Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinden soňky oýlanmalar

Gatbar-gatbar taryh dürli döwürlerden, döwür bolsa biri-birini üznüksiz täzeläp duran hatar ýyllardan binýat tutýar. «Kerwen ýolda düzüler» diýlişi ýaly, säginmän-sagynman, öňe ümzük atyp barýan goja heňňam hut ýyllardan äheň-ähmiýet, öwüşgin alýar...

Biz öz döwrümizi düzýän ýyllar hakynda söz açanymyzda, olaryň hem-ä bir daragtyň miweleri deýin biri-birine örän meňzeşliginde, hem-de biriniň beýlekisinden juda parhlylygynda ünsümiz eglenýär. Meňzeşligi — bu ýyllaryň ählisiniň bir kökden, bir örkden gaýdyp, il-halkyň abadan durmuşy babatdaky asylly maksatlardan gözbaş-gönezlik alýanlygynda. Parhlylygy — olaryň hersinde düýpgöter täze ösüşleriň gazanylyp, ozal görlüp-eşidilmedik taryhy wakalaryň bolup geçýänliginde. Daglar daglara çykyp beýgelýär. Ýyllar ýyllara ulaşyp, gözümiziň öňünde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň röwşen keşbini wysal edýär.

...Hormatly Prezidentimiziň ýolbaşçylygynda 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisi bu hakykaty iň uly hasapda, şeksiz tassyklan döwletli mejlis boldy. Onda arka atylan 2023-nji ýylda ýurdumyzda ösüşiň dürli ugurlarynda amal edilen işleriň jemleri ölçerilip, ýaňy ýüzüni açan 2024-nji ýylda öňde duran wajyp wezipeler seljerildi. Garalan meseleler, beýan edilen hasabatlar, orta atylan başlangyçlardyr öňde goýlan maksatlar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygyndaky täze döwrümiziň aýgytly gadamlaryna, döwletli tutumlaryna, möhüm talaplaryna göz ýetirmegiň, bu barada pikir öwürmegiň, söhbet etmegiň täze giňişliklerini açýar.

Hasabatlardan görnüşi ýaly, “Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly” şygary astynda geçen 2023-nji ýylda ýurdumyzda jemi içerki önümiň ösüşi 6,3 göterime barabar bolupdyr. Maýa goýumlar 7,5 göterim artypdyr. Öndürilen önümleriň eksport edilen möçberiniň umumy bahasy 11,4 milliard amerikan dollaryna ýetipdir. Gurmak — gurplulykdan nyşan. Ýurtda önümçilik we medeni-durmuş maksatly desgalaryň 80-e golaýy açylyp, ulanyşa berlipdir.

Gurlan desgalaryň ykdysady ösüşi, durmuş abadançylygyny ilerletmekdäki ähmiýeti barada-da näçe aýtsaň aýdybermeli. Ýöne şol bir wagtyň özünde olaryň açylmagy bilen, ilat üçin 12 müň 274 sany täze iş ornunyň döredilmeginiň özi nämä degmeýär! Il-halkyň bagtyýar durmuşy öý-ojaklaryň abadançylygyndan başlanýar. Geçen ýyl ýurtda umumy meýdany 1 million 897 müň inedördül metre deň bolan hatar-hatar, syrgyn-syrgyn ýaşaýyş jaýlarynyň açylyp, maşgalalaryň müňlerçesiniň jaý toýuny toýlandyklaryna hem guwanman-buýsanman bolmaýar.

Arkadag şäheri! Köpetdagyň eteginde eýýamyň täze hem täsin gudraty bolup dörän, ýurtda ilkinji “akylly” şäher! Diňe geçen ýylyň däl, eýsem, tükel täze taryhy döwrüň taryhy taslamasy! Bu gün ýurdumyzyň döwrebap ösüş ugurlarynyň haýsy birini yzlasaň, ynha, şu şäherden çykarýar. Döwrüň syýasy-ykdysady, durmuş-medeni jähetleri, gurmak-gurulmak kuwwaty bu ýerde kämil sazlaşyga eýe bolýar. Geçen ýylyň tomsunda birinji tapgyry açylan Arkadag şäherinde ikinji tapgyryň işlerine badalga berildi. Bu gün ol ýaýraw alyp, barha giňemek bilen! Özüni tutan daragt kimin pür-pudak ýaýmak bilen!

Geçen ýyl Türkmenistan halkara giňişlikde-de mertebeli ornuny has-da pugtalandyrdy. Hormatly Prezidentimiziň, Milli Liderimiziň ýakyn-alys, dostlukly ýurtlaryň ençemesine amala aşyran saparlary, ýurdumyza guralan ýokary derejeli saparlar netijesinde gazanylan ylalaşyklar, türkmen döwletiniň dünýä bileleşiginde goldaw tapan başlangyçlary hyzmatdaşlygyň, dost-doganlyk köprüleriniň binýadyny berkitdi, “Dialog — parahatçylygyň kepili” filosofiýasyny yzygiderli ilerletdi...

Hawa, 2023-nji ýyl uly ösüşler, her bir ugurdaky netijeli işler bilen taryha ýazyldy. Arkadagly Gahryman Serdarymyz Hökümetiň giňişleýin mejlisinde eden çuň manyly çykyşynda geçen ýyldaky sepgitlerimize syn bermek bilen, onda uly üstünlikleriň gazanylmagyny, bellenen meýilnamalaryň göwnejaý ýerine ýetirilmegini halkymyzyň tutanýerli zähmetiniň netijesi hökmünde häsiýetlendirdi. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň birnäçe ýyl ozal aýdan şu sözlerini ýada saldy: “Men islendik ykdysadyýetiň özgerdilmegine adam ölçegleri nukdaýnazaryndan garalmalydyr diýen pikire eýerýärin. Bu nämäni aňladýar? Bu jemgyýetde yglan edilen özgertmeleriň hiç biriniň adamlaryň olary durmuşa geçirmäge aňly-düşünjeli gatnaşmadyk, olary goldamadyk we adamlaryň durmuş taýdan goralmadyk ýagdaýynda amala aşyrylyp bilinmejekdigini aňladýar...”.

***

Döwletiň durmuş-ykdysady syýasaty we raýatlaryň döwre gatnaşygy biri-biri bilen pugta baglanyşykly. Özi hakynda döwletiň çynlakaý aladasyny her ädimde duýup ýaşaýan adamyň zähmete höwesi, durmuşa yhlasy hem başgaçadyr. Hut şu ýerden hem Milli Liderimiziň “Döwlet adam üçindir!”, hormatly Prezidentimiziň “Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!” diýen, biri-biriniň üstüni ýetirýän ynsanperwer ýörelgeleriniň diňe bir halky ruhlandyryjy şygarlar bolman, eýsem, anyk durmuş hakykatyna öwrülmeginiň düýp esaslary açylýar. Biziň ýurdumyzda ykdysadyýetiň ähli güýçleri, mümkinçilikleri diňe önümçiligi ilerletmegiň bähbidine däl-de, öňi bilen, adamlaryň abadan durmuşyny üpjün etmek maksadyna gönükdirilýär.

Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinden äşgär görnüşi ýaly, Diýarymyzda durmuş-ykdysady rowaçlygy has-da pugtalandyrjak işler bu ýylda hem maksatnamalaýyn esasda dowam etdiriler. Mejlisde kabul edilen «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasy» bu babatda anyk çelgi bolup hyzmat eder. Döwletli maksatnama jemi içerki önümiň ösüş depginini 6,3 göterimde saklamak, milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryny, sebitleri durnukly ösdürmek, önümçilik kärhanalarynyň doly güýjünde işledilmegini gazanmak, täze kärhanalary gurmagyň hasabyna 3 müňe golaý täze iş ornuny döretmek, ýurdumyzyň ykdysadyýetine maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna jemi 38,5 milliard manat möçberinde maýa goýumlary gönükdirmek, umumy meýdany 430 müň inedördül metr bolan ýaşaýyş jaýlaryny, 5360 orunlyk umumybilim edaralaryny, 1200 orunlyk mekdebe çenli çagalar edaralaryny gurup ulanmaga bermek ýaly asylly maksatlaryňdyr anyk-aýdyň wezipeleriň uly toplumyny nazarlaýar.

Açyljak binalaryň hatarynda Aşgabat şäherinde bir gije-gündizde 150 müň kub metr agyz suwuny arassalaýjy desga, Magtymguly Pyragynyň täze ýadygärligi we medeni-seýilgäh toplumy, Halkara sagaldyş-dikeldiş hem-de Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki merkezleri, Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynda sement zawodynyň ikinji tapgyry, Ak bugdaý etrabynyň Öňaldy, Kaka etrabynyň Gowşut geňeşliklerinde täze, döwrebap obalar, Balkan welaýatynda Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän awtomobil köprüsi, Jebel şäherçesinde Halkara howa menzili toplumy, Lebap welaýatynyň Köýtendag etrabynda sement zawodynyň ikinji tapgyry, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary bölegi... bu ýylda işe giriziljek köp sanly iri desgalaryň hataryndadyr. Ynha, döwrümiziň ykdysady kuwwaty! Ynha, döwletimiziň il-halk babatdaky aladalarynyň güwäsi!

***

“Dok başa döwlet ýagar” diýýär halkymyz. Ilatyň durmuş abadançylygynda azyk bolçulygynyň şeksiz uly orny bar. Islendik ýurduň azyk berekedi bolsa onuň tebigy mümkinçilikleri bilen bir hatarda, oba hojalyk pudagynda işleriň guralyşy bilen hem aýrylmaz baglydyr. Netijeli agrosenagat önümçiliginiň ýola goýulmagy ilaty azyk önümleri, senagaty bolsa oba hojalyk çig maly bilen üpjün etmegiň möhüm şerti bolmagynda galýar. Agrosenagat toplumy oba hojalyk önümlerini öndürmäge, olary gaýtadan işlemäge we saklamaga, oba hojalygyny, gaýtadan işleýän senagaty önümçilik serişdeleri bilen üpjün etmäge ýöriteleşdirilen, biri-biri bilen jebis gatnaşykly-galtaşykly pudaklary özünde jemleýär.

Hökümetiň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň Türkmenistanyň Oba hojalyk ministrliginiň işini üýtgedip guramak hakynda gol çeken Permany ulus-iliň rysgal-berekedi bilen bagly döwletli çözgüt boldy. Resminama laýyklykda, Oba hojalyk ministrliginden bölünip aýrylmagy arkaly, «Türkmengallaönümleri» döwlet birleşigi, Azyk senagaty döwlet birleşigi, Maldarçylyk we guşçulyk senagaty döwlet birleşigi, «Türkmenpagta» döwlet konserni hem-de «Türkmenobahyzmat» döwlet birleşigi döredildi. Munuň özi oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmakda, maldarçylygy we guşçulygy ösdürmekde, ýokary hilli oba hojalyk önümlerini öndürýän häzirki zaman önümçiliklerini döretmekde iňňän möhüm ädimdir.

“Türkmen topragy ýaly baý toprak dünýäniň hiç bir künjeginde-de ýokdur, bu topraga düşsem diýip, ähli ekinleriň tohumy-da, köki-de arzuw edermiş” diýip, aksakal ýaşulular rowaýatpisint gürrüň ederdiler. Şu bereketli topraga eýeçilik gözi bilen garap, der döküp, dür öndürip bilýän jepakeş halkymyz bar.

Döwlet Baştutanymyzyň bugdaýyň we pagtanyň döwlet satyn alyş bahalaryny ýokarlandyrmak hakynda Karara gol çekmegi ykbalyny topraga baglan watandaşlarymyzyň halal zähmetine mynasyp bahadan, belent hormatdan nyşan. Adamyň kalbyna iň ýakyn ýol — onuň ýüreginde beslän gymmatly zady barada söz açmak. Bu sahawatly Kararyň daýhanlaryň ýüreginde nähili uly alkyş-hoşallyk döredendigini şu günler redaksiýamyza gelýän hatlardyr telefon jaňlary, adaty gürrüňçilikde hökman şu çözgüde ýazýan guwançly söhbetler hem güwälikdir.

