Ýur­duň saz­la­şyk­ly ösü­şi­niň mö­hüm şer­ti bo­lan, hä­zir­ki döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýän ulag dü­zü­mi­niň dö­re­dil­me­gi döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Ata Wa­ta­ny­myz bu ugur­da­ky ägirt uly müm­kin­çi­lik­ler­den ne­ti­je­li peý­da­la­nyp, ulag ul­ga­my­nyň äh­li dü­züm­le­ri­niň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny top­lum­la­ýyn döw­re­bap­laş­dyr­mak bo­ýun­ça mil­li mak­sat­na­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­ýär. 

Ga­dy­my dö­wür­ler­den bä­ri üstünden se­bi­tiň wa­jyp söw­da ýol­la­ry ge­çen Türk­me­nis­ta­nyň çäk taý­dan amat­ly ýer­leş­me­gi ýur­du­my­zyň dün­ýä kom­mu­ni­ka­si­ýa gi­ňiş­li­gin­dä­ki mö­hüm or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­ýar. Tä­ze ta­ry­hy eý­ýam­da döw­le­ti­mi­ziň yk­ly­müs­ti ulag ge­çel­ge­le­ri­niň çat­ry­gy hök­mün­dä­ki de­re­je­si has-da ýo­kar­lan­dy. Soň­ky ýyl­lar­da aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň mil­li ul­ga­my gi­ňel­di. Hal­ka­ra ulag gat­naw­la­ry­nyň iş­jeň­leş­di­ril­me­gi ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­niň ösüş dep­gi­ni­ne kuw­wat­ly iter­gi ber­di. 

Bu pu­da­gyň dü­zü­mi yzy­gi­der­li kä­mil­leş­di­ril­ýär, Türk­me­nis­ta­ny goň­şy ýurt­lar bi­len bag­la­nyş­dyr­ýan tä­ze ho­wa men­zil­le­ri we köp­rü­ler gu­rul­ýar, po­lat ýol­lar, aw­to­ban­lar çe­kil­ýär. Ulag ul­ga­my­nyň üs­ti hä­zir­ki za­man teh­ni­ka­la­ry bi­len yzy­gi­der­li ýe­ti­ril­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň mej­lis­le­rin­de bel­leý­şi ýa­ly, ýur­du­my­zyň mul­ti­mo­dal lo­gis­tik müm­kin­çi­lik­le­ri­ni mun­dan beý­läk-de iş­jeň­leş­dir­mek, hal­ka­ra üs­ta­şyr ulag gat­naw­la­ry üçin amat­ly we bäs­deş­li­ge ukyp­ly şert­le­ri dö­ret­mek ze­rur­dyr. 

Da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­lar bi­len bi­le­lik­de, ut­ga­şyk­ly se­bit hem-de se­bi­ta­ra lo­gis­ti­ka ul­ga­my­ny dö­ret­mek, Mer­ke­zi Azi­ýa­ny we Ýew­ro­pa­ny, Ha­zar, Ga­ra deň­zi, Bal­ti­ka se­bit­le­ri­ni, Or­ta we Ýa­kyn Gün­do­gar, Gü­nor­ta we Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­ny bir­leş­dir­ýän döw­le­ta­ra üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri gur­mak bo­ýun­ça iri tas­la­ma­lar ama­la aşy­ryl­ýar. 

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ýur­du­my­zyň ýol gur­lu­şyk pu­da­gy­ny ös­dür­mek, dün­ýä­niň ösen teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­na la­ýyk­lyk­da döw­re­bap­laş­dyr­mak hem-de onuň üs­ta­şyr ulag müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, ýük­le­ri we ýo­lag­çy­la­ry da­şa­ma­gyň hä­zir­ki za­man ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek mak­sa­dy bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Ka­ra­ra gol çek­di. Res­mi­na­ma la­ýyk­lyk­da, Aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň gur­lu­şy­gy­ny do­lan­dyr­mak ba­ra­da­ky döw­let agent­li­gi­ne Türk­men­ba­şy — Ga­ra­bo­gaz — Ga­za­gys­ta­nyň ser­he­di­ne çen­li bar­ýan aw­to­mo­bil ýo­lu­nyň ug­run­da Ga­ra­bo­gaz köl aý­la­gy­nyň üs­tün­den geç­ýän iki gat­naw­ly 2 sa­ny he­re­ket zo­la­gyn­dan yba­rat bo­lan aw­to­mo­bil köp­rü­si­niň hem-de onuň el­ti­ji ýol­la­ry­nyň tas­la­ma­sy­ny düz­mek we ola­ry gur­mak ba­ra­da Uk­rai­na­nyň “Do­rož­no­ýe stroi­telst­wo “Alt­kom” jo­gap­kär­çi­li­gi çäk­li jem­gy­ýe­ti bi­len şert­na­ma­ny bag­laş­ma­ga yg­ty­ýar be­ril­di. 

