Aşgabat, 29-njy awgust (TDH). Şu gün Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy Walentina Matwiýenkonyň arasynda telefon arkaly söhbetdeşlik boldy. 

Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy Gahryman Arkadagymyzy Russiýanyň IV derejeli “Watanyň öňünde bitiren hyzmatlary üçin” ordeni bilen sylaglanmagy bilen mähirli gutlap, şu mynasybetli Prezident Wladimir Putiniň mähirli salamyny we gutlag sözlerini ýetirdi. Walentina Matwiýenko berk jan saglyk, uzak ömür hem-de işlerinde täze üstünlikleri gazanmagy baradaky tüýs ýürekden çykýan arzuwlaryny beýan edip, hoşniýetli goňşuçylyk, dostluk, netijeli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanan döwletara gatnaşyklary öňe ilerletmekde Halk Maslahatynyň Başlygynyň uly goşandyny belledi. 

Hormatly Arkadagymyz gutlaglar üçin minnetdarlyk bildirip, Russiýanyň ýokary ýolbaşçylaryna we halkyna salamyny hem-de bagtyýarlyk we abadançylyk baradaky tüýs ýürekden çykýan arzuwlaryny aýtdy. Halk Maslahatynyň Başlygy Russiýa Federasiýasynyň döwlet sylagynyň berlendigi üçin Prezident Wladimir Putine tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, bu sylagy köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistanyň we Russiýanyň bilelikde geçen döredijilikli ýoluna berlen ýokary baha, şol ýoluň ykrar edilmegi hökmünde kabul edýändigini nygtady. 

Ýurtlarymyzyň arasynda pugta we uzak geljek üçin niýetlenen gatnaşyklaryň ýola goýulmagy iki halkyň abadançylygynyň, gülläp ösüşe tarap ymtylmalarynyň mizemezdiginiň girewidir. Şu aýratyn pursatda döwletara hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň goşýan ajaýyp goşandyny bellemegi zerur hasaplaýaryn diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy. 

Söhbetdeşler telefon arkaly gepleşigiň dowamynda häzir Türkmenistanyň we Russiýanyň öz aralarynda ikitaraplaýyn aragatnaşyklary has ýokary derejä çykarmagy, oňa aýratyn ýakynlyk, depginli häsiýet bermegi göz öňünde tutýan çuňňur strategik hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýandyklary kanagatlanma bilen nygtaldy. 

Gahryman Arkadagymyz hem-de Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň möhüm düzüm bölegi bolup durýan gatnaşyklary pugtalandyrmakda parlamentara hyzmatdaşlygyň aýratyn orun eýeleýändigini belläp, iki döwletiň kanun çykaryjy edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge özara taýýardyklaryny tassykladylar. Ol ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň giň gün tertibi boýunça hemmetaraplaýyn gatnaşyk etmekde ulanylar. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Russiýa Federasiýasynyň IV derejeli “Watanyň öňünde bitiren hyzmatlary üçin” ordeni bilen sylaglanmagy mynasybetli mähirli gutlaglary hem-de hoşniýetli arzuwlary üçin Walentina Matwiýenko ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirip, oňa berk jan saglyk, jogapkärli döwlet işlerinde mundan beýläk-de üstünlikleri arzuw etdi. 

Russiýa Federasiýasynyň parlamentiniň ýokarky palatasynyň ýolbaşçysy hoşniýetli sözler üçin hoşallyk bildirip, Russiýada Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygynyň resmi sapar bilen gelmegine garaşylýandygyny belledi. 

Söhbetdeşler telefon arkaly gepleşigiň ahyrynda ikitaraplaýyn gatnaşyklara mahsus bolan özara düşünişmegiň ýokary derejesiniň hyzmatdaşlygyň ähli ugurlary boýunça oňyn gatnaşyklary ösdürmek üçin mundan beýläk-de pugta binýat bolup hyzmat etjekdigine ynam bildirdiler.  

Guşçulygy ösdürmekde hususy pudagyň wekilleri gowy netijeleri gazanýarlar. Olaryň hatarynda Baýramaly etrabynyň çäginde ýerleşýän «Ýaşyl ýaz» hojalyk jemgyýetiniň guşçulyk toplumynyň işgärleri içerki bazarlary ýumurtga we guş eti bilen üpjün etmekde tutanýerlilik görkezýärler.  

Guşçulyk toplumynyň ýyllyk kuwwaty sekiz million ýumurtga we müň tonna guş etini öndürmäge niýetlenendir. Toplumda ýumurtga berýän, et üçin niýetlenen towuklar saklanýan hem-de inkubator bölümleri bolup, olaryň ählisi Türkiýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň ýokary hilli enjamlary bilen üpjün edilendir. Guşlary iýmitlendirmek, olaryň ketekleriniň ýylylyk derejesini kadaly ýagdaýda saklamak, inkubatorlarda broýler jüýjelerini çykarmak işleri şu enjamlaryň kömegi bilen ýerine ýetirilýär we olar kompýuter ulgamy arkaly dolandyrylýar.  

Hojalyk jemgyýetiniň guşçulyk toplumynda ýumurtga berýän towuklaryň 50 müňe golaýy idedilýär. Guşlara berilýän bugdaý ýarmasy, mekgejöwen we soýa ýaly iýmleriň düzümine witaminli goşundylaryň goşulmagy towuklaryň önüm berijiligini has-da artdyrýar. Bu bölümde her aýda ýumurtganyň ortaça 700 müň sanysy öndürilýär. Ýokumly azyk önümi bolan ýumurtgalar, baglaşylan şertnama laýyklykda, döwlet lomaý bölek söwda kärhanasyna iberilýär.  

«Ýaşyl ýaz» hojalyk jemgyýetiniň inkubator bölüminde hem işler talabalaýyk ýola goýlupdyr. Bu ýerde broýler jüýjelerini köpeltmekde zerur bolan ýumurtgalar Türkiýeden satyn alynýar we jüýjeler tapgyrlaýyn çykarylýar. Broýler görnüşli jüýjeler aýry-aýry keteklerde saklanyp, olara göwnejaý ideg edilýär. Guşlara weterinar gözegçiligi hem talabalaýyk ýola goýlupdyr.  

Guşçulyk toplumynda taýýar önümler göze gelüwli gaplara gaplanyp, döwlet et-süýt söwda kärhanasyna, belli bir bölegi bolsa «Täze Aý» hojalyk jemgyýetiniň önümçiligine ugradylýar. Bu önümler içerki bazarlarymyzda islegli önümleriň hatarynda orun aldy. 

Özleri üçin döredilýän giň mümkinçiliklerden ýerlikli peýdalanyp zähmet çekýän telekeçiler guşlar üçin zerur bolan dänelik ekinleri ekmek ugrunda hem asylly işleri alyp barýarlar. Hojalyk jemgyýetiniň işgärleri guşçulyk toplumynyň ot-iým binýadyny geljekde has-da berkitmegi we giňeltmegi maksat edinip, bölünip berlen ýer böleklerinde mekgejöwen, beýleki däneli ekinleri ösdürip ýetişdirmäge uly ähmiýet berýärler. Içerki bazarlary ýumurtga we guş eti bilen üpjün etmäge saldamly goşant goşýan işewür telekeçiler ykdysady ösüşde hususy ulgamyň ornuny ýokarlandyrmakda alyp barýan döwlet bähbitli işleri üçin Arkadagly Serdarymyza çäksiz alkyş aýdýarlar.  

Welmuhammet GALANDAROW.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen aýdym-saz sungatyny ösdürmek, täze, döwrebap eserler bilen baýlaşdyrmak, il içinden höwesjeň aýdymçy ýaşlary ýüze çykarmak, ýaşlaryň kalbynda milli sungatymyza söýgi döretmek ugrunda ýurdumyzda döredijilik bäsleşikleri yzygiderli geçirilýär. Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramy mynasybetli edebiýat, medeniýet we sungat işgärleriniň, höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň hem-de zehinli çagalaryň arasynda Türkmenistanyň Prezidentiniň “Türkmeniň Altyn asyry” atly baýragyny almak ugrundaky bäsleşigiň çäklerinde geçirilýän “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşigi hem höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň sungat äleminde ukyp-başarnyklaryny kämilleşdirmekde möhüm ähmiýete eýe bolýar. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda geçirilen “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşiginde üstünlikli çykyş edip, özleriniň ýerine ýetirijiligi bilen aýratyn tapawutlanan aýdymçylary sylaglamak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, ýurdumyzyň şu raýatlary “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşiginiň ýeňijileri diýlip yglan edildi we her bir ýeňiji Türkmenistanyň Prezidentiniň altyn zynjyry bilen sylaglanyldy: 

 — Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyby Gözel Akmyradowna Nurberdiýewa; 

— “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň Bäherden çeper halyçylyk kärhanasynyň Kelete ülşüniň öýdeçi halyçysy Ýagşygül Gurbanannaýewna Muhammedowa; 

— “Türkmennebitönümleri” baş müdirliginiň Balkanabat nebit önümleri kärhanasynyň mehaniki abatlaýyş sehiniň başlygy Durdy Annamämmedowiç Annaýew; 

 — Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby Batyr Bäşim ogly Agaýew; 

— Lebap welaýat Medeniýet müdirliginiň Halaç etrap medeniýet bölüminiň Akgala geňeşligindäki Akgala oba medeniýet öýüniň tans goýujysy Bäşim Meretguly ogly Annaýew; 

 — Türkmen döwlet medeniýet we sungat mekdebiniň talyby Toýly Rahmedowiç Jumaýew. 

(TDH)

Awaza, 27-nji awgust (TDH). Şu gün Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky işleriň ýagdaýy bilen tanyşdy. 

Bu ýerde hormatly Arkadagymyzyň başlangyjy esasynda Awaza derýasynyň çekilmegi bilen ynsan saglygy üçin ýakymly howa gurşawy emele geldi. Munuň özi ýurdumyzda adamlaryň saglygy we ýokary derejeli dynç alşy ugrunda edilýän aladanyň döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýändigini görkezýär. 

Häzirki wagtda Hazar deňziniň ekologik taýdan arassa kenarynda dynç alşyň we saglygyňy berkitmegiň aňrybaş şertlerini özünde jemleýän tebigy zolak kemala geldi. Bu künjekde wagtyňy peýdaly hem-de gyzykly geçirmek, saglygyňy berkitmek, şeýle-de maşgala bolup dynç almak üçin zerur şertler üpjün edildi. Şunda bu künjegiň ekologik ýagdaýyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Türkmenbaşy şäheriniň Awaza etrabynyň häkimi D.Jumaýew Gahryman Arkadagymyza dynç alşyň ýokary derejesini üpjün etmek boýunça durmuşa geçirilýän çäreler barada gürrüň berdi. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy bu künjekde degişli alymlar bilen bilelikde ýörite iş alnyp barylmagy esasynda Awaza derýasynyň çekilendigini, şonuň netijesinde ynsan saglygy üçin ýakymly howa gurşawynyň emele gelendigini aýtdy. Şeýlelikde, bu ýerde Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we tagallasy boýunça Awaza derýasy çekildi. Bu çäkde tokaý zolaklarynyň döredilmegi hem-de köpçülikleýin bag nahallarynyň ekilmegi bilen, onuň ekologik derejesi has-da ýokarlandy. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde hereket edýän düzümleriň dolandyryş we hojalyk işlerine zerur üns berilmelidigini nygtady. Munuň özi häzirki döwrüň möhüm talaby bolup durýar. Hormatly Arkadagymyz bu ýerde adamlaryň oňaýly dynç alşyny, wagtlaryny gyzykly we peýdaly geçirmeklerini öz içine alýan mümkinçilikler toplumynyň döredilmelidigini, türkmenistanlylara hem-de Awazanyň myhmanlaryna hödürlenilýän hyzmatlarynyň görnüşleriniň artdyrylmalydygyny, olaryň hiliniň gowulandyrylmalydygyny belledi we bu babatda häkime degişli maslahatlary berdi. 

Şunda deňziň kenarynda dynç alýanlar üçin häzirki zaman yşyklandyryş ulgamynyň, sanly tehnologiýalaryň mümkinçiliklerini peýdalanyp, şüweleňli çykyşlar guralmalydyr. Munuň özi dürli ýaşdaky dynç alýan adamlaryň ýokary derejeli medeni hyzmatlara bolan isleglerini kanagatlandyrmakda zerurdyr. 