***

Üns edýän bolsaňyz, biz döwletimiziň köpugurly özgertmeleri hakynda söz açanymyzda, “döredijilikli syýasat” aňlatmasyny ýygy-ýygjam ulanýarys. Özi-de bu düşünjäniň hut täze taryhy döwrümizde, Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň amal edýän beýik işleriniň mysalynda ýörgünli bolandygyny bellän ýagşy. Biziň döwrümiz — halkyň döredijilik mümkinçilikleriniň giňden açylýan we onuň bitewi bähbitleriň, umumymilli maksatlaryň rowaçlanmagyna gönükdirilýän döwri. 2024-nji ýylyň “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýyly diýen şygary bolsa döwrümiziň döredijilik ruhuny has-da belende göterýär.

Hormatly Prezidentimiz Hökümetiň giňişleýin mejlisinde eden çykyşynda bu şygaryň ähmiýetine ünsi çekmek bilen: “Munuň özi biziň üstümize uly jogapkärçiligi ýükleýär. Şoňa görä-de, bu şygary iş ýüzünde amala aşyrmak üçin tutanýerli zähmet çekmelidiris” diýip nygtady. Bu sözler diňe beýik şahyryň ýubileý toýuny ýokary derejede guramak bilen dahylly bolman, eýsem, hezreti Magtymgulynyň arzuwlan berkarar döwletine, ajap eýýamyna tüýs ýürekden buýsanyp ýaşamaga, şol buýsanç bilen döredijilikli işlemäge çagyryşdyr. Mejlisde döwlet Baştutanymyzyň «Türkmenistanyň «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» atly ýubileý medalyny döretmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna gol çekmegi bolsa söz ussadymyzyň belent sarpasyny has-da beýgeldip, il-halkymyzyň köňlüne kanagat, guwanjyna ganat berdi.

Şol gün şahyryň «Ykballynyň ugran işi oň görner» diýen setirleri zol-zol sere geldi durdy. Eýse näme?! Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň başda durmagynda ugranymyz ugruna, başlanymyz oňuna! Bu ykbal — şu günki türkmeniň ykbaly! Çoh garaşylan ajap eýýamda, aşymyzyň bir suprada taýýar kylnan zamanasynda göterilen ykbalymyz!

Kakamyrat REJEBOW.

“Türkmenistan”.

Ahal welaýaty, 12-nji fewral (TDH). Şu gün Ahal welaýatynda 2023-nji ýylda ýurdumyzyň iň gowy etraby diýen dereje ugrundaky bäsleşigiň ýeňijisi bolan Ak bugdaý etrabyna degişli baýragy — ABŞ-nyň 1 million dollaryny gowşurmak dabarasy boldy. Dabara Mejlisiň deputatlary, welaýat hem-de etrap halk maslahatlarynyň agzalary, Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň we Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň, welaýatyň, etrabyň häkimlikleriniň, kärhanalaryň ýolbaşçylary, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, medeniýet ulgamynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işgärleri, hormatly ýaşulular gatnaşdylar.

Ýurdumyzyň iň gowy etraby diýen dereje ugrundaky bäsleşigiň netijeleri 9-njy fewralda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynda 2023-nji ýylda alnyp barlan işleriň jemlerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde yglan edildi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hödürlenen maglumatlar bilen tanşyp, Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabyny bäsleşigiň ýeňijisi diýip yglan etmek we etrabyň häkimligini pul baýragy bilen sylaglamak hakynda Buýruga gol çekdi.

Döwlet Baştutanymyz etrabyň ilatyna iberen Gutlagynda Türki medeniýetiň halkara guramasyna (TÜRKSOÝ) agza döwletler tarapyndan gadymy Änew şäheriniň 2024-nji ýylda «Türki dünýäsiniň medeni paýtagty» diýlip yglan edilmegi mynasybetli geçiriljek halkara çäreleriň öňüsyrasynda Ak bugdaý etrabynyň durmuş, ykdysady we medeni taýdan gazanan üstünlikleriniň ata Watanymyzyň at-abraýyny artdyrmakda ildeşlerimiziň çekýän yhlasly zähmetini aýdyň görkezýändigini belledi. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzy innowasiýalara, ylmyň we tehnikanyň gazananlaryna esaslanýan, öndüriji güýçleri çalt depginler bilen ösýän döwlete öwürmek, halkymyzyň durmuş goraglylygyny, iş üpjünçiligini, ýaşaýyş şertlerini has-da gowulandyrmak boýunça öňde täze, belent wezipeler durýar. Şu wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek üçin biziň ählimiz Garaşsyz Watanymyza bolan beýik söýgimiz bilen yhlasly, tutanýerli zähmet çekmelidiris. Şu belent wezipeleri amala aşyrmaga Ak bugdaý etrabynyň zähmetkeşleriniň hem işjeň gatnaşyp, ähli ugurlarda uly üstünliklere eýe boljakdyklaryna, kabul edilýän maksatnamalary ýerine ýetirmäge mynasyp goşant goşjakdyklaryna berk ynanýaryn diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady.

Her ýylda geçirilýän bäsleşigiň şertlerine laýyklykda, onuň jemleri jemlenende, “Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynyň” durmuşa geçirilişi, galla we pagta öndürmek boýunça şertnamalaýyn borçnamalaryň ýerine ýetirilişi, durmuş hem-de medeni maksatly binalaryň gurluşygy ýaly ugurlar boýunça görkezijilere seredildi. Mundan başga-da, durmuş meseleleriniň çözülişi, şol sanda ilaty iş bilen üpjün etmek, raýatlaryň medeni dynç alşyny guramak, olary bedenterbiýe we sport bilen meşgullanmaga çekmek ýaly görkezijiler hem hasaba alyndy.

Çykyş edenleriň belleýişleri ýaly, ýurdumyzda durmuşa geçirilýän düýpli özgertmeleriň netijesinde sebitleri toplumlaýyn ösdürmek, ykdysadyýetimiziň eksport mümkinçiliklerini diwersifikasiýalaşdyrmak, ähli ulgamlara öňdebaryjy sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, şonuň esasynda dürli senagat we oba hojalyk önümleriniň önümçiligini artdyrmak, azyk bolçulygyny üpjün etmek babatda wezipeler üstünlikli çözülýär. Dabaranyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa halkymyzyň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmak üçin edýän aladasy, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga, welaýatlarda döwrebap durmuş-ykdysady düzümleri döretmäge berýän uly ünsi üçin etrabyň ähli ýaşaýjylarynyň adyndan tüýs ýürekden hoşallyk beýan edildi.

Bu günki gün Watanymyzyň her bir künjegi çalt depginler bilen özgerýär. Ahal welaýatynyň iri obasenagat merkezleriniň biri bolan Ak bugdaý etraby hem munuň aýdyň mysalydyr. Bu sebitde gadymy döwürlerden bäri zähmetkeş ata-babalarymyz tarapyndan ak bugdaý, arpa, gök-bakja ekinleri, miweli baglar ýetişdirilipdir. Etrabyň gadymy ekerançylyk däplerini mynasyp dowam etdirýän zähmetsöýer daýhanlary bagbançylygyň we maldarçylygyň okgunly ösmegine, oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygynyň ýokarlanmagyna, önümçiligiň möçberiniň artmagyna saldamly goşant goşýarlar.

Ak bugdaý etrabynyň ykdysadyýetinde hususy düzümler uly orun eýeleýär. Telekeçiler tarapyndan gurlan ýyladyşhana hojalyklarynda gök-bakja ekinleri ýetişdirilýär. Şeýle hem maldarçylyk toplumlary hereket edýär. Şeýlelikde, bu etrabyň ilaty özünde öndürilýän azyk önümleri bilen dolulygyna üpjün edilýär.

Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň biri bolan obasenagat toplumyny ösdürmegiň meseleleriniň çözgüdi daýhanlaryň ýaşaýşy we döredijilikli zähmeti üçin oňaýly şertleri döretmäge gönükdirilen durmuş ugurly wezipeler bilen gönüden-göni baglydyr. Oba hojalygyny ykdysadyýetiň ýokary girdejili pudagyna öwürmek üçin bar bolan mümkinçiliklerden netijeli peýdalanylýar we bu ugurda kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek ugrunda degişli işler alnyp barylýar. Şol bir wagtyň özünde, ýurdumyzyň ekerançylaryna hemmetaraplaýyn goldaw berilýär. Täze tehnikalary satyn almaga we obasenagat toplumynyň ähli önümçilik infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrmaga maýa goýumlar çekilýär. Daýhan birleşikleri, kärendeçiler we beýleki önüm öndürijiler zerur tehnikalar, dökünler, ýokary hilli tohumlar bilen bökdençsiz üpjün edilýär.

Önümçiligiň netijeliligini artdyrmak bilen baglylykda, dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň enjamlaryny satyn almak üçin döwlet tarapyndan ýeňillikli karzlar berilýär. Bu bolsa topragyň hasyllylygyny ýokarlandyrmaga, bol hasyl almaga, netijede, hususy azyk kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny ýokarlandyrmaga oňyn täsir edýär. Etrabyň çäginde durmuş maksatly binalaryň, energetika, senagat desgalarynyň, «Türkmeniň ak öýi» binasynyň, «Bagabat» şypahanasynyň hem-de beýlekileriň gurlup ulanmaga berilmegi ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň, Oba milli maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini aýdyňlygy bilen tassyklaýar.

Dabarada çykyş edenler etrabyň ýaşaýjylaryny bäsleşigiň ýeňijisi diýen belent ada mynasyp bolmaklary bilen gutlap, bu baýragyň olary täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrjakdygyna ynam bildirdiler.

Ýygnananlar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyna Ýüzlenme kabul edip, onda döwlet Baştutanymyza sebitiň ilatynyň ýurdumyzyň depginli durmuş-ykdysady ösüşine goşýan goşantlaryna berýän ýokary bahasy üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan etdiler hem-de Watanymyzyň abadançylygynyň, onuň kuwwatyny we şan-şöhratyny artdyrmagyň bähbidine mundan beýläk-de halal zähmet çekjekdiklerine ynandyrdylar.

Şanly waka mynasybetli baýramçylyk sergisi guraldy. Onda obasenagat pudagynyň gazananlary, amaly-haşam sungatynyň eserleri, türkmen suratkeşleriniňdir heýkeltaraşlarynyň işleri görkezildi. Dabara gatnaşyjylar milli tagamlaryň taýýarlanylyşyny synladylar we sport bäsleşiklerine tomaşa etdiler. Umuman, bu ýerde özüne mahsus şowhunly däpleri bilen uly türkmen toýy ýaýbaňlandyryldy.

Bagşy-sazandalaryň çykyşlary, teatrlaryň we döredijilik toparlarynyň artistleriniň ýerine ýetiren edebi-sazly kompozisiýalary dabara aýratyn öwüşgin çaýdy. Bu ýerde hormatly Prezidentimiziň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda ösüş ýoly bilen öňe barýan ata Watanymyzy wasp edýän joşgunly aýdym-sazlar belentden ýaňlandy.

Bilşimiz ýaly, häzirki döwürde ýurdumyzda ylmy-tehniki ösüşlerde uly üstünlikler gazanylýar. Biotehnologiýa, nanotehnologiýa, elektronika, robot tehnologiýalary, emeli aň ýaly ylmyň täze ugurlary barha ösdürilýär. Şular bilen bir hatarda, sebit derejesini ösdürmek we giňeltmek maksady bilen «akylly» ýöriteleşdirmek konsepsiýasy durmuşa ornaşdyrylýar. Biz muny geljegi uly bolan Arkadag şäheriniň gurluşygynda aýdyň görýäris.

Täze «akylly» ýöriteleşdirmek konsepsiýasy 2009-njy ýylda «Ösüş üçin bilim» bilermenler topary tarapyndan Ýewropa döwletlerinde girizilip başlandy. Bu konsepsiýa sebitde iş orunlaryny döretmek we ykdysady ösüşi ýokarlandyrmak bilen baglanyşyklydyr. Konsepsiýanyň esasy maksady sebitde bäsdeşlige ukyply ykdysady ugurlary ýüze çykarmak bolup durýar. Bu konsepsiýa dünýäniň birnäçe ösen we ösüp barýan döwletlerinde durmuşa geçirilýär we ýokary netijeler gazanylýar.

