Geçen hepdäniň wakalarynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli amala aşyrylýan, döwletiň we jemgyýetiň okgunly ösüşini mundan beýläk-de üpjün etmek boýunça öňde goýlan möhüm wezipeleriň iş ýüzünde durmuşa geçirilişi öz beýanyny tapdy. Şolaryň hatarynda halk hojalygynyň ähli pudaklarynda özgertmeleri ilerletmek, döwrebap önümçilik düzümleriniň sanyny artdyrmak, Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak ýaly wezipeler bar.

22-nji ýanwarda döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Maslahatyň barşynda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda we sebitlerde alnyp barylýan işleriň ýagdaýy bilen bagly meselelere garaldy.

Bellenilişi ýaly, bugdaý ekilen meýdanlarda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri alnyp barylýar, gowaça ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş, geriş çekmek işleri dowam edýär. Ekerançylary ýokary hilli gowaça tohumy bilen üpjün etmek üçin pagta arassalaýjy kärhanalarda degişli çig mal gaýtadan işlenilýär. Ýazky ekiş möwsüminde ulanyljak tehnikalary we gurallary, ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekiljek meýdanlaryny ekiş möwsümine taýýar etmek babatda zerur çäreler görülýär. Şunuň bilen bir hatarda, ekin meýdanlarynyň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, şol sanda suwaryş, şor suw akabalaryny arassalamak işleri geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bugdaýa idegiň agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, gowaça ekiljek ýerleriň, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumynyň möwsüme taýýar edilmegini, ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine talabalaýyk taýýarlyk görülmegini berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy. Şunuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz Oba milli maksatnamasynda şu ýyl üçin göz öňünde tutulan wezipeleriň durmuşa geçirilmeginiň, ilatyň elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün edilmeginiň möhümdigine ünsi çekdi.

26-njy ýanwarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda döwlet durmuşyna degişli ileri tutulýan meselelere garaldy.

Mejlisiň dowamynda ýurdumyzyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, maliýe-ykdysady ulgamy mundan beýläk-de ösdürmek, “Türkmenistanda öndürildi” milli haryt nyşanynyň şekilini taýýarlamak, döwletimiziň daşary ýurtlarda ýerleşýän söwda öýleriniň işini has-da kämilleşdirmek, möwsümleýin oba hojalyk işleri, suw serişdelerini tygşytly we netijeli peýdalanmak babatdaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem 2024-nji ýylyň “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýyly diýlip yglan edilmegi, beýik türkmen şahyrynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli geçiriljek çärelere taýýarlyk işleri, medeni-durmuş maksatly binalaryň açylyp ulanmaga berilmegi, paýtagtymyzdaky meýdany 50 gektara barabar bolan “Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň XV ýyllygy” seýilgähiniň durkuny täzelemek boýunça görülýän çäreler barada aýdyldy.

“Türkmennebit” döwlet konserniniň nebiti gaýtadan işleýän zawodlarynda nebit önümleriniň täze görnüşlerini öndürmek babatda alnyp barylýan işler hakynda hem hasabat berildi. Bellenilişi ýaly, ýokary tizlikli dizel hereketlendirijilerinde, howanyň aşa sowuk şertlerinde ygtybarly ulanmaga niýetlenen “Hydro Plus” kysymly dizel ýangyjy ýurdumyzda öndürilýän, içerki hem-de dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanýan nebit önümleriniň görnüşleriniň üstüni ýetirer. Mundan başga-da, Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda awtoulaglarda, beýleki enjamlarda gurnalan kuwwatly dizel hereketlendirijilerinde, yssy howa şertlerinde ulanmaga niýetlenen “SAE 50 API CF-4” kysymly motor ýagynyň önümçiligi ýola goýuldy.

Mejlisde ýurdumyzyň ösümlik we haýwanat dünýäsini gorap saklamak, olary ylmy taýdan öwrenmek hem-de dikeltmek, geljek nesillerimize ýetirmek babatda amala aşyrylýan maksatnamalaýyn işler barada aýdyldy. Şunuň bilen baglylykda, Daşky gurşawy goramak ministrliginiň döwlet tebigy goraghanalarynyň ylmy-synag meýdançalarynda türkmen arçasyny, dagdan, pisse agaçlaryny, aýratyn goralýan tebigy ýerlerde duş gelýän ösümlikleriň seýrek we gymmatly görnüşlerini köpeltmek boýunça ylmy-tejribe işleri geçirilýär. Mundan başga-da, döwlet tebigy we çäkli goraghanalarynda ýabany haýwanlary, ýurdumyzda gyşlaýan, göçýän guşlary goramak hem-de seýrek duş gelýän ýabany haýwanlaryň sanyny hasaba almak babatda ylmy-barlag işleri alnyp barylýar.

Döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Türkmenistanda ylmy barlaglaryň netijeliligini üpjün etmek boýunça pudagara topar tarapyndan seljerilen we döwletimiziň innowasion ösüşine ýardam berjek ykdysady bähbitli teklipler hödürlenildi. Bellenilişi ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmenistanda ylmy barlaglaryň netijeliligini üpjün etmek boýunça pudagara topary döretmek hakynda» Kararyndan gelip çykýan wezipelerden ugur alnyp, ýerli çig mallar esasynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek, milli önümçilikleri giňeltmek boýunça tehnologiýalar işlenip taýýarlanylýar. Hormatly Prezidentimiz milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklaryna döwrebap tehnologiýalary, sanly ulgamy giňden ornaşdyrmagyň, bu babatda degişli ylmy-barlaglary geçirmegiň wajypdygyny belläp, birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Hazar deňziniň türkmen böleginiň ulag düzümini döwrebaplaşdyrmak, ýurdumyzyň deňiz flotuny giňeltmek, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda ýük akymlaryny artdyrmak, Türkmenistanyň Halkara Deňiz Guramasynyň Halkara deňiz gatnawyny ýeňilleşdirmek hakynda Konwensiýasyna goşulmagy boýunça alnyp barylýan işler barada-da aýdyldy.

Hökümet mejlisinde döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça Türkmenistanyň wekiliýetiniň 21 — 24-nji ýanwarda Ýaponiýa amala aşyran iş saparynyň netijelerine garaldy.

Saparyň çäklerinde dostlukly ýurduň Hökümetiniň, Parlamentiniň, iri maliýe-söwda guramalarynyň hem-de kompaniýalarynyň ýolbaşçylary bilen duşuşyklardyr gepleşikler geçirildi. Duşuşyklaryň barşynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýyna we ony mundan beýläk-de ösdürmäge degişli meselelere garaldy.

Şu ýylda “Merkezi Aziýa — Ýaponiýa” dialogyna gatnaşyjy döwletleriň Baştutanlarynyň ilkinji sammitini geçirmek, Gahryman Arkadagymyzyň Aşgabatda “Merkezi Aziýa — Ýaponiýa” parlamentara forumyny geçirmek barada öňe süren başlangyjyny bilelikde amala aşyrmak bilen bagly meselelere aýratyn üns çekildi. Türkmenistanda Ýaponiýanyň Daşary söwda işleri guramasynyň (JETRO) wekilhanasyny açmagyň, ýurtlaryň ikisinde-de söwda öýleriniň işini ýola goýmagyň mümkinçiliklerine garaldy. Sanlylaşdyrmak we kiberhowpsuzlyk, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak, telelukmançylyk, saglygy goraýyş, “akylly” şäherleri we gazhimiýa senagatyna degişli täze kärhanalary gurmak, birnäçe desgalaryň durkuny täzelemek, ýapon tehnikalaryny, awtoulag serişdelerini satyn almak ýaly ugurlarda gatnaşyk etmek, wodorod energetikasy ulgamynda hyzmatdaşlygy ýola goýmak bilen bagly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Iş saparynyň jemleri boýunça birnäçe resminamalara gol çekildi.

Döwlet Baştutanymyz saparyň netijeleriniň Türkmenistan bilen Ýaponiýanyň arasyndaky köpýyllyk hyzmatdaşlygy has-da işjeňleşdirmäge mümkinçilik berjekdigini belläp, bu babatda degişli tabşyryklary berdi.

27-nji ýanwarda ýurdumyzda Watan goragçylarynyň güni dabaraly bellenilip geçildi.

Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Serdar Berdimuhamedowyň Gutlag hatynda nygtalyşy ýaly, bu baýram ata Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygyny, özygtyýarlylygyny, çäk bitewüligini, konstitusion gurluşyny, döwlet serhedimiziň mizemezligini goraýan, ýurdumyzyň howpsuzlygyny we jemgyýetçilik asudalygyny, milli kanunçylygymyzy, hukuk tertibini üpjün edýän harby we hukuk goraýjy edaralaryň harby gullukçylaryna, işgärlerine uly ynam bildirilýändiginiň hem-de olar hakynda yzygiderli alada edilýändiginiň aýdyň nyşanydyr. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz Garaşsyzlyk ýyllary içinde Türkmenistanyň Ýaragly Güýçleriniň kämilleşip, kuwwatly goşuna öwrülendigini belledi. Häzirki wagtda döwletimiz Watan goragçylarynyň, olaryň maşgala agzalarynyň ýaşaýyş-durmuş, gulluk we iş şertlerini gowulandyrmagy hemişe üns merkezinde saklaýar. Milli goşunymyz kämil söweşjeň ýaraglar, harby tehnikalar, sanly ulgamyň mümkinçilikleri bilen yzygiderli üpjün edilýär.

Geçen hepdäniň beýleki wakalarynyň hatarynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça Mejlisde Şweýsariýa Konfederasiýasynyň Türkmenistanda täze bellenen Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Tomas Şteliden ynanç hatynyň kabul edilendigini bellemek bolar. Duşuşygyň dowamynda diplomat oňyn Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna üýtgewsiz ygrarly ýurdumyzyň durmuşa geçirýän parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasaty bilen giňişleýin tanyşdyryldy.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistanyň we Şweýsariýa Konfederasiýasynyň parahatçylygyň, ählumumy howpsuzlygyň, durnukly ösüşiň bähbitlerine gönükdirilen umumy garaýyşlary hem-de işjeň tagallalary ýurtlaryň ikitaraplaýyn, şeýle-de köptaraplaýyn esasda, ilkinji nobatda, iri halkara guramalaryň çäklerinde üstünlikli hyzmatdaşlyk etmegini şertlendirdi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan durmuş ugurly döwlet syýasatyna aýratyn üns çekildi. Bu syýasatyň çäklerinde ýurdumyzda milli we halkara ähmiýetli taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şeýle hem parlamentara gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşylan aýratyn mesele boldy.

Geçen hepdede türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň wise-prezidenti R.Bazarowyň, Halk Maslahatynyň Diwanynyň iş dolandyryjysy K.Babaýewiň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirdi.

Maslahatda “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda ýaşlaryň sazlaşykly ösüşi, olaryň jemgyýetimizde eýeleýän ornuny pugtalandyrmak, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň hem-de Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň öňünde durýan wezipeler, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň çäklerinde ileri tutulýan ugurlar bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzda ýakyn wagtda il sylagly ýaşulularyň gatnaşmagynda geçiriljek mejlise görülýän taýýarlyga, şeýle-de onuň çäklerinde ara alnyp maslahatlaşyljak meselelere aýratyn üns çekildi. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz ýaşlaryň kämilleşmekleri we şahsy ösüşi üçin has oňaýly şertleriň döredilmeginiň zerurdygyny, ýaşulularyň jemgyýetimizde oňyn ýörelgeleri pugtalandyrmakda möhüm orun eýeleýändiklerini belledi.

Mundan başga-da, türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Arkadag şäherinde lukmançylyk klasterini döretmek boýunça maslahat beriş hyzmatlaryny ýerine ýetirmek barada yglan edilen halkara bäsleşikde ýeňiji bolan “Goetzpartners Emerging Markets GmbH” kompaniýasynyň dolandyryjy direktory Wladimir Matias we bu kompaniýanyň uly geňeşçisi Hans Gerd Prödel bilen duşuşdy.

Halkara derejeli bu lukmançylyk klasteri ekologik taýdan arassa, ýokary hilli lukmançylyk serişdeleriniň dürli görnüşlerini diňe bir içerki bazar üçin däl, eýsem, eksport üçin hem öndürmegi maksat edinýär. Duşuşygyň ahyrynda Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Arkadag şäheriniň gurluşygy boýunça döwlet komiteti bilen GFR-iň “Goetzpartners Emerging Markets GmbH” kompaniýasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi.

Daşary işler ministrliginde ýurdumyzyň Mejlisiniň, birnäçe ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleriniň gatnaşmagynda Türkmenistanyň adam hukuklary we halkara ynsanperwer hukugy babatda halkara borçnamalarynyň ýerine ýetirilişini üpjün etmek boýunça pudagara toparyň nobatdaky mejlisi geçirildi. Mejlise gatnaşyjylar geçen ýylda ýerine ýetirilen işleriň jemini jemlediler, 2024-nji ýylda meýilleşdirilen çäreleri, adam hukuklaryny üpjün etmek hem-de halkara ynsanperwer hukugynyň kadalaryny durmuşa geçirmek babatda döwlet edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalarynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda uzak möhletleýin özgertmeler maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmäge, parahatçylyk, döredijilik we ösüş ýoly bilen ynamly öňe barýan ýurdumyzy mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlary öz beýanyny tapdy.

(TDH)

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda himiýa senagatyny ösdürmekde we önümçiligiň çäklerinde oba hojalyk pudagyny çig mal, mineral dökünler bilen üpjün etmekde netijeli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Gojaman Hazaryň tebigy çig mala baý bolan Garabogaz aýlagynyň golaýynda gurlup, ulanylmaga berlen «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň «Garabogazkarbamid» zawodynda öndürilýän önümler diňe bir Diýarymyzyň däl, eýsem, dünýä döwletleriniň onlarçasynyň isleg bildirýän karbamid önümleri hökmünde bellenip, hil taýdan ýokary görkezijilere eýe bolýar.

Kärhananyň karbamid önümçiliginde çig mal bolup hyzmat edýän ammiak önümçiliginiň ýyllyk kuwwaty 660 müň tonna deňdir. Dünýä ülňülerine laýyk gelýän kämil tehnologiýalar ornaşdyrylan kärhananyň umumy önümçilik kuwwaty bolsa her ýylda ýokary hilli karbamidiň 1 million 155 müň tonnasyny öndürmäge niýetlenendir. Kärhanada öndürilýän önümler ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynyň işini ýokarlandyrmakda, döwrebaplaşdyrmakda, milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan himiýa senagatyny has-da ösdürmekde aýratyn ähmiýete eýedir.

