Türk­me­nis­ta­nyň ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­my­zyň alyp bar­ýan sy­ýa­sa­ty­nyň Di­ýa­ry­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mä­ge we dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň bäh­bit­le­ri­ne se­bit hem-de hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny giň­den ýo­la goý­ma­ga gö­nük­di­ri­len­di­gi dün­ýä aýan ha­ky­kat­dyr. Hä­zir­ki za­man kö­pu­gur­ly ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa ul­ga­my­ny dö­ret­mek bol­sa bu sy­ýa­sa­tyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Mu­nuň şeý­le­di­gi­ne Türk­me­nis­tan­da Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny tä­ze­den di­kelt­mek bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň my­sa­lyn­da-da aý­dyň göz ýe­tir­mek bol­ýar. Ýur­du­myz­da mö­hüm äh­mi­ýet­li iri hal­ka­ra ulag tas­la­ma­la­ry üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýar. Bu ugur­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­le­re hal­ka­ra gu­ra­ma­lar ta­ra­pyn­dan uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Bu ul­ga­myň ös­dü­ril­me­gi bol­sa dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň dur­nuk­ly­ly­gy­na we de­ňag­ram­ly­ly­gy­na gö­nü­den-gö­ni oňyn tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Şeý­le­lik­de, Türk­me­nis­tan­da De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta we Gün­do­gar — Gün­ba­tar ugur­la­ry bo­ýun­ça köp şa­ha­ly ulag ýol­la­ry­ny dö­ret­mä­ge gö­nük­di­ri­len hem-de dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň giň gol­da­wy­na eýe bo­lan tek­lip­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi örän mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­di­gi bi­len hä­si­ýet­len­ýär. 

                                                                   

Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan Mer­ke­zi Azi­ýa­da pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dur­nuk­ly­ly­gyň ber­ki­dil­me­gin­de mö­hüm or­ny eýe­le­mek bi­len, iri hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len gat­na­şyk­la­ryň ös­dü­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet ber­ýär. Oňyn Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, se­bit­de sy­ýa­sy dur­nuk­ly­ly­gy gol­da­ma­ga, dost­luk we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny we ne­ti­je­li hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ber­kit­mä­ge ýar­dam ber­ýär. Türk­me­nis­tan­da gys­ga dö­wür­de dün­ýä äh­mi­ýet­li ulag tas­la­ma­la­ry­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mek bi­len berk bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Bu bol­sa öz no­ba­tyn­da, hä­zir­ki döw­rüň geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy ösüş ze­rur­lyk­la­ry hem-de mak­sat­la­ry bi­len şert­len­di­ri­len­dir.  

                                                                   

Soň­ky ýyl­lar­da ýur­du­myz­da iň öň­de­ba­ry­jy teh­ni­ka­lar bi­len üp­jün edi­len döw­re­bap ho­wa men­zil top­lum­la­ry, de­mir ýol men­zil­le­ri­niň bi­na­la­ry gu­rul­dy, po­lat ýol­la­ryň hem-de giň aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň müň­ler­çe ki­lo­met­ri çe­kil­di, in­že­ner­çi­lik des­ga­la­ry bolan de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Türk­me­nis­ta­nyň Ýew­ra­zi­ýa­nyň uly ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da örän amat­ly ýer­leş­me­gi äh­lu­mu­my ösü­şi üp­jün et­mek­de mil­li ulag müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ne­ti­je­li peý­da­lan­ma­ga giň ýol aç­ýar. Şo­ňa gö­rä-de, ýur­du­myz hä­zir­ki dö­wür­de ulag ul­ga­myn­da hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­ýär. Bu ugur­da döw­le­ti­mi­ziň esa­sy mak­sa­dy dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de yl­my taý­dan esas­lan­dy­ry­lan we kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gyň tä­sir­li nus­ga­la­ry­ny dö­ret­mek­den, hal­ka­ra ulag-üs­ta­şyr gat­naw­la­ry­nyň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan şert­le­ri üp­jün et­mek­den yba­rat­dyr. Türk­me­nis­ta­nyň ulag ul­ga­my­nyň dün­ýä­niň ulag ul­ga­my­na yzy­gi­der­li go­şu­lyş­ma­gy, Gün­do­gar — Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta ugur­la­ryn­da ge­çel­ge­le­ri we hal­ka­la­ry bag­la­nyş­dyr­ýan esa­sy uly ýol­la­ryň ug­ry bo­ýun­ça mil­li inf­rast­ruk­tu­ra­nyň has-da gi­ňel­dil­me­gi mö­hüm we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar. 

