Новости
Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek ugrunda

galyndysyz ykdysadyýetiň ähmiýeti we mümkinçilikleri

Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň kuwwatyny we mümkinçiliklerini artdyrmak, senagat pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek, täze önümçilikleri ýola goýmak, telekeçiligi mundan beýläk-de ösdürmek hem-de dünýä döwletleri bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek boýunça uly işler durmuşa geçirilýär. Şunda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek, galyndysyz ykdysadyýete geçmek meselelerine-de aýratyn ähmiýet berilýär. Biz bu ugurlarda döwlet strategiýasy, ýurdumyzda amala aşyrylýan işler barada teswir-düşündiriş bermeklerini sorap, Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymlary Çarymuhammet Şallyýew hem-de Muhammetguly Muhammedow bilen «tegelek stol» söhbetdeşligini guradyk.

— Hormatly mugallymlar, söhbedimiziň başynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüş strategiýasynyň esasy maksatlary barada gysgaça aýdyp geçseňiz!

Ç.Şallyýew: — Gahryman Arkadagymyz we hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň ykdysadyýetini dünýäniň ösen döwletleriniň derejesine ýetirmegi hem-de ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini düýpli ýokarlandyrmagy baş maksat hökmünde kesgitlediler. Milli Liderimiz Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň şu ýylyň 22-nji fewralynda geçirilen mejlisinde eden çykyşynda dünýä ykdysadyýetiniň çalt depginler bilen ösýän, özgerýän, üýtgäp duran häzirki şertlerinde ykdysady ösüşi üpjün etmegiň uzak möhletleýin ösüş strategiýasynyň baş maksady bolup durýandygyny nygtady. Ine, hut şu maksatlar hem ýurdumyzyň ykdysady ösüş nusgasynyň we strategiýasynyň esasyny düzýär.

— Muhammetguly mugallym, dünýäde «durnukly ösüş» düşünjesiniň döreýşi, Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşinde durnukly ösüş konsepsiýasynyň tutýan orny barada nämeleri aýdyp bilersiňiz?

— «Durnukly ösüş» düşünjesi Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky gurşaw we ösüş boýunça komissiýasynyň 1987-nji ýylda çap edilen degişli hasabatyndan bäri ulanylýar. Ol daşky gurşawa zyýan bermezden, adamlaryň zerurlyklaryny kanagatlandyrmaga gönükdirilen çäreler toplumyny aňladýar we geljek nesilleriň zerurlyklaryny kanagatlandyrmak babatdaky hukugyna zeper ýetirmezligi göz öňünde tutýar. Diňe ykdysady ösüşiň, durmuş taýdan jogapkärçiligiň, daşky gurşawy goramagyň arasynda deňagramlylygy saklamak arkaly durnukly ösüşi gazanmak mümkindir. 2015-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibi kabul edildi. Türkmenistan Gün tertibini işläp taýýarlamaga işjeň gatnaşdy we Durnukly ösüşiň 17 maksadynyň ählisini ilkinjileriň hatarynda resmi taýdan kabul eden ýurt boldy. Bu maksatlar häzirki zamanyň möhüm ykdysady, durmuş we ekologik meselelerine degişlidir.

— Durnukly ösüşi gazanmak babatda dünýä ykdysady nazaryýetinde nähili täzeçe çemeleşmeler bar?

Ç.Şallyýew: — Häzirki wagtda durnukly ösüşi öwrenýän ylmy mekdepleriň esasy ünsi az harajat etmek arkaly köp önüm öndürmäge gönükdirilendir. Ykdysatçylaryň arasynda «galyndysyz ykdysadyýet» düşünjesi has köp ulanylmaga başlady. Dürli neşirlerde, okuw we ylmy merkezlerde, ykdysady düşünjeler toplumynda ol «aýlawly hereket edýän ykdysadyýet», «yzygiderli tapgyrlar boýunça hereket edýän ykdysadyýet», «sirkulýar ykdysadyýet», «üznüksiz dolanyşyk ykdysadyýeti» ýaly görnüşlerde hem atlandyrylýar. Şunda Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalarynyň wezipelerini we Durnukly ösüşiň senagatlaşdyrma, innowasiýalar, infrastruktura maksadyny üstünlikli ýerine ýetirmek üçin ýurdumyzda BMG-niň Senagat ösüşi boýunça guramasynyň Maýa goýumlary we tehnologiýalary ösdürmek boýunça edarasy bilen galyndysyz tehnologiýalary ulanmak babatda hyzmatdaşlygy ilerletmek maksadalaýyk hasaplanýar.

«Galyndysyz ykdysadyýet» konsepsiýasy geçen asyryň 80-nji ýyllarynda dörän hem bolsa, 90-njy ýyllaryň ahyrynda, 2000-nji ýyllaryň başynda dünýäde giňden ýaýrady. Ol birnäçe ylmy akymlary, ýagny W.Ştaheliň «täsirli ykdysadyýetini», J.Beniýusuň «biomimikriýasyny», R.Lifsetiň «senagat ekologiýasyny», W.MakDonafyň we M.Braungartyň «dizaýn filosofiýasyny», G.Pauliniň «ýaşyl» ykdysadyýetini özüne birleşdirýär. Täze ykdysady nusga barada gürrüň edilende, diňe aýratyn bir pudagyň ýa-da ykdysady işjeňligiň däl-de, ähli ugry öz içine alýan we düýbünden başgaça ýörelgelere esaslanýan çemeleşmäniň göz öňünde tutulýandygyny nygtamak zerurdyr. Eger adaty ykdysadyýetde esasy ýörelge «öndürmek», «ulanmak», galyndylary zyňmak bolan bolsa, galyndysyz ykdysadyýet daşky gurşawy hapalamagy azaldýan önümlere we hyzmatlara ünsi jemläp, öňden gelýän önümçilik nusgasyny üýtgetmegi maksat edinýär. Şunuň bilen baglylykda, ykdysady edebiýatlarda «ýaşyl» jemi içerki önüm» adalgasy hem giňden ulanylýar. Bu görkezijiniň öwrenilmegi bioykdysadyýetiň ösýän şertlerinde ykdysady deňeşdirmeleridir seljermeleri geçirmäge giň mümkinçilik döredýär. Galyndysyz ykdysady nusgada esasy ýörelge galyndylary zyňmak däl-de, gaýtadan işlemek bolup durýar. Has anygy, bu işde «aýlawlylyk» esasy orny eýeleýär. Käbir çeşmelerde muňa «3R düzgüni» hem diýilýär. Bu adalga «reduce» — azaltmak, «reuse» — gaýtadan ulanmak, «recycle» — gaýtadan işlemek diýen iňlis sözlerinden gelip çykandyr. Umuman, galyndysyz ykdysadyýet her bir adamyň hereketleriniň, sarp ediş endikleriniň üýtgemegini, has oýlanyşykly önümçilige we sarp edilişe geçilmegini, umuman, düýbünden başgaça pikirlenmek ulgamyny göz öňünde tutýar.

— Galyndysyz ykdysadyýetiň ýörelgeleriniň ornaşdyrylmagynyň amaly taýdan oňyn netijeleri berjekdigi barada delillendirilen pikirler barmy?

M.Muhammedow: — Galyndysyz ykdysadyýet ýapyk kadaly arabaglanyşygy gaýtalamaga ymtylýan täsirli işewürlik nusgasynyň işlemegi we ösmegi bolup, onda öndürilen, jemgyýetde ulanylan ähli zatlar, ekologik meseleleri döretmezden, ýene-de şol ýapyk aýlanyşygyň içinde işlenilmelidir. Bilermenleriň tassyklamaklaryna görä, dünýä ýurtlarynda galyndysyz ykdysadyýetiň giňden ornaşdyrylmagy täze materiallaryň ulanylmagyny 2050-nji ýyla çenli 53 göterime çenli azaldyp biler. Mysal üçin, gurluşykda, awtomobil senagatynda, himiki serişdeleriň önümçiliginde ýangyç we dikeldip bolmaýan energiýa çeşmeleriniň ýerine gaýtadan dikeldilýänlerini ulanmak mümkindir. Ellen MakArtur gaznasynyň hasaplamalaryna görä, galyndysyz ykdysadyýet eýýäm 2025-nji ýyla çenli dünýä ykdysadyýetiniň girdejisini ýylda 1 trillion amerikan dollary möçberinde artdyryp biler. Bu nusga geçilmegi bilen, önümçiligiň döwrebaplaşdyrylmagy we innowasiýalaryň sanynyň köpelmegi, netijede, öndürijiligiň hem-de dünýäniň jemi içerki önüminiň artyşy üçin uly mümkinçilikleriň döreýändigini nygtamak gerek. Gaznanyň wekilleri galyndysyz ykdysadyýetiň aýlawlylyk ýörelgesini entek önümçilikde taslama görnüşinde ornaşdyrmagyň zerurdygyny belleýärler. Olar öz garaýyşlaryny bizi gurşap alýan islendik zadyň — iýmitden başlap, binalara çenli ilkibaşda taslanandygy we dizaýn edilendigi bilen düşündirýärler. Şunda olar «aýlawlylyk» ýörelgesini islendik taslama üçin hökmany şert hökmünde kesgitlemegi teklip edýärler we tehniki tabşyryklarda bu talabyň bolmalydygy hakyndaky pikiri orta atýarlar.

— Türkmenistanda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin galyndysyz ykdysadyýetiň ýörelgelerini ulanmaga näderejede ähmiýet berilýär?

Ç.Şallyýew: — Ýurdumyzda olary iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça birnäçe anyk çäreler amala aşyrylýar. Ilkinji nobatda, bu ugurda ygtybarly kadalaşdyryjy hukuk binýady döredilýär. 2024-nji ýylyň fewralynda geçirilen Bütindünýä hökümet sammitinde türkmen wekiliýeti tarapyndan öňe sürlen teklipleriň arasynda 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüşe gönükdirilen Gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlaryna esaslanyp, ýapyk aýlanyşykly, ýagny galyndysyz (sirkulýar) ykdysadyýete geçmek boýunça ählumumy Çarçuwaly maksatnamany işläp taýýarlamak teklibi hem bar.

Döwletimiziň durnukly ykdysady ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen işler, aslynda, galyndysyz ykdysadyýetiň talaplaryna doly laýyk gelýär. Ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna ekologik nukdaýnazardan has kämil tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak bilen bagly degişli innowasion tehnologiýalary işläp taýýarlamaga hem-de zyňyndylary azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunda Arkadag şäherini üstünlikli durmuşa geçirilýän durnukly ösüş syýasatynyň ajaýyp miweleriniň mysaly hökmünde görkezmek bolar. Häzir ilatly ýerlerde galyndylary dolandyrmagyň, durmuş we senagat galyndylaryny gaýtadan işlemegiň döwrebap tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Ýurdumyzda alnyp barylýan döwlet syýasaty ykdysadyýetiň pudaklaryny ekologik taýdan howpsuz derejede ösdürmäge, tebigaty goramagyň we tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmagyň netijeliligini üpjün etmäge, ykdysadyýetiň pudaklarynyň arasynda sazlaşygy gazanmaga gönükdirilendir. Galyndysyz ykdysadyýetiň ýörelgeleriniň ykdysadyýetimizde ornaşdyrylmagynyň «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginde täsirli gural bolup biljekdigini aýratyn nygtamalydyrys.

— Hormatly mugallymlar, galyndysyz ykdysadyýet ýörelgeleri bilen bagly beren täsirli gürrüňleriňiz üçin köp sag boluň! Size bu ugruň nazary esaslaryny öwrenmek işinde mundan beýläk-de üstünlikleri arzuw edýäris.

«Türkmenistan»

06.05.2024
Watanymyzyň ykdysady kuwwaty — halkymyzyň abadan durmuşynyň binýady

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan düýpli özgertmeleriň netijesinde ýurdumyzyň sebitlerini toplumlaýyn ösdürmek, milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmak we onuň eksport mümkinçiliklerini giňeltmek, ähli ulgamlara öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, şonuň esasynda dürli senagat, oba hojalyk önümleriniň öndürilýän möçberini artdyrmak, Watanymyzyň ynamly öňe gitmegini üpjün etmek, halkymyzyň rowaçlygyny yzygiderli ýokarlandyrmak boýunça wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär.

29-njy aprelde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynda we sebitlerde alnyp barylýan möwsümleýin işleriň barşy bilen bagly meselelere garaldy.

Bellenilişi ýaly, welaýatlaryň ekerançylyk meýdanlarynda gowaça ekişi dowam edýär. Gögeriş alnan meýdanlarda hatarara bejergi, ýekelemek, otag işleri alnyp barylýar. Şunda oba hojalyk tehnikalaryndan we gurallardan netijeli peýdalanylýar. Bugdaý ekilen meýdanlarda ideg işleri ýerine ýetirilýär. Şunuň bilen bir hatarda, galla kabul ediş kärhanalaryny, elewatorlary, däne ýygýan kombaýnlary, beýleki awtoulaglary galla oragy möwsümine taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar. Meýdanlarda ýeralma, beýleki gök-bakja ekinlerini ekmek, olara agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg etmek işleri dowam etdirilýär. Pile öndürmek boýunça bellenen meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, pileçi kärendeçiler tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg edilýär.

Döwlet Baştutanymyz ekerançylyk meýdanlarynda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň, hususan-da, gowaça ekişiniň, bugdaýa we ýazlyk ekinlere ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilmeginiň möhüm wezipe bolup durýandygyny belledi. Oba milli maksatnamasynyň çäklerinde welaýatlarda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň ýokary hilli bolmagyny gözegçilikde saklamak babatda birnäçe tabşyryklar berildi.