Gur­lu­şyk iş­le­ri­ne 2022-nji ýy­lyň iýul aýyn­da baş­la­mak we aw­to­mo­bil köp­rü­si­ni hem-de onuň el­ti­ji ýol­la­ry­ny 2024-nji ýy­lyň iýun aýyn­da ulan­ma­ga do­ly taý­ýar edip tab­şyr­mak bel­le­nil­di. 

Ýo­ka­ry eko­lo­gi­k we howp­suz­lyk öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän amat­ly gur­şa­wy dö­ret­me­giň ýur­du­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän gur­lu­şyk tas­la­ma­la­ry­na bil­di­ril­ýän esa­sy ta­lap­dy­gy­ny bel­le­mek ge­rek. Hut şo­nuň üçin hem tas­la­ma­lar taý­ýar­la­ny­lan­da, teh­ni­ki sel­je­riş işi­ni na­za­ra al­mak ze­rur­dyr we oňa eko­lo­gi­k nuk­daý­na­za­ryn­dan hem­me­ta­rap­la­ýyn äh­mi­ýet be­ril­me­li­dir. 

Ga­ra­bo­gaz köl aý­la­gy­nyň üs­tün­den gu­rul­jak tä­ze köp­ri Türk­me­nis­tan — Ga­za­gys­tan hal­ka­ra ulag ge­çel­ge­si­niň wa­jyp in­že­ner­çi­lik des­ga­sy­na öw­rü­ler. Aş­ga­bat — Türk­men­ba­şy ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­mo­bil ýo­lu­na bi­rik­di­ril­ýän de­giş­li des­ga el­ti­ji ýo­luň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy ýur­du­my­zyň ulag ul­ga­my­nyň ge­çi­ri­ji­lik uky­by­ny has-da art­dy­rar we lo­gis­tik hyz­mat­la­ryň hi­li­ni ýo­kar­lan­dy­rar, wag­ty­ tyg­şyt­lar. Şeý­le hem goň­şy döw­let­ler bi­len hal­ka­ra üs­ta­şyr ulag we söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň gi­ňel­dil­me­gi­ne müm­kin­çi­lik be­rer. 

Öň­de­ba­ry­jy tej­ri­bä­ni hem-de in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ry peý­da­lan­mak bu tas­la­ma dur­mu­şa ge­çi­ri­len­de esa­sy ta­lap­dyr. 

Mä­lim bol­şy ýa­ly, Uk­rai­na­nyň iri “Do­rož­no­ýe stroi­telst­wo “Alt­kom” jo­gap­kär­çi­li­gi çäk­li jem­gy­ýe­ti ulag dü­zü­mi­ni ös­dür­mek bo­ýun­ça mö­hüm tas­la­ma­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­mek­de Türk­me­nis­ta­nyň ozal­dan gel­ýän hyz­mat­daş­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Bi­le­lik­dä­ki tas­la­ma­la­ryň ha­ta­ryn­da Le­bap we­la­ýa­tyn­da ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa dü­zü­mi­ne de­giş­li bir­nä­çe mö­hüm des­ga­lar, Türk­me­na­bat şä­he­rin­dä­ki tä­ze Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li, Türk­me­na­bat bi­len Fa­ra­byň ara­ly­gyn­da­ky Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri hem-de beý­le­ki­ler bar. 

Döw­le­ta­ra üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­ň dö­re­dil­me­gi Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň gaý­ta­dan di­kel­dil­me­gin­de, Ýew­ra­zi­ýa yk­dy­sa­dy zo­lak­la­rynyň bag­la­nyş­dy­ryl­ma­gyn­da aý­ra­tyn äh­mi­ýet­li­dir. Ýew­ra­zi­ýa yk­dy­sa­dy zo­lak­la­rynyň bi­rik­di­ril­me­gi Azi­ýa-Ýu­waş um­many se­bi­ti­niň ýurt­la­ry­na çyk­mak üçin ze­rur bo­lup dur­ýar. 

Tä­ze dü­züm­le­ýin des­ga­nyň gu­rul­ma­gy tu­tuş dün­ýä­de ýük gat­naw­la­ry bi­len meş­gul­lan­ýan lo­gis­ti­ka gu­ra­ma­la­ry bi­len ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ryň ös­dü­ril­me­gi­ni şert­len­di­rer. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny top­lum­la­ýyn döw­re­bap­laş­dyr­mak bo­ýun­ça mil­li mak­sat­na­ma­lar üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Şu nuk­daý­na­zar­dan, köp­ri­niň we oňa bar­ýan ýo­luň gu­rul­ma­gy taý­ýar önüm­le­ri aw­tou­lag bi­len da­şa­mak­da we Ga­ra­bo­ga­zyň ägirt uly baý­lyk­la­ry­ny öz­leş­dir­mek­de wa­jyp­dyr.  

