Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 21-22-nji noýabrda Birleşen Arap Emirliklerine amala aşyran resmi saparynyň barşynda BAE-niň Prezidenti Şeýh Mohammed bin Zaýed Al Nahaýýan bilen geçirilen gepleşiklerde ulag-logistika ulgamynyň hyzmatdaşlygyň strategik ugry bolup durýandygyny aýratyn nygtady. Bu babatda iki ýurduň port düzümlerini ulanmak arkaly, utgaşykly ulag geçelgelerini kemala getirmek boýunça taslamalary durmuşa geçirmek üçin giň mümkinçilikler bar.
Mälim bolşy ýaly, 2018-nji ýylda Hazar deňziniň türkmen kenarynda Türkmenbaşy Halkara deňiz porty ulanmaga berildi. Häzirki wagtda bu port öňdebaryjy tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan halkara derejedäki köpugurly terminaldyr. Onuň kuwwaty, hususan-da, Ýakyn we Orta Gündogaryň, Hindi ummanynyň deňiz ugurlary boýunça gatnawlary ýola goýmaga mümkinçilik berýär. Şeýlelikde, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça yklymda iň iri ulag halkasy bolmak mümkinçiligine eýedir. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenbaşy portunyň we BAE-niň portlarynyň logistik baglanyşygynyň örän uly geljegi bar.
Ýokary derejedäki gepleşikleriň jemleri boýunça Türkmenistan bilen Birleşen Arap Emirlikleriniň Bilelikdäki Beýannamasy kabul edildi. Onda, hususan-da: “Taraplar ulag gatnawlarynyň iki döwletiň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin möhüm ähmiýetiniň bardygyny bellediler. Şunuň bilen baglylykda, olar Türkmenistanyň we Birleşen Arap Emirlikleriniň Halkara portlarynyň arasynda hyzmatdaşlygyň wajypdygyny nygtadylar” diýlip bellenilýär.
Hormatly Prezidentimiz BAE resmi saparynyň ikinji gününiň çäklerinde “Türkmenistan — BAE” işewürlik maslahatynyň açylyş dabarasynda eden çykyşynyň barşynda ulag ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin uly mümkinçilikleriň bardygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, soňky ýyllaryň dowamynda ýurdumyzda köpugurly ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça işler amala aşyrylýar, hususan-da, deňiz ulag ulgamynyň düzümi giňeldilýär, täze awtomobil, howa, demir ýol ulag merkezleriniň we geçelgeleriniň gurluşygy giň gerimde alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiz 2021-nji ýylda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Abu-Dabiniň ösüş gaznasynyň arasynda Balkan welaýatynyň Jebel şäherinde Halkara howa menziliniň toplumynyň gurluşygynyň taslamasyny maliýeleşdirmek hakynda karz ylalaşygyna gol çekilmegine ýokary baha berip, ýurdumyzda ulag-üpjünçilik ulgamlarynyň beýleki taslamalaryna-da BAE-den hyzmatdaşlary çekmäge taýýardygyny aýtdy.
2018-nji ýylda Hazaryň kenarynda Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň gurluşygy tamamlandy. Häzirki döwürde ol kuwwatly, köpugurly deňiz menzili bolup durýar. Türkmenbaşy portunyň Birleşen Arap Emirlikleriniň çäklerindäki portlar bilen logistik baglanyşygynyň ýola goýulmagynyň bu maksada doly laýyk gelýändigine, portlary dolandyrmaga we Emirlikleriň logistik hyzmatlara ýöriteleşdirilen kompaniýalary üçin özüne çekiji taslama bolup biljekdigine ynanýaryn diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.
Türkmenistanyň çäk taýdan amatly ýerleşmegi ýurdumyzyň tutuş üstaşyr ulag düzüminiň çalt depginde hem-de toplumlaýyn ösmegi, şeýle-de onda amatly maýa goýum ýagdaýynyň döredilmegi bilen birlikde, dünýäniň köp ýurtlarynyň döwlet we işewür toparlarynyň wekilleriniň ünsüni özüne çekýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ulag ulgamynyň ösdürilmegini häzirki döwürde ykdysady strategiýanyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitledi. “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy”, “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy”, “Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy” kabul edildi.