«Akylly» ýöriteleşdirmegiň üç we dört halkaly subýektlerden ybarat mazmuny bar. Ilkibaşda diňe üç halkaly ýagdaýda strategiýa düzülenden soň, gözegçiligiň netijesine baglylykda dört halkaly ýagdaýa geçilýär. Üç halkaly bolanda ýokary okuw mekdepleri, telekeçiler we senagatçylar hem-de hökümet ýa-da ýerli häkimiýet edaralary degişli bolup durýar. Ýokary okuw mekdepleriniň esasy ýerine ýetirýän wezipesi bilimiň nazaryýet bilen amalyýet taraplaryny birikdirmek we şonuň ähmiýeti bilen içgin gyzyklanmak, gyzyklanmalardan emele gelen netijelere esaslanyp, ýurduň içinde adam kapitalyny ösdürmek bilen bagly işleri alyp barýar. Adam kapitaly islendik ugurda «start-up» işini alyp barmaga ukyply bolup durýar. Telekeçiler we senagatçylar hem ýurduň içindäki adam kapitalyny netijeli ýagdaýda ulanýar we olaryň öňe çykaran «start-uplaryny» durmuşa geçirilmegine kömek edýär. Ýagny ikitaraplaýyn «gazan-gazan» pikirine eýerilýär. Ýeri gelende bellesek, «gazan-gazan» pikiri ikitaraplaýyn ykdysady gatnaşygyň iki tarapyň hem peýdasyna işlemegidir.

Bu konsepsiýanyň sebitiň ösüş strategiýasyny düzmekdäki işlere laýyk gelmegi babatda aýtsak, her bir şäherçe, şäher we etrap derejede seljerme işleri geçirilip, her bir sebit üçin aýratyn strategiýalar düzülýär. Bu seljermeler taslamanyň agzalary tarapyndan alty tapgyrda alnyp barylýar. Birinji tapgyr innowasiýalary ornaşdyrmak we ösdürmek üçin sebitiň mümkinçiliklerini öwrenmek. Bu tapgyrda belli bir sebitiň çäginde ýerleşýän tebigy baýlyklary, zähmet gorlaryny seljeriş işlerini geçirmekden ybaratdyr. Ikinji tapgyr ýygnanan maglumatlary seljermek we zerur faktorlaryny ýüze çykarmakdyr. Üçünji tapgyr sebitiň geljegi barada umumy netijäni emele getirmekdir. Biz toplan maglumatlarymyza görä, sebitimiziň geljekki netijeliligini anyklap bileris. Dördünji tapgyr ylalaşykly syýasy gurluşy döretmek bolup durýar. Bäşinji tapgyr strategik çäreleri amala aşyrmak we olary gözegçilikde saklamakdyr. Altynjy tapgyr bolsa strategiýalary bahalandyrmakdyr.

Aslynda, her bir sebit üçin aýratynlykda strategiýa düzülmeginiň sebäbi bar. Bu şeýle düşündirilýär — dürli sebitleriň biri-birine meňzeş bolmadyk geografik ýerleşişi, ilatyň ýaşaýyş pikiri, demografik aýratynlygy taýdan özboluşly taraplary bar. Munda «akylly» ýöriteleşdirmegiň umumy bir strategiýa bilen dolandyrylmaýandygyny ylmy esasda bilmek bolýar. Aýratynlykda her welaýatyň kiçi çäk bölünişikleriniň mysalynda, esasan, üç pudak (oba hojalygy, senagat we hyzmat pudaklary) boýunça seljeriş işleri geçirilen ýagdaýynda has maksadalaýyk bolmak bilen, täze bilimleriň we innowasiýalaryň esasynda «akylly», energiýa we material tygşytlaýjy, «ýaşyl» we bäsdeşlige ukyply ykdysadyýetiň esasynda durnukly iş bilen üpjünçiligiň derejesini ýokarlandyrmagyň, ykdysady, durmuş we dolandyryş çäkleriň bilelikdäki işiniň esasynda ykdysady ösüşi gazanmakda uly itergi bolar.

Ýurdumyz uzak ýyllar üçin durnukly ösüşi üpjün etmäge ukyply, giň möçberli özgertmeleri işjeň ýagdaýda durmuşa geçirýär. Ykdysadyýetiň ösüşini çaltlandyrmak boýunça täze wezipeler öňe sürülýär, olar häzirki zaman tehnikalaryny we öňdebaryjy tehnologiýalary peýdalanmaga, innowasion önümçilik gurluşlaryny döretmäge, maýa goýum işini höweslendirmäge esaslandyrylandyr.

Şu maksatlar üçinem milli maksatnamalar, meýilnamalar, ýurdy mundan beýläk-de ösdürmegiň konsepsiýalary durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň çar künjeginde täze nusgalyk şäherleriň, şäherçeleriň, döwrebap obalaryň gurulmagy eziz Diýarymyzy ösdürmek bilen baglanyşykly toplumlaýyn işleriň rowaçlanýandygyny, ykdysadyýetimiziň kuwwatlanýandygyny, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlanýandygyny görkezýär. Arkadag şäheri hem täze döwrüň nusgalyk «akylly» şäheridir. Arkadag şäheriniň birinji tapgyrynda ulanmaga berlen desgalaryň hatarynda döwrebap bilim ojaklarynyň, çagalar baglarynyň, umumybilim berýän orta mekdepleriň, orta hünär, ýokary okuw mekdepleriniň bolmagy, olaryň häzirki zamanyň iň kämil enjamlary bilen enjamlaşdyrylmagy ýurdumyzyň geljegi hasaplanýan ýaş nesiller hakynda edilýän aladalaryň durmuş ýüzündäki aýdyň beýanydyr.

Göwher BERDIÝEWA,

Daşoguz welaýatynyň Köneürgenç etrabyndaky ýöriteleşdirilen 3-nji orta mekdebiň mugallymy.

Häzirki döwür ençeme möhüm wezipeleri, düýpli meseleleri çözmekde täze usullary işläp taýýarlamagy talap edýär. Bu meseleleriň hatarynda ekologiýa howpsuzlygy ýaly ählumumy howpsuzlyk bilen bagly mesele hem bar. Olary ýöriteleşdirilen halkara guramalar we dünýä döwletleri bilen ýakyndan hyzmatdaşlykda çözmek ýurdumyzyň daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Daşky gurşawy gorap saklamak, ekologiýa taýdan arassa şertleri üpjün etmek hem-de Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasynda we Milli tokaý maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek boýunça alnyp barylýan işler giň gerime eýedir.

Ýurduň abadançylygyna gönüden-göni täsir edýän möhüm ekologik meselelerini toplumlaýyn, ulgamlaýyn we ählitaraplaýyn çözmek, ýagny deňagramly ösüş ýörelgesi hormatly Prezidentimiziň durmuş-ykdysady strategiýasynyň esasyny düzýär. Milli Liderimiz ýurtda hem-de dünýäde “ýaşyl” we «akylly” ekoulgamy ösdürmekde garaýşymyzyň many-mazmunyny geçen ýylyň oktýabrynda Hytaýda geçirilen “Bir guşak, bir ýol” üçünji ýokary derejeli maslahatynda has düşnükli we anyk aýtdy: «Önümçilik işiniň we daşky gurşawy goramagyň arasynda deňagramlylygy gazanmak, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmek Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlygynyň ileri tutulýan wezipeleriniň biri bolup durýar”. Şundan görnüşi ýaly, daşky gurşawyň howpsuzlygyny üpjün etmek Türkmenistanyň döwlet syýasatynda hemişe üns merkezinde saklanýan meseledir.

Türkmenistan baý we täsin ösümlikdir haýwanat dünýäsi bilen tapawutlanýar. Tebigatyň eçilen bu ajaýyp gözelligini gorap saklamak, ylmy taýdan çuňňur öwrenmek we geljekki nesillere ýetirmek häzirki döwrüň esasy aýratynlygydyr. Şu jähetden hem ýurdumyz bagy-bossanlyga bürenýär, tebigat bilen sazlaşykda ýaşamaga yhlas edilýär, tebigaty goramak babatda durmuşa geçirilýän işler barha rowaçlanýar. Döwletimiziň «ýaşyl” syýasaty, şol sanda ýurdumyzyň ähli künjegini gurşap alan bag ekmek maksatnamasy ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmäge, daşky gurşawy goramaga, biodürlüligi saklamaga hem-de rejeli peýdalanmaga gönükdirilendir.

Ýurdumyzda her ýyl saýaly we pürli agaçlaryň, gülleriň nahallaryny oturtmak indi halkymyz üçin asylly däp boldy. Bu ýörelgä türkmenistanlylar uly höwes bilen eýerýärler. Türkmenistanyň Milli tokaý maksatnamasyna laýyklykda, Aralýaka sebitiň ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak maksady bilen, Daşoguz we Lebap welaýatlarynda tokaý zolaklaryny döretmek göz öňünde tutulýar. Hemişelik Bitaraplygymyzyň 25 ýyllygynyň hormatyna Aşgabadyň daş-töwereginde hem-de welaýatlarda 25 million agaç nahallary we üzüm ekilen bolsa, Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli 30 million düýp nahal oturdyldy. 2020-nji ýylda ýurdumyzyň BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasy tarapyndan yglan edilen “Şäherlerdäki baglar” atly halkara maksatnamasyna goşulmagy daşky gurşawy goramak hem-de ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek boýunça geçirilýän giň gerimli işleriň oňyn netijesidir.

Köpetdagyň ajaýyp dag eteginde ýerleşýän Arkadag şäheri öňdebaryjy, sanly maglumat-aragatnaşyk we “ýaşyl” tehnologiýalara esaslanýan döwrebap «akylly» şäheriň aýdyň nusgasydyr. Bu ýerde ekologiýa ýaly möhüm ugra aýratyn üns berilýär. Şäheriň birinji tapgyryndaky desgalaryň gurluşygynda ekologik taýdan arassa serişdeler ulanyldy. Arkadag şäheriniň «Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitinde durnukly, «ýaşyl”, howa üçin oňaýly we innowasion çözgütli şäherleri ösdürmek” taslamasyna goşulandygy baradaky güwänamanyň berilmegi bu ulgamda öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli çözülýändigine şaýatlyk edýär.

Geçen ýylyň noýabr aýynda agzybirlik we jebislik ýagdaýynda geçirilen köpçülikleýin bag ekmek çäresinde täze şäheriň çäginde dürli agaç nahallarynyň 5 müňden gowrak düýbi oturdyldy. 2022-nji ýylyň oktýabrynda Arkadag şäheriniň golaýynda geçirilen «Organiki bakjaçylyk we onuň ekologiýa goşýan goşandy” atly okuw sapagynyň hem açyk asmanyň astyndaky uly möçberli ekologiýa çäresi bolandygyny bellemelidiris. Bu ýerde nazaryýet bilimlerini tejribede ulanmak arkaly, üzümiň «gara kişmiş” diýlip atlandyrylýan görnüşiniň 500 nahaly ekildi.

Türkmenistanda sebitiň ekologik ýagdaýyny düýpli gowulandyrmaga gönükdirilen taslamalaryň biri hem Garagumuň goýnunda döredilen «Altyn asyr” Türkmen kölüdir. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi diňe biziň ýurdumyz üçin däl, eýsem, tutuş sebit üçin uly ähmiýete eýedir. Bu gidrotehniki toplum Garagum sährasynyň tebigy gurşawyna, tutuş sebitiň ekologik ýagdaýlaryna oňyn täsirini ýetirip, möhüm durmuş-ykdysady meseleleri çözmäge, şol sanda suw we ýer serişdelerini netijeli ulanmaga, çöl ýerlerini özleşdirmäge, öri meýdanlaryny artdyrmaga, maldarçylygy hem-de ekerançylygy ösdürmäge amatly şert döredýär. Hazar deňziniň tämiz howaly kenarynda döredilen «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy hem ekologiýa syýahatçylygyny söýýänler üçin hakyky eşret mekanydyr.

Soňky döwürde jemgyýetimizde ekologiýa babatda bilimleriň we ekologiýa medeniýetiniň durmuş ähmiýeti ýokarlanýar, ekologiýa ylmynyň nazary we amaly ugurlary ösdürilýär. Ýaşlaryň ekologiýa medeniýetini kämilleşdirmäge we olarda tebigata aýawly garaýşy terbiýelemäge gönükdirilen çäreleriň toplumyny işläp taýýarlamak döwrüň öňe sürýän wezipesidir. «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda” Türkmenistanyň Kanunynda hem ýaş raýatlarda ekologiýa medeniýetini we daşky gurşawa aýawly garaýşy terbiýelemek boýunça degişli çäreleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar.

