2022-nji ýylyň bäş aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri 

•  Milli Geňeşiň Mejlisiniň iki maslahatyň barşynda Türkmenistanyň Kanunlarynyň 23-si hem-de Mejlisiň Kararlarynyň 15-si kabul edildi. Halkara we parlamentara gatnaşyklary ösdürmek maksady bilen, duşuşyklaryň 14-si, şol sanda sanly ulgam arkaly duşuşyklaryň 2-si geçirildi. Mejlisiň deputatlary kanunçykaryjylyk işini kämilleşdirmek hem-de döwlet maksatnamalarynyň durmuşa geçirilmegini üpjün etmek meseleleri boýunça halkara guramalar bilen duşuşyklaryň 56-syna gatnaşdylar. Şolaryň 39-sy sanly ulgam arkaly geçirildi. Daşary ýurtlara iş saparlarynyň 2-si guraldy. Aşgabatda Merkezi Aziýa döwletleriniň we RF-nyň Parlamentara forumy hem-de Zenanlaryň dialogy geçirildi. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň kabul edilmeginiň 30 ýyllygy we Türkmenistanyň Döwlet baýdagynyň güni mynasybetli jemgyýetçilik birleşmeleri hem-de degişli döwlet edaralary bilen bilelikde ýurdumyzda amala aşyrylýan hukuk özgertmelerini wagyz etmek we tejribe alyşmak maksady bilen, ylmy-amaly maslahat hem-de dürli çäreler geçirildi.  

•  Milli Geňeşiň Halk Maslahatynda döredilen iş toparlary sebitleri ösdürmäge, ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, notarial we salgyt düzümleriniň işini kämilleşdirmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga gönükdirilen kanunlaryň taslamalaryny seljerýärler hem-de ara alyp maslahatlaşýarlar. Halk Maslahatynyň iki mejlisinde kanunlaryň taslamalarynyň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy. Olar Gahryman Arkadagymyz tarapyndan makullanyldy we kabul edildi. Parlamentara hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen baglylykda, halkara maslahatlar, forumlar we sanly ulgam arkaly duşuşyklar geçirildi. Halk Maslahatynyň agzalary GDA-nyň Parlamentara Assambleýasynyň 30 ýyllygyna bagyşlanan dabaralara hem-de Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygyndaky wekiliýetiň düzüminde Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň paýtagtynda geçirilen «Russiýa – Yslam dünýäsi: Kazan Summit 2022» atly XIII halkara ykdysady sammitiň mejlisine gatnaşdylar. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Ahal, Balkan we Daşoguz welaýatlarynda iş saparlarynda bolup, ýurdumyzyň sebitlerinde amala aşyrylýan işler bilen tanyşdy. Ata Watanymyzyň rowaçlygyna hem-de mähriban halkymyzyň abadançylygyna gönükdirilen taryhy özgertmeleri giňden wagyz etmek maksady bilen, Halk Maslahatynyň agzalary dürli çärelere yzygiderli gatnaşýarlar, köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde çykyş edýärler.  

•  Bäş aýda, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim, bölek satuw haryt dolanyşygynyň möçberi 10,6 göterim, daşary söwda dolanyşygynyň möçberi 40,8 göterim köpeldi. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 104,6 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy 98,3 göterim ýerine ýetirildi. Döwlet býujetiniň serişdeleriniň 80,4 göterimi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge gönükdirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda aýlyk zähmet haky, geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 10,4 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda tölenildi. Rejelenen görnüşdäki Oba milli maksatnamasynda kesgitlenen işleriň çäklerinde, durmuş maksatly desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň hem-de inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy alnyp baryldy.  

•  Şu ýylyň ýanwar-maý aýlarynda nebiti gaýtadan işlemek boýunça meýilnama 110,6 göterim, benzin öndürmek boýunça meýilnama 127,2 göterim, dizel ýangyjyny öndürmek boýunça meýilnama 115,8 göterim, polipropilen öndürmek boýunça meýilnama 141,9 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmek boýunça meýilnama 107,2 göterim, suwuklandyrylan gazy öndürmek boýunça meýilnama 119,7 göterim, tebigy we ugurdaş gazy çykarmak boýunça meýilnama 111,5 göterim, «mawy ýangyjy» daşary ýurtlara ibermek boýunça meýilnama 121,9 göterim ýerine ýetirildi.  

•  Obasenagat toplumy boýunça, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, önüm öndürilişiniň möçberiniň ösüşi 112,3 göterime, şol sanda Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 113,1 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 104,3 göterime, «Türkmen atlary» döwlet birleşigi boýunça 103,3 göterime barabar boldy. Gök önümleri ösdürip ýetişdirmek boýunça meýilnama 125,3 göterim, miwe we ir-iýmiş önümlerini öndürmegiň meýilnamasy 103,9 göterim, çörek we çörek önümlerini öndürmek meýilnamasy 104,9 göterim, et önümleri boýunça meýilnama 101,5 göterime, süýt we süýt önümlerini öndürmek baradaky meýilnama 100,8 göterime deň boldy. Maýa goýumlaryny özleşdirmek boýunça meýilnama 183,7 göterim berjaý edildi.  