Kärhananyň zähmetsöýer işgärleri geçen ýyly ýokary görkezijiler bilen jemläp, täze ýyla batly gadam goýdular. Şu günler kärhananyň işçi-hünärmenleri dünýä ülňülerine laýyk gelýän daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin tutanýerli iş alyp barýarlar.

Sa­par­my­rat HAK­MY­RA­DOW

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň düýpgöter gowulandyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Bu maksadyň üstünlikli amala aşyrylmagyna türkmen telekeçileri hem mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda tutuş Balkan welaýaty boýunça öndürilen senagat önümleriniň deň ýaryna golaýynyň hususy eýeçilikdäki kärhanalar tarapyndan taýýarlanylyp, gazanylan ösüş depgininiň 142 göterimden geçirilmegi-de muny doly tassyklaýar.

Has takygy, geçen ýylda günbatar sebitde öndürilen 20 milliard 632,5 million manatlyk senagat önümleriniň 10 milliard manatlyga golaýy hususy bölegiň paýyna düşýär. Şunda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Akgaýa» hojalyk jemgyýetiniň Türkmenbaşy etrabynyň Akdaş şäherçesiniň golaýynda iş alyp barýan gurluşyk garyndy materiallaryny we gipskartonyny öndürýän kärhanasynyň hem mynasyp paýy bar. Bu ýerde önümçilige gerek bolan çig mallaryň agramly böleginiň Akdaş şäherçesiniň golaýyndaky tebigy känlerden alynmagy önümleriň bahasyna öz täsirini ýetirýär. Çig mallar taýýar haryt görnüşine getirilýänçä, edilýän işleriň ählisi kämil tehnologik enjamlarda amala aşyrylýar. Gurluşyk serişdeleri üçin zerur goşundylaryň belli bir bölegi bolsa Ispaniýa, Bolgariýa, Hytaý, Türkiýe ýaly döwletlerden getirilýär.

Ata Watanymyz Türkmenistan, bu gün, sözüň doly manysynda, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli desgalaryňdyr ymaratlaryň, täze-täze önümçilik düzümleriniň gurluşyklarynyň ýokary depginde alnyp barylýan mekanyna öwrüldi. Bu kärhananyň hünärmenleri hem öz taýýarlaýan serişdeleriniň şol gurluşyklarda giňden ulanylýandygyna çäksiz buýsanýarlar. Bu ýerdäki önümhanalarda, ammarlarda, sorujy desgada, ätiýaçlyk üçin ýörite gaplarda (rezerwuar), mehanizmleri abatlaýyş bölüminde işleri talabalaýyk ýola goýmak üçin ähli mümkinçilikler bar. Kärhanada hemişelik iş orunlary bilen üpjün edilen raýatlarymyzyň sany bolsa 40-dan hem geçýär.

— Hojalyk jemgyýetimiziň bu kärhanasynda önümçilik işleriniň ählisi diýen ýaly dolandyryş merkezinden kämil kompýuterler arkaly awtomatlaşdyrylan usulda amala aşyrylýar. Bize gelip gowuşýan çig mallar hem, taýýar önümlerimiz hem zerur enjamlar bilen üpjün edilen barlaghanada doly gözden geçirilýär. Bu bolsa, öz gezeginde, sarp edijilere hödürleýän gurluşyk serişdelerimiziň ýokary hilli bolmagyna, olaryň uly islegden peýdalanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda gurulýan binalaryň ýokary hilli, netijeli zähmet çekmek, ýaşamak üçin amatly, ekologik taýdan howpsuz bolmagyny hemişe baş wezipe edip goýýar. Kärhanamyzyň bölümlerinde bitirilýän işleriň bu ynama mynasypdygyna buýsanýarys. Geçen ýyl ýokary hilli gurluşyk garyndy materiallarynyň 63 müň tonnasy we desgalaryňdyr ymaratlaryň içki gurluşynyň üçegasty hem-de diwar örtükleri üçin zerur bolan gipskartonynyň 4,5 million inedördül metri taýýarlanylyp, sarp edijilerden gelip gowşan sargytlar doly berjaý edildi. Önümçiligiň ösüş depgini bolsa 120 göterime çenli ýokarlandyryldy.

Taýýarlaýan gurluşyk serişdelerimizi Russiýa, Azerbaýjan, Gazagystan ýaly döwletler hem uly isleg bilen satyn alýarlar. Gurluşyk serişdelerini taýýarlamak üçin zerur çig mallaryň ählisiniň diýen ýaly Balkan welaýatynyň çäklerinden alynýandygyny hem aýratyn nygtamaly. Bu bolsa öndürýän önümlerimiziň özüne düşýän bahasyny peseltmäge, wagty tygşytlamaga oňyn täsirini ýetirýär — diýip, kärhananyň ýolbaşçysy Döwlet Annagulyýew buýsanç bilen aýdýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan».

Aşgabat, 29-njy ýanwar (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýewiň hem-de welaýatlaryň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onda ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda we sebitlerde alnyp barylýan möwsümleýin işleriň ýagdaýy bilen bagly meselelere garaldy.

Ilki bilen, Ahal welaýatynyň häkimi R.Hojagulyýewe söz berildi. Häkim welaýatda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg işleri dowam edýär. Şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş, geriş çekmek işleri ýerine ýetirilýär. Ekiş möwsüminde ulanyljak oba hojalyk tehnikalaryny hem-de gurallary, pagta öndürijiler üçin ýokary hilli gowaça tohumyny möwsüme taýýarlamak boýunça zerur işler alnyp barylýar. Şeýle hem ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekiljek meýdanlaryny, tohumlaryny we degişli tehnikalary ekişe doly taýýar etmek boýunça çäreler görülýär.

Welaýatyň ekerançylyk meýdanlaryny ýazky ekiş möwsümine taýýarlamak işleri bilen birlikde, oba hojalyk ekinlerine berilýän suw serişdelerini tygşytly we netijeli peýdalanmak, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny kadaly derejede saklamak, suwaryş, şor suw akabalaryny arassalamak işleri alnyp barylýar. Mundan başga-da, häkim welaýatda ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň ýyladyş ulgamlaryny kadaly işletmek, ilaty elektrik energiýasy, tebigy gaz we agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün etmek boýunça ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, häzirki wagtda dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň möhüm ähmiýetine ünsi çekdi we welaýatyň bugdaý hem-de gowaça ekiljek meýdanlaryndaky alnyp barylýan işleriň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, gowaçanyň, gök-bakja ekinleriniň ýazky ekişine ýokary derejede taýýarlyk görülmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy.

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi H.Aşyrmyradow alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda welaýatda şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda tekizleýiş we geriş çekmek işleri dowam edýär. Ekişde ulanyljak oba hojalyk tehnikalaryny, gurallary abatlamak, pagtaçy daýhanlar üçin welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlaryny taýýarlamak boýunça degişli işler ýerine ýetirilýär. Welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda ideg işleri agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylýar. Ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine taýýarlyk görülýär, olaryň ekiljek ýerlerini, tohumlaryny, tehnikalary möwsüme taýýar etmek boýunça zerur işler ýerine ýetirilýär. Sebitiň ekerançylyk meýdanlarynyň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, suwaryş we şor suw akabalaryny gazmak, arassalamak babatda degişli işler geçirilýär.

Şeýle hem häkim gyş paslynyň dowam edýän döwründe welaýatda medeni-durmuş maksatly binalaryň ýyladyş ulgamlaryny kadaly işletmek, ilaty elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün etmek boýunça ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, häzirki wagtda oba hojalyk pudagynda ýaýbaňlandyrylan möwsümleýin işleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmeginiň zerurdygyny belledi hem-de welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek ýerleriň, ýokary hilli gowaça tohumynyň ekiş möwsümine taýýar edilmegini, ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine taýýarlyk görülmegini gözegçilikde saklamagy häkime tabşyrdy.

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Daşoguz welaýatynyň häkimi S.Soltanmyradowyň welaýatdaky oba hojalyk işleriniň ýagdaýy baradaky hasabaty bilen dowam etdi.

Hasabatda bellenilişi ýaly, welaýatyň bugdaý ekilen meýdanlarynda ideg işlerini geçirmek boýunça degişli çäreler görülýär. Şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş işleri agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylýar. Ekiş möwsüminde işlediljek oba hojalyk tehnikalaryny we gurallary abatlamak, pagta öndürijileri sebitiň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlary bilen doly üpjün etmek boýunça zerur işler durmuşa geçirilýär. Welaýatda ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ýazky ekişine taýýarlyk görülýär, hususan-da, bu ekinleriň ekiljek ýerlerini, tohumlaryny taýýarlamak babatda degişli işler ýerine ýetirilýär. Ýazky ekiş möwsümine taýýarlyk bilen birlikde, ekerançylyk meýdanlarynyň daş-töweregini arassalamak, suwaryş, şor suw akabalaryny gazmak işleri geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiziň tabşyryklaryna laýyklykda, gyş möwsüminde welaýatdaky ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň ýyladyş ulgamlarynyň kadaly işledilmegi, ilatyň elektrik energiýasy, tebigy gaz we agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün edilmegi yzygiderli gözegçilikde saklanylýar.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ýazky ekiş möwsümine ýokary guramaçylyk derejesinde taýýarlyk görmegiň möhümdigine ünsi çekdi we şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlardaky işleriň agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegini, pagtaçy daýhanlar üçin ýokary hilli gowaça tohumlarynyň, ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekiljek meýdanlarynyň, olaryň tohumlarynyň ekiş möwsümine doly taýýar edilmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy.

Soňra Lebap welaýatynyň häkimi Ş.Amangeldiýew sebitde alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, welaýatda şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlarda sürüm, tekizleýiş, çil çekmek, topragy mineral dökünler bilen gurplandyrmak, ýuwuş suwuny tutmak işleri alnyp barylýar. Ekiş möwsüminde işlediljek oba hojalyk tehnikalaryny we gurallary abatlamak, pagtaçy kärendeçileri gowaça tohumy bilen üpjün etmek boýunça degişli işler ýerine ýetirilýär. Welaýatda 2024-nji ýylda gallanyň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek maksady bilen, bugdaý ekilen meýdanlarda ideg işleri dowam edýär. Sebitde ekilmegi meýilleşdirilýän ýazlyk ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň meýdanlaryny, olaryň tohumlaryny möwsüme taýýarlamak boýunça zerur işler alnyp barylýar. Welaýatyň ekerançylyk meýdanlarynyň daş-töwereklerinde, suwaryş, şor suw akabalarynda arassaçylyk işleri geçirilýär.

Häkim gyş paslynyň dowam edýän günlerinde welaýatyň çägindäki ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň, beýleki medeni-durmuş maksatly binalaryň ýyladyş ulgamlaryny kadaly işletmek, ilaty elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün etmek ugrunda ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, oba hojalyk ekinleriniň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek boýunça öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň möhümdigini belledi we şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlaryň, pagta öndürijiler üçin welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlarynyň möwsüme taýýar edilmegini, ak ekin meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda geçirilmegini, ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine talabalaýyk taýýarlyk görülmegini üpjün etmegi häkime tabşyrdy.

Soňra Mary welaýatynyň häkimi B.Orazow welaýatda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň ýagdaýy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, şu günler sebitiň bugdaý ekilen meýdanlarynda ideg etmek işleri dowam edýär. Gowaça ekiljek meýdanlary ýazky ekişe taýýarlamagyň çäklerinde ýerleri sürmek, tekizlemek, geriş çekmek, mineral dökünler bilen gurplandyrmak işleri ýerine ýetirilýär. Welaýatyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän ýokary hilli gowaça tohumlaryny, oba hojalyk tehnikalaryny we gurallary ekiş möwsümine doly taýýarlamak boýunça zerur çäreler görülýär. Ýeralmanyň we beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine hem taýýarlyk görülýär. Bu ekinleriň ekilmeli ýerlerini, tohumlaryny taýýarlamak, ekişde ulanyljak gurallary abatlamak işleri ýerine ýetirilýär. Ýazky ekiş möwsümine taýýarlyk işleri bilen bir hatarda, ekin meýdanlarynyň daş-töwereklerini, suwaryş, şor suw akabalaryny arassalamak boýunça degişli işler geçirilýär.

Şeýle hem häkim hormatly Prezidentimiziň tabşyryklaryna laýyklykda, welaýatda ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň ýyladyş ulgamlarynyň kadaly işledilmegi, ilatyň elektrik energiýasy, tebigy gaz we agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün edilmegi ugrunda ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, şu günler dowam edýän möwsümleýin oba hojalyk işleriniň möhüm ähmiýetine ünsi çekdi we şu ýylyň hasyly üçin gowaça ekiljek meýdanlaryň, pagtaçy kärendeçiler üçin ýokary hilli gowaça tohumlarynyň ekiş möwsümine doly taýýar edilmegini, bugdaý meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehniki möhletlerde ýerine ýetirilmegini, ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine guramaçylykly taýýarlyk görülmegini gözegçilikde saklamagy häkime tabşyrdy.

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary T.Atahallyýew ýurdumyzda alnyp barylýan möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, hormatly Prezidentimiziň Diýarymyzda bugdaýyň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek babatda öňde goýan wezipelerinden ugur alnyp, welaýatlaryň bugdaý ekilen meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda degişli ideg işleri ýerine ýetirilýär. Gowaça ekiljek meýdanlary ekiş möwsümine taýýarlamak maksady bilen, ýerlerde sürüm, tekizleýiş, geriş, çil çekmek işleri dowam edýär. Pagta öndürijileri ýokary hilli gowaça tohumlary bilen üpjün etmek üçin tohumlyk gowaça çigitleri taýýarlanylýar, ýazky ekişde ulanyljak ähli oba hojalyk tehnikalary we gurallar abatlanylyp, möwsüme taýýar edilýär. Şeýle hem wise-premýer ýurdumyzyň welaýatlarynda ýeralmanyň, beýleki gök-bakja ekinleriniň ýazky ekişine görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, häzirki wagtda dowam edýän oba hojalyk işleriniň bellenen möhletlerde we ýokary hilli ýerine ýetirilmeginiň esasy wezipe bolup durýandygyny belledi hem-de ýurdumyzyň ak ekin meýdanlaryndaky ideg işleriniň agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda alnyp barylmagyny, gowaça ekiljek meýdanlaryň, ýokary hilli gowaça tohumlarynyň, oba hojalyk tehnikalarynyň we gurallaryň ýazky ekiş möwsümine taýýar edilmegini, ýeralma, beýleki gök-bakja ekinleriniň ekişine talabalaýyk taýýarlyk görülmegini berk gözegçilikde saklamagy wise-premýere tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyz welaýatlaryň häkimlerine ýüzlenip, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul edilen maksatnamalarda şu ýyl üçin göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň möhüm talap bolup durýandygyny belledi we bu ugurda ýerine ýetirilmeli işler babatda birnäçe görkezmeleri berdi. Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz welaýatlardaky medeni-durmuş maksatly binalardaky ýyladyş ulgamlarynyň kadaly işledilmegini, ilatyň elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen bökdençsiz üpjün edilmegini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyny jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmekde üstünlikleri arzuw etdi.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň gurluşyk senagatynyň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak, önümçilik we ylmy-tehniki kuwwatyny artdyrmak, ýerli çig maldan taýýarlanylýan gurluşyk serişdeleriniň görnüşlerini köpeltmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak ýaly wajyp wezipeler üstünlikli ýerine ýetirilýär.