Ýokarda hem agzap geçişimiz ýaly, her döwrüň öz talap edýän düzgüni, çözgüdine garaşýan meselesi bolýar. Döwür bilen döwri tapawutlandyrýan zatlar hem hut şu aýratynlyklar. Häzir durnukly ösüş üç ugur — ykdysady, durmuş we ekologik ugurlar boýunça möhüm çözgütleri talap edýär. Bular «ýaşyl» ykdysadyýet, «ýaşyl» tehnologiýa, «ýaşyl» senagat, «ýaşyl» energetika diýen adalga-düşünjeler bilen aýrylmaz baglanyşykly bolup, «ýaşyl” we «akylly” şäher konsepsiýalarynyň esasyny — süňňüni düzýän organikadyr. Arkadag şäheri şäher ekoulgamyny döretmek we ösdürmek boýunça Türkmenistany diňe Merkezi Aziýada däl, eýsem, tutuş Ýewraziýada öňdebaryjy ýurtlaryň hataryna goşdy. Ýurdumyz bilelikdäki ekologiýa taslamalaryny we maksatnamalaryny durmuşa geçirmek, özara tejribe alyşmak, bilimleri paýlaşmak, bu ulgamda täze çemeleşmeleri, tehnologiýalary, çözgütleri ornaşdyrmak ugrunda işjeň çykyş edýär.

2023-nji ýylyň aýagynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde geçirilen Bütindünýä howa sammiti ählumumy ekologiýa meseleleri bilen bagly wajyp wezipeleri çözmekde soňky ýyllarda dünýäniň döwletlerini hem-de guramalaryny bir ýere jemlän iri sammitleriň biri boldy. Hormatly Prezidentimiziň BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 28-nji maslahatyna (СOP28) gatnaşmak üçin geçen ýylyň 1-2-nji dekabrynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherine amala aşyran iş sapary ählumumy abadançylygyň bähbitlerine laýyk gelýän netijeli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga we ilerletmäge gönükdirildi. Hormatly Prezidentimiziň sammitde eden çykyşyndaky howanyň üýtgemegi hem-de ekologiýa howpsuzlygy baradaky milli garaýyşlaryň beýanynyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň resminamasy hökmünde BMG-niň alty resmi dilinde neşir edilip ýaýradylmagy ýurdumyzyň hem-de dünýäniň ekologiýa strategiýalary babatda möhüm çäredir. Bu «ýaşyl» konsepsiýa Aşgabatda BMG-niň howandarlygynda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça Sebit merkeziniň açylmagyna, şeýle hem ekologiýa, daşky gurşawy goramak we howanyň üýtgemegi ýaly wajyp wezipeleri çözmekde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge niýetlenendir. Dubaý sammiti diňe adamzadyň geljegi üçin aýratyn möhüm ähmiýeti bilen däl, eýsem, Türkmenistanyň Ählumumy metan borçnamasyna goşulmagy bilen hem häzirki zaman taryhynyň sahypasynda baky galdy. Häzirki wagta çenli BMG-niň metan boýunça halkara borçnamasyna dünýäniň 140-dan gowrak döwleti goşuldy.

Türkmenistanyň bu hereketi kanunalaýyk hereketdir, maksadalaýyk çäredir, paýhasly we kesgitli çözgütdir. Ministrler Kabinetiniň sammitiň öňüsyrasynda sanly ulgam arkaly geçirilen mejlislerinde ekologiýa maslahatynda kabul ediljek resminamalaryň degişli hünärmenler we bilermenler tarapyndan doly öwrenilendigi, seljerilendigi we oňa ykjam taýýarlyk görlendigi barada habar berildi. Haýyr işde sogap bar. Şeýlelikde, ählumumy abadançylygyň we howpsuz ösüşiň hatyrasyna öňe sürülýän başlangyçlary goldaýan hem-de bu möhüm ulgamda öz oňyn tekliplerini hödürleýän ýurt hökmünde dünýä bileleşiginde giňden tanalýan we uly abraýdan peýdalanýan Türkmenistan planetamyz hem-de onuň 8 milliarddan gowrak ilaty üçin ýene bir ägirt uly haýyrly, sogap işe goşant goşup, Durnukly ösüş maksatlaryna hemişe ygrarlydygyny ýene bir gäzek tassyklady. Ekologiýa, tebigaty goramak hem-de howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ileri tutulýan ugurlaryň biri bolup durýar.

Ekologiýa ugry ählumumy derejedäki durnukly ösüşiň aýrylmaz şertidir. Mälim bolşy ýaly, degişli ugurda Milli Liderimiz BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Rio+20” Bütindünýä maslahatynda, Durnukly ösüş boýunça bütindünýä maslahatynda, III Bütindünýä suw maslahatynda oňyn başlangyçlary öňe sürüpdi. Hormatly Prezidentimiziň durnukly ösüş boýunça geçirilýän ýokary derejedäki sammitlerde edýän taryhy çykyşlarynda hem Bitarap Türkmenistanyň netijeli halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge, ählumumy parahatçylygy, howpsuzlygy hem-de ekologiýa abadançylygyny üpjün etmäge gönükdirilen teklipleri uly goldawa eýe bolýar. BMG-niň we beýleki abraýly halkara guramalaryň çäklerinde bu möhüm ugurda hyzmatdaşlygy giňeltmek barada çykyş edýän Türkmenistan tutuş adamzady tolgundyrýan meseleleriň sazlaşykly çözgütlerini işläp taýýarlamakda işjeň orun eýeleýär. Türkmenistanyň başlangyçlary boýunça soňky ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasy «Birleşen Milletler Guramasynyň we Araly halas etmegiň Halkara gaznasynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk”, BMG-niň Aziýa we Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we durmuş komissiýasy «BMG-niň Aral deňziniň basseýni üçin ýörite maksatnamasyny döretmek bilen baglanyşykly” atly Kararnamalary kabul etdi.

«Türkmenistan BMG-niň geljek ýyllar üçin işiniň esasy ugurlarynyň arasynda howa we ekologiýa meselelerini çözmegi möhüm hasaplaýar” diýip, Arkadagly Gahryman Serdarymyz Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda aýtdy. Bu garaýyşda ekologiýa meselelerine ileri tutulýan orun bermäge, köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ählumumy taýýarlyk öz beýanyny tapdy. Şeýlelikde, Türkmenistan ekologiýa meselelerini çözmek boýunça ýokary derejede hyzmatdaşlyk etmek üçin halkara platforma bolmaga hemişe taýýardyr.

Oraz ABDYÝEW.

"Türkmenistan".

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýewe Azerbaýjan Respublikasynyň Prezident saýlawlarynda ynamly ýeňiş gazanmagy mynasybetli tüýs ýürekden gutlaglaryny iberdi.

“Ses berlişigiň netijeleri azerbaýjan halkynyň Siziň döwlet gurluşyny berkitmäge, ýurdy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen ýoluňyza uly ynamynyň we goldawynyň nyşany bolup durýar. Bu möhüm wakanyň Azerbaýjanyň mundan beýläk-de gülläp ösmegine, raýatlarynyň hal-ýagdaýynyň ýokarlanmagyna ýardam etjekdigine ynanýaryn.

Türkmenistan bilen Azerbaýjan Respublikasynyň arasyndaky doganlyk gatnaşyklaryň netijeli häsiýetini bellemek guwandyryjydyr we onuň iki ýurduň halklarynyň bähbitlerine mundan beýläk-de ösdüriljekdigine we çuňlaşdyryljakdygyna uly ynam bildirýäris. Ýurtlarymyzyň arasyndaky hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegine Siziň hut özüňiziň berýän ünsüňiz, uly goldawyňyz üçin minnetdarlygymyzy bildirýäris” diýlip, hatda bellenilýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Prezident Ilham Aliýewe tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk, jogapkärli döwlet Baştutany wezipesinde üstünlikleri, Azerbaýjanyň doganlyk halkyna bolsa parahatçylyk, abadançylyk, rowaçlyk arzuw etdi.

(TDH)

Ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwrülýän ata Watanymyzda halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmaga gönükdirilen oňyn özgertmeler Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasatyny dowam etdirip, «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýolbaşçylygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Döwletiň maliýe syýasatynyň ösüşi maliýe ulgamyny kämilleşdirmäge, döwrebaplaşdyrmaga, innowasiýalara, durnukly ykdysady ösüşe, maliýe böleginiň bäsleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, türkmen halkynyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň hilini gowulandyrmaga gönükdirilendir. Şeýle hem «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen maksatlara we wezipelere laýyklykda, ýurtda durmuş-ykdysady özgertmeleri geçirmäge, ykdysady ösüşi diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen täze tapgyrlaýyn işler amala aşyrylyp başlandy.

Ykdysadyýetiň ösüşi onuň pudaklarynda, işiň dürli ugurlarynda maliýe gatnaşyklarynyň, şonuň bilen birlikde, býujet gatnaşyklarynyň üýtgemegi bilen şertlendirilýär. Maliýe serişdeleriniň emele geliş çeşmelerine we olaryň peýdalanylyşynyň aýratyn görnüşlerine gaýtadan seredilýär. Bu şertlerde döwlet tarapyndan ykdysady syýasaty amala aşyrýan maliýe esasyny döretmek üçin häzirki zaman şertlerine laýyk gelýän has ygtybarly çäreleri kesgitlemek gerek bolup durýar. Şol maksat bilen, maliýäni ulanmagyň çygrynda döwletiň wezipelerini, maksatlaryny amala aşyrmaga gönükdirilen çäreleriň jemini görkezýän degişli maliýe syýasaty işlenip taýýarlanylýar. Maliýe syýasatynyň düzüm bölekleriniň biri bolup býujet syýasaty çykyş edýär. Býujet syýasaty ýurdumyzyň baş maliýe meýilnamasynyň, ýagny býujet meýilnamasynyň sazlaşykly bolmagyny üpjün edýär.

Býujet syýasaty döwletiň durmuş-ykdysady ösüşini gazanmakda esasy orny eýeleýär. Döwletiň durmuş-ykdysady ösüşi jemi içerki önümiň ösüşi bilen kesgitlenilýär. Jemi içerki önümiň ösüş depgininiň geçen ýylky bilen deňeşdireniňde, 6,3 göterim ýokarlanmagy ýurduň ykdysadyýetiniň ýokary depginlerde ösýändigini alamatlandyrýar.

Ýurdumyzda durmuş-ykdysady ösüşiň gazanylmagynda her ýyl kabul edilýän döwletiň maliýe meýilnamasy bolan Döwlet býujetiniň ähmiýeti uludyr. Maliýe meýilnamalaşdyrylyşynyň düzüm bölegi bolan býujet meýilnamalaşdyrylyşy döwletiň halk hojalygy we býujet ulgamynyň düzümleriniň arasynda bolup geçýän maliýe gatnaşyklaryny kesgitleýär.

Býujet işini kämilleşdirmek boýunça ýurdumyzda köp sanly işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Oňa mysal edip, Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen, 2022-nji ýylyň 26-njy awgustynda ýurdumyzda býujet işini kämilleşdirmek boýunça döwlet toparynyň döredilendigini, şeýle hem Türkmenistanda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda býujet ulgamynda özgertmeleri geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasynyň tassyklanandygyny aýtmak bolar. Şol resminamalaryň esasynda, ýurdumyzyň Döwlet býujetinde býujet işini kämilleşdirmek boýunça birnäçe işleriň durmuşa geçirilýändigini hem bellemek gerek.

Döwlet býujeti — bu milli ykdysadyýetiň maliýe meýilnamasy bolup, ol döwlet häkimiýeti edaralary tarapyndan işlenip düzülýär we bir ýylyň dowamynda ýerine ýetirilýär. Bu kanunçylyk resminamasy ýurduň maliýe ulgamynyň esasy bolup durýar. Onuň kömegi bilen, döwlet häkimiýeti salgyt-býujet syýasatynyň gurallaryny peýdalanmak arkaly ykdysadyýete täsir edip bilýär.

