Halkymyzyň iň söýgüli baýramlarynyň biri — Täze ýyla uly sowgat bolan «Sahawatly söwda» çäresi ýurdumyzyň iri söwda merkezleridir bazarlarynda giňden ýaýbaňlandyrylýar. 25-nji dekabrda başlanyp, geljek ýylyň 1-nji ýanwaryna çenli dowam etjek arzanladyşlarda çagalar, erkekler we zenanlar üçin egin-eşikler, çaga oýunjaklary, mekdep harytlary we garyşyk önümler elýeterli bahalardan ilata hödürlenýär.

Paýtagtymyzyň Täze ýyl öwüşginlerine, şatlyk-şowhuna beslenen ýerleriniň biri-de Tähran köçesiniň ugrundaky «Aşgabat» söwda we dynç alyş merkezidir. Täze binalar toplumynyň açylyş dabarasy tamamlanyp barýan ýylyň esasy wakasy, şanly toýlarymyza mynasyp sowgat boldy. Açylanyna entek köp wagt geçmedik hem bolsa, bu merkez paýtagtlylaryň hem-de onuň myhmanlarynyň söýgüsini gazandy. Şu günler onuň her gatynda owadan bezelen arçalarda, Aýazbabanyň daşyna jemlenen çagalarda, ertekileriň gahrymanlarynda nazaryň eglenýär.

«Aşgabat» söwda we dynç alyş merkezine girmänkäň, eýýäm uly ekranlardaky 10 — 50 göterim arzanladyşlar hakynda bildirişlere gözüň düşýär. Onuň içinde hem «Sahawatly söwdanyň» çägindäki arzanladyşlar alyjylaryň dykgatyna ýetirilýär. 4 gatdan ybarat söwda we dynç alyş merkezinde 250-ä golaý dükan, gipermarket bolup, olardaky harytlardyr önümleriň iki bahasy — öňki hem-de arzanladylan bahalary görkezilen.

Söwda we dynç alyş merkeziniň köpugurlylygy has-da özüne çekijidir. Bu ýere gelýänler bedenterbiýe we medeni-sagaldyş toplumynyň, kafedir fud-kortlaryň, gözellik salonlarydyr dellekhanalaryň, kinoteatrlaryň, çagalar üçin oýun meýdançalarynyň we beýlekileriň mümkinçiliklerinden peýdalanýarlar. Şu ýylyň 20-nji dekabryndan öňden bar bolan 8-nji gatnaw ugruna goşmaça 108-nji «Teke bazar — «Aşgabat» söwda we dynç alyş merkezi» täze awtobus ugrunyň açylmagy bu ýere gelýänler üçin has-da amatlydyr.

Düýn «Sahawatly söwdanyň» barşy bilen tanyşmak üçin paýtagtymyzyň iň uly marketleriniň biri hasaplanýan «Aşgabat» gipermarketinde bolanymyzda hyzmatlaryň döwrebap guralandygyna göz ýetirdik.

— Bu ýerde önümleriň örän köp dürli görnüşleri hödürlenýär, güllerdir kitaplardan, egin-eşiklerden başlap, azyk önümlerine, öý, hojalyk üçin harytlara çenli saýlamaga uly mümkinçilik bar. Gipermarketde 20 töweregi dürli meşhur brendleriň kiçi dükanlary hem ýerleşýär.

Alyjylar, esasan, gök-bakja, konditer we beýleki azyk önümlerine, Täze ýyl sowgatlyklaryna uly isleg bildirýärler. Baýramçylyk mynasybetli suwlaryň dürli görnüşleriniň, çaýlaryň bahalary hem ep-esli arzanladyldy.

Gipermarketde alyjylara ýokary hilli hyzmat edilýär. Önümler görnüşine görä, aýry-aýry bölümlerde bildirilýän talaplara laýyklykda ýerleşdirilen. Jemi 4 nokatda hasaphanalarymyzyň 15-si işleýär.

Müşderilerimizi höweslendiriş çäreleri hem geçirilýär. 150 manatlyk söwda edenlere «Daýhan sarpasy» haryt nyşanly towuklar arzan bahadan hödürlenýär. Bu towuklar, şeýle-de «Kämil» haryt nyşanly süýt we süýt önümleri, gaplanan nohut, mekge, kömelek, kesilen miweler öz kärhanalarymyzda öndürilýär.

Geljek ýylda «Daýhan sarpasy» haryt nyşany bilen towuk etinden şöhlatlaryň 30-dan gowrak görnüşini öndürmegi göz öňünde tutýarys. Ýakynda onlaýn söwdany ýola goýmagy-da meýilleşdirýäris — diýip, «Aşgabat» gipermarketiniň hünärmeni Mergen Rahmanow gürrüň berdi.

Rahmanberdi GÖKLEŇOW.

Hormatly Prezidentimiziň Permany esasynda ildeşlerimiziň birnäçesi döwletimiziň Garaşsyzlygyny we özygtyýarlylygyny berkitmekde, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmakda çeken halal we yhlasly zähmeti üçin «Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna» atly ýubileý medaly bilen sylaglanyldy. Olaryň arasynda biziň ildeşlerimiz hem bar. Olar öz ýürek buýsançlaryny biziň bilen paýlaşýarlar.

Şöwket  KERIMBERDIÝEW,
Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Lebap welaýaty boýunça bölüminiň müdiri:

— Bu sylag bizi ýene-de has yhlasly we ýokary öndürijilikli işlemäge ruhlandyrdy. Täze ýyl baýramynyň şatlygyna şatlyk goşdy. Baýramçylyk saçagynda naz-nygmatlaryň bolelin bolmagyna hususyýetçilerimiz uly goşant goşýarlar. Telekeçilik ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Biziň welaýatymyzda hem hususy eýeçiligi ösdürmek babatynda giň göwrümli işler ýola goýuldy. Ilki bilen ykdysadyýetiň hususy böleginde, sözüň doly manysynda, senagatçylar gatlagyny döretmek, öňdebaryjy tehnologiýalara daýanýan senagat, oba hojalyk, gurluşyk kärhanalaryny döretmek işleri üstünlikli ýaýbaňlandyryldy. Hususy eýeçiligi döwlet tarapyndan goldamagyň hukuk binýady we hojalyk ulgamy döredildi. Hususy eýeçiligi ýeňillikli karzlaşdyrmak işiniň ýola goýulmagy ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz böleginiň ösüşlerine getirdi. Iň esasy hem döwletimiz bilen hususyýetçiligiň arasyndaky hyzmatdaşlyk talaba laýyk guralýar.

Hormatly Prezidentimiziň aýdyşy ýaly, telekeçiligiň ösmegi, bazar gatnaşyklarynyň çuňlaşmagy önüm öndürijileriň arasyndaky bäsleşigiň ýokarlanmagyna getirdi. Biz ýene-de yhlasly zähmetimiz bilen öndürilýän önümleriň diňe bir mukdarynyň artman, eýsem, hiliniň hem gowulanmagyna goşandymyzy goşarys.

Alym  JORAÝEW,
«Her gün» haryt nyşanly önümçiligiň ýolbaşçysy:

— Biziň önümçiligimiz Saýat etrabynyň «Awçy» daýhan birleşiginde ýerleşýär. Hususy kärhanamyz 2016-njy ýylyň iýunyndan bäri önüm öndürýär. Meniň özüm Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy hem bolup durýaryn. Döwrebap tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmagyň hasabyna her gün sygyr süýdüniň 2,5 tonnasy gaýtadan işlenilip, süýt, gatyk, gaýmak, dorog, peýnir önümlerini taýýarlap, ilata ýetirýäris. Kärhanamyzda Türkiýäniň we Niderlandiýanyň döwrebap tehnikalary ulanylyp, süýt önümlerinden başga-da, gowrulan ýeralmanyň bäş görnüşi, tagamly guradylan çörek bölejikleriniň alty görnüşi öndürilýär. Bu önümleri ýörite gaplarda ilata hödürleýäris. Önümleriň arzan we elýeterli bolmagy, tagamynyň daşary ýurtlaryň önümlerinden kem bolmazlygy ugrunda aladalanýarys.

Döwlet tarapyndan hususy kärhanamyzyň işine ýokary baha berilýär. Milli ykdysadyýetiň we telekeçiligiň ösmegine goşan goşandymyz üçin Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi tarapyndan Hormat hatlary berildi, birnäçe gezek hoşallyklar bildirildi. Hormatly Prezidentimiziň Permany bilen «Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna» atly ýubileý medaly bilen sylaglanmagymy hususy kärhanamyzyň işine berlen ýokary baha diýip hasaplaýaryn. Munuň üçin hormatly Prezidentimize sagbolsun aýdýaryn.

Eziz DOWRANOW,
«Ýigit» hojalyk jemgyýetiniň esaslandyryjysy:

Ýurdumyzda bazar gatnaşyklaryna geçmekde düýpli özgertmeler amala aşyrylýar, ykdysadyýetde döwlete dahylsyz pudagyň paýy barha artýar. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» eziz Diýarymyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň anyk ugurlaryny durmuşa geçirmekde ykdysadyýetiň dürli ugurlaryna degişli köp sanly kiçi we iri senagat kärhanalary döredilýär.

Welaýatymyzda hem Türkmenbaşy etrabynda gurluşyk pudagyna degişli dürli önümleri öndürýän «Ak-Gaýa» hojalyk jemgyýetini, Balkanabat şäherindäki «Giň dere», «Zürýada hyzmat» hususy kärhanalaryny şolaryň hatarynda görkezmek bolar. «Parfiýa gurluşyk» hususy kärhanasynyň önümleri hem sarp edijileriň artýan isleglerinden peýdalanýar. «Demir ölçeg» hususy kärhanasy tarapyndan elek- trik enjamlaryny ýokary woltlarda synamak, ölçemek, elektrik enjamlaryny, elektrik howa geçiriji ulgamlary gurnamak hem-de sazlamak, elektrik geçiriji ulgamlar üçin demir gurluşlary öndürmek, yşyklandyryş üçin sütünleri, elektrik enjamlaryny abatlamak işleri üstünlikli alnyp barylýar.

Türkmenbaşy etrabyndaky «Senagat plastik» hojalyk jemgyýeti tarapyndan öndürilýän dürli ölçegdäki ýükasty tekjeler halk hojalyk ýüklerini ýükläp-düşürmekde, ammarlara ýerleşdirmekde hem-de uzak wagtlap saklamakda wajyp ähmiýete eýedir. «Läle plastik» hususy kärhanasy hem ýerli çig maldan gündelik durmuşda giňden peýdalanylýan polietilen torbalaryň, şeýle-de plýonkalaryň önümçiligini üstünlikli alyp barýar.

Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzy gök, bakja önümleri we miweler bilen üpjün etmek barada öňde goýýan wezipesini ýerine ýetirmäge telekeçiler mynasyp goşant goşýarlar. Welaýatymyzyň ýyladyşhanalarynda ýetişdirilýän ýokary hilli önümler terligi bilen alyjylara ýetirilýär.