Hormatly Arkadagymyz şu ýylky dynç alyş möwsüminde Awazada dynç alanlaryň sany bilen gyzyklandy. Häkim üç aýyň dowamynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alanlaryň sanynyň 150 müňden geçendigini habar berdi. Gahryman Arkadagymyz bu maglumatyň guwandyryjydygyny aýdyp, zolagyň dynç alyş düzümleriniň, myhmanhanalaryň arasynda degişli bäsleşigi guramagyň we onuň netijeleri boýunça ýeňijileri höweslendirmegiň maksadalaýyk boljakdygyny belledi we bu babatda häkime birnäçe maslahatlary berdi. 

Soňra hormatly Arkadagymyz Awaza derýasynyň gämi duralgasynda duran agaç gäminiň ýanyna geldi. Gahryman Arkadagymyz bu künjegiň gözelliklerini synlap, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda dynç alýanlar üçin gämili-gaýykly gezelençleriň guralmagynyň has-da peýdaly boljakdygyny, olarda gezelenç edip, deňze çykýan adamlarda ýakymly ýatlamalaryň galjakdygyny belledi. Munuň özi uly adamlar, aýratyn-da, çagalar üçin has-da gyzykly bolar. Hazar deňzinde, şeýle-de uzynlygy 7 kilometrden gowrak bolan Awaza derýasynda gämili-gaýykly gezelençleri guramak üçin doly mümkinçilikler bar. Eger zerurlyk bolsa, olary ýene-de satyn almaly diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy we bu meseläni içgin öwrenmegi häkime maslahat berdi. 

Bu ýerde häzirki zaman talaplaryna laýyk derejede enjamlaşdyrylan döwrebap şypahanalar, sport we sagaldyş merkezleri, dürli attraksionlary özünde jemleýän toplumlar, akwaparklar dynç alýanlaryň hyzmatyndadyr. Aýratyn-da, bu ýerler “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda dynç alýan çagalaryň söýgüli künjeklerine öwrüldi. 

Halkara deňiz şypahanasy derejesine eýe bolan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny abadanlaşdyrmak, onuň ýokary ekologik ýagdaýyny saklamak, Hazaryň kenarynyň ösümlik dünýäsini baýlaşdyrmak ugrunda edilýän tagallalar özüniň oňyn netijesini berýär. Deňziň biologik dürlüligini gorap saklamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Bu bolsa Hazaryň ekologik taýdan ýokary halkara görkezijilere we häzirki zaman talaplaryna laýyk gelmegini üpjün edýär. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde ulular üçin bolşy ýaly, ösüp gelýän ýaş nesiller üçin hem ähmiýetli bolan çäreleriň guralmagynyň wajypdygyna ünsi çekdi. Şunda ýaşlarda mähriban Watanymyza, gözel tebigatymyza bolan söýgini pugtalandyrmaga möhüm ähmiýet berilmelidir. Munuň özi syýahatçylyk zolagynda arassaçylygyň, abadançylygyň üpjün edilmeginde öz beýanyny tapmalydyr. 

“Awaza” milli syýahatçylyk zolagynyň keşbi soňky ýyllarda tanalmaz derejede özgerdi. Bu ýerde gurlan kaşaň myhmanhanalar, saglygy goraýyş ulgamyna degişli binalar we beýleki ugurdaş desgalar bir bitewi sazlaşygy emele getirip, Awazanyň keşbini has-da gözel görkezýär. Ekilen bag nahallaryndan dörän tokaý zolaklary bu künjegiň ekologik derejesiniň ýokary bolmagyny, ýakymly howa gurşawynyň kemala gelmegini şertlendirýär. Şunuň bilen baglylykda, Hazaryň kenaryndaky dynç alyş zolagy halkara ähmiýetli çäreleriň, iri işewürlik, medeni we sport çäreleriniň geçirilýän merkezine öwrüldi. Munuň özi Awazanyň binagärlik maksatnamasynyň amala aşyrylmagyna hem jogapkärçilikli we toplumlaýyn esasda çemeleşilýändigini görkezýär. 

Gojaman Hazaryň kenary boýunça gezelenjiň dowamynda Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow deňziň kenarynda kemala gelen behişdi mekanyň mümkinçilikleriniň adamlaryň ýokary derejeli dynç alşyna, saglyklarynyň berkidilmegine gönükdirilendigini nygtady. Awazanyň merkezinde pasyrdap duran ýaşyl tugumyz ata Watanymyza, Diýarymyzda berkarar bolan bagtyýar durmuşymyza buýsanjymyzy artdyrýar. 

Gahryman Arkadagymyz bu ýerde guralýan dynç alşy bedenterbiýe we sport bilen utgaşdyrmagyň saglyk üçin ähmiýetlidigini belläp, bu babatda birnäçe öwüt-ündewlerini aýtdy. Bedenterbiýe, sport bilen yzygiderli meşgullanmak adamyň diňe bir beden taýdan sagdynlygyna däl, eýsem, onuň özüni duýşuna, intellektual we döredijilik işine oňyn täsirini ýetirýär.  

 Soňra hormatly Arkadagymyz Awazanyň çägi boýunça guran gezelenjini welosipedde dowam etdi. 

Hazaryň kenarynda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we tagallalary netijesinde kemala gelen dünýä derejeli şypahana zolagynda sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmak, şol sanda welosiped sürmek üçin ähli amatly şertler üpjün edildi. Munuň özi ynsan saglygy döwletiň iň ýokary gymmatlygy hökmünde ykrar edilen Türkmenistanda adamlaryň saglygynyň goralmagy, amatly dynç alşy we saglyklaryny berkitmekleri ugrunda döwlet derejesinde alada edilýändigini görkezýär. 

Aýratyn-da, sportuň ekologik taýdan arassa görnüşi hasaplanýan welosiped sporty ýurdumyzda işjeň ösdürilýär. Sagdyn durmuş ýörelgeleriniň işjeň tarapdary bolan Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen Türkmenistanda köpçülikleýin bedenterbiýäni we ýokary netijeli sporty ösdürmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Bu bolsa welosiped sporty bilen meşgullanýanlaryň sanynyň artmagyna ýardam edýär. 

Hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow welosipedli gezelenjiň dowamynda Awazanyň baglaryna, Awaza derýasynyň kenarynda döredilen tokaý zolaklaryna we dürli güllere ýokary derejede ideg etmegiň möhümdigini belläp, bu babatda degerli maslahatlaryny berdi. 

Häkim Awaza gelip, bu ýerde alnyp barylýan işler bilen tanşandygy hem-de gymmatly maslahatlaryny berendigi üçin Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Şeýle-de ol öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda ähli zerur tagallalary gaýgyrmajakdygyna ynandyrdy. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow ekologik ýagdaýyň gowulandyrylmagynyň, bagy-bossanlygyň döredilmeginiň bu ýerde alnyp barylýan işleriň möhüm ugry bolmalydygyny nygtap, häkime üstünlikleri arzuw etdi.

Balkan welaýaty:  

 5. Agrar toplumda amala aşyrylýan özgertmeler 

Türkmenistanyň ykdysadyýetde gazanýan ösüşleri milli önümçiligiň dürli ugurlarynda, şol sanda oba hojalygynda bazar gatnaşyklaryna geçmegiň dürs ýoluny görkezýär. Häzirki zaman şertlerinde hili ýokary, arassa tebigy önümleri öndürýän hususy taraplaryň sanynyň artdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Ýurdumyzyň welaýatlarynda eýeçiligiň görnüşine garamazdan, gutarnykly önümçilik aýlawy ýola goýlan, täze azyk ugurly kärhanalary, miweçilik, ýyladyşhana, sowadyjy hojalyklary, maldarçylyk we guşçulyk toplumlaryny döretmek «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» öz beýanyny tapdy. Ýurt Baştutanymyz «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 27-nji iýunynda sanly ulgam arkaly geçiren Hökümetiň mejlisinde ýurdumyzyň welaýatlarynda ekerançylyk ýerleriniň hasyllylygyny artdyrmak, suwdan tygşytly peýdalanmak maksady bilen, olarda bar bolan medeni zolaklardaky ekerançylyk meýdanlarynyň çägini giňeltmegiň, uzak ýaýlalarda we düzlüklerde ekilýän ekinleriň meýdanyny azaltmak meselelerini öwrenmegiň oba senagaty üçin juda zerurdygyny belledi. Ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmagyň çäklerinde suwarylýan meýdanlaryň, zeýkeşler ulgamynyň udel uzynlygyny hasaplap artdyrmak, obara kiçi suw howdanlaryny, suwaryş akabalaryny we hojalygara kollektorlaryny gurmak, bar bolanlaryny abatlamak meseleleri oba hojalykçylaryň öňünde durýan möhüm wezipe hökmünde kesgitlenildi.  

Ýurdumyzyň sebitlerinde, ozaly bilen, Balkan welaýatynda arid zolaklaryň howa-toprak aýratynlygyna we suwarymly ekerançylygyň häsiýetine laýyklykda, agrar ugurly täze özgertmeleri amala aşyrmagyň meseleleri jikme-jik ara alnyp maslahatlaşyldy. Etraplaryň ekin meýdanlaryny ilatly nokatlara has ýakyn ýerleşen medeni çäklere çekmek, suwaryş suwunyň ýyllyk hajatlaryny doly üpjün etjek göwrümini bellemek we energiýanyň, suwuň alternatiw çeşmelerini peýdalanmak, energiýany we suwy tygşytlaýjy döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmak, goşmaça tygşytlamagyň anyk ýoluny tapmak, iň ýönekeý polietilen örtülen hem sementlenen ýaplary, plastik turbaly suw geçirijileri, suwarmagyň damjalaýyn, ýagyş ýagdyrma, awtomatlaşdyrylan döwrebap kiçi keş çekmek usullaryna geçmek, ýerleri kadaly tekizlemek işlerine badalga berildi. Welaýatda ekerançylygy ösdürmegiň çäklerinde, aýratyn hem, bu ugra ýöriteleşen ylmy-barlag institutlaryň binýadynda ekinleriň biologik derňewini alyp barmak, hilini, hasyllylygy, kesellere we zyýankeşlere garşy durumy boýunça ýokary görkezijileri, ýerli organiki we mineral dökünleriň netijeli peýdalanylmagyny gazanmak, agrar önümleriň uzak saklanylýan täze sortlaryny döretmek ýaly ugurlaryň üstünde işleniler. Sebit ekerançylygynda zyýankeşlere garşy göreşmek babatynda dürli görnüşli ýerli himikatlary, serişdeleri öndürmek boýunça düýpli binýatlyklar dörediler. Tohumlaryň, himikatlaryň, serişdeleriň we beýleki oba hojalyk zerurlyklaryň köp böleginiň öwezi milli önümçilikleriň hasabyna dolunar.  

Welaýatyň Serdar, Bereket, Magtymguly we beýleki etraplarynda dürli önümleri öndürmäge we gaýtadan işlemäge ugrukdyrylan önümçilikleri ýola goýmak meýilleşdirilýär. Sebitiň günorta dag ýaka etraplarynda mes toprakly tarp ýerler köpdür, şunuň bilen baglylykda, olary azyk ugurly senagat önümçiligine ýöriteleşdirmek meseleleriniň üstünde işlenilýär. Welaýatda ösümlik ýaglary (pagta, günebakar, künji, zeýtun, mekgejöwen, kädi hem üzüm çigitlerinden alynýan), ary baly, garyşyk ekerançylyk we maldarçylyk önümlerinden mürepbe, toşap, kemput, jem, powidlo, pýure, ýogurt, üwmeç, goýaltma, gaganak ýaly süýjülik, süýt ýaly önümleriň önümçiligi ýola goýlar. Şeýle-de önümçilik galyndylaryndan mallar üçin goşmaça ot-iýmlik binýady kemala getiriler. Maldarçylygy ösdürmegiň çäklerinde ösen düýedarçylyk, guşçulyk, dowardarçylyk, balykçylyk toplumlary önüm berip başlar. Kömelekçilige, domalançylyga, ajy burç senagatyna ýöriteleşen hojalyklary esaslandyrar. Bular ýurdumyzyň milli ykdysadyýetinde importyň möçberini peseldip, eksport mümkinçiligini has-da artdyrar.  