2-nji maýda Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Serdar Berdimuhamedow Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetiren işleriniň netijelerine garaldy. Şeýle-de Garaşsyz Watanymyzda howpsuzlygy, asudalygy üpjün etmek, harby we hukuk goraýjy edaralaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, olaryň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek bilen bagly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Döwlet Baştutanymyz kanunylygyň berjaý edilişiniň, hukuk tertibini, jemgyýetçilik howpsuzlygyny üpjün etmegiň, bu ugurda döwrebap tehnologiýalary işjeň ornaşdyrmagyň, harby we hukuk goraýjy edaralaryň işgärler kuwwatyny berkitmegiň, olaryň hünär derejesini ýokarlandyrmagyň wajypdygyna ünsi çekip, ähli düzümleriň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça anyk tabşyryklary berdi. Mundan başga-da, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan Ýeňiş güni mynasybetli 9-njy maýda paýtagtymyzda hem-de welaýatlarda geçiriljek dabaralaryň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy.

3-nji maýda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda şu ýylyň geçen dört aýynda ykdysadyýetimiziň pudaklarynda alnyp barlan işleriň netijelerine seredildi, beýleki käbir meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Habar berlişi ýaly, 2024-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda jemi içerki önümiň ösüş depgini 6,3 göterime deň boldy. 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,4 göterim artyp, ykdysadyýetiň pudaklarynda oňyn önümçilik netijeleri gazanyldy. Şu ýylyň başyndan bäri bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 11,1 göterim artdy. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 102,6 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy bolsa 97,4 göterim ýerine ýetirildi. Ýanwar — aprel aýlarynda ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 10,4 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi.

Şu ýylyň dört aýynda özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 23,9 göterim ýokarlandy.

Hormatly Prezidentimiz Hökümet agzalarynyň hasabatlaryny diňläp, şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň jemleri boýunça gazanylan netijeleri mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga gönükdirilen işleri dowam etdirmegi tabşyrdy. Mundan başga-da, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny berkitmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleri netijeli alyp barmak barada görkezmeler berildi.

Nebitgaz känlerinde tebigy gazyň we nebitiň çykarylyşyny artdyrmak boýunça toplumlaýyn çäreleri mundan beýläk-de netijeli dowam etdirmegiň, nebiti gaýtadan işleýän senagatda innowasion taslamalary durmuşa geçirmegiň zerurdygy bellenildi. Oba hojalyk pudagynda edara-kärhanalaryň önümçilik kuwwatyny artdyrmak, olaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek, pudaga sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak babatda işleri ilerletmek möhümdir. Senagat pudagynyň önümçilik binýadyny berkitmek maksady bilen, hereket edýän kärhanalarda öndürilýän önümleriň görnüşlerini giňeltmek, olary taslama kuwwatlyklaryna çykarmak, döwrebaplaşdyrmak, täze kärhanalaryň işini ýola goýmak boýunça işleri dowam etdirmeli. Awtomobil ýollarynyň gurluşygy boýunça öňde goýlan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek üçin pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek wajypdyr.

Hormatly Prezidentimiz söwda toplumyna degişli önümçilikleri netijeli ulanyp, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply harytlaryň görnüşlerini artdyrmagyň, ilata edilýän hyzmatlaryň döwrebap bolmagyny gazanmagyň zerurdygyny belledi. Bu işlere Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalaryny hem giňden çekmek zerurdyr.

Döwlet Baştutanymyz medeniýet ulgamyna degişli edaralaryň öňünde durýan möhüm wezipeler barada aýdyp, beýik şahyr we akyldar Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli çäreleriň ýurdumyzda hem-de daşary döwletlerde giň gerimde geçirilýändigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, bu şanly sene mynasybetli meýilleşdirilen döredijilik çärelerini mundan beýläk-de ýokary derejede guramak üçin degişli taýýarlyk işlerini alyp barmak tabşyryldy. Taryhy, medeni, ruhy gymmatlyklarymyzy gorap saklamaga, ylmy taýdan öwrenmäge, olary dünýä ýaýmaga bagyşlanan köp sanly teleradiogepleşikleri yzygiderli taýýarlamak babatda görkezmeler berildi. Şunuň bilen birlikde, bu ugurda amala aşyrylýan işler metbugatda-da giňden beýan edilmelidir. Medeni mirasymyzyň, aýdym-saz sungatymyzyň, däp-dessurlarymyzyň möhüm ähmiýetini ýaş nesillerimize ýetirmek boýunça çäreleri, şeýle-de teatrlarda döwletimiziň içeri we daşary syýasatyny giňden açyp görkezýän, milli medeniýetimiziň, sungatymyzyň gülläp ösüşini beýan edýän eserleri sahnalaşdyrmagyň wajypdygyna üns çekildi.

Döwlet Baştutanymyz bilim edaralarynda okatmagy kämilleşdirmegiň konsepsiýalaryna laýyklykda, bilim işini döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmegiň wajypdygyny aýtdy. Şunda ylmy edaralaryň ylmy işlerde innowasion tehnologiýalary, öňdebaryjy usullary, tejribeleri önümçilige ornaşdyrmak meselesine aýratyn üns bermegi zerurdyr. Saglygy goraýyş edaralarynyň işini döwrüň talabyna görä kämilleşdirmegiň, sport desgalaryny netijeli dolandyrmagyň, ýaşlary bedenterbiýe, köpçülikleýin sport bilen meşgullanmaga giňden çekmegiň möhümdigi bellenildi.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň sebitde we dünýäde özara bähbitli hyzmatdaşlyga, hoşniýetli goňşuçylyga esaslanýan daşary syýasatyny dowam etdirmegiň wajypdygyny nygtap, hyzmatdaş döwletler bilen hoşniýetli, dost-doganlyk gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmegiň zerurdygyny nygtady.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanyp, halkara ýükleriň daşalýan möçberini artdyrmagy tabşyrdy. Şeýle-de pudagyň maddy-enjamlaýyn üpjünçiligini yzygiderli döwrebaplaşdyrmagyň möhümdigi bellenildi.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, gazanylan netijeler kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýär. Hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüş depgini 6,3 göterime deň boldy. Bu görkeziji senagat pudagynda 3,7 göterime, ulag we aragatnaşykda 7,2 göterime, hyzmatlar ulgamynda 8 göterime, söwdada 8,2 göterime, gurluşykda 5,8 göterime, oba hojalyk pudagynda bolsa 5 göterime deň boldy. Ýurdumyzda iri senagat, durmuş maksatly desgalaryň, şol sanda täze şäherçeleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, dynç alyş-sagaldyş merkezleriniň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň, beýleki desgalaryň gurluşygy dowam edýär. “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynyň maý aýynda köp sanly desgalaryň açylyş dabaralary, birnäçe halkara çäreler geçiriler. Şol dabaralaryň hatarynda Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan halkara maslahat, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» atly halkara ylmy maslahat bar. Şunuň bilen baglylykda, bu çäreleri ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmek tabşyryldy.

Mejlisde ähli jogapkär ýolbaşçylara Awazadaky myhmanhanalary, dynç alyş-sagaldyş merkezlerini, beýleki şypahanalary, welaýatlardaky hem-de Aşgabat şäherindäki çagalar dynç alyş ýerlerini tomus möwsümine talabalaýyk taýýarlamak barada görkezmeler berildi.

Geçen hepdede döwlet Baştutanymyz Permana gol çekdi. Resminama laýyklykda, 1941 — 1945-nji ýyllaryň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan Ýeňşiň 79 ýyllygy mynasybetli, uruş weteranlaryna Türkmenistanyň Prezidentiniň adyndan 200 manat möçberinde pul sowgady hem-de gymmat bahaly sowgatlar dabaraly ýagdaýda gowşurylar. Şeýle-de hormatly Prezidentimiz Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde Aragatnaşyk merkeziniň edara binasynyň taslamasyny düzmek hem-de ony ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyryp gurmak hakynda Karara gol çekdi.

Türkmenistanyň Gyzyl Ýarymaý Milli jemgyýetiniň hem-de Gyzyl Haç we Gyzyl Ýarymaý jemgyýetleriniň Halkara federasiýasynyň wekilleriniň gatnaşmagynda Aşgabatda geçirilen okuw maslahatyny beýleki wakalaryň hatarynda görkezmek bolar. Okuw maslahatynyň çäklerinde birnäçe mejlisler geçirildi. Olaryň birinjisi nagt-wauçer kömeginiň maksatnamasy barada umumy düşünjeleriň, beýleki ýurtlaryň Gyzyl Haç we Gyzyl Ýarymaý jemgyýetleriniň hereketleriniň meýilnamalary bilen tanyşdyrylmagyna bagyşlandy.

Lebap welaýatynyň edara ediş merkezinde Suw hojalyk meseleleri boýunça bilelikdäki türkmen-özbek hökümetara toparynyň nobatdaky mejlisi geçirildi. Oňa iki goňşy ýurduň döwlet düzümleriniň birnäçesiniň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar. Mejlisiň gün tertibine ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek, hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlaryny kesgitlemek bilen bagly meseleler girizildi. Taraplar ileri tutulýan ugurlarda özara gatnaşyklaryň okgunly ösdürilýändigini nygtap, oba we suw hojalyk pudaklarynda netijeli hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge taýýardyklaryny tassykladylar. Şunda suw serişdelerini rejeli ulanmak meselelerine aýratyn üns berildi.

Paýtagtymyzda Suw serişdeleri we daşky gurşaw boýunça sebit taslamasyny (WAVE) durmuşa geçirmegiň çäklerinde Ýer ýüzüni goramagyň gününe gabatlanyp, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň suw hojalyk meseleleri boýunça sebit maslahaty geçirildi. Onuň gün tertibine Merkezi Aziýa ýurtlarynda suw hojalyk pudagynda geçirilýän özgertmeleri seljermek, suw hojalyk pudagyny ösdürmegiň strategiýasy, ABŞ-nyň Halkara ösüş boýunça agentligi (USAID), Germaniýanyň Halkara hyzmatdaşlyk boýunça jemgyýeti (GIZ), Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasy bilen suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, bu işde ulanylýan tehnologiýalary nazara almak esasynda suw hojalygyndaky sebit taslamalaryny durmuşa geçirmek boýunça tejribe alyşmak babatdaky meseleler girizildi.

Amyderýa sebitinde çözgütleriň kabul edilmegini goldamak boýunça utgaşykly görnüşde geçirilen 3-nji sebit duşuşygynda bilelikdäki çemeleşmeleri ulanmagyň netijeleri we mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Çäräniň çäklerinde sebit utgaşdyryjy komitetiniň 6-njy mejlisi geçirildi.

Daşary işler ministrliginde utgaşykly görnüşde “Türkmenistan — Birleşen Milletler Guramasy” strategik maslahat beriş geňeşiniň birinji mejlisi geçirildi. Maksatnama laýyklykda, mejlis iki sessiýanyň çäklerinde guraldy. Birinji sessiýanyň dowamynda “Türkmenistan bilen BMG-niň arasynda durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlyk etmegiň 2026 — 2030-njy ýyllar üçin Çarçuwaly maksatnamasyny” taýýarlamak boýunça ýerine ýetirilmeli işler ara alnyp maslahatlaşyldy. Ikinji sessiýada taraplar durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlygyň geljegi, şol sanda bilelikdäki taslamalar boýunça pikir alyşdylar. Şeýle-de ulgamlaýyn işler üçin şertleri döretmek maksady bilen, strategik maslahat beriş geňeşiniň çäklerindäki hyzmatdaşlygyň mehanizmini işläp taýýarlamak meselesine garaldy.

Mejlisiň dowamynda «Türkmenistan bilen BMG-niň arasynda durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlyk etmegiň 2026 — 2030-njy ýyllar üçin Çarçuwaly maksatnamasyny» işläp taýýarlamak boýunça “Ýol kartasy” tassyklanyldy hem-de ýaşlar syýasaty, sanlylaşdyrma, demografiýa, “ýaşyl” energetika, howanyň üýtgemegi ýaly ugurlar boýunça 8 sany taslama seredildi. Duşuşygyň ahyrynda daşky gurşawy goramak, saglygy goraýyş, oba hojalygy ýaly möhüm ugurlara degişli resminamalara gol çekmek dabarasy boldy.

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýetimizi mundan beýläk-de ösdürmäge, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga, gyzyklanma bildirýän ähli ýurtlar bilen halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilen syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň güwäsi boldy.

(TDH)

06.05.2024
Tebigy baýlyklar toplumlaýyn özleşdirilýär

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde ýerli mineral çig mal serişdelerini rejeli we toplumlaýyn ulanmak uly ähmiýete eýedir. Çünki iri pudagara toplumlar bolan ýangyç-energetika, nebit we gazhimiýa, gurluşyk senagaty gönüden-göni şol serişdeleri öndürmäge, gaýtadan işlemäge hem-de ulanmaga esaslanýar. Agrar, dokma, azyk we beýleki öndüriji pudaklar-da olaryň önümlerini ulanýarlar. Senagatyň köptaraplaýyn ösüşi daşardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan harytlary öz baýlyklarymyzyň esasynda öndürmäge mümkinçilik berýär. Munuň sebäbini Türkmenistanda metal we metal däl, dag-magdan, gidromineral we beýleki gazylyp alynýan baýlyklaryň iri känleriniň bardygy bilen düşündirmek bolar.

Mälim bolşy ýaly, 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň we Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodynyň önümçilik kuwwatyny ýokarlandyrmagy, olarda täze, ýokary hilli tehnologik önümçilikleri döretmegi möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Şonuň bilen birlikde, gazylyp alynýan peýdaly gaty magdanlaryň, gurluşyk materiallarynyň we ýerasty suwuň geologiýa gözleg-barlag işlerini güýçli depginde dowam etdirmegiň wajypdygy, nebitgaz senagaty boýunça hünärmenleriň hünär derejesini yzygiderli ýokarlandyrmagyň, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, nebitgaz senagatynyň daşky gurşawa we adam saglygyna zyýanly täsirini peseltmäge gönükdirilen meselelere aýratyn üns bermegiň zerurdygy nygtaldy.