Häzirki wagtda ulag meselesine bilermenler jemgyýetçiligi tarapyndan uly üns we gyzyklanma bildirilýär. Türkmenistan Merkezi Aziýa döwletleriniň söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygynyň strategik häsiýete eýe bolmagyny, has takygy, ony Ýewraziýanyň täze geoykdysady giňişligini kemala getirmegiň esaslarynyň birine öwürmegi zerur hasaplaýar diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň şu ýylyň 21-nji iýulynda Gyrgyz Respublikasynda geçirilen dördünji konsultatiw duşuşygynda eden çykyşynda aýtdy. Ulag we logistika bu strategiýanyň möhüm ugry bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly, biziň ýurtlarymyzyň tagallalary baş maksada — kuwwatly we döwrebap düzümi döretmek maksadyna gönükdirilip biler we gönükdirilmelidir. Bu düzüm Merkezi Aziýanyň, Ýewropanyň, Ýakyn Gündogaryň, Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ulag ulgamlarynyň birleşdirilmegini üpjün edip bilerdi. Şunda döwletimiziň Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz we Merkezi Aziýa — Pars aýlagy ulag ugruny ösdürmek boýunça bilelikdäki işe taýýardygy tassyklanyldy.
Türkmenistanyň ählumumy ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk garaýyşlary oňa yzygiderli we maksadalaýyk häsiýet bermek, şu meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy sebit derejesinden esasy halkara münberiň — Birleşen Milletler Guramasynyň derejesine geçirmek zerurlygyna esaslanýar. Yklymiçi döwletler üçin ulag ulgamynda köptaraplaýyn gatnaşyklaryň aýratynlyklaryny nazara almak bilen, şu ýylyň awgust aýynda “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat geçirildi.
“Türkmenistan XXI asyryň ulag gurluşynyň integrasiýa ösüşiniň giňişlikleriň, sebitleriň, senagat, serişde, adam mümkinçilikleriniň baglanyşygydygyna ynanýar. Geljek iň uly halkara we sebit deňiz, derýa, awtomobil, demir ýollaryna hem-de howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasy we hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen, birleşdirilen ulag-aragatnaşyk ulgamyna degişlidir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow maslahata gatnaşyjylara iberen wideoýüzlenmesinde belledi. Dünýä standartlaryna laýyk gelýän hem-de ulag geçelgeleriniň netijeli hereket etmegini üpjün etmäge gönükdirilen, ykdysadyýetiň ösüşiniň çaltlandyrylmagyna ýardam edýän döwrebap logistik merkezleriň döredilmeginiň ulag-kommunikasiýa düzümini döwrebaplaşdyrmagyň möhüm bölegi bolup durýandygyny bellemek gerek. Türkmenistan bu ulgamda maksadalaýyk işleri amala aşyryp, innowasion tehnologiýalardan hem-de öňdebaryjy tejribeden ugur alýar.
24-nji sentýabrda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly ulag düzüminiň desgalarynyň — Balkan, Daşoguz, Lebap we Mary welaýatlarynda täze ýolagçy awtomenzilleriniň binalarynyň açylyş dabarasynda Türkmenistanyň dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşulmagynda awtomobil ulaglary pudagynyň goşandynyň uludygyny belledi. Awtomobil ulagy ýurdumyzyň ulag-logistika ulgamynyň möhüm bölegidir. Soňky ýyllarda Diýarymyzda döwrebap awtomenziller, demir ýol we awtomobil köprüleri, gözel paýtagtymyzyň demirgazyk böleginde bolsa Halkara awtoulag terminaly guruldy. Aşgabat — Türkmenabat, Aşgabat — Türkmenbaşy ýokary tizlikli awtomobil ýollarynyň — awtobanlaryň gurluşygy ýokary depginli alnyp barylýar. Bu ulag taslamalary ýurdumyzyň sebitlerini gysga ýol arkaly birleşdirer. Awtomobil pudagynyň ygtybarly we bökdençsiz işlemegini üpjün eder diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy.
Balkanabat, Daşoguz, Türkmenabat we Mary şäherlerinde häzirki zaman ýolagçy awtomenzilleriniň ulanmaga berilmeginiň ýurt we sebit derejesinde ähmiýeti örän uludyr. Ähli amatlyklary bolan awtomenzillerde dolandyryş binalary, duralgalar, sanly ulgam arkaly hyzmat ediş bölümleri bolup, ýolagçylar üçin has oňaýly şertler döredildi.
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň awtomobil pudagy döwletiň ykdysady we durmuş taýdan ösüşine uly goşant goşýar. Goňşy ýurtlar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ýardam edýär diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtady. Şunuň bilen baglylykda, Beýik Ýüpek ýolunyň çatrygynda ýerleşýän Watanymyzyň dünýä giňişliginde öz taryhy ornuny dikeltmäge uly ähmiýet berýändigi, bu ugurda möhüm taslamalary amala aşyrylýandygy, sebitiň döwletleri, halkara guramalar bilen ulag-aragatnaşyk pudagynda hyzmatdaşlygy ösdürýändigi bellenildi. Täze ýolagçy awtomenzilleri Garaşsyz Watanymyzy halkara ulag geçelgeleriniň möhüm halkasyna öwrer. Olar diňe bir bagtyýar türkmen halkyna hyzmat etmän, eýsem, ýurdumyzyň üstaşyr ulag geçirijilik kuwwatyny has-da artdyrar diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady.