Dünýä tejribesiniň giňden öwrenilmegi hem-de netijeli özleşdirilmegi esasynda düýpgöter täzeçil, ýokary tehnologiýaly önümçilikleriň esaslandyrylmagy azyk ugurly import harytlarynyň täze bazarynyň açylmagyna, welaýatyň daşary söwdasy boýunça kämil ýola düşmegine mümkinçilik berer. Maksat milli harytlaryň dünýä bazaryndaky oňyn hil artykmaçlygyny nazara almak bilen, tagamy, berkligi, siňňitliligi, saglyga peýdalylygy, nyrhy hem öndürilen ýeri boýunça sarp edijileriň islegini gazanmakdan ybaratdyr. Welaýatyň ekerançylyk etraplarynda daýhançylygyň medeniýetini ösdürmegiň, şol bir wagtda ekinleriň hasyllylygyny artdyrmagyň baş şerti bolan gidrotehnikanyň usullaryny peýdalanmaga, suw sorujy we paýlaýjy desgalary, kranlary, hojalygara suw geçirijileri, akabalary, ýaplary gazmaga, döwrebaplaşdyrmaga, beton görnüşe geçirmäge, medeni çäkdäki ekerançylyk ýerlerini taba getirmäge, haşal otlardan, daş böleklerinden arassalamaga, şeýle-de ponton köprüleri abatlamaga, täzelerini gurmaga, biolaboratoriýalarda entomofaglary ýetişdirmäge, sort-synag, tohumçylyk-seçgi we mehanizasiýa işlerine möhüm ähmiýet berler. Bu işleri amal etmek üçin düýpli maýa goýumlar göz öňünde tutulýar. Agrosenagat toplumynyň orta we uzak möhletleýin maksady sebitde halkara ülňülere laýyk gelýän we azyk garaşsyzlygyny üpjün edýän ýokary netijeli, bäsdeşlige ukyply, durnukly we ekologiýa taýdan arassa önümçilikleri döretmäge gönükdirilendir.  

Balkan sebiti geljekde oba hojalygynda ulanylýan ýerlerden we beýleki serişdelerden netijeli peýdalanyp, maldarçylygyň hem-de ekerançylygyň önümliligini ýokarlandyrmagyň hasabyna dünýäniň agrar bazarlarynda möhüm orun eýelejek eksportlyk önümleri, ilkinji nobatda, ýokary derejeli süýtturşy, et-şöhlat, gök, miwe we bakja ekin önümleri ýaly milli önümleri alyjylara boldan hödürlär. Sebitiň subtropiki çygly howa şertleri, ilkinji nobatda, ilata zerur bolan ýokary hilli oba hojalyk önümleriniň köp görnüşlerini boldan öndürmäge mümkinçilik berýär. Balkanyň agrosenagat toplumynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmeginde Magtymguly we Etrek etraplaryna, aýratyn hem, Aýdere, Çendir jülgelerine, Nohur ýaýrawyna, köp sanly dag derelerine, ýaýlalara uly ähmiýet berilýär. Belli rus alymy, akademik N.I.Wawilow geçen asyryň 30-njy ýyllarynda bu jülgeleriň ýerli ösümliklerini düýpli öwrenende, gurak subtropik şertlerde ösýän gymmatly miweli agaçlary ösdürip ýetişdirmekde bu ýeriň dünýä derejesinde has täsin künjekleriň biridigini belläpdir. Bu etraplaryň ýaramly toprak-howa şertleri gurak we aram subtropik guşaklykda ýerleşmek bilen, zolakda tebigy taýdan arassa eksportlyk ýertudana, zeýtun, nar, zirk, injir, garagat (smorodina), böwürslen, alça, alma, armyt, ülje, garaly, şetdaly, çereşnýa, behi, hurma, erik, üzüm, banan, sitruslar maşgalasyna degişli limon, pyrtykal, mandarin, kiwi miwelerini, şäniklilerden pisse, hoz, badam toparynyň saýlantgy sortlaryny, bakja ekinlerinden gawunyň paýendeki, garpyzyň, kädiniň ähli görnüşlerini, gara, gyzyl, bolgar burçlary boldan öndürmäge, şeýle-de çaý ösdürilip ýetişdirilýän ekin meýdanlaryny döretmäge mümkinçilik berýär. Häzir hem Sumbar we Çendir derýalarynyň jülgelerinde hozlaryň, narlaryň, injirleriň, üzümleriň we arça agajynyň dürli görnüşlerine gabat gelmek bolýar. Etrabyň çeşme-çaýly jülgeleri irki döwürden siňňitli miweli agaçlaryň ösdürilip ýetişdirilýän mekany hökmünde adygyp geldi. Ýerli ýaşaýjylaryň aýtmagyna görä, bu jülgelerde 16 asyra çenli ýaşap oturan türkmen arçasyna, bäş asyr ýaş berilýän gadymy şahoz agajyna, «Sumbaryň pälwany» adyna eýe bolan ýaşy 110 — 115 ýyl hasaplanylýan dub agajyna-da gabat gelmek bolýar. Sebitde ýerleşýän S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň Magtymguly Ylmy-önümçilik synag merkezinde miweli we bezeg, gyrymsy baglaryň nahallaryny ösdürip ýetişdirmegiň usullaryny kämilleşdirmek boýunça tejribe-sort synaglary geçirilýär.  

Sebitiň Gyzyletrek etrabynda zeýtun ýagyny we konserwirlenen zeýtuny öndürýän kiçi zawody, Magtymguly etrabynda nar şiresini öndürýän orta kärhanany gurmak meseleleri hem öwrenilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda un we unaş, konditer önümçiligini çig mal binýady bilen üpjün etmäge ýöriteleşen bugdaýyň gaty «Türkmenbaşy-1» sortunyň döredilendigini we synagdan doly geçirilendigini bellemelidiris. Sebitiň aram guşakly etraplarynda bu sorty önümçilik zerurlyklary üçin ösdürip ýetişdirmek işlerine degerli gerimiň berilmegi, ilaty ýokary hilli un, unaş we konditer önümleri bilen ýeterlik möçberde üpjün etmäge mümkinçilik berer. Türkmeniň daýhançylyk kesbinde düme ekerançylygynda diýseň baý tejribesi bar. Welaýatyň çygly aram subtropiki howa-toprak şertlerine laýyklykda, bugdaýyň gaty görnüşini düme görnüşinde ösdürip ýetişdirmegiň düýpli öwrenilmegi juda bähbitli hasaplanyldy. Bu işe ýurdumyzda gülläp ösýän hususy tarapy çekmeklik has-da oňyn netije berer. Gar, ýagyş, sil suwlaryny tebigy kaklarda, uly bolmadyk emeli suw howdanlaryna ýygnamak bilen dürli ekinleri ösdürip ýetişdirmek ata-baba dowam edip gelýän ýörelgedir. Sumbar derýasy welaýatyň Magtymguly etrabynda öndüriji güýçleri ösdürmäge giň mümkinçilik berýär. Durnukly ösüş maksatlaryna juda sazlaşýan bu işler öz netijelerini-de berýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň orta möhletli durmuş-ykdysady ösüş Konsepsiýasyna laýyklykda, Balkan sebitini toplumlaýyn ösdürmek, ykdysady taýdan has-da gowulandyrmak, çäkde bar bolan tebigy gorlary netijeli özleşdirmek boýunça tutumly işler işjeň alnyp barylýar. Azyk senagatyny ösdürmegiň çäklerinde adaty azyklyk, şöhlat we dürli kakadylan görnüşli et, ýokary derejeli süýtturşy önümlerini taýýarlamak we ilata ýetirmek, olaryň aýry-aýry görnüşlerini uzak möhlete çenli saklamak boýunça bäş sany maldarçylyk, bir sany hem guşçulyk toplumy işe girizildi. Döwrebap maldarçylyk toplumlarynyň ýene-de 11-sinde, bir guşçulyk toplumynda gurluşyk-taslama işleri dowam edýär.  

Elbetde, geljekde welaýatyň çäginde düýpli maýa goýumlaryň hasabyna iň täze ylmy we tehnologiýa taýdan işlenilip taýýarlanmalaryň ornaşdyrylmagy bilen şeýle döwrebap önümçilikleri has giň gerimde ýola goýup bolar. Uzak möhletleýin geljekde ýurdumyzda toplanan iri önümçilik we ykdysady tejribä daýanmak bilen, şeýle-de sebitiň baý tebigy mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmagyň esasynda ýola goýlan bu işler uly ykdysady netijeliligiň çeşmesine öwrüler.  

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan mundan beýläk-de ösdürmek, umumydöwlet, pudaklaýyn we sebitleýin ösüş maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmek, Türkmenistanyň Býujet kodeksini ýerine ýetirmek, býujet işine öňdebaryjy halkara tejribäni ornaşdyrmak we býujeti düzmegiň döwrebap usulyna geçmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanda býujet işini kämilleşdirmek boýunça döwlet topary döredildi hem-de toparyň düzümi we Türkmenistanda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda býujet ulgamynda özgertmeleri geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasy tassyklanyldy. 

Maliýe we ykdysadyýet ministrligi, beýleki degişli ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary hem-de welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimlikleri meýilnamada bellenen çäreleriň öz wagtynda ýerine ýetirilmegini üpjün etmäge borçly edildi. 

(TDH)

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 15-16-njy sentýabrynda Samarkantda geçiriljek Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň nobatdaky sammitine hormatly myhman hökmünde gatnaşar. 

26-njy awgustda hormatly Prezidentimiziň Aşgabada gelen Özbegistan Respublikasynyň daşary işler ministriniň wezipesini ýerine ýetiriji W.Norow we Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň ýanyndaky Howpsuzlyk geňeşiniň sekretarynyň orunbasary, Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň daşary syýasat meseleleri boýunça Ýörite wekili A.Kamilow bilen geçirilen duşuşygynda nygtalyşy ýaly, türkmen döwletiniň Baştutanynyň Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň nobatdaky sammitine hormatly myhman hökmünde gatnaşmagy sebitleýin howpsuzlygy üpjün etmekde özara gatnaşyklaryň ösdürilmegini şertlendirer. 

Şular barada aýdyp, özbek myhmanlary köptaraplaýyn döwletara gatnaşyklary ösdürmekde, ikitaraplaýyn derejede bolşy ýaly, sebitleýin derejede özara düşünişmek we birek-birege goldaw bermek ýörelgeleriniň berkidilmegi üçin möhüm şert hökmünde syýasy hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň möhüm orun eýeleýändigini bellediler. 

«Türkmenistan»

Aşgabat, 26-njy awgust (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda Prezident Maksatnamasyny we ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny ýerine ýetirmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy hem-de halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen içeri syýasatyň birnäçe meselelerine garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz, ilki bilen, Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa söz berdi. Ol ýurdumyzyň kanunçylygyny kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işleriň netijeleri barada maglumat berdi. 

“Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň rejelenen görnüşini, şeýle hem “Salgytlar hakynda” Türkmenistanyň bitewi Kanunyna goşmaça girizmek hakynda”, “Harby borçlulyk we harby gulluk hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna goşmaça girizmek hakynda” Kanun taslamalaryny taýýarlamak boýunça işler alnyp baryldy. 

Soňra Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň orunbasary K.Babaýew milli kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler barada maglumat berdi. Halk Maslahaty Mejlis bilen bilelikde döwletimizi we jemgyýetimizi mundan beýläk-de yzygiderli ösdürmäge gönükdirilen täze kanunlaryň taslamalarynyň üstünde işleýär. 

Şu ýylyň 20-nji awgustynda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň ýanyndaky harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy. Gahryman Arkadagymyz şol ýerde ýaş harby gullukçylaryň gulluk etmegi, oňaýly dynç almagy, döredijilik bilen meşgullanmagy, zähmet terbiýesini almagy üçin döredilýän şertler bilen tanyşdy hem-de watançy ýaşlaryň isleg-arzuwlaryny we tekliplerini diňledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Milli Geňeşiň türkmen jemgyýetiniň hukuk esaslaryny mundan beýläk-de kämilleşdirmek, hakyky demokratik däpleri pugtalandyrmak boýunça alyp barýan işiniň örän wajypdygyny belledi. 

Döwlet Baştutanymyz ata Watanymyzyň Garaşsyzlyk gününe bagyşlanjak çäreleri geçirmek bilen bagly meseleleriň üstünde içgin işlemegiň zerurdygyna ünsi çekdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary H.Geldimyradow milli kanunçylyga býujet ulgamyny kadalaşdyrýan öňdebaryjy halkara tejribäni ornaşdyrmak, döwlet maliýe serişdelerini netijeli ulanmak boýunça görülýän toplumlaýyn çäreler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiziň garamagyna býujet ulgamyny kämilleşdirmek baradaky degişli Kararyň taslamasy hödürlenildi. 

