Mu­kad­des Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň 31 ýyl­lyk baý­ra­my­nyň giň­den bel­le­nil­en gün­le­rin­de, has ta­ky­gy, şu ýy­lyň 23-nji sent­ýab­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let Mas­la­ha­ty bo­lup geç­di. On­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow çuň ma­ny-maz­mu­na ýug­ru­lan çy­kyş et­mek bi­len, 31 ýyl­da ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şin­de ga­za­ny­lan üs­tün­lik­ler we öň­de dur­ýan we­zi­pe­ler ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin du­rup geç­di. 

Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­myz öz çy­ky­şyn­da yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ba­zar gat­na­şyk­la­ry­na ge­çil­ýän şer­tin­de ma­li­ýe-bank ul­ga­my­nyň işi­niň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­nyň aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe bol­jak­dy­gy­ny nyg­ta­dy. Ha­ky­kat­dan hem, Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek­de aý­ra­tyn orun ýur­du­my­zyň ma­li­ýe-bank ul­ga­my­na de­giş­li­dir. Ila­tyň we halk ho­ja­ly­gy­nyň pu­dak­la­ry­nyň ma­li­ýe-bank ul­ga­my­nyň hyz­mat­la­ry­na bo­lan ös­ýän is­leg­le­ri­ni ýo­ka­ry hil­li, gys­ga wagt­da ka­na­gat­lan­dyr­mak möhüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Bu we­zi­pä­ni üs­tün­lik­li çöz­mek «Türk­me­nis­tan­da 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­nyň» we «Türk­me­nis­tan­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň 2021 — 2025-nji ýyl­lar üçin Döw­let mak­sat­na­ma­sy­nyň» esa­syn­da ama­la aşy­ryl­ýar.  

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Döw­let Mas­la­ha­tyn­daky çy­ky­şyn­da «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022 — 2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da», şeý­le-de «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2022 — 2028-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­syn­da» kes­git­le­nen we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li çöz­mek­de Döw­let býu­je­ti­ne, pul-karz, nyrh we ma­ýa go­ýum sy­ýa­sa­ty­na möhüm orun de­giş­li­di­gi­ni nygtady. 

Býu­jet ýur­duň esa­sy ma­li­ýe res­mi­na­ma­sy bol­mak bi­len, ol, bir ta­rap­dan, döw­le­tiň, beý­le­ki ta­rap­dan, ila­tyň ara­syn­da ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi we paý­la­nyl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Döw­let býu­je­ti yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­nyň, şeý­le hem se­bit­le­riň saz­la­şyk­ly, ka­da­ly ösü­şi­ni üp­jün et­mek­de we dur­muş sy­ýa­sa­ty­ny üs­tün­lik­li ama­la aşyr­mak­da iň mö­hüm ma­li­ýe gu­ra­ly hök­mün­de çy­kyş ed­ýär. Mu­nuň aý­dyň my­sa­ly­ny hä­zir­ki wagt­da Döw­let býu­je­ti­niň çyk­da­jy­la­ry­nyň 75 — 80 gö­te­ri­mi­niň dur­muş ug­ru­ny ma­li­ýe­leş­dir­mä­ge gö­nük­di­ril­ýän­di­gin­den hem gör­mek bol­ýar. Şeý­le amat­ly şert­le­riň dö­re­dil­me­gi ýur­du­myz­da dur­muş ugur­ly sy­ýa­sa­tyň üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýan­dy­gy­nyň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. 

Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy bin­ýa­dy­ny ber­kit­mek­de, döw­le­te da­hyl­ly we da­hyl­syz eda­ra-kär­ha­na­la­ryň, hu­su­sy te­le­ke­çi­le­riň ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ne bo­lan goş­ma­ça is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­mak­da bank kar­zy­na aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir. Şun­dan ugur al­nyp, kar­zyň möç­be­ri­niň art­dyryl­ma­gyna yzygiderli üns berilýär. Di­ňe 2011 — 2021-nji ýyl­lar­da yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ze gö­nük­di­ri­len umu­my karz­la­ryň möç­be­ri 17,2 mil­liard ma­nat­dan 106 mil­liard ma­na­da çen­li ýo­kar­lan­dy. Kar­zyň möç­be­ri­niň art­dy­ryl­ma­gy bi­len, yk­dy­sa­dy­ýe­ti in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýalar esasynda kö­pu­gur­ly ös­dür­mä­ge, ila­tyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni go­wu­lan­dyr­ma­ga äh­li amat­lyk­lar dö­re­dil­ýär. 