Toplumlaýyn durmuş-ykdysady maksatnamalary durmuşa geçirmegiň çäklerinde ýurdumyzyň ähli künjeklerinde ýaýbaňlandyrylan giň gerimli gurluşyklar ýokary hilli gurluşyk serişdelerine bolan islegleriň artmagyny şertlendirip, ýerli çig mallaryň binýadynda olaryň önümçiligini çalt depginlerde ýokarlandyrmaga itergi berýär. Bu babatda esasy gurluşyk serişdeleriniň biri bolan sementiň öndürilişini artdyrmaga uly üns berilýär.

Bilşimiz ýaly, ýurdumyzda mineral baýlyklaryň dürli görnüşlerine baý künjekleriniň biri-de Köýtendag sebitidir. Bu sebit gazylyp alynýan himiki çig mallaryň, tebigy duzlaryň, gurluşyk materiallarynyň, bezeg daşlarynyň, seýrek duş gelýän metal magdanlarynyň we beýleki gymmatlyklaryň baý mesgeni hasaplanýar. Geologlaryň maglumatlaryna görä, sebitde şeýle baýlyklaryň 40-a golaý görnüşi jemlenendir. Olary senagat taýdan özleşdirmek uly ykdysady we ekologik ähmiýete eýedir. Bu ýerde kaliý duzlarynyň, selestin magdanlarynyň, kükürdiň, ýod-brom suwlarynyň, nahar duzunyň, gipsiň, dolomitiň, hek daşlarynyň we beýleki baýlyklaryň ägirt uly gorlarynyň bolmagy olary senagat taýdan özleşdirmäge giň mümkinçilik berýär. Munuň üçin ulag-kommunikasiýa, energetika, gurluşyk materiallary senagaty hem ilerledilýär. Hususan-da, täze Kerki — Kerkiçi demir ýol we awtomobil köprüleriniň gurulmagy Amyderýanyň sag kenarynda möhüm senagat pudaklarynyň ösdürilmegine şert döretdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda 13-nji martda Köýtendag etrabynda ýylda 1 million tonna sement öndürmäge ukyply Lebap sement zawodynyň ikinji tapgyrynyň ulanmaga berilmegi-de munuň aýdyň mysalydyr. Innowasion tehnologiýalar esasynda gurlan we enjamlaşdyrylan iri kärhananyň önümi ýurdumyzyň semente bolan islegini kanagatlandyrmaga, ony daşarky bazara eksport etmäge mynasyp goşant bolar.

Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan «Türkmen enjam» hojalyk jemgyýeti tarapyndan gurlan kärhana 38 sany binadan we desgadan ybarat bolup, dünýä standartlaryna doly laýyk gelýän, şol sanda sulfata (duza) durnukly ýokary hilli sement önümlerini öndürmäge ukyplydyr. Hususan-da, ozal bu ýerde «PS-400» we «PS-500» görnüşli sement öndürilýän bolsa, täze tapgyryň işe girizilmegi bilen, Türkmenistan halkara giňişlikde has uly islege eýe bolan «PS-600» kysymly sementi hem öndürýän döwletleriň hataryna goşuldy. Bu zawodlar toplumynda gurluşykda sementiň uly isleg bildirilýän we seýsmiki taýdan berkligi üpjün edýän görnüşlerinden başga-da, nebitgaz pudagy üçin zerur bolan tamponaž sementi, gidrotehniki desgalar gurlanda ulanylýan sulfata durnukly sement hem öndüriler.

Köýtendag sebiti tebigy baýlyklara we ýadygärliklere baý künjekdir. Bu täsin sebit ekologik taýdan arassalygy, ösümlik we haýwanat dünýäsiniň aýratynlyklary, halkara ähmiýetli paleontologik tapyndylary, howa şertleri bilen tapawutlanýar. Şonuň üçin-de döwlet Baştutanymyzyň hem nygtaýşy ýaly, ýurdumyzda täze tehnologiýalar diňe degişli talaplara laýyk gelen ýagdaýynda önümçilige ornaşdyrylýar. Şeýle bolansoň, täze zawodda önümçilikde bölünip çykýan zyýanly galyndylaryň möçberi rugsat berilýän derejelerden ep-esli azdyr, howa goýberilýän tozany toplamak we arassalamak üçin kuwwatly süzgüçler ulanylýar. Bu ýagdaýlar göz öňünde tutulyp, geljekde sebitde bir bitewi önümçilik, medeni-syýahatçylyk toplumlarynyň döredilmeginiň mümkinçilikleri ylmy taýdan esaslandyryldy. Elbetde, bu çäreleri amala aşyrmak, öz gezeginde, dürli ugurlar boýunça döwrebap hünärmenleri taýýarlamagy talap edýär.

Lebap sement zawodynyň ikinji tapgyrynyň işe girizilmegi Diýarymyzda ýaýbaňlandyrylan gurluşyklarynyň depginini has-da artdyrmaga goşmaça itergi berer. Şonuň bilen birlikde-de, Köýtendag sebitiniň geljekde toplumlaýyn ösdürilmegine täze şertleri döreder.

Hojanepes ÝOWJANOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň professory, tehniki ylymlaryň doktory.

06.05.2024
Türkmenistan maýa goýum syýasatyny ilerledýär

Milli özygtyýarlylygyny gazanmak bilen, özbaşdak dolandyryş ulgamyny, şol sanda maliýe-bank ulgamyny döreden döwletimiz Garaşsyzlyk ýyllarynda uly ösüşlere ýetdi. Häzirki taryhy döwürde Türkmenistanda ýurduň ykdysady kuwwatyny ýokarlandyrmak babatda dünýä tejribesini özleşdirmek bilen, raýatlara döredilýän şertlerde döwrebap ýörelgelerden ugur alynýar. Durnukly ykdysady ösüşiň netijesinde döwlet maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şunda ýurdumyzyň maliýe-bank ulgamynyň işiniň kämilleşdirilmeginiň hem möhüm ähmiýete eýedigini bellemek zerur. Bu ugurda halkara gatnaşyklaryň ösdürilmeginde, iri maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmekde, dolanyşyk serişdelerini üpjün etmekde, raýatlara edilýän hyzmatlaryň hilini, amatlylygyny ýokarlandyrmakda Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky hem baý tejribä eýedir.

Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň döwlet maksatnamalaryndan gelip çykýan wezipeleri yzygiderli durmuşa geçirmek bilen, maýa goýum syýasatyny ilerletmekde, bu babatda daşary ýurt kompaniýalaryny hyzmatdaşlyga işjeň çekmekde netijeli tagallalary edýändigini bellemek gerek. Milli ykdysadyýetimiziň strategik pudaklarynyň döwlete degişli edaralary, maliýe guramalary we hususy kärhanalar bankyň müşderileriniň esasyny düzýär. Soňky ýyllarda Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlarynyň, esasan-da, Ýaponiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Hytaýyň, Birleşen Arap Emirlikleriniň, Saud Arabystany Patyşalygynyň we beýleki döwletleriň öňdebaryjy maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlyk işjeň häsiýete eýe boldy. Häzirki wagtda bank 20-ä golaý ýurduň banklarynyň we maliýe guramalarynyň 50-den gowragy bilen işjeň hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Bu bolsa halkara hasaplaşyklary we müşderileriň sargytlary boýunça tölegleri çalt hem-de netijeli amala aşyrmaga ýardam edýär. Bank halkara maliýe guramalary we ösüş gaznalary, banklar bilen hyzmatdaşlyk pudagynda Yslam ösüş banky, Aziýanyň ösüş banky, OPEC gaznasy we beýlekiler bilen gatnaşyklaryň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Türkmenistanyň Hökümetiniň adyndan Döwlet daşary ykdysady iş banky 1994-nji ýylyň 13-nji sentýabryndan bäri Yslam ösüş bankynyň, 2001-nji ýylyň 20-nji oktýabryndan bäri Hususy pudagy ösdürmek boýunça Yslam korporasiýasynyň, 2019-njy ýylyň 14-nji aprelinden bäri Maýa goýumlary we eksport karzlary ätiýaçlandyrmak boýunça Yslam korporasiýasynyň, şeýle-de 2021-nji ýylyň 22-nji dekabryndan bäri Söwdany maliýeleşdirmek boýunça halkara Yslam korporasiýasynyň agzasy bolup çykyş edýär.

Milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösmegi ulag we aragatnaşyk, nebitgaz, ýangyç-energetika, senagat, söwda, oba hojalygy, gurluşyk pudaklarynda, hyzmatlar ulgamynda öndürijilikli netijeleriň günsaýyn artmagyna, kiçi we orta telekeçiligiň barha rowaçlanmagyna öz oňyn täsirini ýetirýär. Ýurdumyzyň mümkinçilikleriniň açylmagynda we ähli pudaklaryň işiniň ilerlemeginde daşary ýurtly maýa goýujylaryň hyzmaty uly bolup, olar köp sanly iri taslamalaryň durmuşa geçirilmegine goşant goşýarlar. Esasan-da, olaryň degişli taslamalary maliýeleşdirmeginde Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň daşary ýurtly taraplar bilen baglaşan şertnamalarydyr ylalaşyklary uly ähmiýete eýedir. Bank milli eksport-import we eksport ätiýaçlandyryş bilen hyzmatdaşlyk babatda Ýaponiýanyň Halkara hyzmatdaşlyk banky, Hytaýyň Eksim banklary, Germaniýadaky Hermes, Italiýanyň eksport ätiýaçlandyryş kompaniýalary bilen işewürlik gatnaşyklaryny ýola goýdy. Bu bolsa, öz nobatynda, milli ykdysadyýetiň möhüm pudaklarynda taslamalary maliýeleşdirmegiň esasy çeşmelerini kesgitleýär.

Diýarymyzyň dürli künjeklerinde ykdysadyýetiň möhüm pudaklaryna degişli desgalaryň taslamalarynyň amala aşyrylmagynda Döwlet daşary ykdysady iş banky möhüm orun eýeleýär. Ol bu ugurlar boýunça karz ylalaşyklarynyň baglaşylmagynda wajyp hyzmaty ýerine ýetirýär. Maliýe-bank işini alyp barmakda onuň esasy maksady daşary ýurt maýa goýujylaryny ýurdumyzyň iri taslamalaryna çekmekden ybaratdyr. Bu ugurda geçen ýyllaryň dowamynda köp sanly taslamalardyr degişli işler durmuşa geçirildi. Hususan-da, soňky ýyllarda daşary ýurt kompaniýalary bilen karz ylalaşyklarynyň hasabyna birnäçe giň gerimli taslamalaryň gurluşygy alnyp baryldy. Gyýanlyda polipropilen we polietilen önümçiligi boýunça zawodyň gurluşygy, Garabogazda karbamid zawody hem-de Owadandepede gazy gaýtadan işlemek we ondan benzin öndürmek boýunça senagat toplumy, şeýle-de Mary şäherinde ammiak we karbamid öndürýän zawodlar toplumy, beýleki iri önümçilik desgalary gurlup, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmaga uly mümkinçilikler döredildi.

Daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegi bilen amal edilýän maýa goýum taslamalary ýylsaýyn artýar. Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi goldamak, bu ugurda taslamalary maliýeleşdirmek üçin hem Yslam ösüş bankynyň Hususy ulgamy ösdürmek boýunça Yslam korporasiýasy bilen maliýe ylalaşygyna gol çekildi we doly özleşdirildi. «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny» üstünlikli durmuşa geçirmekde Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň ýurdumyzyň çägindäki böleginiň gurluşygyny maliýeleşdirmek boýunça halkara maliýe guramalary we banklary bilen degişli işler dowam etdirilýär. Bu gaz geçirijiniň Türkmenistanyň çägindäki ähli gurluşyk işlerini gurnamak hem-de turbalaryň we degişli enjamlaryň satyn alynmagyny maliýeleşdirmek boýunça Yslam ösüş banky bilen degişli karz ylalaşyklaryna gol çekildi.

Geçen ýyllarda Yslam ösüş bankyndan we OPEC gaznasyndan iki sany «Ro-Ro» görnüşli gämini we bir ýük gämisini gurmak boýunça taslamalary maliýeleşdirmek üçin karz serişdelerini çekmek barada ylalaşyk baglaşyldy. Şeýle hem Gahryman Arkadagymyzyň 2019-njy ýylda Italiýa resmi saparynda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi bilen Italiýanyň «Adipson Ind. Srl» kompaniýasynyň arasynda gol çekilen Ähtnama esasynda Lebap welaýatynda buýan köküni gaýtadan işläp, ýylda 390 tonna glisirrizin turşusyny öndürýän kärhanany gurmak işlerini maliýeleşdirmek göz öňünde tutuldy.

