tehnologik önümçilikleri döretmek arkaly Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň we Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodynyň önümçilik kuwwatlyklaryny ýokarlandyrmak wajyp wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi.

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň öňünde uly wezipeler durýar. Şunda täze baý ýataklary ýüze çykarmak maksady bilen, gözleg-barlag işleriniň geçirilmegine, uglewodorod serişdeleriniň çykarylýan we gaýtadan işlenilýän möçberiniň artdyrylmagyna, türkmen energiýa serişdelerini dünýäniň energetika bazarlaryna çykarmagyň dürli ugurlarynyň döredilmegine, nebitgaz önümçiliginde innowasiýalaryň ulanylmagyna, şol sanda bu ugra ýöriteleşen daşary ýurt kompaniýalaryny we maýa goýumlary çekmegiň hasabyna burawlamak we guýulary düýpli abatlamak işlerini işjeňleşdirmäge aýratyn ähmiýet berilýär. Dünýäde iri uglewodorod ýataklary hasaplanýan «Galkynyş», «Ýaşlar», «Garaköl», “Zäkli — Derweze”, «Garajaowlak» ýaly tebigy gaza, gaz kondensatyna baý beýleki känler ýurdumyzyň mawy ýangyjyň gorlary boýunça dünýäniň öňdebaryjy döwletleriniň hataryndaky ornuny has-da berkidýär. Türkmenistanyň günorta-günbatarynda ýerleşýän, çuň burawlanmagyny talap edýän “Uzynada” gaz kondensaty ýatagynyň hem geljegi uludyr.

Türkmenistanyň Bütindünýä hökümet sammitinde beýan eden üçünji teklibi durnukly ösüş ulgamynda 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlaryna esaslanýan ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýete geçmek boýunça Çarçuwaly ählumumy maksatnamany işläp taýýarlamak bilen baglanyşyklydyr. Şunda onuň düzüminde bitewi standart görkezijileri we hasabatlylygy ýöretmek, aýratyn wajyp tebigy serişdeler babatda halkara derejede hyzmatdaşlyk etmek, Ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýetiň tehnologiýalarynyň ählumumy innowasion gaznasyny döretmek, mümkinçilikleri artdyrmak we tejribe alyşmak ýaly esasy dört ugur ileri tutulýan wezipe hökmünde görkezilýär. Agzalan teklipleri halkara derejede durmuşa geçirmek maksady bilen, Türkmenistanyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna esaslanyp, degişli işleri geçirmek göz öňünde tutulýar.

Bu işleri amala aşyrmakda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda halk hojalygy toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmak, önümçilik we eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak, maýa goýum işini işjeňleşdirmek, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek, ykdysadyýeti we durmuş ulgamyny bazar gatnaşyklary hem-de sanly ulgam esasynda özgertmek boýunça strategik wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegi halkymyzyň durmuş derejesiniň hilini ýokarlandyrmak üçin berk binýady döredýär.

Şeýlelikde, ählumumy gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça sazlaşykly çözgütleri işläp taýýarlamakda täze başlangyçlary öňe sürmek bilen, Bitarap Türkmenistan howpsuzlygy, durnuklylygy pugtalandyrmak, sebit hem-de halkara derejede Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça umumy tagallalara uly goşant goşýar.

(TDH)

Häzirki ajaýyp döwrümiziň «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly öz üstünlikleri, ýetýän belent sepgitleri bilen biziň her birimizi guwandyrýar. Çünki ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösüşini ýokarlandyrmaga gönükdirilen maksatlaýyn işler has-da rowaçlydyr. Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyny» tassyklamak baradaky Karara gol çekdi. 2024-nji ýylda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen Maksatnamanyň amala aşyrylmagy pudaklaryň we sebitleriň kuwwatyny berkitmäge, ilatymyzyň iş üpjünçiligini we ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmaga hem-de beýleki ösüş maksatnamalarynyň netijeli durmuşa geçirilmegine ýardam berer. Şonuň ýaly-da, ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän, ýokary netijeli durmuş ugruna gönükdirilen ykdysady syýasat türkmen döwletiniň ösüşlerini, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini täze derejä çykarmaga mümkinçilik berýär.