Türkmenistanyň býujet ulgamynyň guralyşynyň we hereket edişiniň umumy ýörelgeleri, Türkmenistanda býujet işiniň we býujetara gatnaşyklarynyň esaslary 2014-nji ýylyň 1-nji martynda kabul edilen Türkmenistanyň Býujet kodeksi tarapyndan bellenilýär we kesgitlenilýär. Türkmenistanyň býujet kanunçylygy Türkmenistanyň bütin çäginde ýüze çykýan býujet-hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýär. Ýerli häkimiýetiň wekilçilikli edaralary öz dolandyryş-çäk birliklerinde býujet-hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýärler.

2023-nji ýylyň maý aýynda 2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň taslamasyny, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň we maýa goýum Maksatnamasynyň taslamalaryny «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasynda işläp taýýarlamak hakynda Karar kabul edildi.

Kabul edilen Kararyň esasynda ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, welaýatlaryň, Aşgabat we Arkadag şäherleriniň häkimlikleri bilen bilelikde «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň we maýa goýum Maksatnamasynyň» taslamasy işlenip taýýarlanyldy.

2023-nji ýylyň noýabr aýynyň 25-ine «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ýurdumyzy ösdürmegiň strategiýasyny hem-de ykdysady ösüşiň durnukly depginlerini saklamaga, maýa goýum taslamalarynyň, döwlet çykdajylarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge we halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. 2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti hakynda Kanunyň kabul edilmegi Milli maksatnamalarda göz öňünde tutulan sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berýär. Bu Kanun 9 sany maddadan ybarat bolup, Döwlet býujetiniň girdejileriniň we çykdajylarynyň serişdeleri, şol sanda birinji derejeli girdejileriň we çykdajylarynyň serişdeleri, merkezleşdirilen we ýerli býujetleriň girdejileri we çykdajylarynyň serişdeleri, merkezleşdirilen býujetden salgytlaryň üsti bilen ýerli býujetlere geçirilýän kadalyk ölçegleri, merkezleşdirilen býujetden ýerli býujetleri deňeçerlemek üçin goýberilýän pul serişdeleriň möçberleri, goralan maddalar, maliýeleşdirmegiň çeşmeleri kesgitlenendir.

Döwlet býujetiniň kadaly işlemegi üçin, ilkinji nobatda, onuň girdeji bölegini üpjün etmek zerur bolup durýar. Döwlet býujetiniň girdejileri Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, bellenen şahsy we edara görnüşli taraplardan alynýan salgytlardan we ýygymlardan, şeýle hem hökmany töleglerden, çeşmelerden emele gelýär.

Döwlet býujetiniň çykdajy bölegi zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberlerini artdyrmak üçin göz öňünde tutulandyr. Ýurdumyzda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberleriniň her ýyl 10 göterim artdyrylýandygyny, ýagny 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan hem zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberiniň 10 göterim ýokarlanandygyny bellemek gerekdir.

2024-nji ýylyň Döwlet býujetinde çykdajylaryň 75 göterime golaýy durmuş ulgamyna gönükdirilýär. Durmuş ulgamyna bilimi, saglygy goraýşy ösdürmek, durmuş üpjünçiligi, ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygy, medeniýet we beýlekiler degişlidir.

Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynda maýa goýum işjeňligine uly ähmiýet berilýär. 2024-nji ýyl üçin býujet maýa goýum maksatnamasynda senagat pudaklarynyň ösdürilmegi, eksporta gönükdirilen hem-de importyň ornuny tutýan önümçilikleriň geriminiň giňeldilmegi, halkyň durmuş taýdan goraglylygynyň berjaý edilmegi ýaly toplumlaýyn çäreleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Maýa goýumlaryň serişdeleri önümçilik, durmuş-medeni maksatly binalaryň we desgalaryň gurluşyklaryna gönükdirilýär. Bu serişdeleriň hasabyna ýaşaýyş jaýlarynyň, hassahanalaryň, saglyk öýleriniň we merkezleriň, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň, umumy bilim berýän orta mekdepleriň, medeniýet öýleriniň, suw hem-de lagym, elektrik geçirijileriň, awtomobil ýollarynyň gurluşygy göz öňünde tutulandyr. Ýurdumyzyň ykdysadyýetinde hususy pudagyň paýyny artdyrmak, telekeçiligi, kiçi we orta işewürligi goldamak, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberini artdyrmak, içerki bazarda azyk bolçulygyny üpjün etmek boýunça birnäçe çäreler meýilleşdirilýär.

Ýurdumyzyň ösüşiň täze tapgyryna gadam basýan döwründe bu wajyp maliýe-hukuk resminamasy halkymyzyň ertirki güni baradaky aladanyň, abadan hem-de bolelin durmuşda ýaşamagynyň kepilidir. Ösüşiň täze belentliklerine ynamly barýan Türkmenistan döwletimiziň gülläp ösmegi üçin taýsyz tagallalar edýän Gahryman Arkadagymyzyň, peder ýoluny mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, alyp barýan beýik işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

Gültäç ANNAMÄMMEDOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň maliýe kafedrasynyň mugallymy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda özleşdirilýän iri maýa goýum taslamalary, baý gorly uglewodorod serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagy, olary gaýtadan işlemekden alynýan önümler, şol sanda gymmatly mineral dökünler bilen birlikde, nebit we gazhimiýa pudagynyň önümleri içerki zerurlyklara hem-de ählumumy rowaçlygyň bähbidine, özara peýdaly halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine gönükdirilýär. Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynyň Garabogaz şäherçesinde gurlup, 2018-nji ýylyň 17-nji sentýabrynda dabaraly ýagdaýda ulanyşa girizilen karbamid zawody hem munuň aýdyň güwäsidir. Munuň özi milli ykdysadyýetimiziň täze belentlikleri nazarlaýandygyny hem alamatlandyrdy.

Geçen ýyl bu kärhanada 1 million 32 müň tonnadan hem köp karbamid döküni taýýarlanylyp, bitirilen işiň pul hasabyndaky möçberi 806 million manada barabar boldy. Bu görkeziji, 2022-nji ýyl bilen deňeşdirilende, himiýaçylaryň önümçiligiň pul hasabyndaky ösüş depginini 122,4 göterime çenli ýokarlandyryp, 147 million manatlykdan gowrak işi artyk özleşdirendiklerinden habar berýär. Taýýarlanylan önümiň 828 müň tonnadan gowragynyň daşarky bazarlara çykarylandygy bolsa has-da buýsandyryjy görkezijidir. Netijede, bu ugurda gazanylan ösüş depgini 120 göterimden hem geçirilipdir.

Himiýaçylar «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylyna has-da ynamly gadam basdylar. Ýanwar aýynda bu ýerde 70 müň tonna karbamid taýýarlamak baradaky meýilnama 24 müň tonna artygy bilen berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiziň milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan himiýa senagatyny ösdürmekde alyp barýan oýlanyşykly tutumlarynyň möhüm tapgyrlarynyň biri bolan bu toplum 10 müň tonnalyk ammiak ammaryny, umumy sygymy 100 müň tonna karbamide deň bolan ammarlary, deňiz suwuny arassalaýjy we süýjediji desgany, elektrik energiýasyny öndürýän kuwwatly gazturbina generatoryny, ýaşaýyş-durmuş hem-de medeni maksatly desgalary, şonuň ýaly-da beýleki önümçilik düzümleriniň birnäçesini özünde jemleýär. Şeýle uly önümçilik mümkinçiliklerine eýe bolan zawod raýatlaryň ýüzlerçesini hemişelik iş orny bilen üpjün etmäge hem şert döretdi.

Bu döwrebap kärhana gazhimiýa senagatynyň ösüşine aýgytly täsirini ýetirýär. Häzirki wagtda sazlaşykly işleýän bu zawod ýurdumyzyň himiýa senagatynyň ýerli çig mal serişdelerini gaýtadan işlemek arkaly alynýan önümler bilen milli ykdysadyýetimiziň beýleki pudaklarynyň zerurlyklaryny doly üpjün etmek, şeýle-de şol önümleriň daşarky bazarlara iberilýän möçberlerini yzygiderli artdyrmak babatdaky wezipeleriň üstünlikli çözülmeginde täze mümkinçilikleri döredýär. Kärhananyň önümine daşarky bazarlarda, ylaýta-da, Ýewropa ýurtlarynda barha köp isleg bildirilýär. Muňa Hazaryň mawy giňişliklerinden kärhananyň deňiz duralgasyna ýüzüp gelýän, yzy üzülmeýän ýük gämilerini synlanyňda-da, magat göz ýetirýärsiň. Şu ýylyň ýanwar aýynda bu ýerden daşarky bazarlara ugradylan gymmatly önümiň möçberi 99 müň 973 tonnadan geçdi.

Milli ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň güwäsine öwrülip, üstünlikli amala aşyrylan bu ägirt uly taslamanyň ýene bir maksady Türkmenistanyň merkezi we gündogar sebitlerindäki örän baý serişdeli gorlary ýurduň günbatar sebiti bilen birleşdirmekden, netijede, Balkan welaýatyny senagat taýdan çalt depginler bilen ösdürmekden, bu sebitde häzirki zaman senagat we ulag üpjünçilik ulgamlaryny gurmakdan, täze iş orunlaryny döretmekden ybaratdyr. Uly geljegi nazarlaýan kärhananyň önümleriniň köp bölegi daşarky bazarlarda ýerlenilip, olardan köp möçberde ykdysady girdejiler gazanylýar. Bu görkeziji geçen ýyl 700 million manatlyga golaýlapdyr. Şunda ýene bir tehnologik täzelik bar: karbamid döküni zawodyň ammarlaryndan konweýerler arkaly daşalyp, deňiz portundaky gämilere ýüklenilýär.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň yzygiderli hemaýat-goldawlaryndan ruhlanýan «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň önümçilik düzümleri öz öndürýän önümleri bilen ykdysadyýetimiziň beýleki pudaklarynyň, esasan-da, oba hojalygynyň zerurlyklaryny üpjün etmegi baş maksat edinýärler. Şundan ugur alyp, zawodyň işgärleriniň geçen ýyl ýurdumyzyň oba hojalykçylaryna beren karbamidiniň möçberi 95 müň tonna golaýlaýar. Zawodda ornaşdyrylan enjamlaryň daşary ýurtlaryň iň bir öňdebaryjy kompaniýalarynyň kämil desgalarydyr tehnologiýalary bolmagy we olaryň doly awtomatlaşdyrylmagy önümçilik kuwwatynyň ýokarlanmagyny üpjün edýär.

Gymmatly azot dökünlerine degişli bolan karbamid önümlerine dünýäniň ösüp barýan ýurtlary bilen bir hatarda, Amerikanyň Birleşen Ştatlary hem-de Günbatar Ýewropa döwletleri has köp isleg bildirýärler. Geçen asyryň togsanynjy ýyllarynyň başynda bu önümiň dünýäde öndürilişiniň möçberi 97 million tonna barabar bolanlygyndan häzirki wagtda iki essä golaý artypdyr. Munuň özi karbamide yzygiderli ýokarlanýan isleg bilen baglydyr.

Daşky gurşawy gorap saklamakda ähli zerurlyklar ýokary derejede göz öňünde tutulyp gurlan bu uly kärhanada häzirki wagtda öz işine birkemsiz erk etmegi başarýan dürli kärdäki hünärmenleriň ýüzlerçesiniň halal zähmet çekip, ýokary önümçilik görkezijilerini gazanmagy başarýandyklary has-da guwandyryjydyr. Olaryň tutanýerli zähmeti netijesinde, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Diýarymyz bu gün mineral dökün bolan karbamidi öndüriji esasy ýurtlaryň hataryna ynamly goşulýar. Topragyň hemme görnüşleri we ähli ekinler üçin giňden ulanylýan karbamide bolan islegiň barha artmagy biziň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň hem ýokarlanmagyna önjeýli goşant goşýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan». Surata düşüren Andreý PAKULOW.