Hormatly Prezidentimiziň döredýän giň mümkinçilikleriniň, berýän goldawlarynyň esasynda önümçilik depginlerini barha ýokarlandyrýan şeýle düzümleriň biri-de Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň Daşoguz şäherindäki «Demirbetonönümleri» zawodydyr. Pudagyň iri senagat kärhanalarynyň biri bolan bu zawodyň durky 2015-nji ýylda täzelenip, oňa häzirki zaman innowasion tehnologiýalary ornaşdyryldy. Şonuň netijesinde, önümçilik mukdar hem hil taýdan has ýokary derejelere çykdy. Häzirki wagtda bu ýerde binalaryň daşky we içki diwarlary üçin niýetlenen beton önümler, bassyrmalar, aýnalardyr gapylar üçin niýetlenen beton birikdirijiler, ekologik taýdan arassa, howpsuz demirbeton önümleri öndürilýär.

Zawodyň önümçilik kuwwaty ýylda 50 müň kub metr gurnama demir-beton önümlerine barabar bolup, olar gurulýan köp gatly ýaşaýyş jaýlarynyň we beýleki binalaryň gurluşyklaryna yzygiderli ugradylýar. Işine ezber, tejribeli hünärmenler bölümlerde oturdylan kuwwatly enjamlaryň ygtybarly ulanylmagy, önümleriň hiliniň ýokary bolmagy üçin yhlasly zähmet çekýärler. Şeýle bolansoň, geçen ýylda 35 müň kub metr demir-beton önümlerini öndürmek göz öňünde tutulan bolsa, bu meýilnama 36 müň 304 kub metr möçberde ýerine ýetirildi. Munuň özi Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda kärhananyň önüm öndürmek boýunça meýilnamasyna 107,7 göterim amal edendigini görkezýär. Önümçiligiň ösüş depgini bolsa, öňki ýylyň mukdary bilen deňeşdirilende, 137,9 göterime ýetdi. Şeýle oňat netijeleriň gazanylmagynda galyplaýjy Jamoladdin Jumabaýew, demir ussasy Bökenbaý Karaýew, beton guýujy ulgamdan Çary Jalmedow, göteriji krany sürüji Ylýas Soltanow ýaly öz işine jogapkärli çemeleşip, yhlasly zähmet çekýän hünärmenleriň, gurluşykçylaryň hyzmatlary uludyr.

Zawodda sarp edijileriň islegleri hem nazara alynýar. Şoňa görä, bu ýerde 2016-njy ýylda gurluşyk bölümi açyldy. Zawodyň gurluşyk-gurnama önümleri ýaşaýyş jaýlarynyň, önümçilik binalarynyň gurluşyklarynda hem ulanylýar. Häzirki wagtda gurluşykçylar Daşoguz şäherinde 2 sany ýaşaýyş jaýynyň, awtotürgenleşik mekdebiniň, ýeňillikli karz serişdeleriniň hasabyna ipoteka ýaşaýyş jaýlarynyň birnäçesiniň gurluşygyny güýçli depginde alyp barýarlar. Şonuň ýaly hem welaýat merkezinde 4 gatly, 48 öýli ýaşaýyş jaýynyň gurluşygyna başlanyldy. Zawodyň gurluşykçylary gurluşyk-gurnama işleri boýunça geçen ýylyň meýilnamasyny hem 117,8 göterim ýerine ýetirdiler.

Kärhanada kärdeşler arkalaşygynyň agzalarynyň 300-den gowragy agzybir zähmet çekýär. Kärdeşler arkalaşyklarynyň ilkinji guramasy hem işgärleriň öndürijilikli işlemekleri üçiň ähli amatlyklaryň, howpsuz iş we oňat dynç alyş şertleriniň döredilmegi üçin degişli işleri alyp barýar. Işgärleriň saglygyny goramak we adam ömrüniň dowamlylygyny artdyrmak babatda ähli şertler döredilýär. Zähmeti goramak we tehniki howpsuzlyk okuwlary guralýar. Degişli tertipde ýörite geýim, aýakgap we gorag serişdeleri bilen mugt üpjün edilýär.

Ýurdumyzda zähmet adamlary hakynda edilýän ählitaraplaýyn aladalardan göwni galkynýan zawodyň işçi-hünärmenleri «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylyny hem ýokary önümçilik görkezijilerine beslemegi maksat edinýärler.

Jumagül HOJAÝEWA,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Daşoguz welaýat birleşmesiniň gurluşyk we senagat pudagy boýunça utgaşdyryjysy.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň pähim-parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda amala aşyrylýan köpugurly özgertmeleriň rowaçlyklara beslenmegi, durmuş-ykdysady ulgamda gazanylýan ösüşler beýik akyldarymyz Magtymguly Pyragynyň arzuwlan berkarar döwletini guran halkymyzyň ýagty geljege ynamly barýandygynyň nyşanydyr.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň esasy maksatlary syýasatda, ykdysadyýetde, durmuş we medeni ulgamlarda belent sepgitlere ýetmekden ybaratdyr. Şeýle belent maksatlara ýetmek üçin uzak möhletleýin döwri nazarlaýan «Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» we ýakyn geljegiň meýillerini öz içine alýan beýleki maksatnamalarda wajyp wezipeler kesgitlenilýär. Döwletimiziň ykdysady taýdan kuwwatlanmagy, jemgyýetimiziň kämilleşmegi, halkymyzyň asuda, abadan durmuşda ýaşamagy şol wezipeleriň üstünlikli berjaý edilmegine baglydyr.

Döwlet Baştutanymyzyň tagallalarynyň netijesinde, ilatyň hal-ýagdaýyny gowulandyryp, ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmak ugrunda nusgalyk işler durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzda amala aşyrylýan gysga we uzak möhletli durmuş-ykdysady maksatnamalarda ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak, şol sanda ýaşaýyş jaý üpjünçiligini gowulandyrmak we durmuş goraglylygyny pugtalandyrmak, raýatlarymyzyň iş üpjünçilik ulgamyny kämilleşdirmek wezipelerine aýratyn orun berilýär. Ilatyň girdejileriniň esasy çeşmesi bolan zähmet haklary yzygiderli ýokarlandyrylýar, iş şertleriniň dünýä ülňülerine laýyk getirilmegine, howpsuz bolmagynyň üpjün edilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de gowulandyrmak maksady bilen, 2023-nji ýylyň 14-nji iýulynda hormatly Prezidentimiziň 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberlerini 10 göterim ýokarlandyrmak hakynda gol çeken Permany raýatlaryň abadan durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen tagallalaryň nobatdaky nyşanydyr.

Durmuş ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmegiň çäklerinde ylym-bilim edaralarynyň işini kämilleşdirmek, pudaklary ýokary hünärli hünärmenler bilen üpjün etmek, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek babatda giň gerimli işler alnyp barylýar. Şunuň bilen birlikde, ýokary netijeli sporty ösdürmäge, köpçülikleýin bedenterbiýäniň ornuny berkitmäge, «Saglyk» Döwlet maksatnamasyny üstünlikli durmuşa geçirmäge, eneleri we çagalary goramak meselelerine, keselleriň öňüni almaga, lukmançylyk hyzmatlarynyň elýeterliligini üpjün etmäge aýratyn ähmiýet berilýär. Öz gezeginde raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň ýokarlanmagy ilatyň satyn alyjylyk ukybynyň artmagyna getirýär. Netijede, içerki bazaryň kuwwaty artyp, işewürlik gatnaşyklary kämilleşýär. Telekeçilikde, söwda we hyzmatlar ulgamlarynda oňyn öňegidişlikler gazanylýar, goşmaça iş orunlary döredilýär.

Ykdysady özgertmeleriň çäklerinde halk hojalygynyň kuwwatyndan giňden peýdalanmaga, milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmagyň derejesini ýokarlandyrmaga, pudaklaryň we hyzmat ulgamlarynyň okgunly ösüşini üpjün etmäge, ähli ulgamlara sanly tehnologiýalary işjeň ornaşdyrmaga, innowasion senagaty ösdürmäge, maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalarynyň ulgamynyň jemi içerki önümiň düzümindäki paýyny artdyrmaga, önümçiligiň we ylmyň özara baglanyşygyny pugtalandyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Halk hojalygynyň çalt depginde senagatlaşdyrylmagy innowasion önümleriň köp möçberde öndürilmegine ýardam bermek bilen birlikde, hünärmenleriňdir işgärleriň hünär derejesiniň ýokarlanmagyna hem oňyn täsirini ýetirýär. Milli ykdysadyýetimiziň ýyllyk ösüş depgininiň ortaça 6 göterim möçberde saklanmagy ýurdumyzda amala aşyrylýan ykdysady özgertmeleriň rowaçlanýandygynyň görkezijisidir.

Täze taryhy eýýamda halkyň ýaşaýyş derejesini ösen döwletleriň derejesine ýetirmegiň möhüm strategik wezipeleriň hatarynda kesgitlenmegi adam bähbitlerine gönükdirilen döwlet syýasatynyň mundan beýläk hem rowaçlyklara beslenjekdigine ynamymyzy artdyrýar. Häzirki döwürde ýurdumyzda ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak, senagatlaşdyrmak, sanly ykdysadyýete geçmek ugrunda ýaýbaňlandyrylan toplumlaýyn çäreler zähmet öndürijiliginiň ýokarlandyrylmagyna we ilatyň girdejileriniň yzygiderli artdyrylmagyna, uzak geljegi nazarlaýan ösüşlere ygtybarly binýat bolup hyzmat edýär.

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmakda, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde, halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň binýadyny berkitmekde ägirt uly işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu döwletli tutumlara hususy pudagyň goşýan goşandy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň telekeçiligi ösdürmekde badalga beren döwletli tutumlarynyň täze taryhy eýýamda üstünlikli dowam etdirilýändigi bilen berk baglanyşyklydyr.

Welaýat merkezinde ýerleşýän «Batly Gadam» hususy kärhanamyzda öndürilýän ýokary hilli nah ýüplükler hem-de jorap önümleri bilen diňe bir içerki sarp edijileriň islegleri kanagatlandyrylman, eýsem, biz önümleriň bu görnüşlerini daşarky bazarlara hem yzygiderli ugradýarys, Eýrana, Türkiýä we Russiýa Federasiýasyna eksport edýäris. Her ýylda nah ýüplüginiň 3 müň 564 tonnasy, erkek, aýal we çaga joraplarynyň bolsa 565 müňe golaý jübüti daşary ýurtlara ugradylýar.

Ata Watanymyzy dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmakda, içerki bazary ýurdumyzda öndürilýän önümler bilen üpjün etmekde, döwletimiziň eksport kuwwatyny artdyrmakda, önümçilige ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmakda döwlet tarapyndan berilýän goldaw-hemaýatlara mynasyp zähmet görkezijileri bilen jogap bermek biziň hemişe baş maksadymyz bolup durýar. Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi, hususy başlangyçlary sazlaşykly ösdürmekde ägirt uly mümkinçilikleri döredýän Milli Liderimiziň hem-de hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolup, durmuşa geçirýän taryhy tutumlary hemişe rowaçlyklara beslensin!

Arazberdi Amanmämmedow,

«Batly Gadam» hususy kärhanasynyň direktory, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň ilkinji guramasynyň başlygy.

Gurluşyk-senagat toplumy we elektroenergetika pudagy

Pudaklaryň durnukly ösmegi milli ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň barha artýandygynyň aýdyň güwäsidir. Şeýle ugurlaryň biri hem gurluşyk-senagat toplumydyr. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen maksatnamalaryň durmuşa geçirilmeginde bu topluma aýratyn ähmiýet berilýär. Gurluşyk toplumyna ägirt uly maýa goýumlaryň gönükdirilmegi, Diýarymyzda döredilen amatly maýa goýum ýagdaýy, milli telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak babatda amala aşyrylýan netijeli işler şähergurluşyk syýasatynyň üstünliklere beslenmegini şertlendirdi. Onuň çäklerinde paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde her ýyl önümçilik, durmuş, medeni maksatly desgalaryň ýüzlerçesi, şol sanda ýaşaýyş jaýlary, mekdepler, çagalar baglary, lukmançylyk, sport merkezleri, iri we kiçi senagat kärhanalary gurulýar we durky täzelenilýär. Bu babatda syn berilýän 2023-nji ýyl Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň täze taryhynda ýene-de bir möhüm sahypany ýazdy.

“Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly” şygary astynda geçen 2023-nji ýyl Arkadag şäheriniň dabaraly açylyşyna beslendi. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy esasynda bina edilen bu şäher diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýa sebitinde-de ilkinji “akylly” şäherdir. Kanun esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen aýratyn hukuk derejesine eýe bolan ajaýyp şäher türkmen topragynyň gadymy künjekleriniň birinde — ata-babalarymyzyň şöhratly taryhynyň başlanýan ýerinde bina edildi. Bu ägirt uly şähergurluşyk taslamasynyň amala aşyrylmagy ýurdumyzda döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň güwäsi boldy. Durmuş ugurly bu syýasat Diýarymyzyň innowasion esasda hemmetaraplaýyn ösdürilmegini, ykdysady kuwwatynyň artdyrylmagyny, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyny maksat edinýär.

