Ýur­du­my­zyň bi­lim ul­ga­my­ny ös­dür­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň alyp bar­ýan dur­muş-yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Bu ul­gam jem­gy­ýet­çi­lik ösü­şi­niň kuw­wat­ly öz­ger­di­ji güý­ji bol­mak bi­len, ýur­du­my­zyň dur­mu­şyn­da mö­hüm or­ny eýe­le­ýär. Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­me­giň çäk­le­rin­de ýur­du­myz­da ila­ty el­ýe­ter­li hem-de ýo­ka­ry hil­li bi­lim hyz­mat­la­ry bi­len üp­jün et­mek bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.

Üstümizdäki ýy­lyň 5-nji okt­ýab­ryn­da san­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ri­len Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň mej­li­sin­de-de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow de­giş­li ýol­baş­çy­la­ra bi­lim eda­ra­la­ry­nyň ýo­ka­ry hü­när­li mu­gal­lym­lar we okuw ki­tap­la­ry bi­len üp­jün­çi­li­gi­ni sel­je­rip dur­ma­gy, bu ul­ga­ma san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­ma­gy çalt­lan­dyr­ma­gy tab­şyr­dy.

As­lyn­da, is­len­dik oku­wyň hi­li mu­gal­ly­myň hü­när us­sat­ly­gy­na hem-de oý­la­ny­şyk­ly we kä­mil iş­le­nip taý­ýar­la­ny­lan, usu­ly taý­dan äh­mi­ýet­li okuw ki­tap­la­ry­na bag­ly­dyr. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, ýur­du­myz­da şu ýy­lyň ýan­war — iýun aý­la­ryn­da okuw ki­tap­la­ry­nyň, gol­lan­ma­la­ryň, mak­sat­na­ma­la­ryň 1 müň 696-sy ma­kul­la­nyl­dy.

Türk­me­nis­tan dün­ýä­niň yk­dy­sa­dy we se­na­gat taý­dan ösen döw­let­le­ri­niň ha­ta­ry­na ynam­ly go­şul­mak bi­len, bi­lim ul­ga­my­ny äh­li ösüş­le­riň öze­ni hök­mün­de kes­git­le­di. Bu ul­ga­myň ös­dü­ril­me­gi­ne gö­nük­di­ril­ýän iri ma­ýa go­ýum­lar Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga, bi­lim işi­niň dü­zü­mi­ni çuň­laş­dyr­ma­ga we äh­mi­ýe­ti­ni art­dyr­ma­ga, hä­zir­ki za­man ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän esas­la­ry­ny ke­ma­la ge­tir­mä­ge uly iter­gi ber­ýär.

Ýur­du­my­zyň bi­lim ul­ga­myn­da ama­la aşy­ryl­ýan düýp­li öz­gert­me­ler ösüp gel­ýän ýaş ne­sil­le­riň ukyp-ba­şar­nyk­la­ry­ny do­ly açyp gör­kez­me­gi, hä­zir­ki za­man yl­my­na we saý­lap alan hü­nä­ri­ne ýet­me­gi, ýaş­la­ryň dün­ýä­ga­raý­şy­nyň gi­ňel­me­gi, ylym hem-de dö­re­di­ji­lik bi­len meş­gul­lan­ma­gy üçin dö­re­dil­ýän amat­ly şert­ler bi­len ut­gaş­ýar. Türk­me­nis­tan­da san­ly bi­lim ul­ga­my­ny ös­dür­me­giň jem­gy­ýet­çi­lik dur­mu­şy­na ýe­tir­ýän tä­si­ri­niň yl­my taý­dan öw­re­nil­me­gi, şeý­le-de san­ly bi­li­miň esas go­ýu­jy dü­züm bö­lek­le­ri­ni düz­ýän mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny bi­lim ul­ga­myn­da ulan­ma­gyň hu­kuk esas­la­ry­ny kes­git­le­ýän ka­nun­çy­ly­gyň iş­le­nip taý­ýar­lan­ma­gy örän der­wa­ýys­dyr. Şun­da bi­li­miň mag­lu­mat­laş­dy­ryl­ma­gy, elekt­ron mag­lu­mat-bi­lim gur­şa­wy, elekt­ron bi­lim se­riş­de­le­ri, elekt­ron okuw-usu­ly­ýet top­lu­my, bi­lim kon­ten­ti, oka­ýa­nyň elekt­ron port­fo­lio­sy, elekt­ron okuw, uzak ara­lyk­ly bi­lim teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ýa­ly esa­sy dü­şün­je­le­re äh­mi­ýet­li orun de­giş­li­dir.

Bi­lim ul­ga­myn­da mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny ulan­mak bi­len bag­ly we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek mak­sa­dy bilen, in­tel­lek­tu­al teh­no­lo­gi­ýa­lar we mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk ýa­ly ugur­la­ryň hü­när­men üp­jün­çi­li­gi­ni ös­dür­mek bo­ýun­ça de­giş­li iş­ler ge­çi­ril­ýär.