Ministrler Kabinetiniň 2-nji fewralda geçirilen mejlisinde «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň arasynda 2021 — 2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň ýurt boýunça Maksatnamasynyň» çäklerinde ykdysady ulgamda geçirilen işler barada hasabat berildi. Häzirki wagtda BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň ýurdumyzdaky wekilhanasy tarapyndan «Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň binýady, 3-nji tapgyr» atly taslamanyň gutarnykly görnüşine gol çekmek teklip edildi. Şunuň bilen baglylykda, Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň birinji we ikinji tapgyrlary üçin kesgitlenen wezipeleri amala aşyrmak maksady bilen, 2019 — 2023-nji ýyllarda alnyp barlan işler barada maglumat berildi. Ýokarda agzalan resminama laýyklykda, 2024-2025-nji ýyllarda taslamanyň üçünji tapgyrynda Durnukly ösüş maksatlaryny ýurdumyzda durmuşa geçirmekde, hasabatlylygy alyp barmakda we gözegçilik etmekde, maliýe esaslaryny berkitmek ulgamynda halkara tejribäni öwrenmekde bilelikdäki işleri guramak göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen birlikde, Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna girmek meselesi boýunça milli mümkinçiligi ýokarlandyrmak babatda çäreleri geçirmek meýilleşdirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşiniň möhüm ugurlarynyň biriniň Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmakdan ybaratdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, bu ugurda Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasy we onuň ýöriteleşdirilen düzümleri bilen hyzmatdaşlygy alyp barýandygy bellenildi. Hususan-da, «Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň binýady» atly taslamany amal etmekde BMG-niň Ösüş maksatnamasy bilen bilelikde alnyp barylýan işlere aýratyn üns çekildi. Döwlet Baştutanymyz häzirki wagtda agzalan taslamanyň birinji we ikinji tapgyrlarynyň üstünlikli ýerine ýetirilendigini kanagatlanma bilen belläp, onuň üçünji tapgyryny 2024-2025-nji ýyllarda amala aşyrmak boýunça teklibi goldady.

Türkmenistan 2030-njy ýyla çenli durnukly ösüşiň köptaraply, hemme ugry öz içine alýan we pugta baglanyşykly 17 maksadyny özünde jemleýän Gün tertibini kabul eden döwletleriň ilkinjileriniň biri boldy hem-de 2016-njy ýyldan bu maksatlary iş ýüzünde durmuşa geçirmäge girişdi. 17 maksat toplumlaýyn, özara berk baglanyşykly bolup, olar durnukly ösüşiň ykdysady, durmuş we ekologiýa ugurlarynyň deňeçerligini üpjün edýär.

2030-njy ýyla çenli Gün tertibiniň ýörelgelerini nazara almak bilen, bu ugurdaky işler Türkmenistana degişlilikde ulanarlyk bolan Durnukly ösüş maksatlaryny kesgitlemekden, olary milli ösüş maksatnamalaryna goşmakdan, bu babatda gazanylan öňegidişlige baha bermek üçin ölçegler ulgamyny döretmekden ybarat boldy. Şu jähetden, 2016-njy ýyldan başlap, ýurtda duşuşyklardyr geňeşmeler yzygiderli guralýar. Ösüşiň täze ileri tutulýan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga gönükdirilen hyzmatdaşlyk ilerledilýär.

Türkmenistanyň Prezidentiniň 2017-nji ýylyň noýabryndaky Karary bilen, Birleşen Milletler Guramasyna agza ýurtlar tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň ýurdumyzda durmuşa ornaşdyrylmagy bilen baglanyşykly çäreleriň meýilnamasy we bu işler boýunça Iş toparynyň düzümi tassyklandy. Karara laýyklykda, Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek boýunça utgaşdyryjy edara hökmünde Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi kesgitlendi. Statistika baradaky döwlet komiteti bu ugurda maglumatlar binýadyny döretmekde we ony ýöretmekde jogapkär edara bolup durýar.

«Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmegiň binýady» atly taslamanyň birinji tapgyrynyň çäklerinde 2019-njy ýylda birinji Meýletin milli syn taýýarlandy. Onda ykdysady ösüşiň ähli jähetlerini öz içine alýan milli özgertmeleri dowam etdirmek arkaly, bazar gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmek bellenildi. Durnukly ösüş boýunça maksatlaryň we wezipeleriň milli maksatnamalaýyn resminamalara ýokary derejede goşulmagy bu işlere rowaçlyk berdi.

Taslamanyň ikinji tapgyryny durmuşa geçirmegiň çäklerinde BMG-niň Türkmenistandaky wekilhanasynyň we agentlikleriniň ýardam etmeginde ikinji Meýletin milli syny taýýarlanyp, ol 2023-nji ýylyň iýul aýynda Ýokary derejeli syýasy foruma hödürlenildi. Synda ýurduň COVID-19 pandemiýasyna garşy hereket etmek boýunça tejribesi, Durnukly ösüş maksatlarynyň netijeli amala aşyrylmagyny üpjün etmegiň düzümleýin esaslarynyň kämilleşdirilişi, bu maksatlary meýilleşdiriş ulgamyna goşmakda gazanylan öňegidişlik, sanlylaşdyrmak, ykdysady durnuklylygy ýokarlandyrmak, «ýaşyl» ykdysadyýete geçmek işleri, bu işe ýaşlaryň çekilişi, şeýle hem halkara institutlar bilen hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi, şol sanda Bütindünýä Söwda Guramasyna girmek bilen bagly çäreler bahalandyryldy. Ikinji Meýletin milli synda bellenilen ileri tutulýan ugurlar Durnukly ösüş maksatlarynyň belli bir sebitiň aýratynlyklaryna laýyklykda amal edilmegine ýerli ýerine ýetiriji edaralaryň has işjeň gatnaşmaklaryny gazanmaga gönükdirildi. Bu bolsa «Hiç kimi ünsden düşürmeli däl» diýen ýörelgäni hasaba almak bilen, ilatyň dürli maksatlaýyn toparlary üçin has anyk işleri guramaga we çäreleri bellemäge mümkinçilik berýär.

Bilşimiz ýaly, 2022-nji ýylyň başynda ýurdumyzda uzak möhlete niýetlenen «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» kabul edildi. Onda durnukly ösüş boýunça 2030-njy ýyla çenli Gün tertibini gazanmaga möhüm orun berildi. Şol ýylda kabul edilen «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasy wezipeleri hem Durnukly ösüş maksatlary bilen aýrylmaz baglydyr. Anyk aýtsak, olar ýurduň durnukly ösüşini üpjün etmek, ähli pudaklary gurluş taýdan özgertmek, berk amatlyklary döretmek we hemme zady öz içine alýan senagatlaşmagy, dünýä ykdysadyýetine goşulyşmagy çuňlaşdyrmak, önümçiligiň ähli ugurlarynda innowasion we sanly ulgamlary ornaşdyrmak, hususy telekeçiligiň tutýan ornuny ýokarlandyrmak, durmuş taýdan üpjünçiligi pugtalandyrmak we ilatyň ýaşaýyş derejesini dünýäniň ykdysady taýdan ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmegi gazanmak bolup durýar. Görnüşi ýaly, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul edilýän milli strategiýalarda, maksatnamalarda, konsepsiýalarda we meýilnamalarda durnukly ösüş ulgamynda 2030-njy ýyla çenli Gün tertibiniň hemme ugry öz içine alýan häsiýetli aýratynlygy göz öňünde tutulýar.

Taslamanyň birinji we ikinji tapgyrlarynyň çäklerinde 2017, 2019 we 2022-nji ýyllarda hereket edýän milli, sebitleýin we pudaklaýyn maksatnamalara üç gezek Çalt toplumlaýyn baha bermek çäresiniň geçirilendigini hem bellemelidiris. Baha bermegiň netijeleri boýunça Türkmenistan tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň wezipeleriniň hereket edýän maksatnamalaýyn resminamalara goşulmagynyň ýeterlik ýokary derejededigi tassyklanyldy.

Türkmenistan söwda ulgamynyň mundan beýläk-de ösdürilmegine halkara ykdysady hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmekde möhüm ugurlaryň biri hökmünde garaýar. Şunda Bütindünýä Söwda Guramasyna agzalyga kabul edilmäge möhüm ähmiýet berilýär. Ol ýurduň halkara söwda gatnaşyklary ulgamyna goşulyşmagyna, bu gurama agza ýurtlaryň bazarlaryna harytlary we hyzmatlary eksport etmek üçin şertleriň gowulanmagyna, milli ykdysadyýete daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegine ýardam eder.

Taslamanyň ikinji tapgyrynyň çäklerinde söwda syýasatyny kämilleşdirmek we Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna girmegine taýýarlyk görmek ulgamynda milli mümkinçiligi ýokarlandyrmak maksady bilen birnäçe çäreler geçirildi. Üçünji tapgyryň çäklerinde hem bu işler mynasyp dowam etdiriler. Ylaýta-da, bu tapgyrda Türkmenistanyň Hökümetine ýurtda Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmekde milli mümkinçiligi ýokarlandyrmakda we olaryň amala aşyrylyşy babatynda hasabatlylygy ýöretmek, gözegçilik etmek, maliýeleşdirmek ulgamynda halkara tejribeleri öwrenmek boýunça bilelikdäki işi guramakda, şeýle hem Bütindünýä Söwda Guramasyna girmek meselesinde goldaw bermek göz öňünde tutuldy.

Taslamanyň durmuşa geçirilmegi milli ykdysadyýetiň sazlaşykly we durnukly ösüşiniň üpjün edilmegine, döwlet maksatnamalarynda bellenilen wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna özüniň oňyn täsirini ýetirer.

Orazmuhammet AŞYROW,

Türkmenistanyň Maňliýe we ykdysadyýet ministrliginiň

Strategik we durnukly ösüş müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly şygary astynda geçýän şu ýylyň ýanwar aýynda duşuşyklar, syýasy geňeşmeler, söhbetdeşlikler, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşdäki maslahatlar yzygiderli geçirildi. Bu bolsa hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda möhüm sebitara we ählumumy meseleleri çözmekde işjeň orny eýeleýän Garaşsyz Watanymyzyň «Açyk gapylar» syýasatyny üstünlikli durmuşa geçirýändiginiň nobatdaky beýanydyr.

4-5-nji ýanwarda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Birleşen Arap Emirliklerine amala aşyran iş saparynyň dowamynda iki ýurduň dostluk, ynanyşmak we özara düşünişmek ýörelgeleri esasynda ösdürilýän netijeli döwletara gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga özara gyzyklanma bildirýändikleri tassyklanyldy.

Saparyň çäklerinde birnäçe duşuşyklar geçirildi. Olarda bilelikdäki işiň ägirt uly tejribesini nazara alyp, köpýyllyk gatnaşyklary üstünlikli ösdürmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Duşuşyklaryň jemleri boýunça degişli resminamalara gol çekildi.

9-njy ýanwarda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginde Täjigistanyň we Gazagystanyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçileri bilen geçirilen duşuşyklarda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda ikitaraplaýyn gatnaşyklary pugtalandyrmagyň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Parlamentara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň we ýurtlaryň parlamentarileriniň arasynda yzygiderli duşuşyklary, geňeşmeleri geçirmegiň möhümdigi bellenildi. Şeýle hem taraplar abraýly halkara guramalaryň, şol sanda Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Birleşen Milletler Guramasynyň, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň çäklerinde hyzmatdaşlygyň, özara goldawyň oňyn tejribesini nygtadylar.

15-nji ýanwarda Daşary işler ministrliginde ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, BMG-niň Türkmenistanda işleýän düzümleriniň ýolbaşçylarynyň hem-de wekilleriniň gatnaşmagynda geçirilen duşuşykda “Türkmenistanda 2024 — 2028-nji ýyllarda durmuş hyzmatlarynyň ulgamyny kämilleşdirmegiň Milli maksatnamasynyň” taslamasyna garaldy. Bellenilişi ýaly, durmuş ulgamynda möhüm wezipeleri amala aşyrmakda Türkmenistanyň Hökümeti bilen BMG-niň arasynda 2019-njy ýylyň dekabrynda gol çekilen “Milli derejede inklýuziw durmuş hyzmatlaryny ornaşdyrmagyň hasabyna durmuş goraglylygyny kämilleşdirmek” atly bilelikdäki maksatnamanyň ähmiýeti uludyr.

