Türk­me­nis­ta­nyň Se­na­gat we gur­lu­şyk önüm­çi­li­gi mi­nistr­li­gi­niň Da­şo­guz şä­he­rin­dä­ki «Po­li­mer önüm­le­ri» za­wo­dyn­da ýer­li gur­lu­şyk­da giň­den ula­nyl­ýan se­riş­de­le­riň, dür­li öl­çeg­dä­ki po­lip­ro­pi­len hem po­lie­ti­len tur­ba­la­ry­ň ön­dü­ri­li­şi­ni art­dyr­mak­da ýo­ka­ry ne­ti­je­ler ga­za­nyl­ýar.  

We­la­ýa­tyň iri se­na­gat dü­züm­le­ri­niň bi­ri bo­lan bu kär­ha­na döwrüň ösen ta­lap­la­ry­na la­ýyk düýp­li abat­la­ny­lyp, onuň önüm­çi­lik ul­gam­la­ry­na ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­lik­li in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­lar or­naş­dy­ryl­dy. De­mir­ga­zyk se­bi­tiň çä­gin­de kyrk ýy­la go­laý wagt bä­ri he­re­ket ed­ýän za­wo­dyň iş­çi-hü­när­men­le­ri Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ho­ja­ly­gy ýö­ret­me­giň döwrebap usul­la­ryn­da iş­le­me­giň asyl­ly nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär­ler. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­nyň ba­şyn­dan bä­ri bu ýer­de 800 ton­na­dan gow­rak önüm ön­dü­ri­lip, ge­çen ýy­lyň de­giş­li döw­ri bi­len de­ňeş­di­ri­len­de,135 gö­te­ri­me go­laý ösüş ga­za­nyl­dy. Şu dö­wür­de za­wod bo­ýun­ça dür­li gör­nüş­li önüm­le­riň 19 mil­lion ma­nat­lyk­dan gow­ra­gy ön­dü­ril­di. Kär­ha­na­nyň önüm­çi­lik kuw­wat­ly­lygy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len ho­ja­lyk-teh­no­lo­gik iş­le­ri­ň ge­çi­ril­me­gi, amat­ly zäh­met şert­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi şeý­le üs­tün­lik­le­riň ga­za­nyl­ma­gy­na, gur­lu­şyk meý­dan­ça­la­ry­nyň ýo­ka­ry hil­li se­na­gat önüm­le­ri­niň ze­rur möç­be­ri bi­len üp­jün edil­me­gi­ne müm­kin­çi­lik ber­ýär. 

Za­wo­dyň dü­zü­mi önüm­çi­lik hem kö­mek­çi bö­lü­mler­den yba­rat bo­lup, ol şä­he­riň gün­ba­tar kün­je­gin­de ýer­leş­ýär. Kär­ha­na­nyň ýyl­lyk önüm­çi­lik kuw­wat­ly­ly­gy 920 ton­na ba­ra­bar­dyr. Önü­miň esa­sy bö­le­gi­ni, ýagny 900 ton­na­sy­ny plastik tur­ba­la­r düz­ýär. Bu ýer­de taý­ýar­la­nyl­ýan önüm­le­riň 20 ton­na­sy bol­sa gaý­ry önüm­ler­dir. Hä­zir­ki wagt­da za­wod­da kä­mil, öz iş­i­ne us­sat iş­çi-hü­när­men­le­riň 90-dan gow­ra­gy iş­le­ýär. Oňaý­ly zäh­met şert­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi her bir iş­çi­niň öz iş or­nun­da ne­ti­je­li zäh­met çek­me­gi­ni üp­jün ed­ýär, kä­mil teh­no­lo­gi­ýa­lar­ hü­när­men­ler üçin döw­rü­mi­ze mah­sus tä­ze müm­kin­çi­lik­leri aç­ýar. Za­wod­da el zäh­me­ti­ni bar­ha azalt­mak ba­ba­tyn­da ze­rur çä­re­ler gö­rül­ýär. Önüm­çi­lik ul­gam­la­ryn­da­ky en­jam­lar, se­na­ga­ty san­ly ul­ga­ma ge­çir­mek mak­sa­dyn­da or­naş­dy­ry­lan in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­lar iş­çi zäh­me­ti­ni ýe­ňil­leş­dir­ýär. Kär­ha­na­da bar bo­lan önüm­çi­lik, to­kar­lyk, komp­res­sor bö­lüm­le­rin­de äh­li iş­ler komp­ýu­ter­ler ar­ka­ly do­lan­dy­ryl­ýar. Za­wod bo­ýun­ça hä­zir 16 mil­li­metr­den baş­lap, 315 mil­li­met­re çen­li öl­çegdäki tur­ba­la­ryň je­mi 23 gör­nü­şi ön­dü­ril­ýär. Ýer­li gur­lu­şyk­lar üçin wa­jyp bo­lan po­lip­ro­pi­len we po­lie­ti­len tur­ba­la­ry­ň aý­ra­tyn­lyk­la­ry bar. Po­lip­ro­pi­len tur­ba­lar bir­ne­me ga­ty­rak bol­ýar. Po­lie­ti­len tur­ba­lar bol­sa has ma­ýyş­gak, ge­çi­ri­ji­ler gur­lan­da dür­li ýag­daý­da ulan­mak müm­kin­çi­li­gi ýo­ka­ry ha­sap­lanyl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da öý ho­ja­ly­gyn­da giň­den ula­nyl­ýan po­li­mer önüm­le­ri­niň möç­be­ri hem ep-es­li ýo­kar­lan­dy. Za­wod­da önüm­le­riň hil de­re­je­si he­mi­şe­ gö­zeg­çi­lik­de sak­la­nyl­ýar. Ýy­lyň-ýy­ly­na is­leg­le­riň art­ýan­dy­gy­na gö­rä, halk ho­ja­ly­gyn­da ula­nyl­ýan ma­ýyş­gak gur­şaw­la­ryň, şeý­le-de azyk önüm­le­ri­ni sal­ma­ga ni­ýet­le­nen, bir ge­zek ula­nyl­ýan gap­ja­gaz­la­ryň ön­dü­ri­li­şi ep-es­li art­dy. Kär­ha­na­da eko­lo­gi­k taý­dan aras­sa önüm­çi­li­giň möç­be­ri­ni art­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, işe gi­ri­zi­len teh­no­lo­gik bö­lüm­çe­ler­de ön­dü­ri­len önüm­ler dur­muş mak­sat­ly des­ga­la­ryň, tä­ze ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­nyň gur­lu­şyk­la­ry­nyň al­nyp ba­ryl­ýan ýer­le­ri­ne öz wagtynda, dowamly ug­ra­dyl­ýar. 

Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­ne öw­rü­len se­na­gat pu­da­gy­nyň kuw­wat­ly ös­ýän döwründe uly is­leg­den peý­da­lan­ýan gur­lu­şyk se­riş­de­le­ri­niň dür­li gör­nüş­le­ri­niň ön­dü­ri­li­şi ýo­kar­lan­ýar, çy­ka­ryl­ýan önüm­le­riň gör­nüş­le­ri gi­ňel­dil­ýär. Ýur­du­my­zyň Se­na­gat we gur­lu­şyk önüm­çi­li­gi mi­nistr­li­gi da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­riň ön­dü­ri­li­şi­ni art­dyr­mak bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­le­ri alyp bar­ýar. Iş­le­ri düýp­li tä­ze­den gu­ra­ýan bu mi­nistr­li­giň ýer­ler­dä­ki kär­ha­na­la­ryn­da ýer­li gur­lu­şyk ba­za­ry­ny ýo­ka­ry hil­li se­na­gat ha­ryt­la­ry bi­len üp­jün et­mek ba­ra­da äh­li çä­re­ler gö­rül­ýär. Mu­nuň üçin ýer­ler­de äh­li amat­ly şert­ler, giň müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­di. Da­şo­guz we­la­ýa­ty hem ýer­li mi­ne­ral-çig mal se­riş­de­le­ri­niň dür­li gör­nüş­le­ri­niň uly gor­la­ry­na eýe­dir. «Po­li­mer önüm­le­ri» za­wo­dy hem öz önüm­çi­li­gin­de ýer­li se­riş­de­le­ri giň­den ulan­ýar. 

Kär­ha­na­nyň önüm­çi­lik ul­ga­my üz­nük­siz hal­ka­ny ýa­da sal­ýar: kä­mil teh­no­lo­gi­ýa or­naş­dy­ry­lan ul­ga­myň baş­lan­ýan ýe­rin­den gön­de­ril­ýän çig mal ahyr­ky tap­gyr­da taý­ýar önüm gör­nü­şi­ne gel­ýän­çä kän wagt geç­me­ýär. Bu ýer­de ön­dü­ril­ýän dür­li öl­çeg­li tur­ba­lar hä­zir­ki za­ma­nyň ösen ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýän­di­gi, uzak möh­le­te ulan­mak müm­kin­çi­li­gi­niň bar­dy­gy taý­dan gur­lu­şyk­çy­la­ryň ara­syn­da uly meş­hur­ly­ga eýe bol­dy. Za­wo­dyň hile gö­zeg­çi­lik bö­lü­mi­niň hem mer­ke­zi bar­lag­ha­na­nyň bar­lag­çy­sy Ke­ra­mat Ba­ba­ja­no­wa, gu­ýu­jy iş­çi­ler Ulug Bal­ta­ýew, Ba­tyr Se­ýi­dow, abat­laý­jy Şa­na­zar Ata­ja­now öz iş orun­la­ryn­da ne­ti­je­li zäh­met çek­ýär­ler.  

Aman­my­rat SA­PA­ROW.

«Türk­me­nis­tan».