Keşbinde milli binagärligiň iň gowy däpleriniň hem-de binagärlik, bezeg babatda häzirki zaman meýilleriniň sazlaşykly utgaşýan täze şäheriň açylyş dabarasy 29-njy iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda geçirildi. Arkadag şäherine BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleriniň, beýleki halkara guramalaryň, daşary ýurtlaryň ylmy edaralarynyň we belli kompaniýalarynyň sylaglarynyň 20-den gowragynyň gowşurylmagy ýurdumyzyň okgunly ösüşiniň aýdyň nyşanyna öwrülen täsin şäheri gurmak boýunça ýerine ýetirilen ägirt uly işlere ýokary baha berilýändigini alamatlandyrdy. “Akylly” şäheriň durmuş ulgamyna öňdebaryjy sanly, maglumat-kommunikasiýa we «ýaşyl» tehnologiýalar ornaşdyryldy. Onda ekologiýa ýaly möhüm ugra aýratyn üns berlip, desgalaryň gurluşygynda ekologik taýdan arassa gurluşyk serişdeleri ulanyldy. Arkadag şäheriniň “Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitinde durnukly, “ýaşyl”, howa üçin oňaýly we innowasion çözgütli şäherleri ösdürmek” taslamasyna goşulýandygy baradaky güwänamanyň berilmegi bu ulgamda öňde goýlan wezipeleriň üstünlikli çözülýändigine şaýatlyk edýär.

Mälim bolşy ýaly, bu iri taslamany iki tapgyrda durmuşa geçirmek meýilleşdirildi. Gurluşygyň tamamlanan birinji tapgyrynyň çäklerinde medeni-durmuş maksatly desgalaryň we edara binalarynyň 336-sy gurlup ulanmaga berildi. Olaryň gurluşyk işlerine Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bolan hususy kärhanalar çekildi. Innowasion şäher gurluşygynyň nusgasy hökmünde ykrar edilen bu täsin şäherde häzirki zaman maglumat tehnologiýalary we adaty bolmadyk binagärlik çözgütleri oýlanyşykly peýdalanylypdyr. “Akylly” öý tehnologiýalary ulanylyp gurlan döwrebap 5, 7 we 9 gatly, köp öýli ýaşaýyş jaýlary, 2 gatly kottejler Arkadag şäheriniň aýratynlygydyr. Munuň özi öýi dolandyrmagyň intellektual ulgamydyr. Ol internet tory arkaly öýleriň durmuş üpjünçiliginiň, howpsuzlygynyň ähli enjamlarynyň awtomatik we sazlaşykly işini üpjün edýär.

Arkadag şäheriniň gurluşygy, onuň sanly binýadynyň işlenip taýýarlanylmagy ýurdumyzyň ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň talyplary, professor-mugallymlar düzümi üçin nazary bilimlerini, ukyplaryny, täzeçil tekliplerini, pikirlerini iş ýüzünde ulanmagyň özboluşly mekdebine öwrülendigini bellemelidiris. Şeýle hem bu ýerde halkara ölçegleriň ähli talaplaryna laýyk gelýän saglygy goraýyş ulgamynyň birnäçe desgalary bina edildi. Şolaryň hatarynda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky çagalar sagaldyş-dikeldiş merkezi, 350 orunlyk köpugurly hassahana, 150 orunlyk onkologiýa merkezi, 150 orunlyk Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş merkezi, “Tiz kömek” merkezi, saglyk öýi we beýlekiler bar. Ilatyň saglygyny berkitmek işinde aýratyn ähmiýeti bolan sport desgalarynyň gurluşygyna hem uly üns berildi. Şäherde degişli enjamlardyr düzümler bilen üpjün edilen köpugurly sport toplumy, sport merkezi, 10 müň orunlyk stadion guruldy. Bu ýerde sportuň futbol, woleýbol, basketbol, uly we stol üstündäki tennis, agyr we ýeňil atletika, gimnastika, gylyçlaşmak, küşt, şaşka, şol sanda sportuň suwdaky görnüşleri bilen meşgullanmak üçin ähli şertler döredildi.

Şäher durmuşynyň ruhy-medeni tarapyna hem möhüm ähmiýet berildi. «Akylly» şäheriň ajaýyp künjekleriniň hatarynda Döwletmämmet Azady adyndaky kitaphana, Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýi, Görogly adyndaky döwlet atçylyk sirki, Aman Gulmämmedow adyndaky döwlet drama teatry bar. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen täze şäherde Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasy hem döredildi. Ady rowaýata öwrülen ahalteke bedewlerini seýislemegiň köpasyrlyk däpleriniň özboluşly dowamatyna öwrülen bu ýokary okuw mekdebinde atçylyk pudagynda ýokary derejeli hünärmenler eýýäm taýýarlanyp başlandy.

Ajaýyp görnüşe eýe bolan «Arkadag Binasynda» ýelden ýüwrük ahalteke bedewiniň üstünde türkmen halkynyň Milli Lideriniň keşbiniň janlandyrylmagy tötänden däldir. Bu bina täze taryhy eýýamda ýurdumyzyň belent sepgitlere tarap maksada okgunlylygyny şöhlelendirýär. Şäheriň merkezi seýilgähinde bina edilen ýadygärligiň umumy beýikligi 43 metre deňdir. Arkadag şäherinde halkara ülňülere laýyk gelýän köpşahaly ýol-ulag düzüminiň bardygyny bellemek gerek. Giň şaýollar, köçeler we halkalaýyn çatryklar häzirki zaman yşyklandyryş, wideogözegçilik, dolandyryş ulgamlary bilen üpjün edilipdir.

Ýurdumyzyň ilkinji «akylly» şäheriniň taslamasynda we gurluşygynda bilim-terbiýeçilik, umuman, ýaş nesilleriň irki döwürden sazlaşykly ösüp kemala gelmegi bilen baglanyşykly meselelere aýratyn üns berildi. Bu ýerde gurlan degişli desgalar şeýle möhüm ugurda öňde goýlan wezipeleri netijeli çözmäge gönükdirilendir. Döwrebap çagalar baglarynda ýaş nesliň aýdym-saz, döredijilik we sport bilen meşgullanmaklary, daşary ýurt dillerini öwrenmekleri, zähmet endiklerini ele almaklary üçin iň oňaýly şertler döredilipdir. 1-nji ýöriteleşdirilen okuw-terbiýeçilik toplumy bilim ulgamyna bildirilýän häzirki zaman talaplaryna doly laýyk gelýär. Ol mekdebe çenli we mekdep bölümlerini, iňlis dilini çuňlaşdyryp öwredýän üç sany ýöriteleşdirilen mekdebi özüne birleşdirýär. Şeýle hem şäherde Sahy Jepbarow adyndaky ýörite sungat mekdebi, Şükür bagşy adyndaky çagalar sungat mekdebi ýerleşip, olarda dürli saz gurallarynda, şol sanda milli saz gurallarda saz çalmagy öwrenmek, aýdym aýtmak, tans etmek, bagşyçylyk sungatyny özleşdirmek, sazyň taryhyny we nazaryýetini, dirižýorçylyk sungatyny ele almak üçin ähli şertler göz öňünde tutuldy.

Arkadag şäheriniň Berdimuhamet Annaýew adyndaky mugallymçylyk orta hünär okuw mekdebi we Saçly Dursunowa adyndaky lukmançylyk orta hünär okuw mekdebi ýaşlara saýlap alan hünärleri boýunça döwrebap bilim almaga mümkinçilik berýär. Bilim ulgamyna degişli bu edaralaryň ählisi Bilimler we talyp ýaşlar gününe beslenen altyn güýzüň ilkinji gününde öz gapylaryny açdy.

Asylly däbe görä, täze okuw ýylynyň ilkinji gününde ýurdumyzyň sebitlerinde hem birnäçe binagärlik desgalary — döwrebap mekdepler we çagalar baglary açylyp ulanmaga berildi. Olaryň açylyş dabaralaryna Mejlisiň deputatlary, welaýat, etrap we şäher halk maslahatlarynyň agzalary, ýerli ýerine ýetiriji häkimiýet edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, hormatly ýaşulular gatnaşdylar.

Milli bilim ulgamynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi hem-de maddy-enjamlaýyn binýadynyň berkidilmegi, bu ulgamyň hil taýdan täze derejä çykarylmagy döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, ýokary bilimiň kämilleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Munuň özi milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklary üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamaga gönükdirilendir. Geçen ýylyň 1-nji sentýabrynda paýtagtymyzda we ýurdumyzyň sebitlerinde ýokary okuw mekdepleriniň birbada üçüsiniň — Aşgabatda Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň, Türkmenabat şäherinde Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň täze binalar toplumlarynyň, Mary şäherinde Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň çäginde goşmaça okuw binasynyň hem-de beýleki desgalaryň düýbüni tutmak dabaralarynyň geçirilmegi munuň aýdyň güwäsi boldy.

Aşgabatda Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň täze binalar toplumynyň açylmagy Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň möhüm wakasy boldy. Ýokary okuw mekdebinde alnan bilimleri has-da çuňlaşdyrmaga ýöriteleşen bu bilim ojagynyň düzüminde iki fakultet — döwlet dolandyryş hem-de hünär ýokarlandyryş fakultetleri hereket edýär. Täze toplumda diňleýjileriň netijeli okamagy, mugallymlaryň talabalaýyk işlemegi, göwnejaý ýaşaýyş-durmuşy, bedenterbiýe we sport bilen meşgullanmaklary üçin oňaýly şertler döredildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasyna iki sany halkara şahadatnamanyň — Germaniýa Federatiw Respublikasynyň “DUISBURG ESSEN” uniwersitetiniň “Iň gowy binagärlik” şahadatnamasynyň hem-de Fraungofer Energetika ykdysadyýeti we energetika ulgamy tehnologiýasy institutynyň durnukly we öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy baradaky şahadatnamasynyň gowşurylmagy hem bellärliklidir. Döwlet gullugy akademiýasynyň ajaýyp binalar toplumy dünýäniň iň gözel we ýaşamak üçin amatly şäherleriniň biri hökmünde öz ornuny barha pugtalandyrýan ak mermerli paýtagtymyzyň gaýtalanmajak binagärlik gözelligi bilen sazlaşykly utgaşýar.

Gün-günden gözel keşbe girýän Aşgabat ýurdumyzyň barha artýan ykdysady kuwwatynyň, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän özgertmeler syýasatynyň üstünlikleriniň aýdyň nyşanydyr. Tutuş ýurdumyz boýunça gurulýan döwrebap saglygy goraýyş merkezleri Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmenistanlylaryň abadan we bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmäge gönükdirilendir. Ýakyn döwürde şeýle desgalaryň hataryna Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň, Stomatologiýa merkeziniň we Halkara pediatriýa merkeziniň täze binalary hem goşular. Olaryň gurluşyklaryna 2023-nji ýylyň mart aýynda türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda badalga berildi. Paýtagtymyzyň ilatynyň we myhmanlarynyň medeniýetli dynç almagy üçin has amatly şertleri döretmek, binagärlik-şähergurluşyk keşbini has-da gözelleşdirmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyzyň Kararyna laýyklykda, Aşgabatda 4 müň orunlyk köpugurly medeni merkeziň gurluşygyna girişildi.

Ýurdumyzyň baş şäherini toplumlaýyn ösdürmek bilen bir hatarda, Oba milli maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine hem uly ähmiýet berilýär. Bu maksatnama ilatyň ýokary ýaşaýyş-durmuş derejesini, oňaýly dynç almagy we döredijilikli zähmet çekmegi üçin amatly şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir. Maksatnamada göz öňünde tutulan wezipelere laýyklykda, Watanymyzyň ähli künjeklerinde täze, döwrebap obalar gurulýar. Munuň özi obalaryň häzirki zaman ülňülerine laýyklykda hem-de şäherlerdäkiden birjik-de kem bolmadyk ähli amatlyklaryň göz öňünde tutulyp abadanlaşdyrylmagyna jogapkärli çemeleşilýändiginiň özboluşly görkezijisidir.

Her ýyl geçirilýän iri halkara sergiler giň jemgyýetçiligi Türkmenistanyň gazananlary, şäherleriň hem-de sebitleriň ýaşaýyş-durmuşyny has oňaýly ýagdaýda guramaga gönükdirilip ulanylýan innowasion tehnologiýalar, türkmen ykdysadyýetiniň geljegi uly we çalt depginler bilen ösýän pudaklarynyň biri bolan gurluşyk-senagat toplumynyň kuwwaty bilen tanyşdyrýar. Bu ugurda däp boýunça Aşgabat şäheriniň gününe bagyşlanyp geçirilýän “Ak şäherim Aşgabat” atly köpugurly halkara sergä aýratyn orun degişlidir. Syn berilýän ýylyň 24-25-nji maýynda geçirilen giň gerimli sergä daşary ýurt kompaniýalarynyň köp sanlysy gatnaşyp, ol hususan-da, gurluşyk pudagynda we gurluşyk serişdeleriniň önümçiliginde iň täze innowasion işläp taýýarlamalaryň hem-de tehnologiýalaryň iş ýüzünde peýdalanylyşynda tejribe alyşmak üçin netijeli meýdança bolup hyzmat edýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüne taslamalaryň giň gerimliligi mahsusdyr. Köp gatly ajaýyp binalar gurulýar, şäherlerde täze ýaşaýyş toplumlary, iri ilatly nokatlar, uzak aralyklara awtobanlar, polat ýollar gurulýar, halkara ähmiýetli ulag düzümi kemala getirilýär. Toplumlaýyn durmuş-ykdysady maksatnamalaryň çäklerinde ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň möçberli gurluşyklar ýokary hilli gurluşyk serişdelerine bolan islegiň ýokarlanmagyny, ýerli çig malyň binýadynda olaryň önümçiliginiň ösdürilmegini şertlendirdi. Häzirki wagtda gazylyp alynýan peýdaly baýlyklaryň täze känlerini ýüze çykarmak boýunça geologik barlaglar işjeň alnyp barylýar. Bu işleriň netijeleri önümçilik toplumlarynyň kuwwatyny pugtalandyrmaga, ýokary hilli gurluşyk serişdeleriniň, beýleki önümleriň öndürilişiniň möçberini artdyrmaga gönüden-göni ýardam edýär. Şeýle önümlere ýurdumyzda we daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýär.