16-njy ýanwarda Daşary işler ministrliginde Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretarynyň Ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Kaha Imnadze bilen duşuşyk geçirildi. Onda hyzmatdaşlygy giňeltmegiň, ýurtlaryň arasynda özara düşünişmegi pugtalandyrmagyň ähmiýeti bellenildi. Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy, howpsuzlyk, bilim we tejribeli döwlet gullukçylaryny taýýarlamak boýunça bilelikdäki maksatnamalary işläp taýýarlamak ýaly başlangyçlary işjeňleşdirmekde hem-de öňe sürmekde BMG-niň Aşgabatdaky sebit merkeziniň ornuny pugtalandyrmaga gyzyklanma bildirýändigi beýan edildi.

17-nji ýanwarda Daşary işler ministrliginde Ýewropa Komissiýasynyň wise-prezidenti Margaritis Şinas bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda Türkmenistan bilen Ýewropa Bileleşiginiň arasynda howpsuzlyk, sanlylaşdyrmak, suw hojalygy, ulag, medeniýet we bilim ulgamlarynda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem duşuşykda ikitaraplaýyn esasda, “Ýewropa Bileleşigi — Merkezi Aziýa” formatynda ýola goýlan uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň çuňlaşdyrylmagyna gyzyklanma bildirildi.

18-nji ýanwarda ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynda Ýewropanyň daşary aragatnaşyklar gullugynyň Russiýa, Gündogar hyzmatdaşlygy, Merkezi Aziýa we ÝHHG boýunça dolandyryjy direktorynyň orunbasary Lýuk Pýer Dewin bilen duşuşyk geçirildi. Duşuşykda ÝB-niň taslamalaryny we maksatnamalaryny durmuşa geçirmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. “Erasmus+” maksatnamasynyň çäklerinde dowam etdirilýän işlere, ulag ulgamyndaky hyzmatdaşlyga hem aýratyn üns çekildi.

Şol gün Daşary işler ministrliginde Eýran Yslam Respublikasynyň nebit ministri Jawad Owji bilen geçirilen gepleşikleriň dowamynda energetika pudagynda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň geljekki mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

20-nji ýanwarda Daşary işler ministrliginde Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň mejlisi geçirildi. Onda bu guramanyň çäklerindäki hyzmatdaşlyk, 2024-2025-nji ýyllarda özara gatnaşyklaryň mümkinçilikleri bilen bagly meseleleriň giň toplumyna garaldy. Milli toparyň geçen ýylda alyp baran işleriniň jemleri, 2024-nji ýylyň meýilnamasynda göz öňünde tutulan wezipeler boýunça maglumatlar diňlenildi. Mundan başga-da, halkara ylmy gatnaşyklary giňeltmek, sanly taslamalarda, maglumatlary alyşmakda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri ýaly möhüm meselelere üns çekildi.

22-23-nji ýanwarda türkmen wekiliýetiniň Ýaponiýa iş saparynyň çäklerinde Ýaponiýanyň Ministrler Kabinetiniň Baş sekretary Ýoşimasi Hiýaşi, Türkmen-ýapon parlamentara dostluk toparynyň başlygy, Ýaponiýanyň Parlamentiniň Wekiller palatasynyň agzasy Endo Toşiaki, ykdysadyýet, söwda we senagat ministri Ken Saýto, daşary işler ministri Ýoko Kamikawa, Sukuba uniwersitetiniň prezidenti Nagata Kýosuke, Soka uniwersitetiniň prezidenti Masaşi Suzuki, sanly ulgam işleri boýunça ministri Taro Kono, şeýle hem maliýe we eksport-karz agentlikleriniň, öňdebaryjy ýapon kompaniýalarynyň ýolbaşçylary bilen duşuşyklar guraldy. Olaryň jemleri boýunça degişli resminamalara gol çekildi.

Duşuşyklaryň gün tertibi döwletara, parlamentara, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer, energetika, mineral çig mallary gazyp almak, himiýa senagaty, ulag, sanlylaşdyrma, kiberhowpsuzlyk, emeli aň, internet, hünärmenleri taýýarlamak we kanunçylyk binýadyny pugtalandyrmak ulgamlarynda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmek boýunça meseleleri öz içine aldy.

23-nji ýanwarda Sukuba uniwersitetinde türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýapon diline terjime edilen “Ömrümiň manysynyň dowamaty” atly kitabynyň tanyşdyrylyş dabarasy boldy. Gahryman Arkadagymyzyň edebi-filosofik eseriniň ýapon dilinde neşir edilmegi ikitaraplaýyn hoşniýetli erk-islege, özara hormat goýmaga, ynanyşmaga esaslanýan netijeli döwletara gatnaşyklaryň dostlukly häsiýetiniň özboluşly nyşanyna öwrüldi. Bu eser okyjylara halkymyzyň taryhy we baý medeniýeti, ruhy dünýäsi, filosofiýasy, durmuş ýörelgeleri baradaky düşünjelerini giňeltmäge mümkinçilik berýär.

25-nji ýanwarda Daşary işler ministrliginde Eýran Yslam Respublikasynyň Horasan-Rezawi welaýatynyň häkimi Ýakub Ali Nazari bilen geçirilen duşuşygyň barşynda taraplaryň iki döwletiň sebitleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmäge gyzyklanma bildirýändikleri bellenildi. Hususan-da, ýurdumyzyň Mary welaýaty bilen Eýranyň Horasan-Rezawi welaýatynyň arasynda gol çekilen Ähtnama üns çekildi.

Şol gün Daşary işler ministrliginde Türkmenistanda iş saparynda bolýan BAE-niň «WAM» habarlar agentliginiň wekiliýeti bilen gepleşikler geçirildi. Onda maglumat ulgamynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

25-nji ýanwarda Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynda “Türkmenistanda howanyň üýtgemegine garşy göreşmekde ýaşlaryň başlangyçlarynyň “Ýol kartasy” — ýaşlar howa boýunça hereketler ugrunda çykyş edýärler” atly “tegelek stol” maslahaty guraldy. Çäräniň esasy maksady “Ýol kartasynyň” taslamasyny ara alyp maslahatlaşmak üçin ýörite meýdançany döretmekden ybarat boldy. Çykyşlarda bellenilişi ýaly, daşky gurşawy goramak we tebigy serişdelerden rejeli peýdalanmak meselesi ýurdumyzyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, “Ýol kartasynyň” howanyň üýtgemegine garşy göreşde ýaşlaryň başlangyçlaryny durmuşa geçirmekleri üçin alnyp barylýan işleriň esasy ugurlaryny, maksatlaryny, görkezijilerini, möhletlerini, jogapkärçiligini we mümkinçiliklerini kesgitlejekdigi bellenildi.

27-nji ýanwarda Daşary işler ministrliginde Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukugy babatda halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilişini üpjün etmek boýunça pudagara toparyň nobatdaky mejlisi geçirildi. Onuň gün tertibine toparyň 2023-nji ýylda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri hem-de “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýyly diýlip yglan edilen 2024-nji ýylda öňde goýlan wezipeler girizildi. Mejlisde adam hukuklaryny üpjün etmek, halkara ynsanperwer hukugynyň kadalaryny durmuşa geçirmek ulgamynda döwlet edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmegiň esasy ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şol gün türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow GFR-iň “Goetzpartners Emerging Markets GmbH” kompaniýasynyň dolandyryjy direktory Wladimir Matias we bu kompaniýanyň uly geňeşçisi Hans Gerd Prödel bilen duşuşdy. Duşuşygyň dowamynda ikitaraplaýyn gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň, hususan-da, Arkadag şäherinde senagat desgalarynyň gurluşygy babatda özara hyzmatdaşlygyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

29-njy ýanwarda Mejlisde we Daşary işler ministrliginde öz ýurdunyň wekiliýetine ýolbaşçylyk edip, Türkmenistana iş sapary bilen gelen Hytaý Halk Respublikasynyň Halk wekilleriniň Ählihytaý ýygnagynyň hemişelik komitetiniň Başlygynyň orunbasary Hao Minszin bilen geçirilen duşuşyklaryň dowamynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda özara bähbitli dialogy pugtalandyrmak boýunça meseleler barada gyzyklanma bildirilip pikir alşyldy. Parlamentara we partiýalaryň arasyndaky gatnaşyklaryň işjeňleşdirilýändigi nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2023-nji ýylyň oktýabrynda Hytaý Halk Respublikasynyň paýtagty Pekinde geçirilen “Bir guşak, bir ýol” üçünji ýokary derejeli maslahatyna gatnaşmagynyň ähmiýeti bellenildi.

30-njy ýanwarda Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynda Türkmen-german deňeşdirme-hukuk öwreniş maglumat merkeziniň açylyş dabarasy geçirildi. Çärä Germaniýa Federatiw Respublikasynyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň, Germaniýanyň Halkara hyzmatdaşlyk boýunça jemgyýetiniň (GIZ) “Merkezi Aziýada hukuk döwlet gurluşyna ýardam bermek” atly sebitleýin maksatnamasynyň, ýurdumyzyň degişli edaralarynyň wekilleri, institutyň ylmy işgärleri gatnaşdylar. Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa instituty bilen Germaniýanyň Halkara hyzmatdaşlyk boýunça jemgyýetiniň arasynda hukuk ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek barada özara düşünişmek hakynda Ähtnamanyň esasynda döredilen maglumat merkeziniň işiniň esasy ugry iki ýurduň ylym-bilim edaralarynyň arasynda özara gatnaşyklaryň ösdürilmegine gönükdirilendir. Şeýle hem bu merkez hakynda degişli Düzgünnama gol çekildi.

31-nji ýanwarda Ýaponiýanyň Daşary işler ministrliginiň Merkezi Aziýa, Kawkaz we “GUAM” boýunça ýörite wekili Ikegami Masaki bilen geçirilen duşuşygyň dowamynda däp bolan dostluk, ynanyşmak we özara düşünişmek ýörelgelerine esaslanýan ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryna garaldy.

Şol gün Türkmenistanyň Gyzyl Ýarymaý milli jemgyýetiniň (TGÝMJ) merkezi edarasynyň mejlisler zalynda utgaşykly görnüşde “Watansöýüjilik we ynsanperwerlik ýörelgeleri” ady bilen wagyz-nesihat çäresi geçirildi. Oňa TGÝMJ-niň, Birleşen Milletler Guramasynyň Bosgunlaryň işi baradaky Ýokary komissarynyň müdirliginiň Merkezi Aziýa boýunça wekilhanasynyň, Gyzyl Haç we Gyzyl Ýarymaý jemgyýetleriniň halkara federasiýasynyň, Halkara Gyzyl Haç komitetiniň Türkmenistandaky wekilleri gatnaşdylar. Onda meseleleriň giň toplumy, şol sanda jemgyýetiň alyp barýan işi, degişli ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary, halkara guramalar, ilkinji nobatda, BMG-niň düzümleri bilen hyzmatdaşlyk etmegiň çäklerinde göz öňünde tutulan meýilnamalar ara alnyp maslahatlaşyldy. 2024-nji ýylda beýik şahyr we filosof Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyny bellemek bilen baglanyşykly meselelere-de aýratyn üns çekildi.

Geçen aýda Daşary işler ministrliginde Türkiýe Respublikasynyň, Şweýsariýa Konfederasiýasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçileri bilen geçirilen duşuşyklaryň dowamynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça pikir alyşmalar boldy. Parlamentara gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek hem-de iri halkara düzümleriň çäklerinde hyzmatdaşlyk etmek babatda özara gyzyklanmalar beýan edildi.

Şeýlelikde, nobatdaky synda beýan edilen halkara derejeli möhüm wakalar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňde goýan wezipelerini durmuşa geçirmek boýunça ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň alyp barýan netijeli işleriniň aýdyň mysallarydyr. Bu işler Garaşsyz, Bitarap döwletimiziň mundan beýläk-de ösüş ýoly bilen öňe gitmegine ýardam bermäge gönükdirilendir.

(TDH)

Garaşsyz, baky Bitarap döwletimiziň ulag-aragatnaşyk ulgamynda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary esasynda giň gerimli işler alnyp barlyp, bu günki günde bolsa Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda onuň mümkinçilikleri has-da pugtalandyrylýar. Bu bolsa ulag-logistika pudagynyň dünýä döwletleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlykda kämil derejä ýetirilýändigini görkezýär.