Resminama laýyklykda, toplumlaýyn çäreleri geçirmek, şol sanda möhleti üç ýyllyk Döwlet býujetini işläp taýýarlamak, onuň ýerine ýetirilişine gözegçiligi güýçlendirmek, býujet ulgamyny dolandyrmagy kämilleşdirmek hem-de geljek ýyllarda kadalaşdyryjy hukuk namalaryny taýýarlamak göz öňünde tutulýar. Şeýle-de ýörite Döwlet toparyny döretmek we onuň düzümini tassyklamak teklip edilýär. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ykdysadyýeti sazlaşykly utgaşdyrmagyň köp babatda netijeli býujet ulgamyna baglydygyny belledi. Bu işiň netijeli ýola goýulmagy ykdysadyýetiň ösmegine oňyn täsir edýär. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Döwlet býujetini düzmegiň, kabul etmegiň hem-de serişdeleri paýlamagyň döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýändigini nygtap, ileri tutulýan wezipeleriň birnäçesine ünsi çekdi. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow hödürlenen Karara gol çekip we ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberip, birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň maliýe-hojalyk işine gözegçiligi güýçlendirmäge, kanunçylyk namalarynyň birnäçesini kämilleşdirmäge gönükdirilen işler barada hasabat berildi. Döwlet nyrh düzgün-nyzamynyň bozulmagy üçin maliýe çäresini ulanmak babatda hereket edýän käbir kadalaşdyryjy hukuk resminamalaryny döwrüň talabyna laýyk getirmek maksady bilen, degişli Düzgünnamanyň täze rejelenen görnüşi işlenip düzüldi. Ol degişli düzümler bilen ylalaşyldy. Bu resminamanyň taslamasynda esasy düzgünleriň birnäçesi kämilleşdirildi hem-de çäreleriň görnüşleri anyklaşdyryldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ykdysadyýetiň döwrebaplaşdyrylmagyny hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegini, bazaryň we döwlet kadalaşdyrylyşynyň usullarynyň sazlaşykly, netijeli utgaşmagyny göz öňünde tutýan, häzirki döwürde türkmen döwletini ösdürmek boýunça amala aşyrylýan konsepsiýanyň erkin bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçilýän şertlerinde ähli pudaklaryň durnukly we sazlaşykly ösmegini üpjün etmäge mümkinçilik berýändigini belledi. Ýokary netijeleri gazanmakda maliýe ulgamynyň ösüşini, döwletiň nyrh syýasatyny kadalaşdyrýan kanunçylyk-hukuk binýady hem möhüm ähmiýete eýedir. Munuň özi döwrüň talaplaryna we umumy ykrar edilen halkara ülňülere laýyk gelýär. Bu işde maliýe gatnaşyklary babatda degişli hukuk kadalaryny ulanmaga aýratyn üns berilýär. Munuň özi maliýe serişdelerini netijeli dolandyrmaga, ykdysady bähbitleri goramaga mümkinçilik berýär we berk maliýe düzgün-tertibini üpjün edýär. Döwlet Baştutanymyz hödürlenen teklibi makullap, wise-premýere birnäçe anyk görkezmeleri berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow nebitgaz toplumyny zerur serişdeler bilen üpjün etmek boýunça alnyp barylýan işleriň ýagdaýy, hususan-da, «Dürli ölçegli buraw turbalaryny satyn almak hakynda» Kararyň taslamasy barada hasabat berdi. Turba önümlerini nebit we gaz guýularyny düýpli abatlamak işlerinde ulanmak göz öňünde tutulýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzda nebitgaz ýataklaryny ýokary depginde özleşdirmek, täze guýulary burawlamak bilen birlikde, bu toplumy döwrebap enjamlar hem-de himiki serişdeler bilen üpjün etmek üçin ähli şertleriň döredilýändigini aýtdy. Döwlet Baştutanymyz degişli Karara gol çekip, ony wise-premýere iberdi hem-de bu resminamanyň ýerine ýetirilişini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. 

Soňra Hökümet Baştutanynyň orunbasary «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy üçin 3D ölçegli geofiziki enjamlar toplumyny satyn almak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. 

Uglewodorod serişdelerine baý meýdançalary ýüze çykarmak babatda seýsmiki barlaglaryň netijeliligini ýokarlandyrmak maksady bilen, geofiziki işleriň netijeleri boýunça alnan maglumatlary işläp geçmek üçin täze 3D ölçegli geofiziki enjamlary satyn almak göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen baglylykda, degişli şertnamany baglaşmak meýilleşdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ýangyç-energetika toplumynyň netijeli işlemegini üpjün etmegiň onuň düzümini döwrebaplaşdyrmak hem-de önümçilik kuwwatyny artdyrmak, nebitgaz ýataklarynyň ulanylýan guýularynyň önüm berijiligini ýokarlandyrmaga ýardam edýän ylmyň gazananlaryny we innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen gönüden-göni baglydygyny belläp, wise-premýere bu örän möhüm pudagy yzygiderli diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek babatda anyk görkezmeleri berdi. 

Mejlisiň barşynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow, özüne ynanylan wezipäni oňarmandygy üçin, T.Mämmedowy “Türkmennebit” döwlet konserniniň başlygynyň orunbasary wezipesinden boşatdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow möwsümleýin oba hojalyk işleri hem-de ekerançylyk meýdanlarynyň suw üpjünçiligini gowulandyrmak boýunça geçirilýän çäreler barada hasabat berdi. 

Şu aýda Lebap we Mary welaýatlaryna amala aşyrylan iş saparynyň dowamynda ýerlerde bugdaý ekişine taýýarlyk hem-de gowaça ideg etmek işleri bilen tanşylandygy bellenildi. Mundan başga-da, bu ugurda işleriň depginini ýokarlandyrmak üçin zerur wezipeler kesgitlenildi. Suwuň ýitgisini azaltmak we suw üpjünçiligini gowulandyrmak maksady bilen amala aşyrylýan işler barada hem hasabat berildi. 

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynyň ekin meýdanlarynda agrotehniki kadalara laýyklykda, bugdaý ekiljek meýdanlarda sürüm we tekizleýiş işleri, tagt suwuny tutmak hem-de ekiş üçin zerur bolan bugdaý tohumlaryny taýýarlamak işleri utgaşykly dowam etdirilýär. 

Wise-premýer hormatly Prezidentimize ussat daýhanlaryň, tejribeli hünärmenleriň, alymlaryň we mehanizatorlaryň gatnaşmagynda tejribe maslahatlaryny geçirmegiň hem-de il içinde hormatlanylýan ýaşulularyň gatnaşmagynda bugdaý ekişine başlamagyň senesini belläp, oňa ak pata bermegi baradaky haýyş bilen ýüzlendi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp we Ministrler Kabinetiniň agzalaryna ýüzlenip, oba hojalygynda örän möhüm, jogapkärli möwsüm bolan bugdaý ekişiniň ýetip gelendigini nygtady. Hormatly Prezidentimiz bu möwsümleýin işleri çalt we ýokary hilli geçirmegiň zerurdygyny aýdyp, bugdaýyň bol hasylynyň ýetişdirilmeginiň halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmekde uly ähmiýete eýedigini belledi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow ýurdumyzda 2-nji sentýabrda bugdaý ekişine girişmäge ak pata berip, asylly däbe görä, hormatly ýaşulularymyzdan ekişi “Bismilla” bilen başlap bermeklerini haýyş etdi. 

“Her bir dänäňiz müň bolsun, edermen gallaçylar!” diýip, döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň edermen gallaçylaryna, ähli oba hojalyk işgärlerine berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň mundan beýläk-de rowaçlanmagy ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň sement zawodlarynyň hem-de “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň zawodlarynyň önümçilik kuwwatyny artdyrmak boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. 

Giň gerimli gurluşyk desgalaryny, dürli pudaklary hem-de ilaty ýokary hilli gurluşyk serişdeleri we önümleri bilen ýeterlik möçberde üpjün etmek boýunça Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň öňünde goýulýan wezipelere laýyklykda, garamagyndaky edaralaryň bökdençsiz işlemegi üçin ähli zerur çäreler görülýär. Zawodlaryň önümçilik kuwwatyny talabalaýyk derejede saklamak maksady bilen, sement zawodlarynda degişli döwrebaplaşdyryş işlerini geçirmek boýunça halkara bäsleşikler geçirilip, bu ugurda degişli çäreler alnyp barylýar. Şunuň bilen baglylykda, wise-premýer döwlet Baştutanymyza şertnamalary baglaşmak hem-de degişli teklipleri taýýarlamak barada bilelikdäki işleriň geçirilýändigi barada hasabat berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow hasabaty diňläp, içerki sarp edijileri ýokary hilli gurluşyk serişdeleri, şol sanda ýurdumyzda öndürilýän sement önümi bilen doly üpjün etmegiň zerurdygyna ýene bir gezek ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz pudagyň kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny yzygiderli artdyrmagyň hem-de bu ugurda alnyp barylýan işleri doly seljermegiň wajypdygyny aýdyp, degişli görkezmeleri berdi. 

Soňra Ç.Purçekow “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny artdyrmak boýunça geçirilýän işler barada hasabat berdi. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwletimiz tarapyndan berilýän goldawlar netijesinde, ýurdumyzda täze innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan kuwwatly zawodlar ulanylmaga berilýär, müňlerçe täze iş orunlary döredilýär. Wise-premýer “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň zawodlarynyň önümçiliklerinde ornaşdyrylan enjamlaryň ygtybarly işlemegini üpjün etmek maksady bilen, olarda degişli abatlaýyş işlerini geçirmek boýunça görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, içerki we daşarky bazarlarda uly isleglere eýe bolan önümleri öndürýän ýurdumyzyň himiýa toplumlarynyň bökdençsiz işlemegini üpjün etmegiň möhümdigini belledi. Hormatly Prezidentimiz, ähli ugurlarda bolşy ýaly, himiýa senagatynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň ähmiýetlidigine ünsi çekip, wise-premýere taýýarlanylan teklipleri degişli düzümler bilen düýpli seljermegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” kesgitlenen çäreleri ýerine ýetirmek boýunça alnyp barylýan toplumlaýyn işler barada hasabat berdi. Bu ugurda görülýän çäreler eksport edilýän önümleriň tiz we bökdençsiz resmileşdirilmegini, alnyp gidilmegini üpjün etmäge, eksport amallaryny ýeňilleşdirmäge, bu ugurda kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmäge gönükdirilendir. 

Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bolup durýan telekeçiler soňky ýyllarda dürli ugurly önümçilik kärhanalaryny, oba hojalyk önümçiliklerini döredip, bäsdeşlige ukyply harytlary öndürmegi ýola goýdular. Bu önümler içerki we daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýar. Munuň özi ýurdumyzyň eksportynyň artmagyna ýardam edýär. 

Häzirki wagta ýurdumyzyň önüm öndürijilerini höweslendirmek, olaryň bähbitlerini hem-de öndürýän harytlarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny goramak, içerki bazarda haryt dolanyşygyny düzgünleşdirmek boýunça işler Türkmenistanyň daşary ýurtlardan getirýän we eksport edýän dürli harytlary üçin gümrük paçlaryny tölemek babatda hereket edýän düzgünine laýyklykda amala aşyrylýar. Ol Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Karary bilen tassyklanyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow hasabaty diňläp, telekeçilige hemmetaraplaýyn goldaw bermegiň, hususy kärhanalaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetinde eýeleýän ornuny berkitmegiň, bazar gurallaryny giňden ornaşdyrmagyň döwletimiziň amala aşyrýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz işewürligi goldamagyň çäklerinde oňaýly hukuk mümkinçiliklerini üpjün etmäge, hususy ulgamyň netijeli işlemegi üçin beýleki zerur şertleriň döredilmegine gönükdirilen çäreleriň toplumyny durmuşa geçirmegiň zerurdygyny aýdyp, wise-premýere garalýan meseläni içgin öwrenmegi tabşyrdy. 

Soňra wise-premýer Dokma senagaty ministrliginiň kärhanalarynyň işini kämilleşdirmek boýunça görülýän çäreler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiziň garamagyna fabrikleri dolandyrmak ulgamyny döwrüň talaplaryna laýyk getirmäge, olaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilen degişli çäreleri durmuşa geçirmek baradaky teklip hödürlenildi. 

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, häzirki döwürde ýurdumyzyň dokma pudagynyň innowasion ykdysadyýetiň okgunly ösüşiniň aýdyň mysaly bolup durýandygyny nygtady. Diňe soňky birnäçe ýylyň dowamynda pudagyň düzümine ýerli çig maldan bäsdeşlige ukyply önümleri öndürýän täze kärhanalar goşuldy. 