•  Ulag we kommunikasiýalar toplumynda ýerine ýetirilen işler we hyzmatlar boýunça gazanylan ösüş 112,1 göterime deň boldy. Awtomobil, demir ýol, howa, deňiz we derýa ulaglary arkaly ýük daşamak baradaky meýilnama 111,3 göterim, ýük dolanyşygy boýunça meýilnama bolsa 109,1 göterim ýerine ýetirildi. Ýanwar-maý aýlarynda hyzmatlary ýerine ýetirmek babatda ösüş «Türkmendemirýollary» agentligi boýunça 115,2 göterime, «Türkmenawtoulaglary» agentligi boýunça 134,1 göterime, «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça 101,8 göterime, «Türkmendeňizderýaýollary» agentligi boýunça 106 göterime, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi boýunça 108 göterime deň boldy.  

•  Geçen bäş aýda önüm öndürmek we gurluşyk-senagat ulgamynda işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 148,8 göterim ýerine ýetirildi. Gurluşyk we binagärlik ministrligi şu ýylyň ýanwar-maý aýlarynda meýilnamany 112,7 göterim berjaý etdi. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi önüm öndürmek hem-de işleri amala aşyrmak baradaky meýilnamany 169 göterim ýerine ýetirdi. Energetika ministrligi boýunça önüm öndürmek we işleri ýerine ýetirmek baradaky meýilnama 128,1 göterim berjaý edildi. Elektrik energiýanyň öndürilişiniň ösüşi 116,8 göterime, onuň eksport edilişiniň ösüşi bolsa 150,3 göterime deň boldy. «Türkmenhimiýa» döwlet konserni tarapyndan önüm öndürmek hem-de hyzmatlary ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 169,7 göterim berjaý edildi. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça şu ýylyň bäş aýynda ýerine ýetirilen işler hem-de hyzmatlar baradaky meýilnama 118,3 göterim berjaý edildi. 

•  Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça ýanwar-maý aýlarynda, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, söwda dolanyşygynyň ösüşi 111,3 göterime, önüm öndürilişiniň ösüşi 106,4 göterime deň boldy. Dokma senagaty ministrliginiň kärhanalary tarapyndan, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, öndürilen önümleriň mukdary, şol sanda nah ýüplüginiň we matalaryň önümçiligi, degişlilikde, 134,1 göterime hem-de 127,8 göterime, tikin we örme önümleriň önümçiligi 115,9 göterime, gön önümleriň önümçiligi 107,3 göterime barabar boldy. Şu ýylyň başyndan bäri «Türkmenhaly» döwlet birleşiginiň kärhanalarynda haly önümlerini öndürmek baradaky meýilnama 116,1 göterim berjaý edildi. Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan birža söwdalarynyň 122-si geçirilip, şolarda 14 müň 830 şertnama hasaba alyndy. Ýanwar-maý aýlarynda Söwda-senagat edarasy tarapyndan amala aşyrylan işler boýunça ösüş 104 göterime deň boldy. Sergileriň 8-si we maslahatlaryň 19-sy geçirildi. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça bäş aýda oba hojalyk we azyk önümleriniň öndürilişiniň ösüşi 166,5 göterime, senagat önümçiliginiň ösüşi 106,4 göterime ýetdi.  

•  Medeniýet ulgamynda 2022-nji ýylyň şygaryny dabaralandyrmak maksady bilen hem-de milli senenamamyzdaky baýramçylyklar mynasybetli, döredijilik bäsleşikleri yglan edildi, dürli medeni-köpçülikleýin çäreler, maslahatlar, söhbetdeşlikler, döredijilik duşuşyklary we sergiler, wagyz-nesihat çäreleri hem-de täze desgalaryň ulanylmaga berilmegine bagyşlanan dabaralar geçirildi. Halkara hyzmatdaşlygynyň çäklerinde, türkmen hünärmenleri sanly ulgam arkaly halkara duşuşyklara, okuw maslahatlaryna hem-de halkara sergilerine gatnaşdy. Ýurdumyzyň dürli ulgamlarynda gazanylýan üstünlikleri, medeniýet ulgamyny ösdürmek boýunça döwlet maksatnamalarynda göz öňünde tutulan çäreleriň üstünlikli ýerine ýetirilişini beýan etmek boýunça köpçülikleýin habar beriş serişdeleri netijeli işleri alyp bardylar.  