XXI asyrda ýaşaýşy ulagsyz göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Gündelik durmuşymyzda ulagyň möhüm ähmiýeti bar. Ulaglar ilki-ilkiler diňe ýükleri ýa-da adamlary bir ýerden başga ýere äkitmek üçin peýdalanylan bolsa, indi ulag ulgamy her bir döwletiň ykdysady, syýasy, medeni-durmuş taýdan ösmegi üçin uly ähmiýete eýe bolup durýar. Şonuň netijesinde, bu ugruň döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň ösmeginde we ilatymyzyň ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmakda ähmiýeti örän uludyr.

Ýurdumyzda ilkinji «akylly» şäher — Arkadag şäheri halkara ülňülerine laýyk gelýän köpugurly ýol-ulag düzümine eýedir. Ol ekologiýa taýdan arassa şäher bolmak bilen, bu ýerde ähli ulgamlarda elektrik energiýasy, şonuň ýaly-da şäheriň ýol-ulag düzüminde elektrobuslar we elektromobiller hem ulanylýar. Häzirki wagtda ýaşaýjylara dürli mümkinçilikler döredilip, ýolagçylar üçin ýörite «Duralga» mobil goşundysynyň «QR-kod» hyzmaty, şeýle hem taksi sargyt etmek üçin ygtybarly programma üpjünçiligi hereket edýär. Şonuň bilen birlikde elektrobuslaryň kömegi bilen ulaga münýän we düşýän ýolagçylaryň sanawy awtomatik usulda hasaplanýar.

Häzirki döwürde Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygy ýokary derejede alnyp barylýar. Bilşimiz ýaly, bu awtomobil ýolunyň gurluşygyna 2019-njy ýylda badalga berildi. Ýoluň birinji tapgyry bolan Aşgabat — Tejen bölegi 2021-nji ýylda üstünlikli tamamlandy. Häzirki wagtda bolsa Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň gurluşygy ýokary depginde alnyp barylýar. Şol bir wagtyň özünde ýurdumyzda Aşgabat — Türkmenbaşy ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygy hem ýokary depginde alnyp barylýandygyny bellemek bolar.

Döwlet Baştutanymyz: «Içerki ulag pudagyny kämilleşdirmek, halkara ulag-logistika ulgamyna işjeň goşulyşmak, üstaşyr ýük daşamalardaky hereketleri işjeňleşdirmek milli ykdysadyýetiň ösüşini has-da ilerletmekde möhüm bolup durýar» diýip belleýär. Munuň özi ýurdumyzyň geografik taýdan oňyn sebitde ýerleşýändigini görkezýär. Şeýle hem ýurdumyzda bu pudaklar bilen baglanyşykly birnäçe forumlardyr maslahatlar geçirilýär. Bularyň ählisi ulag-aragatnaşyk ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň has-da giň gerime eýe bolýandygyny görkezýär.

Ýeri gelende bellesek, Türkmenistanyň ulag ulgamy boýunça yzygiderli öňe sürýän başlangyçlarydyr teklipleri halkara giňişliginde hem giň seslenmelere eýe bolýar. Munuň subutnamasy hökmünde Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamasy esasynda geçen ýylyň noýabrynda ilkinji gezek bellenilip geçilen «Bütindünýä durnukly ulag gününi» görkezmek bolar. Şeýle-de baýramçylyk mynasybetli «Durnukly ulag: durnukly ösüşe goşant» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Bu bolsa Garaşsyz Watanymyzyň ulag ulgamyny ösdürmekde toplumlaýyn işleriň durmuşa geçirilýändiginiň nyşany bolup durýar. Şeýle beýik işleriň sakasynda duran Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, il-ýurt, dünýä bähbitli işleri hemişe rowaç bolsun!

«Esger».

Bellikler:

1. Nyrhlandyrylan çäklerde görkezilen 1-nji belgili nyrhlar Ahal welaýatynyň Änew, Gökdepe şäherleri üçin, 2-nji belgili nyrhlar Ahal welaýatynyň etrap merkezleri üçin, 3-nji belgili nyrhlar Ahal welaýatynyň etrap merkezlerinden başgalary üçin;

2. Bir inedördül meýdany ýa-da pogon metri üçin emlägiň ýerleşýän ýerine (zolagyna, etrabyna) garamazdan, bir aýdaky kärende töleginiň möçberi:

• Işçiler, talyplar, okuwçylar, saglyk öýlerindäki naharhanalary we bilim, sport, medeni maksady üçin 5,0 manat;

• Döwlete dahylly dermanhanalar üçin 5,0 manat;

• Ýapyk harby bölümlerdäki kärende jaýlary ýa-da otaglary üçin 8,0 manat;

• Ammar jaýlary (desgalary) 1-nji nyrhlandyrylan çäkler üçin 6,0 manat, 2-nji, 3-nji nyrhlandyrylan çäkler üçin 5,0 manat;

• Ýöriteleşdirilen sowadyjy ammarlar üçin 25,0 manat;

• Üçegiň üstünde we ş.m. ýerlerde oturdylýan telefon aragatnaşyk guraly (antennasy) 25,00 manat;

• Welaýatda ýerleşýän Maldarçylyk we guşçulyk hem-de Ylmy-önümçilik, okuw-tejribe hojalyklaryna degişli bina ýa-da desgalar (dükan, ofis, önümçilik, hyzmat, ammar, maldarçylyk we guşçulyk fermalar) 2,40 manat, jemgyýetçilik iýmiti 5,0 manat, ýarym ýerzeminler we ýerzeminler 1,50 manat, bassyrma 1,0 manat, açyk meýdança 0,50 manat;

• Kärhanalara we ammarlara barýan demir ýol şahalarynyň 1 pogon metri üçin 25,0 manat;

• Bankomatlar, töleg terminallary oturdylanda 1 inedördül meýdany üçin iň pes möçberi 25,0 manat möçberinde bellenilýär, şeýle hem gyzgyn çaý, kofe, dürli suw, başga iýmit önümlerini beriji apparatlar we şuňa meňzeş hyzmat ediji enjamlar oturdylanda eýeleýän meýdanlaryna laýyklykda 1 inedördül meýdany üçin 25,0 manat möçberde bellenip bilner, has oňaýly we otaglarynyň ýerleşişi gowulandyrylan jaýlarda, balans hasabyndaky maglumatlary esasynda ýokary töleg bellenip bilner.

• Kärende tölegine kärende emlägi ulanmak we saklamak bilen baglanyşykly çykdajylar goşulan däldir.

3. Bir gije-gündizki tölegiň möçberinde:

• Göwrümi 43 tonnadan köp bolmadyk demir ýol gaz we beýleki ýokary basyşly çelekleri üçin 104 manat, döwlet edara-kärhanasy üçin ýurdumyzyň içinde halky gaz bilen üpjün etmek üçin 20 manat (kärende tölegine emlägi ulanmak we saklamak bilen baglanyşykly çykdajylar goşulan);

• Ýük göterijiligi 65 tonnalyk demir ýol nebit guýma we beýleki himiki serişdeleri çelekleri üçin 120 manat möçberinde bellenilýär. (Kärende tölegine emlägi ulanmak we saklamak bilen baglanyşykly çykdajylar goşulan).

4. Gozgalýan esasy serişdeler kärendesine berlende ýerleşýän ýerine, emlägiň hiline we işiň görnüşine baglylykda hem-de balans hasabyndaky maglumatlar esasynda töleg bellenip bilner.

5. Şu bellenilen kärende tölegleriniň göwrüminde goşulan baha üçin salgyt göz öňünde tutulan.

6. Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde hasabynda saklaýjy kärhana goşulan baha üçin salgytdan boşadylan bolsa, kärendeçi üçin emele gelen kärende tölegleriniň bazar bahalarynyň bellenen derejesinden goşulan baha üçin salgyt möçberi aýrylmaýar.

7. Daşary ýurt kärhanalary, olaryň şahamçalary, wekillikleri, diplomatik we halkara guramalary we raýatlary üçin kärende tölegleriniň möçberleri, kärende emläginiň (ykdysady zolaklarda, ýokary bahaly kiçi ykdysady zolaklarda, şäherlerde, etraplarda we ş.m. ýerlerde) ýerleşýän ýerine, emlägiň hiline we işiň görnüşine baglylykda, Türkmenistanyň Merkezi banky tarapyndan kesgitlenen hümmet ABŞ-nyň dollarynda bellenip bilner.

8. Kärende tölegleriniň möçberleri «Döwlet emläginiň kärendesine berilmeginiň Tertibini tassyklamak hakynda» Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylyň 1-nji noýabrynda çykaran 1452-nji Kararyna, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň

2020-nji ýylyň 17-nji ýanwarynda çykaran 17-ö belgili buýrugy bilen tassyklanan, Türkmenistanyň Adalat ministrligi tarapyndan 2020-nji ýylyň 24-nji ýanwarynda 1296 bellige alyş belgisi bilen döwlet belligine alnan «Döwlet emläginiň kärendesine, mugt peýdalanmaga (ssuda) berilmeginiň şertnamalaryny bellige almagyň Tertibine» laýyklykda gaýtadan seredilmäge degişlidir.

9. Nyrhnama «Döwlet emläginiň kärendesine berilmeginiň Tertibini tassyklamak hakynda» Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylyň 1-nji noýabrynda çykaran 1452-nji Karary, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň 2020-nji ýylyň 17-nji ýanwarynda çykaran 17-ö belgili buýrugy bilen tassyklanan, Türkmenistanyň Adalat ministrligi tarapyndan 2020-nji ýylyň 24-nji ýanwarynda 1296 bellige alyş belgisi bilen döwlet belligine alnan «Döwlet emläginiň kärendesine, mugt peýdalanmaga (ssuda) berilmeginiň şertnamalaryny bellige almagyň Tertibi» we Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň 2020-nji ýylyň 10-njy dekabryndaky 436-ö belgili buýrugy, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň 2023-nji ýylyň 31-nji maýyndaky 14/Min-3987 belgili we 2023-nji ýylyň 20-nji dekabryndaky 14/Min-9707 belgili tabşyryk hatlary esasynda hem-de Türkmenistanyň ozalky Ykdysadyýet we ösüş ministriniň 2011-nji ýylyň 25-nji ýanwaryndaky 10 belgili buýrugy bilen tassyklanan bahalary we Ahal welaýatynyň çäginde käbir kärendesine beriji edara kärhanalaryň döwlet emlägini kärendesine bermek boýunça kärendeçiler bilen ylalaşyk bahalary esasynda işlenip taýýarlandy.

Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlary, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzyň paýtagty Aşgabat günsaýyn gözelleşip, dünýäniň iň owadan şäherleriniň birine öwrülýär. Bu gün merjen şäherimize belentden belent ymaratlar, kaşaň desgalar, suw çüwdürimleri, seýilgähler, şaýollar, köpugurly köprüler we beýleki binalar özboluşly görk goşup, görenleriň akylyny haýrana goýýar.

Hormatly Prezidentimiziň 26-njy ýanwarda sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisiniň barşynda paýtagtymyzdaky «Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň XV ýyllygy» seýilgähiniň durkunyň täzelenip, ol ýerde ýerüsti pyýada geçelgeleriň, welosiped ýodalarynyň, dynç alyş bassyrmalaryň, suw howuzlarynyň we beýleki desgalaryň guruljakdygy barada aýdylmagy ählimizde gyzgyn goldaw tapdy. «Seýilgähleriň şäheri» diýlip ykrar edilen ak mermerli paýtagtymyzdaky «Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň XV ýyllygy» seýilgähiniň durkunyň döwrebaplaşdyrylmagy bilen, 50 gektar meýdany tutup oturan bu gözel künjegiň düýpgöter özgerjekdigine örän buýsanýarys.

Aziýanyň merjeni bolan Aşgabat şäherinde bilim alýandygymyz, onuň barha özgerýän görküne gözli şaýat bolýandygymyz üçin özümizi diýseň bagtly saýýarys. Goý, nowjuwan şäherimiz mundan beýläk-de gözellige beslensin, Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň döwletli tutumlary has-da rowaçlansyn!

Maýsa GYLYÇMÄDOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň talyby.