Hususy işewürler bazar gatnaşyklaryny giňeldip, hususy pudagyň ornuny has-da berkitmek, täze önümçilikleri döretmek, ylmyň täze gazananlaryna, öňdebaryjy tejribelere daýanýan ykdysadyýeti kemala getirmek babatda döwlet derejesinde edýän aladalary üçin hormatly Prezidentimize ýürekden çykýan hoşallyk sözlerini aýdýarlar. Olar ýetip

gelýän täze ýyly toý sowgatly garşylap, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyny guwandyryjy zähmet görkezijilerine beslemek ugrunda uly tagallalary edýärler.

Toýmämmet HAJYÝEW,

«Ýigit» hojalyk jemgyýetiniň Kaka etrabynyň Şükür bagşy adyndaky daýhan birleşiginiň çägindäki ýyladyşhana toplumynda ýetişdirilýän pomidor hasyly saçaklaryň bezegidir. Birnäçe ýyl mundan ozal tapgyrlaýyn gurlup, ulanylmaga berlen bu ýyladyşhana toplumynda ýetişdirilýän önümler ýokumlylygy, datlylygy, durumlylygy bilen tapawutlanýar. Şeýle bolansoň, ýyladyşhana toplumynyň agzybir işçi-hünärmenleriniň çekýän yhlasly zähmeti netijesinde ýetişdirilýän ter önümlere daşarky bazarda hem isleg barha ýokarlanýar.

Ýyladyşhana toplumynyň 30 gektar meýdanynda pomidoryň dürli görnüşlerini ýetişdirmäge we olardan bol hasyl almaga uly ähmiýet berilýär. Bu ýerde ilkinji ýyllarda pomidoryň «Tommimaro muça», «Huanita», «Merlis» ýaly görnüşleri ýetişdirilen bolsa, häzirki wagtda onuň görnüşleri has-da artdy. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň uludan toýlanýan ýylynda ýyladyşhanada pomidoryň, aýratyn-da, «Marwelans», «Altes», «Merlis» ýaly görnüşleri ýetişdirildi. Pomidoryň ilkinji gezek synag edilen birnäçe görnüşlerinden ýokary hasylyň kemala getirilmegi gazanyldy. Şoňa görä-de, häzirki wagtda berekedini bolluk bilen eçilen hasyly ýygnamak işi depginli dowam edýär.

Pomidor ýygymyny guramaçylykly alyp barmakda we sarp edijilere ýetirmekde işleriň sazlaşykly ýola goýulmagynyň ähmiýeti uludyr. Hasyly ýygnamak işine ýygymçy gelin-gyzlaryň ýüzlerçesi agzybirlikde gatnaşýar. Ýygnalan hasyly bellenilen ýere daşamakda ýöriteleşdirilen ulaglaryň hyzmatyndan peýdalanylýar. Işçi-hünärmenleriň çekýän yhlasly zähmeti netijesinde gündelik ýygylýan hasylyň bir bölegi ak bazarlaryň üsti bilen terligine ilata ýetirilýär.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda azyk bolçulygyny pugtalandyrmak, ilatymyzy özümizde öndürilýän ekologiýa taýdan arassa gök önümler bilen üpjün etmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini, eksportyň möçberini artdyrmak babatynda tagallalaryna saldamly goşant goşýan ýyladyşhana toplumynda şu günler hasyly ýygnamak işleri has gyzyşýar. Munuň özi Täze ýyl baýramçylygynyň ýetip gelýändigi bilen baglylykda, ilatymyzyň toý saçagyny ýokary hilli ter önümler bilen birkemsiz üpjün etmek ugrundaky tagallalar bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Ýyladyşhana toplumynyň işgärleri şeýle asylly işlere saldamly goşant goşýandyklary üçin özlerini juda bagtly saýýarlar.

Aýdo ŞEKEROW,

«Eşiden deň bolmaz gören göz bilen» diýleni. Bizem öň tarypyny eşidenem bolsak, bu toplumy gözümiz bilen görmegi, onda alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşmagy maksat edinip, Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň «Ahal» daýhan birleşigine tarap ýola düşdük. Obanyň içinden geçýän asfalt ýol bizi giň meýdany eýeleýän döwrebap topluma getirdi.

Ýurdumyzda ilkinji bolup hind guşunyň etini öndürip başlan tejribeli telekeçi Maksat Ibragimowyň ýolbaşçylygyndaky bu toplum alty bölekden ybarat bolup, ilki baranymyz hind guşlarynyň idedilýän ketekleri boldy. Hatara duran dört ketegiň birinjisiniň gabadynda aýak çekdik. Maksat ketekleriň aňryýanyndaky giň meýdana göz aýlap:

— Biz geljekde ketekleriň sanyny 10-a ýetirmegi meýilleşdirýäris. Şeýle bolanda, önümçiligimiz ýene-de artyp, hind guşunyň eti bilen diňe halkymyzy üpjün etmän, ony daşarky bazarlara ibermäge-de mümkinçilik dörär. Ýurdumyzda ilkinji bolup et önümlerini eksport etmegiňem biziň paýymyza düşendigini buýsanç bilen aýdyp bilerin. Golaýda Azerbaýjan Respublikasyna hind guşunyň etiniň 22,5 tonnasyny iberdik. Ýakyn günlerde onuň ýene-de bir tapgyryny Gruziýa we Ermenistan Respublikasyna ibermegi göz öňünde tutýarys — diýdi.

Bu täsin guşuň idedilişi barada pikir edenimizde, dogrusy, başda giň ketegiň içinde olara iým, suw berip ýören köp sanly idedijileri göreris öýdüpdik. Döwrebap tehnologiýalar ornaşdyrylan iş otagyna girenimizde, monitoryň ýüzündäki görnüş bada-bat ünsümizi çekdi. Görüp otursak, Germaniýanyň öňdebaryjy «Prüllage» kompaniýasynyň enjamlary ketegiň içindäki ýagdaýy tutuşlygyna dolandyryp dur. Howanyň ýagdaýy, çyglylyk, gyzgynlyk derejesi, guşlaryň günüň dowamynda iýýän iýminiň, içýän suwunyň mukdary, ätiýaçlyk ot-iýmler... Operator Döwletgeldi Ibragimow oturan ýerinden gerekli düwmejikleri basyp, bu ýagdaýlary aç-açan görüp bilýär we işleri sazlaşykda alyp barýar. Ynha, täze tehnologiýa!

Hind guşlarynyň 4 müňüsi saklanýan ketegiň içiniň garaňkylygy-da ünsümizi çekdi. Operator bu ýagdaýy şeýleräk düşündirdi:

— Hind guşlary, esasan, et ugurly bolansoň, biziň maksadymyz hem olaryň köp agram bermegini gazanmak. Ýagtylyk bolanda, hereket köp bolýar, ýagny guşlar biri-birini kowalap, oýun oýnamak isleýärler. Munuň özi olaryň agram almagyna päsgel berýär. Hereket köp edilende, olaryň damarlary çykyp başlaýar. Şonuň üçin jüýjeler inkubatordan çykandan soň, iki gün ýagtylykda ýaşap, kem-kemden garaňkylyga öwrenişip başlaýarlar. Ýagtylykda ýaşan şol iki gününde-de olar iýmiň, suwuň ýerleşýän ýerini aňynda saklap galýarlar we ajygyp, suwsan halatynda, şondan çelgi alýarlar. Gowy idedilende, horazlaryň agramy 25, mäkiýanlaryňky bolsa 13 kilograma ýetýär. Ot-iýmlik ekinleriň özümizde öndürilmegi guşlaryň öz wagtynda, ýeterlik derejede ýokumly iýmitler bilen iýmitlenip, ýokary agram almagyna oňaýly şertleri döredýär.

Soňra biz toplumyň jüýje çykarylýan bölümine tarap ugradyk. Bu ýerde-de işler täze tehnologiýalar esasynda alnyp barylýar. Önümhanada Belgiýanyň «Petersime» kompaniýasynyň hersi 14 müň 120 sany jüýje çykarmaga ukyply bolan enjamlarynyň 5-si ornaşdyrylypdyr. Jüýjeleriň ýumurtganyň içinde wagty dem alşyna, nähili ýagdaýda oturyşyna ýörite rentgen enjamy arkaly gözegçilik edilýär. Enjamlaryň iş ýagdaýlary ene towugyň tebigy hereketlerini ýada salýar. Wagty gelende, ene towuk çüňki bilen ýumurtgany ýaryp, jüýjäniň çykmagyna ýardam edýän bolsa, inkubatorda 26-njy günde bu enjam arkaly ýumurtgadan kislorod sorulyp, ýerine kömürturşy gazy goýberilýär. Netijede, jüýjeler ýumurtgany ýaryp çykmak bilen bolýarlar. Jüýje çykan dessine, daşynda perdejikler bolýar. Ene towuk ol perdejikleri ganaty bilen kakyp aýyrýar, tehnologiýada bolsa perdejikleri sorýan ýörite enjam ulanylýar. Jüýjeler seljerilip, sanjym edilýär, soňra keteklere goýberilýär.

— Toplumyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda 4 müň 800 tonna et öndürmäge niýetlenendir. Häzirki wagtda 42 görnüşli önüm öndürilýär. Hind guşunyň eti böleklere bölünip, döşi, budy, bagyrdyr ýüregi aýratynlykda gaplanýar. Gaýtadan işleýän bölümde hind guşunyň etinden şöhlat önümleri, şeýle-de börek, manty, kotlet ýaly ýarymfabrikatlaryň doňdurylan görnüşleri taýýarlanylýar. Biziň önümlerimiz paýtagtymyzyň söwda dükanlarynda «Maksada okgunly» haryt nyşany bilen alyjylara hödürlenilýär.

Hormatly Prezidentimiz hemişe ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde dünýä tejribesini öwrenmek, täze önümçilikleri ýola goýmak babatda anyk wezipeleri goýýar. Täze tehnologiýalarda, ýokary öndürijilikli işlemek üçin ähli mümkinçilikleri we şertleri döredip berýär. Şol mümkinçiliklerden peýdalanyp, geljekde harytlaryň täze görnüşleriniň ýene-de 15-sini öndürmek bilen, önümçiligimiziň gerimini has-da giňeltmäge çalyşýarys. Bu bolsa biziň ýurdumyzyň azyk bolçulygyna mynasyp goşandymyz bolar — diýip, tejribeli telekeçi Maksat Ibragimow gürrüň berýär.

...Ýola düşenimizde, hind guşunyň etinden we taýýar önümlerden ýüküni ýetiren ýörite awtoulag toplumyň derwezesinden çykyp, paýtagta tarap ugur aldy. Munuň özi ak bazarlarymyzyň täzeje hind guşy eti hem-de ondan taýýarlanylan süýji nygmatlar bilen baýlaşjakdygyndan habar berýär. Bazarlarymyzyň, saçaklarymyzyň azyk önümleri bilen yzygiderli üpjün edilmegi bolsa halkymyzyň bolelin ýaşaýşyndan nyşan.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan». Surata düşüren Meretdurdy ROZYÝEW.