Hormatly Prezidentimiz kuwwatly gaýtadan işleýän binýadyň döredilmeginiň Türkmenistanyň dokma önümlerini öndürýän öňdebaryjy döwletleriň hatarynda mynasyp orun eýelemegine ýardam edendigini, öndürilýän harytlaryň hiliniň bolsa ýurdumyzyň abraýyny has-da belende göterendigini belledi. Döwlet Baştutanymyz bu ulgamy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça gaýragoýulmasyz wezipeleriň birnäçesine ünsi çekip, wise-premýere hereket edýän kärhanalaryň işini kämilleşdirmek baradaky meseläni düýpli öwrenmegi hem-de degişli teklipleri taýýarlamagy tabşyrdy. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa sentýabr aýynda geçiriljek çärelere, olara gabatlanyp guraljak medeni-durmuş maksatly desgalaryň açylyş dabaralaryna görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllygy hem-de 2022-nji ýylyň “Halkyň Arkadagly zamanasy” diýlip yglan edilmegi mynasybetli çäreleriň baýramçylyk maksatnamasynda maslahatlary, “tegelek stol” maslahatlaryny, döredijilik bäsleşiklerini, brifingleri, mediaforumlary, wagyz-nesihat çärelerini we aýdym-sazly dabaralary geçirmek göz öňünde tutulýar. “Ýol hereketiniň howpsuzlygy — ömrümiziň rahatlygy” atly biraýlyk çäreler toplumyny geçirmek hem meýilleşdirilýär. 

Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde “Çalsana, bagşy!” bäsleşiginiň jemleýji tapgyry bolar. Şeýle-de bu ýerde Türkmenistanyň Prezidentiniň “Türkmeniň Altyn asyry” atly baýragyny almak ugrundaky bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyny we sungat ussatlarynyň konsertini geçirmek göz öňünde tutulýar. 

Sentýabr aýynyň üçünji ongünlüginde Söwda-senagat edarasynda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllygyna bagyşlanyp, ykdysady gazanylanlaryň sergisi guralar. 

Baýramçylyk günlerinde Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde ýurdumyzyň meşhur medeniýet we sungat ussatlarynyň konserti geçiriler. Paýtagtymyzda we welaýatlarda medeni-durmuş, önümçilik binalarynyň açylyşy mynasybetli dabaralar guralar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow hasabaty diňläp, sentýabrda guraljak baýramçylyk dabaralarynyň we beýleki medeni-köpçülikleýin çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmek boýunça wise-premýere anyk tabşyryklary berdi. Döwlet Baştutanymyz bu dabaralaryň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň döredijilik ruhuny aýdyň beýan etmelidigini, halkymyzyň iň gowy däp-dessurlary esasynda geçirilmelidigini belledi. 

Soňra wise-premýer “Ýaňlan, Diýarym!” telebäsleşiginiň jemleýji tapgyryny geçirmäge görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. Ýaş aýdymçylaryň 12-si 27-nji awgustda “Aşgabat” aýdym-saz merkezinde geçirilmegi meýilleşdirilýän bäsleşigiň jemleýji tapgyryna gatnaşar. 

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, her ýyl geçirilýän hem-de milli medeniýetimiziň we sungatymyzyň mundan beýläk-de ösmegini şertlendirýän, täze zehinleri ýüze çykarmaga mümkinçilik berýän telebäsleşigiň ähmiýetini nygtap, bäsleşigiň jemleýji tapgyryny we onuň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyny ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow Bilimler we talyp ýaşlar gününe hem-de 2022-2023-nji täze okuw ýylyna, “Garaşsyzlygyň merjen däneleri” bäsleşiginiň jemleýji tapgyryny guramaçylykly geçirmäge görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzda bilim ulgamyny düýpli döwrebaplaşdyrmak, milli bilimi halkara ülňüleriň derejesine ýetirmek üçin amatly şertler döredilýär. Bilimler we talyp ýaşlar gününe hem-de täze okuw ýylyna taýýarlygyň çäklerinde ähli bilim-terbiýeçilik edaralarynda bejeriş-abatlaýyş işleri geçirildi, olaryň ählisi zerur okuw hem-de görkezme esbaplary bilen üpjün edildi. 

Okuwçylary we talyp ýaşlary ýurdumyzda öndürilen okuw esbaplary, okuwçy lybaslary, sport eşikleri, beýleki zerur harytlar bilen elýeterli bahadan üpjün etmek maksady bilen, Aşgabatda, welaýatlarda we etraplarda, şeýle-de oba ýerlerinde söwda nokatlary guraldy. 

25-nji awgustda Aşgabat şäherinde “Halkyň Arkadagly zamanasy” şygary astynda bilim işgärleriniň maslahaty geçirildi. Onda bu ulgamyň öňünde goýlan wezipeler — bilim ulgamyny döwrebaplaşdyrmak, okatmagyň hem-de ýaş nesle terbiýe bermegiň derejesini ýokarlandyrmak, okuw maksatnamalaryny we okuw kitaplaryny, okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň hem-de bilim işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmagyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

1-nji sentýabrda bellenilýän Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli dürli çäreler, şol sanda Garaşsyzlyk binasyna hem-de Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň Yzgant obasyndaky 27-nji orta mekdepdäki Berdimuhamet Annaýewiň ýadygärligine gül goýmak dabaralary geçiriler. Orta, ýörite orta hem-de ýokary okuw mekdeplerinde dabaraly nyzamlar guralar. Ýurdumyzyň ähli bilim edaralarynda “Halkyň Arkadagly zamanasy” ady bilen ilkinji okuw sapaklary geçiriler. 

Ýurdumyzyň 1-nji synp okuwçylaryna Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň adyndan gymmatly sowgatlary — kompýuterleri gowşurmak dabarasy göz öňünde tutulýar. 

Aşgabatda we ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda täze okuw-terbiýeçilik edaralarynyň açylmagy baýramçylygyň dabarasyny has-da artdyrar. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ähli meýilleşdirilen dabaralaryň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilmeginiň möhümdigini belledi hem-de bu çäreleriň ýaş nesilleri oňat okamaga ruhlandyrjakdygyny, olarda bilimleri özleşdirmäge we gözýetimlerini giňeltmäge höwesi güýçlendirjekdigini nygtady. 

Berkarar döwletimiziň täze taryhy eýýamda ýeten sepgitlerine bagyşlanan ilkinji okuw sapagy ýaşlaryň ata Watanymyza söýgüsini has-da artdyryp, olaryň kalplarynda watançylyk duýgularyny ösdürmäge ýardam eder. 

Soňra wise-premýer zehinli çagalaryň “Garaşsyzlygyň merjen däneleri” bäsleşiginiň jemleýji tapgyryny guramaçylykly geçirmek üçin görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berip, onuň jemleýji tapgyryna aýdymçy çagalaryň 18-siniň hem-de tans, aýdym-saz we halk döredijilik toparlarynyň 13-siniň gatnaşmaga hukuk gazanandygyny habar berdi. 

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, zehinli çagalary ýüze çykarmak boýunça işleri geljekde-de dowam etmegiň möhümdigini belläp, wise-premýere 3-nji sentýabrda geçiriljek ýaş ýerine ýetirijileriň konsertine taýýarlygyň barşyna talabalaýyk gözegçiligi üpjün etmegi tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow Türkmenistanyň Prezidentiniň şu ýylyň sentýabr — dekabr aýlarynda daşary ýurtlara boljak saparlaryna taýýarlygyň meseleleri barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, dünýäniň döwletleri bilen dostlukly gatnaşyklary we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Şunda ýokary derejeli duşuşyklara we gepleşiklere möhüm ähmiýet berilýär. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyz abraýly sebitara hem-de halkara guramalar we düzümler bilen netijeli gatnaşyklary yzygiderli ösdürýär. Şeýlelikde, Türkmenistanyň Prezidentiniň birnäçe sammitlere gatnaşmagy meýilleşdirildi. 

Häzirki wagtda Daşary işler ministrligi dürli ýurtlaryň ugurdaş düzümleri bilen bilelikde degişli toplumlaýyn işleri amala aşyrýar. Şunda guramaçylyk we beýleki meseleleriň çözgüdine, saparlaryň maksatnamalarynyň, olaryň çäklerinde gol çekilmegi meýilleşdirilýän resminamalaryň işlenip taýýarlanylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Watanymyzyň oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk we özara bähbitli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasatyna ygrarlydygyny belledi. Döwlet Baştutanymyzyň aýdyşy ýaly, Türkmenistan mundan beýläk-de ähli gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen bähbitli gatnaşyklary ösdürer, netijeli söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygy ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda giňelder. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu barada aýtmak bilen, wise-premýere, DIM-niň ýolbaşçysyna daşary ýurtlara boljak saparlaryň we onuň çäklerinde geçiriljek ýokary derejedäki duşuşyklardyr gepleşikleriň taýýarlygyny ýokary guramaçylyk derejesinde alyp barmagy tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyndan we Döwlet maksatnamasyndan gelip çykýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi. Şu maksat bilen, ýurdumyzyň ugurdaş kanunçylygy esasynda döwrebap halkara görkezijilere laýyk gelýän milli elektron kommunikasiýa ulgamyny mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmaga we ony giňden peýdalanmaga, olary taýýarlaýjylar üçin degişli şertleriň döredilmegine, bu ugurda utgaşykly işiň ýola goýulmagyna gönükdirilen degişli Kararyň taslamasy taýýarlanyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň hemmetaraplaýyn okgunly ösüşiniň möhüm şerti hökmünde sanlylaşdyrmak işini çaltlandyrmak boýunça zerur çäreleriň görülmelidigine ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyz “Milli elektron kommunikasiýa ulgamynyň we olary işläp taýýarlaýjylaryň meseleleri hakynda” Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktoryna iberdi hem-de resminamanyň ýerine ýetirilişine degişli gözegçiligi ýola goýmagy tabşyrdy. 

Soňra agentligiň ýolbaşçysy «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda şu ýylyň 15-16-njy awgustynda geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň netijeleri barada hasabat berdi. 

Forumyň dowamynda pandemiýadan soňky döwürde ulag ulgamynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle-de forumyň çäklerinde halkara guramalaryň we daşary ýurtlaryň pudaklaýyn edaralarynyň birnäçesiniň ýolbaşçylary bilen gepleşikler geçirildi. Multimodal üstaşyr ulag geçelgelerini, logistik düzümi ösdürmek, maýa goýum serişdelerini çekmek, ýük gatnawlarynyň mukdaryny artdyrmak, degişli resmileşdiriş çärelerini ýönekeýleşdirmek, ekologik taýdan arassa tehnologiýalary, sanly düzümleýin hyzmatlary ornaşdyrmak, hünärmenleri taýýarlamak, portuň dolandyryş ulgamyny kämilleşdirmek ýaly ugurlardaky özara gatnaşyklaryň geljekki meseleleri boýunça gyzyklanma bildirilýän pikir alyşmalar boldy. 

Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň “Ýaşyl” portlar düzümine goşulmagy üçin “EcoPort” güwänamasyny almak bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Mundan başga-da, halkara üstaşyr ulag geçelgesini döretmek, Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyny durmuşa geçirmek boýunça Aşgabat ylalaşygyny amala aşyrmagyň wajyp ugurlaryna garaldy. 

Geçirilen gepleşikleriň jemleri boýunça anyk ylalaşyklar gazanyldy we degişli resminamalara gol çekildi. Olary durmuşa geçirmek maksady bilen, teklipleriň 6-sy taýýarlanyldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen halkara maslahatyň we onuň çäklerinde häzirki zamanyň ýagdaýlaryny hem-de daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmegiň geljekki ugurlaryny nazara alyp, ulag-logistika ulgamyndaky sebitleýin, ählumumy hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlaryny kesgitlemegiň çäklerinde geçirilen gepleşikleriň ähmiýetine ünsi çekdi. 

Yklymüsti ugurlaryň möhüm çatrygynda çäk taýdan amatly ýerleşen Türkmenistan bu ugurda ägirt uly mümkinçiliklere eýedir we olary ählumumy abadançylygyň bähbidine doly durmuşa geçirmäge çalyşýar. Şunuň bilen baglylykda, ulag diplomatiýasyny ilerletmek, onuň degişli gurallaryny giňden peýdalanmak, ýurdumyzda kabul edilen ugurdaş maksatnamany durmuşa geçirmek aýratyn ähmiýetli hasaplanýar. Bu bolsa ulag ulgamyndaky netijeli gatnaşyklaryň mundan beýläk-de işjeňleşdirilmegine gönükdirilendir. Munuň özi Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň wajyp şertleriniň biri bolup durýar. 

Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň ulag gatnawlarynyň yzygiderliligini we netijeliligini ýokarlandyrmagyň, köpşahaly ugurdaş düzümi döretmek boýunça wezipeleri durmuşa geçirmekde işjeň we oňyn orun eýeleýändigini belläp, beýan edilen teklipleri makullady hem-de gazanylan ylalaşyklary iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Hökümet agzalaryna ýüzlenip, sentýabr aýynyň dürli wakalara örän baý boljakdygyny belledi. 1-nji sentýabrda ýurdumyzda Bilimler we talyp ýaşlar güni bellenilýär. Şol gün siziň ähliňiz meýilnama laýyklykda, orta we ýokary okuw mekdeplerine baryp, ýaşlary täze okuw ýylynyň başlanmagy bilen gutlarsyňyz diýip, döwlet Baştutanymyz tabşyrdy. 

 1-nji sentýabrda Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň VII gurultaýy geçiriler. 

Wise-premýer N.Amannepesowa täze okuw ýylynyň başlanmagy bilen bagly ähli meýilleşdirilen çäreleri ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmek tabşyryldy. 

Hormatly Prezidentimiz mukaddes Garaşsyzlygymyzyň ýetip gelýän şanly 31 ýyllygy mynasybetli birnäçe dabaraly çäreleriň, taryhy ähmiýeti bolan şanly wakalaryň geçiriljekdigini aýdyp, şolara häzirki günlerden ýokary derejede taýýarlyk görülmelidigini belledi. Şanly sene mynasybetli guraljak dabaralaryň, medeni-köpçülikleýin çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesi üpjün edilmelidir. 

Mejlisde döwlet durmuşyna degişli birnäçe meselelere garaldy we pudaklaryň sazlaşykly ösüşine gönükdirilen resminamalar kabul edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow mejlisi jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglygyny, maşgala abadançylygyny, Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmeginiň bähbidine alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini ylmyň gazananlarynyň we innowasion tehnologiýalaryň esasynda dünýäniň senagat taýdan ösen döwletleriniň derejesine çykarmak ugrunda tagallalary edýär. Ýurdumyzda kabul edilýän maksatnamalar elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna geçmek, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti we sazlaşykly işleýän elektron senagatyny döretmek wezipelerini öňde goýýar.  

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 8-nji iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň kanunçylygyny mundan beýläk-de ösdürmek we kämilleşdirmek boýunça işleri çaltlandyrmagyň zerurdygyna ünsi çekdi. Şeýle hem sanly ulgam arkaly geçirilen Milli Geňeşiň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň on dokuzynjy maslahatynda hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna we ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny kämilleşdirmek boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda işlenip taýýarlanylan kanunlaryň hatarynda «Elektron hökümet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasy ara alnyp maslahatlaşyldy hem-de biragyzdan kabul edildi. 

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllar üçin sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny» durmuşa geçirmäge ýardam bermek maksady bilen işlenip taýýarlanylan «Elektron hökümet hakynda» Türkmenistanyň Kanuny elektron hökümetiň işiniň tertibini kadalaşdyrýar.  

Kanunda döwlet edaralarynyň elektron hökümet çygryndaky işini utgaşdyrmak, döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň hereket etmegini üpjün etmek barada bellenilýär. Elektron hökümetiň elektron sanly goly bellige alyş we tassyklaýyş merkeziniň işini ýöretmek, döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyna fiziki we ýuridik şahslara hödürlenýän hyzmatlary ýerleşdirmek boýunça işleri durmuşa geçirmek ygtyýarly edaranyň ygtyýarlylygynda beýan edilendir. 

Kanunda ygtyýarly edara bilen birlikde beýleki döwlet edaralaryň hem bu çygyrdaky ygtyýarlylyklary görkezilip, sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlaryny islegleri boýunça saýlap almaklaryna mümkinçiligiň döredilmegi göz öňünde tutulandyr. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi üçin zerur şertleriň döredilmegi mümkinçiligi çäkli adamlar üçin hem göz öňünde tutulýar. Munuň üçin döwlet edaralary zerur maglumatlary özünde saklaýan maglumat ulgamlarynyň we maglumat gorlarynyň bökdençsiz işlemegini üpjün edýär. Olaryň maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça çäreleri amala aşyrýarlar. Şeýle hem ilata edilýän sanly hyzmatlaryň ygtybarly işjeňligi, elýeterliligi we ätiýaçlylygy üpjün edilýär. 

Halkymyzyň we ýurdumyzyň abadançylygyny üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatyny alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! Alyp barýan il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli işleri rowaçlyklara beslensin!  

Kadyr DAŇATAROW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Mejlisiň Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.

Balkan welaýaty:  

 4. Hazar — täsin janly dünýä 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňdengörüjilikli baştutanlygynda Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmagyň çäklerinde, azyk garaşsyzlygyny has-da pugtalandyrmak, şol sanda balykçylygy ösdürmek boýunça hem düýpli işler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň balykçylyk pudagynyň ösüş babatdaky görkezijileri dolulygyna hususy taraplaryň işjeňlik derejesine esaslanýar. Ilatyň balyk we balyk önümlerine bolan isleglerini kanagatlandyrmak, şol bir wagtda importyň möçberini azaltmak hem-de balyk önümleriniň eksportyny artdyrmak öňde duran möhüm wezipelerdir. Ýurdumyzyň içerki bazarlaryny balyk we balyk önümleri bilen bolelin üpjün etmek üçin balyklar emeli suw howdanlarynda ösdürilip ýetişdirilýär, ony senagat taýdan gaýtadan işlemek işleri giňden ýaýbaňlandyrylýar. Ilatymyzy balyk we balyk önümleri bilen üpjün edýän esasy tebigy suw howdanlarynyň biri-de Hazar deňzidir.  

Deňiz howdanynyň göwrümi 3,5 million kub metre deň bolup, oňa irili-ownukly derýalaryň 130-sy öz suwuny guýýar, umumy akwatoriýasynyň 2049 kub metr meýdanynda 30-dan gowrak ada ýerleşýär. Hazar deňziniň tebigy we biologik baýlyklaryny peýdalanmak boýunça Hazarýaka döwletler bolan Türkmenistanyň, Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gazagystan Respublikasynyň we Russiýa Federasiýasynyň arasynda baglaşylan Ylalaşyk bu ugurda binýatlaýyn resminama hökmünde çykyş edýär. Hazar deňziniň ösümlik we haýwanat dünýäsi baýdyr, biologik görnüşleriň 2543-si hasaba alnandyr. Olaryň 733-si ösümlik, 1810-sy hem haýwanat dünýäsine degişlidir. Olaryň arasynda seýrek duş gelýän guşlar, bentos, plankton ýaly jandarlar-da bar.  

Ýurdumyzyň içerki suw howdanlarynda, Hazar deňziniň türkmen bölegini hasaba almak bilen, 14 biologik toparyň, 20 maşgalanyň we 63 ugruň wekilleri, hususan-da, tegelek agyzlylaryň 1 we balyklaryň 96 görnüşi hasaba alyndy. Deňziň çäginde olaryň 83 görnüşi ýaşaýar, 4-si bolsa Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizilendir. Hazarda balyklar maşgalasyndan hazar külkesi, ançous külkesi, ulugöz külkesi, hazar ýylanbalygy, hazar gara ölegen balygy, hazar maňňalçasy, hazar müňňürdisi, azatmahy, süňkleklerden garabalyk, kepir, ýylanbaş, kefal, çapak, takgaz, rus bekre, pars bekre, söp, tirana, doky, hazar iňňe balygy, hazar pöwdesi, çüýbalyk ýaly görnüşleri has ýaýrandyr. Deňizde olaryň ýeterlik ätiýaçlyk gorlary bardyr.  

Balkan sebitiniň ýumşak howa şertleri bu görnüşleriň tebigy gorlaryny emeli usulda köpeltmäge hem-de janly ýagdaýda harytlyk üçin ösdürip ýetişdirmäge mümkinçilik berýär. Ihtiolog alymlaryň bellemegine görä, bekre (tirana) balygynyň uly gorlary Hazar deňzindedir. Bu ýerden dünýä boýunça senagat möçberinde bekre balygynyň 90 göterimi awlanýar. Deňziň biologik köpdürlüligini gorap saklamak, bekre balygynyň tebigy taýdan köpelmegine ýardam bermek esasy maksatlaryň biridir.  

Mälim bolşy ýaly, bekreler maşgalasy balygyň iň irki görnüşleriniň biri hasaplanýar. Ol özüniň iýmitlik gymmaty boýunça we sanynyň azalmagy bilen goralmaga degişli edildi hem-de Türkmenistanyň Gyzyl kitabyna girizildi. Ýurdumyzda bu gymmatly jandarlary emeli şertlerde köpeltmek we tebigy deňiz ýaýrawyna goýbermek boýunça toplumlaýyn çäreler ýola goýulýar. Bekre balygynyň has gymmat görnüşlerini ýörite howdanlarda köpeltmek hem-de ösdürip ýetişdirmek, tebigy deňiz şertlerine uýgunlaşdyrmak we deňiz ýalpaklygyna goýbermek maksat edinilýär. Munuň özi Hazarda bekräniň baş sanyny gorap saklamaga we onuň ýitip gitmek howpunyň öňüni almaga mümkinçilik berýär.  

Soňky döwürde Hazar deňziniň türkmen böleginiň bioserişdelerini we ekoulgamyny goramaga, jandarlaryň görnüşlerini köpeltmäge ylmy taýdan düýpli öwrenmäge möhüm ähmiýet berilýär. Häzir welaýatda ornitologiýa barlaghanalary işleýär, şeýle-de köp sanly hojalyk kärhanalarynda balyk önümçiliginiň gerimi yzygiderli giňeldilýär. Şeýle işler balyklary öňdebaryjy ylmy we tejribeler esasda köpeltmäge, bu berhizlik önümiň daşary ýurtlardan satyn alynýan görnüşlerini we möçberini ýerli önümler bilen çalyşmaga mümkinçilik döredýär.  

Häzirki wagtda külke balygy awlamakda bellenilen paýy özleşdirmek wezipesi Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň üstüne ýüklenildi. Içerki bazarlarda balyk we balyk önümleriniň möçberini artdyrmak boýunça amala aşyrylýan çäreleriň saldamly bölegi Hazar deňzi bilen baglanyşdyrylýar. Munuň özi milli balykçylyk ulgamynyň gaýtadan enjamlaşdyrylmagyny, düýpli döwrebaplaşdyrylmagyny, täze deňiz gämileriniň satyn alynmagyny şertlendirdi. Balyk awlamagyň we ony senagat taýdan gaýtadan işlemegiň binýady giň gerim bilen kämilleşdirilýär. Ilatyň azyk bolçulygy bilen bagly il-ýurt bähbitli işleri amala aşyrýan telekeçilere suw desgalarynda, ýörite howdanlarda balykçylyk işlerini talabalaýyk ýola goýmak üçin zerur bolan maliýe, karz serişdeleri bölünip berilýär, olar döwrebap tehnikalar we enjamlar bilen üpjün edilýär. Pudagyň maddy-tehniki, önümçilik binýadyny gowulandyrmak maksady bilen, serişdeleriň uly möçberleri deňiz gämilerini, seýnerleri, doňduryjy refrižeratorlary, ululy-kiçili motorly gaýyklary, welboltlary, sowadyjy awtoulaglary, balyk awlanylýan torlary, aragatnaşyk enjamlaryny satyn almaga gönükdirilýär.  