Bu döwletli Maksatnama şu ýylda döwlet dolandyryş ulgamynyň kämil gurallary arkaly durmuş-ykdysady syýasatyň durnukly ösüşini üpjün etmäge, önümçiligiň ähli ulgamlarynda öňdebaryjy innowasion tehnologiýalary giňden ornaşdyrmaga, milli, halkara we sebitara maýa goýum maksatnamalaryny netijeli durmuşa geçirmäge şertleri döreder. Şeýle hem ýurdumyzyň haryt öndürijileriniň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, ähli ulgamlarda sanly ykdysadyýeti giňden ornaşdyrmaga, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny has-da berkitmäge we hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga, raýatlaryň abadan, bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmäge mümkinçilik berer.

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň başlyklygynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň mejlisinde Watanymyzy durmuş-ykdysady taýdan mundan beýläk-de okgunly ösdürmegiň we şu ýyl üçin göz öňünde tutulan işleri üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýollary ara alnyp maslahatlaşyldy we möhüm wezipeler öňde goýuldy. Şol wezipeleriň üstünlikli berjaý edilmegi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmakda, bu ugurda sebitara ýaýbaňlandyrylan özgertmeleriň netijeliligini artdyrmakda juda ähmiýetlidir. Şunda amala aşyrylýan işjeň maýa goýum syýasaty senagat we medeni maksatly desgalaryň — köp sanly kärhanalaryň, zawod-fabrikleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, obalaryň we şäherleriň gurulmagyna ýardam eder. Durmuş ulgamyny ösdürmäge uly möçberli serişdeleriň gönükdirilmegi bolsa halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlandyrylmagyny üpjün eder.

Hormatly Prezidentimiziň belent maksatly başlangyçlary beýik işler bilen rowaçlanýar. Şeýle rowaçly işler bolsa her birimizi tutanýerli işlemäge, üstünlikleri gazanmaga ruhlandyrýar. Ýurdumyzy beýik ösüşlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag bolsun, il-ýurt bähbitli işleri rowaçlyklara beslensin!

Hudaýguly JUMAÝEW,

Saparmyrat Türkmenbaşy etrap bilim bölüminiň müdiri.

16-njy fewralda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde milli ykdysadyýetimiziň pudaklary tarapyndan şu ýylyň ýanwarynda alnyp barlan işleriň jemleri jemlenildi, şeýle hem döwlet durmuşynyň käbir möhüm meselelerine garaldy.

Mejlisde ýurdumyzyň parlamenti, ykdysadyýetiň aýry-aýry pudaklary, medeniýet, ylym-bilim, saglygy goraýyş we sport ulgamlary, daşary syýasat edarasy tarapyndan 2024-nji ýylyň ilkinji aýynda ýerine ýetirilen işler barada degişli ýolbaşçylaryň hasabatlary diňlenildi. Bellenilişi ýaly, toplumlaýyn çäreleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edilip, ol 6,3 göterim artdy. 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende jemi öndürilen önüm

8,2 göterim köpeldi. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, şu ýylyň ilkinji aýynda bölek satuw haryt dolanyşygynyň möçberi 10,6 göterim ýokarlandy. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 104,8 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy 97,1 göterim ýerine ýetirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende,

10 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Şunda hormatly Prezidentimiz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda 2024-nji ýyl üçin bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek üçin degişli işleri alyp barmagyň möhümdigine ünsi çekip, jemi içerki önümiň ösüş depginini durnukly saklamak, pudaklary sazlaşykly ösdürmek boýunça zerur çäreleri görmegi dowam etdirmegiň wajypdygyny nygtady.

Şeýle-de gurluşyk we senagat toplumynyň kärhanalarynyň doly kuwwatynda işledilmegini gazanmak, ilaty hem-de kärhanalary elektrik energiýasy bilen durnukly üpjün etmek üçin zerur çäreleri görmek, eksport edilýän harytlaryň möçberini artdyrmak, täze ýollary gurmak we ulanylýanlarynyň durkuny täzelemek, şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan iri önümçilik, durmuş maksatly binalaryň hem-de desgalaryň gurluşygynyň bellenen möhletlerde ýokary hilli tamamlanmagyna berk gözegçilik etmek möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitlenildi. Şunuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllyk ýubileýi hem-de Änew şäheriniň 2024-nji ýylda «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýlip yglan edilmegi mynasybetli halkara derejedäki çäreleri ýokary derejede guramaga aýratyn üns bermegiň wajypdygyny belläp, anyk tabşyryklary berdi.