•  Ýanwar-maý aýlarynda bilim-terbiýeçilik işlerini kämilleşdirmek, sanly bilim ulgamyny ösdürmek boýunça işler dowam etdi. Ýokary okuw mekdepleriň talyplary, ýurdumyzyň okuwçylary halkara ders we internet olimpiadalarynda üstünlikli çykyş edip, altyn, kümüş hem-de bürünç medallara, dürli derejeli diplomlara mynasyp boldular. Onlaýn görnüşde halkara guramalaryň wekilleri bilen duşuşyklar we daşary ýurtlardaky hyzmatdaş ýokary okuw mekdepler bilen okuw-usulyýet maslahatlary geçirildi. Ylmyň we tehnologiýalaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy işleriň geçirilmegi utgaşdyryldy, aspirantura hem-de doktorantura kabul edişlikler amala aşyryldy. Diýarymyzyň bejeriş-öňüni alyş edaralarynyň işiniň kämilleşdirilmegine üns berildi, şolarda lukmançylygyň dürli ugurlary boýunça işler dowam etdirildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň Kararlaryna laýyklykda, buýan köküni gaýtadan işläp, glisirrizin turşusyny öndürýän kärhananyň gurluşygyna badalga berildi hem-de Türkmenistany temmäkiden azat ýurda öwürmek boýunça 2022-2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnama tassyklanyldy. Türkmenbaşy şäherinde köpugurly hassahananyň hem-de Daşoguz şäherinde köpugurly we onkologiýa hassahanalarynyň açylyş dabaralary geçirildi. Türgenlerimiz sport ýaryşlarynyň 12-sine gatnaşdylar hem-de 22 medal – 10 altyn, 7 kümüş we 5 bürünç medal gazandylar. 

•  Şu döwürde Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasyny durmuşa geçirmek maksadynda daşary ýurtlar hem-de halkara guramalary bilen ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklar babatda oňyn hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça degişli işler alnyp baryldy. Şunda ýokary derejeli saparlar we gepleşikler hem-de iri sebit hem-de ählumumy forumlaryň çäklerindäki duşuşyklar esasy orun eýeleýär. Döwlet Baştutanymyz IV Aziýa-Ýuwaş ummany suw Sammitine sanly ulgam arkaly gatnaşdy. Hasabat döwründe hormatly Prezidentimiziň birnäçe ýurtlaryň ýolbaşçylary bilen telefon arkaly söhbetdeşlikleri geçirildi. Hindistan Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana döwlet sapary, RF-nyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidenti bolsa iş sapary bilen geldi. Türkmenistanyň daşary syýasy strategiýasyny durmuşa geçirmekde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn parlamentara gatnaşyklary ösdürmäge uly ähmiýet berilýär. Aşgabatda Merkezi Aziýa döwletleriniň we RF-nyň Parlamentara forumy geçirildi. Daşary işler ministrliginiň ugry boýunça daşary ýurt wekiliýetleriniň 38-si ýurdumyza geldi. Türkmenistanyň wekiliýetleriniň 30-sy daşary ýurtlara iberildi. Sanly ulgam arkaly dürli duşuşyklaryň 427-si geçirildi. Türkmenistanda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen resmi gepleşikleriň we duşuşyklaryň ençemesi guraldy. Halkara resminamalarynyň 25-sine gol çekildi. Daşary işler ministrlikleriniň ugry boýunça ikitaraplaýyn geňeşmeler yzygiderli geçirilýär. Döwletimiziň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça hem yzygiderli çäreler görülýär. Ženewa şäherinde geçirilen BSG-niň Baş geňeşiniň mejlisinde Türkmenistan BSG-ä goşulyşýan döwlet derejesine eýe boldy. Türkmenistan BMG-niň Halkara söwda hukugy boýunça komissiýasynyň agzalygyna 2022-2028-nji ýyllar döwri üçin hem saýlanyldy.  

•  Şu ýylyň geçen bäş aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri, dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, döwletimiziň depginli ösmegini dowam edýändigini görkezdi. Ýurdumyzyň daşary syýasaty BMG, beýleki halkara guramalary bolan ÝHHG, ÝB, ŞHG, GDA, YHG bilen giň gerimli hyzmatdaşlyk etmäge gönükdirildi. Döwletimiziň ykdysadyýetiniň ösüşinde gazanylan depgin durnukly saklanýar. Kabul edilen ähli durmuş maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzda jemi içerki önümiň ösüşi bäş aýda 6,2 göterim boldy. Senagat desgalary, ýaşaýyş jaýlary, çagalar baglary, mekdepler, dükanlar we beýleki desgalar ulanylmaga berildi. Kabul edilen meýilnamalara laýyklykda, energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna diwersifikasiýa ýoly bilen ibermek syýasaty hem üstünlikli dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiz şu ýyl üçin wezipeleriň kesgitlenilendigini belläp, indi olaryň ýerine ýetirilmegini gazanmagyň zerurdygyny nygtady. Biziň esasy wezipämiz mähriban halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmakdan ybaratdyr diýip, Arkadagly Serdarymyz aýtdy.  

 * * * 

Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň şu ýylyň bäş aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijelerine bagyşlanan bilelikdäki giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň öňde goýan wezipelerini durmuşa geçirmegiň ugurlaryna bagyşlanan maslahatlar geçirildi. Maslahatlaryň barşynda «Halkyň Arkadagly zamanasy» diýen şygar astynda geçýän ýylda ýurdumyzy ösdürmegiň möhüm meseleleri boýunça pikir alyşmalar boldy hem-de döwlet Baştutanymyzyň öňde goýan wezipelerini ýerine ýetirmegiň ugurlary kesgitlenildi.