Balyklary sarp edijilere janly görnüşde ýetirmek, olary dürli görnüşde konserwirlemek, gaplamak, şeýle-de ýokary hilli ot-iýmlik balyk ununy öndürmek wezipesi ileri tutulýan ugurlar hasaplanýar. Welaýatyň eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalarynda balyk we gaýry balyk önümleriniň öndürilişini 565,2 tonna, gaplanan we gaýtadan işlenen balyk önümleriniň öndürilişini 795,9 tonna ýetirmek, telekeçileriň gatnaşmagynda ýyllyk kuwwaty 60 tonna deň bolan artemiýa salina leňňeçleriniň guradylan ýumurtgasyny öndürýän önümçiligi ýola goýmak göz öňünde tutuldy. Deňiz bioserişdeleriniň we balykçylygynyň binýadyny işjeňleşdirmegiň hasabyna görkezijileri has-da artdyrmak, işleri döwrebap amala aşyrmak azyk üpjünçiligini pugtalandyrmak babatynda bellenilen sepgitlere ýetmekde, şeýle-de ykdysady ösüş gazanmakda netijeli esas bolup hyzmat eder. Dünýä ilatyny azyk önümleri bilen ýeterlik üpjün etmekde balykçylyk ykdysady taýdan iň çalt hem netijeli ösýän pudaklaryň biri hasaplanylýar. Türkmenistanyň tebigy-howa şertleri, ýylyň bütin dowamynda maýyl günleriň köplügi, süýji hem deňiz suwly howdanlaryň bardygy bu pudagy has ýokary depginler bilen ösdürmäge mümkinçilik berýär.  

Welaýatda balykçylygyň önümçilik kuwwatlyklaryny ozal bar bolan hojalyklaryň binýadynda täze biotehnologiýalary peýdalanmagyň hasabyna artdyrmak maksat edinilýär. Şeýle-de suwotulary köpeltmek boýunça fermalary, olary akwamedeniýet şertlerinde uýgunlaşdyrmak, kiçi ustrisalary, midiýalary, langustlary, krewetkalary, leňňeçleri, ownuk balyklaryň dürli görnüşlerini köpeltmäge niýetlenilen howdan hojalygyny, ýörite kärhanalary esaslandyrmak hem meýilleşdirilýär. Hazar deňziniň janly-jandara ýaramly zolagynda balyk we suw haýwanlarynyň gorlaryny tebigy hem-de emeli usulda köpeltmek, deňiz kenaryna ýakyn ýerleşen etraplarda balykçylyga ýöriteleşen kiçi kärhanany döretmek göz öňünde tutulýar. Munuň özi sebitiň ilatynyň azyk we iş üpjünçiligine oňyn täsir eder, şeýle-de döwletiň eksport mümkinçiligini artdyrar.  

Ýurdumyzda bekre balygyny ylmy taýdan öwrenmek, emeli usulda köpeltmek hem-de gaýtadan deňiz giňişligine goýbermek maksady üçin awlamaga, aýratynlykda, 5 tonna deň bolan kwota paýy berilýär. Häzirki wagtda hazar külke balygyny awlamak boýunça berilýän çäk möçberini özleşdirmek işleri Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň işjeň agzalary tarapyndan giň gerimde ýola goýuldy. Balygy duzlanan, kakadylan we dürli gaplamalar görnüşinde öndürmek işleri bökdençsiz alnyp barylýar. Hazar külkesinden balyk ýagy alnandan soň emele gelýän galyndylar, şeýle-de gaýtadan işlemek kadalaryna laýyk gelmeýän balyklardan un öndürmek işleri giňden ýola goýuldy. Ol un balyklara, öý guşlaryna, gyş aýlarynda belok goşundysy hökmünde gylýallara iýmitlik hökmünde berilýär.  

Geljekde welaýatda balykçylygy ösdürmek ileri tutulýan ugurlaryň biri hasaplanýar. Şonuň üçin balyk hojalyk işleri boýunça ýerine ýetiriji häkimiýetiň ygtyýarly edarasy, Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi hem-de Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi tarapyndan «Balyk awlamak we ýörite sarp edijileri balyk we balyk önümleri bilen üpjün etmek boýunça Tertibi» işläp taýýarlamak göz öňünde tutulýar.  

Häzirki wagtda welaýatyň Serdar etrabyndaky baş şor akabanyň ugrunda gurulýan umumy göwrümi 1200 million kub metr bolan köp sanly kiçi köllerde dörediljek balyk köpeldilýän hojalyklar hem balykçylyk pudagyny ösdürmekde oňyn netije berer. Sebitde suw bioserişdeleriniň we balygyň baý gorlarynyň köpeldilmegini gazanmak, ihtiologiýa babatynda ýörite hünärleri açmaga girişmek, ylmy taýdan deňziň plankton jandarlar dünýäsini öwrenmek we bu ugurda ýörite barlaglary geçirmek boýunça maksatnamalaýyn işler hem tejribe taýdan uly ähmiýete eýedir. Hazar deňzi diňe bir täsin janly dünýä bolmak bilen çäklenmeýär, ol halkymyzyň bereket çeşmesidir. Ony goramak, baýlyklaryny tygşytly peýdalanmak, nesillere miras galdyrmak Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň möhüm talaby bolup durýar.  

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

Gözümiziň öňünde ösüp-özgerýän, maglumatlara hem kämillige teşne nesillerimiziň örňemegine giň ýol açýan bilim bütin dünýäde rowaçlyklaryň altyn açary diýlip atlandyrylýar. Bilim islendik ugurdan täze giňişlikleri açýar. Bilim ylma hem-de hünär kämilligine tarap ädilýän ädimlere bagtyýarlyk çaýýar, ynam berýär. Bilim durmuşymyzyň her bir ugrunda peýda bolýan täzeçilliklere düşünmäge, her bir hünärde günsaýyn täzelenip hem köpelip barýan şertlere kybap bolmaga ýardam berýär. Bilim adama öz dünýäsini, başarnyklaryny, ukybyny, zehinini açmaga kömek edýär. Okaýan adam durmuşda gaty seýrek ýalňyşýandyr, çünki bilim paýhasyň altyn çeşmesidir, paýhas bolsa her bir ädimde täze ugurlary, her bir işde bähbitli taraplary gözlemegi we tapmagy öwredýär.

Halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak, ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmak, sanly ulgam arkaly ilata edilýän söwda hyzmatlaryny kämilleşdirmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň söwda toplumynyň öňünde goýan esasy wezipeleridir. 

Söwda ulgamy islendik önümçilik işiniň ahyrky netijesidir. Şeýlelikde, onuň ösüşiniň derejesi, işiň, harytlaryň we hyzmatlaryň giň gerimi, köpdürlüligi diňe bir ilatyň satyn alyjylyk ukybynyň derejesine däl, eýsem, ýurdumyzyň senagat pudaklarynyň kuwwatyna, onuň halkara ykdysady gatnaşyklarynyň ösüşine şaýatlyk edýär. 

Hormatly Prezidentimiz halk hojalyk toplumyny ösdürmek boýunça degişli tabşyryklary berip, şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde toplumda sarp ediş harytlarynyň, aýratyn-da, oba hojalyk pudagynda öndürilýän önümleriň möçberlerini artdyrmak babatda işleri güýçlendirmegiň zerurdygyny belledi. Dünýä ykdysadyýetindäki ýagdaýlara baglylykda, içerki bazaryň azyk we ilkinji nobatda, zerur bolan beýleki harytlar bilen üpjünçiligi gowulandyrylmalydyr diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. 

Şu ýylyň ýanwar — iýul aýlaryndaky makroykdysady görkezijiler söwda ulgamynyň durnukly ösýändiginiň subutnamasy bolup durýar. Hususan-da, şu ýylyň alty aýynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 100,3 göterime, önüm öndürmegiň ösüşi bolsa 105,6 göterime barabar boldy. 

Bu ministrlik ýurdumyzyň önüm öndürijilerinden we zerur bolan halatynda daşary ýurtly önüm öndürijilerden ilatyň isleglerini kanagatlandyrmak üçin elýeterli bahadan harytlaryň gerek bolan möçberlerini satyn almak boýunça degişli işleri alyp barýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň görkezmesine laýyklykda, harytlaryň bahalaryna we azyk bolçulygyny üpjün etmäge, ýokary hilli import harytlarynyň gelmegine hem-de olaryň möçberiniň azaldylmagyna, ýurdumyzyň kärhanalary tarapyndan öndürilýän, daşary ýurtlara iberilýän önümleriň möçberleriniň artdyrylmagyna, bazarlarda we söwda edaralarynda söwda kadalarynyň berjaý edilişine pugta gözegçilik edilýär. Şu çäreler bilen birlikde, hyzmat ediş hem-de söwda ulgamyny ösdürmäge iri maýa goýumlary gönükdirilýär. Aşgabatda we ýurdumyzyň sebitlerinde gurlan köp sanly söwda merkezleri, dükanlar, bazarlar, jemgyýetçilik iýmiti kärhanalary ilatymyza, ýurdumyzyň myhmanlaryna edilýän hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün edýärler. 

Häzirki wagtda önümçilik pudaklary we hyzmatlar bazarlary sanly ulgama işjeň geçýärler. Sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi, ähli ulgamlara öňdebaryjy tehnologiýalaryň ýokary depginlerde ornaşdyrylmagy ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamynda eýeleýän ornuny berkidýär. “Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna” laýyklykda, elektron söwdany guramak bu ulgamyň öňünde durýan wezipeleri üstünlikli çözmegiň möhüm şertleriniň biri hökmünde kesgitlenildi. 

Dünýäniň bölek we lomaý söwdasynda bolup geçýän özgertmeler geljegi uly işewürlik nusgalaryny döretmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazaryndaky ýagdaýlara dogry we öz wagtynda seslenmegiň bäsdeşleriň öňünde artykmaçlyk berýändigi äşgärdir. Häzir, tutuş dünýäde bolşy ýaly, ýurdumyzda hem bu ulgamda sanlylaşdyrmagyň depgininiň artýandygy duýulýar. Munuň özi sarp edijileriň barha köpüsiniň sanly tehnologiýalara uly ähmiýet berýändigi bilen şertlendirilendir. Sarp edijileriň isleglerini kanagatlandyrmak hem-de bazarda üstünlikli bäsdeşlik etmek üçin öňdebaryjy tehnologik çözgütleri ulanmak we marketing kommunikasiýalarynyň täze gurallaryny ornaşdyrmak zerur bolup durýar. 

Sanly ulgamlar söwda kärhanalaryna sarp edijiler barada maglumatlary toplamaga, satyn almalaryň taryhyna syn etmäge, dürli önümlere bolan islegleri seljermäge hem-de alyjylar üçin islegli bolup galmaga mümkinçilik berýär. Şolaryň kömegi bilen amallar işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak, degişlilikde, harytlaryň özüne düşýän gymmatyny azaltmak, önümleriň bazarda has elýeterliligini üpjün edip bolar. Şunuň bilen baglylykda, täzelikleri işjeň ulanmak hem-de sarp edijileriň isleglerini düýpli seljermek ýurdumyzyň söwda ulgamyny sanlylaşdyrmakda esasy ugurlar bolup durýar. 

Internet dükanlarynyň döredilmegine aýratyn üns berilýär. Söwdada sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen, ilata edilýän hyzmatlaryň görnüşleri kämilleşdirilýär. Harytlary uzak aralykdan satmagyň düzgünlerine laýyklykda, bäsdeşlige ukyply bazar ykdysadyýeti kemala gelýär. 

Aşgabatda döwlet söwda kärhanalaryny sanlylaşdyrmak boýunça meýilnamalaryň durmuşa geçirilmeginde Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň Kompýuter tehnologiýalary merkezi tarapyndan esaslandyrylan “Agzybirlik tilsimaty” kärhanasynyň hünärmenleri “Hengsheng Lianhua Investment Management Co.Ltd” hem-de “Tongfang Hongkong Limited” ýaly belli hytaý kompaniýalary bilen bilelikde işleýärler. Kärhana “Agzybirlik tilsimaty” haryt nyşanly enjamlary, şol sanda sensor ekranly kompýuterleri, çek-printerleri, ştrih-kod printerleri we skanerleri öndürýär. Bu enjamlar söwda nokatlarynda söwdanyň guralyşyna awtomatik ýagdaýda gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işi Türkmenistanyň daşary ykdysady aragatnaşyklarynyň görkezijisi, ýurdumyzyň halk hojalyk toplumynyň esasy pudaklarynyň önümlerine bolan islegleri aýdyň görkezýän maglumatlaryň kuwwatly maglumat-seljeriş çeşmesi bolup durýar. Ministrler Kabinetiniň ýokarda agzalan giňişleýin mejlisinde habar berlişi ýaly, Döwlet haryt-çig mal biržasynda hasabat döwründe söwda geleşikleriniň 149-sy geçirilip, şolarda 18 müň 255 şertnama hasaba alyndy. 

