Tebigy baýlyklarynyň gorlary, infrastruktura düzümleri we adam mümkinçilikleri boýunça sebitde öňdebaryjy orunlaryň birini eýeleýän Garaşsyz Türkmenistan häzirki wagtda uzak geljek üçin sazlaşykly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen giň gerimli özgertmeleri durmuşa geçirýär. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda innowasion tehnologiýalary peýdalanmak esasynda durnukly ykdysady ösüşi gazanmak ugrunda möhüm wezipeler öňe sürülýär. Bu wezipeleriň üstünlikli çözülmegi üçin milli maksatnamalar, meýilnamalar, konsepsiýalardyr kanunlar işlenip taýýarlanylýar. Şolaryň biri-de, hormatly Prezidentimiziň parasatly başlangyçlary esasynda kabul edilen «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunydyr.
Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek Gün şöhlesiniň, ýeliň, suwuň, tolkunlaryň energiýasyny, biomassany, tebigy ýangyç almak üçin ösdürilip ýetişdirilýän ýörite ösümlikleri önümçiligi we halk hojalygyny ekologiýa zyýan ýetirmeýän çeşmelerden gözbaş alýan energiýa bilen üpjün etmäge gönükdirilendir. Energiýanyň şeýle görnüşiniň çeşmeleriniň artykmaçlyklary hökmünde olaryň Ýer ýüzünde bolup geçýän tebigy we hemişelik ýagdaýlaryň esasynda üpjün edilip, gorlarynyň çäklendirilmedikligi, düzüminde gymmat bahaly ýangyç komponentiniň bolmazlygy, adaty energiýa çeşmelerinden tapawutlylykda, bütin dünýä boýunça deň derejede paýlanylmagy, şeýle hem ykdysady taýdan oňaýsyz sebitlerde hem ulanylmaga mümkinçiligi görkezilýär.
«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ýokardaky beýan edilenleri göz öňünde tutup, degişli energiýa çeşmelerini ulanmak üçin guramaçylyk, ykdysady, durmuş we maliýe esaslaryny, bu ugurdaky önümçilik enjamlarynyň, gurluşlaryň hem-de tehnologiýalaryň ulanylyşynyň, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini öndürijiler, üpjün edijiler, sarp edijiler bilen döwletiň arasyndaky gatnaşyklary kadalaşdyrmagyň mehanizmlerini kesgitleýär. Kanunyň maksady dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek we peýdalanmak, energetika ulgamyny, gurluşyny kämilleşdirmek, energiýa çeşmelerini diwersifikasiýalaşdyrmak, barmasy kyn bolan ilatly nokatlarda (Garagum sährasy, daglyk ýerler we ş.m.) jemgyýetçilik hem-de ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmak, Türkmenistanyň energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, daşky gurşawy goramak, tebigy baýlyklardan tygşytly peýdalanmak wezipelerinden we ýurduň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşini gazanmakdan ybarat bolup durýar.
Ýurdumyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri babatdaky döwlet syýasaty milli we sebit maksatnamalarynyň çäklerinde daşky gurşaw üçin zyýansyz energetikanyň paýyny artdyrmak, bäsdeşlige ukyply energiýa ulgamlaryny ösdürmek we energiýa howpsuzlygyny pugtalandyrmak, tebigy baýlyklardan tygşytly peýdalanmagy üpjün etmek, dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmaga döwlet goldawyny bermek bilen, bu pudagy ösdürmäge gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirmekde ilatyň saglygyny, zähmetini goramak wezipelerine esaslanýar. Şeýle hem dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň ýangyç we energiýa deňagramlylygyny üpjün etmek üçin dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň öndürijileriniň (sarp edijileriniň) ykdysady gyzyklanmasyny üpjün edýän hukuk, maliýe we ykdysady mehanizmler ulgamyny döretmek, pudaga maýa goýumlaryny çekmek we telekeçiligi goldamak, gaýtadan dikeldilýän energiýany ulanýan ulgamlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny üpjün etmek, degişli pudakda tehniki we tehnologiki ösüşleriň maglumat goldawyny hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek işine köpçüligiň giňden gatnaşmagyny üpjün etmek ýörelgelerine eýerýär.
«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda göz öňünde tutulan şertleriň doly we dogry berjaý edilmegi milli ykdysadyýetiň çalt depginde ösmegine oňyn täsirini ýetirýär. Şeýle hem energetika pudagynyň kuwwatynyň ýokarlanmagyna, merkezleşdirilen energiýa torundan uzakdaky ýaşaýjylaryň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga, energiýa howpsuzlygyny üpjün etmäge we daşky gurşawa adamyň zyýanly täsirini peseltmäge ýardam edýär.
Ahmet PENJIÝEW,
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň dosenti.