Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde ýurdumyzyň ähli pudaklarynda sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň peýdalanylmagyna esaslanýan ykdysady gatnaşyklarynyň ulgamy ösdürilýär. Sanly ykdysadyýet wagty we harajatlary tygşytlamak, girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykarmak, sanly gurşawda harytlary we hyzmatlary dünýä bazaryna çalt çykarmak we dünýäniň islendik ýerindäki sarp edijilere elýeterli etmek üçin täze mümkinçilikleri döredýär. Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda 2019 —–2025-nji ýyllarda Türkmenistanyň ähli pudaklaryny we sebitlerini sanly ykdysadyýete geçirmek wezipeleri bellenildi. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar.
Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda 22-nji ýanwarda sanly wideoaragatnaşyk arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasyny taýýarlamak baradaky meselelere hem garaldy. «Türkmenistanda 2019—2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň konsepsiýasyna» laýyklykda, täze Maksatnamanyň kabul edilmegi birnäçe wezipeleri öz içine alýar. Şolaryň hatarynda «Elektron hökümeti» ulgamyny döretmek boýunça ýerine ýetirilmeli wezipeleri kesgitlemek, sanly bilim we sanly lukmançylyk ulgamyny kämilleşdirmek, bu ugurlarda hünärmenleri taýýarlamak, döwlet hyzmatlar portalyna sanly hyzmatlary tapgyrlaýyn ýerleşdirmek ýaly çäreleri bar.
Mejlisiň barşynda dokma önümleriniň elektron söwda binýadyny döretmek boýunça geçirilýän işler barada hem habar berildi. Bu ugurda elektron binýady döretmek işleri dowam edýär. Dokma önümleriniň elektron binýadynyň sahypalarynda dokma nyşanlary, marketing hyzmatlary barada maglumatlar ýerleşdiriler, şol sanda çykarylýan dürli dokma önümlerini satyn almak üçin elektron görnüşdäki sargytlar ýerleşdiriler. Bu ugurda birinji tapgyrda sargyt edilen dokma önümleriniň ýurdumyz boýunça eltilmegini, geljekde bolsa daşary ýurtlara iberilmegini guramak meýilleşdirilýär. Ýörite programmalar bilen üpjün ediljek dokma toplumynyň elektron söwda binýadynyň geljekde daşary ýurtlaryň we ýurdumyzyň öňdebaryjy söwda ulgamlary bilen hyzmatdaşlygy ýola goýmak göz öňünde tutulýar. Bu taslamany ýurdumyzyň Dokma senagaty ministrliginiň «Altyn asyr» harytşynaslyk merkeziniň hem-de Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň bilelikdäki tagallalary bilen amala aşyrmak meýilleşdirilýär.
Ýeňil senagat ýurdumyzyň gaýtadan işleýän senagatynyň esasy düzüm bölegidir. Ýurdumyzyň ähli sebitlerinde gurlan we ulanmaga berlen dokma toplumlary, pagta egirýän, dokma, tikinçilik fabrikleri ýaly iri ýokary tehnologik kärhanalar içerki bazary dokma önümleri bilen doldurmaga we pudagyň eksport kuwwatyny emele getirmäge mümkinçilik berdi. Içerki we daşarky bazarlarda bäsdeşlik gurşawynyň ýokary derejesi ýeňil senagatda taýýar önümleriň, şol sanda getirilýän önümleriň ornuny tutýan harytlaryň görnüşlerini giňeltmek we täzelemek boýunça işler işjeňleşdirildi. Häzirki döwürde gurulýan Ahal welaýatynyň Babadaýhan hem-de Kaka etraplaryndaky her biri 5 müň tonna inçe süýümli pagtany gaýtadan işlemäge niýetlenen täze döwrebap senagat toplumlary hem pudagyň kuwwatyny has-da artdyrar.
Sanly intellektual tehnologiýalarynyň we innowasiýa çözgütleriniň ornaşdyrylmagy söwda dolanyşygyny, önümleriň we hyzmatlaryň elýeterliligini ýokarlandyrmaga we bu ulgamyň jemi içerki önümindäki paýyny artdyrmaga öz täsirini ýetirýär. Söwda we hyzmatlar ulgamynda sanlylaşdyrmak wezipeleri maliýe serişdelerini dolandyrmak, býujetleşdirmek we maliýe seljeriş işlerini awtomatlaşdyrmak, harytlary hasaba alyş we ammar işlerini awtomatlaşdyrmak, maglumatlaryň göni aragatnaşykdaky (onlaýn) kassalardan girizilmegini gazanmak, ammarlardaky ätiýaçlyklary dolandyrmak, eltmek we ulag-logistika işlerini awtomatlaşdyrmak ýaly ugurlary öz içine alýar.
Buhgalterçilik, salgyt we statistiki hasabatlylygyny awtomatik usulda ýola goýmak we elektron resminamalaryň we maglumatlaryň dolanyşygyny ornaşdyrmak derwaýys işleriň hatarynda durýar. Pudaklaryň elektron binýadynda ýerli we daşary ýurtly alyjylar üçin ýurdumyzda ýerli öndürijiler tarapyndan öndürilen önümleriň — harytlaryň, hyzmatlaryň, işleriň hili, bahasy, ýokumlylygy baradaky türkmen we daşary ýurt dillerindäki maglumatlar ýerleşdiriler. Müşderileriň ählumumy Internet torunda harytlary saýlamaga we satyn almaga mümkinçilik berýän maglumatlar gorunyň — internet-dükanlaryň döredilmegi esasy wezipeleriň biri bolup durýar.
Ulgama sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy diňe bir işewürlik mümkinçilikleri artdyrman, eýsem döwrebap ösen jemgyýetiň kemala gelmegine oňyn täsir edýär. Sanly ösüş ugry hyzmatlaryň täze döwrebap görnüşleriniň döremegine, harajatlaryň we sarp edilýän gymmatly wagtyň tygşytlanmagyna ýardam berýär. Elektron usul arkaly sanly serişdeleri peýdalanmak bilen, alyjylara mahabat maglumatlarynyň dessin ýaýradylmagynyň üpjün edilmegi hem harytlaryň söwdasyny işjeňleşdirmäge täsir eder.
Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde esasy wezipeleriň biri-de ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak bolup durýar. Sanly ykdysadyýetiň talaplaryna laýyk gelýän hünärmenleri ýetişdirmäge gönükdirilen bilim ulgamy kämilleşdirilýär. Häzirki döwürde ykdysadyýet biliminde-de sanly ykdysadyýetiň anyk ugurlary boýunça hünäre gönükdirilen hünärmenleri taýýarlamak, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary babatynda goşmaça bilimleri girizmek, bu ugurlarda özara tejribe alşylmagy gurnamak işlerine uly üns berilýär. Maglumat tehnologiýalaryndan doly baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleriň taýýarlanylmagy sanly ykdysadyýetiň wezipelerini giňden ornaşdyrmaga ýardam berer.
Goý, hormatly Prezidentimiziň durmuşyň ähli ugurlary bilen bir hatarda sanly ykdysadyýeti kämilleşdirmek, bu ugurlarda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine ýardam etmek boýunça alyp barýan işleri uly üstünliklere beslensin!
Mergen ANNANUROW,
Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.