Aýdyň maksatlary açyp görkezdi

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli Liderimiziň başda durmagynda hususy telekeçiligi ösdürmek, oňa ýaşlary işjeň çekmek we ýurdumyzyň ykdysadyýetini ýokarlandyrmak maksady bilen ençeme işler durmuşa ornaşdyrylýar. Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli syýasatyndan ugur alýan jemgyýetçilik guramalarydyr partiýalar hem şeýle aýdyň maksatlary göz öňüne tutup, bu babatynda täsirli duşuşyklary geçirýärler. Şeýle çäreleriň biri-de ýakynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komitetiniň we TMÝG-niň Mary şäher geňeşiniň bilelikde gurnamagynda geçirildi.

“Täze ösüşlere — täze badalga” ady bilen geçirilen duşuşykda TSTP--niň welaýat komitetiniň hem-de TMÝG-niň şäher geňeşiniň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri çykyş etdiler. Ýaş telekeçileriň gatnaşmagynda guralan bu çäre örän täsirliligi bilen tapawutlandy. Onda telekeçilige girişmek, ondaky ilkinji ädimler, ýüze çykýan ýagdaýlar dogrusynda jikme-jik gürrüň edildi. Hemmetaraplaýyn gyzykly geçen duşuşyga gatnaşyjylar onuň ahyrynda Gahryman Arkadagymyzyň adyna alkyşly sözleri aýtdylar.

Annagözel SARYÝEWA.

TMÝG-niň Mary şäher geňeşiniň guramaçylyk bölüminiň müdiri.

Özgertmeleriň depgini ýokarlanýar

Ajap eýýamymyzda Gahryman Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzda telekeçiligi ösdürmek bilen bagly işler giň gerime eýe bolýar. Türkmen telekeçileriniň yhlas-tagallalary bilen haryt bolçulygynyň, täze iş orunlarynyň döredilmeginde bähbitli işler bitirilýär. Telekeçilerimiz ýokary hilli, bäsleşige ukyply önümleri we harytlary öndürmekde, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň we harytlaryň ýerini tutýan harytlary we önümleri öndürip, sarp edijilere hödürlemekde gowy netijeleri gazanýarlar.

Bilşimiz ýaly, 2018-nji ýylda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde “Oba hojalyk pudagynda geçirilýän özgertmeleri has-da kämilleşdirmek hakynda” Karar kabul edilipdi. Şu Karara laýyklykda, telekeçiler oba hojalyk önümlerini öndürmek maksady bilen uzakmöhletleýin ýer böleklerini kärendesine almak bilen, oba hojalyk ekinlerinden bol hasyl almaga girişdiler. Halk hojalygynyň möhüm pudagynda badalga berlen bu özgertmeler giňden ýaýbaňlandyrylýar. Telekeçilerimiziň ençemesi bu bähbitli başlangyja işjeň goşulyşyp, bu möhüm başlangyçda degerli işler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň goldamagynda amala aşyrylmagyna girişilen bu özgertmeleriň ýurdumyzda oba hojalyk önümleriniň bolçulygyny döretmekde aýgytly ädim boljakdygy şübhesizdir.

Myratgeldi ANNAÖWEZOW.

TSTP-niň welaýat komitetiniň başlygynyň orunbasary.

Güýz pasly ortalap, gök-bakja ekinleriniň, miweli baglaryň soňky hasyly ýygnalyp ýörlen-de bolsa, bu babatda ak bazarlarymyzyň berekedi asla kemelenok. Ýurdumyzyň çar künjeginde gurlan döwrebap ýyladyşhanalarda ösdürilip ýetişdirilýän bol bakja önümleri — terje hyýarlar, al-gyzyl reňkli pomidorlar gözüňi dokundyrýar. Şu ýyl Mary welaýatynda gurlup, ulanmaga berlen döwrebap ýyladyşhana toplumynda hem ýeterlik hasyl kemala getirildi.

Hoş habar tiz ýaýragyç bolýar. Bahar aýynyň ajaýyp gününde gadymy Merw topragynda ýene-de bir ýyladyşhana toplumynyň açylýandygy baradaky hoş habar agyzdan-agza geçip, tutuş welaýata ýaýrapdy. Bu pursat uludan-kiçä hemmäniň kalbyny şatlykdyr buýsanç duýgusy gaplap aldy. Munuň özi diňe bir ter gök we bakja önümleriniň bolçulygynyň alamaty bolman, eýsem, köp sanly maşgalanyň ýaşaýyş-durmuşynyň gowulandyrylmagyna oňyn täsir etjek onlarça täze iş orunlarynyň hem döredilýändiginiň buşlugydy. Golaý obada ýaşaýan ýaşlaryň aglabasy döwrebap önümçilik kärhanasynyň gurluşygyna başlanan günlerden onda işlemegiň arzuwynda boldular. Gahryman Arkadagymyzyň mart aýynda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda gurlan täze ýyladyşhanalaryň açylmagyna ak pata bermegi bilen, ýaşlaryň bu arzuwy wysal tapdy. Welaýatyň Sakarçäge etrabynyň «Akýap» daýhan birleşiginiň çäginde ýerleşýän, iň häzirki zaman enjamlary bilen enjamlaşdyrylan ýyladyşhanada täze iş orunlary döredilip, oba ýaşlarynyň birbada 66-sy iş bilen üpjün edildi.

Daýhan birleşiginiň çäginden bölünip berlen 26 gektar meýdanyň 8 gektarynda gurlan ýyladyşhananyň önümçilik kuwwaty ýylda 1800 tonna ter pomidory ösdürip ýetişdirmäge niýetlenen. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Mähriban obam» hususy kärhanasyna degişli ýyladyşhanada ösdürilip ýetişdirilen ilkinji pomidorlar ak bazarlaryň, bereketli saçaklaryň bezegine öwrüldi.

— Biz pomidoryň üç görnüşini, ýagny «altess» diýlip atlandyrylýan hoşaly, ülje şekilli ownuk hem-de gülgüne reňkli iri görnüşlerini ösdürip ýetişdirmek bilen, şu günki güne çenli olardan 1000 tonna golaý hasyl aldyk. Kärhanada işleýänleriň aglabasyny düzýän gelin-gyzlar pomidorlara agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg edip, hasyly zaýasyz ýygnap almak bilen birlikde, ýyladyşhananyň içiniň arassa saklanmagyna hem gözegçilik edýärler. Kärhananyň täzelikde işe girizilendigine garamazdan, Jeren Jummykowa, Mahym Orazowa göreldeli zähmeti bilen tapawutlanmagy başarýar. Pomidor gündelik ulanylýan azyk önümi bolansoň, ol islegli harytlaryň biri. Öý bikeleri ondan dürli işdäaçarlary hem taýýarlaýar. Esasan-da, ülje şekilli ownuk hem-de gülgüne reňkli iri pomidorlar geçginli hasaplanýar. Olaryň harytlyk görnüşi-de, tagamy-da üýtgeşik.

Täze güýç bilen işe başlan ýaşlarymyz şanly toýy zähmet üstünlikleri bilen garşyladylar. Milli Liderimiziň döredip berýän giň mümkinçiliklerinden peýdalanyp, biz geljekde hem ýokary hilli, ekologik taýdan arassa önümlerimizi diňe içerki bazara däl, daşarky bazarlara hem hödürleýäris. Ýokary hilli pomidoryň 800 tonnadan gowragyny Russiýa Federasiýasyna, Gyrgyz Respublikasyna eksport etdik — diýip, hususy kärhananyň agronomy Güljeren Ezizowa gürrüň berýär.

Mähriban Arkadagymyzyň: «Ýurdumyzyň telekeçileri azyk howpsuzlygynyň esaslaryny pugtalandyrmakda möhüm orun eýeläp, döwrebap ýokary tehnologiýaly ýyladyşhana toplumlaryny gurmak bilen, önümçilikde gaýtadan işleýän senagatyň täze, döwrebap enjamlaryny ulanýarlar» diýen sözlerinden ruhlanyp işleýän telekeçiler ekologik taýdan arassa, dünýä bazarynda islegli önümleri öndürmek ugrunda yhlas-başarnygyny gaýgyranok.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Bu, megerem, hususy önüm öndürijileriň arasynda iň ýokary görkeziji bolsa gerek. Islendik önümde onuň diňe bir görnüşini öndürmegiň özi, gör, näçe aladany, zähmeti, harajaty talap edýändir. Bu ýerde bolsa gürrüň bir kärhana tarapyndan önümleriň 2000 görnüşiniň öndürilýändigi barada barýar. Onsoň, «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň ýerli önüm öndürijileriň arasynda önümleriniň köpdürlüligi bilen tapawutlanýandygy hemmämize aýan hakykat.

2008-nji ýylda Aşgabat şäheriniň Bagtyýarlyk etrabynyň çäginde zawod gurup, ilkinji önümçiligini agyz we lagym suw turbalaryny, olaryň birikdirijilerini öndürmekden başlan bu hojalyk jemgyýeti — döwlet derejesinde hususyýetçiler hakyndaky bimöçber aladalaryň miwesi. Onuň ilkinji ädimleri hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýurdumyzyň senagatçylaryny we telekeçilerini özüne birleşdirýän iri jemgyýetçilik guramasynyň — Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilen, döwlet Baştutanymyz tarapyndan hususy işewürligi ösdürmek hem-de telekeçileri goldamak üçin ähli amatly şertleriň döredilmegini üpjün edýän birnäçe resminamalaryň kabul edilen döwrüne gabat gelýär. Ýörjen-ýörjen wagty golundan tutulyp ýöredilen körpeje ýaly, döwletimiz tarapyndan türkmen telekeçilerine yzygiderli goldaw-hemaýatlaryň berilmegi bilen, «Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti-de önümçiliginiň gerimini barha giňeldip, önümleriniň görnüşlerini has-da artdyrýar.

Önümçilikde çig mal bilen üpjünçilik esasy zerurlyklaryň biri. Telekeçiler bu babatda birjik-de kösençlik çekmeýändiklerini aýdýarlar. Polimer önümleri ýurdumyzyň Balkan welaýatynda ýerleşýän Gyýanly gazhimiýa toplumyndan alynsa, Bäherdeniň kwars çägesi, Gubadagyň pegmatit daşy, Balkanyň kaolin gumy ýeterlik çig mal hökmünde hyzmat edip, önümçiligiň bökdençsiz işledilmegine şert döredýär. Diňe bu-da däl. Ýerli çig malyň özümizde öndürilmegi önümleriň ekologiýa taýdan arassa, ýokary hilli bolmagyna, şeýle-de bahalarynyň elýeterliligine hem oňaýly täsir edýär. Bu bolsa hojalyk jemgyýetiniň öz önümleri bilen diňe içerki bazary ýeterlik derejede üpjün etmän, 2018-nji ýylda olary sebit ýurtlaryna, şeýle-de GDA döwletleriniň birnäçesine eksport etmegine-de mümkinçilik döretdi. Şol döwürde Gazagystana, Özbegistana, Gyrgyz Respublikasyna, Belarus Respublikasyna, Owganystana plastik turbalaryň, sanfaýans önümleriniň uly tapgyry iberildi.