                                                                   

Türk­me­nis­ta­nyň de­ňiz flo­tu­nyň hem-de äh­li de­giş­li dü­züm­le­ri­niň ös­dü­ril­me­gi stra­te­gi­ki äh­mi­ýe­te eýedir. El­bet­de, Türk­men­ba­şy şä­he­ri­ndäki Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň gu­rul­ma­gy onuň mö­hüm dü­zü­mi bol­dy. Bu Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň des­ga­la­ry bi­len bir ha­tar­da «Bal­kan» gä­mi gur­lu­şyk we gä­mi abat­la­ýyş za­wo­dy hem gu­rul­dy. Döw­re­bap de­ňiz por­ty iri möç­ber­li ýük akym­la­ry­nyň ýol­da bol­ma­gy­nyň wag­ty­ny hem-de ara­ly­gy­ny ep-es­li gys­galt­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rip, Azi­ýa we Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­mak bi­len, Ga­ra deň­ziň ýa­ka­sy­na, Ýew­ro­pa, Ýa­kyn Gün­do­gar, Gü­nor­ta Azi­ýa we Azi­ýa — Ýu­waş um­man se­bi­ti­niň ýurt­la­ry­na çyk­mak üçin has oňaý­ly şert­le­ri dö­red­ýän de­ňiz gat­naw­la­ry­nyň hä­zir­ki­ za­man ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­me­giň mö­hüm hal­ka­sy bol­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir. Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň de­ňiz de­re­je­sin­den pes­de ýer­leş­ýän dün­ýä­de iň uly port we port gur­lan­da dö­redilip, uçup geç­ýän guş­la­ry go­ra­mak­da mö­hüm äh­mi­ýe­ti bo­lan ada­nyň de­ňiz de­re­je­sin­den pes­de ýer­leş­ýän dün­ýä­de iň uly eme­li ada hök­mün­de Gin­ne­siň Bü­tin­dün­ýä Re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zil­me­gi, hal­ka­ra kom­pa­ni­ýa­la­ryň gü­wä­na­ma­la­ry­nyň, se­bit­de guş­la­ryň köp­dür­lü­li­gi­ni go­rap sak­la­mak üçin şert­le­riň dö­re­di­len­di­gi hem-de ola­ry go­ra­mak bo­ýun­ça tas­la­ma üçin Maks Plan­kyň Or­ni­to­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň, şeý­le hem Awst­ri­ýa­nyň Or­ni­to­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň de­giş­li ser­ti­fi­ka­ty­nyň gow­şu­ryl­ma­gy örän gu­wan­dy­ry­jy­dyr.  

                                                                   

Asy­ryň iri tas­la­ma­la­ry­nyň bi­ri bo­lan «Aş­ga­bat — Türk­me­na­bat» ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­mo­bil ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy hem hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gur­mak sy­ýa­sa­ty­nyň hal­ky­my­zyň eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny we Di­ýa­ry­my­zyň ösüş-öz­ge­riş­lik­le­ri­ni na­zar­la­ýan top­lum­la­ýyn giň möç­ber­li mak­sat­na­ma­la­ýyn hä­si­ýe­te we çuň ma­ny-maz­mu­na eýe­di­gi ba­ra­da­ky ha­ky­ka­ty bü­tin aý­dyň­ly­gy bi­len şöh­le­len­dir­ýär. Be­dew bat­ly ösüş­le­re bes­le­nip, ynam­ly öňe bar­ýan ýur­du­myz­da iň döw­re­bap ulag-üs­ta­şyr lo­gis­tik dü­zü­mi­ni hem-de ara­gat­na­şyk we te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar ul­ga­my­ny kä­mil­leş­dir­mek ba­ba­tyn­da al­nyp ba­ryl­ýan giň ge­rim­li iş­ler di­ňe bir mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ösü­şin­de däl, eý­sem, se­bi­tiň ösü­şin­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir.  

                                                                   

Ulag ul­ga­my­nyň halkara ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň dur­nuk­ly we de­ňe­çer ösü­şi­ne gö­ni tä­si­ri bo­lan dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň mö­hüm tap­gyr­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny na­zar­da tu­ta­nyň­da, ýur­du­my­zyň ulag sy­ýa­sa­ty­nyň hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gin­de uly gy­zyk­lan­ma dö­ret­me­gi we bü­tin­dün­ýä yk­rar­na­ma­sy­na eýe bol­ma­gy hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bu ugur­da­ky umu­ma­dam­zat bäh­bit­li baş­lan­gyç­la­ry­nyň äh­mi­ýe­ti­niň örän mö­hüm hä­si­ýe­te eýe­di­gi­ne şa­ýat­lyk ed­ýär. 

                                                                                                           

Mu­ham­met­dur­dy AN­NA­GU­LY­ÝEW,

                       

Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.