Häzirki wagtda Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynda daşary ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegine, daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegine, işleriň bazar gatnaşyklarynyň talaplaryna laýyklykda guralmagyna, şol sanda birža hyzmatlarynyň görnüşleriniň artdyrylmagyna we şolaryň hiliniň ýokarlandyrylmagyna, döwrebap tehnologiýalaryň hem-de beýleki usullaryň ornaşdyrylmagyna gönükdirilen özgertmeler amala aşyrylýar. 

Ösen we ýokary netijeli söwda ulgamy haryt iberijilere we önüm öndürijilere hil babatda ýokary talaplary bildirip, sarp edijilere ýetirilýän önümleriň hiline gözegçilik edýän ulgama gatnaşyjy bolup çykyş edýär. Şeýlelikde, ol döwletiň ilat saglygyny goramak boýunça tagallalaryna saldamly goşant goşýar. Şunuň bilen baglylykda, ştrih-kodlar bilen bellemek ulgamyny ornaşdyrmak boýunça uly işler alnyp barylýar. Ýurdumyzyň önüm öndürijileri tarapyndan çykarylýan harytlyk önümleriň onlarça müň görnüşine eýýäm degişli nyşan dakyldy. Türkmenistanyň GS1 halkara guramasyna (Global Standart One) goşulmagy hem ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň ygtybarly we jogapkärli gatnaşyjysy hökmünde ykrar edilýändigini görkezýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasynyň alyp barýan işleriniň gerimi giňdir, haryt dolanyşygynyň artdyrylmagy hem-de çaltlandyrylmagy, bir tarapdan, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksport mukdarynyň artdyrylmagy, beýleki tarapdan bolsa, içerki bazary halkyň sarp edýän harytlary, önümçilik-tehniki ähmiýetli önümler we ykdysadyýetiň dürli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmaga niýetlenen enjamlar bilen üpjün etmekden ybaratdyr. 

Birža söwdalarynda 40-dan gowrak döwlete, şol sanda Russiýa, Hytaýa, Birleşen Arap Emirliklerine, Beýik Britaniýa, Türkiýä, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna we beýleki ýurtlara ýurdumyzda öndürilýän harytlar eksporta iberilýär. Bu işleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna hormatly Prezidentimiz tarapyndan durmuşa geçirilýän “Açyk gapylar” syýasaty, dünýäniň ähli künjeginden işewürleriň Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk etmegini şertlendirýän durnukly ykdysady hem-de amatly maýa goýum ýagdaýy ýardam berýär. 

Şeýlelikde, Döwlet haryt-çig mal biržasy daşary ýurtlaryň biržalarynyň iň gowy tejribelerini işjeň ornaşdyrmak bilen, öz işini döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistany dünýä ykdysady ulgamyna üstünlikli goşmak maksady bilen, haryt bazaryny mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda amallaryny höweslendirmek, harytlaryň eksport möçberini artdyrmak boýunça öňde goýan wezipeleri esasynda amala aşyrýar. 

Hökümetiň ýokarda agzalan mejlisiniň barşynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň daşary ykdysady işini mundan beýläk-de ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň güýçlendirilmelidigini, daşary söwda dolanyşygynyň kämilleşdirilmelidigini hem-de halkara maliýe institutlary bilen hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de berkidilmelidigini hem nygtady. 

Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulýan ýurt (“işjeň synçy”) derejesiniň berilmegi söwda ulgamyny we telekeçiligi ösdürmekde möhüm ädim boldy. Guramanyň tertip-kadalaryna laýyklykda, bu derejäniň alynmagy bilen baglylykda, Türkmenistanyň BSG-ä goşulmagy baradaky iş topary döredildi. Şunuň bilen baglylykda, 2020-nji ýylyň iýulynda Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasynda synçy derejesiniň berlendigini bellemek gerek. Bu bolsa ýurdumyza guramanyň işiniň esasy ugurlary, onuň düzgünleri hem-de köptaraplaýyn söwda gün tertibi bilen tanyşmaga mümkinçilik berdi. 

Bütindünýä Söwda Guramasyna goşulýan ýurt derejesi (“işjeň synçy”) milli ykdysadyýetimiziň yzygiderli ösdürilmegi, ýurdumyzyň daşary söwdadaky ornunyň mundan beýläk-de pugtalandyrylmagy üçin şertleri döredýär, köptaraplaýyn söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň giňeldilmegine, köp millionlyk maýa goýumlaryň çekilmegine ýardam edýär. Şeýle-de munuň özi Türkmenistanyň täjirçilik we söwda strategiýalaryny işläp taýýarlamaga hem-de durmuşa geçirmäge degişlidir. 

Bütindünýä Söwda Guramasy özüniň agzalarynyň arasynda söwdanyň düzgünlerini kadalaşdyrýan ýeke-täk ählumumy halkara gurama bolup durýar. Dünýäniň köp sanly ýurdunyň gatnaşmagynda gol çekilen we tassyklanan degişli ylalaşyklar onuň esasyny düzýär. BSG-niň kadalary söwda-ykdysady gatnaşyklarda milli kanunçylygy işläp taýýarlamak, ony iş ýüzünde ulanmak üçin möhüm çelgi bolup durýar. 

Guramanyň baş maksady agza döwletleriň arasynda durnukly, aýdyň we erkin söwda akymlaryny ýola goýmakdan ybaratdyr. Häzirki wagtda dünýäniň 164 ýurdy BSG-niň agzasy bolup durýar. Döwletleriň birnäçesi onda synçy derejesine eýedir. Türkmenistan synçy derejesine eýe bolan 25-nji döwletdir. Bu bolsa ýurduň önümçilik kuwwatlyklaryny ösdürmek, eksportyň möçberlerini artdyrmak, şeýle-de bazar gatnaşyklarynyň özgertmeleriniň durnukly ösüşini üpjün etmek üçin täze mümkinçilikleri döredýär. Şunuň bilen birlikde, “işjeň synçy” derejesi Bütindünýä Söwda Guramasynyň geçirýän resmi çärelerine gatnaşmaga mümkinçilik berýär we onuň esasy resminamalaryna, guramanyň söwda meseleleri boýunça tehniki goldaw maksatnamasyna elýeterliligi üpjün edýär. 

Häzirki wagtda halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek boýunça işler dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän, Türkmenistanyň Bitaraplyk derejesine esaslanýan parahatçylyk söýüjilikli syýasat bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň okgunly ösdürilmegine ýardam berýär. Döwletimiziň daşary ýurtlardaky Söwda öýleriniň sany barha artýar. Russiýa Federasiýasynyň paýtagty Moskwa şäherindäki Türkmenistanyň söwda öýi, Belarus Respublikasyndaky Türkmen-belarus söwda öýi, Türkiýe Respublikasynyň Stambul şäherindäki Türkmen-türk söwda öýi jogapkärçiligi çäklendirilen paýdarlar jemgyýetleri muňa aýdyň şaýatlyk edýär. 

Hyzmatdaşlygyň bu görnüşi ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagynda uly orun eýeleýär. «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny» durmuşa geçirmek maksady bilen, şu ýylyň fewral aýynda Tatarystanyň paýtagtynda Türkmen söwda öýi açyldy. Ol Türkmenistanda we Russiýa Federasiýasynda öndürilen dürli harytlaryň lomaý hem-de bölek söwdasy bilen meşgullanýar. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmak, daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek, eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasyna» laýyklykda, milli söwda nyşanly harytlaryň täze görnüşlerini öndürmek we daşary ýurtlarda giňden ilerletmek boýunça möhüm wezipeler öňde goýuldy. Türkmenistan halkara bileleşikde «Türkmenistanda öndürilen» diýen nyşanly harytlary öndürmek we ýokary hilli hyzmatlary amala aşyrmak ulgamynda uly kuwwata eýe bolan döwlet hökmünde bellidir. 

Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 22-nji aprelinde geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow «Türkmenistanda öndürilen» milli nyşany taýýarlamak baradaky teklibi makullady. Döwlet Baştutanymyz türkmen dizaýnerleriniň dünýä ülňülerine laýyklykda, bu ulgamda öňdebaryjy tejribäni öwrenmekden ugur almalydygyny, şol sanda sanly ulgamy giňden ulanmalydygyny belledi. 

«Türkmenistanda öndürilen» milli nyşanyň döredilmegi we ony bermegiň şertleriniň kesgitlenilmegi ýerli önüm öndürijileriň jogapkärçiligini ep-esli ýokarlandyrar, şeýle-de halkara bazarlarda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürýän ýurt hökmünde döwletimiziň abraýyny has-da belende galdyrar, eksport kuwwatynyň artmagyna hem-de maýa goýumlaryň çekilmegine ýardam eder. Iň esasysy bolsa ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna üstünlikli goşulyşmaga ymtylmasy eziz Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegine, halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. 

Bu nyşan daşary ýurtly alyjylarda Türkmenistanda öndürilen harytlara ynam döretmäge gönükdirilendir. Ol önümiň bäsdeşlige ukyplylygynyň we ekologik taýdan arassalygynyň kepilidir. 

Mälim bolşy ýaly, Söwda-senagat edarasy tarapyndan ýurdumyzyň degişli ministrlikleri we pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bilelikde döwlet hem-de hususy düzümleriň, IT kompaniýalaryň, dizaýnerleriň, suratkeşleriň, Döwlet çeperçilik akademiýasynyň ýörite okuw mekdepleriniň talyplarynyň gatnaşmagynda milli nyşan hakyndaky Düzgünnamany işläp taýýarlamak bilen bagly bäsleşik yglan edildi. Onda ähli isleg bildirýänleriň işlerine-de garalar. 

Milli nyşan owadan şekili hem-de gysgalygy, şol bir wagtyň özünde çuňňur manysy bilen tapawutlanýan, özünde watansöýüjilik pikirini jemleýän türkmen, iňlis we rus dillerindäki şygaryň döredilmegini göz öňünde tutýar. Bäsleşigiň netijeleri boýunça iň gowy taslamalar seçilip alnar hem-de degişli taslama tassyklanylar. 

Daşary ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmekde, bazar gatnaşyklaryny kemala getirmekde we işewürlik başlangyçlaryny höweslendirmekde Söwda-senagat edarasyna möhüm orun degişlidir. Hökümetiň alty aýyň jemleri boýunça geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow daşary ýurtlar bilen söwda aragatnaşygyny pugtalandyrmagy, şeýlelikde, Söwda-senagat edarasynyň işini güýçlendirmegi esasy talaplaryň hatarynda görkezdi. 

Söwda-senagat edarasy boýunça şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň ösüşiniň 104,1 göterime barabar bolandygyny bellemek gerek. Telekeçilik düzümleriniň we döwlet hem-de hojalyk dolandyryş edaralarynyň arasynda netijeli hyzmatdaşlygyň ýola goýulmagyna, Türkmenistanyň hususy ulgamynyň halkara işewürlik bileleşigine ýakynlaşmagyna, ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň harytlarynyň daşarky bazarlarda ilerledilmegine, içerki we daşary ýurt maýalarynyň, döwrebap tehnologiýalaryň çekilmegine ýardam bermek Söwda-senagat edarasynyň üstüne ýüklenen esasy wezipeleriň hataryndadyr. 

Türkmenistanda jemgyýetçilik iýmiti, myhmanhana ulgamy uly ösüşe eýe boldy. Bu babatda iň döwrebap tehnologiýalar, hyzmat etmegiň dürli usullary işjeň ornaşdyrylýar. Restoranlaryň, kafeleriň, naharhanalaryň, “tiz tagam” ulgamynyň, fitnes-barlaryň, çaýhanalaryň netijeli işlemegi ýola goýuldy. Olarda türkmen we dünýäniň halklarynyň aşhanalarynyň tagamlary hödürlenilýär. Bäsdeşligiň ýokarlanmagy bilen, hyzmat ediş ulgamynyň derejesi hem artýar, bäsleşiklerdir festiwallar yzygiderli geçirilýär. 

Hyzmat etmegiň häzirki zaman görnüşleri we usullary ösdürilýär, söwda edaralarynyň işini guramagyň tehnologiýasy, söwda nokatlarynyň önümleriň dürli görnüşleri bilen üpjün edilmegi babatda halkara standartlara geçmek işi işjeň dowam etdirilýär. Munuň özi döwletiň ykdysady taýdan abadançylygynyň iň gowy görkezijisi bolup durýar we islendik ýurduň ösüşiniň aýdyň nyşany bolup hyzmat edýär. 

Şeýlelikde, söwda edaralarynyň işiniň kämilleşdirilmegi ýurdumyzda harytlaryň bolçulygyny mundan beýläk-de artdyrmaga, şunlukda, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmaga ýardam etmelidir. 

(TDH)