— Hojalyk jemgyýetimiziň düzüminde Italiýanyň, Hytaýyň, Germaniýanyň we Türkiýäniň iň kämil enjamlary ornaşdyrylan döwrebap önümçilik kärhanalarynyň üçüsi bar. Olaryň ikisinde plastik turbalar, ätiýaçlyk şaýlar, fitingler, asma potoloklar, elektrik geçirijiler ýaly polimer önümleri we öý hojalyk önümleriniň 60-dan gowrak görnüşi öndürilýär. 2017-nji ýylda «Derýakeramika» haryt nyşanly sanfaýans we keramika önümlerini öndürýän kärhananyň işini ýola goýduk. Soňra Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda «Ýylyderýa» diýlip atlandyrylan täze kärhanany işe girizdik. 13 gektar meýdany eýeleýän bu iri önümçilik toplumynda önümhanalaryň üçüsi bolup, olarda dürli görnüşli turbalar, suw gyzdyryjylar we beýleki plastik önümler öndürilýär. Taryhy ýylda uludan bellenilen Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli täze önümi — suw gyzdyryjy enjamlary (boýlerleri) öndürip başladyk. Geljekde alýumin radiatorlary öndürmegi meýilleşdirýäris.

Şeýlelikde, importyň ornuny tutýan we eksporta gönükdirilen önümçilikleri artdyrmak babatda hormatly Prezidentimiziň öňde goýan wezipeleriniň üstünlikli amal edilmegi üçin geljekde-de yhlas-başarnygymyzy gaýgyrmarys. Bu asylly işlerde bize hemmetaraplaýyn goldaw berýän Gahryman Arkadagymyza alkyşlarymyz bimöçberdir — diýip, hojalyk jemgyýetiniň ýolbaşçysy Röwşen Muhammetnurow gürrüň berýär.

Telekeçilik işinde bir ýerde durmak bolmaýar. Onda mydama hereketde, gözlegde bolmaly. Çünki döwür ösýär, özgerýär. Şonuň bilen birlikde, halkyň önüm öndürijilerden edýän talaby-da barha artýar. «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň hünärmenleri muňa gowy düşünýärler. Şonuň üçin-de olarda täzeçillik bar, ösüş-özgeriş bar. Olaryň önümlerini halkymyz täze gurýan häzirki zaman ýaşaýyş jaýlarynda ulanýarlar, paýtagtymyzdaky we ýurdumyzyň çar künjegindäki düýpli gurluşyklarda «Derýaplastigiň» dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerinden peýdalanylýar. Halk üçin, ýurdumyz üçin edilýän sogaply işler bolsa mydama üstünlik getirýär.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Mähriban Arkadagymyzyň baştutanlygynda Garaşsyzlyk ýyllary içinde milli ykdysadyýetimizde gazanylan üstünliklerde, ýetilen belent sepgitlerde hususy pudagyň mynasyp paýy bar. Paýtagt şäherimizde, ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda hereket edýän hususy kärhanalarda, hojalyk jemgyýetlerinde, daýhan hojalyklarynda gelin-gyzlaryň müňlerçesi yhlasly zähmet çekýär. Olar azyk, senagat, gurluşyk önümlerini öndürip, gök-bakja ekinlerini, miweli baglary ösdürip ýetişdirip, ak bazarlarda haryt bolçulygyny döredýärler. Ajaýyp halylary dokap, owadan milli lybaslarymyzy taýýarlap, ene-mamalarymyzyň çeper el işlerini ussatlyk bilen dowam etdirýärler. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy mynasybetli işewür zenanlaryň gatnaşmagynda geçirilen «tegelek stoluň» başyndaky söhbetdeşlik, ine, şular dogrusynda boldy.

Ogulsoltan IŞIMOWA,

Türkmenistanyň Söwda we telekeçilik ugrunyň işgärleriniň kärdeşler arkalaşygynyň geňeşiniň başlygy:

— Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligiň ýokary depginler bilen ösdürilmegi, hususy pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagy, onuň düzüminiň giňeldilip, eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagy, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýär. Şonuň netijesinde hem hususy işewürlik milli ykdysadyýetimiziň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Milli Liderimiziň tagallasy bilen häzirki wagtda ýurdumyzda telekeçilik işiniň ugurlary, olaryň ygtyýarlyklary giňeldilýär, hususy işewürler maýa goýum taslamalaryny we döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmek işlerine işjeň gatnaşýarlar.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň hususy pudagyny döwlet tarapyndan goldamak, kiçi we orta telekeçilige maliýe we maddy-tehniki kömegini bermek, sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen söwdanyň döwrebap üpjünçilik ulgamlaryny döretmek meselelerini mydama üns merkezinde saklaýar. «Türkmenistanda 2019—2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» elektron söwda sanly ykdysadyýetiň üstünlikli hereket etmegi üçin esasy ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenýär. Döwür bilen deň gadam urýan işewürler häzirki wagtda milli internet dükanlarynyň, onlaýn hyzmatlarynyň işini göwnejaý ýola goýdular, olardan peýdalanýanlaryň sany-da barha artmak bilen.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň daşary ýurtlaryň iri kompaniýalary bilen halkara işewür gatnaşyklary barha ösdürilýär, olaryň arasynda ulag we logistika ulgamynda, obasenagat toplumynda bilelikdäki önümçilikleri döretmek, ýokary tehnologiýaly enjamlary getirmek, syýahatçylyk we beýleki ugurlarda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ähtnamalara, Ylalaşyklara gol çekilýär. Munuň özi türkmen telekeçileriniň dünýä tejribesini öwrenmegine, täze önümçilikleriň döredilip, olarda işleriň täze, innowasion tehnologiýalar esasynda ýola goýulmagyna getirýär. Bu babatdan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň awgust aýynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda garalan meseleler barada gürrüň etmek bolar. Konsultatiw duşuşykda sebit ýurtlarynyň arasyndaky söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegine, telekeçilik işjeňliginiň artmagyna aýratyn ähmiýet berildi. Hormatly Prezidentimiz öz çykyşynda Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi. Munuň özi geljekde hyzmatdaşlygyň berkidilmeginde we giňeldilmeginde has-da möhüm ähmiýetlidir.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde türkmen telekeçileriniň ýeten belent derejesini eziz Diýarymyzyň bedew batly ösüşlerinde görýäris. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň hususy pudagyna iri möçberli taslamalary, düýpli gurluşyklary ynanýar. Olaryň ýokary hilli amal edilmegi üçin maýa goýum üpjünçiligine aýratyn üns berýär. Türkmen telekeçileri tarapyndan edil şu günlerde iri taslamalaryň — Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň binalarynyň we desgalarynyň gurluşyklarynyň alnyp barylmagy muňa aýdyň mysaldyr.

Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň ösüş-özgerişlerine, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň öňküden-de gowulandyrylmagyna goşant goşmaga döredilýän giň şertler üçin milli Liderimize köp sagbolsun aýdýarys.

Täzegül JUMADURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Mary welaýat komitetiniň başlygy:

— Milli telekeçilik Garaşsyzlyk ýyllarynyň miwesi bolup, erkinligiň, özygtyýarlylygyň oňaýly täsiri bilen sanlyja ýylyň içinde düýpli özgertmelere, uly üstünliklere eýe boldy. Ýörjen-ýörjenlikden bedew batly ösüşlere ýetdi. Welaýatymyzyň işewürleriniň ýurdumyzyň hususy eýeçiliginde ilkinjileriň biri bolup hereket edip başlandyklaryny buýsanç bilen aýdyp bileris. Bu ýöne ýerden däl. Çünki geçmişde Beýik Ýüpek ýoly geçen gadymy Merw irki döwürlerde-de täjirleriň şäheri diýlip tanalypdyr. «Täze aý», «Ak hünji», «Bereket», «Maksat deri», «Şatumar», «Datly şerbet» hususy kärhanalary, «Ýüpekçi» hojalyk jemgyýeti pederlerimiziň nusgalyk ýoluny ilkinjileriň hatarynda dowam etdirip, häzirki wagtda asylly işleri bilen diňe welaýatymyzda däl, eýsem, tutuş ýurdumyzda-da giňden tanalýarlar.

Bu gün maryly telekeçileri mähriban Arkadagymyzyň öňdengörüji syýasaty bilen döredilen Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň welaýat bölümi hem-de Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komiteti bir saçagyň başyna birikdirýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen welaýat merkezinde döwrebap ülňülerde gurlan «Ýüpek ýoly» söwda we dynç alyş merkezinde ýerleşýän edara binamyzda telekeçiler bilen işewürlik maslahatlaryny geçirmäge, sergileri guramaga giň mümkinçilikler bar. Biz mähriban Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş taglymatyndan ugur alyp, öz işimizi döwlet maksatnamalaryna esaslanan ýörite meýilnama boýunça alyp barýarys. Şol meýilnama esasynda telekeçiler tarapyndan medeni-durmuş maksatly binalary, döwrebap oba-şäherleri gurmak, iri önümçilik kärhanalaryny döretmek işlerini alyp barýarlar. Dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply azyk, senagat we gurluşyk önümlerini öndürýärler. Hyzmatlar ulgamynda dünýä nusgalyk işleri alyp barýarlar.

Şolaryň hatarynda telekeçi zenanlarymyzyň bolmagy diýseň buýsandyrýar. Tejribeli telekeçi Aýhan Hajyýewa Mary şäherinde ýerleşýän, ýylda 20 million jübüt aýakgap önümçiligine niýetlenen döwrebap önümhana ýolbaşçylyk edýär. Onda gelin-gyzlaryň ýüzlerçesi zähmet çekip, çagalar, ýetginjekler, gelin-gyzlar we oglanlar üçin dürli biçüwdäki we ölçegdäki aýakgaplary öndürýärler. «Gerçek» haryt nyşany bilen ýurdumyzyň söwda dükanlaryna ýaýran ýokary hilli aýakgaplaryň Owganystana, Gyrgyzystana eksport edilmegi, bu önümleriň dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyplydygyndan habar berýär. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy toýlanýan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda bu telekeçi zenanyň durmuşy şatlykly wakalara baý boldy. Aýhan Türkmenistanyň Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň yglan eden «Ýylyň zenany» atly bäsleşiginde «Ýurduň bazar ykdysadyýetiniň we telekeçiligiň ösmegine goşan goşandy üçin» diýen ugur boýunça ýeňiji diýlip yglan edilip, «Ýylyň telekeçi zenany» diýen ada mynasyp boldy. Şeýle-de Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi geňeşi tarapyndan yglan edilen «Ýylyň öňdebaryjy işewüri» atly bäsleşikde hem «Ýylyň işewür senagatçysy» ugry boýunça birinji orny eýeledi.