Menzilleriň her birinde halkara hem-de şäherara awtobuslar üçin duralga, şäheriçi awtobuslar hem-de taksi ulaglary üçin meýdança göz öňünde tutulypdyr. Awtomenzilleriň esasy desgalary iki gatly binalardan ybarat bolup, olarda häzirki zaman binagärlik ýörelgeleri milli äheň bilen sazlaşykly utgaşdyrylypdyr. Sekizburçly ýyldyz görnüşinde ýerine ýetirilen binalaryň üçegi her sebite mahsus bolan haly nagyşlary bilen bezelipdir. Welaýatlaryň her biriniň taryhy ýadygärlikleriniň awtomenzilleriň esasy girelgesindäki şekilleri aýratyn gözellik berýär. Binalaryň iç ýüzüniň ýokarky böleginde zeýtun agajynyň şahalaryny ýada salýan yşykly şekiller ýerleşdirilipdir.
Esasy binalaryň içinde elektron petekler üçin multimedia ekranlary bar. Olar arkaly ýolagçylar şäherara hem-de halkara ugurlaryň tertibi, petekler, olaryň bahalary barada maglumat alyp bilerler. Bulardan başga-da, awtomenzilleriň her biriniň birinji gatynda 140 orunlyk garaşylýan zal, awtobus peteklerini, howa we demir ýol ulaglarynyň peteklerini satýan kassalar, sorag-jogap gullugy, goşlary saklamak üçin ýörite ýer, dürli gulluk otaglary ýerleşdirilipdir. Olarda dermanhana, lukmançylyk otagy, aragatnaşyk hyzmaty hem-de dükanlar ýolagçylaryň hyzmatyndadyr. Esasy binalaryň ikinji gatynda eneler we çagalar üçin zal, gözellik salony, garbanyşhana bar. Şeýle hem çagalar üçin oýun meýdançasy, dükanlar göz öňünde tutulypdyr.
Ulag düzüminiň täze desgalarynyň açylyşynyň dowamynda güwänamalaryň gowşurylyş dabaralary boldy. Bu resminamalar Balkanabat, Daşoguz, Türkmenabat we Mary şäherlerindäki ýolagçy awtomenzilleriniň awtobuslarda hem-de taksi ulaglarynda ýolagçy daşamak boýunça mümkinçilikleriniň, şeýle-de ilata hödürlenilýän hyzmatlaryň “NVA” tarapyndan bellenilen talaplara doly laýyk gelýändigini tassyklaýar. Täze ýolagçy awtomenzilleriniň işe girizilmegi döwrebap ulag ulgamynyň döredilmeginiň Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.
Şunuň bilen birlikde, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça netijeli çäreler görülýär, ulag gulluklarynyň işine innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Häzirki wagtda ulag ulgamy dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň — “Toyota”, “Hyundai Universe Luxury”, “Hyundai Universe Noble”, «Hyundai Super Aero City”, “Yutong ZK6129H”, “PAZ-32054” ýaly döwrebap ulag serişdeleri bilen üpjün edildi. Olar şäheriçi ugurlarda hem-de şäherara gatnawlarda ulanylýar. Täze ulag ugurlary işlenilip taýýarlanylýar hem-de döredilýär.
Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 23-nji sentýabrynda geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 1000 sany «Toyota Coaster» kysymly orta synply we 250 sany «Toyota Hiace» kysymly kiçi synply awtobuslary hem-de olar üçin ätiýaçlyk şaýlaryny we sarp ediş serişdelerini satyn almak hakynda Karara gol çekdi. Mundan başga-da, eziz Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça “Türkmenawtoulaglary” agentliginiň tehniki parkynyň üsti täze satyn alnan “Toyota Сorolla” kysymly ýeňil taksi awtoulaglarynyň 150-si bilen ýetirildi.
Umuman, ýolagçy ulagynyň parkynyň üstüniň ýetirilmegi, şeýle hem täze awtomenzilleriň gurulmagy ilata edilýän hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga ýardam berýär. Geografik taýdan örän amatly çäkde — Merkezi Aziýanyň üstünden geçýän sebit we sebitara gatnaw ýollarynyň çatrygynda ýerleşýän Watanymyz ägirt uly üstaşyr kuwwata eýe bolmak bilen, ondan has netijeli peýdalanmaga çalyşýar.
Şeýlelikde, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ulag ulgamynda durmuşa geçirýän syýasaty Türkmenistanyň bu ugurdaky halkara hyzmatdaşlygy ähli taraplaryň bähbitlerini nazara almak arkaly ýola goýup, ählumumy ösüşiň bähbidine işewür hyzmatdaşlygyň ygtybarly esaslaryny berkitmäge ýardam edýändiginiň aýdyň subutnamasy bolup durýar.
(TDH)