2023-nji ýylda hormatly Prezidentimiziň Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň «Türkmenenergo» döwlet elektroenergetika korporasiýasynyň gaz turbinaly elektrik stansiýalary üçin ätiýaçlyk şaýlarynyň we howa süzgüçleriniň satyn alynmagyny maliýeleşdirmek hakyndaky degişli Kararyny ýerine ýetirmek maksady bilen, Niderlandlar Patyşalygynyň «ING Bank N.V.» bankynyň Ýaponiýanyň Tokio şäherindäki şahamçasy bilen karz ylalaşyklaryna gol çekildi. Türkmenabatdaky himiýa zawodynda garyşyk dökünleri öndürýän sehiň gurluşygyny maliýeleşdirmek üçin karz serişdelerini çekmek boýunça Birleşen Arap Emirlikleriniň Abu-Dabi ösüş gaznasy bilen ylalaşyk baglaşyldy. 2021-nji ýyldan bäri bu gazna bilen amala aşyrylýan hyzmatdaşlygyň çäginde Balkan welaýatynyň Gyzylarbat etrabynda kuwwaty 10 megawat bolan köpugurly elektrik stansiýasyny, Jebel şäherçesinde howa menzili toplumyny we Türkmenabatdaky himiýa zawodynda garyşyk mineral dökünlerini öndürýän önümhanany gurmak boýunça taslamalary maliýeleşdirmek üçin üç sany karz ylalaşygy baglaşyldy. Häzirki wagtda berlen karz serişdeleri özleşdirilýär. Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Arap we fransuz banklary bileleşiginiň arasynda gol çekilen degişli Ylalaşyk bolsa eksport-import amallaryny maliýeleşdirmek, Türkmenistan bilen Fransiýanyň söwda-ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek, şeýle hem milli ykdysadyýetimize maýa goýumlary çekmek bilen bagly hyzmatdaşlygy ilerletmegi göz öňünde tutýar.

Ýurdumyzda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek, raýatlara hödürlenilýän hyzmatlaryň görnüşlerini artdyrmak boýunça geçirilýän işleriň çäklerinde bank tarapyndan halkara «VISA» töleg ulgamy bilen bilelikde, «Milli VISA karty», «Overdraft karty» ýaly bank kartlary, «Visa Virtual» elektron karty ornaşdyryldy hem-de «Elektron söwda», «Internet bank», «Onlaýn karz» hyzmatlary işe girizildi. Baş maksady maýa goýumlary işjeň çekmek bolan bankyň içerki serişde dolanyşygyny, degişli amallary hem beýleki banklar bilen deň derejede alyp barmagy onuň tejribesiniň hemmetaraplaýyn häsiýete eýedigini aýdyň görkezýär.

Häzirki döwrüň geljegi uly ugurlarynyň biri hem döwrebap tehnologiýalary, şol sanda töleg kartlarynyň işjeňleşdirilmegine esaslanýan nagt däl hasaplaşyklaryň usulyny giňden ornaşdyrmak bolup durýar. Döwlet daşary ykdysady iş banky bu ugurda sanly ulgamy ornaşdyrmakda birnäçe taslamalary durmuşa geçirdi. «VISA» kartlarynyň ulanylyşyny, «Internet bank» hyzmatyny, umuman, dünýä tejribesinden gündelik özleşdirilýän we milli şertlere laýyklykda alnyp barylýan iş usullaryny ilkinjileriň hatarynda ýola goýdy.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň daşary ykdysady gatnaşyklarynda möhüm wezipeleriň biri bolan bank ulgamyndaky hyzmatdaşlygyň, «Fitch Ratings» halkara agentligi tarapyndan Türkmenistana berlen degişli derejeleriň maliýe ugrunda dünýädäki abraýymyzy has-da ýokarlandyrýandygyny nygtaýar. 2023-nji ýylyň 4-nji awgustynda hem-de şu ýylyň ýanwar aýynda ikinji gezek «Fitch Ratings» agentliginiň geçiren seljermeleri netijesinde, halkara reýting agentligi Türkmenistanyň reýtingini «B+oňyn» derejesinde çaklama bilen tassyklady. «Fitch Ratings» agentligi tarapyndan Türkmenistan üçin berlen halkara derejeler ýurdumyza çekilýän maýa goýumlaryň möçberini artdyrmaga we karzlaryň şertlerini ýeňilleşdirmäge, netijede, ýurduň daşary ykdysady işini has-da ösdürmäge ýardam edýär.

Maliýe-bank ulgamynyň maýa goýum syýasatynyň ösmegine itergi berýän işleriň hatarynda Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň gatnaşmagynda «Türkmen maýa goýum kompaniýasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň döredilmegini-de görkezmek bolar. Munuň özi netijeli ykdysady özgertme bolup, ähli pudaklaryň işi bilen özboluşly sazlaşygy emele getirýär.

Mahlasy, taryh üçin uly bolmadyk 30 ýyldan gowrak döwürde ýokary kuwwata eýe bolan ýurdumyzyň ösüşlerine mynasyp goşant goşýan Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň hem döwrebap özgertmeler bilen aýakdaş ösüşi ýylsaýyn artýar.

Jeren ERNEPESOWA,

Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň Meýilleşdiriş we seljeriş müdirliginiň başlygy.

04.05.2024
Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň mejlisi

Aşgabat, 3-nji maý (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda şu ýylyň geçen dört aýynda ykdysadyýetimiziň pudaklarynda alnyp barlan işleriň netijelerine seredildi, şeýle hem beýleki käbir meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ilki bilen, Mejlisiň Başlygy D.Gulmanowa çykyş edip, şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada maglumat berdi.

Bellenilişi ýaly, şu döwürde Türkmenistanyň Kanunlarynyň 9-sy, Mejlisiň kararlarynyň 11-si kabul edildi. Şolaryň hatarynda “Türkmenistanyň “Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna” atly ýubileý medalyny döretmek hakynda”, “Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda”, “Gidrometeorologiýa işi hakynda”, “Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda halkara awtomobil gatnawlary hakynda Ylalaşygy tassyklamak hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary bar. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň kanunçylyk namalarynyň birnäçesine degişli üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi. Häzirki wagtda ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri bilen bilelikde raýatlaryň hukuklaryny, kanuny bähbitlerini goramak, ýurdumyzyň medeni mirasyny aýawly saklamak, ykdysadyýetini, oba hojalygyny ösdürmek, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak bilen baglanyşykly amala aşyrylýan işleri hukuk taýdan düzgünleşdirmek boýunça kanun taslamalary taýýarlanylýar.

Geçen döwürde Mejlisiň deputatlarynyň gatnaşmagynda Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň diňleýjileri üçin kanun çykaryjylyk işiniň döwrebap usullary we ýörelgeleri barada okuw sapaklary guraldy. Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça daşary ýurtlaryň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçilerinden ynanç hatlary kabul edildi. Daşary ýurtlaryň parlamentleri we halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmagyň çäklerinde duşuşyklaryň 13-si geçirildi. Mundan başga-da, deputatlar kanun çykaryjylyk işini kämilleşdirmek, döwlet maksatnamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek boýunça halkara guramalar bilen bilelikde guralan maslahatlaryň 30-dan gowragyna gatnaşdylar. Halkara tejribäni öwrenmek maksady bilen, Mejlisiň wekilleriniň daşary ýurtlara iş saparlary amala aşyryldy. Deputatlaryň halk köpçüligine döwlet syýasatynyň wezipelerini, kabul edilýän kanunçylyk namalarynyň many-mazmunyny düşündirmek, ýurdumyzda gazanylýan üstünlikleri wagyz etmek boýunça geçirilýän çärelere gatnaşýandyklary barada aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzda raýatlaryň kanuny bähbitlerini goramak, ykdysadyýetimiziň pudaklaryny ösdürmek, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak bilen bagly kanun taslamalaryny taýýarlamaga hemişe aýratyn üns bermegiň wajypdygyny belledi. Daşary ýurt döwletleri bilen ýola goýlan hyzmatdaşlygy berkitmek arkaly parlamentara gatnaşyklary ilerletmäge möhüm ähmiýet bermegiň zerurdygy nygtaldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary H.Geldimyradow şu ýylyň dört aýynyň makroykdysady görkezijileri barada hasabat berip, jemi içerki önümiň 6,3 göterim artandygyny aýtdy.

2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,4 göterim artyp, ykdysadyýetiň pudaklarynda oňyn önümçilik netijeleri gazanyldy. Şu ýylyň başyndan bäri bölek satuw haryt dolanyşygy 11,1 göterim artdy. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 102,6 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy bolsa 97,4 göterim ýerine ýetirildi. Ýanwar — aprel aýlarynda ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 10,4 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 23,9 göterim ýokarlandy. Şeýle hem Oba milli maksatnamasynyň durmuşa geçirilişi barada hasabat berildi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, geçen dört aýyň jemleri boýunça gazanylan netijeleri mundan beýläk-de ýokarlandyrmak boýunça degişli işleri geçirmegi dowam etdirmegiň zerurdygyny belledi. Şunuň bilen birlikde, wise-premýere ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny berkitmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleri netijeli alyp barmak tabşyryldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Amanow gözegçilik edýän ulgamlarynda 2024-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, “Türkmennebit” döwlet konserni tarapyndan nebiti çykarmagyň meýilnamasy 102,4 göterim, konserniň nebiti gaýtadan işleýän zawodlary tarapyndan nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 102,9 göterim berjaý edildi. Hasabat döwründe benzin öndürmegiň meýilnamasy 100 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 100,6 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy hem 110,1 göterim ýerine ýetirildi. Şeýle-de polipropilen, suwuklandyrylan gazy öndürmek, tebigy we ugurdaş gazy çykarmak, mawy ýangyjy daşary ýurtlara ibermek babatda gazanylan tehniki ykdysady görkezijiler barada aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, nebitgaz känlerinde tebigy gazyň we nebitiň çykarylyşyny artdyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleri mundan beýläk-de netijeli dowam etdirmegiň zerurdygyna ünsi çekdi. Nebiti gaýtadan işleýän senagatda innowasion taslamalary durmuşa geçirmäge aýratyn üns bermegiň möhümdigi nygtaldy. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň nebitgaz toplumynyň işini yzygiderli kämilleşdirmegiň wajypdygyny nygtap, wise-premýere birnäçe tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary T.Atahallyýew gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri, welaýatlarda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, oba hojalyk pudagynda önümçiligiň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 124,4 göterime deň boldy. Bu görkeziji Oba hojalyk ministrligi boýunça 144,2 göterime, Daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 100,1 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 137,9 göterime, “Türkmenpagta” döwlet konserni boýunça 100 göterime, “Türkmengallaönümleri” döwlet birleşigi boýunça 220,9 göterime, “Türkmenobahyzmat” döwlet birleşigi boýunça 107,4 göterime, Azyk senagaty döwlet birleşigi boýunça 113,6 göterime, Maldarçylyk we guşçulyk senagaty döwlet birleşigi boýunça 125,6 göterime, “Türkmen atlary” döwlet birleşigi boýunça 101 göterime barabar boldy. Maýa goýum serişdelerini özleşdirmegiň meýilnamasy 282,6 göterim ýerine ýetirildi.

Häzirki wagtda gowaçanyň, gök-bakja ekinleriniň ekişini geçirmek, olaryň ekilen meýdanlaryna ideg etmek boýunça işler agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylýar. Oba hojalyk tehnikalaryny we gurallary ýokary öndürijilikli işletmek, galla kabul ediş kärhanalaryny, elewatorlary, bugdaý ýygýan kombaýnlary galla oragy möwsümine taýýarlamak boýunça degişli işler geçirilýär. Şunuň bilen birlikde, pile öndürmek boýunça meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek üçin ýüpek gurçuklaryna ideg etmek işleri dowam etdirilýär. Suw hojalygy pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak üçin degişli çäreler görülýär, suwaryş we şor suw akabalaryny arassalamak boýunça netijeli işler alnyp barylýar.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynyň garamagyndaky edara-kärhanalaryň önümçilik kuwwatyny artdyrmak, döwrebaplaşdyrmak, maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek, pudaga sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleri netijeli dowam etdirmegiň wajypdygyny nygtady. Döwlet Baştutanymyz oba hojalyk ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek üçin ekin meýdanlarynda oba hojalyk işlerini öz wagtynda geçirmegiň zerurdygyny belläp, wise-premýere bu babatda degişli tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Annamämmedow gözegçilik edýän ulgamlarynda şu ýylyň geçen dört aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 122,5 göterime deň boldy. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 107,3 göterim, Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi boýunça öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 101,5 göterim, Energetika ministrligi boýunça 111,6 göterim, “Türkmenhimiýa” döwlet konserni boýunça 159,3 göterim boldy. Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 111,5 göterim, Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça meýilnama 126,4 göterim berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, senagat pudagynyň önümçilik binýadyny berkitmek maksady bilen, hereket edýän kärhanalarda öndürilýän önümleriň görnüşlerini giňeltmek, taslama kuwwatlyklaryna çykarmak, döwrebaplaşdyrmak, täze kärhanalaryň işini ýola goýmak boýunça işleri dowam etdirmegiň zerurdygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz awtomobil ýollaryny gurmak boýunça öňünde goýlan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek üçin pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmegiň wajypdygyny nygtady. Şeýle hem wise-premýere 2024-nji ýylda açylyp ulanmaga berilmeli binalaryň we desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň bellenen möhletlerde tamamlanmagyna berk gözegçilik etmek tabşyryldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew gözegçilik edýän ministrliklerinde, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda, telekeçilik ulgamynda şu ýylyň dört aýynda gazanylan görkezijiler barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 104,1 göterime, öndürilen önümleriň ösüş depgini 102,7 göterime barabar boldy. Dokma senagaty ministrligi boýunça nah matalaryň önümçiligi 108,4 göterime, tikin we trikotaž önümleriniňki 104,8 göterime, gön önümleriniňki 117,3 göterime deň boldy. “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň kärhanalarynda önüm öndürmegiň meýilnamasy 100,7 göterim ýerine ýetirildi. Ýanwar — aprel aýlarynda Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan birža söwdalarynyň 98-si geçirilip, 9 müň 511 şertnama hasaba alyndy.