Hormatly Prezidentimiz mejlisiň ahyrynda ýanwar aýynyň netijeleri boýunça jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 6,3 göterime deň bolandygyny, şeýlelikde, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda durnukly ösüşiň gazanylandygyny aýtdy. Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, häzirki döwürde senagat pudaklarynda önümçiligiň möçberini artdyrmak, kuwwatlyklary netijeli ulanmak, söwda we hyzmatlar ulgamynda işleriň gerimini giňeltmek boýunça zerur işleri geçirmek wajypdyr. Döwlet býujetiniň girdejilerini we çykdajylaryny meýilleşdirilen möçberde ýerine ýetirmek babatda işleri mundan beýläk-de dowam etdirmek möhümdir. Geçen aýda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna ýurdumyz boýunça özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi 2 milliard 545 million manat boldy. Bu bolsa, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdireniňde,

24,6 göterim köpdür. Munuň özi önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmaga şert döredýär. Bu işler halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga hem-de sebitlerde goşmaça iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berer.

Aşgabat, 26-njy fewral (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýewiň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda we sebitlerde alnyp barylýan möwsümleýin işleriň barşy bilen bagly meselelere garaldy.

Ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi R.Hojagulyýewe söz berildi. Häkim welaýatda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri alnyp barylýar. Şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda tekizleýiş we geriş çekmek işleri dowam edýär. Ýazky ekişde ulanyljak oba hojalyk tehnikalary, gurallary, pagtaçy daýhanlar üçin ýokary hilli gowaça tohumlaryny möwsüme doly taýýar etmek boýunça zerur çäreler görülýär. Şunuň bilen birlikde, welaýatda ýazlyk ýeralmanyň, soganyň ekişini agrotehniki möhletlerde geçirmek, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine talabalaýyk taýýarlyk görmek babatda degişli işler ýerine ýetirilýär. Ýazky bag ekmek möwsümini guramaçylykly geçirmek maksady bilen, baglaryň ekiljek ýerlerini, bag nahallaryny taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar. Mundan başga-da, häkim “Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna” laýyklykda, welaýatda şu ýyl üçin meýilleşdirilen işleriň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, häzirki wagtda oba hojalygy pudagynda ýaýbaňlandyrylan möwsümleýin işleriň talabalaýyk ýerine ýetirilmeginiň möhümdigine ünsi çekdi we bugdaý meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny, gowaçanyň, gök-bakja ekinleriniň ekişine ýokary guramaçylyk derejesinde taýýarlyk görülmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna, Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl meýilleşdirilen işleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi H.Aşyrmyradow welaýatda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, şu günler sebitde gowaça ekişine guramaçylykly girişmek we ony ýokary hilli geçirmek maksady bilen, gowaça ekiljek meýdanlary, möwsümleýin oba hojalyk işlerinde ulanyljak tehnikalary, gurallary, pagta öndürijiler üçin welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlaryny taýýarlamak boýunça degişli işler ýerine ýetirilýär. Bugdaý ekilen meýdanlarda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ösüş suwuny tutmak işleri dowam edýär. Ýazlyk ýeralmanyň we soganyň ekişini talabalaýyk, bellenen möhletlerde geçirmek, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine taýýarlyk görmek babatda zerur işler alnyp barylýar. Ýazky bag ekmek möwsümi üçin baglaryň ekiljek ýerlerini kesgitlemek we olaryň nahallaryny taýýarlamak boýunça guramaçylyk işleri geçirilýär. Şeýle hem häkim ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna we Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl meýilleşdirilen işleri ýokary hilli ýerine ýetirmek üçin görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmeginiň möhüm talap bolup durýandygyna ünsi çekdi we welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlaryndaky ideg işleriniň talabalaýyk alnyp barylmagynyň, şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek ýerleriň, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumynyň ekiş möwsümine taýýar edilmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagynyň wajypdygyny belledi we bu ugurda ýerine ýetirilmeli işler babatda birnäçe görkezmeleri berdi.