Al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler san­ly bi­lim ba­bat­da ýaş­la­ryň na­za­ry bi­lim­le­ri­niň kä­mil­leş­di­ril­me­gi­ne we ama­ly en­dik­le­ri­niň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy­na, bi­lim ul­ga­myn­da san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň öz­leş­di­ril­me­gi­ne, öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gik tej­ri­be­le­riň öw­re­nil­me­gi­ne usu­ly­ýet taý­dan ýar­dam ber­mä­ge gö­nük­di­ri­lip, bi­lim işin­de in­tel­lek­tu­al teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň mun­dan beý­läk-de ösü­şi­ni üp­jün et­mek, okuw işi­ne tä­ze­çil usul­la­ryň giň­den or­naş­dy­ryl­ma­gy­ny ga­zan­mak, bi­lim işi­ni gu­ra­ma­gyň tä­ze we däp bo­lan gör­nüş­le­ri­ni ne­ti­je­li ut­gaş­dyr­mak ýa­ly we­zi­pe­le­re ýar­dam ber­mek­de äh­mi­ýet­li­dir.

Mek­dep ders­le­ri­ni çuň­ňur we hem­me­ta­rap­la­ýyn öw­ren­mek üçin, soň­ky ýyl­lar­da gu­rul­ýan äh­li bi­lim eda­ra­la­ryn­da iň ösen okuw usul­la­ry­ny, hä­zir­ki za­man komp­ýu­ter, in­te­rak­tiw we mul­ti­me­diýa teh­no­lo­gi­ýa­syn­dan peý­da­lan­mak göz öňün­de tu­tu­lan. Bu ýaş­la­ra dün­ýä de­re­je­sin­de bi­lim al­ma­ga, göz­ýe­ti­mi­ni gi­ňelt­mä­ge we yl­myň ga­za­nan­la­ry bi­len ta­nyş­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Okuw-ter­bi­ýe­çi­lik iş­le­ri­niň esas­la­ry we usul­la­ry döw­re­bap­laş­dy­ryl­ýar. Bu ugur­da mil­li mak­sat­na­ma­lar, kon­sep­si­ýa­lar dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.

Okuw me­ýil­na­ma­la­ry we mak­sat­na­ma­la­ry dün­ýä­niň oňyn tej­ri­be­si esa­syn­da kä­mil­leş­di­ril­ýär. Okuw me­ýil­na­ma­la­ryn­da ta­kyk bi­lim­le­re we lo­gi­ki pi­kir­len­mä­ge de­giş­li ders­le­riň pa­ýy art­dy­ryl­ýar. Şun­da ýur­du­my­zyň ta­ry­hy­ny hem-de hal­ky­my­zyň me­de­ni gat­na­şyk­la­ry­ny has iç­gin öw­ret­mek mak­sa­dy bi­len, okat­ma­gyň tä­ze usul­la­ryn­dan peý­da­lan­mak, ýö­ri­te ders­ler­den da­şa­ry gur­nak­la­ryň dö­re­dil­me­gi, ça­ga­la­ryň ýaş aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny göz öňün­de tut­ýan yl­my ki­tap­la­ryň taý­ýar­lan­ma­gy esa­sy we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da kes­git­len­di.

«Türk­me­nis­tan­da 2021 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Döw­let mak­sat­na­ma­sy­na» hem-de bu mak­sat­na­ma­ny ama­la aşyr­mak bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­li çä­re­le­riň Me­ýil­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da, ýur­du­my­zyň ýo­ka­ry hü­när bi­lim eda­ra­la­ry­nyň işi yzy­gi­der­li kä­mil­leş­di­ril­ýär. Döw­le­ti­mi­ziň ol ýa-da beý­le­ki hü­när­le­re bo­lan ze­rur­lyk­la­ry ha­sa­ba al­nyp, ýy­lyň-ýy­ly­na tä­ze ugur­lar gi­ri­zil­ýär. Şun­luk­da, ýo­ka­ry hü­när bi­li­mi­niň yl­my bin­ýa­dy hem pug­ta­lan­dy­ryl­ýar. Ýo­ka­ry hü­när bi­li­mi eda­ra­la­ry­nyň yl­my mer­kez­le­rin­de bi­lim mak­sat­na­ma­la­ry kä­mil­leş­di­ril­ýär, ylym bi­len bi­li­miň ara­bag­la­ny­şy­gy ber­ki­dil­ýär. Ýaş­la­ryň te­bi­gy ze­hi­ni­ni ös­dür­mek we bi­li­me hö­we­si­ni artdyrmak, ola­ra tä­ze, döw­re­bap hü­när­le­ri düýp­li öw­ret­mek mak­sa­dy bi­len, ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.