Ga­ra­bo­gaz köl aý­la­gy dün­ýä­de seý­rek duş gel­ýän kün­jek­le­riň bi­ri­dir. Bu ýer­de sul­fat nat­ri­si­niň, beý­le­ki gym­mat­ly mi­ne­ral­la­ryň te­bi­gy şert­ler­de kris­tal­laş­ma­sy bo­lup geç­ýär we ol se­na­gat de­re­je­sin­de al­nyp ba­ryl­ýar. Bu önüm­ler aý­na, ka­gyz, sin­te­ti­ki ýu­wu­jy se­riş­de­ler, zy­ýan­syz­lan­dy­ry­jy­lar, de­ri, de­mir, hi­mi­ýa, dok­ma, gur­lu­şyk se­na­ga­ty­nyň önüm­çi­lik­le­rin­de, oba ho­ja­ly­gyn­da giň­den peý­da­la­nyl­ýar. 

Bal­kan we­la­ýa­tyn­da mi­ne­ral we çig mal se­riş­de­le­ri­ni se­na­gat taý­dan öz­leş­dir­mek üçin hä­zir­ki za­man gaý­ta­dan iş­le­ýän top­lum­lar dö­re­dil­ýär. “Ga­ra­bo­gaz­kar­ba­mid” kär­ha­na­sy­nyň gur­lu­şy­gy mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi se­na­gat­laş­dyr­ma­gyň, kö­pu­gur­ly esas­da ös­dür­me­giň ýo­lun­da mö­hüm ädi­me we gaz­hi­mi­ýa pu­da­gy­ny ös­dür­mek­de äh­mi­ýet­li tap­gy­ra öw­rül­di. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz aý­la­gyň hi­mi­ki gor­la­ry­ny, te­bi­gy aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny yl­my esas­da öw­ren­me­giň, alym­la­ryň ugur­daş dü­züm­le­riň hü­när­men­le­ri bi­len de­giş­li iş­le­ri ge­çir­mek­le­ri­niň ze­rur­dy­gy­na bir­nä­çe ge­zek ün­si çek­di. 

Ýur­du­myz­da Wa­ta­ny­my­zyň yk­ly­myň söw­da ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da eýe­le­ýän or­nu­nyň pug­ta­lan­ma­gy­ny şert­len­dir­ýän döw­re­bap we ýo­ka­ry ne­ti­je­li ulag dü­zü­mi­ni dö­ret­mek­de ägirt uly äh­mi­ýe­ti bo­lan çyl­şy­rym­ly in­že­ner­çi­lik des­ga­la­rynyň on­lar­ça­sy gu­rul­ýar. Bu ugur­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän tas­la­ma­la­ryň ha­ta­ryn­da hä­zir­ki za­man köp­rü­le­riniň gur­lu­şy­gy bar. Şol se­bäp­li hem köp­ri gur­lu­şy­gyn­da dün­ýä tej­ri­be­si Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň aý­ra­tyn üns mer­ke­zin­de sak­lan­ýar hem-de döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa ul­ga­myn­da öň­de­ba­ry­jy iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry öw­ren­me­giň, iş tej­ri­be­si­ne or­naş­dyr­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni nyg­ta­ýar. 

Bar bo­lan aw­to­mo­bil ýol­la­ry­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak we tä­ze ulag ýol­la­ry­ny gur­mak bo­ýun­ça iri tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi döw­le­ti­mi­ziň saý­lap alan pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­likli da­şa­ry sy­ýa­sat ug­ru­na yg­rar­ly­dy­gy­ny, şeý­le hem ulag-lo­gis­ti­ka dü­zü­mi­ni kö­pu­gur­ly esas­da ös­dür­mek bo­ýun­ça ägirt uly iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni gör­kez­ýär. 

Bu ugur­da­ky bar bo­lan öza­ra gat­na­şyk­la­ryň iş­jeň­leş­di­ril­me­gi­ne döw­le­ta­ra söw­da-yk­dy­sa­dy we me­de­ni-yn­san­per­wer hyz­mat­daş­ly­gyň ös­dü­ril­me­gin­e Türk­me­nis­ta­nyň dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi ta­ra­pyn­dan giň gol­da­wa eýe bo­lan dö­re­di­ji­lik­li baş­lan­gyç­la­ry gö­nük­di­ri­len­dir. Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny di­kelt­mek bo­ýun­ça ýur­du­myz­da ama­la aşy­ryl­ýan tas­la­ma­lar Ha­zar se­bi­ti­niň dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­na go­şu­lyş­ma­gy­ny şert­len­dir­ýär hem-de bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ ös­dür­mek üçin tä­ze müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar. 

Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Ha­zar deň­zin­de eko­lo­gi­k taý­dan yg­ty­bar­ly go­rag ul­ga­my­ny dö­ret­mek me­se­le­le­ri­ne mö­hüm üns be­ril­ýär. Şun­da bu se­bit­de tä­ze gu­rul­ýan kär­ha­na­la­ryň, se­na­gat des­ga­la­ry­nyň gur­lu­şyk­la­ry te­bi­ga­ty go­ra­mak bo­ýun­ça yk­rar edi­len ta­lap­la­ra do­ly la­ýyk gel­me­li­dir. 

“Açyk ga­py­lar” we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk sy­ýa­sa­ty­ny dur­mu­şa ge­çir­ýän ýur­du­myz se­bit we dün­ýä döw­let­le­ri üçin köp ­şa­ha­ly üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri­ dö­red­ýär hem-de tä­ze köp­ri mul­ti­mo­dal ul­ga­myň mö­hüm bö­le­gi bo­lar. 

Bu ugur­da yzy­gi­der­li çä­re­le­ri dur­mu­şa ge­çir­ýän Türk­me­nis­tan se­bit­le­ýin we äh­lu­mu­my gün ter­ti­bi­niň mö­hüm me­se­le­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mek­de, Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­na ýet­mek­de äh­mi­ýet­li çöz­güt­le­ri ka­bul et­mek bo­ýun­ça umu­my ta­gal­la­la­ra ägirt uly go­şant goş­ýar. 

Se­bi­ta­ra we hal­ka­ra ulag dü­zü­mi­niň mö­hüm bö­le­gi­ne öw­rü­len Ga­za­gys­tan — Türk­me­nis­tan — Eý­ran hal­ka­ra de­mir ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy goň­şy döw­let­le­riň ta­gal­la­la­ry­nyň üs­tün­lik­li ut­gaş­dy­ryl­ýan­dy­gy­nyň no­bat­da­ky be­ýa­ny­dyr. 

Hal­ka­ra öl­çeg­le­re la­ýyk gel­ýän kö­pu­gur­ly aw­to­ban­la­ryň gur­lu­şy­gy­nyň ýo­ka­ry dep­gin­ler­de al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy­ny bel­le­me­li. Bu ýol Türk­me­nis­ta­nyň çäk­le­rin­den äh­li ugur­lar bo­ýun­ça ge­çip, ýur­du­my­zyň De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta, Gün­do­gar — Gün­ba­tar ugur­la­ry bo­ýun­ça yg­ty­bar­ly ulag ge­çel­ge­le­ri­ni üp­jün eder. Oba ýol­la­ry­nyň ös­dü­ril­me­gi­ne, ýük we ýo­lag­çy gat­nad­ýan aw­to­mo­bil dü­züm­le­ri­niň teh­ni­ki taý­dan döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­na mö­hüm üns be­ril­ýär. 

Türk­me­nis­tan­da äh­li ulag ýol­la­ry­nyň do­ly döw­re­bap­laş­dy­ryl­jak, tä­ze köp­rü­le­riň, äh­li ze­rur dü­zü­mi bo­lan ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­ban­la­ryň gu­rul­jak wag­ty in­di daş­da däl. Şun­da trans­mil­li aw­to­mo­bil ýol­la­rynyň gur­lu­şy­gyn­da hal­ka­ra ül­ňü­le­ri­ň ber­jaý edil­me­gi mö­hüm ta­lap bo­lup dur­ýar. 

Hä­zir­ki dö­wür­de ýur­du­my­zyň aw­to­mo­bil, de­mir ýol, ho­wa we de­ňiz ýol­la­ry dü­züm­le­ri mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi ös­dür­mek, onuň eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ama­la aşyr­mak, hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry iş­jeň­leş­dir­mek üçin ze­rur bo­lan dur­muş-yk­dy­sa­dy şert­le­riň dö­re­dil­me­gi­ni üp­jün ed­ýär. 

Ulag pu­da­gy­ny kä­mil­leş­dir­mek mak­sa­dy bi­len, ýur­du­myz­da ýaý­baň­lan­dy­ry­lan giň möç­ber­li iş­ler adam hak­da­ky ala­da­nyň, hal­ky­my­zyň aba­dan­çy­lyk de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy­nyň esa­sy­ny düz­ýär. Bu ugur­daky iş­ler hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň baş­tu­tan­ly­gyn­da Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de al­nyp ba­ryl­ýan we geljegi na­zar­la­ýan döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. 

(TDH)