Şu günler mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy uly dabaralara beslenip, her öý, her ojakda bellenilýär. Bizem halkymyz, ýurdumyz üçin uly ähmiýetli bolan bu şanly baýramçylyga mynasyp zähmet sowgatly geldik. Milli Liderimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny arzuw edýäris.

Bahargül ÇARYÝEWA,

«Bahar keşdeleri» hususy kärhanasynyň ýolbaşçysy:

— Beýik Garaşsyzlyk milli mirasymyzyň täzeden dikeldilmegine, kämilleşmegine we döwrebaplaşmagyna hem giň ýol açdy. Geçmiş taryhymyzda hem ajaýyp halylary dokamak, owadan keşdeleri çekmek bilen dünýä halklarynyň ünsüni özüne çeken ene-mamalarymyz bize egsilmez genji-hazynany — çeper el işlerini miras goýupdyr. Ony mynasyp dowam etdirip, geljekki nesillere ýetirmek bolsa biziň — tikinçi gyz-gelinleriň paýyna düşýär.

Her bir işe yhlas-başarnyk hem höwes gerek. Meniň hususy eýeçilikde tikinçilik öýüni açmagyma-da çagalykdan çeper el işlerine bolan höwesim itergi berdi. Köýneklerimi özüm biçip-tikip, ýakasyny-da özüm bejererdim. Soňra goňşy-golam gyz-gelinleriň haýyşy bilen olaryň hem köýneklerini tikip-bejerip berdim. Daş-töwerekden buýurmalar köpelip ugrady. Netijede, çeper el işine ökde gelin-gyzlaryň onlarçasyny ýygnap, tikinçilik işi bilen meşgullanýan hususy kärhanany ýola goýduk. Häzirki wagtda kärhanamyzda kürteleriň, donlaryň, çabytlaryň, ýeňsizleriň dürli görnüşlerini taýýarlap, ýörite dükanymyzda zenanlarymyza elýeterli bahadan hödürleýäris.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mähriban Arkadagymyzyň käbesi Ogulabat ejäniň ýürek mährini siňdirip, sünnäläp bejeren kürtesiniň Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýine sowgat berilmegi bilen bagly şatlykly waka bizi has-da begendirdi. Bu nusgalyk el işiniň biçilişi, tikilişi, nagyşlary bilen gyzyklanyp, ene-mamalarymyzdan entek öwrenmeli zatlarymyzyň kändigine göz ýetirdik. Milli lybaslarymyzyň gadymy nusgalaryna döwrebap röwüş çaýylanda has owadan bolýar. Şonuň üçin lybaslarymyzyň müşderileri-de ýeterlik.

Ýurdumyzyň hususy pudagynda ajaýyp haly we haly önümlerini öndürip, dürli milli lybaslary taýýarlap adygan telekeçi zenanlarymyzyň sany barha artýar. Tejribeli telekeçiler Orazgül Eýeberdiýewa, Ogulhan Rozyýewa, Kümüş Täjibaýewa dagy öz önümleri bilen daşary ýurtlarda geçirilen halkara sergilere gatnaşyp, türkmen halylarynyň meşhurlygyny dünýä ýaýan bolsalar, Aknabat Towyýewa, Aýna Durdylyýewa dagyny halkymyz inçelik bilen taýýarlanylan owadan milli lybaslary bilen tanaýar.

Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýunda gelin-gyzlarymyzy biziň ajaýyp milli lybaslarymyz bezär. Mähriban Arkadagymyzy, bagtyýar halkymyzy naýbaşy baýramymyz bilen gutlaýarys. Ýurdumyz parahat, iller abadan bolsun! Toýlarymyz toýa ulaşsyn!

Söhbetdeşligi ýazga geçiren Keýik UMAROWA

«Zenan kalby»

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda kiçi we orta telekeçilik kärhanalary yzygiderli esaslandyrylýar. Döwrüň ösüşini hususyýetçiligi ösdürmekde görýän ýurt Baştutanymyzyň döwletli tutumlary bilen, bazar ykdysadyýetiniň geçiş döwründe netijeli ösüş gazanmaga giň mümkinçilikler döredilýär. Munuň üçin ýokary derejeli hünärmenler, bazary öwrenijiler (marketologlar) zerurdyr. Olar bazary öwrenip, «Näme öndürmeli?», «Kim üçin öndürmeli?», «Nädip öndürmeli?» diýen sowallara jogap tapýarlar we degişli çözgüt çykarýarlar. Şeýdip, öz kärhanasynyň, degişlilikde, ýurduň ykdysady ösüşine önjeýli goşant goşýarlar.

Haryt öndürijiler tarapyndan haryt nyşanlama işleri 2008-nji ýylyň 23-nji oktýabrynda kabul edilen «Haryt nyşanlary, hyzmat ediş nyşanlary we harytlaryň gelip çykan ýeriniň ady hakynda», 2019-njy ýylyň iýun aýynda kabul edilen «Haryt nyşanlary hakynda» we «Harytlaryň gelip çykan ýerleriniň atlary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryna esaslanyp ýerine ýetirilýär. Kanunçylyk namalaryndan gelip çykýan kadalaryň berk berjaý edilmegi harydyň daşky görnüşi bilen birlikde, adamyň şahsy gigiýenasyna hem öz täsirini ýetirip bilýär.

Köpugurly bazarlara ýa-da söwda merkezlerine baranymyzda, bizi, ilki bilen, harydyň haýsy kärhana tarapyndan öndürilendigi gyzyklandyrýar, şoňa görä-de haryda baha kesýäris. Bu, elbetde, adaty ýagdaý. Çünki müşderi özüne zerur, peýdaly we amatly bahadaky haryda isleg bildirýär. Marketologlaryň esasy wezipesi hem isleg bildirilýän harytlary müşderilere hödürläp, olaryň islegini doly derejede kanagatlandyrmakdan ybaratdyr.

Haryt — alyş-çalyş etmek we bazarda satmak üçin niýetlenen önüm. Eger telekeçi ýa-da islendik raýat özi ulanmak ýa sarp etmek üçin bir zat öndürse, bu önüm bolýar.

Haryt nyşany — ýuridik şahsyň ýa-da ýuridik şahsy döretmezden telekeçilik işi bilen meşgullanýan fiziki şahsyň harytlaryny aýrybaşgalaşdyrmaga hyzmat edýän belgisi. Öz haryt öndürijilerimiziň mysalynda seredenimizde, önümçilik sehi we merkezi edarasy Mary welaýatynyň çäginde ýerleşýän «Täze aý» hususy kärhanasynyň haryt nyşanynda gyzyl tegelegiň içinde ýarym Aý şekillendirilen we «Täze aý» diýen ýazgy ýerleşdirilen. Bu haryt nyşany Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan tassyklanyp, bellige alnan. Diýmek, bu haryt nyşanyny beýleki hususyýetçileriň ulanmagyna rugsat berilmeýär, ol döwlet tarapyndan goralýar.

Halkara tejribeden ugur alyp, ýurdumyzda sarp edijileri goramak, olaryň islegini ýokary derejede kanagatlandyrmak we höweslendirmek maksady bilen, harytlaryň gaplanyşy, nyşanlanylyşy zerur talaplara laýyk gelýän önümler halk köpçüligine ýetirilýär.

Harytlar nyşanlananda, ilki bilen, özüne çekijilik, ýönekeýlik, aýratynlyk, goraglylyk ýaly talaplara üns berilýär. Nyşanlamagyň tekstinde alyja düşnükli dilde önümiň (harydyň) gelip çykyşy, häsiýeti, peýdasy we salgysy barada maglumatlar berilýär. Harydyň nyşanlanmasy sarp edijilere önümleri saýlap almakda ýakyndan kömek edýär. Nyşanlama uzak möhletli, tertipli hem-de bozulmaýan görnüşde bolmaly.

Haryt gaplananda, hökmany suratda, ady, düzümi, allergiýa döredip biljek goşundylary, sap agramy, möhleti, näçe wagt peýdalanyp bilinjekdigi barada, saklanyş tertibi, önüm öndüriji barada maglumat (ýuridik ady, salgysy), önümi öndüren hem-de taýýarlan ýurt, ýokumlylygy we başga-da birnäçe goşmaça maglumatlar görkezilmeli. Harydyň halkara ülňülere laýyk gelmegi, hili we haryt nyşanlary boýunça işleriň esasy ýokarda agzalan hukuk resminamasy bilen birlikde, «Standartlaşdyrmak we metrologiýa hakynda», «Önümleriň we hyzmatlaryň sertifikasiýasy hakynda», «Patent işleri hakynda», «Azyk howpsuzlygy hakynda», «Oýlap tapyşlar we senagat nusgalary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryndan ugur alýar.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan tassyklanýan haryt nyşany baradaky şahadatnama, nyşanlaryň bellige alnandygyny, şahadatnamada görkezilenleri markalamak üçin haryt nyşanyny ulanmak baradaky aýratyn hukukly resminamadyr. Onda haryt nyşanynyň şekili görkezilýär. Şol esasynda kärhana önümleri öndürmäge rugsat berilýär we gözegçilikde saklanýar.

Taryhy maglumatlara esaslanyp aýtsak, ilkinji haryt nyşanlary ABŞ-da derman serişdeleri üçin ulanylyp başlanýar. Ykdysady ösüşiň netijesinde harytlary nyşanlamak dünýä ýüzüne giňden ýaýraýar. Bu günki gün öndürilýän ýa-da satylýan harytlaryň köpüsi üýtgeşik, özüne çekiji we täsirli nyşanlar bilen belgilenýär. Häzirki wagtda haryt nyşanlary kärhananyň ady, belligi, şekili, bir söz, harp, sözleriň we harplaryň topary, nyşan ýa-da üýtgeşik reňk görnüşinde hem ulanylýar.

Biziň ýurdumyzda-da milli önüm öndürijilerimiz, hususy telekeçilerimiz tarapyndan halkara bazarlarda orun alan meşhur haryt nyşanlary bar. Olaryň hatarynda dokma önümlerini öndürýän kärhanalaryň «Ýeňiş», «Goza», «Bedew», «Mebato», azyk önümlerini öndürýän kärhanalaryň «Täze aý», «Zamana», «Kenek», «Tomus» ýaly haryt nyşanlaryny, ilkinji synanyşygyna garamazdan, uly isleg bildirilýän önümleri öndürýän «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýetiniň tehnikalaryny we milli nyşanlarymyz bilen atlandyrylýan beýleki harytlaryny görkezmek bolar. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysady taýdan barha gülläp ösýändigine güwä geçýär.