Döwlet Baştutanymyz täze gurulýan desgalaryň ýokary hilli gurluşyk serişdeleri bilen yzygiderli üpjün edilmeginiň möhümdigine ünsi çekip, türkmen topragynyň örän baý ýerli çig mal serişdelerini giňden özleşdirmek boýunça işleri çaltlandyrmagyň zerurdygyny nygtaýar. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzda hereket edýän önümçilikleriň tehniki we ykdysady taýdan durnuklylygyny üpjün etmäge, olaryň döwrebaplaşdyrylmagyna, importyň ornuny tutýan we eksport ugurly önümleri öndürmäge ýöriteleşen täze zawoddyr kärhanalaryň döredilmegine gönükdirilen işler alnyp barylýar.

Awtomobil ýollarynyň, aragatnaşyk, suw, gaz, elektrik üpjünçilik ulgamlarynyň, lagym arassalaýjy desgalaryň gurluşygyna uly möçberde serişdeler goýberilýär. Aýratyn inženerçilik-tehniki çözgütleri we täze tehnologiýalary talap edýän desgalaryň, şol sanda awtobanlaryň, köprüleriň, köpzolakly halkalaýyn awtomobil ýollarynyň, ýerasty geçelgeleriň, ýollaryň ugurlaryndaky köpderejeli çatryklaryň gurluşyklaryna möhüm ähmiýet berilýär. Bu ugurda alnyp barylýan işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak hem-de awtomobil ýollarynyň gurluşyk ulgamyny has-da kämilleşdirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň Permanyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň fewralynda Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentliginiň döredilendigini bellemelidiris. Häzirki wagtda täze awtomobil ýollaryny gurmak hem-de ozal bar bolanlarynyň durkuny täzelemek boýunça amala aşyrylýan giň möçberli taslamalar döwrebap ulag-logistika ulgamyny döretmäge, yklymda möhüm üstaşyr ulag geçelgesine öwrülen döwlet hökmünde ýurdumyzyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmaga gönüden-göni ýardam edýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe himiýa senagatynyň ösdürilmegine hem uly üns berilýär. Bu pudagy ösdürmegiň strategiýasy ýerli serişdeleri doly ulanmaga gönükdirilendir. Bar bolan ägirt uly çig mal binýadyny hasaba almak bilen, içerki sarp edijileri mineral dökünler bilen üpjün etmek we ýurdumyzyň oba hojalygynyň netijeliligini ýokarlandyrmak, önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak üçin önümçiligiň giňeldilmegine aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, himiýa senagatyny mundan beýläk-de ösdürmek, “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek, ugurdaş kärhanalaryň önümçilik kuwwatlyklaryny artdyrmak we olaryň işini sanlylaşdyrmak, öndürilýän önümleriň görnüşini giňeltmek, öňdebaryjy tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak, himiýa senagatyny ýokary derejeli hünärmenler bilen üpjün etmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar.

Döwlet konserniniň edara-kärhanalarynda yhlasly zähmet çekýän hünärmenleriň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga-da uly üns berilýär. Geçen ýylyň noýabrynda Balkan welaýatyna bolan iş saparynyň barşynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow welaýatyň Türkmenbaşy etrabynyň Guwlymaýak şäherçesinde durmuş ugurly täze desgalaryň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Döwlet Baştutanymyzyň gol çeken Kararyna laýyklykda, Gyýanly şäherçesiniň täze ýaşaýyş toplumynda 4 gatly ýaşaýyş jaýlary, 320 orunlyk umumybilim berýän orta mekdep, 120 orunlyk çagalar bagy we söwda-dynç alyş merkezi gurlar.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ähli künjeginde bolşy ýaly, günbatar sebitde hem giň gerimli özgertmeler amala aşyrylýar.

Öňde goýlan wezipeleri, şol sanda halk hojalyk toplumyny güýçli depginde senagatlaşdyrmak boýunça wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde energetika senagatyna möhüm orun berilýär. Elektroenergetika pudagyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, Diýarymyzyň ähli sebitlerinde döwrebap elektrik stansiýalary guruldy, öndüriji kuwwatlyklar ençeme esse artdyryldy, täze elektrik geçiriji ulgamlar guruldy we täzelenildi. Bu işler ýurdumyzyň dünýä energetika ulgamyna mundan beýläk-de goşulyşmagy üçin amatly şertleri döredýär. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak boýunça netijeli çäreler durmuşa geçirilýär.

Diýarymyzyň halkalaýyn energiýa ulgamyny döretmek boýunça giň möçberli taslama üstünlikli amala aşyrylýar. Onuň durmuşa geçirilmegi şäherleri we obalary elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmäge, durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm wezipelerini çözmäge, türkmen elektrik energiýasyny daşary ýurtlara eksport etmegiň mümkinçiliklerini giňeltmäge ýardam berer. Balkan welaýatyna amala aşyran iş saparynyň çäklerinde döwlet Baştutanymyz Türkmenbaşy etrabynda täze energetika desgasynyň — gaz we bug dolanyşygynda işlejek elektrik stansiýasynyň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu waka mynasybetli geçirilen dabaradaky çykyşynda elektroenergetikanyň milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biri bolup durýandygyny belledi. Pudagy ösdürmek üçin ýurdumyzda maksatnamalaýyn işler alnyp barlyp, uly möçberli maýa goýumlar gönükdirilýär.

Häzirki döwürde ýurdumyzda jemi kuwwaty 7000 megawata deň bolan 12 sany elektrik stansiýasy işleýär. Şolaryň 8-si Garaşsyzlyk ýyllarynda, has takygy, 2013 — 2021-nji ýyllarda gurlup ulanmaga berildi. Taslama laýyklykda, täze elektrik stansiýasynda 4 sany gaz hem-de 2 sany bug turbinalary hereket eder. Olaryň jemi öndürijilik kuwwaty 1574 megawata deňdir. Ol ýurdumyzda kuwwaty boýunça ikinji elektrik stansiýasy bolar we Balkan welaýatynyň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün eder.

Utgaşykly işleýän gaz-bug aýlanyşygy ýokary peýdaly iş koeffisienti bilen tapawutlanýan elektrik energiýasynyň önümçiliginiň täze görnüşidir. Onuň binýatlaýyn esasy gaz turbinasynda ýakylýan ýangyjyň täsirinde ýokary temperaturada döreýän galyndyny bug turbinasynda netijeli ulanmagyň hasabyna goşmaça elektrik energiýasyny öndürmekde jemlenýär. Bu döwrebap tehnologiýanyň ornaşdyrylmagy ýurdumyzda galyndysyz önümçiligi ösdürmek nukdaýnazaryndan wajyp bolup, elektrik energiýasy öndürilende sarp edilýän tebigy gazy tygşytlamaga mümkinçilik berýär. Täze elektrik stansiýasynda ähli önümçilik işi sanly ulgam arkaly awtomatlaşdyrylyp, dolandyryş merkezine birikdiriler. Bu bolsa önümçiligiň ýokary netijeliligini üpjün eder.

Bu ýerde öndürilen elektrik energiýasynyň artykmaç bölegini ýurdumyzyň bitewi halkalaýyn energoulgamyna ibermäge mümkinçilik dörär. Mälim bolşy ýaly, halkalaýyn energoulgamy döretmek taslamasynyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan ýokary woltly asma elektrik geçirijisi 2021-nji ýylda işe girizildi.

Umuman, Türkmenistanda bitewi energiýa halkasynyň döredilmegi Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň energetika ulgamlarynyň arasyndaky özara ätiýaçlandyryşa mümkinçilik berer. Munuň özi ýurdumyzyň energiýa ulgamynyň ygtybarlylygyny berkidip, onuň kuwwatlylygynyň ätiýaçlyk gorlaryny yzygiderli artdyrmaga, zerur bolan wagtynda elektrik energiýasyny degişli ugurlara paýlamaga şert döreder. Bu taslamanyň durmuşa geçirilmegi paýtagtymyzydyr welaýatlary elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmek bilen, onuň beýleki döwletlere eksportynyň möçberini artdyrmaga hem ýardam eder.

Mary — Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi ýurdumyzyň bitewi energiýa halkasyny döretmekde nobatdaky tapgyr boldy. Mary we Ahal döwlet elektrik stansiýalarynyň hünärmenleri sanly ulgam arkaly Türkmenbaşy etrabynda utgaşykly dolanyşykda işlejek elektrik stansiýasynyň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşan döwlet Baştutanymyza ýurdumyzyň elektroenergetika pudagyny ösdürmäge berýän hemişelik ünsi, netijeli zähmet çekmäge döredýän mümkinçilikleri üçin pudagyň ähli işgärleriniň adyndan hoşallyklaryny beýan etdiler.

Dabaranyň dowamynda sanly ulgam arkaly Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň (TNGIZT) hünärmenleri hem çykyş etdiler. Şol gün toplumyň çäklerinde elektrik energiýasyny öndürýän iki sany täze gaz turbina desgasy ulanmaga berildi. Olaryň umumy taslama kuwwaty 70 megawat sagada deňdir. TNGIZT-niň çäginde üstünlikli durmuşa geçirilen energetika taslamasyna halkara şahadatnamalar gowşuryldy. Gaz we bug dolanyşygynda işleýän elektrik stansiýalarynyň ekologik taýdan hem bähbitlidigi bellärliklidir. Energetika pudagynda sebit we halkara ähmiýetli iri taslamalary durmuşa geçirmek bilen, Türkmenistan ekologiýa we daşky gurşawy goramak meselelerine jogapkärçilikli, ylmy esasda çemeleşýändigini görkezýär. Hut şonuň üçin-de, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň durmuş-ykdysady özgertmeler maksatnamalarynda degişli ugurdaky talaplara doly laýyk gelýän serişde tygşytlaýjy, ekologik taýdan arassa tehnologiýalary we ýokary netijeli enjamlary işjeň ornaşdyrmak baş wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenendir.

Mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň martynda “Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda” Türkmenistanyň Kanuny güýje girdi. Oňa laýyklykda, elektrik önümçiliginiň innowasion, hususan-da, energiýanyň Gün we ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ulanmak arkaly elektrik energiýasyny öndürmek boýunça innowasion taslamalar işlenip taýýarlanylýar. 2022-nji ýylyň iýul aýynda Balkan welaýatynyň Gyzylarbat etrabynda kuwwaty 10 megawat bolan ilkinji köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasynyň gurluşygyna başlandy. Bularyň ählisi “ýaşyl” energetikanyň mümkinçiliklerini ulanmak boýunça taslamalaryň uly geljeginiň bardygyna şaýatlyk edýär. Bu taslamalar milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň kuwwatyny artdyrmakda we düzümlerini mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmakda uly ähmiýete eýe bolar.

Hormatly Prezidentimiziň her ýylyň 3-nji noýabrynda «Gurluşyk we senagat toplumynyň işgärleriniň gününi bellemek hakynda» gol çeken Permany milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmaga saldamly goşant goşup, halal we tutanýerli zähmet çekýän ýurdumyzyň gurluşyk, energetika, jemagat hojalygy we senagat pudaklarynyň zähmetkeşleriniň ägirt uly goşandynyň ykrar edilýändiginiň güwäsi boldy.

Şeýlelikde, gurluşyk senagatynyň we elektroenergetika pudagynyň 2023-nji ýyldaky ösüş depginlerine bagyşlanan synda getirilen maglumatlar hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň eziz Diýarymyzy mundan beýläk-de gülledip ösdürmäge, halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatynyň üstünliklere beslenýändiginiň aýdyň beýanydyr.

(TDH)

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysadyýetini düýpli ösdürmäge, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen möhüm özgertmeler durmuşa geçirilýär. Bu ykdysady özgertmelerde ýurdumyzyň bank ulgamy aýratyn ähmiýete eýedir. 

Ulgama täze tehnologiýalaryň yzygiderli ornaşdyrylmagy hususy taraplara töleg-hasaplaşyk we beýleki hyzmatlary banka barmazdan ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda bank ulgamyny has-da kämilleşdirmek, milli töleg ulgamyny ösdürmek, onuň netijeliligini, ygtybarlylygyny hem-de howpsuzlygyny üpjün etmek üçin töleg ulgamy döwrebap maglumat tehnologiýalarydyr kompýuter programmalary bilen üpjün edilýär. Döwlet Baştutanymyzyň kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak boýunça syýasatyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde ýurdumyzda gazanylýan oňyn tejribeler telekeçiligiň ösmegine itergi berýär. Hereket edýän elektron töleg ulgamynyň kämilleşdirilmegi, täze töleg-hasaplaşyk ulgamlarynyň döwlet täjirçilik we paýdarlar täjirçilik banklary tarapyndan uzak aralykdan, ýagny menzilara bank hyzmatlaryny beriş ulgamlarynyň işe girizilmegi bilen amala aşyrylmagy bu ugurda gazanylan ýene bir ösüşdir.

«Menzilara bank hyzmaty» — bu hususy telekeçileriň we daýhan hojalyklarynyň alyp barýan dürli görnüşli önümçilik we hyzmat ediş işlerinde hasaplaşyk amallaryna uly ýardam bermek bilen, internet arkaly bank hyzmatyny ýerinde amala aşyrmaklyga, ýagny bankyň müşderilerine öz hasaplary barada maglumatlary alyp durmaga, bankyň hyzmatlaryndan peýdalanmaga, şol sanda öz aralarynda pul serişdelerini geçirmeklige mümkinçilik berýär. Müşderi Türkmenistanyň islendik künjeginde internete birikdirilen enjam arkaly öz hasabyny «Menzilara bank hyzmatynyň» üsti bilen dolandyryp bilýär.

Ýurdumyzyň ykdysady ösüşini pugtalandyrmaga gönükdirilen özgertmeleri durmuşa geçirmekde bu ulgam işewürlere pul serişdelerini ygtybarly dolandyrmaga, wagtlaryny tygşytlamaga, bank tarapyndan has amatly, tiz we ýokary hilli hyzmatlary etmäge doly mümkinçilik döredýär.

Roza BAZARBAÝEWA,

Türkmenistanyň «Daýhanbank» DTB-niň welaýat şahamçasynyň baş hünärmeni.