Söwda-senagat edarasy boýunça hasabat döwründe amala aşyrylan işleriň ösüş depgini 110,3 göterime deň bolup, sergileriň 6-sy, maslahatlaryň 41-si geçirildi. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça şu ýylyň dört aýynda oba hojalyk hem-de azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 111,7 göterime, senagat önümleriniň öndürilişiniň ösüş depgini 107,2 göterime barabar boldy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, söwda toplumyna degişli önümçilikleri netijeli ulanyp, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply harytlaryň görnüşlerini artdyrmagyň, ilata edilýän hyzmatlaryň döwrebap bolmagyny gazanmagyň zerurdygyny belledi. Bu işleriň ählisine Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalaryny hem giňden çekmek zerurdyr diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de wise-premýere bu babatda degişli tabşyryklary berdi.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa gözegçilik edýän ulgamynda şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe milli baýramçylyklar we Gündogaryň beýik akyldary, ajaýyp türkmen şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy, medeni-durmuş maksatly binalaryň açylyşlary mynasybetli dürli çäreler geçirildi. Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 33 ýyllyk baýramy mynasybetli dabaralary we çäreleri ýokary derejede geçirmek boýunça guramaçylyk topary döredildi. Hormatly Prezidentimiziň “Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet” atly kitabynyň tanyşdyrylyş dabaralary geçirildi.

Halkara hyzmatdaşlygyň çäklerinde dürli çäreler guraldy. Şunuň bilen baglylykda, Täjigistanda, Özbegistanda, Türkiýede we Fransiýada medeni çäreleriň, konsertleriň, maslahatlaryň geçirilendigi barada aýdyldy. Şeýle hem dört aýyň dowamynda teatrlaryň, sirkleriň, kinoteatrlaryň, kinokonsert merkezleriniň, kitaphanalaryň, muzeýleriň, Türkmen döwlet neşirýat gullugynyň, Oguz han adyndaky “Türkmenfilm” birleşiginiň, Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň ýerine ýetiren işleri barada hasabat berildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, beýik akyldar Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli çäreleriň ýurdumyzda we daşary döwletlerde giň gerimde geçirilýändigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, meýilleşdirilen çäreleri mundan beýläk-de ýokary derejede guramak üçin degişli taýýarlyk işlerini alyp barmak barada görkezme berildi. Taryhy, medeni, ruhy baýlyklarymyzy gorap saklamaga, ylmy taýdan öwrenmäge hem-de dünýä ýaýmaga bagyşlanan teleradiogepleşiklerini yzygiderli taýýarlamak, bu işleri metbugatda-da giňden beýan etmek möhümdir.

Döwlet Baştutanymyz medeni mirasymyzy, aýdym-saz sungatymyzy, däp-dessurlarymyzy asyl nusgasynda ýaş nesillerimize ýetirmek boýunça çäreleri yzygiderli geçirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Şeýle-de hormatly Prezidentimiz teatrlarda döwletimiziň içeri we daşary syýasatyny giňden açyp görkezýän, milli medeniýetimiziň, sungatymyzyň gülläp ösüşini beýan edýän eserleri sahnalaşdyrmagy tabşyrdy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda bilim, ylym, saglygy goraýyş we sport ulgamlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, hasabat döwründe bilimli nesli terbiýelemäge, okuw meýilnamalaryny, maksatnamalaryny kämilleşdirmäge, bilim ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmaga gönükdirilen özgertmeler dowam etdirildi. Hormatly Prezidentimiziň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň hemaýat-goldawlary bilen Arkadag şäherinde mekdep okuwçylarynyň halkara matematika olimpiadasy, döredijilik bäsleşikleri, bedenterbiýe-sport, medeni-jemgyýetçilik çäreleri, halkara olimpiadalar, IV Açyk halkara matematika, II Açyk halkara informatika olimpiadalary geçirildi. Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan çäreler, “Gadymy Änew medeniýeti”, “Gadymy Amul galasy: geçmişiň syrlarynyň goragçysy” atly halkara ylmy maslahatlar dünýäniň ylmy jemgyýetçiliginde giň seslenme döretdi.

Hasabat döwründe “Saglyk” Döwlet maksatnamasyna laýyklykda, ýöriteleşdirilen keselleri anyklaýyş-bejeriş merkezlerini, hassahanalary, şypahanalary gurmak, saglygy goraýyş hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmak, adam ömrüniň dowamlylygyny artdyrmak ugrundaky giň gerimli işler dowam etdirildi. Mary welaýat Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkeziniň binalar toplumy ulanmaga berildi. Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň serişdeleriniň hasabyna näsag çagalara dürli operasiýalar geçirildi hem-de Gahryman Arkadagymyzyň adyny göterýän çagalar sagaldyş-dikeldiş merkezinde welaýatlardan gelen çagalara ýöriteleşdirilen bejergiden soňky dikeldiş çäreleri meýilnamalaýyn esasda alnyp baryldy.

Ýurdumyzda bedenterbiýäni, sporty, Olimpiýa hereketini ösdürmek, milli ýygyndy toparlarymyzy Olimpiýa oýunlaryna we halkara ýaryşlara taýýarlamak boýunça netijeli işler alnyp baryldy. Döwlet Baştutanymyzyň gatnaşmagynda Bütindünýä saglyk güni mynasybetli köpçülikleýin welosipedli ýöriş, dürli medeni-sport çäreleri geçirildi. Aşgabat şäherindäki Gyşky oýunlar sport toplumynda ýokary derejede geçirilen hokkeý boýunça halkara ýaryş ýurdumyzyň sport abraýyny has-da belende galdyrdy. Bu ýaryşyň jemleri boýunça Türkmenistanyň “Galkan” hokkeý topary birinji orna mynasyp boldy. Hasabat döwründe ýurdumyzyň türgenleri halkara ýaryşlarda jemi 114, şol sanda 37 altyn, 39 kümüş, 38 bürünç medala mynasyp boldular. Hormatly Prezidentimiziň adyndan halkara ýaryşlarda üstünlikli çykyş edip, baýrakly orunlara mynasyp bolan türgenlere sylaglar dabaraly ýagdaýda gowşuryldy.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň bilim edaralarynda okatmagy kämilleşdirmegiň konsepsiýalaryna laýyklykda, bilim işini döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmegiň wajypdygyny aýtdy. Hormatly Prezidentimiz ylmy edaralaryň öňünde durýan möhüm wezipeler barada aýdyp, ylmy işlerde innowasion tehnologiýalary, öňdebaryjy usullary we tejribeleri önümçilige hödürlemek meselesine aýratyn üns bermegiň zerurdygyny nygtady. Döwlet Baştutanymyz saglygy goraýyş edaralarynyň işini kämilleşdirip durmagyň zerurdygyny belledi. Şeýle-de wise-premýere sport desgalaryny netijeli dolandyrmak, ýaşlary bedenterbiýe, köpçülikleýin sport bilen meşgullanmaga giňden çekmek üçin netijeli işleri geçirmek tabşyryldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda Daşary işler ministrligi tarapyndan ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasyny durmuşa geçirmek, döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryny hem-de öňde goýan wezipelerini ýerine ýetirmek maksady bilen, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn görnüşde, halkara guramalaryň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça toplumlaýyn işler amala aşyryldy. Bellenilişi ýaly, 4 — 6-njy ýanwarda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyz Birleşen Arap Emirliklerine, 1-nji martda üçünji Antalýa diplomatiýa forumyna gatnaşmak üçin Türkiýe Respublikasyna, 4-5-nji aprelde Täjigistan Respublikasyna saparlary amala aşyrdy. Şol saparlaryň barşynda ýokary derejedäki duşuşyklardyr gepleşikler geçirildi. Hasabat döwründe hormatly Prezidentimiz Eýran Yslam Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Russiýa Federasiýasynyň Prezidentleri bilen telefon arkaly söhbetdeşlikleri geçirdi. Türkmen bedewiniň milli baýramy mynasybetli guralan dabaralara gatnaşmak üçin Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Raisi ýurdumyzda saparda boldy.

Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda daşary ýurt wekiliýetleriniň ýurdumyza bolan saparlary, döwletimiziň wekiliýetleriniň daşary ýurtlara amala aşyran saparlary hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklaryň okgunly ösdürilýändigine şaýatlyk edýär. Hasabat döwründe dürli derejedäki, şol sanda sanly ulgam arkaly duşuşyklaryň we gepleşikleriň ençemesi geçirildi. Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlygynyň hukuk binýadynyň üsti 68 resminama bilen ýetirildi.

Daşary syýasat edaralarynyň derejesinde-de ikitaraplaýyn gatnaşyklar yzygiderli amala aşyrylýar. Ýanwar — aprel aýlarynda Daşary işler ministrlikleriniň arasyndaky geňeşmeleriň birnäçesi geçirildi. Ýewropa Bileleşiginiň daşary syýasat we howpsuzlyk boýunça ýokary wekili bilen duşuşyk boldy. Ilçihanalar arkaly diplomatik gatnaşyklary pugtalandyrmaga uly ähmiýet berlip, bu ugurda degişli işler amala aşyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, sebitde we dünýäde özara bähbitli hyzmatdaşlyga, hoşniýetli goňşuçylyga esaslanýan daşary syýasaty dowam etdirmegiň wajypdygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz hyzmatdaş döwletler bilen hoşniýetli, dost-doganlyk gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmegiň zerurdygyna ünsi çekdi. Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň dowamynda meýilleşdirilen köp sanly halkara çäreleri we maslahatlary ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmek üçin degişli taýýarlyk işlerini alyp barmagyň zerurdygyny belläp, wise-premýer, daşary işler ministrine bu babatda anyk tabşyryklary berdi.

Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew şu ýylyň geçen dört aýynda gözegçilik edýän pudaklarynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi.

Hasabat döwründe toplum boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň ösüş depgini 118 göterime deň boldy. Ulagyň ähli görnüşlerinde ýük daşamagyň we ýolagçy gatnatmagyň ösüş depgini, degişlilikde, 103,5 hem-de 102,6 göterime barabar boldy. Ýanwar — aprel aýlarynda «Türkmendemirýollary» agentligi boýunça hyzmatlary ýerine ýetirmegiň ösüş depgini 104,3 göterime, «Türkmenawtoulaglary» agentligi boýunça 110,5 göterime, «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça 161,2 göterime, «Türkmendeňizderýaýollary» agentligi boýunça 114,8 göterime, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi boýunça 111,9 göterime deň boldy.

Hasabatyň dowamynda “Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyndan” gelip çykýan wezipeleri ýerine ýetirmek boýunça geçirilýän işler barada-da aýdyldy. Şeýle hem ýurdumyzyň dürli künjeklerinde ulag-aragatnaşyk toplumyna degişli önümçilik, durmuş maksatly desgalaryň gurluşygynyň dowam edýändigi hakynda habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanyp, halkara ýükleriň daşalýan möçberini artdyrmagyň zerurdygyny nygtady. Pudagyň maddy-enjamlaýyn üpjünçiligini yzygiderli döwrebaplaşdyrmak möhümdir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we agentligiň ýolbaşçysyna degişli tabşyryklary berdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow mejlise gatnaşyjylara ýüzlenip, Garaşsyz ýurdumyzda şu ýylyň dört aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýändigini belledi. Hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüş depgini 6,3 göterime deň boldy. Bu görkeziji senagat pudagynda 3,7 göterime, ulag we aragatnaşykda 7,2 göterime, hyzmatlar ulgamynda 8 göterime, söwdada 8,2 göterime, gurluşykda 5,8 göterime, oba hojalyk pudagynda bolsa 5 göterime deň boldy.

Ýurdumyzda iri senagat, durmuş maksatly desgalaryň, şol sanda täze şäherçeleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, dynç alyş-sagaldyş merkezleriniň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň we beýleki desgalaryň gurluşygy dowam edýär. “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynyň maý aýynda ýurdumyzda köp sanly desgalaryň açylyş dabaralary, birnäçe halkara çäreler geçiriler diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy. Şol dabaralaryň hatarynda Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanan halkara maslahat, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» atly halkara ylmy maslahat bar. Şunuň bilen baglylykda, bu çäreleri ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmek tabşyryldy.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ýakyn wagtda okuwçylaryň tomusky dynç alyş möwsümi we raýatlaryň zähmet rugsady başlanýar. Şunuň bilen baglylykda, ähli jogapkär ýolbaşçylara Awazadaky myhmanhanalary, dynç alyş-sagaldyş merkezlerini, beýleki şypahanalary, welaýatlardaky hem-de Aşgabat şäherindäki çagalar dynç alyş ýerlerini tomus möwsümine talabalaýyk taýýarlamak tabşyryldy.

Mejlisde döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe möhüm meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň mejlisini jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

04.05.2024
Ýollar ýürekleri birleşdirýär

Gurmak, döretmek ata-babalarymyzdan gelýän döwletli ýol-ýörelgelerimizdir. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen şeýle sogaply işler, asylly ýol-ýörelgelerimiz mynasyp dowam etdirilýär. Ýakynda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň dabaraly ýagdaýda açylmagy hem munuň aýdyň subutnamasydyr.

Mälim bolşy ýaly, uzynlygy 600 kilometre deň bolan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygyna 2019-njy ýylyň 24-nji ýanwarynda badalga berlipdi. Garagum sährasynyň çäginden geçýän bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň birinji tapgyry bolan Aşgabat — Tejen bölegi 2021-nji ýylyň oktýabrynda Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda ulanmaga berildi.

Ulag ulgamy dünýä ykdysadyýetiniň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Bu babatda ata Watanymyzyň özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen başlangyçlary netijeli häsiýete eýedir. Şunda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygy Türkmenistandaky iň iri ulag taslamalarynyň biridir. Onuň durmuşa geçirilmegi üstaşyr awtomobil gatnawlarynyň Aziýa — Ýuwaş umman sebitine çenli uzalyp gidýän awtoýollaryň köpşahaly ulgamyna çalt çykmagyny üpjün eder. Ýeri gelende bellesek, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoluna düzümleýin ýol-ulag desgalaryny güwänamalaşdyrmak işine ýöriteleşen abraýly halkara düzümleriň güwänamalarynyň gowşurylmagy bu taslamanyň halkara ülňülerine doly laýyk gelýändigini alamatlandyrýar.