Tekemyrat AMANOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyzlyk eýýamynyň «Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwri» diýlip atlandyrylan täze taryhy döwründe milli ykdysadyýetimiz uly ösüşlere eýe bolýar. Gahryman Arkadagymyzyň importyň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak, eksport ugurly harytlaryň önümçiligini giňeltmek babatda berýän tabşyryklary üstünlikli durmuşa geçirilýär. 2020-nji ýylda Bütindünýä söwda guramasynda synçy derejesine eýe bolan Türkmenistan okgunly ösýän, özüniň ýokary hilli, islegli önümlerini daşarky bazarlara yzygiderli eksport edýän, beýleki ugurlar bilen bir hatarda, dünýäniň söwda ulgamynda hem ygtybarly halkara hyzmatdaş hökmünde giňden tanalýan ýurda öwrüldi. Munuň özi Türkmenistanyň beýik Garaşsyzlygynyň beren ajaýyp miweleriniň biridir.

Maglumatlara salgylanyp aýtsak, häzirki wagtda Türkmenistan dünýäniň 80-den gowrak döwleti bilen daşary söwda hyzmatdaşlygyny amala aşyrýar. 2021-nji ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň daşary söwda dolanyşygynda eksportyň tutýan paýy 60, importyňky bolsa 40 göterime barabar boldy. Eksportyň möçberi 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 12,1 göterim artdy. Diýarymyzda öndürilýän önümleriň eksportyny artdyrmak maksady bilen, esasy hyzmatdaş ýurtlarda Türkmenistanyň söwda öýleri döredilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň söwda öýleri Russiýa Federasiýasynda, Belarus, Türkiýe, Gyrgyz Respublikalarynda, Birleşen Arap Emirliklerinde we beýleki ýurtlarda hereket edýär. Türkmenistanda öndürilýän önümler olaryň üsti bilen daşary ýurtlarda ýerlenilýär. Ýurdumyzyň harytlary şeýle hem Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynda her gün geçirilýän söwdalarda ýerlenilýär. Eksporta niýetlenen önümlerimizi mahabatlandyrmak, täze hyzmatdaşlary tapyp, söwda gatnaşyklaryny ýola goýmak maksady bilen, ýurdumyzda halkara sergiler guralýar, wirtual sergiler hereket edýär, işewürler maslahatlary, ykdysady forumlar yzygiderli geçirilýär. Bu çäreler öz oňyn netijesini hem berýär. Şonuň bilen birlikde, ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleri heniz doly ulanylmaýar we bu ugurda has netijeli işleri, anyk çäreleri durmuşa geçirmek zerur bolup durýar.

Biz ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleri, onuň dürli jähetleri, amala aşyrylýan işler, gazanylýan ösüşler babatda gyzyklanyp, bu ugra dahylly döwlet düzümleriniň wekilleri bilen «tegelek stoluň» başynda söhbetdeş bolduk.

— Ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini mundan beýläk hem artdyrmakda döwletimiziň Bütindünýä söwda guramasynda synçy derejesine eýe bolmagynyň, «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň uly ähmiýeti bar. Bu strategiýanyň maksady we wezipeleri barada giňişleýin gürrüň beräýseňiz!

Maksat ÇARYÝEW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň halkara ykdysady hyzmatdaşlyk bölüminiň başlygy:

— Türkmenistanyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem ýurdumyzyň dünýä döwletleri we halkara guramalar bilen daşary ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmekden ybaratdyr. Bu babatda 2019-njy ýylyň 6-njy dekabrynda milli Liderimiziň Karary bilen kabul edilen «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň» hem möhüm ähmiýete eýedigini aýratyn bellemek gerek. Onda ýurdumyzyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň birnäçe ileri tutulýan ugurlary göz öňünde tutuldy. Maksatnamada Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasy bilen hyzmatdaşlygyny ösdürmek wezipesi hem anyk kesgitlendi. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy netijesinde, 2020-nji ýylyň 22-nji iýulynda Türkmenistan bu guramada synçy derejesine eýe boldy. Bu üstünlik halkara söwda hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine, hususan-da, ýurdumyzyň dünýä söwda-ykdysady giňişligine has-da integrirlenmegine täze mümkinçilikleri açdy.

Milli Liderimiziň başlangyçlaryny durmuşa geçirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de ýurdumyzyň degişli döwlet edaralary tarapyndan «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasynyň» taslamasy türkmen we rus dillerinde işlenip düzüldi hem-de ol hormatly Prezidentimiziň 2021-nji ýylyň 12-nji fewralynda çykaran degişli Karary bilen kabul edildi. Strategiýa işlenip taýýarlanylanda, hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça ileri sürýän başlangyçlaryndan ugur alyndy. Onda 2021 — 2030-njy ýyllar üçin Türkmenistanyň daşary söwda syýasatynyň maksatlary, wezipeleri we esasy ugurlary beýan edildi. Şeýle hem Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky diplomatik wekilhanalarynyň, ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, şol sanda söwda toplumynyň, ykdysady toplumyň bellikleridir teklipleri alyndy. Bulardan başga-da, strategiýada degişli halkara guramalaryň (şol sanda WTO — Bütindünýä söwda guramasynyň, ITC — Halkara söwda merkeziniň, ADB — Aziýa ösüş bankynyň) teklipleri göz öňünde tutuldy. Hususan-da, Bütindünýä söwda guramasy hem-de Halkara söwda merkezi tarapyndan strategiýa oňyn syn berildi we taslamanyň mazmuny hil taýdan ýokary bahalandyryldy. Strategiýanyň taslamasy hünärmenler derejesinde hem birnäçe sapar ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem Türkmenistanyň BSG-ä girmegi bilen baglanyşykly meseleleri öwrenmek boýunça Hökümet toparynyň mejlislerinde hem onuň ähmiýeti barada durlup geçildi.

Milli ykdysadyýetimiziň önümçilik we eksport mümkinçiliklerini ösdürmek; ýurdumyzda öndürilen harytlaryň dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak üçin zerur şertleri döretmek; ykdysadyýetde bäsdeşlige ukyply işewürlik gurşawyny we maýa goýum ýagdaýyny döretmek; Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasyna agza döwlet hökmünde girmegini gazanmak; ýurduň ykdysadyýetiniň oňyn töleg we söwda deňagramlylygyny üpjün etmek strategiýanyň esasy maksatlarydyr.

Milli önümleriň dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak boýunça çäreleri durmuşa geçirmek; kiçi we orta telekeçiligi goldamak, olaryň ösmegi hem-de öndürýän önümleriniň bäsdeşlige ukyplylygyny pugtalandyrmak üçin zerur şertleri döretmek; söwda-ykdysady gatnaşyklar ulgamynda öňdebaryjy dünýä tejribesine, şol sanda BSG-niň kadalaryna laýyklykda, milli kanunçylygy kämilleşdirmek; eksport önümleriniň pudaklar we ýurtlar boýunça diwersifikasiýalaşdyrylmagyna gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirmek bolsa strategiýany amala aşyrmagyň esasy wezipeleridir. Strategiýa iki tapgyrda (1-nji tapgyr — 2021 — 2025-nji ýyllar; 2-nji tapgyr — 2026 — 2030-njy ýyllar) amala aşyrylar.

Türkmenistan söwda ulgamyny özgertmek arkaly, ýurduň daşary söwdasynyň çalt depginler bilen ösdürilmegine ýardam berýän, eksport ugurly söwda strategiýasyny amala aşyrmagy maksat edinýär. Strategiýanyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde ýetilen sepgitler Türkmenistan üçin çalt depginlerde ösýän ykdysadyýetli hem-de ählumumy söwda ulgamynda işjeň hereket etmäge ukyply bolan ýurt hökmünde täze we has uly mümkinçilikleri açar.

— Türkmenistanda eksport-import amallary boýunça «Bir penjire» ulgamynyň ähmiýeti hem-de onuň ornaşdyrylyşy barada aýdaýsaňyz!

Gandym JUMAÝEW,
Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň enjamlaýyn üpjünçilik bölüminiň müdiri:

— «Bir penjire» ulgamynyň anyk maksady ýurdumyzda eksport, import we üstaşyr amallary üçin bir penjire ulgamyny döretmek arkaly daşary söwda işine ýardam bermekden ybaratdyr. Daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň (DYIG) administratiw işleriniň möçberlerini azaltmak, ýagny tarif däl çärelerini düzgünleşdirmek üçin talap edilýän wagtyň we çykdajylaryň peselmegini gazanmak; döwlet edaralarynyň işini ýönekeý we açyk etmek bilen, daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň, ýörite bilimini talap etmezden, telekeçilik işini alyp barmagyny üpjün etmek; kanunçylyk bozulmalaryny azaltmak «Bir penjire» ulgamynyň wezipeleri bolup durýar.

«Bir penjire» ulgamy daşary ykdysady işde ýüze çykýan meseleleri bir ýerden çözmegiň usullaryny özünde jemleýär. Adamlaryň däl-de, maglumatlaryň hereket etmegi; döwlet hyzmatlaryny almak üçin ýörite taýýarlygyň talap edilmezligi; döwlet edaralarynyň öz döreden resminamalarynyň we maglumatlarynyň talap edilmezligi ulgamyň esasy ýörelgeleridir.

Içerki we pudagara rugsat resminamalaryny almagyň amallarynyň çylşyrymlylygyny daşary ykdysady işe gatnaşyjylardan gizlemek; daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň pudak edaralarynyň işgärleri bilen gatnaşygyny aradan aýyrmak; daşary ykdysady işi alyp barmagyň bahasyny we zähmet çykdajylaryny azaltmak; döwlet edaralarynyň işini aýdyňlaşdyrmak we korrupsiýanyň ösmegini peseltmek; şol bir maglumatlary birnäçe gezek dürli döwlet edaralaryna gaýtalap bermek wezipesini aradan aýyrmak «Bir penjire» ulgamynyň mümkinçilikleridir.

Aslynda, ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji resminamalary almak üçin dürli edaralara ýüz tutulýan bolsa, «Bir penjire» ulgamynda munuň üçin arzalar bir geçiriji ulgamyň üsti bilen, ygtyýarnama we beýleki rugsatlary berýän ähli edaralara iberilýär. Ulgam ornaşdyrylanda, ygtyýarnama we beýleki rugsatlary almak üçin, onlaýn usulda we elektron görnüşde arzalary «Bir penjiräniň» hem-de beýleki ulgamlaryň üsti bilen bermek, şeýle resminamalary almagyň düzgünleri bilen tanyşmak mümkinçilikleri bolar. Ygtyýarly edaralaryň elektron görnüşde berýän şeýle resminamalary boýunça, olar birnäçe toparlara bölüner. Ilkinji gezek ähli ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji edaralaryň resminamalary doly awtomatlaşdyrylar.