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Daşoguz welaýatynyň häkimi S.Soltanmyradowyň welaýatda ýerine ýetirilýän oba hojalyk işleriniň ýagdaýy baradaky hasabaty bilen dowam etdi.

Hasabatda bellenilişi ýaly, bugdaý ekilen meýdanlarda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda degişli ideg işleri alnyp barylýar. Şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda tekizleýiş we ýuwuş suwuny tutmak işleri ýerine ýetirilýär. Oba hojalyk tehnikalaryny, gurallary abatlamak, pagtaçy daýhanlar üçin welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlaryny taýýarlamak boýunça zerur işler geçirilýär. Welaýatda ýazlyk ýeralmanyň, soganyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ekiljek meýdanlarynda sürüm işleri doly geçirilip, häzirki wagtda suw tutmak, olaryň tohumlaryny taýýarlamak işleri dowam edýär. Ýazky bag ekmek möwsümini üstünlikli geçirmek maksady bilen, zerur guramaçylyk işleri, hususan-da, baglaryň ekiljek ýerlerini kesgitläp, bag nahallaryny taýýarlamak boýunça degişli işler geçirilýär. Mundan başga-da, häkim Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl üçin meýilleşdirilen işleriň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýazky ekiş möwsümine talabalaýyk taýýarlyk görmegiň möhümdigine ünsi çekdi we şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlaryň, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumlarynyň ekiş möwsümine doly taýýar edilmegini, welaýatyň ak ekin meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna we Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl meýilleşdirilen işleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy häkime tabşyrdy.

Soňra Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew ýurdumyzyň gündogar sebitinde alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, welaýatda şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlary ekişe taýýarlamak maksady bilen, ýerlerde degişli işler alnyp barylýar. Ýazky ekiş möwsüminde ulanyljak oba hojalyk tehnikalary we gurallary, pagtaçy daýhanlar üçin welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlaryny ekiş möwsümine doly taýýar etmek boýunça zerur çäreler görülýär. Bugdaý ekilen meýdanlarda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ösüş suwuny tutmak işleri ýerine ýetirilýär. Ýazlyk ýeralmanyň, soganyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişini talabalaýyk geçirmek we agrotehniki möhletlerde tamamlamak üçin degişli işler dowam edýär. Ýazky bag ekmek möwsümini üstünlikli geçirmek maksady bilen, baglaryň ekiljek ýerlerini, dürli bag nahallaryny taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar.

Şeýle hem häkim ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna, “Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna” laýyklykda, welaýatda şu ýyl meýilleşdirilen işleriň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, şu günler dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýokary hilli we guramaçylykly geçirilmeginiň möhüm talap bolup durýandygyny belledi hem-de welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda, şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda alnyp barylýan işleriň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, pagtaçy daýhanlaryň ekiş möwsüminde ýokary hilli gowaça tohumlary bilen doly üpjün edilmegini gözegçilikde saklamagy häkime tabşyrdy. Mundan başga-da, döwlet Baştutanymyz ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl üçin meýilleşdirilen işleriň bellenen möhletlerde alnyp barylmagynyň zerurdygyna ünsi çekdi hem-de bu babatda degişli görkezmeleri berdi.