BMG-niň Baş Assambleýasynyň täze Kararnamalarynda aýdyň şöhlelenýär

Ulaglar siwilizasiýa dörän wagtyndan bäri ykdysady ösüşe öz täsirini ýetirip gelýär. Iň gadymy döwürlerde-de ulag ulgamlarynyň goşulyşýan ýerinde ýaşaýşyň gülläp ösendigine, ilkinji şäherleriň hem tebigy aýlaglaryň, derýadyr kölleriň, portlaryň töwereginde dörändigine taryh şaýat. Başgaça aýdylanda, hut geografik aýratynlyklar — ummandyr deňizlere, suw ýollaryna, düzlüklerdir daglara, oazislere ýakynlyk ilkinji ulag ulgamlarynyň kemala gelmegini şertlendiripdir. Gadymy Beýik Ýüpek ýoly bolsa şäherlerden-şäherlere uzap, ygtybarly suw ýa-da guryýer ugurlary bolmadyk ýurtlardyr sebitleri biri-biri bilen birleşdirdi. Adamlaryň kosmosa çykyp, älem giňişligini özleşdirýän, hatda Aýa çenli baryp ýeten zamanasynda-da ulagyň adamzadyň durmuşyndaky ähmiýeti barha artmasa, birjik-de peselmeýär. Şoňa görä, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek bilen bagly meseleleriň 90 göteriminiň ulag ulgamy bilen baglanyşdyrylmagy hem tebigy ýagdaýdyr.

(Dowamy. Başlangyjy gazetiň 16-njy sanynda).

Geçmişden şu güne

Ulag — hereket, ulag — tizlik, ulag — ösüş. Hereketiň, tizligiň hem ösüşiň bolan ýerinde adamzadyň ýaşaýşam, ykdysadyýetem barha özgermek, ilerlemek bilen. Irki döwürlerde atdyr öküzlerde, düýelerde ýük daşalyp, uzak ýollar aýlap-hepdeläp aşylan bolsa, bu gün adamyň zähmeti, döredijilikli pikirleri netijesinde dörän «polat atlaryň» dürli görnüşlerinde sanaglyja minutdyr sagatlarda barmaly ýerimize ýetip bilýäris. «Ýodalar ýola elter, ýollar — ile» diýlişi ýaly, hut ulaglar arkaly adamlar täze, heniz görülmedik yklymlary açyp, birek-birek bilen gatnaşyk etmäge, uzak-uzak ülkelere syýahat etmäge mümkinçilik aldy. Önümçilik kuwwatlyklaryny sarp ediş bazarlary bilen baglanyşdyrýan halka, söwdanyň üznüksizligini üpjün edýän möhüm gural bolup çykyş etmegi bolsa ulagyň ykdysady bähbidini açyp görkezýär. Umuman, senagatlaşma hadysasyny, köpçülikleýin önümçiligi we harytlaryň paýlanylyşyny ulagdyr ösen ulag düzümleri bolmazdan göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Hut şeýle zerurlyklar hem halkara syýasatda ulag ulgamyna we diplomatiýasyna berilýän ünsüň barha artmagyny şertlendirýär. Geçmişde Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşip, Gündogaryň we Günbataryň siwilizasiýalaryny baglanyşdyran Bitarap Türkmenistanyň ulag strategiýasy bolsa geografik taýdan ýerleşişiň artykmaçlyklaryndan, ýurdumyzyň çäginde sebit we yklym ähmiýetli iri ulag merkezlerini döretmek üçin logistik mümkinçiliklerdir düzümlerden has doly peýdalanmaga esaslanýar.

Tagallalar, goldawlar, anyk hereketler

Bu gün biziň: «Türkmenistan — ählumumy ulag diplomatiýasynyň başyny başlan we ony işjeň ilerledýän döwlet» diýip ynamly aýtmaga doly hukugymyz bar. Sebäbi baryp on ýyl mundan ozal, heniz 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlary kabul edilmänkä, ýurdumyzda Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy esasynda «Halkara hyzmatdaşlygy we durnukly ösüşi üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň tutýan orny» atly halkara maslahat geçirilipdi. 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynda paýtagtymyzda guralan Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahat bolsa bu ulgamy ösdürmegiň häzirki zaman usullarynyň işlenip taýýarlanylmagynda, geljek üçin meýilnamalardyr mümkinçilikleriň kesgitlenilmeginde täze tapgyryň başyny başlady. Soňlugy bilen bu forumda öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmegiň çäginde amal edilýän işler «Aşgabat prosesi» adyny alyp, yzygiderli ilerledilip, maslahatyň geçirilen senesi Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýlip yglan edildi. Durnukly ulag boýunça Baş Assambleýada Kararnamalaryň 5-siniň kabul edilmeginiň, 3-nji iýunyň Bütindünýä welosiped güni hökmünde tutuş dünýäde giňden dabaralandyrylmagynyň, BMG-niň ýanynda Durnukly ulag boýunça dostlar toparynyň döredilmeginiň gözbaşynda-da, elbetde, Bitarap türkmen döwleti dur. Şunda bularyň ählisiniň Gahryman Arkadagymyzyň oýlanyşyklylyk we öňdengörüjilik bilen öňe süren başlangyçlarynyň ajaýyp miweleridigini ilkinji nobatda nygtamak zerur.

Geçen 2023-nji ýylyň ahyrky günlerinde ýurdumyza BMG-niň Nýu-Ýorkdaky ştab-kwartirasyndan gelip gowşan hoş habarda hem Türkmenistanyň başlangyjy bilen täze Kararnamalaryň ýene ikisiniň kabul edilendigi buşlandy. «Durnukly ösüşi üpjün etmekde ygtybarly we durnukly energiýa birikmesiniň esasy orny» atly Kararnama dogrusynda biz makalamyzyň birinji böleginde giňişleýin durup geçdik. Bu gezekki söhbedimiz bolsa 47 döwletiň awtordaşlygynda biragyzdan kabul edilen «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama barada.

Täze Kararnama — köpugurly çagyryş

Geçen ýylyň 19-njy dekabrynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň 49-njy plenar mejlisinde kabul edilen «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamanyň mazmuny hakynda gürrüň edilende, ilkinji nobatda, onuň durmuşyň ulag bilen galtaşýan ugurlarynyň ählisini öz içine alýandygyny, dünýä bileleşigini olar boýunça öňde durýan möhüm wezipeleri ýerine ýetirmekde tagallalary birleşdirmäge çagyrýandygyny nygtamaly. Bu ýerde gürrüň ýol-ulag hadysalarynyň öňüni almakdan başlap, ulaglaryň atmosferada parnik gazlarynyň döremegine getirýän ýaramaz täsirlerini azaltmak, durnukly ulag düzümleriniň maliýeleşdirilmegini has-da ilerletmek ýaly ählumumy wezipeler barada barýar. Ýeri gelende bellesek, 2021 — 2030-njy ýyllar Milletler Bileleşigi tarapyndan «Ýol hereketiniň howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça hereketleriň onýyllygy» diýlip yglan edilip, şol döwürde ýol-ulag hadysalary netijesinde ýüze çykýan adam pidalarynyň we ýaralanmagyň derejesini azyndan 50 göterime çenli azaltmak maksat edinilýär. Şunda ýurdumyzda her ýylda «Ýol hereketiniň howpsuzlygy — ömrümiziň rahatlygy» atly biraýlygyň geçirilmeginiň tutuş dünýä boýunça tagallalara-da goşantdygy guwandyryjy ýagdaýdyr.

Biz durnukly ulag ulgamy, ulag diplomatiýasy hakynda gürrüň edenimizde ýa ýazanymyzda, köplenç, bu ugurda öz döwletimizde alnyp barylýan işlerdir ýetilýän sepgitlere ünsi çekýäris. Bu, elbetde, kanunalaýyk ýagdaý. Täze Kararnamada-da ýurdumyzyň başlangyjy esasynda ozal 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji, 2021-nji, 2023-nji ýyllarda kabul edilen resminamalara salgylanylýar. Paýtagtymyzda 2014-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen halkara forum, 2016-njy ýylyň noýabryndaky Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahat, 2022-nji ýylyň awgustynda Awazada guralan deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat ýaly iri çäreler barada bellenilýär. Ýöne şunda durnukly ulag meselesiniň milli çygyrdan has giňdigini, garyplygy azaltmakdan başlap, özboluşly tebigy aýratynlyklara eýe bolan ösüp barýan ýurtlaryň hem zerurlyklaryny kanagatlandyrmak, şolar üçin hem ulagdyr ulag düzümleri babatda deň mümkinçilikleri elýeterli etmek ýaly kän-kän meseleleri öz içine alýandygyny göz öňünde tutmak möhümdir. «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama, ine, şu hakykata ýene bir ýola hemmeleriň ünsüni çekýändigi, «Gün tertibi — 2030-yň» «hiç kimi yzda galdyrmazlyk, hiç kimi unutmazlyk» ýörelgesine ygrarlylyga çagyrýandygy üçinem uly ähmiýete eýedir.

Möhüm ugurlar anyk taslamalaryň mysalynda

Täze Kararnamada nygtalyşy ýaly, howpsuz, gymmat bolmadyk, elýeterli we durnukly ulag ulgamlary ykdysadyýetiň sazlaşykly ösüşine goşant goşmakda, adamlaryň durmuş abadançylygyny ýokarlandyrmakda, halkara hyzmatdaşlygy we ýurtlaryň arasynda söwdany işjeňleşdirmekde derwaýys ähmiýete eýe. Muny Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatda eden çykyşyndaky: «Meniň pikirimçe, ulag ulgamy häzirki wagtda ösüşiň esasy ugry bolup durýar. Ony kämilleşdirmezden, döwrebaplaşdyrmazdan, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmazdan, dünýä ykdysadyýetiniň okgunly ösüşini, onuň täze ýörelgeler esasynda ösdürilmegini, adamlaryň abadançylygynyň, ýaşaýyş-durmuşynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyny, şu ýüzýyllykda Durnukly ösüş maksatlarynyň ýerine ýetirilmegini göz öňüne getirmek kyndyr» diýen sözlerinden hem aýdyň görmek bolýar. Şol maslahata gatnaşan BMG-niň ozalky Baş sekretary Pan Gi Mun bolsa dünýä söwdasynyň halkara gatnaw ýollaryna baglydygyna, munuň iş orunlarynyň, ykdysady ösüşiň çeşmesidigine aýratyn ünsi çekip: «Ulag ulgamy adamzadyň tutuş ösüşine hem täsir edýär. Alysdaky künjeklerde ýaşaýandygyna garamazdan, adamlaryň ählisiniň bir ýerden başga bir ýere howpsuz barmaga mümkinçiligi bolmalydyr. Durnukly ulag adamlaryň hemmesini gurşap almalydyr» diýip belläpdi. Dünýä jemgyýetçiligi ulagyň adamzadyň durmuşynda näderejede ähmiýetlidigine COVID-19 pandemiýasy zerarly dörän kynçylyklaryň mysalynda has äşgär göz ýetirdi. Şoňa görä, pandemiýadan soňky dikeldiş döwründe-de ulag baglanyşygyny üpjün etmek meselesi öňdäki hatarlarda goýulýar. Munuň özi netijeli ulag ulgamynyň milli ykdysadyýetleriňem, ählumumy ykdysady ösüşiňem hereketlendiriji güýjüdigini, «Dünýä ykdysadyýeti tekerleriň üstünde aýlanyp, gämilerde ýol aşýar» diýen jümläniň häzirki döwürde-de durmuş hakykaty bolmagynda galýandygyny subut edýär.

Ulag arabaglanyşygy bilen bagly täze Kararnamada, esasan, 4 ugra — üstaşyr ulag geçelgelerine, özboluşly geografik ýagdaýda ýerleşýän ýurtlara, multimodal daşamalara we durmuş ugruna aýratyn üns çekilýär. Türkmenistanyň ulag strategiýasyna laýyklykda alnyp barylýan işlerdir durmuşa geçirilýän taslamalar bolsa şol ugurlaryň ählisini öz içine alýar. Aslynda, biziň ýurdumyz geografik taýdan amatly çäkde ýerleşmek bilen, yklymüsti ugurlaryň kesişýän esasy merkezleriniň birine öwrülýär. Häzirki wagtda Türkmenistanda ulagyň ähli görnüşlerini ösdürmek üçin uly mümkinçilikler bar. Şu nukdaýnazardan, döwletimiziň üstaşyr ulag merkezi hökmünde eýeleýän ornuny pugtalandyrmak, täze ulag geçelgelerini we ugurdaş düzümleri döretmek üçin iri maýa goýumlary çekmek boýunça netijeli işler durmuşa geçirilýär.

Käbir mysallara ýüzlensek, ýurdumyzda awtomobil, howa, deňiz hem-de demir ýol ulaglaryny özüne birleşdirýän ulag infrastrukturasy kemala getirilip, uzynlygy 5 müň kilometrden geçýän polat ýollar sebitlerimiziň arasynda ygtybarly gatnaşygy üpjün edýär. Diýarymyzyň çäginde awtomobil ýollarynyň hem 5 müň kilometrden gowragy gurlup, häzirki wagtda uzynlygy 600 kilometre ýetýän Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň gurluşygy güýçli depginde dowam edýär. 2019-njy ýylyň ýanwarynda gurluşygyna badalga berlip, birinji tapgyry 2021-nji ýylyň oktýabrynda üstünlikli tamamlanan bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň ulanmaga beriljek günleri hem indi uzakda däl. Bu ýoluň Aşgabat — Türkmenbaşy awtobanyna birikdirilmegi goňşy Özbegistanyň ýük awtoulaglaryna Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna, şol ýerden bolsa deňiz ýoly arkaly Kawkaza, Ýewropa, Russiýanyň günorta sebitine, Eýranyň demirgazygyna, Pars hem-de Oman aýlagyna çykmaga mümkinçilik döreder. Türkmenbaşy — Gazagystan awtomobil ýolunyň we Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän köpriniň gurluşygy iki ýurduň arasyndaky ulag, söwda hyzmatdaşlygyny ösdürmäge, ýük dolanyşygyny ýokarlandyrmaga ýardam etse, geljekde Türkmenistany, Eýrany, Yragy hem Türkiýäni birleşdirjek Gündogar — Günbatar ulag geçelgesi işe giriziler. Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman halkara ulag geçelgesini mundan beýläk-de işjeňleşdirmek, Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa ugry boýunça ulag geçelgesiniň döredilmegi hem sebitiň ýurtlarynyň üns merkezinde durýar. Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň açylmagy bolsa milli deňiz flotumyzy giňeltmäge, ýük akymlarynyň we üstaşyr ýük daşamalaryň möçberini artdyrmaga, daşary ýurt gämileri üçin hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga amatly şertleri döretdi.

Ulag hemmeler üçin!