Gümrük deklarasiýasynyň berilmegi we gümrük amallarynyň amala aşyrylmagy «ASYCUDA World» ulgamy bilen «Bir penjire» ulgamynyň utgaşdyrylmagy esasynda amala aşyrylmaly. «Bir penjire» ulgamynda gümrük amallaryny amala aşyrmaga, şol sanda gümrük deklarasiýasyny elektron görnüşde bermäge mümkinçilik berýän «ASYCUDA» ulgamy bilen göni aragatnaşyk göz öňünde tutulan. Ulgamda ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji resminamalar baradaky kadalaşdyryjy hukuk namalary «Bir penjire» portalynyň açyk böleginde elýeter ýerleşdiriler. Syýasy goldaw, hünärmen üpjünçiligi, döwrebap enjamlar we tehnologiýalar, maliýeleşdirmek, döwletiň we işewürlik toparlarynyň özara hyzmatdaşlygy, taslamanyň wezipesidir çäklerini takyk bellemek, ulanmagyň elýeterliligidir oňaýlylygy, amatly kanunçylyk gurşawy, halkara standartlar we teklipleri gollanmak, bolup biljek päsgelçilikleri anyklamak, ulgam barada maglumaty giňden mahabatlandyrmak «Bir penjire» ulgamynyň döredilmeginiň we hereket etmeginiň şowly bolmagynyň esasy şertleridir.

«Bir penjire» ulgamy ýurdumyzyň çäklerinde doly ornaşdyrylar. Ulgama birikdirmegiň yzygiderliligini edaralaryň eksport, import we üstaşyr amallaryna gatnaşygynyň möçberine görä (soragnama boýunça seljerme esasynda) kesgitlemek göz öňünde tutulýar. Ulgamyň ornaşdyrylmagy daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň ygtyýarlandyryş we beýleki rugsat beriş resminamalaryny ýygnamak üçin dürli edaralara gatnamak zerurlygynyň aradan aýrylmagyna şert döreder. Hyzmatlary elektron görnüşde bir ulgamdan (portaldan) almak üçin, şahsy iş otagyny döretmek ýeterlik bolar. Gümrük amallarynyň geçirilmegi çaltlandyrylar, wagt we zähmet çykdajylary tygşytlanar, kagyz ýüzünde tassyklaýjy resminamalary bermek zerurlygy, hyzmat berijiler bilen aragatnaşyk aradan aýrylar.

«Bir penjire» ulgamynyň ornaşdyrylmagy halkara Kioto konwensiýasynyň, BSG-niň Söwda amallaryna ýardam bermek baradaky Ylalaşygynyň, ÝB-niň Ykdysady komissiýasynyň we birnäçe beýleki halkara şertnamalaryň talaplaryna we tekliplerine laýyk gelýär. Bu ulgam halkara söwda ýardam berýän şertleri döreder, onuň depgininiň ösmegine ýardam berer hem-de halkara jemgyýetçiligiň öňünde Türkmenistanyň işewürlik we maliýe goýum reýtinglerini mundan hem ýokary derejelere göterer.

— Türkmen önüm öndürijileriniň eksport ýüklerini daşamak boýunça amatly ugurlar, bu babatda «Bir Kuwwat» hususy kärhanasynyň alyp barýan işleri barada gürrüň beräýseňiz!

Azat ATAÝEW,
«Bir Kuwwat» hususy kärhanasynyň direktory:

— Durnukly ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmeginde Türkmenistanyň ägirt uly tagallalary edýändigini turuwbaşdan bellemek gerek. Ýurdumyzyň başlangyjy bilen, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan şu babatda kabul edilen birnäçe Kararnamalar hem muňa aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistanyň ulag ulgamy taryhy özboluşlylyklara eýedir. Uzak taryhda ýurdumyzyň çäginden yklymyň halklaryny we döwletlerini birleşdiren söwda ýollary, şol sanda siwilizasiýalaryň kemala gelmeginde, Gündogaryň we Günbataryň özara gatnaşyklarynda ähmiýetli orun alan Beýik Ýüpek ýoly geçipdir. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, möhüm halkara ugurlaryň merkezinde ýerleşen Türkmenistan bu taryhy ýoluň ýüregidir.

Häzirki wagtda milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda Beýik Ýüpek ýoly zamanabap röwüşde gaýtadan dikeldilýär. «Bir Kuwwat» hususy kärhanasy hem bu ugurda işjeň hereket edip, halkara taslamalary üstünlikli durmuşa geçirýär. Häzirki döwürde ulagyň dürli görnüşleri dünýäniň islendik nokadyna ýüki eltip bermek boýunça hemme amallary diýen ýaly çözmäge mümkinçilik berýär. Şeýle daşamalary guramak üçin, «Bir Kuwwat» kompaniýasy halkara kadalara laýyklykda, az ýitgiler bilen ulag logistikasy boýunça öz hyzmatlaryny ýerine ýetirýär. Kompaniýamyzyň wezipelerine ýükleri iň az ýitgi bilen eltip bermek, häzirki zaman aragatnaşyk serişdeleriniň kömegi bilen ýüküň ugruny yzarlamak we buýruja ýük hakynda maglumat bermek degişlidir. Kompaniýamyz awtoulag, demir, howa ýa-da deňiz ýollary boýunça, ulaglaryň islendik görnüşi bilen görkezilen ýere ýükleri daşamagyň guramaçylygy babatda jogap berýär.

«Bir Kuwwat» 2020-nji ýylyň mart aýynda döredilip, esaslandyrylanyndan bäri köp wagtyň geçmändigine garamazdan, daşary ýurtlara we Türkmenistanyň çäginde ýükleriň daşalyşyny guramak boýunça giň gerimli hyzmatlary ýerine ýetirýär. Kompaniýa Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň, Ýewropa Bileleşiginiň, Aziýa we Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlaryna, şol sanda Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlarynyň arasynda we Türkmenistanyň çäginde ýükleri daşamakda öz tejribesini yzygiderli artdyrýar. Ýurdumyzyň öz çäginde «Bir Kuwwat» kompaniýasy 200-e golaý wagonlary ulanyp, demir ýollar boýunça ýükleri daşamak hyzmatlaryny ýerine ýetirýär. Kompaniýa awtoulaglar ýa-da demir ýol ulaglary bilen, ýüki porta eltmek we portdan alyp gaýtmak, portlardaky konteýnerleri gaýtadan ibermek, şeýle hem gämileri frahtlama, üçünji şahsyň guramasynyň öňünde müşderä hukuk taýdan ýardam etmek we onuň bähbitlerine wekilçilik etmek ýaly, portdaky toplumlaýyn ulag-ekspeditorçylyk hyzmatlaryny amala aşyrýar. Ýekeleýin, gapgarylýan, gabarasyz görnüşdäki, şeýle hem daşamak üçin aýratyn şertleri talap edýän ýükleri daşaýar. Müşderiler kompaniýanyň www.birkuwwat.com resmi saýtyndan onuň alyp barýan işleri, ýerine ýetirýän hyzmatlarynyň aýratynlyklary bilen tanşyp bilýärler.

«Bir Kuwwat» hususy kärhanasy Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň hemişelik we ygtybarly hyzmatdaşy bolmak bilen, deňiz daşamalary çygryndaky hyzmatlary işjeň ýerine ýetirýär. Daşamalaryň şeýle görnüşi ýükleri uzak aralyklardan beýleki yklymlara, köplenç halatlarda, multimodal daşamalaryň düzüminde eltip bermek üçin ulanylýar. Kompaniýa polipropilen, nebit koksy, kükürt, şeýle hem sulfat we azot dökünleri, nah ýüplük we pagta linti ýaly ýerli nebit, gazhimiýa toplumynyň önümlerini daşaýar.

«Bir Kuwwat» Türkmenbaşy portundan Aktau portuna (Gazagystan Respublikasy) çenli we ondan soňra demir ýol ulagy arkaly Horgos (HHR) çäk menziliniň üsti bilen, Hytaý Halk Respublikasynyň iri port menzillerine çenli ulag geçelgesiniň gurnalmagynyň başyny başlaýjy bolup durýar. Bu geçelge boýunça ýükleri päsgelçiliksiz eltip bermegiň wagty ýüküň iberilen senesinden başlap, 15 — 20 gije-gündizden ybaratdyr. 2020-nji ýylyň awgust aýynda «Bir Kuwwat» bu ugur boýunça Gyýanly zawodynyň önümi bolan polietileniň ilkinji daşamasyny amala aşyrdy.

Hytaýdan Türkmenistana tarap gaýdyşyn ugurda halkyň ulanýan harytlarynyň konteýnerler bilen daşalmasy amala aşyrylýar. Şu ýylyň mart aýynda täze infrastrukturalaryň gurluşygy üçin Şanhaýdan (HHR) Türkmenistana lift we eskalatorlaryň jemi 50 sany konteýneriniň multimodal daşalmasy amala aşyryldy. Şu günki günde «Bir Kuwwat» kompaniýasynyň hünärmenleri Hytaýyň, Gazagystanyň üsti bilen, Ýaponiýadan, Günorta Koreýadan hem-de Wýetnamdan Aktau we Türkmenbaşy portlaryna çenli ulag geçelgesini durmuşa geçirýär. Bu ýol Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlary bilen Türkmenistanyň arasyndaky söwda dolanyşygynyň artdyrylmagyna, şeýle hem ýurdumyzyň eksport ýükleriniň Aziýa — Ýuwaş umman sebitine iberilmegine ýardam eder.

— Eksporta niýetlenen önümleriň artdyrylmagynda hususy ulgamyň hem uly orny bar. Importyň ornuny tutýan we eksporta gönükdirilen önümçiligi döretmek boýunça döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmekde hususy telekeçilige maliýe taýdan goldaw bermek babatda nähili çäreler amal edilýär?

Gylyçmyrat ÇARYÝEW,
«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň Karz amallary müdirliginiň başlygynyň orunbasary:

— Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek ugrunda alyp barýan öňdengörüjilikli syýasatyna laýyklykda, Türkmenistanda innowasion taslamalaryň hem-de sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy babatynda toplumlaýyn çäreler tapgyrlaýyn amala aşyrylýar. Bu ugurda saldamly öňegidişlikler ýurdumyzda oňaýly ykdysady şertleri döredýär, telekeçilik işini üstünlikli alyp barmaga mümkinçilik berýär. Soňky ýyllarda Türkmenistanyň ykdysadyýeti has ýokary depginler bilen ösýän ykdysadyýetleriň hataryna goşuldy. Netijede, onuň sebitde we umuman, dünýäde ykdysady özgerişlere edýän täsiri ähmiýetli orna eýe bolýar.