Gahryman Arkadagymyz tarapyndan ýurdumyzda ulag-kommunikasiýa düzümini mundan beýläk-de ösdürmek boýunça başy başlanan giň gerimli özgertmeler täze taryhy döwrümizde hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi Türkmenistanyň üstaşyr ulag geçelgeleriniň netijeli ulanylmagyny, ýurdumyzyň halkara ähmiýetli ulag çatrygy hökmünde ornunyň pugtalandyrylmagyny şertlendirýär. Döwrümizi beýgeldýän, Watanymyz, halkymyz üçin bähbitli bolan döwletli işleri durmuşa geçirýän Milli Liderimize hem-de hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden alkyş aýdýarys.

Jennet MEREDOWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

04.05.2024
Sanly hyzmatlar portalynyň giň mümkinçilikleri

Ýurdumyzda innowasion ösüş babatda uly üstünlikler gazanylýar. Şunda maglumat-aragatnaşyk ulgamynda öňdebaryjy tehnologiýalar ornaşdyrylyp, sanly hyzmatlaryň görnüşleri yzygiderli artdyrylýar. Sanly tehnologiýalar hyzmatlaryň hiliniň barha ýokarlanmagyna we ulanyjylaryň sanynyň artmagyna ýardam edýär.

Takmynan, 30 ýyl çemesi mundan öň maglumatlary öwrenmek üçin kitapdyr gazet-žurnallary satyn almak zerurlygy bardy. Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlary bilen sanlylaşdyrmak milli ykdysadyýetimizi döwrebap şertlerde ösdürmegiň wajyp ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Indi sanly ykdysadyýet maglumat tehnologiýalaryna daýanýan ykdysady işiň esasy bolup durýar. Tehnologik taýdan ösen ýurtlaryň tejribesinden görnüşi ýaly, sanly ykdysadyýete geçmek ýurduň öňe ilerlemeginde, öňdebaryjy döwletleriň hataryna goşulmagynda möhüm ädim bolup durýar. Maglumat hökmünde belläp geçsek, häzirki wagtda ýurdumyzda internet ulanyjylaryň sany 3 million 205 müň 250-den geçdi. Şeýlelikde, ykjam telefonlarda, kompýuterlerde, umuman, internete baglanyşygy bolan enjamlarda maglumatlary göz açyp-ýumasy salymda ýükläp, olar bilen tanşyp bolýar.

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen, degişli Konsepsiýa kabul edildi. Şonuň esasynda, ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary döwrebap tehnologiýalar bilen üpjün edilýär. Şeýle hem dünýä ülňülerine laýyk gelýän milli web saýtlar, mobil goşundylary döredilýär. «Türkmenaragatnaşyk» agentligi tarapyndan taýýarlanyp, tapgyrlaýyn işe goýberilýän taslamalaryň artmagy bu ugurda gazanylýan üstünliklere şaýatlyk edýär.

Sanly hyzmatlaryň dürli görnüşlerini bir ýerde jemleýän e.gov.tm Döwlet hyzmatlar portaly özünde maglumatlary ýygnamak bilen bir hatarda, aragatnaşyk boýunça, ýagny ýurdumyzyň ministrlikleri, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, häkimlikleri tarapyndan ýerine ýetirilýän hyzmatlary onlaýn görnüşde amala aşyrmaga, sanly ulgam arkaly raýatlaryň durmuş-jemgyýetçilik işlerinde köp ýeňillikleri döretmäge, elektron hyzmatlar ulgamyny kämilleşdirmäge uly mümkinçilik döretdi. Häzirki wagtda bu portalda jemi 500-den gowrak hyzmatlara salgylanmalar ýerleşdirildi. Şolaryň hatarynda 40-dan gowrak onlaýn töleglere we hyzmatlara, 270-den agdyk sanly maglumatlara, döwlet edaralarynyň 150-den hem köp web saýtlaryna, şeýle-de olaryň amala aşyrýan 50-ä golaý hyzmatlaryna salgylanmalar bar.

Her bir ulanyjy bu portalda öz «şahsy otagyny» döredip, ondaky hyzmatlardan doly derejede peýdalanyp, aragatnaşyk, jemagat hyzmatlaryna tölegleri nagt däl görnüşde töläp, jemgyýetçilik ulaglaryna petekleri satyn alyp we beýleki awtomatlaşdyrylan maglumat ulgamlaryndan peýdalanyp bilýär. Bu usul resminamalary merkezleşdirilen görnüşde tabşyrmaga, olaryň taýýarlanylyşyna hem-de hyzmatlaryň ýerine ýetirilişine syn etmäge şert döredýär. Ýeri gelende belläp geçsek, häzirki wagtda Döwlet hyzmatlar portalynda 50 müňe golaý «şahsy otaglaryndan» peýdalanýanlar hasaba alyndy.

Portal ulanyjylary üçin ýurdumyzyň howa maglumaty, Türkmenistanyň Merkezi bankynyň walýuta kurslary bilen günüň islendik wagtynda tanyşmaga we habarly bolmaga-da mümkinçilik döretdi. Portalyň sanly hyzmatlarynyň, olary ulanyjylaryň sanynyň yzygiderli artmagy, onuň mümkinçilikleriniň döwrebaplaşdyrylmagy ulanyjylarda uly gyzyklanma döredýär. Ähli ýaşdaky raýatlara düşnükli, türkmen we rus dillerinde, sada hem göze gelüwli «bir penjire» Döwlet hyzmatlar portalyny ulanyjylara wagt we serişde tygşytlylygyny üpjün edýär. Bu mobil goşundysyny «Play Market» we «App Store» internet dükanlaryndan ýükläp alyp bolýar.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda elektron resminama dolanyşygy döwrebap derejede ýola goýuldy. Şeýle işleriň netijesinde, milli ykdysadyýetimizde döwrebap ösüşlere eýe bolunýar. Şunda dünýä ülňülerine laýyk gelýän elektron hyzmatlara bolan islegler hem günsaýyn artmak bilen.

Batyr KULIÝEW.

«Türkmenistan».

01.05.2024
Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň adyna mähirli gutlaglar

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyna Türkmen bedewiniň milli baýramy mynasybetli gutlag hatlarynyň, telegrammalaryň gelip gowuşmagy dowam edýär. Hatlary iberenler häzirki döwürde ahalteke bedewiniň Garaşsyz Watanymyzyň döredijilik güýjüniň aýdyň nyşanyna öwrülendigini nygtaýarlar. Döwlet we jemgyýetçilik işgärleri hormatly Prezidentimizi umumymilli baýram bilen tüýs ýürekden gutlap, berk jan saglyk, uzak ömür, ýurdumyzy mundan beýläk-de gülledip ösdürmäge gönükdirilen köpugurly işlerinde uly üstünlikleri arzuw edýärler.

Hormatly Prezidentimize Türkmen döwlet neşirýat gullugynyň başlygy M.Çaryýew, “Türkmenistan” gazetiniň baş redaktory K.Rejebow, “Neýtralnyý Turkmenistan” gazetiniň baş redaktory M.Alimowa, “Adalat” gazetiniň baş redaktory M.Nuryýew, “Edebiýat we sungat” gazetiniň baş redaktory O.Allaberdiýewa, “Mugallymlar gazeti” gazetiniň baş redaktory S.Nurberdiýew, “Aşgabat” gazetiniň baş redaktory A.Mämmedow, “Türkmen dünýäsi” gazetiniň baş redaktory B.Myradow, “Arkadag” gazetiniň baş redaktory G.Mämiýew, “Watan” gazetiniň baş redaktory T.Kakaýewa, “Nesil” gazetiniň baş redaktory A.Hojaberdiýew, “Esger” gazetiniň baş redaktory S.Myradow, “Diýar” žurnalynyň baş redaktory J.Toryýewa, “Dünýä edebiýaty” žurnalynyň baş redaktory R.Gylyjow, “Garagum” žurnalynyň baş redaktory S.Şaýymow, “Zenan kalby” žurnalynyň baş redaktory M.Taýjykowa, “Güneş” žurnalynyň baş redaktory G.Babaýewa, Hojalyk hasaplaşygyndaky redaksion birleşigiň başlygy P.Tugurow gutlag hatlaryny iberdiler.

(TDH)

01.05.2024
Eziz Diýaryň ösüşleri

Köňül guşumyzy al-asmana uçuryp, eziz Watanymyzyň gül gujagyny şatlyk-şowhuna besläp, owazy çar ýana ýaýraýan «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýyly dowam edýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary bilen Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe alnyp barylýan abyrsyz işleri, ýetilýän belent sepgitleri göreniňde, gazanylan ösüşleri hakydaňda aýlap, başyň gök direýär. Agzybir türkmen halkymyz beýik hem şan-şöhratly zamananyň tämiz howasyndan ine-gana, erkin dem alyp, agaýana döwran sürýär, toý-baýramyny toýlap, milli däp-dessurlaryny berjaý edýär. Oba-şäherlerimizde bina edilýän ajaýyp desgalardyr binalar, aýna ýaly şaýollar durmuşa, ýaşaýşa söýgiňi artdyryp, ýagty geljege buýsanjyňy goşalandyrýar.

Milli ykdysadyýetimiziň ösüşinde elektrik energetikasy pudagynyň eýeleýän orny uludyr. Bilşimiz ýaly, geçen ýylyň güýzünde halkalaýyn energiýa ulgamyny döretmek ugrunda durmuşa geçirilýän işleriň çäginde Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň sanly ulgam arkaly ak pata bermeginde Mary — Ahal ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň dabaraly ýagdaýda ulanyşa girizilmegi, ýurdumyzyň bitewi energetika ulgamyna birikdirilmegi ähli watandaşlarymyzy begendiren taryhy wakalaryň biri boldy. Geçen döwürde paýtagtymyzyň we sebitiň ilatyny elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmekde bu elektrik stansiýasy möhüm orun eýeledi. Öňdebaryjy tehnologiýalaryň, innowasion işläp taýýarlamalaryň işjeň durmuşa ornaşdyrylmagy, Watanymyzyň yzygiderli we hemmetaraplaýyn ösüşi üçin amatly şertleriň döredilmegi energetika ulgamynyň işgärlerini has-da döredijilikli işlemäge ruhlandyrýar.

Ýakynda Mary welaýatynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň ulanmaga berilmegi ata Watanymyzda alnyp barylýan işleriň dünýä ähmiýetlidigini has-da giňden açyp görkezdi. Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýolunyň işe girizilmegi ýurdumyzyň ýol ulgamynyň geçirijilik ukybyny, logistik hyzmatlarynyň hilini ep-esli derejede artdyrmaga, halkara üstaşyr ulag düzümini hem-de döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmäge giň mümkinçilik berer. Bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurulmagy Türkmenistanyň çäginden daşalýan ýükleriň möçberini ep-esli artdyrmaga we gatnawlary çaltlandyrmaga amatly şertleri döreder. Awtobanyň gurluşygynda innowasion tehnologiýalaryň, ylmy-tehniki ösüşiň, şol sanda energetika ulgamynda gazanylan öňdebaryjy tejribeleriň işjeň ulanylmagy bizi diýseň buýsandyrdy.

Aýgözel REJEBOWA,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň uly mugallymy.

01.05.2024
Maliýe bazary — ykdysadyýetiň durnukly ösüşiniň möhüm guraly

Hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen, bäsdeşlige ukyply, daşarky bazarlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçiligiň täze görnüşleri döredilýär we ähli pudaklara sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Telekeçilik işiniň netijeliligi ýokarlandyrylyp, ykdysadyýetde hususy bölegiň paýy artdyrylýar. Netijede, Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň 75 göterime golaýy durmuş ulgamyny ösdürmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilýär. Bu özgertmeler «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyndan» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan» ugur alnyp durmuşa geçirilýär.

Milli maksatnamany amala aşyrmagyň barşynda ykdysadyýetiň pudaklaryny innowasion esasda senagatlaşdyrmak bilen çäklenilmän, bazar infrastrukturasyny doly kemala getirmek ugrunda hem tapgyrlaýyn işler alnyp barylýar. Pudaklary döwrüň talabyna laýyklykda döwrebaplaşdyrmakda, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakda üstünlikler gazanylýar. Netijede, ýurduň maliýe ulgamynyň düzüm bölegi bolan maliýe bazarlary öňdebaryjy dünýä tejribeleri esasynda kämilleşdirilip, täzeçe iş usullary döredilýär. Ýurduň maliýe bazarynyň düzümleriniň esaslary pugtalandyrylyp, olaryň hukuk binýady berkidilýär.

Ykdysadyýetiň düzüm böleklerinde işiň depginini ýokarlandyrmak we olary akylly-başly dolandyrmak babatda jemgyýetde hem belli bir pul serişdesiz, ýagny döwlet bilen kärhanalaryň, döwlet bilen raýatlaryň dürli gatlaklarynyň, kärhanalar bilen şahsy taraplaryň arasynda ygtybarly hasaplaşykly gatnaşyklar emele getirildi. Dürli maliýe gurallary arkaly döwletiň pul dolanyşygynyň has kämil nusgasy döredilýär. Dünýä tejribesinden belli bolşy ýaly, gymmatly kagyzlar pul dolanyşygyny sazlaşykly ýola goýmakda möhüm maliýe guraly bolup çykyş edýär. Şoňa laýyklykda, ýurdumyzyň maliýe bazary milli ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmakda öňde durýan strategik wezipelerden ugur alýar. Bu babatda Milli Liderimiziň tagallalary netijesinde ygtybarly strategiýa işlenip düzüldi we herekete girizildi.

Ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklaryna geçiş döwründe maliýe serişdelerini jemlemek we olaryň netijeliligini ýokarlandyrmak, gözegçiligini üpjün etmek maksady bilen, ähli özgertmeler döwlet tarapyndan amala aşyrylýar. Maliýe bazarynyň düzümi bolan gymmatly kagyzlar bazary doly görnüşde döredilýär we işe girizilýär. Ilatyň hem-de ykdysady subýektleriň wagtlaýynça işe girizilmedik pul serişdeleri jemlenip, maýalara zerurlygy bolan pudaklara gönükdirilýär. Gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmegiň hukuk binýady yzygiderli pugtalandyrylýar. Şunda ýüze çykyp biläýjek dürli ýagdaýlar göz öňünde tutulyp, onuň ähli taraplara bähbitli ugry saýlanyp alynýar. Gymmatly kagyzlar alyş-çalyşda, pul dolanyşygynda aýratyn ähmiýete eýe bolup, ykdysadyýeti has-da ýokary depginde ösdürmäge, pul dolanyşygynyň hereketini çaltlandyrmaga ýardam edýär.

Türkmenistan täze gatnaşykly gymmatly kagyzlar bazaryny diwersifikasiýa ýoly bilen döredýär. Şunda gymmatly kagyzlar bazary ykdysadyýetiň ygtybarly guraly bolup durýar. Ýurdumyz Garaşsyzlygyny gazanandan soňra, milli ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçmegi, netijede, eýeçiligiň dürli görnüşleriniň ýüze çykmagy gymmatly kagyzlaryň dolanyşyga girizilmegine täzeçe itergi berdi. Döwletimizde gymmatly kagyzlar bilen geçirilýän amallar düzgünleşdirildi. Halkara talaplara laýyk gelýän hukuk binýadyny döretmek maksady bilen, «Paýdarlar jemgyýetleri hakynda», «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary, gymmatly kagyzlaryň netijeli işlemegi üçin «Türkmenistanda gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmegiň 2012 — 2016-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Bu resminamalar esasynda gymmatly kagyzlar bazarynyň guramaçylyk we hukuk binýady döredildi. Ýerine ýetirilen çäreleriň netijesinde, 2016-njy ýylda «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti işe girizildi. Ýurdumyzda gazna biržasynyň döredilmegi paýdarlar jemgyýetleriniň işjeňliginiň ýokarlanmagyna we olaryň sanynyň artmagyna oňyn täsir etdi.

Pul gatnaşyklarynyň sazlaşygyny ýola goýmakda gymmatly kagyzlar möhüm ähmiýete eýedir. Gymmatly kagyzlar — bu maliýe serişdeleri bolup, hukuga kepil geçýän şaýatnama (subutnama) hem-de aýratyn wezipeli zerur alamatlary bolan, geljekde eýesine kesgitlenen möhletde peýda getirjek ýa-da dürli amallary geçirmäge mümkinçilik berjek resminamadyr.

Degişli kanunçylykda gymmatly kagyzlara şeýle kesgitleme berilýär: «Gymmatly kagyzlar — mälim edilende birine geçirilmegi we amala aşyrylmagy mümkin bolan, özünde berkidilen emläk hukuklaryny tassyklaýan resminamalardyr. Atly gymmatly kagyzlar ulanyjylaryň hukuk tarapynyň goraglylygyny üpjün edýär. Teklip ediji üçin gymmatly kagyzlar olary ulanyjylaryň hukuk tarapynda durýar we ykdysady subýektleriň berkidilen emläk hukuklarynyň amala aşyrylmagy, eýesiniň hökmany kybaplaşdyrylmagy talap edilmeýän gymmatly guralyna öwrülýär. Maýa goýum (düýpli) gymmatly kagyzy — atly gymmatly kagyzyň ýa-da teklip ediji üçin gymmatly kagyzyň maýa goýum serişdesi hökmünde dolanyşykda bolýan we ýuridik şahsyň maýasy-da maýa goýum paýy, oňa gatnaşmagyň paýy ýa-da başga bähbitli görnüşde eýeçiligiň bardygyny tassyklaýan görnüşi.

«Gymmatly kagyzlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda bellenilişi ýaly, esasy gymmatly kagyzlara paýnamalar, obligasiýalar, geçirilýän wekseller, bank depozit güwänamasy, gymmatly kagyzlardan öndürilýän kagyzlar (deriwatiwler) degişlidir.

Halkara tejribäni ornaşdyrmak arkaly maýa goýumlary maliýeleşdirmek üçin zerur şertleri döretmek işleriniň ýaýbaňlandyrylmagy netijesinde, gymmatly kagyzlaryň görnüşlerini, şol sanda paýnamalar we obligasiýalar bazaryny giňden ösdürmek hormatly Prezidentimiziň maliýe özgertmeleriniň esasyny emele getirýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz 2022-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen Döwlet Maslahatynda eden taryhy çykyşynda: «Gazna biržalarynyň işini işjeňleşdireris. Bu bolsa ýurdumyzyň maliýe bazarynyň giňelmegine ýardam berer. Milli maksatnamalarymyzy üstünlikli amala aşyrmak bilen, ýurdumyzyň pul-karz gurşawyny has-da döwrebaplaşdyrarys. Maksatnamada kesgitlenişine laýyklykda, ýakyn ýedi ýylyň dowamynda ýurdumyzyň maliýe bazarynyň işi has-da kämilleşdiriler, bank hyzmatlarynyň görnüşleri giňeldiler. Gymmatly kagyzlar bazaryny we maliýe gurallaryny ösdürmek, ätiýaçlandyryş ulgamynyň gerimini giňeltmek bilen bagly anyk çäreler durmuşa geçiriler» diýip belledi. Hormatly Prezidentimiziň aýdanlaryndan ugur alnyp, maliýe bazarynyň işini kämilleşdirmek maksady bilen, dürli görnüşli gymmatly kagyzlaryň (aksiýalaryň, obligasiýalaryň, opsionlaryň) bazary giňeldildi we bu iş dowam etdirilýär. Şu nukdaýnazardan, dürli guramaçylyk-hukuk görnüşindäki kärhanalara gymmat bahaly kagyzlar bazarynyň gurallary ornaşdyrylýar. Bazar gatnaşyklarynyň esasy gurallarynyň biri bolan maliýe bazaryny innowasion tehnologiýalar esasynda ösdürmek ýurdumyzyň bu ugurdaky kanunçylyk binýadynyň yzygiderli kämilleşdirilmegi bilen bilelikde amala aşyrylýar. Maliýe bazaryny ösdürmekde, gazna biržasynyň işini döwrebaplaşdyrmakda strategik wezipeleriň üstünlikli çözülmegi ykdysadyýetde we durmuş ulgamynda belent sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berdi. Ýeri gelende bellesek, golaýda Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynda geçirilen «Maliýe bazarlarynyň ösüşiniň häzirki zaman meýilleri» atly halkara ylmy-amaly maslahat hem netijeli häsiýete eýe boldy.

Gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek, gazna biržasynyň işini döwrebaplaşdyrmak babatda kesgitlenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, önümçilikde toplanan tejribäni okuw işine ornaşdyryp, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak maksadyndan ugur alnyp, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen institutymyzyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek barada şertnama baglaşyldy. Hyzmatdaşlygyň çäklerinde ýurdumyzda gymmatly kagyzlar bazarynyň gatnaşyjylarynyň maliýe sowatlylygyny kämilleşdirmek maksady bilen, yzygiderli okuw-maslahatlary geçirilýär. Gymmatly kagyzlar bazaryny we maliýe gurallaryny, gazna biržalarynyň, şol sanda Aşgabat gazna biržasynyň işini düýpli öwrenmek babatda institutyň professor-mugallymlaryny, aspirantlaryny, magistrantlaryny we talyplaryny düýpli ylmy-barlaglara çekmek, amaly teklipleri taýýarlamak, kafedralarda bu ugurdan bilim berlişini we ýerine ýetirilýän ylmy işleri utgaşdyrmak hem-de öňdebaryjy halkara tejribäni giňden ornaşdyrmak maksady bilen, institutyň maliýe kafedrasynyň ýanynda Gymmatly kagyzlar bazary boýunça ylmy-amaly topar döredildi. Toparyň döredilmeginiň esasy maksady gymmatly kagyzlar bazary we maliýe gurallary babatda dünýä tejribesini düýpli öwrenmekden, gazna biržasynyň işini kämilleşdirmek üçin düýpli ylmy we amaly barlaglary alyp barmakdan, nazary bilimi tejribe bilen utgaşdyrmakdan, institutyň professor-mugallymlarynyň, aspirantlarynyň, magistrantlarynyň we talyplarynyň gymmatly kagyzlar bazarynyň işi bilen bagly zerur amaly bilimleri, endikleri hem-de tejribeleri öwrenmeklerine ýardam etmekden ybaratdyr.

Bilim, ylym ösüşiň, abadançylygyň, ýurdumyzyň halkara abraý-mertebesiniň ýokary göterilmeginiň esasy serişdesidir. Şoňa görä-de, ykdysady ulgamyň hünärmenlerini taýýarlaýan ýokary okuw mekdebiniň mugallymlary hökmünde hormatly Prezidentimiziň bu ugurda öňde goýýan wezipelerini durmuşa geçirmekde mundan beýläk-de yhlasymyzy gaýgyrmarys.

Abdykerim MUHANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň kafedra müdiri.

30.04.2024
Türkmenistanyň Prezidenti sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi

Aşgabat, 29-njy aprel (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýewiň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynda we sebitlerde alnyp barylýan möwsümleýin işleriň barşy bilen bagly meselelere garaldy.

Ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi R.Hojagulyýewe söz berildi. Ol welaýatda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda sebitde gowaça ekişini ýokary hilli geçirmek we bellenen möhletlerde tamamlamak boýunça zerur işler dowam etdirilýär. Ekiş geçirilen ýerlerde gögeriş suwy tutulýar, gögeriş alnan ýerlerde bolsa hatarara bejergi, ýekelemek, otag işleri geçirilýär. Şunda oba hojalyk tehnikalaryndan we gurallardan netijeli peýdalanylýar. Bugdaý ekilen meýdanlarda ösüş suwy tutulýar. Welaýatdaky galla kabul ediş kärhanalary, elewatorlary, däne ýygýan kombaýnlary we bugdaý daşamakda ulanyljak awtoulaglary galla oragy möwsümine taýýarlamak boýunça degişli işler geçirilýär. Ilaty ýurdumyzda öndürilýän ýeralma, beýleki gök-bakja önümleri bilen bolelin üpjün etmek babatda öňde goýlan wezipelerden ugur alnyp, bu ekinleriň ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri alnyp barylýar. Pile öndürmek boýunça bellenen meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, welaýatyň pileçi kärendeçileri tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg etmek işleri ýerine ýetirilýär.

Şeýle hem häkim «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna» laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen dürli maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň barşy barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, häzirki wagtda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň möhüm ähmiýetine ünsi çekdi we gowaça ekişiniň agrotehniki möhletlerde geçirilmegini, ekiş geçirilen ýerlerde, şeýle hem bugdaý meýdanlarynda ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryny berk berjaý etmek arkaly ýerine ýetirilmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Şeýle-de döwlet Baştutanymyz Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, welaýatda şu ýyl açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi H.Aşyrmyradow welaýatda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda gowaça ekişi tamamlanyp, ekiş geçirilen ýerlerde gögeriş suwuny tutmak, gögeriş alnan meýdanlarda bolsa ideg etmek, hatarara bejergi işleri geçirilýär. Welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda ideg etmek, ösüş suwuny tutmak işleri utgaşykly dowam etdirilýär. Galla oragy möwsümine taýýarlyk görmegiň çäklerinde däne ýygýan kombaýnlary, bugdaý daşajak awtoulaglary we galla kabul ediş kärhanalaryny möwsüme taýýarlamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Ýazlyk ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek we bu önümler bilen ilaty bolelin üpjün etmek maksady bilen, olara ideg işleri geçirilýär. Welaýatda pile öndürmek boýunça bellenilen meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek üçin ýüpek gurçugyna ideg işleri dowam etdirilýär.

Häkim «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna”, Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda gurlup ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň ýagdaýy barada-da hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, oba hojalygynda dowam edýän jogapkärli möwsümiň talabalaýyk geçirilmeginiň möhümdigini belledi we gowaça, bugdaý ekilen meýdanlardaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz kabul edilen milli maksatnamalara laýyklykda, şu ýyl üçin welaýatda meýilleşdirilen işleriň ýokary hilli we bellenen möhletlerde ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Daşoguz welaýatynyň häkimi S.Soltanmyradowyň welaýatda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy baradaky hasabaty bilen dowam etdi.

Bellenilişi ýaly, sebitde gowaça ekişi guramaçylykly dowam edýär. Ekiş möwsümini ýokary hilli geçirmek üçin zerur çäreler görülýär. Gögeriş alnan meýdanlarda hatarara bejergi, otag, ýekelemek işleri agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda alnyp barylýar. Şunda oba hojalyk tehnikalary doly güýjünde işledilýär. Welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda degişli ideg işleri ýerine ýetirilýär. Galla oragyny guramaçylykly geçirmek, ýetişdirilen bugdaý hasylyny ýitgisiz ýygnap almak we bökdençsiz kabul etmek maksady bilen, häzirki wagtda galla oragy möwsümine taýýarlyk görülýär. Welaýatyň ýazlyk ýeralma, gök-bakja ekinleri ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri geçirilýär. Pile öndürmek boýunça meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, pileçi kärendeçiler tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg etmek işleri alnyp barylýar.