Soňra Mary welaýatynyň häkimi B.Orazow welaýatda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda sebitiň ak ekin meýdanlarynda ideg işleri alnyp barylýar. Şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda tekizleýiş, geriş çekmek, topragy mineral dökünler bilen gurplandyrmak işleri dowam edýär. Ekişde ulanyljak oba hojalyk tehnikalaryny we gurallary abatlap, möwsüme doly taýýar etmek, pagta öndürijileri welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlary bilen üpjün etmek boýunça degişli işler geçirilýär. Ýazlyk ýeralmanyň, soganyň ekişini bellenen agrotehniki möhletlerde geçirmek, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine taýýarlyk görmek ugrunda zerur işler alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek babatda öňde goýan wezipelerine laýyklykda, welaýatda ýazky bag ekmek möwsümine taýýarlyk görülýär. Mundan başga-da, häkim “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna” hem-de Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda meýilleşdirilen işleriň ýerine ýetirilişi barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, oba hojalyk ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek boýunça öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegine toplumlaýyn çemeleşmegiň zerurdygyny belledi we welaýatyň bugdaý meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilmegini, şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlaryň, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumlarynyň ekiş möwsümine doly taýýar edilmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmeginiň möhümdigini belledi we bu ugurda alnyp barylýan işleri gözegçilikde saklamagy häkime tabşyrdy.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýew ýurdumyzda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, Diýarymyzda şu ýylda bugdaýyň bol hasylyny öndürmek arkaly azyk bolçulygyny has-da pugtalandyrmak maksady bilen, welaýatlaryň bugdaý ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda degişli ideg işleri dowam edýär. Gowaça ekiljek meýdanlary, oba hojalyk işlerinde ulanyljak ähli tehnikalary we gurallary möwsüme taýýarlamak boýunça işler ýerine ýetirilýär. Pagta öndürijileri ýokary hilli gowaça tohumlary bilen üpjün etmek üçin pagta arassalaýjy kärhanalarda tohumlyk pagtany gaýtadan işlemek, çigitleri arassalamak işi tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar. Ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň öndürilýän möçberini artdyrmak, bu önümler bilen ilatymyzy bolelin üpjün etmek üçin häzirki wagtda olaryň ekişi dowam edýär.

Ýurdumyzda tokaý zolaklarynyň tutýan meýdanyny giňeltmek hem-de döwlet ekologiýa syýasatyny üstünlikli durmuşa geçirmek ugrunda hem maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Ýazky bag ekmek möwsümine taýýarlyk işleriniň çäklerinde bag nahallaryny, olaryň ekiljek ýerlerini taýýarlamak boýunça zerur çäreler görülýär.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, oba hojalygynda jogapkärli möwsümiň ýetip gelendigine ünsi çekip, bu möwsümi guramaçylykly geçirmegiň geljekde ýerden bol hasyl almagyň esasy şertleriniň biridigini belledi we şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlaryň, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumlarynyň, möwsümde işlediljek ähli oba hojalyk tehnikalarynyňdyr gurallaryň möwsüme doly taýýar edilmegini, bugdaý ekilen meýdanlardaky ideg işleriniň agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, ýeralmanyň hem-de beýleki azyklyk ekinleriniň ekişiniň bellenen agrotehniki möhletlerde geçirilmegini, ýazky bag ekmek möwsümine talabalaýyk taýýarlyk görülmegini gözegçilikde saklamagy wise-premýere tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyz welaýatlaryň häkimlerine ýüzlenip, häzirki wagtda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň agrotehnikanyň kadalaryny berk berjaý etmek arkaly ýerine ýetirilmeginiň, ýazky ekiş möwsümine guramaçylykly taýýarlyk görmegiň möhümdigine ýene-de bir gezek ünsi çekdi hem-de bu ugurda degişli görkezmeleri berdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde üstünlikleri arzuw etdi.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan döwlet syýasaty netijesinde ýaşlary ýagty ertirlere ruhlandyrýan, olaryň nurana geljegini berkarar etmäge gönükdirilen giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Bu günki gün ýurdumyzyň bilim ulgamyndaky ösüşler aýdyňlygy bilen görünýär. Munuň şeýledigini halkara ders bäsleşiklerine gatnaşýan mekdep okuwçylarynyň üstünlikli çykyş edip, baş baýraklara, altyndyr bürünç medallara mynasyp bolmaklary hem subut edýär. Şeýle halkara bäsleşikleriň biri 18 — 25-nji fewral aralygynda Malaýziýanyň Kuala-Lumpur şäherinde mekdep okuwçylarynyň arasynda iňlis dili dersi boýunça geçirildi.

Dünýäniň 50 döwletinden müňden gowrak mekdep okuwçysynyň gatnaşmagynda kiçi, orta we uly ýaş toparlarynda 6 ugur boýunça geçirilen halkara bäsleşik çekeleşikli boldy. Oňa ýurdumyzdan jemi 15 okuwçy gatnaşyp, 10 sany baş baýraga, 6 sany altyn medala, 5 sany kümüş medala, 11 sany bürünç medala mynasyp boldular.

Mekdep okuwçylarynyň halkara üstünlikleri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň hemmetaraplaýyn bilimli, watansöýüji ýaşlary terbiýeläp ýetişdirmäge berýän üns-aladalarynyň miwesidir.