Durnukly ulag ulgamyna doly derejeli elýeterliligiň üpjün edilmegi özboluşly geografik ýagdaýlara eýe bolan ýurtlaryň, şol sanda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň zerurlyklaryny kanagatlandyrmak bilen hem aýrylmaz baglanyşyklydyr. Türkmenistan bu ugurdaky işlere-de işjeň gatnaşýar. 2022-nji ýylyň awgustynda Awazada geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat munuň şeýledigini nobatdaky gezek aýdyň görkezdi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow forumdaky wideoýüzlenmesinde birnäçe anyk teklipleri öňe sürdi. Bu ýerde gürrüň, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynda ulag ulgamynda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň bähbitlerini goramaga gönükdirilen we BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmek; «Ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ornuny ýokarlandyrmak» atly Kararnamany işläp taýýarlamak barada barýar.

Ýeri gelende bellesek, dünýäde 32 sany (şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlary) deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwlet bolup, olaryň umumy ilaty 533 million adama barabardyr. Çäk taýdan ýerleşişi olaryň beýleki ýurtlar bilen ykdysady gatnaşyklaryna täsirini ýetirýär. Şonuň netijesinde, bu ýurtlar ykdysadyýetiň düzümleýin kämilleşdirilmegi üçin zerur bolan maýa goýum we maliýeleşdirmek, tehnologiýalar, hyzmatlar ýaly ugurlarda ählumumy söwdanyň artykmaçlyklaryndan doly derejede peýdalanyp bilmeýärler. Bilermenleriň aýtmaklaryna görä, deňze çykalgasy bolmadyk döwletler, üstaşyr geçiriji ýurtlar bilen deňeşdirilende, ulag çykdajylaryna ortaça iki esse köp serişde sarp edýärler. Bu daşary ýurt bazarlaryna harytlary ibermek hem-de almak babatda-da şeýle. COVID-19 pandemiýasy bolsa bu meseleleri has-da kynlaşdyrdy. Aşgabat prosesiniň dowamy bolan Awaza forumy şeýle şertlerde tagallalary birleşdirmek, çalt we aýdyň netijelere ýetmek üçin tutanýerli iş alyp barmak, pandemiýadan soňky dikeldiş döwründe ulagyň orny ýaly meselelere ünsi çekmäge mümkinçilik berdi.

* * *

Syýasatçylaryň biri: «Gowy öýlerden gowy işlere barmak gowy ulaglara bagly» diýýär. Biziň halkymyzda bolsa «Ýoly abadyň ili abat» diýen parasatly jümle bar. Bu günki gün Bitarap Türkmenistan ählumumy ulag diplomatiýasynyň başyny başlan döwlet hökmünde durnukly ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça dünýä derejeli tagallalara mynasyp goşant goşup, Zeminiň goýnuna parahatçylygyň, dost-doganlygyň ýollaryny çekýär. Ýol baran ýere bolsa bagt barýar.

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».

Obasenagat toplumy

«Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly» şygary astynda geçen 2023-nji ýyl hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bäsdeşlige ukyply obasenagat toplumyny kemala getirmegi, azyk howpsuzlygyny üpjün etmegi we ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmagy maksat edinýän döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini ýene bir gezek aýdyň görkezdi.

Oba hojalygy milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biridir. Ýurdumyzyň oba hojalyk önümlerini öndürijilerine hemmetaraplaýyn goldaw bermegi ugur edinýän oýlanyşykly strategiýa bu toplumyň okgunly ösmegini şertlendirýär. Şunda oba hojalygynyň düzümleýin döwrebaplaşdyrylmagyny üpjün etmek, pudagyň düşewüntliligini artdyrmak, oba ýerlerinde täze ykdysady gatnaşyklary kemala getirmek, dürli hojalyk düzümleriniň arasynda bäsdeşlige ukyply gurşawy döretmek, ýer-suw serişdelerini rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, oba hojalyk ylmyny hem-de seçgiçiligi ösdürmek, innowasiýalary, iň täze ylmy-tehniki işläp taýýarlamalary, dolandyryşyň, bazar gatnaşyklarynyň öňdebaryjy usullaryny giňden ornaşdyrmak, oba ýerlerinde durmuş meselelerini netijeli çözmek esasy ugurlaryň hatarynda durýar.

Oba hojalyk pudagyny dolandyrmagyň netijeli ulgamyny döretmek ýurdumyzda durmuşa geçirilýän syýasatyň möhüm ugrudyr. Obasenagat toplumyny düýpli özgertmek we kämilleşdirmek arkaly onuň işiniň netijeliligini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 2023-nji ýylyň iýul aýynda Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň bölünmegi arkaly, onuň binýadynda Türkmenistanyň Oba hojalyk ministrligini hem-de Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrligini döretmek hakynda Permana gol çekdi.

Oba hojalyk özgertmelerini tapgyrlaýyn esasda durmuşa geçirmegiň çäklerinde amala aşyrylýan ulgamlaýyn çäreler, ykdysady, salgyt we hukuk gurallarynyň netijeli ulanylmagy diňe bir hil taýdan däl, eýsem, mukdar taýdan hem oňyn görkezijileriň gazanylmagyna şert döretdi. Soňky ýyllarda bu pudak durnukly ösmegini dowam etdirýär. Oba hojalyk toplumynyň döwrebaplaşdyrylmagyna häzirki zaman usulynda çemeleşilýändigini «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» hem tassyklaýar. Pudagy ösdürmekde Oba milli maksatnamasyna-da aýratyn orun degişlidir. Oňa laýyklykda, ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda azyk, guşçulyk, et we süýt önümçilik kärhanalarynyň senagat kuwwatlyklaryny artdyrmak üçin şertler döredilýär.

Azyk bolçulygyny üpjün etmekde uly üstünlikleriň gazanylandygyny geçen ýylyň mart aýynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň 15 ýyllygy mynasybetli guralan sergi hem aýdyň görkezdi. Hususy önüm öndürijiler oba hojalyk pudagynda amala aşyrylýan özgertmelere uly goşantlaryny goşmak bilen, täze agrotehnologiýalary, suw tygşytlaýjy ulgamlary, ylmyň soňky gazananlaryny we öňdebaryjy tejribäni ornaşdyrýarlar, ekologik taýdan arassa gök önümleri, miweleri ýetişdirýärler. Telekeçiler ýyladyşhanalarda gök-bakja ekinlerini, hususan-da, ýurdumyzyň eksport edýän azyk harytlarynyň arasynda uly paýy bolan pomidorlary ýetişdirmekde baý tejribe topladylar. Sergi pawilýonlarynda görkezilen ekologik taýdan arassa önümler munuň aýdyň güwäsi boldy. Bu ulgamyň iri kärhanalarynyň sergide görkezen süýji-köke we çörek önümleriniň köpdürli görnüşleri guwandyryjydyr. Süýjüleriň, şokoladlaryň, kökeleriň, waflileriň we beýleki datly önümleriň dürli görnüşleri diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, onuň çäginden daşarda hem uly islegden peýdalanýar.

Mälim bolşy ýaly, obasenagat toplumynyň ösdürilmegi köp babatda ýer-suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagyna baglydyr. Ýurdumyzda ekerançylyk ýerlerini suwarmak, gidrodesgalary gurmak we ulanmaga bermek meselelerinde ägirt uly tejribe toplandy. Suwdan peýdalanmagyň öňdebaryjy we ykdysady taýdan amatly tehnologiýalary işjeň ornaşdyrylýar. Gurak howaly gurşawdaky oba hojalygy suw hojalyk taslamalaryny durmuşa geçirmekde gazanylan üstünlikleriň hasabyna özüniň oňyn netijesini berýär. Garagum sährasynda “Altyn asyr” Türkmen kölüniň döredilmegi munuň aýdyň mysalydyr. Bu innowasion taslama dünýäniň suw serişdelerini we daşky gurşawy aýawly saklamak bilen bagly ählumumy meseleleri çözmek işine ýurdumyzyň işjeň gatnaşýandygyny subut edýär. Onuň durmuşa geçirilmegi diňe bir ýurdumyzyň oba hem-de suw hojalygyny hil taýdan täze derejä çykarmak üçin täze mümkinçilikleri we gözýetimleri açmak bilen çäklenmän, eýsem, tutuş sebitiň ekologik ýagdaýyna hem oňyn täsirini ýetirer.

Döwletimiziň tebigaty goramak syýasatynda Milli tokaý maksatnamasyna-da möhüm orun degişlidir. Onuň amala aşyrylmagyna ýurdumyzyň ähli ilaty işjeň gatnaşýar. Seýilgähleriň, seýilbaglaryň hem-de tokaý zolaklarynyň çägi müňlerçe gektar meýdany eýeleýär. Sanlyja ýyllaryň içinde ýurdumyzyň şäher we tebigy gurşawy tanalmaz derejede özgerdi. Awtomobil, demir ýollaryň ugurlarynda tokaý zolaklary emele getirilip, derýalaryň, akabalaryň kenarlary gür baglyga bürenýär. Hazar deňziniň ekologik taýdan arassa kenarynda täsin tebigy künjekleri bilen giňden meşhur bolan dünýä derejeli dynç alyş merkezi — «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy hereket edýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu ugurda durmuşa geçirilýän syýasatyň, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasynyň ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmek boýunça ileri tutýan maksatlary, wezipeleri, durnukly ösüşiň Gün tertibini durmuşa geçirmek bilen gönüden-göni baglanyşyklydygyny bellemek gerek. Munuň aýdyň subutnamasy hökmünde geçen ýylyň dekabrynda döwlet Baştutanymyzyň BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 28-nji maslahatyna (СOP28) gatnaşandygyny görkezmek bolar. Hormatly Prezidentimiz maslahatda eden çykyşynda ählumumy azyk howpsuzlygyny üpjün etmek babatda howanyň üýtgemeginiň täsiriniň örän uludygyny nazara almak bilen, Türkmenistanyň Durnukly oba hojalygy, durnukly azyk ulgamlary we howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Emirlikler Jarnamasyny doly goldaýandygyny aýtdy. Nygtalyşy ýaly, döwletimiz howanyň üýtgemegine garşy göreşmek ulgamynda milli Hökümetleriň we ýerli häkimiýetleriň arasynda utgaşykly hereketiň möhümdigini ykrar etmek bilen, Howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça belent maksatly, köp derejeli hyzmatdaşlyk üçin “СOP28” koalisiýasyny döretmek hakyndaky başlangyjy goldamaga taýýardyr.

Döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň milli bähbitlerini nazara alyp, Emirlikler Jarnamasynyň maksatlaryna ýetmek üçin gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi bilen oba hojalygy, ekologiýa, energetika, maliýe, saglygy goraýyş ulgamlarynda sebit we ählumumy derejede hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga taýýardygyny tassyklady.

Ýurdumyz BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy bilen işjeň hyzmatdaşlyk edip, üçünji müňýyllygyň ösüş maksatlarynyň biri hökmünde azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamynda gazanan üstünlikleri üçin ýörite sylaga mynasyp boldy. Bu gurama oba hojalygyny daşky gurşawyň täsirlerine uýgunlaşan usullar esasynda ösdürmekden azyk önümleriniň howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamyny kämilleşdirmäge çenli Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde Türkmenistanyň ähli tagallalaryny goldaýar. Ýurdumyzda azyk ulgamynda sebitleýin hem-de halkara hyzmatdaşlygy höweslendirmäge gönükdirilen dürli çäreleriň geçirilmegi BMG hem-de onuň ýöriteleşdirilen edaralary, şol sanda Azyk we oba hojalyk guramasy bilen ýakyn hyzmatdaşlygyň netijesidir.

Şunda geçen ýylyň martynda Aşgabatda geçirilen “Howanyň üýtgemegi şertlerinde azyk howpsuzlygy boýunça hyzmatdaşlyk” atly halkara maslahatyň çäklerinde Merkezi Aziýa döwletleriniň oba hojalyk ministrleriniň duşuşygynyň bolandygyny bellemek ýerlikli bolar. Türkmenistanyň Hökümeti hem-de BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasy (FAO) tarapyndan BMG-niň ýurdumyzdaky hemişelik utgaşdyryjysynyň wekilhanasynyň goldaw bermeginde bilelikde guralan forum azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin açyk meýdança boldy. Utgaşykly görnüşde geçirilen duşuşyga FAO-nyň Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin utgaşdyryjysy Wiorel Gusu, FAO-nyň Baş direktorynyň orunbasary, Ýewropa we Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin wekili Wladimir Rahmanin, Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň ugurdaş ministrlikleriniň ýolbaşçylary, şeýle hem Eýranyň wekilleri gatnaşdylar.

Umuman, Aşgabat forumy azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin açyk meýdança öwrüldi. Duşuşyga abraýly halkara guramalaryň we maliýe düzümleriniň wekilleriniň gatnaşmagy bu meseläniň aýratyn wajypdygyna şaýatlyk edýär. Häzirki döwrüň ýagdaýlary bilen baglylykda, bu ulgamdaky wezipeleri çözmek üçin tagallalaryň birleşdirilmegi ählumumy durnuklylygyň we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginiň aýrylmaz şerti bolup çykyş edýär. Duşuşygyň gün tertibine azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ýaly möhüm ugurda sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň meseleleri girizildi, hususan-da, dünýäniň oba hojalyk önümçiliginiň bökdençsiz işledilmegi üçin howanyň üýtgemeginiň, azyk ulgamynyň we durmuş-ykdysady şertleriň berk özara baglanyşygy bellenildi, howanyň üýtgemeginiň daşky gurşawa ýetirýän ýaramaz täsirini peseltmek, parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak üçin oba hojalyk önümçiligine ekologik taýdan arassa “ýaşyl” tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, azyk önümlerini ibermegiň durnukly ulag akymlaryny döretmegiň zerurdygy nygtaldy.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasy we onuň ýöriteleşdirilen edaralary, şol sanda FAO bilen netijeli hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Azyk ulgamyndaky sebit we halkara hyzmatdaşlygyň höweslendirilmegine gönükdirilen çäreleriň Aşgabatda geçirilmegi hem bu hyzmatdaşlygyň netijesidir. Şunuň bilen baglylykda, howanyň üýtgemeginiň oba hojalygyny alyp barmakdaky däp bolan tejribä üýtgeşmeleri girizýändigi, munuň bolsa dessin çäreleriň görülmegini talap edýändigi bellenildi. Şeýlelikde, häzirki günde sebitiň we dünýäniň ýurtlarynyň öňünde obasenagat toplumyny has netijeli, daşarky täsirlere, ýüze çykýan täze şertlere uýgunlaşmaga ukyply görnüşe getirmek ýaly möhüm wezipe goýuldy.

Döwrümiziň derwaýys meselelerini çözmekde işjeň orny eýeleýän ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasy, beýleki abraýly guramalar hem-de düzümler bilen, hususan-da, BMG-niň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak we giňeltmek ugrunda çykyş edýär. Şunuň bilen baglylykda, 15-nji sentýabrda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşdy.