Milli Liderimiz ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň döwlete dahylsyz böleginiň ösdürilmegine hem aýratyn üns berýär. Hormatly Prezidentimiziň ählitaraplaýyn goldaw bermeginiň netijesinde, ýurdumyzda telekeçiligiň mundan beýläk hem ösmegi we döwrebap kämilleşmegi üçin ugurlar kesgitlenip, oňaýly şertler döredildi. «Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň döredilmegi hem bu ugurdaky şeýle uly tagallalaryň ajaýyp miweleriniň biridir.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň aýratynlyklarynyň biri hem onuň ýurdumyzyň hususyýetçileri tarapyndan döredilen ilkinji bank bolup durýandygydyr. Bankyň baş maksady ýurdumyzyň maliýe bazaryny we bank ulgamyny ösdürmäge ýardam bermek, ýerli haryt öndürijileridir telekeçileri goldamak, şeýle hem bankyň aktiwleriniň ösüşini gazanmak we onuň paýdarlarynyň maýasyny artdyrmak bolup durýar.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň öňünde Türkmenistanyň döwlete dahylsyz ykdysady ulgamyny höweslendirmek boýunça, hususy telekeçileriň işewür başlangyçlaryny durmuşa geçirmäge ýardam bermek, kiçi we orta telekeçilige ýokary tehnologik derejedäki bank hyzmatlaryny hödürlemek arkaly, olary hemmetaraplaýyn goldamak babatda jogapkärli wezipeler durýar. Bank diňe bir maliýe instituty hökmünde hyzmat etmän, eýsem, ol bankyň maliýe we ykdysady mümkinçiliklerini artdyrmaga we ýerli işjeňligi ösdürmäge gönükdirilen döwrebap maliýe meseleleriniň çözülmeginde, netijeli maýa goýumlarynyň çekilmeginde hem aýratyn bir gural bolup çykyş edýär. Bu ýerde täze maliýe gatnaşyklary döreýär, dowam edip gelýän gatnaşyklar bolsa has-da berkeýär. Şu maksatlar bilen döwlet kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerini maliýeleşdirmek üçin uly möçberlerde ýeňillikli we örän pes göterimleri göz öňünde tutulan karzlary berýär.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýoly, paýtagtymyzda bina edilen «Berkarar» söwda-dynç alyş merkezi, bekre balyklaryny ösdürip ýetişdirmek we olary gaýtadan işlemek boýunça kärhana, maldarçylyk fermalaryny we süýdi gaýtadan işleýän kärhanalar, guş etini we ýumurtga öndürmäge niýetlenen guşçulyk hojalygy, her ýylda 800 müň inedördül metr möçberde haly önümlerini taýýarlamaga niýetlenen haly fabrigi ýaly onlarça iri taslamalaryň gurluşyklary maliýeleşdirildi.

Bankyň aktiw amallary ýurdumyzda öndürilýän önümleri eksport etmäge, importyň ornuny tutmaga ukyply önümleri we harytlary, şeýle hem oba hojalyk önümlerini öndürmäge, gurluşyk we senagat pudaklaryny ösdürmäge niýetlenen taslamalary maliýeleşdirmäge gönükdirilendir. Bank hyzmatlary bazarynda halkara tejribelerden ugur almak bilen, «Rysgal» PTB-niň öz müşderileri üçin ýokary tehnologiýaly önümleri ornaşdyrmagy tapgyrlaýyn ýola goýmak babatda degişli işler amala aşyrylýar. Şunlukda, bank öňdebaryjy hem-de geljekde ösüşe we kämilleşdirilmäge ukyply bolan tehnologiýalara esaslanan innowasion hyzmatlar ulgamyny döretmegi maksat edinýär.

— Hormatly myhmanlar, «tegelek stoluň» başyndaky söhbetdeşlige gatnaşyp, beren gyzykly gürrüňleriňiz üçin köp sag boluň! Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň, milli ykdysadyýetimiziň ösüşlerine goşant goşmakda, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini has-da artdyrmakda alyp barýan işleriňizde size mundan beýläk hem uly üstünlikleriň ýaran bolmagyny arzuw edýäris.

Söhbetdeş bolan Aýmyrat PIRJIKOW.

«Türkmenistan».

Bananyň biziň durmuşymyza aralaşanyna kän wagt geçenok. Has anygy, ol ilkinji gezek ak bazarlarymyzda Garaşsyzlyk ýyllary içinde, dünýä ýurtlary bilen söwda gatnaşyklary ýola goýlandan soň peýda bolup başlady. Meger, onuň süýji tagamyny, ilki bolup, körpe nesil duýan bolsa gerek, çünki banan häzirki wagtda çagalaryň iň söýgüli nygmatyna öwrüldi. Indi şeýle nygmat öz ýurdumyzda ýetişdirilýär. Iki-üç ýyllykda gök bazarlarymyza bolluk bilen ýaýran düzüm-düzüm bananlary görüp, başda olaryň öz topragymyzda ösdürilip ýetişdirilendigine-de ynanyp bilmedik. Bu, yhlas etseň, bereketli türkmen topragynda dür öndürip bolýandygynyň nobatdaky güwäsidir.

Garaşsyz ýurdumyzda ilkinjileriň biri bolup banan ösdürip ýetişdirip, del tagamly bu nygmaty halkymyza hödürlän «Ferhar» hojalyk jemgyýeti Mary welaýatynyň Sakarçäge etrabynda ýerleşýär. Telekeçiler etrabyň «Geňeş» daýhan birleşiginiň çäginden bölünip berlen 1,32 gektar meýdanda döwrebap ýyladyşhana gurup, subtropik ösümligiň ýerli toprak-howa şertlerine uýgunlaşan görnüşini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýdular. Döwrebap ýyladyşhana Türkiýäniň iri kompaniýalarynyň kämil enjamlary ornaşdyrylyp, bu işde daşary ýurtly hyzmatdaşlar türkmen telekeçilerine ýakyndan ýardam berdiler. Şeýle-de peýdalanylan köp sanly gollanmalar, internetden, daşary ýurtly önüm öndürijiler bilen özara hyzmatdaşlyk arkaly öwrenilen tejribeler öz miwesini berdi.

— Biz bu işe 2017-nji ýylyň noýabr aýynda başlap, 2019-njy ýylyň martynda bananyň ilkinji hasylyny aldyk. Onuň üçin ilki banan şitillerini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýduk. Soňra olary hemişelik oturdyljak ýerine göçürip, ideg edip başladyk. Häzirki wagtda ýyladyşhanamyzda bananyň «Grand Nain» görnüşiniň 2 müňe golaý düýbi bar. Olara degişli agrotehniki işler awtomatik usulda ýerine ýetirilýär, ýagny degişli howany, ýagtylygy, çyglylygy saklamak, topragy zerur serişdeler bilen iýmitlendirmek, suw tygşytlaýjy enjamlar arkaly suwaryş işlerine kompýuter programmalarynyň kömegi bilen gözegçilik edilýär. Bu işleri hünärmenleriň ýedisi öz wagtynda we ýokary hilli alyp barýar. Subtropik ösümlik güneşli, yssy, çygly howany gowy görýär. Esasy aýratynlyklarynyň ýene-de biri, şitilini wagtynda oturdyp ýetişseň, ondan ýylda iki gezek hasyl alyp bolýar. Banan gülläp, hasyla durandan soň, 4-5 aýda doly bişip ýetişýär. Her düýpdäki hasyllylyk ortaça 35 — 40 kilograma ýetýär. Banan üzüm hoşalary ýaly, şahalarda düzüm-düzüm bolup, ýyglanda örän seresaplylygy talap edýär. Ony hünärmenlerimiz el bilen ýygyp alýarlar. Soňra arassalanyp, söwda nokatlaryna ugradylýar. Türkmen topragynda ösdürilýän bu datly nygmat paýtagtymyzdan başlap, ýurdumyzyň ähli künjegine ýaýradylýar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň halkymyzy öz önümlerimiz bilen üpjün etmek baradaky tabşyryklarynyň üstünlikli amal edilmegine goşandymyzdyr. Geçen möwsümde 60 tonna golaý banan aldyk. Bu möwsümde, ýagny «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ony 70 tonna ýetirmegi meýilleşdirýäris. Munuň özi ýakyn günlerde ýurdumyzda uludan belleniljek mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň toý saçaklaryny bezär — diýip, «Ferhar» hojalyk jemgyýetiniň öndüriji inženeri Rejepgeldi Täşliýew gürrüň berýär.

Bu subtropik ösümlik bilen gyzyklanyp, internet sahypalaryna ýüzlenenimizde, häzir onuň dünýäniň 135 döwletinde ösdürilip ýetişdirilýändigi baradaky maglumata gabat geldik. Iň köp ekilýän hem eksport edilýän ýeri Hindistan we Hytaýdyr. Özem, biziň bilýänimiz onuň ýekeje görnüşi, dünýä ýüzüne ýaýran görnüşleri bolsa müňlerçedir. Reňkleriniň köpdürlüligi hem ünsüňi çekýär, geň galaýmaly, asyl onuň diňe sary däl, gyzyl, ýaşyl, ak, hatda asman reňklisi-de bar eken. Banan köpýyllyk, gadymy ekinleriň biri bolup, kaliý, kalsiý, magniý, fosfor, sink, demir ýaly onlarça ýokumlara, minerallara örän baý hasaplanýar. Lukmanlaryň bellemegine görä, ol keýpiňi çaglap, ýüzüňi nurlandyrýar. Bedenden artykmaç suwuklyklary bölüp çykarýar, gan basyşy peseldýär. Ýürek damarlaryny berkidýär, onuň urşuny kadalaşdyrýar, iýmit siňdirmekde peýdaly. Lukmançylykda bananyň gülüniň bronhit, aşgazan-içege kesellerinde, nerw bozulmalarynda, ýapragynyň ýanygy, deri ýaralaryny bejermekde, köküniň ganazlykda peýdalydygy barada hem aýdylýar. Şeýle-de lukmanlar ukusyzlyk ýüze çykan halatynda, ýatmazyňdan bir-iki sagat öň, banan iýmegi maslahat berýärler.

Banan tebigy serişde hökmünde kosmetikada hem giňden ulanylýar. Ol dyrnaklaryň berkemegine, saçyň gür ösmegine oňyn täsir edýär, bananyň gabygy bedendäki siňňilleri aýyrýar. Bu subtropik ösümlik diňe terligine däl, kakadylan, gaýnadylan, marinada ýatyrylan görnüşde-de peýdalanylýar. Çaga iýmitleri, kofe, doňdurma, şerbet taýýarlananda, banany giňden ulanýarlar. Şeýle-de banan tortdur işdäaçarlara üýtgeşik tagam berýär.

...Her biriniň boýy 6-7 metre ýetýän banan ösümligi döwrebap ýyladyşhana birenaýy görk berýär. Düzüm-düzüm bolup, şahalaryna agram berip duran bananlary görseň, gözüň dokunýar. Işewürlerimiziň yhlasly zähmetine guwanjyň artýar.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».