Arkadagly Serdarymyz Döw­let Mas­la­ha­tyn­daky çy­ky­şyn­da ýur­du­my­zyň bank ul­ga­my­nyň Hal­ka­ra Pul gaz­na­sy, Bü­tin­dün­ýä ban­ky, Azi­ýa­nyň Ösüş ban­ky, Ýew­ro­pa­nyň Tä­ze­le­niş we ösüş ban­ky bi­len hyz­mat­daş­ly­gy mun­dan beý­läk ös­dür­me­giň mak­sa­da la­ýyk­dy­gy­ny bel­le­di. Hal­ka­ra ma­li­ýe gu­ra­ma­la­ry bi­len gat­na­şyk­la­ryň iş­jeň­leş­di­ril­me­gi di­ňe bir goş­ma­ça ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­niň çe­kil­me­gi­ne amat­ly şert dö­ret­män, eý­sem, ma­li­ýe-bank ul­ga­my­nyň işi­ni kä­mil­leş­dir­mä­ge, do­lan­dyr­mak­ly­gy hal­ka­ra ta­lap­la­ra la­ýyk­lyk­da gu­ra­ma­ga we ul­ga­myň hü­när­men­le­ri­niň hü­när de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga hem giň müm­kin­çi­lik­le­ri açar. 

Döw­let Mas­la­ha­tyn­da bel­le­ni­li­şi ýa­ly, dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­mek­de ma­ýa go­ýum iş­jeň­li­gi­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­mek we onuň yk­dy­sa­dy­ýe­te go­ýul­ýan möç­be­ri­ni yzy­gi­der­li art­dyr­mak zerurdyr. Şo­ňa gö­rä-de, 2022 — 2028-nji ýyl­lar­da yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň in­no­wa­si­on ösü­şi­ni üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len, gel­jek ýe­di ýyl­da 278,9 mil­liard ma­nat­dan gow­rak ma­ýa go­ýum­la­ry öz­leş­di­ri­ler. Bu dö­wür­de zäh­met hak­la­ry­nyň möç­ber­le­ri­ni 1,8 es­se art­dyr­mak, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li pu­da­gyn­da 30 mü­ňe go­laý goş­ma­ça iş orun­la­ry­ny dö­ret­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Köp san­ly önüm­çi­lik we me­de­ni-dur­muş mak­sat­ly des­ga­lar gur­lup ulan­ma­ga ber­ler. 

Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­na ma­ýa go­ýum­la­ryň uly möç­ber­ler­de gö­nük­di­ril­me­gi, oba ho­ja­ly­gy­na, te­le­ke­çi­li­ge ýe­ňil­lik­li karz­la­ryň be­ril­me­gi­niň ýo­la go­ýul­ma­gy, çig mal­la­ryň se­na­gat taý­dan gaý­ta­dan iş­le­ni­lip, da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­riň ön­dü­ril­ýän gör­nüş­le­ri­ni we möç­ber­le­ri­ni kö­pelt­mek, da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän bö­le­gi­ni art­dyr­mak ba­ba­tyn­da giň müm­kin­çi­lik­le­riň dö­re­dil­me­gi ýurt­da azyk we ha­ryt bol­çu­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösü­şi­ni şert­len­dir­ýär. Yk­dy­sa­dy kuw­wa­tyň art­ma­gy bol­sa, öz no­ba­tyn­da, ýur­du­my­zyň ila­ty­nyň hal-ýag­da­ýy­ny has-da go­wu­lan­dyr­ma­ga, ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si ýo­ka­ry bo­lan dün­ýä döw­let­le­ri­niň ha­ta­ryn­da bol­ma­gy­ny ga­zan­ma­ga ýar­dam ber­ýär. 

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ýur­du­myz­da äh­li gör­ke­zi­ji­ler öza­ra bag­la­ny­şyk­ly, ka­da­ly ösü­şe eýe bol­ýar. Bu hem hal­ky­my­zyň bo­le­lin, bag­ty­ýar dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­ny üp­jün et­mä­ge esas dö­red­ýär.  

Baý­ram­dur­dy TAÝ­HA­ROW,

Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň bank işi ka­fed­ra­sy­nyň pro­fes­so­ry.