Ýo­ka­ry hü­när bi­li­mi eda­ra­la­ryn­da yl­my iş­le­riň we bi­lim ber­me­giň ut­ga­şyk­ly al­nyp ba­ryl­ma­gy­nyň ne­ti­je­sin­de, Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Türk­men döw­let uni­wer­si­te­ti, Hal­ka­ra yn­san­per­wer ylym­la­ry we ösüş uni­wer­si­te­ti, Ýag­şy­gel­di Ka­ka­ýew adyn­da­ky Hal­ka­ra ne­bit we gaz uni­wer­si­te­ti, S.A.Ny­ýa­zow adyn­da­ky Türk­men oba ho­ja­lyk uni­wer­si­te­ti, Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty, Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk ins­ti­tu­ty, Oguz han adyn­da­ky In­že­ner-teh­no­lo­gi­ýa­lar uni­wer­si­te­ti, Türk­men oba ho­ja­lyk ins­ti­tu­ty, Te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar we in­for­ma­ti­ka ins­ti­tu­ty hem-de Döw­let ener­ge­ti­ka ins­ti­tu­ty Hal­ka­ra uni­wer­si­tet­ler as­so­sia­si­ýa­sy­nyň ag­za­ly­gy­na ka­bul edil­di.

Kä­mil bi­lim­li nes­li ter­bi­ýe­läp ýe­tiş­dir­mä­ge gö­nük­di­ri­len öz­gert­me­ler üs­tün­lik­li do­wam et­di­ril­ýär. Mek­dep okuw­çy­la­ry we ta­lyp ýaş­lar hal­ka­ra bäs­le­şik­le­re hem-de in­ter­net olim­pia­da­la­ry­na iş­jeň gat­na­şyp, al­tyn, kü­müş, bü­rünç me­dal­la­ra my­na­syp bol­du­lar. Mil­li bi­lim ul­ga­my­nyň dü­zü­mi­ni we hu­kuk bin­ýa­dy­ny mun­dan beý­läk-de kä­mil­leş­dir­mä­ge de­giş­li res­mi­na­ma­lar ka­bul edil­di. Bi­lim ha­kyn­da ka­nun­çy­lyk Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­sy­na, Maş­ga­la ko­dek­si­ne, «Bi­lim ha­kyn­da» (re­je­le­nen gör­nü­şi), «Ýaş­lar ba­ra­da döw­let sy­ýa­sa­ty ha­kyn­da» Ka­nun­la­ra hem-de ul­ga­my düz­gün­leş­dir­ýän beý­le­ki ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk na­ma­la­ry­na esas­lan­ýar.

Hä­zir­ki za­man bi­lim işi­ni san­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar­dan üz­ňe göz öňü­ne ge­tir­mek as­la müm­kin däl. Şo­ňa gö­rä-de, Türk­me­nis­tan­da san­ly bi­lim ul­ga­my­ny ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­nyň esa­syn­da ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň san­ly bi­lim por­tal­la­ry iş­läp baş­la­dy. Por­tal­lar pro­fes­sor-mu­gal­lym­la­ra we ta­lyp­la­ra giň müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar. Olar bi­lim ber­me­giň in­no­wa­si­on usul­la­ryn­dan peý­da­lan­mak, elekt­ron res­mi­na­ma do­la­ny­şy­gy, elekt­ron ki­tap­ha­na hyz­ma­ty, dür­li bäs­le­şik­ler we mas­la­hat­lar ýa­ly amat­lyk­la­ry özün­de jem­le­ýär.

San­ly bi­li­mi ös­dür­me­giň, ýag­ny mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny bi­lim ul­ga­myn­da ulan­ma­gyň mö­hüm şert­le­ri­niň bi­ri-de bi­lim ojak­la­ry­nyň ýo­ka­ry tiz­lik­li in­ter­net bi­len üp­jün edil­me­gi bo­lup dur­ýar. Bi­lim eda­ra­la­ryn­da zäh­met çek­ýän pro­fes­sor-mu­gal­lym­la­ryň, ta­lyp ýaş­la­ryň hal­ka­ra mas­la­hat­la­ra, okuw-ama­ly sa­pak­la­ra, dür­li bäs­le­şik­le­re in­ter­net to­ry ar­ka­ly gat­naş­ma­ga müm­kin­çi­lik­le­ri bar.

Aja­ýyp za­ma­na­myz­da ýur­du­my­zyň bi­lim ul­ga­my­ny mun­dan beý­läk-de ös­dür­me­gi, hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­gy baş we­zi­pe hök­mün­de kes­git­län Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň hem-de Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň jan­la­ry sag, ömür­le­ri uzak bol­sun, röw­şen gel­je­gi na­zar­la­ýan tu­tum­ly iş­le­ri he­mi­şe ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Ka­ka­gel­di HÜM­MÄ­ÝEW,

Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýa­nyn­da­ky Döw­let gul­lu­gy aka­de­mi­ýa­sy­nyň pro­rek­to­ry