Gaznanyň ähli agzalary ýaly, Türkmenistanyň hem diňe bir giň gerimli milli taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek bilen çäklenmän, Aral sebitinde durmuş-ykdysady, ekologik ýagdaýy gowulandyrmak, suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak ýaly möhüm meseleleri çözmek boýunça sebit hyzmatdaşlygynyň giňeldilmegine işjeň ýardam berýändigini bellemek gerek. Munuň özi diňe sebit däl, ählumumy derejede-de uly ähmiýete eýedir.

Türkmenistan öz toplan baý tejribesini hem-de döredijilik kuwwatyny tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirmegi ugur edinip, hemişe Merkezi Aziýada ýüze çykýan suw we ekologik meselelere halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalary esasynda, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara guramalaryň işjeň gatnaşmagynda garalmagy ugrunda çykyş edýär. Diňe sebitiň ýurtlarynyň tagallalarynyň birleşdirilmegi bu meseläni çözmekde netijeli döwletara hyzmatdaşlyk üçin ýeke-täk kabul ederlikli şert bolup durýar.

Türkmen tarapynyň öňe sürýän anyk başlangyçlary, şol sanda suw meseleleri boýunça köptaraplaýyn diplomatik geňeşmeleriň täze görnüşi hökmünde suw diplomatiýasyny ilerletmek babatda beýan eden teklipleri Birleşen Milletler Guramasynyň möhüm maksatlary we wezipeleri, ilkinji nobatda, ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy, howpsuzlygy üpjün etmek, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça wezipeler bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Türkmenistan Merkezi Aziýada suw serişdeleriniň goralmagyna hem-de rejeli peýdalanylmagyna gönükdirilen halkara resminamalary işläp taýýarlamak we kabul etmek çärelerini çaltlandyrmak meselesini möhüm hasaplaýar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çykyşynda Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi bilen bilelikde sebitde suw diplomatiýasynyň ilerledilmegine aýratyn üns berýändigini belledi. Mälim bolşy ýaly, şu maksat bilen, biziň ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň dowamynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi. Bu resminamada suw meseleleri boýunça biziň döwletlerimiziň özara hormat goýmak, deňhukukly hyzmatdaşlyk, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitleriniň hasaba alynmagyna esaslanýan syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygyň esasy ýörelgeleriniň we düzgünleriniň berkidilmegi maksadalaýyk bolardy. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa Suw strategiýasy geljekde BMG-niň Ählumumy suw strategiýasyny işläp taýýarlamak üçin esas bolup biler.

Şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda Türkmenistan tarapyndan azyk howpsuzlygy, daşky gurşawyň abadançylygy, şol sanda ekologiýa we suw diplomatiýasynyň möhüm meseleleri boýunça öňe sürlen teklipler halkara jemgyýetçiligiň giň seslenmesine mynasyp boldy.

Oba hojalygyny ykdysadyýetiň ýokary girdejili pudagyna öwürmek üçin bar bolan mümkinçilikler netijeli peýdalanylýar we bu ugurda kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek ugrunda degişli işler alnyp barylýar. Şol bir wagtyň özünde, pudagyň işgärlerine hemmetaraplaýyn goldaw berilýär, şol sanda täze tehnikalary satyn almaga, obasenagat toplumynyň ähli önümçilik infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilen maýa goýumlar çekilýär. Daýhan birleşikleri, kärendeçiler we beýleki önüm öndürijiler zerur tehnikalar, dökünler, ýokary hilli tohumlar bilen bökdençsiz üpjün edilýär. Döwlet tarapyndan traktorlary, kombaýnlary, ekskawatorlary, buldozerleri, dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň enjamlaryny satyn almak üçin ýeňillikli karzlar berilýär. Bu bolsa topragyň hasyllylygyny ýokarlandyrmaga, bol hasyl almaga, netijede, hususy azyk kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny ýokarlandyrmaga oňyn täsirini ýetirýär.

Häzirki wagtda ýurdumyzda suwarymly oba hojalygyny ösdürmekde baý tejribe toplandy we suw hojalygy boýunça iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Topragyň hasyllylygyny dikeltmek, täze ekin meýdanlaryny özleşdirmek üçin giň gerimli maksatnamalar amala aşyrylýar. Melioratiw işler hem täze derejä çykaryldy.

Ylym ulgamy oba hojalygyndaky meseleleriň iş ýüzünde çözülmegine gönükdirilendir. Ugurdaş ylmy-barlag institutlarynyň, tejribe hojalyklarynyň, ylmy-önümçilik merkezleriniň tutuş ulgamy türkmen alymlarynyň ygtyýaryna berildi. Olar öňdebaryjy dünýä tejribesini öwrenmek, ylmy barlaglary geçirmek, iň esasysy bolsa, geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek üçin hakyky synag meýdançasyna öwrüldi. Şunda öňdebaryjy oba hojalyk tehnologiýalary, ýurdumyzyň toprak-howa şertlerini göz öňünde tutup, ýokary hasylly ekinleri ösdürip ýetişdirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan usullaryny ornaşdyrmak ileri tutulýan ugurlardyr.

Diýarymyzda ekerançylygyň iň möhüm ekini gowaça bolup, ony türkmen topragynda ösdürip ýetişdirmegiň gadymy we baý usullary bardyr. “Ak altyny” ösdürip ýetişdirmek we gaýtadan işlemek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň obasenagat syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunda bu geljegi uly pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň döwrebaplaşdyrylmagyna, ekerançylyk medeniýetiniň ýokarlandyrylmagyna, pagta ösdürip ýetişdirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan usullarynyň ornaşdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Şunuň bilen bir hatarda, gowaçanyň ir ösüp ýetişmegi, hasyllylygy we süýüminiň ýokary hili bilen tapawutlanýan täze ýerli görnüşlerini döretmek ugrundaky işleriň depgini güýçlendirildi. Pagta arassalaýjy kärhanalarda ýokary hilli tohumy saýlap almaga uly üns berilýär. Munuň özi türkmen eksportynyň gymmatly önümi we dokma senagatynyň kärhanalary üçin esasy çig mal bolan “ak altynyň” önümçiliginiň möçberini artdyrmagyň möhüm şertidir. Bu kärhanalaryň önümleri Türkmenistanyň meşhur haryt nyşanlaryna öwrüldi we olar dünýäniň dürli ýurtlarynda uly islegden peýdalanýar.

Döwlet Baştutanymyzyň halkymyza Täze ýyl gutlagynda belleýşi ýaly, oba hojalyk pudagynda-da düýpli özgertmeler amala aşyrylýar. Edermen daýhanlarymyz bugdaýyň hem pagtanyň, şeýle-de beýleki oba hojalyk ekinleriniň bol hasylyny ýygnap, Watan harmanyny beýgeldýärler. Geljekde-de daýhanlarymyzy ykdysady taýdan höweslendirmek maksady bilen, bereketli topragymyzda öndürilýän pagtanyň we bugdaýyň döwlet satyn alyş nyrhlaryny ýokarlandyrmak meselesine serediler. Pudagyň maddy-enjamlaýyn binýady has-da berkidiler.

Umuman, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň obasenagat toplumynyň öňünde goýan wezipeleriniň oba ýerlerinde täze iş usullarynyň giňden ornaşdyrylmagy arkaly üstünlikli çözülýändigini aýtmak mümkin. Daýhanlaryň yhlasly zähmetiniň netijesi hemişe-de jebis we agzybir halkymyzyň bereketli saçagynyň bezegi, Watanymyzyň abadançylygynyň hem-de gülläp ösüşiniň kepili, gadymy, baky juwan türkmen topragynyň sahawatynyň tükeniksiz çeşmesi boldy we şeýle bolmagynda-da galar.

(TDH)

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleri durmuşa geçirmek, hususan-da, ykdysadyýetiň pudaklaryna sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, awtomatlaşdyrylan elektron maglumat binýadyny döretmek, onuň bir bitewi tehniki talapnamalara laýyklykda işlemegini üpjün etmek boýunça toplumlaýyn çäreler alnyp barylýar. Bu ugurda amala aşyrylýan işler pudaklaryň we olaryň garamagyndaky edara-kärhanalaryň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga, resminama dolanyşygyny çaltlandyrmaga, kadalaşdyryjy resminamalaryň elektron binýadyny kämilleşdirmäge, şeýle-de raýatlara, ýuridik şahslara, hususy telekeçilere edilýän hyzmatlaryň hilini gowulandyrmaga gönükdirilendir.

Arkadagly Gahryman Serdarymyz innowasiýalary we häzirki zaman tehnologiýalaryny önümçilige ornaşdyrmak arkaly gurluşyk senagatynyň kuwwatyny artdyrmagyň wajypdygy barada aýdyp, tehnologik işläp taýýarlamalaryň kömegi bilen «akylly» şäher we «akylly» öý taslamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmegi möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Şoňa laýyklykda, ýokary amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny satyn almak üçin berilýän ýeňillikli ipoteka karzlarynyň, sarp ediş maksatly karzlaryň möçberi yzygiderli artdyrylyp, maliýe-bank hyzmatlary kämilleşdirilýär.

Häzir ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýady berkidilýär, olara täze tehnologiýalar, öňdebaryjy tejribeler ornaşdyrylýar. Dördünji senagat öwrülişiginiň başdan geçirilýän döwründe kompýuter we beýleki maglumat tehnologiýalary adamlaryň durmuşynyň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şunuň bilen baglylykda, häzirki zaman dünýäsinde maglumat tehnologiýalarynyň ähmiýeti ýylyň-ýylyna ýokarlanýar. Olar adama çylşyrymly meseleleri çözmäge ýardam berýär.

Döwrüň talaplaryna laýyklykda, ýurdumyzda bank hyzmatlary hem ösdürilýär. Milli we dünýä tejribesini öwrenmek, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, innowasion ösüşi üpjün etmek Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň durnukly ösmeginiň baş şerti bolup çykyş edýär. «Sanly kart» — wirtual ýa-da sanlylaşdyrylan bank karty häzirki wagtda ulanylýan adaty kartlar ýalydyr, ýöne ol plastik göterijisiz gurluş bolup durýar. Ol bankyň şahsy otagynda adaty kart ýaly görünýär we rekwizitleri — belgisini, CVC-koduny (şertli bellikler), hereket edýän möhletini, eýesiniň adyny, atasynyň adyny, familiýasyny we töleg ulgamynyň adyny özünde jemleýär.

Sanly bank kartyndaky elektron maglumat «token» diýlip atlandyrylýar. Wirtual kartda ähli amallar internetiň üsti bilen geçirilýär. Eger eýesi esasy bank kartynyň maglumatlaryny girizmek islemese, kart bir gezeklik bolup biler: ol kesgitli çäk (limit) bilen bir gezeklik söwda üçin goýberilýär.

Wirtual bank karty maliýe amallarynyň köpüsini geçirmäge mümkinçilik berýär. Ulanyjy karta islendik hyzmatlary — eltip bermek, taksi, söwda merkezleri bilen bagly hyzmatlary birikdirip bilýär. Elektron kart eýýäm hereket edýän hasaba goşmaça hökmünde plastikany çalyşmak üçin goýberilip bilner. Şeýle ýagdaýda birmeňzeş balans we hasapdan aýyrmagyň, ýagny ol çykdaja geçirmegiň «umumy taryhy» bolýar. Emma käbir banklar sanly karty aýratyn bank hasaby — debete girizilen ýa-da karz pully özbaşdak önüm hökmünde teklip edýärler.

Aýratyn bank hasaby bilen wirtual bank kartyny döretmek sarp edilýän pul serişdelerini bölmek, meselem, ony dürli görnüşli hyzmatlara birikdirmek we her aýda anyk pul möçberi arkaly üstüni doldurmak üçin zerurdyr. Eger eýesiniň girdejisi üýtgäp durýan bolsa, ýagny ol iş bilen özbaşdak meşgullanýan ýa-da işewürlik edýän bolsa, wagtly-wagtynda tertipli töleg geçirmek üçin aýratyn karta pul serişdelerini goýup bolýar. Kartyň ulanyş möhleti dolan ýagdaýynda, ol awtomatik ýagdaýda uzaldylýar.

Amatlylygy, peýdalylygy we elýeterliligi taýdan sanly kart birnäçe artykmaçlyklary özünde jemleýär. Mysal üçin, ol çalt onlaýna goýberilýär. Bank kartyny almak üçin onuň taýýarlanmagyna garaşmaly däl. Ol awtomatik ýagdaýda şahsy otaga goýberilýär, ähli maglumatlary bolsa ulgam döredýär we bir görnüşe getirýär. Arzany kompýuter ýa-da smartfonlar arkaly müşderiniň şahsy otagynyň üsti bilen iberip bolýar. Öň hasaba alnan müşderilerden goşmaça resminamalar talap edilmeýär. Bankyň täze müşderileri üçin anketa doldurmak we pasportdaky suraty ýükläp ugratmak ýeterlikdir. Eger ol nagt däl hasaplaşyk üçin karz karty bolsa, bank tölege ukyplylygyň tassyknamasyny sorap, degişli kepilnama üçin müşderiniň iş ýerine ýüz tutup bilýär. Bank wirtual karty goýberende we ol ulanylanda töleg almaýar.

Plastik görnüşinden tapawutlylykda, sanly kartda ony ýitirmek ähtimallygy aradan aýrylýar. Üstesine-de, eýesinden başga hiç kim belgä, CVC-koda (şertli bellikler) we beýleki möhüm maglumatlara girip bilmeýär. Sebäbi ähli maglumatlar şahsy otaga girmek üçin parol (açar sözi) we login bilen goşmaça goragly saklanýar. Sanly kart diňe bir müşderilere edilýän hyzmatlaryň möçberini artdyrmak bilen çäklenmän, olaryň hilini ýokarlandyrmaga we sarp edilýän wagty gysgaltmaga-da mümkinçilik berýär.

«Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» kabul edilmegi ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşini, ilatyň abadan durmuşy üçin ygtybarly kanunçylyk-hukuk binýadynyň pugtalandyrylmagyny şertlendirdi. Munuň özi pudaklarda innowasion-intellektual ulgamlary ornaşdyrmak, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň işine döwrebap usullary, sanly hyzmatlary, maliýe we karz edaralarynyň iş ugurlaryny sanlylaşdyrmak babatda uly mümkinçilikleri döredýär.

Kakageldi HÜMMÄÝEW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň prorektory.