Häkim ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna hem-de Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň ýagdaýy barada-da hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, gowaça ekişiniň bellenen agrotehniki möhletlerde we ýokary hilli geçirilmeginiň, bugdaý meýdanlaryndaky ideg işleriniň talabalaýyk bolmagynyň zerurdygyny belledi we bu babatda häkime anyk tabşyryklary berdi. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan dürli maksatly binalardaky gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew welaýatda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, şu günler sebitiň ekerançylyk meýdanlarynda 2024-nji ýylyň pagta hasyly üçin gowaça ekişi dowam edýär. Ekiş geçirilen ýerlerde gögeriş suwuny tutmak, kadaly gögeriş alnan meýdanlarda hatarara bejergi, ýekelemek, otag işleri alnyp barylýar. Bu ugurda oba hojalyk tehnikalary netijeli işledilýär. Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda azyk bolçulygyny has-da pugtalandyrmak barada berýän tabşyryklaryndan ugur alnyp, welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda degişli ideg işleri dowam etdirilýär. Galla oragy möwsümine taýýarlygyň çäklerinde welaýatda galla kabul ediş kärhanalary, elewatorlar möwsüme taýýar edildi we däne ýygýan kombaýnlary, bugdaýy daşamakda ulanyljak awtoulaglary hem-de beýleki tehnikalary möwsüme taýýarlamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Ýazlyk ýeralma, beýleki gök-bakja ekinleri ekilen meýdanlarda ideg işleri bilen bir hatarda, ýetişdirilen soganyň hasyly ýygnalyp alynýar. Pile öndürmek boýunça bellenilen meýilnamany üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, welaýatyň pileçi kärendeçileri tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg etmek işleri geçirilýär.

Şeýle-de häkim ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna, Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş, önümçilik maksatly binalardaky hem-de desgalardaky gurluşyk işleriniň alnyp barlyşy barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, oba hojalyk ekinlerinden ýokary hasyl almak üçin ekerançylyk meýdanlaryndaky agrotehniki çäreleriň talabalaýyk ýerine ýetirilmelidiginiň zerurdygyny belledi we gowaça ekişiniň, bugdaý meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny üpjün etmegi häkime tabşyrdy. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen maksatnamalara laýyklykda, welaýatda şu ýyl üçin meýilleşdirilen işleriň ýokary hiliniň üpjün edilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Soňra Mary welaýatynyň häkimi B.Orazow möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, şu günler sebitiň ekerançylyk meýdanlarynda gowaça ekişi dowam edýär. Gögeriş alnan meýdanlarda hatarara bejergi, ýekelemek we otag işleri alnyp barylýar. Ekişde, ideg işlerinde ulanylýan oba hojalyk tehnikalary netijeli peýdalanylyp, doly güýjünde işledilýär. Bugdaý ekilen meýdanlarda ideg we ösüş suwuny tutmak işleri ýerine ýetirilýär. Galla oragy möwsümine hem taýýarlyk görülýär. Galla kabul ediş kärhanalaryny, elewatorlary, däne ýygýan kombaýnlary we beýleki awtoulaglary, tehnikalary möwsüme taýýar etmek üçin degişli işler alnyp barylýar. Şeýle-de ýazlyk ýeralma, beýleki gök-bakja ekinleri ekilen meýdanlarda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri geçirilýär. Welaýatda pile möwsümi dowam edip, häzirki wagtda pile öndürijiler tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg etmek işleri alnyp barylýar.

Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän medeni-durmuş, önümçilik maksatly desgalardaky we binalardaky gurluşyk işleriniň alnyp barlyşy barada hem hasabat berildi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, häzirki wagtda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň talabalaýyk ýerine ýetirilmeginiň möhümdigini belledi we gowaça ekişini bellenen möhletlerde tamamlamak, bugdaý meýdanlaryndaky ideg işlerini agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda geçirmek üçin ähli zerur çäreleri görmegi häkime tabşyrdy. Şeýle-de hormatly Prezidentimiz ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, şu ýyl welaýatda açylyp ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän dürli maksatly desgalardaky gurluşyk işleriniň ýokary hilli ýerine ýetirilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýew möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, ýurdumyzyň ekerançylyk meýdanlarynda pagtaçy daýhanlarymyz tarapyndan gowaça ekişi alnyp barylýar. Ekiş geçirilen ýerlerde gögeriş suwuny tutmak, gögeriş alnan meýdanlarda bolsa hatarara bejergi, ýekelemek, otag işleri ýerine ýetirilýär. Şunda oba hojalyk tehnikalaryndan netijeli peýdalanmaga aýratyn üns berilýär. Bugdaý ekilen meýdanlarda ideg işleri dowam edýär. Galla kabul ediş kärhanalaryny, elewatorlary we bugdaý ýygýan kombaýnlary galla oragy möwsümine taýýarlamak boýunça degişli işler geçirilýär.

Diýarymyzda ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň öndürilýän möçberini artdyrmak, bu önümler bilen ilaty bolelin üpjün etmek boýunça öňde goýlan wezipelerden ugur alnyp, ekerançylyk meýdanlarynda ýazlyk ekinleri ekmek, olara agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg etmek işleri dowam etdirilýär. Ýurdumyzda piläniň öndürilişini artdyrmak we bu möwsümi guramaçylykly geçirmek üçin häzirki wagtda welaýatlarda pile öndürijiler tarapyndan ýüpek gurçugyna ideg etmek işleri alnyp barylýar.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ýurdumyzyň ekerançylyk meýdanlarynda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň, hususan-da, gowaça ekişiniň, bugdaýa we ýazlyk ekinlere ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilmeginiň möhüm wezipe bolup durýandygyny belledi we alnyp barylýan işleri berk gözegçilikde saklamagy wise-premýere tabşyrdy. Şeýle-de ýazlyk ekinlere ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryny berk berjaý etmek arkaly ýerine ýetirilmegini üpjün etmek babatda birnäçe görkezmeler berildi.

Hormatly Prezidentimiz iş maslahatyna gatnaşyjylara ýüzlenip, Garaşsyz Watanymyzda Türkmen bedewiniň milli baýramynyň dabaralara beslenip, giňden bellenilip geçilendigini aýtdy we bu baýramçylyk mynasybetli dabaralaryň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilendigi üçin minnetdarlyk bildirdi hem-de behişdi bedewlerimiziň şan-şöhratyny dünýä ýaýmakda alnyp barylýan işleriň mundan beýläk-de dowam etdiriljekdigini belledi.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary T.Atahallyýew halkymyzyň buýsanjy bolan ahalteke bedewleriniň baş sanyny artdyrmaga, olaryň tohum arassalygyny gorap saklamaga, atçylyk pudagyny döwrüň talabyna laýyklykda ösdürmäge döredýän ajaýyp şertleri üçin hormatly Prezidentimize hem-de Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallygyny beýan edip, döwlet Baştutanymyza, Milli Liderimize berk jan saglyk, uzak ömür, il-ýurt bähbitli işlerinde rowaçlyklary arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiz sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny jemläp, oňa gatnaşanlara öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde üstünlikleri arzuw etdi.

30.04.2024
Sagdyn ýaşaýyş şertleriniň goragynda

Ýurdumyzda täze ekologik dünýägaraýşy emele getirmek, ekologiýa diplomatiýasyny ilerletmek, «ýaşyl» ykdysadyýetiň standartlaryny ornaşdyrmak, bu ulgamda kadalaşdyryjy hukuk binýadyny pugtalandyrmak maksady bilen, netijeli başlangyçlar durmuşa geçirilýär, halkara borçnamalary we milli hukuk namalaryny ýerine ýetirmäge aýratyn üns berilýär. Ýurtda sebit we dünýä derejesinde Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek ugrunda edilýän işler ekologiýa syýasatynyň iş ýüzünde üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň subutnamasydyr. Daşky gurşawy goramaga gönükdirilen işleri kanun taýdan berkitmek üçin degişli hukuk namalaryny kabul etmek zerur bolup durýar.

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 53-nji maddasynda: «Her bir adamyň jany we saglygy üçin amatly daşky gurşawa, onuň ýagdaýy barada hakyky maglumata we ekologiýa kanunçylygynyň bozulmagy ýa-da tebigy betbagtçylyk netijesinde saglygyna we emlägine ýetirilen zyýanyň öweziniň dolunmagyna hukugy bardyr. Döwlet ilatyň sagdyn ýaşaýyş şertlerini goramak we üpjün etmek, daşky gurşawy goramak we onuň durnukly ýagdaýyny saklamak maksady bilen tebigy baýlyklaryň rejeli peýdalanylyşyna gözegçilik edýär. Her bir adam tebigaty goramaga, daşky gurşawa we tebigy baýlyklara aýawly çemeleşmäge borçludyr» diýlip bellenilýär. Häzirki wagtda Konstitusiýamyzdan gözbaş alýan Howa kodeksi, «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Ekologiýa maglumaty hakynda», «Tebigaty goramak hakynda», «Aýratyn goralýan tebigy ýerler hakynda», «Ozon gatlagyny goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary, «Howanyň üýtgemegi boýunça Türkmenistanyň Milli strategiýasy», Milli tokaý maksatnamasy hereket edýär. Olaryň täze döwrebap kanunlar bilen üstüniň ýetirilip durulmagy ähmiýeti örän uly möhüm çärelerdir.

2023-nji ýylyň 6-njy aprelinde geçirilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň birinji maslahatynda hormatly Prezidentimiz: «Türkmenistanda adamyň we raýatyň Konstitusiýada hem-de kanunlarda kepillendirilen hukuklaryny, azatlyklaryny goramak biziň alyp barýan döwlet syýasatymyzyň baş maksady bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, bu işleriň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek ýurduň kanun çykaryjy edarasynyň esasy wezipeleriniň biri bolmaly» diýip nygtady. Arkadagly Gahryman Serdarymyz milli parlamentiň deputatlary bilen duşuşygynda eden maksatnamalaýyn çykyşynda öňde durýan belent maksatlary nazarlaýan işleriň kanunçylyk esaslaryny kesgitlemegiň, jemgyýetçilik ösüşini gazanmagyň aýdyň ýoluny salgy berdi.

Ajaýyp üstünliklere beslenýän täze taryhy döwürde milli kanunçylygymyzy kämilleşdirmek maksady bilen, täze kanunlary kabul etmek hem-de hereket edýän kanunlary döwrebaplaşdyrmak ugrunda Mejlisde yzygiderli işler alnyp barylýar. Şu ýylyň 30-njy martynda geçirilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahatynda ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda işlenilip taýýarlanylan birnäçe kanunlaryň taslamalaryna garaldy we olar kabul edildi. Maslahatda birnäçe kanunlar bilen birlikde, «Gidrometeorologiýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanuny hem kabul edildi. Bu Kanun V bapdan we 27 maddadan ybarat bolup, onda ulanylýan düşünjelere anyk kesgitlemeler berildi. Olara gidrologiýa, meteorologiýa, gidrometeorologiýa işi, gidrometeorologiýa gözegçilikleri, gidrometeorologiýa gözegçilikleriniň ulgamy, gidrometeorologiýa maglumatlary, umumy maksatly gidrometeorologiýa maglumatlary, ýöriteleşdirilen gidrometeorologiýa maglumatlary, gyssagly gidrometeorologiýa maglumatlary, göçme gidrometeorologiýa gözegçilik nokady ýaly düşünjeler degişlidir.

Bu Kanun ýurdumyzyň çäginde gidrometeorologiýa gözegçilikleriniň globallygyny, toplumlaýynlygyny, ulgamlylygyny we üznüksizligini berjaý etmäge, daşky gurşawyň ýagdaýyna gözegçilikleri geçirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan tehnologiýalarynyň gidrometeorologik maglumatyny toplamagyň, işläp taýýarlamagyň, seljerme geçirmegiň, saklamagyň we peýdalanmagyň bitewüligini üpjün etmäge, şeýle hem bu ugurda milli kanunçylyk binýadyny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilendir. Kanunda gidrometeorologiýa maglumatlaryny peýdalanmagyň düzgünleri beýan edilýär. Esasy bellemeli zatlaryň biri hem Kanunda degişli kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň kabul edilmeginiň göz öňünde tutulmagydyr. Olaryň kabul edilmegi bu ulgamdaky işleriň döwrebap alnyp barylmagynda we täzeçil guralmagynda, gözegçilikler esasynda alynýan maglumatlaryň anyk we dogry bolmagynda hem-de degişli peýdalanyjylara wagtynda ýetirilmeginde oňyn netijesini berer. Kanuna gidrometeorologiýa işi babatda hünärmenleri taýýarlamak, gidrometeorologiýa işini ygtyýarlandyrmak, maliýeleşdirmek, gidrometeorologiýa işi babatda jedelleri çözmek hem-de halkara hyzmatdaşlygy amala aşyrmak barada kadalar hem girizildi. Kanun ýurdumyzda gidrometeorologiýa işiniň hukuk esaslaryny kesgitlemek bilen, döwlet häkimiýet edaralaryny, ýuridik we fiziki şahslary gidrometeorologiýa işi we tebigy gurşawyň ýagdaýy baradaky anyk maglumatlar bilen üpjün etmekde ýüze çykjak gatnaşyklary düzgünleşdirmekde döwrebap hukuk binýady bolup hyzmat eder.

Umuman, Mejlisiň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahatynyň dowamynda kabul edilen kanunlaryň ählisi ýurdumyzyň mundan beýläk-de demokratik ýol bilen ynamly öňe gitmegini, milli ykdysadyýetimiziň ähli ulgamlarynyň okgunly ösmegini, halkymyzyň hal-ýagdaýynyň has-da gowulandyrylmagyny üpjün eder.

Serdar GAÝYPOW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Daşky gurşawy goramak, tebigatdan peýdalanmak we agrosenagat toplumy baradaky komitetiniň başlygy.

30.04.2024